8. Modulu Tematikoa: Elikadura Burujabetza

8. modulu tematikoaELIKADURA BURUJABETZA

Ekonomia zuzenaren eta solidarioaren sustapena Unibertsitatean

Aurkibidea• Elikadura-sistema globala: Eredu agortua?• Zer ulertzen dugu dela elikadura-burujabetza?• Hegoaldeko eta EAEko egoeraren laburpena• Elikadura-burujabetza praktikan• Elikadura-burujabetzaren sareko lana• Lotutako materiala eta estekak

Elikadura-sistema globala: Eredu agortua?

Sarrera historiko laburra: •XX. mendearen erdialdean Nekazaritza-jardueren

GerraondoaERALDAKETA-prozesuaren hasiera

•KEZKA areagotzen: azken hamarkadetan, gizarte-mugimenduek eta baserrietako erakundeek elikaduraren eta industria-ekoizpenaren sistema honi eginiko kritikak areagotu egin dira.•Ingurumen-eraginak (-) areagotzen:

• Lurzoruen narriadura, akuiferoen kutsadura, izurri iraunkorrak, baliabide hidrikoen gehiegizko ustiapena, hondakinak sortzea, biodibertsitatea galtzea, kutsadura…

• Erregai fosilen erabateko mendekotasuna (petrolioa) - klima-aldaketa

ELIKADURA ORDENA BERRIA PLANETA MAILAN


Sarrera historiko laburra: •Eraginak (-) osasunean – produktu kimikoak erabiltzea nekazaritzan eta abeltzaintzan – kasu mediatikoak (behi eroak, oilaskoak dioxinekin, etab.) •Inpaktu ekologikoak eta osasun-arriskuak – gutxi aztertu dira–; baina ez da proba askorik behar honakoaz jabetzeko:

• BIDEGABEKERIA SOZIALA• ELIKADURA SISTEMA GLOBALAREN ONDORIOAK LURRALDEAN ETA KULTURAN

“FAOk KALKULATZEN DU 800 milioi pertsonatik gora munduan gose izaten direla, eta HEGOALDEKO landako herritarrak dira eragin gehien jasaten dutenak”. “Horien artean, EMAKUMEAK dira eragin gehien jasaten dutenak, bizirik irauteko elikagai gehienen ekoizpenaren arduradun beraiek badira ere”


EGOERA ETA ONDORIOAK HEGOALDEAN: •Elikadura-merkatuaren globalizazioa: MBk, NDFk, MMAk hegoaldeko herrialdeei eskatzen dizkieten egitura-egokitzapenen politiken gorakada – horiek daude DRAMA HUMANITARIOAren jatorrian, eta ez dirudi konponduko denik.

Gosea, pobrezia, gaixotasunak, baserritarren lekualdatze masiboak, bizirauteko nekazaritzaren galera, monolaboreen hedapena (artoa, soja, garia, koltza, kotoia, kafea, azukrea), kutsadura kronikoa, kanpotarrek lurrak eta gainerako baliabide gehienak berenganatzea…


EGOERA ETA ONDORIOAK IPARRALDEAN: •DRAMA ez da humanitarioa, baizik eta kulturala eta lurraldekoa.

•Nekazaritza-jardueraren modernizazioa ondorioa: ustiategien desagerpena (txikiak eta familiakoak)

• Hiri- eta industria-zentroetara emigratzea• Mende bat baino gutxiago behar izan du nekazaritzak ekonomiaren oinarri

izateari uzteko:“Lurralde askotan herritar aktiboen % 2 baino gutxiago du”

• Landari jaramonik egiten ez dion gizarteaEUROSTATen (EB) datuak:

• 2003. eta 2010. urteen artean, 4 milioi ustiategitik gora desagertu ziren, alegia, 2003an zeudenen % 20.• EAEn: 1999. eta 2009. urteen artean, 20.000 ustiategitik gora itxi ziren, ia denak txikiak eta familiakoak.


• II. Mundu Gerraren ondoren hasitako nekazaritza- eta industria-garapenak nolabaiteko prestigioa izan du mende erdiz

• GAUR EGUN DATU HORIEKIN GUZTIEKIN?? ZAILA DA GOGOR DEFENDATZEA

• Ekoizpen-etekinen onurak; alegia, elikadura-katea kontrolatzen duten enpresa handien irabaziak

• IPARRALDEAN: nekazari txikiak desagertu egingo dira • HEGOALDEAN: bizi-baldintzak ez dira hobetzen; txarrera doaz• Elikagaien kalitatea txarrera doa• MEHATXU GLOBALAK, kezkagarriak


• BIDE BERRIAK behar dituen EGOERA: BIDE ALTERNATIBOAK ELIKADURA SISTEMA

GLOBALARI

• AUKERA berriak bilatzea, honako hauetatik: • ELIKAGAIEN EKOIZPENA, BANAKETA ETA KONTSUMOA.• BOTERE HARREMANAK ALDATZEA - boterea kentzea multinazionalei.• POLITIKA PUBLIKOEN GARAPENA araudi-esparru berriak ezartzeko

---- TRANTSIZIOA

Zer ulertzen dugu dela elikadura-burujabetza (1)?

“Elikadura-burujabetza da herriek elikadura nutritiboak eta kulturalki egokiak eta eskuragarriak direnak eta modu jasangarrian eta ekologikoan ekoitzi direnak eskuratzeko duten eskubidea, eta

beren elikadura- eta ekoizpen-sistema erabakitzeko duten eskubidea”.

(Nyéléni-ko Adierazpena, Selingué, Mali 2007)

•ERABAKI: Zer eta nola ekoitzi, banatu eta kontsumitu nahi ditugun produktu osasungarriak eta kalitatezkoak.•ANTOLAKETA: Parte-hartzailea, gizonen eta emakumeen arteko berdintasuna sustatzen duena –berdintasunean oinarritzen den parte-hartzea–. Gaur egungo sistema eraldatu nahi da.

Zer ulertzen dugu dela elikadura-burujabetza (2)?

“Elikadura-burujabetzak lehentasuna ematen die bertoko ekonomiei eta bertoko eta nazio-mailako merkatuei, eta boterea ematen die baserritarrei eta

familia-nekazaritzari, eskuzko arrantzari eta larratze tradizionalari, eta elikadura-ekoizpena, banaketa eta kontsumoa ingurumen-, gizarte- eta

ekonomia-jasangarritasunaren oinarrian jartzen du”.

•PROPOSAMEN INTEGRALA ETA IKUSPEGI ERALDATZAILEA: Feminismoa, parte-hartzea, tokikoa (ikuspegi horizontalarekin) eta lurraldekoa kontuan hartzen dituzten ekimenak.•JASANGARRITASUNA: Gizartearen eta lurraren arteko oreka; ekonomia, gizartearen zerbitzura dagoen tresna. Gizartea: lurraren zati bizia lurralde batean, lurralde-antolamenduaren bidez.

Zer ulertzen dugu dela elikadura-burujabetza (3)?“Elikadura-burujabetzak merkataritza gardena sustatzen du, eta horrek sarrera

duinak bermatzen ditu herri guztientzat, bai eta kontsumitzaileek beren elikadura eta nutrizioa kontrolatzeko dituzten eskubideak ere. Gure lurretara eta

lurraldeetara jotzeko eta gure ura, haziak, ganadua eta biodibertsitatea eskuratzeko eta kudeatzeko eskubideak elikagaiak ekoizten ditugunon esku

egotea bermatzen du”. . AGROEKOLOGIA vs. NEKAZARITZA EKOLOGIKOA:

Ez dira nahastu behar nekazaritza ekologikoa eta agroekologia. Lehenengoa landatik toxikorik erabili gabe datozen produktuen laborantzara mugatzen da, eta agroekologia bizimodu bat da.•Ekosistemaren gaineko ikuspegi integrala.•Nekazaritzako eta abeltzaintzako ekoizpena, jakintzen elkarrizketan oinarrituta –akademia eta nekazalgoa– Tradizio eta ezagutza zientifikoak.•Teknologia ekoizpen jasangarrirako eta osasungarrirako.•Aniztasun biologikoa eta kulturala errespetatzea.•Tokikoa – ez dago arau unibertsalik.

HEGOALDEKO eta EAEko egoeraren laburpena:

• Hegoaldeko egoera:• Pobrezia landatar bilakatzea eta

feminizatzea• Multinazionalen agroindustriaren

ingurumen- eta osasun-efektuak• Transgenikoak, hazien

patenteak, zorpetzea• Oinarrizko eskubiderik eta

ekonomia- eta lan-eskubiderik eza agroindustrian

• Kolektibo indigenak eta komunitate lekualdatuak; deserrotzea

• Iparraldean diruz lagundutako nekazaritzaren aurrean lehiatzeko gaitasunik eza / burujabetzaren galera

EAEko egoera:

• Elikadura-burujabetza: % 4-5.• Ekoizteko lurren gabezia• Kimikoak erabiltzea (ongarriak

eta pestizidak), kutsadura eta osasuneko ondorioak

• Animalientzako pentsuen mendekotasuna

• Marka zuriak eta supermerkatu berriak, merkatuak ezarritako prezioak

• Baserriko nekazaritzaren desagertze kezkagarria

Elikadura-burujabetza praktikan:jarduera-sektoreak

Ekoizpena eta eraldaketa: • Nekazaritzako eta abeltzaintzako ekoizpena: frutak eta barazkiak, zerealak,

animalia-haragiaren ekoizpena, esnea, etab. • Arrantza• Erle-hazkuntza• Elikagaien eraldaketa: esnekiak (gazta, jogurtak, gurinak, etab.), fruten eta

barazkien kontserbak, hestekiak, etab.Antolaketa motak: baserriak, udal-baratzeak, ekoizpen- eta merkaturatze-

kooperatibakAdibide praktikoa: Esnetik kooperatiba – esnekien ekoizpena Bideoak: Esnetik Ezagutzen (10 min) https://www.youtube.com/watch?

v=kfPdOdyYxi0

Elikadura-burujabetza praktikan:jarduera-sektoreak

Merkaturatzea: Salmenta- eta banaketa-kanalak dibertsifikatzea• Zuzeneko salmenta: azokak eta feriak• Kontsumo-taldeak• Kontsumo-elkartea, denda integrala edo alternatiboa• Saltoki txikia: belar-dendak eta ekodendak• Jantokiak eta cateringa• Supermerkatuak eta azalera handikoak, bertoko produktuaren, ekologikoaren

eta sasoian sasoikoaren atal bereziarekin• Vending makinak (esaterako, esnea) • Online• Truke-sareak

Kontsumoa: Bertako produktuak eta sasoikoak eskaintzen dituzten jatetxeak eta tabernak (0 km, slow food), elikadura-burujabetzaren irizpideekin.

Elikadura-burujabetza praktikan: Adibide praktikoak:

• Ekoizpena eta eraldaketa: Esnetik kooperatiba – esnekien ekoizpena eta eraldatzea

Bideoak: Esnetik Ezagutzen (10 min) https://www.youtube.com/watch?v=kfPdOdyYxi0

• Merkaturatzea: Erein da Jan – Kooperatiba integralaBideoa: Erein da Jan (10 min), euskaraz

https://www.youtube.com/watch?v=x9U3J4OeScA

• Kontsumoa: Ekolapiko eskoletako jangelak GipuzkoanBideoa: Ekolapiko (8 min)

https://www.youtube.com/watch?v=ygufiu7a1XA

Elikadura-burujabetzaren sareko lana

• Vía Campesina http://viacampesina.org • Plataforma Rural (estatu-mailan)

http://www.plataformarural.org/ • Elikadura Burujabetzaren aldeko Aliantza Soziala (Euskal Herria)

ASSAEH• Talde eragilea (2009-2011): EHNE-Bizkaia, VSF, Elkarsare, Elkartruke,

Bidezko Bidean, Emaús Gizarte Fundazioa.

• Bideoa: Bide Berriak “Elikadura Burujabetza Euskal Herrian” (euskaraz):

https://www.youtube.com/watch?v=CTU7l5t4ojI

• Soberanía Alimentaria.tv:

http://www.soberaniaalimentaria.tv/es-Materiales-Video

• Bideoa: Dos tomates y dos destinos:

https://www.youtube.com/watch?v=OLWE3aiJ2FI

• Gida: Ideia bati bizia emanez – Elikadura Burujabetzako esperientzia ekonomikoetan, bideragarritasun integraleko prozesuetarako tresna praktikoa (Emaús Gizarte Fundazioa, 2015)

http://issuu.com/grupoemausfundacionsocial/docs/def-ideiabatibiziaemanezbajaresoluc

• Ikerketa: Elikadura Burujabetza, Bidezko Merkataritza eta Tokiko Administrazio Publikoak – Alternatibak eraikitzeko espazio bat (Emaús Gizarte Fundazioa, 2014)

http://issuu.com/grupoemausfundacionsocial/docs/elikaduraburujabetzabidezkomerkatar

Material osagarria



• Sistematizazioa: Hezkuntzak agroekologia elikatzen duenean – Gipuzkoan Agroekologia Hezkuntza Herrikoaren bidez indartzeko bidexkak (Emaús Gizarte Fundazioa, 2014)

http://issuu.com/grupoemausfundacionsocial/docs/hezkintzak_agroekologia_elikatzen_d

• Gida - Elikadura Subiranotasuna: Euskadiko baliabideak eta erakundeak http://issuu.com/grupoemausfundacionsocial/docs/guia_sa_eusk

• Ikerketa: Políticas públicas para la Soberanía Alimentaria (2011) http://soberaniaalimentariaypoliticas.wordpress.com/2011/10/19/descargate-la-investigacion-sobre-politicas-publicas-para-la-soberania-alimentaria/

• Elikadura Subiranotasunari buruzko Hego-Ipar Ikastetxeetan landutako ereduzko esperientziaren (EPSAren) sistematizazioa http://issuu.com/grupoemausfundacionsocial/docs/sistematizazioaepsa

• Garaian-garaiko egutegia – elikagaiak eta baratza: http://issuu.com/grupoemausfundacionsocial/docs/garaian-garaiko-egutegia

Material osagarria

8. Modulu Tematikoa: Elikadura Burujabetza

Economy & Finance

Transcript of 8. Modulu Tematikoa: Elikadura Burujabetza