11.zk. Eusko Legebiltzarrarentzako urteko txostena. 2008ko laburpena

2

3

AURKIBIDEA

AURKEZPENA

DATU OROKORRAK

PERTSONEN ESKUBIDEEI BURUZKO ARLOAK

JARDUERAK

EZOHIZKO TXOSTENA

GOMENDIO OROKORRAK

BESTELAKO JARDUERAK:

_ ARGITALPENAK

_ INTERNETEKO WEBGUNE BERRIA

_ JARDUNALDIAK ETA EKITALDIAK

_ UDAKO IKASTAROAK

_ BISITAK

INFORMAZIO INTERESGARRIA

05

06

08

14

20

24

26

26

28

29

32

33

34

aurkibidea

4

Iñigo Lamarca - Arartekoa

5

Atsegin handiz aurkezten dut Ararteko erakundeak 2008an zehar egindako lana laburkibiltzen duen aldizkari hau. Zuzentzen dudan erakundea Eusko Legebiltzarrak sortu zuen,euskal herri-administrazioen (Eusko Jaurlaritza, foru aldundi eta udalen) jarduerez herritarrekegindako kexak aztertzeko, batez ere. Administrazio horien politika publikoak ere ebaluatzenditugu, gizarteko behar beti aldakorrei ahalik eta ongien erantzun diezaieten. Hori denaazken helburu honen mende jartzen da: herri-administrazioen betekizunei dagokienez,Arartekoak pertsonen eskubideak babesteari berme sendoagoa eman diezaion arduratzea.

Aurten, hain zuzen, Arartekoak 20 urte beteko ditu. 1989ko martxoaren 8an, erakundeaarautzeko legea onartu zenetik lau urte igaro ondoren aukeratu zuten ararteko Juan SanMartín, legebiltzarkideen hiru bostenetik gorako gehiengoaren bidez, eta hura hasi zenerakunde honen zimenduak jartzen. Herrialde askotan Defensoría del Pueblo, Ombudsman,Procuradoría edo beste izen askorekin dauden erakundeen parekoa da. Horien denensustraia orain 200 urte Suedian sortutako Ombudsmana da. Gure 20. urteurrena aprobetxatuz,euskal herritarrei Arartekoa ezagutarazteko lana biziagotu nahi dugu, honako xede haualbait ondoen betetzeko: Euskadin bizi den pertsona bakoitzak jakin dezala erakundehonek zein zerbitzu publiko eskaintzen duen eta zertan lagun diezaiokegun. Ildo beretik,eskuetan duzun aldizkari hau gu hobeto ezagutzeko eta burutzen ditugun ekintzen etajardueren gaineko oinarrizko informazioa edukitzeko bide egokia izatea nahi dugu; horretarako,bertan azaltzen dizkizugu iaz egindako jarduerarik adierazgarrienetako batzuk.

Arartekoan berrogeita hamaika lagun gabiltza lanean gaur egun. Erakundearen arduradunnagusi naizenez, eskaintzen dugun zerbitzu publikoaren kalitatea hobetzeko asmoa duteta horretarako laguntza eskatu nahi dizut, zure iritziak, ekarpenak, kritikak eta abarhelaraz diezazkiguzun. Horrek guztiak akuilu eta bizigarri gisa balioko digu denenganairisteko eta denei gero eta zerbitzu hobea emateko. Gure web gunearen bitartez, gu hobetoezagutzera animatzen zaitut (www.ararteko.net) Bertan oso-osorik aurkituko duzu aldizkarihonetan zertzelada batzuetan laburtu dugun urteko txostena, baita ere aurreko urteetakotxostenak eta gure ibilbidean egiten aritu garen guztia herritarren eskubideak ondo babestudaitezen; administrazioek administrazio onaren printzipioaren arabera joka dezaten, jokabidedesegokiak kenduz; politika publikoek aurrera egin dezaten, gizarte gero eta inklusiboago,kohesionatuago eta zuzenagoaren bidetik, dibertsitatea eta pertsonen artekodesberdintasunak errespetatuz.

Iñigo Lamarca IturbeArartekoa

AURKEZPENA

editoriala

DATU OROKORRAK

6

2008. urtean 4.054 kontsulta izan z i ren,erakundearengana telefonoz zuzendu ziren zein arretazuzeneko Arartekoaren hiru bulegoetakoren baterabertaratu ziren pertsonenak. Guztira 2.601 bisita jasoziren eta, horietatik, 590 kexa burutu ziren, hau da,%22,68. Horrek arreta zuzeneko bulegoetan egitenden aurretiazko lanaren garrantzia agerian uzten dufarrazoi ugarirengatik, Arartekoak ikertzerik izango ezdituen erreklamazioak ez onartzean.

2008an, guztira, 1.696 kexa aurkeztu zitzaizkionArartekoari. Kexen %7,25 talderen batek aurkeztuzuen.

Azken urteetako joerak aurrera jarraitu du, etalehenengo aldiz internet izan da herritarrek kexakaurkezteko gehien erabili duten bidea. Kexen%38,91 bide honen bidez jaso zen. Erreklamatzaileen%38,8 gure bulegoetako batera bertaratu zen.

Iaz, gainera, ofiziozko 389 espediente hasi ziren.2008. urtean bertan erabat izapidetu ziren kexeidagokienez, aztertutako kexen %28,43n okerrekojarduerak hauteman ziren. Ukitutako administrazioakkexa eragin zuten jarduketak zuzendu ahal izanzituen okerreko jardueraren bat agertu zutenerreklamazioen %85,54n.

Kexak eurei lotutako gaikako alorren arabera kontuanhartzen baditugu, ikusi dugu, aurreko ekitaldiarenaldean, 2008. urtean ia ez zela aldaketarik izanerreklamazio kopuruari dagokionez. Herri Lan etaZerbitzuak pixka bat jaitsi dira %12,46 arte. GizarteEkintzari %12,38 dagokio eta Herrizaingoari %11,12.

Zuzenean bideratutako kexen banaketa jardueraalorren arabera

Herri Lanak eta ZerbitzuakGizarte EkintzaHerrizaingoaFuntzio PublikoaHezkuntzaOgasunaEtxebizitzaIngurumenaOsasunaHirigintza eta Lurralde AntolamenduaJustiziaKultura eta ElebitasunaNekazaritza, Industria, Merkataritza eta TurismoaAnimalien BabesaLana eta Gizarte SegurantzaBereizkeria

158157141128111106978883825232161241

GUZTIRA 1.268

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

%44,32

%35,26

%14,17

%3,70%1,32

%0,08

Gipuzkoa

48,26

22,67

Araba Bizkaia

29,07

%1,15

Zuzenean bideratutako kexen banaketaeragindako administrazioen arabera

538428172

451614

1

Foru administrazioa(Eusko Jaurlaritza)Toki administrazioa *Erakunde publikoakEstatuko administrazioaJustiziaErakunde pribatuak

Erreklamatzaileek Arartekoerakundearen jardueraz egin dutenbalorazioa

%54,80 %27,40

%6,16%6,16%5,48

oso onanahiko onanahiko txarraoso txarraerantzunik ez

2008

%5,48

%54,80 %27,40

%6,16

%6,16

7

Ararteko erakundearen jarduera kopurutan

Jasotako kexen banaketaerreklamatzaileen ezaugarrienarabera

825743123

5

gizonezkoakemakumezkoaktaldeakidentifikatu gabeko

%48,64%43,81

%0,30%7,25

Jasotako kexen banaketaerabilitako hizkuntzarenarabera

15809420

2

gaztelaniaeuskarabiakfrantzeza

%93,16

%5,54%1,18 %0,12

Jasotako kexen banaketaaurkezteko moduarenarabera

658660331

47

bulegoeninternetezpostazfaxez

%38,91

%38,80

%19,52

%2,77

KEXAGILEAK ETA KEXAK AURKEZTEKO ERA

2 0 0 8 a n e r r e k l a m a z i o g e h i e n a k t o k iadministrazioaren aurkakoak izan ziren, hau da,izap idetutako kexa guzt ien %44,32. EuskoJaurlaritzaren aurkakoak %35,26 izan ziren eta foruadministrazioaren jardueren aurkakoak, berriz, %14,17.Ohartarazi behar dugu espedienteetan inplikatutakoadministrazioak ikertzeak ez duela okerreko jarduerarikegin dutenik esan nahi, haren esku-hartzeren bat kexagai izan dela baizik.

Tokiko administrazioen aurkako kexen %51,12 Bizkaikoudalen aurka izan zen, Gipuzkoako udalek kexen%24,90 jaso zuten eta Arabakoek %19,51.

Kexa aurkeztu duten pertsonek euren borondatez etaizena eman gabe betetzen duten inkestak adieraztendu Arartekoaren esku-hartzea, alegia, adierazitakointeresa, eskainitako arreta, egindako gestioak, etab.,oso ona edo nahikoa dela (erantzun dutenen %82,2),baita kexa ebatzi ez den edo beren aurka ebatzi denkasuetan ere.

545 kexek kexa berdin-berdinen multzo bat osatzen dute1.143 kexek kexa berdin-berdinen 2 multzo osatzen dituzte62 kexek kexa berdin-berdinen multzo bat osatzen dute264 kexek kexa berdin-berdinen 2 multzo osatzen dituzte

Arartekoak jasotako kexa kopuruarenbilakaera (1989-2008)

1678

145915

31

1377

1253

1513

123112

83

2660

1991

1674

1164

74782

7

781

766

1159

585

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

1558

89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07

%85,54%14,46

konpondutako irregulartasunakonpondu gabeko irregulartasuna(gomendioa ez da onartu)

Ararteko erakundearen esku-hartzeazenbaiteraino izan den eraginkorra

%14,46

%85,54

08

1696

8

GUTXIENGO KULTURALAKIjitoen herria erakundeetan aintzatesteko urratsak egindiren arren, auzokideek gaitzesten, baztertzen etazailtasunak ipintzen dizkieten ijito asko dago oraindikijitoek aurrera egin dezaten eragozten.

2008an ijitoek etxebizitzak eskuratu ahal izatekoduten zailtasun eta eurentzako oztopo handian, udalbatzuek erroldatzen ez uztean eta auzokideengaitzespenean esku hartu du arartekoak.

Degradatutako auzoetan, hala nola, Abanto etaZierbenako Santa Jul ianan, hainbat jarduketabideratzea ere landu da, baita arartekoak Sestaobiziberritu eta hirigintzaren aldetik suspertzeko planzuzendariaren inguruan emandako ebazpenarenjarraipena egin ere.

Azkenik, beren beregi jarraitu dugu hezkuntza beharbereziak dituzten ikasle ijitoen gaia.

Garrantzitsua da udal askok auzokide ijito berriak edoeuren senideak erroldatzeko ipintzen dituzten trabakazpimarratzea. Gainera, auzokideen i j i toekikogaitzespena ere handia da, eta horrek Administrazioenerantzuna baldintzatzen du. Hainbat kasutan ijitoenzailtasun eta ezaugarrien gaineko laguntzeko neurriaketa batez ere gizartea sentsibilizatzeko neurriak abiarazibehar izaten dira eta, batez ere, erakundeek irmoagertu behar dute herritar guztien eskubideendefentsan eta edozein jarrera arrazista txarretsi behardute, edonondik datorrela.

I j i toek segitzen dute oso zaurgarr i izaten etaerakundeen borondatea eta berariazko baliabideakbehar dira duintasunez biziko badira. Ijitoen HerriarenII Euskal Plana beste aukera bat da zailtasunakaztertzeko eta aurkitzen dituzten oztopoak ezabatzekoekintzak abiatzeko, gizarte, ekonomia, kultura etapolitika alorrean gizarteratzen aurrera egingo badugu.

ETORKINAKImmigrazioa, askorentzat, dituzten arazoen aurrean etaigurikipenik ezaren edo euren eskubideen urraketarenaurrean geratzen zaien irtenbide bakarra da. Aurten,gobernuek immigrazioari oztopoak ipiniko dizkiotelairagarri dute (are gehiago murriztuko zaiela sarrera, alegia,herrira itzul daitezen bultzatu...), eta hori ez da berri onaNazioarteko Zuzenbide Humanitarioarentzat.

Estatuko Administrazio Orokorrak eman behar dituetorkinak eurentzat gaitutako lanpostuengatik etordaitezen, kanporatuko dituzten beldur barik bizitzekoeta lan egin ahal izateko behar diren baimenak. Bainaadministrazio guztiak daude inplikatuta etorkinen beharrakasetzen, eta horregatik etorkinak gizarteratzekoerakundeen konpromisoak jasotzen dituzten planak etaprogramak jarri dituzte martxan; lehenetsi beharkolirateke, gainera, krisiaren inguramendua gorabehera.

2008an atzerritarrentzako gizarte eta lege arretakoHELDU zerbitzuan izan gara, eta pertsona horiekdokumentazioarekin izaten dituzten arazo nagusiak jasoditugu. Etorriko dira gure ekintza edo bideratzeak.BILTZEN zerbitzuan ere izan gara; ekimenak babestu,koordinatu eta dinamizatzen ditu kulturen artekoharremanen ikuspegitik eta esparru askotan garatzenditu ekintzak.

Gainera, ofiziozko hainbat ekintzarekin ere segitu dugu,adibidez, Euskal Autonomia Erkidegoko bikoteegonkorren Erregistroan onartzen ez diren izen-emateena,bakarrik dauden atzerritar adingabeen adina zehaztekoprozedurari buruzkoa, euren eskubideen defentsarena,edo administrazio publiko guztietan arituko direninterpretarien sarea sortzeko beharraren inguruan hasigenuena.

9

pertsonen eskubideei buruzko arloak

GAIXO KRONIKOAKArartekoak gaixorik daudenez gero bereziki zaurgarriakdiren pertsonen eskubideak babestu eta defendatzenditu, euren gaixotasunaren ondoriozko beharrenestaldura egokia nahikoa edo bat ere garatu gabedagoenez dauden baliabideetara heltzea zail izatendutelako edo gizartean estigmatizatuta daudelako.Arartekoaren jarduna buruko gaixoen eskubideakdefendatzera zuzendu da urte askotan. 2008an honetanzentratu da:

_ Jarraipena ematea gaiari buruzko txosten bereziei,gizarte eta osasun administrazioak buruko osasunarenalorrean zer egiten duen jakin eta aztertuz (plan landuak,oinarrizko jardun lerroak, eskura dauden baliabideak,edo baliabide sortu berriak …).

_ Harremana sektoreko elkarteekin, Gaixo PsikikoenElkarte eta Senitarteekin. Gehienak Gaixo PsikikoenElkarte eta Senitartekoen Euskadiko Federazioan bildutadaude (FEDEAFES). Harremanak Kolektibo horrenarretara begira ari diren zaintzako fundazioekin ere bai.

_ Sentsibilizazioa: horretarako antolatu ziren, EHUkoudako ikastaroen esparruan, “Pertsonen Buruko Osasunaeta Eskubideak” jardunaldiak, besteak beste, EgunabarPsikiatriaren Erabiltzaileen Bizkaiko Elkartearen etaFEDEAFESen ordezkariekin.

_ Mendetasunaren legea deritzona garatzea: Legearenaplikazioa buruko osasuneko kolektiboan aplikatzean

sortzen ari diren eta buruko gaixoen sektorekoprofesionalen eta zaintzailen artean demanda gai izatenari diren zailtasun eta gabeziak hautemateko.

Bestalde, Arartekoa hainbat gaixotasun kronikorekin(adibidez, HIESa, erretinosi pigmentarioa, esklerosianizkoitza...) lotuta dauden beste elkarte batzuekin ereegon izan da, eta “gaixotasun bitxiak” deritzenei buruzkogogoeta planteatu du, eragin urria dutenez etaezezagunagoak direnez, pairatzen dituztenen beharrenarreta berezia eta sentsibilizazioa behar dutelako.

10

LESBIANAK, GAY-AK,TRANSEXUALAK ETABISEXUALAKJoera homosexualeko eta nortasun transexualekopertsonen duintasunaren, nortasunaren garapenlibrearen, berdintasunaren eta bereizkeriarik ezareneta osotasun fisiko eta moralaren eskubideak beharbezala babestuko baditugu eskubideok urratuz geroeraginkortasunez esku hartzeko moduko tresnak beharditugu eta, aldi berean, prebentzioaren alorreanjardungo duten politika publiko proaktiboak erebeharko ditugu.

Arartekoaren erakundeak hainbat ekintza burutzenditu gay, lesbiana, transgeneriko eta transexualeneskubideak errespetatzeko kultura sustatzeko.Adibidez, 2008an “Nerabe eta gazte lesbiana, gay,transexual eta bisexualak: zailtasunak eta baztertzeakga rapen pe r t sona l ean , ha r remane tan e t asozializazioan” gaia hizpide hartuta Herritarrek gogoetaegin eta parte hartzeko V. Foroa antolatu zen.

EMAKUME ETA GIZONENARTEKO BERDINTASUNAArartekoaren erakundea emakumeak eta gizonakfuntsean berdinak izan daitezen lan bermatzeko lanegiten du, gizarte justuago eta berdintsuagoaegiteko prozesuan oinarrizko helburua delakoan.Eta, batez ere, Emakumeen kontrako indarkeriarierakundeek emandako erantzuna EAEn txostenberezian jasotako gomendioen jarraipena eginez egitendu lan hori; euskal administrazio publikoak kontrolatzenditu ea berdintasunaren eta sexuarengatik inor ezbaztertzearen printzipioak urratzen dituzten, euskalherritarrek arlo horretan zer behar duten eta zereskatzen duten eta, azkenean, Emakumeen etaGizonen Berdintasunerako Legearen garapenari etaaplikazioari jarraipena egiten die.

Legeen eta baliabideen alorretan aurrera egin denarren, emakumeen kontrako indarkeriak irauteakerakusten du lege eta baliabideak hobetu behar direla,biktimak babestuko badira, eta horretarako bitartekogehiago, eta informazio gehiago eta inplikatutakoeragile guztien koordinazio handiagoa behar dira.

Aurkeztu diren kexei dagokienez, bi motatakoakazpimarratuko ditugu: sexua tarteko baztertzearekinloturikoak, adibidez, emakumeei herri batzuetakojaietan gastronomia eta kultura elkarteek antolatutakoekitaldi jakin batzuetan parte hartzen uzten ez zaielako,eta bizitza pertsonala, familiakoa eta lanekoabenetan bateratzearek in lotur ikoak , l egeinguramendu erabat formalak zalantzan jartzendituztenak.

Azkenik, berdintasunaren araudiaren garapenak etaaplikazioak agerian uzten du euskal botere publikoekaurrera egin dutela, nabarmen, araudiaren ezarpenean.

11

pertsonen eskubideei buruzko arloak

ADINEKOAK: BERAIENBIZI-BALDINTZAKHOBETU BEHAR DIRAArartekoaren funtsezko zereginetan adinekoakberariazko eskubidedunak, euren babes etapromozioen eragileak direla onartzea dago,oso ugaria den, gehienean gutxi antolatutadagoen eta batez ere familian eta harremanenalorrean jarduten duen kolektiboaren eskarieijaramon egingo bazaie. Hala eta guztiz ere,Arartekoa arduratu ohi da adineko jendeareneskariez:

_ Batez ere adinekoen arretan aritzen direngizarteko baliabide batzuei, adibidez, etxezetxeko laguntza zerbitzuari, jarraipena emanez.

_ Mendetasunaren Legea EAEren esparruannola apl ikatzen den jarraitzea , legeaurreikuspenek zenbateraino erantzuten dietenadinekoen eta euren zaintzaileen gizartekoerrealitateari eta beharrei. Hortik planteatuahalko dugu nola hobetu dauden baliabideak,no la berr iz tatu legeak eta no la lor tuadministrazio eskudunen eraginkortasunhandiagoko ekintzak.

_ Adinekoen kolektiboen solaskide gisaarituz administrazioaren aurreko eskarietan,bereziki urtean zehar hainbat egoitzatan sortudiren zailtasunei buruz.

_ Adinekoen babesa hobetzeko daudenildoen gainean gogoeta eginez. Zehazki,2008an “Adinekoen eskubideak eta tratutxarren prebentzioa” hizpide dituen ezohikotxostena bukatu da, eta adinekoen eskubideakaztertuta, adinekoekin abegitsuak diren etaadinekoei tratu txar edo desegokiak emateariaurrea hartzeko dinamikak sortzen dituztenlaguntzarako tresnak eta metodologiakproposatzen dira.

Azp imar ra tu behar da , ha laber, Euskad ikotransgeneriko eta transexualen egoerari buruzkotxosten berezia prestatzen lan handia egin dela;txostenean pertsona hor ien egoera ha inbatikuspegitatik aztertzen dugu: gizarte, lan eta ekonomiamunduan sartzeko zai ltasunak, diru laguntzenmendetasuna, ikastaldietan aurkitutako oztopoak, edooreka psikologiko orokorra edo osasun oreka.

EZINDUAKAtal honetan aukera berdinak izateko eskubideaaldarrikatuz guregana jotzen duten pertsonen gaiaksartuko ditugu. Alde horretatik, garraioak inorenlaguntzarik gabe eta berdintasun baldintzetan erabiltzeaizatea dute aldarrikapen nagusia, eta EAEn garraiopublikoak kudeatzen dituzte enpresen aurrean dutenerronka handia, aurrera egin den arren, oraindik ezbaita erabat bermatu garraioaren ir isgarritasununibertsalik.

Garrantz i tsua da, halaber, g izarte laguntzakeskuratzeko aurkitu ohi dituzten zailtasunen aurreanArartekoarengana jotzen duten pertsonen kopurua.2008an gehitu egin dira mugimendua murriztuta dutenpertsonentzat gordetako etxebizitzen eraikuntzaaka t sak konpon t zea r i bu ruzko sa l ake tak .Adjudikatutako etxebizitzek ez dituzte irisgarritasunbaldintzak betetzen eta, ondorioz, adjudikaziodunekezin dituzte autonomiaz eta normaltasunez erabili.Gainera, geure ekimenez, 10.000 biztanletik beherakoudalerr ietara jo dugu, d iagnosia egi teko eairisgarritasuna sustatzeko euskal legeak dauden hiriingurune, espazio publiko, eraikin, garraio etainformazio eta komunikazio sistemak irisgarriak izandaitezen bermatzeko diseinatu duen oinarrizkotresnatzat jotzen diren lau urteko programak egin etagauzatzen diren.

Ofiziozko interbentzio hauekin guztiekin nabarmendunahi dugu administrazio publiko guztiok gaudelabehartuta lege antolamenduak ezgaituak benetangizarteratzea bermatuko duten bitartekoak erabiltzera,eskudun garen esparruetan.

© Eginaren Eginez

12

ADINGABEAKArartekoak arreta berezia jartzen du adingabeenegoeran eta haien eskubideen defentsan. 18 urtetikbeherakoak babes gai ezik –laster 20 urte beteko dituenHaurren Eskubideen Konbentzioak dioenez- eskubideosoko subjektuak ere badira- Adingabeei buruzko kexakkenduta (hezkuntza, osasun, babes eta halako kontuengainean gehienak), Arartekoak 2008an bere ekimenezzaurgarritasun bereziko hainbat egoera ikertu eta jarraituditu. Esaterako:

_ Egoitzetan hartutako adingabeak, babesik gabeko familia egoeretan.

_ Bakarrik dauden adingabe atzerritarrak.

_ Justiziarekin arazoak dituzten adingabeak.

_ Eskolatzeko arazoak edo hezkuntza premia bereziak dituzten adingabeak.

_ Eskolan tratu txarrak edo jazarpena jasaten duten adingabeak …

Horrela, hainbat harrera zentrotan izan gara, adingabeekineta hezitzaileekin hitz egin dugu, bilerak egin dituguarduradun politikoekin, jarraipen espedienteak irekiditugu, herritarrek parte hartzeko foroetan aritu gara.

Ikusitako egoera batzuk bereziki kezkagarriak dira.

Adibidez, harrera zentro batzuetan bizi den saturazioa(bakarrik dauden adingabe atzerritarrentzako premiazkoharrera zentroetan bereziki), buruko gaitzak dituztenenarazoentzat aski erantzunik ez dagoela, auzokideek ukoegiten diotela arazotsutzat dituzten nerabeentzakobaliabide jakin batzuk sortzeari.

Badira, gainera, berri samarrak diren hiru gai, aurtenArartekoak baliabide eta dedikazio handia eskatu diotenekimenak bideratu dizkiena:

_ Balioen transmisioa.

_ Drogen kontsumo arazotsuak eta kontsumoen prebentzioa.

_ Teknologia berriak, berbarako, Internet desegoki erabiltzea eta arrisku horien prebentzioa.

TERRORISMOAREN ETAJAZARPENINDARKERIARENBIKTIMAK2008. urtean gertaera garrantzitsua gertatuda, terrorismoaren biktimen egoerari dagokionez.Izan ere, azkenean, Terrorismoaren BiktimeiAintzatespena eta Kalte-ordainak eskaintzekoekainaren 19ko 4/2008 Legea onartu da. Legehorrek biktimen eskubide gisa horien eskaeraasko jasotzen ditu, hala nola, memoriaren,justiziaren eta kalte-ordainen printzipioak.Horrela, justiziarako, duintasunerako, kalte-ordainak jasotzeko eskubideak arautzen dira,biktimek bidegabe pairatutako mota anitzekosufrimenduen aintzatespenaren ondorio gisa.Arauari, horrez gain, memoriarako eta egiaezagutzeko eskubideak gehitzen zaizkio. Legeakbiktimen esangura politikoa eta terrorismoarilegitimazio etikoa, soziala eta politikoa kentzekobeharra aintzat hartzen ditu. Gainera, arauhorrek euskal herritar guztien eskubide gisab a k e r a k o , a s k a t a s u n e r a k o e t abizikidetasunerako eskubideak jasotzen ditu.Terrorismoaren biktimen bidegabekeria larriarenegoera konpontzen lagunduko duenbeharrezkoa legea da. Gainera, 2008ko ekitaldihonetan EAEn terrorismoaren biktimen egoerarieta beharrei buruzko ezohiko txostena ia amaituda. Hori Eusko Legebiltzarrari 2009ko lehenengohilabeteetan aurkeztuko zaio.

13

pertsonen eskubideei buruzko arloak

GIZARTEAN BAZTERTUTADAUDEN PERTSONAK

Gizarte garatu batean bazterketa larria pairatzen aridiren edo etxerik ez duten pertsonak egoteak gogoetaeragin behar digu.

Inguruan eskubiderik baliatu ezin duten edo bizitzaduinik izan ezin duten pertsonak ditugu. Zailtasunhoriei, besteak beste, familia eta gizarte loturarik eza,irregulartasun administratiboko egoera, bazterketaedota osasun arazoak izaten dituztela gehitzenbadiogu, bazterketa are larriagoa izaten da. Gizartepolitikak martxan jarri diren arren, pertsona askok ezindie aurre egin ekonomia eta gizarte sistemak dituenzailtasun eta eskakizunei, batez ere bakarrik, inolakosostengurik gabe daudenean.

Arartekoak gizartean babesik gabe dagoenjendearen kexa ugari jaso ditu 2008an. Laguntzaknahikoa ez direla, non bizi ez dutela, prestazioakukatzen zaizkiela, eskariei erantzuteak luze jotzenduela, edo erroldan izen ematen uzten ez zaielakexatzen dira. Gizarte zerbitzuenganako mesfidantzaeta baliabideak perfil edo behar batzuetara egokitzenez direla ere aipatzen da.

Arartekoak hor eman dituen ebazpenen arteanDonost iako Uda la r i zuzendu za iona dago;etxegabeentzako udal dutxak jar ditzan eskatu zaio.Gasteizko udalari, berriz, normalean udalerrian bizidiren etxegabeek udal erroldan izena emateko duteneskubidea kontuan hartuko duen protokoloaprestatzeko eskatu zaio.

Beste arazo kezkagarri bat buruko gaixotasun larriakdituzten eta babesik gabe dauden helduak gehituzdoazela da, euren osotasuna arriskutan jartzeraino.Autonomiarik ez duten edo ezgai diren horiek erronkaberriak sortzen dizkiete Erakunde Publikoei.

ESPETXEAN DAUDENPERTSONAKArartekoa 2008an gure Erkidegoko hiru espetxeakikustera joan da, eta bilerak egin ditu EspetxeAdministrazioko arduradun gorenekin, eta presoakgizarteratzen laguntzen duten elkarteekin. Saiatu gara,halaber, gure eskumenek utzi diguten neurrian, presoekhelarazi dizkiguten kasuak ere jorratzen. Gurejardunaren lerro estrategikoak hauek izan dira:

_ Espetxearen ordezko tratamenduen aukerakdibertsifikatzea, eta erregimen irekia ahalik eta gehienhedatzea. Horretarako elkarteen sarearen lana babestudugu, zigorrak betetzeko modu gehien-gehienakerrazten dituen espazioa direnez gero.

_ Gizarteratzeko aukerak presoen lan eta kulturaekintzak sustatuz etorriko dira. Espetxeetan etaespetxetik irten eta gero lana bilatzen esku hartzenduten gizarte ekimeneko entitateak babesten ditugu.

_ Espetxeek iragazkorragoak izan behar dute,harreman handiagoa izan behar dute gizartearenmultzoarekin, horretan nabaritu dira azken urteotakoaurrerapenik handienak, gizarte zibilak ehundutakoe lkar tasun sarear i esker e ta espetxeetakozuzendaritzetatik eta Espetxe Zaintzako Epaitegitikprest azaldu direlako.

_ Parte hartzeko sistemak garatzea eta indartzea.

_ Presoentzako bitartekoak eta baliabideak gehitzea.Gure lana espetxetik irteteko bezain patologia larriaizan arren, dauden baliabideen berariazko baliabideradoitzen ez diren eta, ondorioz, espetxean hiltzea besteetorkizunik geratzen ez zaien presoengana zuzendudugu.

Biztanleria zahartzen ari da, eta herritarrak sentsibilizatuagodaude ezgaitasunen bat duten pertsonek ere mugitzekobeharra dutenarekin; hori dela eta, auzokideen elkarteakkontsulta ugari egiten ari dira arkitektura-oztopoakkentzearen inguruan. Arartekoak sor daitezkeen arazoenberri ematen du: batzuk pribatuak dira, beharrezkoa baitaetxejabeen elkarteko gehienak ados egotea; eta publikoakbesteak , ados jarri ondoren proiektua Udalari aurkeztubehar baitzaio, baimena eman dezan. Arazoaren bigarrenparte horretan baizik ezin esku har dezakegu guk.Kontsultetan, zenbaitetan adierazten digute adinekoeknolako arazo ekonomikoei egin behar dieten aurrez,igogailua jartzeko dagokien partea ordaintzeko. Horridagokionez, jakinaren gainean jartzen ditugu, hala EuskoJaurlaritzako Etxebizitza Sailak nola udal batzuek gisahorretako laguntzak sortu dituztela. Laguntza horiekeskatzaileen diru-sarreren arabera ematen dituzte, etaobrak hasi aurretik eskatu behar dira derrigorrez.

Bestalde, elkarte batzuek igogailua jartzeko dituzten arazoeiburuzko erreklamazioak jasotzen jarraitzen dugu. Batezere, igogailua fatxadan sartu behar denean sortzen diraarazoak, horretarako bide publikoaren zati bat hartubehar baita.

AUZOKIDEEN ELKARTEETANARKITEKTURA-OZTOPOAKKENTZEA

14

Etxebizitzaren arloko kexa asko babes publikokoetxebiz i tzek di tuzten era ikuntza akatsenga inekoak izan d i ra . Kasu geh ienetan,Arar tekoaren esku-har tzea eskatu duteadministrazio publikoei eska diezaiegun harditzatela beharrezko lege neurr iak berenetxebizitzetan agertu diren eraikuntza akatsakahalik azkarrena konpontzeko.

2008an, ugaritu egin dira mugikortasun urriiraunkorra duten personentzat gordetakoetxebizitzen inguruko kexak. Kexa horietan,etxebizitza horiek dauzkaten eraikuntza akatsakkonpontzeko eskatu dute, eta salatu dute emanza ien e txeb iz i t zak ez d i tue la bete tzenirisgarritasunaren gutxieneko baldintzak, eta,beraz, pertsona esleipendunak ezin erabildezakee la e txeb iz i t za bere g isa modunormalizatuan. Egoera horietan, akatsen neurriakgalarazi egiten du etxebizitza berehala okupatzea,eta, beraz, inoiz baino gehiago, administraziopublikoek, etxebizitza babestuen sustatzailediren aldetik, premiaz eta modu eraginkorreanerantzun behar dute. Irisgarritasuna SustatzekoLegeak ez du zalantzarako biderik ematen. Legeagindu hori betez, 2008an hainbatetan eskatudiogu Etxebizitza Sailari eska diezaiela eraikuntzaenpresei beharrezko konponketak egin ditzatenmugikortasun urr ia duten pertsonentzatgordetako etxebizitzak egokitzeko, edo sailakberak egin ditzala bestela, baina inola ere ezdadila gerta administrazioak ezer ez egitearenondorioz ezgaitasunen bat duten pertsonekoztopoak izatea etxebizitza duin eta egokiazgozatzeko duten eskubidea baliatzeko.

BABES PUBLIKOKOETXEBIZITZETANSARTZEKO ARAZOAK

15

jarduerak

Bilboko Udalak zigorra jarri zion pertsona bati ibilgailuaSan Mames futbol zelaiaren inguruan behar ezbezala aparkatzeagatik, eta udal gordailura eramanzion ibigailua. Pertsona horrek esan zigunez, aparkazitekeela pentsatuz utzi zuen autoa han; izan ere,seinaleak partida egunetan soilik aparkatzeadebekatzen zuen, baina ez zuen adierazten partidazegoela aparkatu zuen egun hartan, eta hark ezzuen horren berri. Kexaren funts hori agertu zenlehenago ere Arartekoan aurreko espediente batean.Espediente hartan, udalari gomendatu genionpaneletan informa zezatela debeku egunez ere,datu hori gabe seinaleek ezin bete baitute berendebeku funtzioa. Horrez gain, zigorra indarrik gabeutz zezala gomendatu genion, eta itzul ziezaiolainteresdunari ibilgailua udal gordailutik hartzekoordaindu zuen dirua. Gomendio horietan, Zirkulazioariburuzko Araudi Orokorrean ezarritako arauak kontuanhartuta, iritzi genion partida egunetan zirkulazioaraudi berezia aplikatzen zaion San Mamesestadioaren inguru horretan seinale horietakobakoitzaren bertikalean hasi eta hurrengoelkargunean amaitzen zela debekua. Ondorioztatugenuen ematen zen informazioa ez zela nahikoapartida egunetan aparkatzea galarazteko funtzioabetetzeko, ez baitzuen funtsezko datu bat ematen,debekua zein egunetan dagoen indarrean, alegia.

Udalak ez zituen onartu gure gomendioak, harenustez debeku seinaleek beharrezko informazioaematen baitute beren funtzioa betetzeko.

SAN MAMES INGURUANAPARKATZEA DEBEKATZENDUTEN SEINALEEK EZDUTE ADIERAZTEN ZEINEGUNETAN DIRENPARTIDAK

2008an, hainbat kexa jaso ditugu industria batzuek sortzenduten atmosferako kutsadura eta akustikoaren inguruan.Azken urteotan izan den etxe-lurren eskariaren ondorioz,bizitegi guneak industrialdeen ondora ekarri dituzte herriaskotan. Horrek, bizi kalitatearekin lotuta herritarrakingurumenarekin gero eta sentsibilizatuago daudenezgero, kezka handiagoa sortzen du atmosferara isuritakogaiek pertsonen osasunean izan ditzaketen ondorio txarreninguruan. Hori dela eta, botere publikoak ezin gera daitezkeezer egin gabe, eta beharrezkoa da administrazioek eskuhartzea, arrisku egoerarik gehiago izan ez dadin. Gaur egun,asko kutsatzen duten enpresa edo jarduera gehienei eragitendie Kutsadurari Aurrea Hartzeko eta KutsaduraKontrolatzeko Legeak (IPPC). Oro har ingurumena ondobabestea da lege horren helburua, atmosferaren, urareneta lurzoruaren kutsadura saihestu, murriztu etakontrolatzeko prebentzio eta kontrol sistemak ezarriz. Urteanzehar ikusi dugunez, ingurumen agintaritzak IngurumenBaimen Bateratua eman die kutsadura akustiko etaatmosferikoa sortzen dutela-eta erakunde honetan salatuizan dituzten enpresa eta instalazioei. Instalazio horiek ondofuntzionatzen dutela bermatu behar du baimeneanaurreikusitakoaren arabera egindako egokitzapenak, eta,horretarako, beharrezkoa da ingurume administrazioak horiegiaztatzea. Halaber, beharrezko deritzogu ingurumenazaintzeko ezartzen diren programak zorrotz kontrolatzeari,martxan daudenean ezarritako isurtze paramentroei lotzenzaiela ziurtatzeko.

ZENBAIT INDUSTRIAJARDUERAREN ATMOSFERAKOKUTSADURA ETA AKUSTIKOA

16

Hala ulertu genuen guk Arabako Gizarte Ongizateko ForuInstitutuko funtzionario batek aztertzeko eskatu zigun kasuhonetan: administrazioak ez zion erabiltzen utzi haurdunaldiarenondorioz aldi batez lanik egin ezinik egon zela-eta urtenaturalaren barruan gozatzerik izan ez zuen eskubide bat.

Emakumeen eta gizonen arteko benetako berdintasunerakoLegeak (LOI) oporrak gozatzeko eskubidea ematen du, baldineta opor horiek adierazitako egoera horietako batekin batetorri badira, nahiz eta urte naturala igaro den. Nahiz etalegeak berariaz langileen bi talderi aitortzen dien eskubidehori, ezin pentsa dezakegu hortik bazter gelditzen direnikerkidegoko, tokiko edo foru administrazioko nahiz esplizitukiaipatzen ez diren administrazioko beste esparruetakofuntzionarioak, izan karrerakoak edo izan bitartekoak. LOIkEuropako zuzemen bat erantsi dio Espainiako ordenamendujuridikoari, eta pertsona guztiek legearen aurrean dutenberdintasun formala, Konstituzioko 14. artikuluak aldarrikatzenduen hori, berdintasun eraginkor edo benetako bihur dadinlortzeko sortu da. Horrek esan nahi du lege hori onartu aurretikere bazela berdintasun eskubidearen aitortza, eta ezin zelainolako bereizkeriarik egitea jaiotza, arraza, sexu, erlijio, iritziedo beste edozein inguruabar edo egoera pertsonal zeinsozialak aintzat hartuta. Alde horretatik, LOIk berariazko aitortzaegin baino askoz ere lehenago, Auzitegi Konstituzionalakeraginkortasun osoa eta zuzena ematen zion 15. artikuluari,eta baztertzailetzat jotzen zuen pertsonaren sexuarekin lotutakotratamendu oro, nola gertatzen baita amatasunarekin.

Beraz, legeak izan daitezkeen aplikazio guztiak ez dituela jasoargudiatzea haurdunaldiarekin lotutako osasun arrazoiengatikgaixo-agiria hartua zuen emakume langile batek oporrakhartzeko duen eskubideari trabak jartzea da, edozein delarikere haren kontratu edo izendapenaren araubidea eta lan egitenduen administrazioa edo enpresa.

EMAKUME LANGILE PUBLIKOAKEZ DU GALTZEN URTEKOOPORRAK GOZATZEKOESKUBIDEA, HAURDUNALDIA,ERDITZEA, AMATASUNBAIMENA EDO EDOSKITZENATURALA DELA-ETA ALDIBATERAKO EZINTASUNAREKINBAT BADATOZ

Azken urteetan, agerian gelditu da baliabideakberrezarri beharra dagoela, hala nola “bainuetxe”izenekoak, baztertuta geratzeko arriskuan daudenpertsonen oinarrizko beharrei erantzuteko. Ustedugu gizarte eskari horiek, oinarrizko garbitasunze rb i t zua ema tea r i bu ruzkoak , moduegonkorrean bete behar direla baliabidepublikoeekin. Gainera, osasungarr i tasunpublikoa babesteko arloari eragiten dionez, udalekegin beharko lukete zerbitzu horren kargu.

Arazo hori Donostian azaldu da. “Bainuetxeen”eskariari Kontxako hondartzako kabinen bidezerantzun zioten. Alabaina, zerbitzua kolapsatuegiten zen udan, instalazioek bi funtzio betebehar ba i tz i tuz ten, “ba inuetxeena” e tahondartzara joaten ziren pertsonentzako zerbitzuosagarriarena. Arazo horren ondorioz, udanzerbitzu hori Zurriolako hondartzara aldatzeaerabaki zuen Udalak, eta horrek etxerik ez zutenpertsonei soilik eragiten zien. Zerbitzua aldibaterako lekuz aldatzeak baztertuta geratzekoarr iskuan zeuden pertsonen gizarteratzeproiektuetan eragiten zuen, eta, horregatik, udalariiradoki genion ezar zezala denei irekitako dutxapublikoen udal zerbitzu bat, kokaleku finko bateaneta modu onean, gisa horretako zerbitzuak beharizaten dituzten pertsonek baliabide ekonomikourr iak d i tuztenez. A laba ina, Donost iakoordenantza fiskalak ezartzen zituen prezioak,itxuraz oso handiak ez baziren ere, ezin ordainzitzaketen etxerik gabekoek edo baliabide urrikopertsonek. Donostiako Udalak ez zuen onartuiradokizuna.

BAINUETXEAK: BALIABIDEPUBLIKOAK MODUEGONKORREAN BETEBEHARREKO GIZARTEESKARIA

17

Guardiako Udalak 2.668,00 euro ordaintzeko eskatu zionondoko herri batean bizi zen familia bati, gastu gisa, 2007.urtean lau seme-alabak herriko ikastetxe publikoan ibilizirela eta. Erakunde honek Udalari gogorarazi zion tokikokorporazioen betebeharra dela hezkuntzaren zerbitzurajarritako instalazioetako mantentze-lanen kargu egitea,eta horrek ezin diela eragin zerbitzu horiek erabiltzendituztenei. Bestalde, gogorarazi ere genion ez dagoelaadingabeak zertan eskolatu haien familiak bizi direnherrietan. Familiaren bizilekua edo helbidea garrantzitsuaizango da, baldin eta hori erabiltzen bada haurrak eskolanonartzeko irizpide lehenetsi gisa; esate baterako, eskolanbehar beste leku ez dagoelako edo garraio eta jangelarenzerbitzu osagarriak izateko. Zenbaitetan, tokiko korporaziobatzuek akordio bitxiak hartu izan dituzte, eta, horienbidez, ondoko herrietan bizi diren ikasleen eskolatzeakdakarren gastu gehiegizkoa orekatu ahal izan dute. Bainaizan daitezkeen gisa horretako akordioak ez betetzea ezinizan daiteke familiei dirua ordainarazteko arrazoi.

UDALEK ORDAINDU BEHARDUTE HEZKUNTZAINSTALAZIOETAKOMANTENTZE LANEN KOSTUA

PRAILEAITZHISTORIAURREKOHAITZULOA ETA HARENINGURUA BABESTEAElkarte batek Arartekora jo zuen, Praileaitz (Deba)haitzuloko historiaurreko santutegiaren egoerarenberri emateko. Historiaurreko santutegi hori kulturondare izendatu zuen Eusko Jaurlaritzak, haitzuloaeta ingurua babesteko araubidea ezartzen duendekretu baten bidez, haitzuloa Sasiolako harrobikolan esparruaren barruan zein egoeratan dagoenoinarritzat hartuta. Elkarteak adierazi zuen ez zegoelaados haitzuloa babesteko araubide horrekin. Harenustez, haitzuloa zorrotz zaintzeko araubide horrekez ditu kentzen harrobi horretako lanek sortzendituzten kanpoko arriskuak. Bestalde, adierazizuen iparraldeko hegala zaindu beharra dagoela,Deba ibaiak osatzen duen meandroari jarraituz.Dekretuan aurreikusitako babes araubideakhaitzuloaren mantentzea eta harrobiko leherketeksortzen dituzten bibrazioen eragin zuzenakontrolatzen ditu. Bibrazio horiek ez dituzte gaindituDekretuan jasotako parametroak, eta ez da inonjasota ageri haitzuloari eta margoei inolako kalterikegin dietenik. Nolanahi ere, Dekretuak jarraipenmekanismoak jasotzen ditu, nola baita zaintza plana,eta horren bidez aldaketak proposa daitezke, baibabes esparruaren mugaketari dagokionez eta baihorietako batzuen erabileren gaineko araubidearidagokionez. Beste kontu bat da ondarearen inguruamugatzea, baina hori oso zaila da. Horregatik,interesgarria iruditu zitzaigun Kultura Sailak EuskalKultur Ondareari buruzko Legeko artikulu baterregelamendu bidez garatzeko aukera susta otedaitekeen ebaluatzea. Praileaitz haitzuloaren kasuan,eskura zegoen informazio guztia aztertu eta gero,ondorioztatu genuen bazela justifikazio tekniko batingurua mugatzeari buruz bere garaian hartu zenirizpidea berrikusteko. Hori ikusita, historiaurrekosantutegiaren inguruko hegal osoa hurbileko babesesparru gisa hartzeko aukera aztertu behar lukeKultura Sailak, horren esanahiari balioa emateko etaondarea egoki ulertzeko.

jarduerak

18

GARRAIO PUBLIKOA:GERO ETA ESKARIHANDIAGOAHERRITARREN ARTEANLantokira, aisiarako guneetara, ospitaleetara etabeste hainbat tokitara garraio publikoan joatekoherritarren eskariak gero eta gehiago kezkatzenditu administrazioak. Alabaina, herritarrek berenautoa erabiltzeari utzi eta, beraz, garraio publikoaerabil dezaten, beharrezkoa da garraio eskaintzakbenetan erantzutea erabiltzaileek aldarrikatzendituzten beharrei, bai ibilbideari dagokionez, baimaiztasunari dagokionez, eta bai bestelako alderdieidagokienez ere. Gainera, beharrezkoa dagarraiobideen artean koordinazioa izatea ere,bidaiariak bidaiatzen jarraitzeko modua izan dezan,konbinazioetan denbora gehiegi itxaron beharrikizan gabe. Arazo horri irtenbidea aurkitu nahian aridira Bizkaian. Hain zuzen ere, lurralde horretanhainbat garraiobidek jarduten dute, eta batzuetanelkar estaltzen dute, hala nola Renfek, Fevek,Bilboko Metroak, EuskoTranek, EuskoTrenek etaBizkaibusek. Egoera horrek bereziki Bilboaldearieragiten dio, eta horri erantsi behar zaio metroaetengabe hedatzearen ondorioz errepide bidezkogarraio zerbitzuaren eskariari eragiten ari zaiola.Hori dela eta, esku-hartzeak koordinatu behar dira,eta zerbitzuen baliabideak optimizatu; horrek,ordea, aldi baterako eragozpenak ekar liezazkiekezenbait erabiltzaileri. Ikusten ari gara herritarrenkezka handitzen ari dela, eta erabiltzaileek jadanikez dutela bakarrik zerbitzua eskatzen, baizik etazerbitzuak kalitate handiagoa izatea eskatzendutela. Hala, erosotasunak eta, bereziki,segurtasunak garrantzi handia hartzen dutezerbitzuaren balorazioan.

INTIMITATERAKO ESKUBIDEAKANPIN BATEANKanpin baten titularrak kexa bat aurkeztu zuenErtzaintzak establezimendu barruan izandakojokamolde batzuen kontra. Izan ere, haren ustez,litekeena da ostalarien intimitaterako eskubideaurratu izana. Adierazi zigunez, Ertzaintzako etaUdaltzaingoko agente batzuk kanpinean agertu ziren,kanpin denda batean zegoen gizonezko batidentifikatzeko, itxuraz ziklomotor baten lapurretareninguruko ikerketaren harira. Kanpineko arduraduneksartzeko baimena eman zieten agenteei, eta ustezbilatzen ari ziren pertsona horren kanpin dendarainolagundu zituzten. Antza denez, ez zegoen han, etaagenteek han inguruan gelditzea erabaki zuten. Handikpixka batera, kanpineko segurtasun guardietako batekestablezimenduko zuzendaritzari adierazi zion biertzainetako batek poltsak atera zituela dendatik, etahaiek miatzen ari zela. Erreklamatzailea bertara joanzen, eta agenteei adierazi zien ez zegoela ados egitenari zirenarekin, jabearen intimitaterako eskubideaurratzen ari zirela ir itzita, eta adierazi ere zienkonpromisoan jarriko zutela, kanpinaren arduradunazen aldetik. Agenteek miatzen ari ziren poltsak itxizituzten orduan, eta denda barruan sartu zituztenostera. Dirudienez, agenteetako baten hitzezko tratuaere ez zen egokia izan, eta, gainera, ez zion bereidentifikazio profesionaleko zenbakia eman nahiizan, kexatzeko modua izan zezan. Horren ostean,beste ertzain batzuek adierazi zioten agenteak salatuegin zuela, autoritateari oztopo egiteagatik etazaintzako objektuak galtzeagatik; haren jardunazalantzan jarri izanarekin lotu zuen berak salaketahori.

Barne Sailak gertaera haren inguruan egindako barneikerketaren berri eman zigun. Agenteek aitortu zutenpoltsak miatu zituztela, baina zehaztu zuten dendarasartzeko irtenkian zeudela, eta ez barruan. Bestelekuko batzuek, ordea, ziurtatu zuten agenteak iritsizirenean denda itxita zegoela eta ez zegoela poltsarikkanpoan. Nolanahi ere, zalantzazkoa da poltsak begibistan egoteak polizia jarduna justifika ote dezakeen,baldin eta dendako gune pribatu batean bazeuden.Bestalde, sailak ikerketa horretan iritzi zion ez zelaegokia izan agenteak kanpinaren titularrari emandakotratua, eta agenteak ere ez ziola eman bere identifikazioprofesionala; hori dela eta, jokabide hori aztertzen arizen. Horrez gain, sailak baieztatu zigun erreklamatzaileasalatu egin zutela, autoritatearen agenteei ustezerrespeturik ez izateagatik eta aintzat ez hartzeagatik,eta hark, aldi berean, beste salaketa bat jarri zuela.

© D

eia

19

Saltoki handiak egiteak onura handia ekartzen diete biztanleaskori, baina, aldi berean, ezin ukatuzkoa da beste pertsonabatzuei trabak, eragozpenak eta kalteak ekartzendizkietela, eta informazio eta arreta pertsonalizatua eskatzendute, sortzen zaizkien zalantzak argitzeko. Talde etapertsona kaltetuek eskubidea dute beren kezken ingurukoerantzun zehaztu bat izateko, bai lanak egiten ari direneaneta baita martxan jarri eta gero ere. Hala, Lasarte-Hendaiatren linea bitan banatzeko proiektuaren harira, hainbatesku-hartze izan dira, herritarrek parte-hartze eraginkoreta benetakoa eskatzen baitzuten linea hori ezartzekoprozesuan. Jasotako kexak hainbat kontu eta kezkariburuzkoak badira ere, denetan aipatzen da zein zaila denbenetan eta zuzenean hitz egitea erabakiak hartzeko arduraduen administrazioarekin. Horri dagokionez, alde baterautzita Administrazio arduradunak dagokion lege formabetez izapidetu ote dituen proiektuak, beharrezkotzat jobeharko litzateke herritar kaltetuei informazio pertsonalizatuaematea. Uste dugu egokia dela herritar kaltetuei kasuegiteko baliabide espezifikoak jartzea, hala pertsonalaknola materialak, eta horiek lekua izan behar luketela handisamarrak diren proiektuetan. Beraz, gisa horretakoazpiegiturak martxan jartzeko prozesuan, arduradunkualifikatu bat jarri beharko litzateke beti herritarrekinhitz egiteko, hala zuzenean eragiten dieten pertsonekinhitz egiteko nola eskuarki bizilagunen aldarrikapenenordezkari egiten diren taldeetako arduradunekin hitz egiteko.Solasaldi horrek egiten diren galdera guztiei erantzutekobalio beharko luke, lege izapide hutsak betetzeko bainoareago.

SALTOKI HANDIEN EZARPENAETA HERRITARREN PARTE-HARTZEA

Enpresa txiki batek eskari bat aurkeztu zuenBizkaiko Foru Aldundiak enplegu egonkorrasustatzeko ematen duen diru laguntza lortzeko,hain zuzen ere, 50 urtetik gorako langi legizonezko bati aldi baterako kontratua mugagabebihurtzeko. Bizkaiko Foru Aldundiko Lan etaTrebakuntza Sailak ezetsi egin zuen eskaria,langilea ez zelako 50 urtetik gorakoa aldi baterakokontratua mugagabe bihurtu zen garaian, nahizeta orduan langileak 50 urte eta 11 hilabeteizan. Sailaren arabera, “50 urte dituen pertsonabat ezin har daiteke, zentzu hertsian, 50 urtetikgorakotzat, horretarako 51 urteak beteta edukibehar baititu”. Bizkaiko Foru Aldundiko Lan etaTrebakuntza Sailari gomendatu genion aitor zezalaenpresa sustatzaileak foru dekretu bateanezarritako diru laguntzak emateko prozeduranparte hartzeko zeukan eskubidea, garbibaitzegoen hark konfiantza jarri zuela Sailarenjardun onean eta fede onez aritu zela eskuarkionartzen zitzaion diru laguntza horren xedeainterpretatzeko orduan. Kontuan hartu behar daarauak berak ez zuela jasotzen inolakozehaztapenik diru laguntza aplikatzeko orduan50 urtetik gorakoa nor zen argitzeko. Gainera,urte hartako deialdian, 2008koan, berariazkoerreferentzia bat erantsi zuen Lan eta TrebakuntzaSailak, erreferentziazko denbora unitatea urteazela argitzeko. Hauxe zioen zehazki: “Adina urteenarabera zenbatuko da, jaioteguna oso-osorikbarneratuta”. 2008ko Foru Arauak zer denboraunitate erabiltzen zuen zehaztu zuen ñabardurahark, baina horrek ez zuen aldatzen 2007koDekretuaren edukia, eta hartan ez zen halakorikjasotzen. Hala ere, ez zuten onartu Arartekoarengomendioa.

NOR DA 50 URTETIKGORAKO?

© D

iario

Vas

co

jarduerak

20

ARRETA SOZIOSANITARIOA: ESPARRU KONTZEPTUALAETA NAZIOARTEKO ETA AUTONOMIETAKOAURRERAPAUSOAK. HURBILKETA

EAEn laguntza soziosanitarioa baloratzeko, berrogeiaditurekin lan taldea eratu zen. Aditu horiek ez duteizaera bereziturik baina, pertsonen eta ikuspegien aldaerakontuan hartuta, lortutako ondorioak bai direla osoadierazgarriak.

Ateratako oinarrizko ondorioak honako hauek dira:

1– Nahikoa negatiboa den balorazioa dago, EAEngune soziosanitarioaren garapenari dagokionez.

2– Burutu diren aurrerapausoak ez zaizkie argi etagarbi helarazi ez bere hartzaileei ez bi sareetakoprofesionalei.

3– Ordea, ezin da huts egindako esperientziaz hitz egin,aurrerapauso argiak daudelako.

4– Arreta Soziosanitarioaren Garapenerako PlanEstrategikoaren oinarrizko helburu instrumentalenbetetzearen balorazio negatiboa dago.

5– Gune soziosanitarioa garatzeko apustu politikotinkorik ez egotea eta partekaturiko eta adosturikoeredurik ez izatea.

6– Gune soziosanitarioa garatzean, udalen indareskasa.

7– Lurralde arteko aldeak oso handiak dira.

8– Finantzaketa mekanismoak:_ baliabide jakin batzuk finantzatzeko beharra;_ baterako ordainketaren formula;_ erabiltzaileren baten baliabideen urritasuna ezin daiteke

oztopoa izan;

9– Baliabide berriak asmatu baino, dauden baliabideakindartu eta hobetu behar dira

10– Lehentasunezko garapena behar duten laubaliabide daude:_ buru gaixotasuna duten pertsonentzako egoitza

baliabideak;_ etxeko esku-hartze soziosanitarioaren programak;_ jokabide nahasteak dituzten adingabeentzat programa

terapeutiko eta hezkuntzazkoak;_ adinekoentzako unitate espezifikoen garapen

handiagoa.

Txosten honek arreta soziosanitarioari hurbilketa teorikoaeta praktikoa eman nahi dio. Arreta hori osasun zerbitzueneta gizarte zerbitzuen arteko lankidetza gune gisa ulertzenbada. Osasun zerbitzuetako eta gizarte zerbitzuetakoegitura tradizionalak artatu ezin dituen zenbait premieierantzun integrala eta pertsonalizatua eman behar zaie.Horrek, bereziki, mendeko adinekoei, gaixotasunkronikoak dituzten pertsonei, gaixotasun baten faseterminalean dauden pertsonei eta gaixotasun larri etakronikoa duten pertsonei eragiten die.

EAEKO IKUSPEGI KONTZEPTUALA

Arreta soziosanitarioa antolatzeko bi oinarrizko ereduposible daude:

_ koordinazio soziosanitarioarena. Hori euskal ereduada eta baita estatukoa.

_ arreta soziosanitarioko sarea sortzearena. Horijatorrizko bi sareetatik -gizarte sarea eta osasun sarea- bereizten da.

21

ezohizko txostena

ONDORIOAK ETA GOMENDIOAK

A) Arreta soziosanitarioaren ereduarekin zerikusiadutenak.

1- Koordinazio ereduaren interpretazio zabala etamalgua.

2- Gune soziosanitarioa finkatzea, funtzionamendudinamikoagoarekin eta eraginkorragoarekin;zerbitzuen antolaketaren eta diziplinen arteko lanarensustapenaren esparruan formula berriekin.

3- Muga geografikoak. Prozesuan dauden arauzkoaldaketen bidez, sistema bakoitzaren -osasun sistemaeta gizarte sistema- zonifikazioa hurbiltzeko saiakeraegin beharko litzateke.

4- Arreta soziosanitarioak hornidura ekonomikoespezifikoak eskatzen ditu. Beraz, arretarenkostuaren aurreikuspenak zehaztu behar dira etajada dauden bitartekoen erabilera arrazionalagoaegin behar da.

5- Hornidura ekonomikoen erabilera malgua.Interesgarria izan daitekeen formula bi arloetaneskudunak diren administrazio publikoek funtskomunari baliabide ekonomikoak ematea da.

6- Erakundeen konpromisoa. Maila guztietankonpromiso profesionala eta politikoa indartzeafuntsezkoa da. Honako mailetan, beraz: autonomikoa,forukoa eta udalekoa.

B) Baliabideen sarearekin zerikusia dutenak.

7- Arreta formulei lehentasuna. Erabiltzaileei berenetxeetan arreta erraztera bideratutako politikak.

8- Gizarteko eta familiako arreta sareari babesaemateko formulak indartzea.

9- Ahaleginak iraupen luzeko beharrizan konplexuakdituzten taldeetan biltzea.

C) Arreta soziosanitarioaren antolaketarekin zerikusiadutenak.

10- Lan egiteko moduak. Diziplina arteko ekipoekineta koordinazio estrategiak sortuz.

11- Lanerako bitartekoak. Adibidez, lehentasunezkoesparruetan baloratzeko bitarteko orokorrak

12- Saiakuntza proiektua. Esparru soziosanitarioanformula berriak aztertzeko balio duten ekimenak abianjartzea komenigarria da.

© E

L C

OR

RE

O

Arartekoa Izaskun Bilbao Eusko Legebiltzarreko presidentearekin

22

GIZARTE EKINTZA SEKTOREKO LAN BALDINTZAK

Bazterkeria arriskuan dauden pertsonak, babesgabetasunegoeran dauden adingabeak, pertsona ezgaituak edomendetasun desberdina duten adinekoak bezalakosektore hain esanguratsuen gizarte arretarako gureerkidegoan jarritako zerbitzuen eta baliabideen gehiengoagizarte ekimenezko elkarte edo erakundeek kudeaturikoada. Horretarako, laguntza ekonomikoak jasotzen dituztehainbat administrazioren eskutik (Eusko Jaurlaritza, forualdundiak, udalak eta mankomunitateetatik...). Txostenhonek sektore horretan, elkarteetan, fundazioetan etagainerako erakundeetan lan egiten duten pertsonekberen egitekoa zein baldintzetan burutzen duten aztertunahi du.

Gizarte esku-hartzearen hirugarren sektorea etengabehazten ari den sektorea da eta azken urteotan garapennabarmena izan du. Gauzak horrela, 2002ko datuenarabera, EAEn jada 520 milioi euroko urteko aurrekontuamugitzen zuen. Hori, gutxi gorabehera, Euskadin sortu-tako BPGdaren % 1,4 zen. Lanaldi osoaren pareko lanaridagokionez, ordaindutako lan bolumen osoa 15.450lanpostukoa izan zen, hau da, erkidegoko lan osoaren% 1,9.

Datu berriagoek adierazten dute sektore hori 1.500erakundek osatuko luketela eta 180.000 pertsonahorietako kide izango liratekeela. 18.000 pertsona bainogehiagok ordainsariaren truke lan egingo lukete eta

60.000 pertsona inguruk borondatez lan egingo lukete.Hori horrela izanda eta eragin sozioekonomiko handiaizanda ere, gizarte esku-hartzearen hirugarren sektoreaez dago oraindik oso arautua. Egoera horren eragina ezda bakarrik milaka pertsonaren lan baldintzetan islatzen,zerbitzuaren kalitatean ere baduelako eraginik.

Txostenak hiru lurraldeak eta azpisektore guztiek barnehartzen dituzten 293 erakundeen eredu adierazgarriakemandako datuak aztertzen ditu (hirugarren adina,ezgaitasuna, adingabeak...). Datu kuantitatiboekin batera,tartean egon diren zenbait agenteren informazio kualita-tiboa biltzeko ahalegina ere egin da (administrazioenarduradunak, ordezkari sindikalak, adituak).

SEKTOREAREN DATU ESANGURATSU BATZUK

_ Erakundeen gehiengoa hiru hiriburuetan biltzen da(% 70 baino gehiago). Erakundeek irabazi asmorikgabeko elkarte gisa funtzionatzen dute (% 78) etajarduteko eremua dute -lurraldekoa (% 38) edo udalekoa(% 30).

_ Jarduera nagusia gizarte zerbitzuen alorreanzentratzen da (% 44). % 19k hirugarren adinekoei artatzendie; % 34k haurrei, nerabeei edo gazteei. Artatutakoegoera gehienek ezgaitasunen batekin (% 44) edo gizartebazterkeriarekin (% 37) dute zerikusia.

23

Iñigo Lamarca Izaskun Bilbao Eusko Legebiltzarreko presidentearekin

_ Hirutik bik sinatutako lan hitzarmenen bat dute, gehienek(% 59) lurralde izaerakoa.

_ 2006. urtean, gutxienez, 278 milioi euro kudeatuzituzten. Kopuru horren % 71 administrazioek finantzatuzuten, dirulaguntzen edo hitzarmenen bidez.

_ Sektorean lan egiten duten 10 pertsonatik 7emakumeak dira. Boluntarioei dagokienez, 10pertsonatik 6 emakumeak dira.

_ “Osasunaren” azpisektorean lan egiten dutenpertsonetatik ia erdia (% 45) emakumeak dira.

_ Lan baldintzak aztertutako edozein puntutannabarmenki aldatzen dira: lanean egonkortasuna,lanorduak eta lanaldia, oporrak, ordainsariak, etab.

SEKTOREAN AZPIMARRAGARRIEN ETA BALDINTZATZAILE DIREN ELEMENTUAK

1.Egoera aniztasun handia, artatzen duen biztanleensektorearen, baliabideak dauden lurraldearen etae r a k u n d e a r e n t a m a i n a r e n , i s t o r i o a r e n ,profesionalizazioaren... arabera.

2. Erakundeak finantzaketa publikoaren menpekoakdira. Ondorioz, finantzaketaren baldintzak nolakoak izan,halakoak izango dira ere bertako profesionalenlan baldintzak.

3. Finantzaketa sistemei dagokienez,nahiko argi dagoen eskala dago. Eskalahori dirulaguntzetatik hitzarmen etakontratuetaraino doa.

4. Programek dirulaguntzen bidetikjasotzen badituzte laguntzak, oso ohikoaizaten da laguntza (neurri batean edo beste batean)ematen duten administrazioak bat baino gehiago izatea.Oro har, lan eremuak izaten dira. Horietan, administrazioakdituen eskumenak ez dira behar beste argiak izaten eta,horren ondorioz, aurrekontu konpromisoak ez dira hainnabarmenak ere izaten. Ondorioz, erakundeek urtero

bilatu behar dituzte finantzaketa iturriak eta horreketengabeko zalantzan mantentzen ditu programak. Horriadministrazioaren jardun txarra eransten badiogu, errazimajina daiteke erakunde batzuen ezegonkortasunaeta zailtasunak nolakoak diren programak eta zerbitzuakmantendu nahi badituzte.

5. Beti ez daude argi zerbitzu jakin bat finantzatua izatekoarrazoiak. Egoera hori argi geratzen da gizarteareneremuan “zerbitzu sorta” falta izateagatik. Zerbitzusorta horren bidez, argi eta garbi beharrezkoak direnbaliabideak eta programak eta administrazio bakoitzarenerantzukizunak ezarriko dira.

6.Txostenak sektorearen beraren zenbait “ahulezia”ere agerian utzi ditu (kudeatzeko gaitasuna, bereprofesionalizazio maila...).

Logikoki, gure gomendioak erakunde publikoeidagozkien hobekuntzetan zentratzen da baina ez dakomeni ahaztea antolamenduan edo erakundeetakopraktiketan hobekuntzak sartzeko beharra.

SEKTOREARENTZAKO ERRONKA ETA GIZARTEARENTZAKO ERRONKA

Gizarte esku-hartzearen hirugarren sektoreak etorkizunabaldintzatzen dioten erronka batzuk ditu. Irabazi asmoaduten erakundeak sartzea, gizarte mezenasgoarenpapera, geroz eta handiagoa den sindikatuen paperaeta negoziazio sektorial berriek lan baldintza berriakzehaztuko dituzte datozen urteetan.

Profesionalak “erre” gabe, pertsonei kalitatezko zerbitzuaeskaini nahi badiegu, beharrezkoa da beren lana duinegitea eta, batez ere, egoera ahulagoan daudenpertsonei edo gizarte bazterkeria jasateko arrisku gehiagoduten pertsonei artatzen dietenen lan baldintzakhobetzea. Horrek egungo finantzaketa eta lankidetzasistemak berraztertzea eta hobetzea eskatzen du.

ezohizko txostena

24

Arartekoak gomendioa luzatu die hirigintzakoantolamenduko planak onartzeko eskudun direntokiko eta foru administrazioei gogoan izan dezatenhirigintzako plan guztiak tramitatzean EuropakoLegebiltzarraren eta Kontseiluaren Zuzentaraua,plan eta programa jakin batzuek ingurumeneandituzten ondoreen ebaluazioari buruzkoa, eta planeta programa jakin batzuek ingurumenean dituztenondoreen ebaluazioari buruzko estatuko Legeabete behar dituztela.

INGURUMENEAN ERAGINIK DUTEN HIRIGINTZAKOPLAN GUZTIEN INGURUMEN INPAKTUA EBALUATZEKOBEHARRA

Arau horiek hirigintza antolatzeko plan guztieningurumen ebaluazioa eskatzen dute, ingurumenerakoondore garrantzitsuak izan ditzaketenean. Bi arauokdiotenez, ondore garrantzitsuak dituzte ingurumeninpaktuaren ebaluazioa egingo zaien gerorako egitasmoakbaimentzeko esparru izango diren hirigintza antolatzekoplanak –hiri lurretan zein landa lurretan-. Gure autonomiaerkidegoko ingurumen eta hirigintza legeek, ordea, ezdute antolamendu xehatuko planek eta egiturazkoantolamenduko planen aldaketek, hiri lurrei eragingobadiete, ingurumen ebaluaziorik behar dutenik xedatzen,o inar r i zko ingurumen leged iak esaten d i tueningurumenerako ondore garrantzitsuak izan litzaketenarren. Halaber, ez da gaur arte inolako prozeduraberezirik jarraitu esparruko txikiko planeamendu edoplanen aldaketa jakin batzuek ingurumenerako ondoregarrantzitsurik izan lezaketen ala ez zehazteko. Halakoprozedurarik segitzen ez den bitartean, ingurumenekoorgano eskudunak aztertu behar du, kasuz kasu, delakoplanak zein hiri antolamenduko plan orokorren edozeina ldake tak , i ngu rumene rako d i t uz ten ondo rekaltegarriengatik, ingurumen ebaluaziorik behar dutenala ez.

Komunitate musulmanaren eskari nagusietako bathilerri musulmanak sortzea da, euren erritoenarabera ehorzteko aukera izan dezaten. Zail dago,ordea, besteak beste, hilerria derrigor emanbehar reko ze rb i t zu pub l i koa , uda le r r i eneskumenekoa den arren, administrazio bakoitzakbere udalerriko ehorzte eskariak ase behar ditueta, ondorioz, ez dago erraz musulmanenkolektiboari herriz herriko irtenbiderik eskaintzea.Konst i tuzioak aldarr ikatzen duen kulturakoaskatasunari dagokionez, hilerriek ez dute inongosinesmenen aldekoak izan behar, eta hileta erritoakbakoitzaren sinesmen eta erl i j ioaren araberagauzatzeko moduko zerbitzua eman behar dute.Praktikan, ordea, sentipen erlijiosoak heriotzarekinloturiko erritoetan duen oihartzuna kontuan hartuta,ekipamendu horien diseinua, antolamendua etaezaugarr iak nagusik i katol ikoa den euskalgizartearen sinesmenetarako pentsatuta daude.

Gomendio orokor honen bidez administraziopublikoek dituzten ildoetan eta bitartekoetan

HILERRIETAKO ZERBITZU PUBLIKOAK ERLIJIO-SINESMENEZBERDINETARA EGOKITZEA, KOMUNITATE MUSULMANABEREZIKI AIPATUZ

sakondu nahi du, gehituz doan eskaria behar besteaurreikusiz planifikatu eta ondo erantzungo bazaio.Horregatik, administrazio publikoei eskatzen dieguhilerrietako zerbitzu publikoak arautu, sustatu, planifikatuedota ematen eragina duten, euren eskumenekoesparruetan, i rek i ta egon da i tezen kolekt ibomusulmanaren eskari gorakorrari erantzuteko, etaehorzteak musulmanen erritoaren arabera egin daitezenahalbidetzeko neurriak har ditzaten.

25

gomendio orokorrak

Azkeneko urteotan kexa ugari jaso ditugu EtxebizitzaEskatzen dutenen Erregistroaren funtzionamenduariburuz. Ñabardurak ñabardura, erreklamazio horietanguztietan agerian geratzen da jendea ez dagoela adosEusko Jaurlaritzaren Etxebizitza eta Gizarte GaienSailak erregistro horren kudeaketan hartzen dituenebazpenak tramitatzeko moduarekin, eta salatzen da,batez ere, etxebizitza babestua eskatzen dutenenbaxa espedienteak tramitatzean prozedurazkobermerik ez dagoela, aurretiazko entzunaldiarentramiterik izaten ez delako eta jakinarazpenak sailarenlurraldetako ordezkaritzen iragarkien oholen bidezegiten direlako.

Erreklamatzai leak bat datoz diotenean Sai lak,administrazio prozeduraren funtsezko tramiteak egitenez dituenean, ez dituela entzun eta ez diela eurendefentsa eskubidea baliatzeko aukerarik emanetxebizitza eskatzen dutenen erregistrotik ezabatzekoebazpena atera baino lehen. Horrek, azken finean,etxebizitza babestua eskatzen duen edozeinek ditueneskubideak arrazoir ik gabe galtzea ekarr i die(etxebizitza zozketa jakin batzuetan parte hartzekoa,adibidez), eta metatutako erregistroko antzinatasunikgabe ere gelditu dira. Hainbat kexa espedienteetanerreklamaziogileek zer argudio azaltzen zuten etaadministrazioak zer azalpen ematen zituen aztertu eta

ETXEBIZITZA ESKATZEN DUTENEN ERREGISTROARENEBAZPENEN TRAMITAZIOA ETA JAKINARAZPENAKADMINISTRAZIO PUBLIKOEN ARAUBIDE JURIDIKOAREN ETAADMINISTRAZIO PROZEDURA ERKIDEAREN 30/1992 LEGERAEGOKITU BEHARRA.

gero, ondorioztatu dugu Etxebizitza eta GizarteGaietako Sailak egun baxa ebazpenak emateko etaerregistroko inskripzio horiek aldatzeko erabiltzenduen prozedura formala berrikusi behar duela, etaebazpenetan interesatuaren entzunaldiaren etajakinarazpen pertsonalen tramiteak sartu behardituela, etxebizitza eskatzen duen inori halakooinarrizko bermerik ukatu behar ez zaionez gero.

Eusko Legebiltzarrarentzako Txostena, aurrekourtean Ararteko erakundeak burututako jarduera biltzenduena.

Arreta soziosanitarioari buruzko ezohizko txostena:esparru kontzeptuala eta nazioarteko etaautonomietako aurrerapausoak. Hurbilketa.

Gizarte esku-hartzearen hirugarren sektoreko lanbaldintzei buruzko ezohizko txostena.

Euskadiko emakume lesbianen gizartekoikusgaitasuna eta parte-hartzea. Arartekoak bultzatueta Inmaculada Mujikak egindako ikerlana. EAEnhomosexualitatearen errealitatean, gertaera batazpimarratu behar da: lesbianek gizartean dutenikusgaitasun txikia. Lesbianen ikusgaitasun txiki horida, hain zuzen ere, ikerlan honen jatorria eta arrazoia.Bere helburua ikusgaitasun eskas hori eragiten dutenarrazoiak eta horrek lesbianentzat eta, oro har,gizartearentzat dituen ondorioak hobeto ezagutzea da.

Ciberbullying-a. Ciberbullying-a Internet, telefonomugikorrak edo on line konektatutako bideojokoakbezalako teknologia berriak erabiltzen dituen jazarpenmodua da. PantallasAmigas ildo honetan lanean etamaterialak prestatzen hainbat denbora daramanekimena da. Arartekoak material horietako bat argitaratudu, Lehen Hezkuntzako haurrei zuzendutako CDa. CDhorretan, haurren hizkera erabiltzen da eta, marrazkibizidunen lau istorioren eta pare bat jokoren bidez,zenbait jokabide arriskutsu bereizten eta egoera jakinbatzuetan beren burua defendatzen ikas dezakete.Informazio erabilgarria ere eskaini nahi zaie haienheziketaz arduratzen diren helduei: aitei, amei,irakasleei...

Leihoak. Multimedia material pack horren helburua8 eta 12 urteko adingabeek Internet moduseguruagoan eta osasungarriagoan erabil dezatensustatzea da, adingabeen hezkuntzaren etainformazioaren eta helduen prestakuntzaren bidez.

ARGITALPENAK

26

2008

ko G

iza

Esk

ubid

een

kart

ela

Gurasoak kezka adierazten hasi dira adingabeekInternet etengabe erabiltzen dutelako. Sarea gehiegierabiltzea, menpekotasun kasuak kontuan hartu gabe,arazo bihur daiteke askotan. Izan ere, isolatzea eragindezake eta biktima etxekoetatik, lagunengandik etaharreman sozialetatik urrundu dezake. Beharrezkoada adingabekoek egoera hauek ezagutzea etahautematea.

Derechos ciudadanos, autonomia erkidegoetakoherriaren defendatzaileek urtero ateratzen dutenaldizkaria. Argitalpen berri honen izenburua: “Defentsaerakundea eta horren erabilgarritasuna herritarrentzat”

Abenduaren 10ean Giza Eskubideen NazioartekoEguna ospatzen denez, Ararteko erakundeak kartelaargitaratzen du, ikastetxeetan jar dadin. Horrenhelburua gizarte egoera ahulean dauden pertsonenbeharrizanen inguruko hausnarketa ahalbidetzea etabeharrizan horiekiko sentikortasun handiagoa sortzeada, baita giza eskubideak defendatzen eta babestenmodu aktiboan jardungo duen gizartean aurrera eginahal izatea ere. Era berean, egutegi elebidunak ereargitaratu dira eta horietan adingabeen oinarrizko 10

27

bestelako jarduerak

GIZA ESKUBIDEENALDARRIKAPENUNIBERTSALAREN 60.URTEURRENAGiza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsala egin zenetik 60 urteigaro direla ospatzeko, Espainiako Defensor del Pueblok etaerakunde horren parekoa duten hamahiru autonomiaerkidegoetako herriaren defendatzaileek, Iñigo Lamarca arartekoatartean zela, baterako Adierazpena aurkeztu zuten Bartzelonan.Gainera, defentsa-erakundeek giza eskubideak babesten duteneginkizunaz hausnar egin zuen arartekoak, honako izenburukoiritzi-artikuluan: Bermerik gabe ez dago eskubiderik. Artikuluhori EAEko egunkarietan argitaratu zen. Testuok osorik kontsultadaitezke Arartekoaren web gunean: www.ararteko.net

Julia Hernández, Izaskun Bilbao eta Iñigo Lamarca

eskubide aipatzen dira. 2008an leloa “Zigorfisikoen aurka jaso eskua" izan da, EuropakoKontseiluaren kanpaina bat, eta gure ekarpenamaterial hau argitaratzeaz batera egin dugu.Material horiek Euskal Autonomia Erkidegokoikastetxe guztietan banatzen dira.

Herriaren defendatzaileak

28

ARARTEKOAREN INTERNETEKO WEBGUNE BERRIA

Arartekoak interneteko atari berria abian jarri zuen:jarduerak hedatzean irisgarria, interaktiboa, argia etatalde ahulenei arreta bereziarekin, herritarrei zerbitzuhobea eskaintzeko.

Pertsonen eskubideei buruzko arloak

Lehend ik zeuden eduk iak ber r i t zeaz ga in ,www.ararteko.net atarian elementu berriak erantsigenituen, besteak beste, lehentasunezko arreta beharduten 11 taldeetako bakoitzari buruzko berariazkoguneak eta Bereizkeriarik ez izeneko gune generikobat. Gune horietan, pertsonen eskubideei buruzkoarloak izenburupean, Arartekoak berariaz hamaikatalde edo errealitate sozialen inguruan egiten duenlana aurkeztu dugu. Talde horietan, eskubideezbaliatzeko egoera ahulean edo arriskuan jartzend i tuzten eg i turazko e lementuak daude edodesberdintasuna, bereizkeria edo bazterkeria eragindezaketen inguruabarrak antzeman daitezke. Gunehoriek, arloetako bakoitzari dagozkion Arartekoarenjarduerei, dokumentuei, arau aipamenei edo estekeiburuzko informazio zehatza eskaintzen dutenak,berdinak izateko eta bereizkeriarik ez jasateko eginbehar den lanaren garrantziaz ohartarazi nahi dute.

Erabilerraztasuna eta elkarreragina

Pertsona guztiek informazioa jasotzeko eta partehartzeko duten eskubidea bermatze aldera, diseinatu

genituen nabigazio menuan gardentasuna etazehaz tasuna d i r a nagus i . “Erab i l e ra e taerabilerraztasunari buruzko inkesta” barne hartugenuen. Horren bidez, herritarrek ataria erabiltzerakoaneta bertara sartzerakoan izan ditzaketen arazoeninguruko beren iritzia azal diezagukete. “Kexa-inprimakia” beren eskubideak urratu egin direlapentsatzen dutelako guregana jo nahi duten pertsonekkexa aurkeztu ahal izateko bidea da. Horrez gain,Arartekoarekin harremanetan jarri nahi duen pertsonaorok ere halaxe egin dezake “Harremanetarako”atalaren bidez; inolako bereizkeriarik jasan ez baduere. Gainera, “Prentsa-oharrak eta artikuluak” eta“Jarduerak” atalen bidez, gizarteko hedabideek eta,oro har, herritarrek egiten dugunaren berri egin bezainlaster izatea nahi dugu.

Bereizkeriarik ez

Interneteko atari berri hau abiarazita, giza eskubideaksustatzen eta babesten laguntzea espero dugu. Bizitza,pertsonaren duintasuna, askatasuna, berdintasuna,osotasun fisiko eta morala, nortasunaren garapenaskea, etab.; eskubide horiek guztiak egunero babestubehar ditugu. Baita pertsonen eskubideak egoeraonean egon daitezen beharrezkoak diren balioak ere,alegia, indarkeriarik ez erabiltzea eta lagun hurkoa,ezberdintasuna, aniztasuna, pluraltasuna, senidetasunaeta elkartasuna errespetatzea.

29

bestelako jarduerak

JARDUNALDIAK ETAEKITALDIAK

Fermín Barceló, erakundeko adingabeen arlokokoordinatzailea, Dublinen Haurtzaroaren OmbudsmenEuropako Sarearen Urteko Hitzaldiaren 12. bilerarajoan zen (ENOC). Hori Europako zenbait herrialdeetakoeta eskualdetako haurtzaroaren defendatzaileek osatzenzuten. 1997. urtean sortu zen eta ENOC deiturikoarenhelburuak honako hauek dira: haurren eskubideenhitzarmenaren aplikazioa ahalik eta gehienen sustatzea;adingabeen eskubideen alde lan egiten duten taldeeilaguntzea; estatu kideen artean informazioak etaest ra teg iak t rukatzea e ta par tekatzea e tahaurtzaroarentzako ombudsman bulegoen garapenasustatzea.

Julia Hernández arartekoaren ondokoa ValentzianGazte Justiziaren Nazioarteko Behatokiaren III.Hitzaldira joan zen (GJNB). Hitzaldian Europako GazteJustiziaren sistemak aztertu ziren: egungo egoera, aplikadaitezkeen ereduen joerak eta praktika onak”.

Iñigo Lamarca eta Julia Hernández OmbudsmanenIberoamerikako Federazioaren (OIF) XIII. Kongresuraeta Amerikako Kontinenteko Giza Eskubideak sustatzekoeta babesteko Nazioarteko Erakundeen Sarearen VII. OhikoBatzar Nagusira joan ziren. Aipatutako bi horiek MexikokoMérida herrian egin ziren. OIF herritarren eskubideakdefendatzeko eta babesteko Iberoamerikako bilera da.Federazio horretako kideek adierazpena aurkeztu zutenEmakumearen aurkako Indarkeria Ezabatzeko NazioartekoEgunaren oroitzapena zela eta.

Iñigo Lamarca arartekoak Berlinen EuroparBatasuneko Estatu Kideen eskualde mailakoherriaren defendatzaileen VI. Mintegian parte hartuzuen. Berlineko Eskaeren Batzordeko presidenteak etaEuropako herriaren defendatzaileak antolatu zuten etahizpide izan zuten gaia honako hau izan zen: “Gizarteanahulena dena babestuz: kexen egitekoa eta eskaerak”.Arartekoak “Hirugarren adinekoei dagozkienerreklamazioei” buruzko ponentziarekin esku hartu zuen

eta hirugarren adinekoen ahulezia eta biztanleriaren sektorehorrek aurkezten dituen kexak eta kontsultak aipatu zituen.

Arartekoaren adingabeen arloko koordinatzaileak,Fermín Barcelók, Hezkuntzaren Eskualdeen artekoIX. Hitzaldian eta Pedagogiako Nazioarteko V.Kongresuan parte hartu zuen. Hori Peruko Arequipaherrian egin zen, izenburu generiko honen pean: “Eskolakoindarkeria eztabaidan: tentsioak eta ikuspuntuak".

Arartekoak eta EHUko Zuzenbide Konstituzionalekoeta Pentsaeraren Historiako Sailak Gizarte eskubideengaurkotasunari buruzko jardunaldia antolatu zuten.Jardunaldi hori Leioako Gizarte eta Komunikazio ZientzienFakultatean (EHU) izan zen. Inaugurazioaren ostean, IñigoLamarcaren kargura, ponentziak honako hauek emanzituzten: Granadako Unibertsitateko Francisco Balaguereta José Antonio Montilla katedradunek; BartzelonakoUnibertsitate Zentraleko Gerardo Pissarello irakasleak etaMadrilgo Unibertsitate Konplutentseko Antonio de Cabokatedradunak.

Valentziako Erkidegoko síndic de greugesek AlacantekoUnibertsitatearekin hitzaldi zikloa antolatu zuen, “Herriarendefentsa erakundeak: errealitateak eta erronkak”,

Iñigo Lamarca Valentziako síndic de greugesekin

Esk

ubid

e so

zial

en e

gung

o eg

oera

ri bu

ruzk

o ja

rdun

aldi

a

30

Ararteko erakundeak foro bat antolatu zuen Bilbonnerabe eta gazte lesbiana, gay, transexual etabisexualen egoerari buruz hausnartzeko etaeztabaidatzeko (LGTB). Egun nagusitzen diren araueta baloreen artean orientazio sexu-afektibohomosexualak eta bisexualak eta identitatetransexualak edo transgeneroak ez daude beharbezala onartuta. Horrek kalteak eragiten ditu nerabelesbiana, gay, transexual eta bisexualen (LGTB)

ARARTEKOAREN HAUSNARKETARAKO ETAHERRITARREN PARTAIDETZARAKO V. FOROA

autonomia erkidegoetako defendatzaileen irudiaren etadefentsa erakundeen egitekoaren inguruan, giza eskubideeidagokienez. Arartekoak “Eskubideak eta askatasunak”izeneko ponentziarekin esku hartu zuen. Horrez gain,besteak beste, Kataluniako Rafael Ribó sindic-ek,Andaluziako José Chamizo herriaren defendatzaileak etaEuropako Nikiforo Diamandouros ombudsmanek partehartu zuten.

Madrilgo Comillaseko Pontifizio Unibertsitateakantolatuta, Adingabeen Eskubideei buruzko VI.Jardunaldiak egin ziren. Bertan, arartekoak “EuskalAutonomia Erkidegoan eskolako indarkeria” izenburuaduen hitzaldia eskaini zuen.

Andaluziako herriaren defendatzaileak bertako herriarendefentsa erakundea arautzen duen legearen 25. urteurrenazela eta, horrek antolatutako jardunaldietan parte hartuzuen Iñigo Lamarcak. “Estatu esparru berriaren aurreanherriaren defendatzaileen erronkak” izenburupeanegindako jardunaldi horietan akademia eta erakundearloko makina bat pertsonen partaidetza izan zen.

Arartekoak eta Berdintasunerako Defentsa Erakundeakhitzarmena egin zuten tratu berdintasuna sustatzekoeta sexuagatiko bereizkeria-egoeretan biztanleakbabesteko. Hitzarmenak aipatutako bi horien artekokomunikazio eta koordinazio protokoloa ezartzen du.Horrela, biztanleek bi erakunde horietako edozeinijakinarazitako kasuak Arartekora edo Defentsa Erakunderabidaliko dira, sektore pribatukoak edo publikokoak direnkontuan hartuta, eskaera guztiei bi erakundeetako baterajoanda erantzun ahal izateko.

Arartekoak genero indarkeriaren, etxeko indarkeriarenedota sexu erasoen ofiziozko txandan jarraitzeko,Legelarien Euskal Kontseiluak antolatutako nahitaezkoikastaro batean esku hartu zuen, “Berdintasunarenprintzipioa genero indarkeriaren edota etxeko indarkeriarenemakume biktimen kasuetan" izeneko ponentziarekin.

Arartekoa Espetxea eta generoa izeneko liburuarenaurkezpenera joan zen. Espetxeratzearen ondorioakemakumeengan eta atxilotuta dauden gizonak etaberen testuingurua, hitzaurrea berak idatzi du eta

autoest imuarengan eta bera ien garapenpertsonalarengan. Gainera, bere horretan dirautegorroto eta beldurrean o inarr i tzen d i renhomosexualitatearekiko eta transexualitatearekikoideia eta jokabideak. Horiek erasoaldi eta jazarpenegoerak bihurtzen dira. Forua amaituta, HansYtterberg-ek, joera sexualagatik jasandakobazterkeriaren kontra jarduteko Suediako HomOombudsmanak, hitzaldia eskaini zuen.

LGTB

ner

abee

n et

a ga

ztee

n eg

oera

ri bu

ruzk

o Fo

roa

31

bestelako jarduerak

Arartekoaren ordezkaritza batek Oviedoko XXIII.Herriaren Defendatzaileen KoordinaziorakoJardunaldietan parte hartu zuen. Horiek "gizartebabesik gabeko egoera larrian dauden pertsonen"azterketan zentratu ziren. Helburua, gizarte politikaorokorrei heltzea eragozten duten egoerak biztanletalde bakoitzean zeintzuk diren eta zergatik sortzendiren baloratzea zen, horrek eragiten baitu babesikgabe gelditzea edo babesik gabe geratzeko arriskuangelditzea. Hori aztertu ondoren, eta hala badagokio,gizarte sistema publikoan bizirauteko gutxieneko

HERRIAREN DEFENDATZAILEEN KOORDINAZIORAKOJARDUNALDIAK

baldintzak legez eta materialki bermatzen dituztenneurri osagarriak barneratzea proposatzen zen.Jardunaldietan aurretik egin ziren hiru lan tailerrenondorioak azaldu ziren. Arartekoaren bulegoaarduratu zen gizarte bazterkeria larriari buruzkoaantolatzeaz Gasteizen.

Jardunaldietan Herritarren Eskubideen VII. Foroaegin zen, “Gizarte ekimenaren ikuspegitik zailtasunbereziak di tuzten pertsonen eskubideak“izenburupean.

Her

riare

n de

fend

atza

ileak

Iñig

o La

mar

ca M

aite

Err

orek

inargitaratu, berriz, Zubiko Elkarteak. Elkarte horrek Zubiazentroa kudeatzen du. Bertan, profesional talde batekarazo penalak edo espetxe arazoak dituzten pertsoneilaguntzen lan egiten du.

Ezgaitasuna duten Pertsonen Bizkaiko FederazioKoordinatzaileak (FEKOOR) Bizkaiko emakumeareneta ezgaitasunaren V. Foroa antolatu zuen: “Izangaitezen gai: Euskal Autonomia Erkidegoarentzat GeneroTransbertsalitatearen eta Ezgaitasunaren proposamena”.Arartekoak jardunaldi hori inauguratu zuen eta horrenhelburu nagusia jardun ildoen diseinua zen, ezgaitasunaduten emakumeen eskubideak aldarrikatzeko. Abenduaren3an Ezgaitasunen bat duten Pertsonen NazioartekoEguna ospatzen zenez, FEKOOR deiturikoak besteekitaldi bat antolatu zuen “Alda dezagun gizartea” lelopean:zurekin ahal dugu”. Bertan, Julia Hernández Arartekoerakundea ordezkatzen egon zen.

32

UDAKO IKASTAROAKUztailan, Ararteko erakundeak, EHUren udako ikastaroekinelkarlanean jardunez, “Buru osasuna eta pertsoneneskubideak” izeneko jardunaldia antolatu zuen DonostiakoMiramar jauregian.

Ararteko erakundeak zenbait gizarte eragilerekinharreman estua mantentzen du, batez ere, egoeraahuletan dauden pertsonekin edo era askotariko gizartearazoak dituzten pertsonekin lan egiten duten elkarteekinedo taldeekin. Arazo horiek honako hauek izan daitezke:atzerriko pertsonak, askatasunik ez dutenak, edomarjinazio arazoak dituztenak, etxerik gabeko pertsonak,etab. Talde horiek arazoak eta egoerak antzematekoeta agerian jartzeko bidea ematen dute. Izan ere,bestela, konturatu ere ez ginelako egingo. Horrez gain,bereziki gure gizartean ahulak diren sektoreen arteaneta Ararteko erakundea bezalako erakundeen artekobitartekotza egitekoa garatu dezakete. Horrela, bereneskubideez kontzienteago egiten zaie eta berenaldarr ikapenak adierazten laguntzen zaie,administrazioen zerbitzu arduratua eskatuz eta gizartekohesio handiagoari lagunduz.

Gure erkidegoan dagoen elkarte, talde eta erakundekopuru handiak gizarte bizitasunaren ezaugarria eratzendu baina, aldi berean, ezinezko erronka da guztihoriekin gutxi gorabehera lankidetza harremanegonkorrak mantendu nahi dituenarentzat. Horregatik,eta mugak kontuan hartuta, lankidetza nahi hori zenbaitbideren bitartez zehaztu da:

_ lehenago ere harremana izandako zenbait talderekinharremanak mantenduz;

_ beren arazoak eta proposamenak helaraztendizkigutenei behar bezala erantzunez;

_ beste taldeekin harremanak ezartzeko ekimenahartuz;

_ jarduteko alor antzekoak dituzten zenbait elkarterenartean koordinazio plataformak izatea aprobetxatuz(espetxea, buruko gaixotasuna, immigrazioa...)

Buru osasunarekin erlazionatutako nahasteak etagaixotasunak giza eskubideei eta osasunaren eta gizartezerbitzuen sistemei dagozkien hainbat mailatan daude.Ikastaro honen helburua maila horien arteko harremanakaztertzea eta ikus daitezkeen aldeak agerian uztea zen.Horren ildotik, era horretako osasun arazoren bat dutenpertsonei zuzendutako politika publikoak ebaluatu ziren.Bestalde, pertsona horien eskubideen egoera eta horiekbabesteko mekanismoak aztertu ziren. Oso ohikoaizaten jarraitzen du buruko gaixotasun larri jarraiturenbat duten pertsonen tratamendua eteteak.

Ikastaroa Clara Asuaren "Buru osasuna eta jardutekogaitasunaren muga” izeneko ponentziarekin hasi zen.Ondoren, Iñaki Márkezek, Basauriko Buru OsasunekoZentrokoak, "Buru osasunari eskainitako arretarenegoera” izan zuen hizpide. Madrilgo ComillasekoUnibertsitateko irakaslea den Julián Carlos Ríosek"Espetxeen ingurunean buru osasuna” izan zuen hizpideeta, amaitzeko, mahai-ingurua egin zuten EgunabarRosa Braceras, FEDEAFESeko Margarita Tarazagaketa Itziar Cabieces psikologo klinikoak.

Buruko osasunari eta pertsonen eskubideei buruzko udako ikastaroa

TALDEEKIN, ELKARTEEKIN ETA GIZARTE ERAGILEEKINELKARLANEAN

Bilera Ijito Herriaren elkarte batzuetako ordezkariekin

33

ESKOLA UMEEN BISITAKBeste urte batez, Ararteko erakundea GasteizkoHezkuntzako Udal Sailarekin elkarlanean aritu daGasteiztxo albistegia egiten. Arabako hiriburukoikastetxe ezberdinetako ikasleek aldian-aldian bisitaegiten digute eta, egun batez kazetari bihurtuta,erakundearen lanar i lo tutako datuak etainformazioak biltzen dituzte, ondoren irrati edotelebista saioa edo egunkaria egiteko.

ESKOLA LANEN .LEHIAKETAKO SARIENENTREGAArartekoak eta ondokoak Gasteizen “Gure eskubideak"eskola lanen III. Lehiaketako sariak entregatu zituzten.Lanak aztertzeaz arduratu zen batzordeak bi proiektuakpraktika onaren eta baliabideen erabileraren adibidegisa baloratu zituen (tutoretza saioak, Internet...).Aipatutako horiek ikastetxe guztiek dituzte eskuragarri.

_ Lehen Hezkuntzan saria: Beasaingo MurumendiLHIri emandakoa. Ikastetxe horrek lan programasistematikoa aurkeztu zuen, ikasturte guztian zehareta maila guztietan, giza eskubideei buruzkoa.

_ Bigarren Hezkuntzako saria: Leioako San JorgeIkastetxeari emandakoa. DBHko 4. mailako ikasletalde batek giza eskubideei buruzko web orrialdeadiseinatu zuen eta ikastetxeko ikasle askok partehartzea lortu zuten.

Lehiaketa horretan parte hartu zuten ikastetxe guztiekpartaidetza ziurtagiria jaso zuten.

bestelako jarduerak

Eskola lanen III. lehiaketako sari banaketa

DEFENDATU BEHARRA DAUKAZU?ZURE ESKUBIDEAK

Euskal administrazio publikoak zurekin gehiegikeriaz,legez kanpo, nahikeriaz, bereizkeriaz, oker edo zabar-keriaz jokatu duen ikertzeko.

Udalak, Aldundiak edo Eusko Jaurlaritzak oker jokatubadu, zure arazoa konpon dezan.

Guztion onerako hobekuntzak gomenda ditzan.

ARARTEKORA JO DEZAKEZU

Euskadiko Herri Defendatzailea da.

Erakunde independientea da.

Dohain eskaintzen den zerbitzua.

ZER DA ARARTEKOA?

Pertsonak babestu euskal administrazio publikoenkontra.

Herritarren eta administrazioaren arteko bitartekari izan.

Legez kontrako egoerak galerazteko begiratu eta lanegin.

Konponbideak proposatu eta legeak aldatzera bultzatu.

Eusko Legebiltzarrari bere lanaren berri eman.

ZER EGITEN DU ARARTEKOAK?

Administrazio batekin edo haren menpeko zerbitzupubliko batekin arazoren bat duzunean.

Zerikusirik duen administrazioaren aurrean errekla-matu ondoren, erantzunik edo konponbiderik lortu ezduzunean.

Momentu horretatik hasita, urtebeteko epearen barruan.

NOIZ JO ARARTEKORA?

Pertsona partikularren arteko auzia denean.

Gaia auzitara eraman denean.

NOIZ EZ JO ARARTEKORA?

Norberaren datuak (izen abizenak, helbidea eta telefonozenbakia), agiri baliagarrien kopiak eta, ahal denean,kexaren arrazoia azaltzen duen idaztia emanez.

Arartekoari zuzendutako gutunaren bidez(Prado, 9 - 01005 Vitoria/Gasteiz).

Internet bidez: www.ararteko.net

Norbera hiru bulegoetako batera joanez.

NOLA EGIN KEXAK?

NORA JOAN?

Harrera zuzeneko bulegoak

Araban

Prado, 9 • 01005 Vitoria - Gasteiz

Tel.: 945 13 51 18 • Faxa: 945 13 51 02

Bizkaian

Albia eraikina. San Vicente, 8 - 11. solairua48001 Bilbao

Tel.: 944 23 44 09

Gipuzkoan

Askatasun hiribidea, 26 - 4.20004 Donostia - San Sebastián

Tel.: 943 42 08 88

Dei iezaguzu argibide gehiago behar baduzu

34 www.ararteko.net