18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN...

24
ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENA IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri 1 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 BALDINTZAK Diseinatzeko eta eraikitzeko denbora izanen da 10 ordu. Erakusleihoaren dimentsioak taldeari dagokion kaxan sartzeko modukoak izanen dira. Proiektua bukatzerakoan lana aurkeztuko da eta bere funtzionamendua egiaztatuko da klasearen aurrean. Baloratuko da objektuaren aurkezpena, originaltasuna eta txostenean aurkeztuko diren marrazkiak. Pertsona bakoitzak egin beharko du txostena edo memoria. LAN PROPOSAMENA Diseinatu eta eraiki ERAKUSLEIHO ZINETIKOA jendearen arreta erakartzeko edo produktu bat iragartzeko. Erakusleihoaren atalen bat mugitu eginen da eta margotua aurkeztuko da. Mugimendua edozein transmisio sistema erabiliz lor daiteke eta eskuz mugituko da. Edozein materiala erabil daiteke, ahal bada birziklatua.

Transcript of 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN...

Page 1: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENA

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

1 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

BALDINTZAK • Diseinatzeko eta eraikitzeko denbora izanen da 10 ordu. • Erakusleihoaren dimentsioak taldeari dagokion kaxan sartzeko modukoak

izanen dira. • Proiektua bukatzerakoan lana aurkeztuko da eta bere funtzionamendua

egiaztatuko da klasearen aurrean. • Baloratuko da objektuaren aurkezpena, originaltasuna eta txostenean

aurkeztuko diren marrazkiak. • Pertsona bakoitzak egin beharko du txostena edo memoria.

LAN PROPOSAMENA

• Diseinatu eta eraiki ERAKUSLEIHO ZINETIKOA jendearen arreta erakartzeko edo produktu bat iragartzeko.

• Erakusleihoaren atalen bat mugitu eginen da eta margotua aurkeztuko da. • Mugimendua edozein transmisio sistema erabiliz lor daiteke eta eskuz

mugituko da. • Edozein materiala erabil daiteke, ahal bada birziklatua.

Page 2: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

2. JARDUERA D.B.H. 2 EZAGUTU: MEKANISMOAK

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

2 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

MEKANISMOAK Mekanismoak indarrak eta mugimenduak transmititzeko eta

transformatzeko elementuak dira. Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den esfortzua murrizten baita.

Palankak Palanka makina sinplea da, euste puntu baten inguruan bira ematen duen

barra zurrun batez osatua. Mutur batean jartzen da mugitu nahi den gorputza (karga, zama edo erresistentzia) eta beste muturrean aplikatzen da gorputz hori altxatzeko indarra. Indarra aplikatzen den puntuaren eta euste puntuaren artean dagoen distantzia handitzen denean, egin behar den indarra txikiagoa da.

Palankak mota desberdinekoak izan daitezke:

1.mailako palanka. Euste puntua, zama eta indarraren artean dago (balanzina, kurrikak)

2. mailako palanka: zama, euste puntua eta indarraren artean dago (karretilla, intxaur kraskagailua…)

3. mailako palanka: Indarra, euste puntua eta zamaren artean dago (erratza, pintzak…)

1. Seinalatu hurrengo koadro honetan esandako mekanismo edo makina bakoitzari dagokion palanka mota (1., 2. edo 3. maila). Batzuetan hainbat palanka moten konbinazioak dira.

1 2 3 1 2 3

Arrantzatzeko kanabera

Azkazal-moztekoa

Mozteko aliketak. Kortxo-kentzekoa

Arropa zabaltzeko pintzak

Guraizeak

Intxaur kraskagailua

Giza-besoa

Page 3: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

2. JARDUERA D.B.H. 2 EZAGUTU: MEKANISMOAK

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

3 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Poleak (txirrikak): bakunak, bikoitzak eta polipastoak

Txirrika edo polea makina sinple

edo bakuna da. Soka pasatzeko arteka bat duen gurpil batez osatua dago eta ardatz bat ere badu gurpilak dira dezan. Txirrika mota desberdin dago (ikusi marrazkia): • Sinplea: indarraren norabidea

aldatzen du eta beraz errazagoa da zamak igotzea.

• Bikoitza: zama bat jasotzeko indarra erdira murrizten du.

• Polipastoak: txirrika multzoak dira eta txirrika kopuruaren arabera murrizten dute egin behar den indarra.

Biradera eta tornua Biradera bat da barra edo makila

zurrun bat birarazten duen ardatzari lotuta dagoena. Biraderak bueltak eman ditzan beharrezkoa den indarra, ardatzari eman beharko zaiona baino txikiagoa da. Mekanismoa honetan oinarritzen den dispositiboa da tornua. Zilindro bat da bere ardatzaren inguruan biratzen duena objektu bat arrastatzeko. Tornuarekin jasotzen ahal dugu zama handiak esfortzu txikiarekin. Esfortzu hau gero eta txikiagoa da ardatza eta indarra aplikatzen den puntuaren artean dagoen distantzia handitzean.

Page 4: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

2. JARDUERA D.B.H. 2 EZAGUTU: MEKANISMOAK

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

4 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

2. 4m-ko barra batekin altxatu nahi dugu 240 N-eko pisua duen butano botila bat 250 mm-ko altuera batera. Horretarako muntatuko dugu irudian ikusten den palanka.

a) Zein palanka mota muntatu dugu?

b) Zein esfortzua egin behar dugu?

c) Zein izanen da potentzia aplikatzen dugun muturraren desplazamendua?

d) Nola egin dezakegu esfortzu txikiagoa?

3. Irudian duzun eskorgarekin (karretilla) eraman nahi dugu bi zaku zementu (1000 N-eko pisua). Eskorga altxatzean, indarra aplikatzen den puntuak 240mm gora egiten du.

a) Zein palanka mota ari gara erabiltzen?

b) Zenbat igoko da zama?

c) Zer indarra egin behar dugu?

4. 2,1 m luze duen kanabera batekin arrantza egin dugu 2 kg.-ko lupina bat.

a) Zein palanka mota da kanabera?

b) Arrantza egiteko momentuan kanabera heltzen ari “F” eta “A” puntuetan. Zer indarra egin behar izan genuen arraina altxatzeko?

c) Eskuetako kokapena berdina izanen balitz, baina kanabera 5 m luze izanen balitz, zein indarra egin beharko genuke?

Page 5: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

2. JARDUERA D.B.H. 2 EZAGUTU: MEKANISMOAK

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

5 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

MEKANISMOAK Makina gehienek badituzte hainbat osagai edo konponente (ardatzak, gurpilak,

engranajeak, palankak, txirrikak….) mugimenduak egiten dituztenak. Mugimendu hauek konplexuak izan daitezke, baina 4 mugimendutan oinarritzen dira.:

• Mugimendu lineala: lerro zuzenean egiten dena eta noranzko bakar batean. • Mugimendu alternatiboa: aurrera atzerakako mugimendua lerro zuzenean. • Mugimendu errotatiboa: mugimendua borobilean eta noranzko bakar

batean. • Mugimendu oszilatorioa: aurrera atzerakako mugimendua borobilean.

MEKANISMOEN BETEBEHARRAK Mekanismo bat da operadore multzo bat, indarrak eta mugimenduak eraldatzen

edo transformatzen dituena. Hauetako betebeharren bat izaten dute: 1. Mugimendua transmititu makinaren leku batetik bestetik. Adib: idazteko

makina. 2. Abiadura edo mugimendu mota aldatu. Adib: txirrinduaren gurpila eta

katea. 3. Mugimendua kontrolatu abiadura handituz edo gutxituz. Adib: txirrinduaren

galga eragiten dugunean.

GEHIEN ERABILTZEN DIREN MEKANISMOAK

1. Mugimendu lerrozuzena lerrozuzen bihurtzeko: • Palanka • Txirrika edo polea

2. Mugimendu biratzailea biratzaile bihurtzeko: • Biradera • Txirrikak eta uhalak • Marruskadura gurpilak • Engranajeak • Kate bidezko transmisioa • Torloju amaigabea eta koroa

3. Mugimendu biratzailea lerrozuzen bihurtzeko: • Biela • Biela-biradera • Pinona eta kremailera • Espeka • Eszentrikoa

4. Mugimendu lerrozuzena biratzaile bihurtzeko: • Biradera • Biela biradera • Pinona eta kremailera

5. Abiadura erreduzitzailea • Txirriken trena • Engranajeen trena

Page 6: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

2. JARDUERA D.B.H. 2 EZAGUTU: MEKANISMOAK

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

6 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

1.- TXIRRIKAK ETA UHALAK

Sistema honetan txirrikak ematen dituen bira-kopurua, bira-minutukotan neurtzen da (b/min edo r.p.m.) eta txirrika eragileak edo gidariak eta irteerakoak edo gidatuak ematen dituzten bira-kopuruak erlazionaturik daude; erlazio honi transmisio-erlazioa ( i ) deritzo.

n2 b/min gidatua d1 i = = n1 b/min gidaria d2

GIDARIA GIDATUA

n 1

n2d1

d2

d1 x n1 = d2 x n2

1.1.1.- UHALEN BIDEZKO MUGIMENDUAREN GUTXIPENA ETA BIDERKAKETA Seguru asko, badaukazu txirringa. Eta litekeena da honek kanbioak ere izatea edo dituenen batean ibili izana. Era berean, esperimentatua duzu, aldapan behera zoazela, pedalei eraginez oraindik gehiago bultzatzea nahi duzuenean, “aldaketa” batzuk egin behar dituzula, pedalei ahalik eta bira gutxien emanaraziz aitzinapena edo aurrerapena ahal bestekoa izan dadin. Aldapa igo egin nahi duzunean, ostera, garapena gutxitzea interesatzen zaizu, esfortzua txikiagoa gerta dakizun.

Ondo bada; konturatu gabe abiadura-kaxa sinpleenetariko bat azaldu dugu.

Ariketa 1: Bi txirrika ditugu 15cm eta 25cm diametro dutenak; txikiak 500 rpm abiadura duen motore batean konektaturik dago. Zein izanen da txirrika gidatuaren abiadura?

Ariketa 2: Bi txirrika ondoko abiaduratan ibiltzen dira: 400rpm eta 600rpm hurrenez hurren. Txirrika gidatuaren diametroa 20cm. bada, zein da gidariaren diametroa?

Page 7: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

2. JARDUERA D.B.H. 2 EZAGUTU: MEKANISMOAK

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

7 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Aurreko formulatik atera ahal dugu: i

dd

nn

==1

2

2

1 i = Transmisio erlazioa izanda

Ariketa 3: 20cm diametro duen txirrikak 300 rpm abiadura dauka eta arrastaka eramaten

du 30 cm-ko beste txirrika bat. Zein abiadura izanen du bigarren txirrika honek? Kalkulatu transmisio erlazioa.

Ariketa 4: Txirrika batek arrastaka eramaten du beste bat, 500 rpm ibiltzen dena. Zein izanen da lehenengoaren abiadura bien arteko transmisio erlazioa i=0´4 bada?

Uhalaren luzera. Uhalaren luzera gutxi gorabehera kalkulatzeko, ondoko formula hau erabiliko dugu: L = π · d1 + d2 + 2 C + ( d1 − d2 )2

2 4 C

d1

C

d2

Izanda:

Ariketa 5: Saiatu aurreko formularen jatorria asmatzen logika erabiliz.

Ariketa 6 : Kalkulatu 25cm eta 50cm dituzten bi txirriken arteko dagoen uhalaren luzera kalkulatzen bi txirriken zentroen arteko distantzia 1m bada.

Page 8: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

2. JARDUERA D.B.H. 2 EZAGUTU: MEKANISMOAK

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

8 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

2.- ENGRANAJEEN BIDEZKO TRANSMISIO SINPLE EDO SOILA Elkar loturik dauden bi gurpil horzdunak edo gehiago osatzen duten transmisio

sistemari esaten diogu engranaje.Transmititzen duten esfortzuak txirrikek transmititzen dutena baino handiagoa da eta erabiltzen dira mugimendua transmititzeko distantzia txikia denean.

Elementu mekaniko hau agertzen den lehengo dokumentuek Alexandrian kokatzen dute. Pentsatzekoa da haren jatorria gurpilen eta txirrikarenaren ostekoa dela.

Gurpilak, normalean, alboko azaleran tailatutako hortz batzuk dituzten altzairuzko gurpilak dira. Hortzek neurri berdinak izaten dituzte elkar engranatu ahal izateko.

Engranajeak biraketa mugimendua ardatz ezberdinen artean transmititzea ahalbidetzen duten elementuak dira.

Engranajeak tamaina ezberdinetakoak direnean, txikiena, pinoi deitua, motorea (gidaria) izaten da eta handiena, gurpil hartzailea edo gidatua. Horrela abiadura murrizteko transmisioa gertatzen da. Alderantzizko kasua gertatuz gero, hau da, motorea hartzailea (gidaria gidatua) baino handiagoa bada, abiadura biderkatu egiten da.

Engranatzen duten bi gurpilek, beti betetzen dute ondoko formula hau:

Ariketa 7: Motore elektriko baten ardatza, 3000 b/min biratzen duena, lotuta dago 22 hortz dituen pinoi batekin. Kalkulatu pinonarekin engranatua dagoen gurpilaren hortzen kopurua, honek 750 b/min bira dadin. Kalkulatu transmisio-erlazioa.

Izanik : z1: gurpil gidariaren hortzen kopurua. z2: gurpil gidatuaren hortzen kopurua n1: gurpil gidariaren abiadura (b/min) n2: gurpil gidatuaren abiadura (b/min)

i: transmisio erlazioa

2

1

1

2

zzn

ni ==

Page 9: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

2. JARDUERA D.B.H. 2 EZAGUTU: MEKANISMOAK

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

9 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

2.1.- ENGRANAJEEN SAILKAPENA • Hortzen kokapena dela eta:

o Kanpokoak o Barrukoak

• Hortzen forma dela eta: o Hortz zuzenak o Hotz helikoidalak

• Engranajearen forma dela eta: o Zilindrikoak:

Hortz zuzenak Hortz helikoidalak

o Konikoak

Daukaten formagatik talde hauetan sailka daitezke: 1. Engranaje zuzenak. Engranaje zilindrikoak dira, hortz zuzenekoak, ardatz

paraleloetako transmisioetan erabiltzen direnak. 2. Engranaje helikoidalak. Aurrekoen berdinak dira baina hortza helize eran

kiribildurik dauka. Espazioan gurutzatzen diren ardatzetan erabiltzen dira eta batzuetan ardatz paraleloetan ere.

3. Engranaje konikoak. Elkar ebakitzen duten ardatzen arteko transmisioa ahalbidetzen dute. Hortz zuzenak, espiral erakoak, e.a. eduki ditzakete.

4. Engranaje edo torloju amaigabea. Oso transmisio erlazio handia denean erabiltzen dira eta ardatz perpendikularretan ere.

Page 10: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

2. JARDUERA D.B.H. 2 EZAGUTU: MEKANISMOAK

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

10 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Page 11: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

2. JARDUERA D.B.H. 2 EZAGUTU: MEKANISMOAK

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

11 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Page 12: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

2. JARDUERA D.B.H. 2 EZAGUTU: MEKANISMOAK

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

12 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Ariketa 8: Kalkulatu eta marraztu 24 hortz dituen gurpil baten parte nagusiak bere modulua 1, 5 izan delarik.

Ariketa 9: Kalkulatu eta marraztu gurpil baten atal nagusiak bere modulua 2 eta bere hortz kopurua 26 direlarik.

Page 13: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

2. JARDUERA D.B.H. 2 EZAGUTU: MEKANISMOAK

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

13 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

1.2.2. BITARTEKO ENGRANJEAK EDO ENGRANAJE EROAK Transmisio elementu hauek pinona eta gurpila lotu edo

artekatzeko baino ez dute balio, transmisio erlazioa aldarazi gabe. Biraketa noranzko baino ez dute aldatzen.

3. KATE BIDEZKO TRANSMISIOA Erabiltze da urrun dauden bi ardatzen arteko

mugimendua transmititzeko. Aurreko bi mekanismoen artean dago (txirrikak eta uhalak, eta engranajeak).

Mekanismo honek dauzka bi gurpil horzdunak eslaboiak edo kate-mailak dituen kate baten bitartez lotuak daudenak. Kate mailek bultzatzen dituzte gurpilen hortzak mugitzeko. Adibidez, bizikleta.

4. TORLOJO AMAIGABEA ETA KOROA Engranaje helikoidal mota bat da mekanismoa hau.

Pinona bat edo bi sarrera dituen torlojo bat da. Torlojo hau dago lotuta eta engranatua kanpoaldetik gurpil horzdun batekin, koroa deitzen dena.

Mekanismo hau erabiltzen da erredukzio handiak lortzeko. Adibidez, torlojoak badu sarrera bat eta gurpilak 20 hortz, egin beharko ditu 20 bira torlojoak, gurpilak bat egin dezan.

5. BIELA

Biela bat biratzen duen gorputz bati lotuta dagoen barra edo makila zurruna da eta gorputz honek arrastaka eramaten du biela. Gorputzak biratzen duen heinean bielak aurrera eta atzera egiten du. Erabiltzen da mugimendu zirkularra lerrozuzen bihurtzeko (aurrera eta atzera). Efektu itzulgarria da.

6. BIELA ETA BIRADERA Mekanismo honen eginbeharra

da mugimendu zirkularra lerrozuzen alternatibo bihurtzea da eta alderantziz. Mekanismo honen elementuak dira biratzen duen elementu bat, biradera izenekoa, eta makila zurrun bat, aurrekoarekin lotuta dagoena, biela izenekoa. Biraderak arrastaka eramaten du biela.

Page 14: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

2. JARDUERA D.B.H. 2 EZAGUTU: MEKANISMOAK

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

14 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Adibide tipikoa da bizikleta. Pedalei ematean, gure hanka biela da eta pedala, aldiz, biradera.

Batzutan hainbat biela-biradera mekanismoak ardatz batean

eusten dira, birabarki bat osatuz. 7. PINONA ETA KREMAILERA Mekanismo honek bihurtzen du pinona izena duen gurpil horzdun

baten mugimendu zirkularra lerrozuzen bere hortzak engranatzen baitira kremailera izeneko barra prismatiko baten hotzekin. Azken honek aurrera atzerako mugimenduak egiten ditu. Mekanismoa itzulgarria da.

Kremaileraren desplazamendu longitudinala da:

L= Pc x Z x n

Hau da: Pc = hortzen pasoa Z = pinonaren hortz kopurua N = pinonaren rpm

※Adibidez: Kalkulatu paso =2 mm, 24 hortz eta 12 bira ematen dituen kremailera

baten aurrerapena

L= Pc x Z x n L = 2 x 24 x 12 L = 576 mm

8. ESPEKA Espeka bat da ardatzarekin batera biratzen duen pieza bat.

Bere perimetroak forma berezia du, udare forma, mugimendu alternatiboa transmititzeko ondoko elementu bati, hagatxoa izenekoa. Azken hau espekarekin kontaktuan dago honek biratzen duen bitartean.

Espekak mugimendu zirkularra lerrozuzen bihur dezake baina ez alderantziz, espekak hagatxoa mugi dezakeelako baina ez alderantziz. Mugitzen den distantzia ibiltarte deitzen da.

Page 15: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

2. JARDUERA D.B.H. 2 EZAGUTU: MEKANISMOAK

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

15 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

9. TXIRRIKEN TRENA. TRANSMISIO KONPOSATUA. Orokorrean, txirrika pareak ez dira bakarrik jartzen, multzoetan elkartzen dira, txirrika

trenak osatzeko. Transmisio konposatua da bi transmisio ardatza baina gehiagoren artean egiten dena.

Eta erabiltzen da asko murrizteko edo handitzeko abiadura. Transmisioa bi ardatz baino gehiagoren artean egiten denean. tarteko ardatz

bakoitzean bi elementu (txirrika) jartzen dira. Bata dago konektatua mugimendua duen ardatzean eta bestea arrastatua denean.

Abiaduraren kalkulua Lehenengo txirrika parean beteko da: n1 x d1 = n2 x d2

Bigarren parean ere: n3 x d3 = n4 x d4

Bigarren eta hirugarren txirrika pareak ardatz berean daudenez, izanen dugu: n2 = n3.

Jakin nahi badugu zein formula erabili irteerako abiadura zein den, sarrerakoa ezagututa, egin beharko dugu:

2

112 d

dnn ×=

4

324 d

dnn ×=

4

334 d

dnn ×=

42

3114 dd

ddnn×××

=

n3 = n4

datuaktxirrikagi

dariaktxirrikagimotoreairteera d

dnn

×=

Ariketa 10: Kalkulatu abiadura irteera ardatzean ondoko datuak ezagututa: d1 = 500 mm, d2 = 100 mm, d3 = 75 mm, d4 = 100 mm. Motorearen abiadura da 1000 rpm.

a) egin ariketa formula erabiliz b) egin pausoz pauso

Page 16: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

2. JARDUERA D.B.H. 2 EZAGUTU: MEKANISMOAK

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

16 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

11. ENGRANAJE TRENA. TRANSMISIO KONPOSATUA. Mekanismo honek hainbat engranaje pare dituena da.

Transmisioa bi ardatz baino gehiagoren artean egiten da, beraz tarteko ardatz bakoitzean bi gurpil horzdun jarri beharko dira.

Abiaduraren kalkulua Lehenengo parean betetzen da: n1 x z1 = n2 x z2

Eta bigarren parean beteko da: n3 x z3 = n4 x z4

Beraz:

4

324 z

znn ×=

2

112 z

znn ×=

4

334 z

znn

×=

42

3114 zz

zznn×××

=n3 = n4

datuaktxirrikagi

dariaktxirrikagimotoreairteera z

znn

×=

Page 17: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

3. JARDUERA D.B.H. 2 ARIKETAK

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

17 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

ARIKETAK

. Kalkulatu zein diametroa izan behar du

. Kalkulatu zein abiadurak har ditzake me

. Kalkulatu transmisio erlazioa eta irt

. Kalkulatu ondoko sistema honen irt

Motore batek 1400 rpm ibiltzen da eta eragiten du makina bat txirrika sistema baten

bitartez. Kalkulatu, irudiaren arabera, zein biadurak dituen makinak.

. Z doko marrazki dura badu.

. Ka ulatu B pol aren di irteeran.

1en gurpil eroaleak edo gidariak 60 rpm-ko

abiadura badu eta gidatuak480 rpm.

2ndi txirringa batek, 42, 32 eta 22

hortzetako platoak eta 28, 24, 21, 18, 15,13 eta 11 hortzetako pinonak baditu eta suposatuz platoak 60 rpm ibiltzen direla.

3eerako abiadura ondoko engranaje sistema

honetan.

4eerako abiadura gurpil motoreak 100 rpm

abiadura badu.

5.

a 6 ein da F txirrikaren abiadura on

an, A txirrikak 100 rpm-ko abia

7lke

ametroa lortzeko 50 rpm-ko abiadura Motorearen abiadura 3750 rpm da.

Page 18: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

3. JARDUERA D.B.H. 2 ARIKETAK

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

18 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

1. Txirrika batek 105 mm diametro du eta 1200 rpm abiadura eta transmititzen dio mugimendua 35 mm diametroa duen beste bati. Marraztu mekanismoa eta kalkulatu zenbat bira emanen ditu bigarren txirrikak.

2. Motoreari lotuta dagoen 120 mm diametro duen txirrika eta gidatuaren

arteko transmisio erlazioa da i = 0,2. Kalkulatu azken gurpil honen diametroa. 3. Bi gurpil ondoko transmisio erlazioa dute: i = 1/5 .Lehenengoaren abiadura

200 rpm bada, kalkulatu bigarrenaren abiadura.. 4. Bizikleta baten platoak 60 hortz ditu eta pinonak 20. Txirrindularia ibiltzen

da 35 rpm abiaduran. Kalkulatu transmisio erlazioa eta gurpilaren abiadura. 5. Engranaje trena bat daukagu ondoko ezaugarriekin: z1= 10, z2 = 40, z3 =

20, z4 = 40, z5 = 15, z6 = 50. Motorea 1500 rpm abiaduran ibiltzen da eta z1 –ekin dago lotuta. Eskatzen da:

a) mekanismoa marraztu b) azkeneko abiadura c) tarteko ardatzen abiadura

6. Engranaje tren bat daukagu 6 gurpilekin: lehenengo gurpilak 50 hortz

dituena ardatz batean jarrita eta motoreari lotuta. Engranatzen du bigarren gurpilarekin, 100 hortz dituena. Ardatz berean daukagu 3. gurpila eta ez dakigu zenbat hortz dituen. Gurpil honek engranatzen du 4. gurpilarekin, 80 hortz dituena. 5. gurpila ardatz berean dago eta 30 hortz ditu eta engranatzen du 6. gurpilarekin, 90 hortz dituena. Transmisio erlazioa i = 1/6. Eskatzen da:

a) mekanismoaren marrazkia b) z3 gurpilaren hortz kopurua 7. Ondoko ezaugarriak dituen gurpil horzdun baten dimentsio guztiak aurkitu.

m= 2 z= 30 8. Ondoko ezaugarriak dituen gurpil horzdun baten dimentsio guztiak aurkitu.

m= 2,5 z= 32. 9. Zein da F txirrikaren abiadura ondoko marrazkian, A

txirrikak 200 rpm-ko abiadura badu.

Page 19: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

3. JARDUERA D.B.H. 2 ARIKETAK

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

19 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

10. Kalkulatu B polearen diametroa lortzeko 100 rpm-ko abiadura irteeran. Motorearen abiadura 3750 rpm da.

11. Kalkulatu ondoko sistema honen irteerako abiadura gurpil motoreak 200

rpm abiadura badu.

12. Kalkulatu zein abiadurak har ditzake mendi txirringa batek, 40, 30 eta 20

hortzetako platoak eta 28, 24, 21, 18, 15,13 eta 11 hortzetako pinonak baditu eta suposatuz platoak 60 rpm ibiltzen direla.

Page 20: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

4. JARDUERA D.B.H. 2 PLANIFIKATU

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

20 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Page 21: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

4. JARDUERA D.B.H. 2 PLANIFIKATU

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

21 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Page 22: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

4. JARDUERA D.B.H. 2 PLANIFIKATU

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

22 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Page 23: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

4. JARDUERA D.B.H. 2 PLANIFIKATU

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

23 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Page 24: 18 Ordu 1. JARDUERA D.B.H. 2 LAN PROPOSAMENAteknodbh.eu/attachments/article/69/dbh2_mekanismoak... · 2010. 12. 6. · Lana errazten diote gizakiari, lanak egiteko beharrezkoa den

ASKATASUNA BHI. Unitatea: MEKANISNOAK Orri zk: Burlata

4. JARDUERA D.B.H. 2 PLANIFIKATU

IRAKASLEA: Arantza Martinez Iturri

24 18 Ordu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18