- modulo 2.pdf

2 COMUNICACIÓN

OS MEDIOS DECOMUNICACIÓN SOCIAL

Autoras do Módulo 2: Os medios de comunicación social

Rosa María Cazón FernándezMaría Jesús Fernández FernándezPilar Ponte PatiñoMaria Soledad Puente de Montoya

Revisión lingüística:

Roxelio Xabier García RomeroPilar Ponte Patiño

Edita:

Xunta de GaliciaConsellería de Educación e Ordenación UniversitariaEducación Secundaria a Distancia para Persoas Adultas

Depósito legal: C. 1355/2000ISBN: 84-453-2581-7ISBN: 84-453-2852-2

3

INTRODUCCIÓN

O xenio máis íntimo de cada pobo, a súa almamáis profunda, está, sobre todo na súa lingua.

Jules Michelet

Este módulo 2 céntrase no estudio dos medios de comunicación de masas ou "mass media",que teñen como obxectivo primordial a difusión e a análise da información. Hoxe en día xaningúen dubida da importancia social destes medios e do seu poder cáseque ilimitado.

A prensa, a radio, a televisión... teñen unha capacidade impresionante para transmitir a mesmamensaxe a millóns de persoas. Os avances tecnóloxicos, sobre todo a informática, e as redesde comunicación, fan que a sociedade actual estea cada vez máis informada. O exceso deinformación pode producir unha deformación da mesma e dos seus contidos se non hai unhaanálise, selección e orientación previa. Este é o obxectivo deste módulo: proporcionarche unhaorientación para que poidas discriminar, seleccionar e analizar a información coa que teenfrontas cada día.

O medio principal para transmitir a información e a linguaxe verbal, que xunto coas imaxes,comunícanos todo o que está a acontecer no mundo.

Propoñémosche que, por unha parte aprendas a discriminar, analizar e reflexionar sobre ainformación e, por outra, a facer un axeitado uso da linguaxe producindo os teus propios textos,non só para lograr unha mellora da túa expresión escrita (ademais da túa competencialingüística), senón tamén como unha ferramenta para comprender mellor a información querecibes.

Os medios de comunicación social ofrécennos información, opinión, persuasión e entretemento.Este módulo está dividido en catro unidades, que corresponden a cada un dos obxectivos queacabamos de citar, tendo en conta que na unidade catro estudiarás o cómic, que non só ofreceentretemento, senón tamén opinión (e, en moitos casos, denuncia social).

Cada unidade está pensada para que lle adiques un mes de estudio. Distribúe o teu tempo dexeito que poidas ir realizando todas as súas actividades. Deixa sempre un tempo de repaso eafianzamento dos conceptos.

Cando teñas ben aprendidos os conceptos, comproba se acadas cada un dos obxectivos queapararecen no principio da unidade. Realiza as actividades e, só cando estas estean feitas, sónese momento, consulta a clave de corrección, que aparece ó final do módulo.

As dúbidas gramaticais podes resolvelas consultando o anexo gramatical.

As actividades de expresión escrita deben ser supervisadas polo/a titor/a. Son actividades quenon teñen unha solución fixa e unívoca, por iso é importante que contes coa orientación desesprofesionais.

Desexamos que ó final deste módulo teñas aprendido e gozado un pouco máis do apaixoantemundo dos medios de comunicación social, e que o teu dominio da linguaxe sexa un poucomellor e... non esquezas que "un cidadán sen información é un cidadán sen opinión".Esperamos que polo menos, a partir de agora, teñas unha opinión formada e poidas participarlibremente e cun mellor criterio no desenvolvento da túa comunidade.

5

Páxina

UNIDADE DIDÁCTICA 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

1. Os medios de comunicación social . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

2. Os medios de comunicación de masas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

3. A prensa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17- Tipoloxía . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17- Os xornais de información xeral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18- A primeira páxina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21- A noticia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28- Estructura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30- Estilo da súa linguaxe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32- Características da súa linguaxe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33- Os titulares. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46- O apoio gráfico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51- A reportaxe, a crónica e a entrevista . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

4. A radio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58- Compoñentes básicas da linguaxe radiofónica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

5. A televisión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61- A televisión e o seu poder social . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62- A televisión autonómica galega. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

UNIDADE DIDÁCTICA 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

1. Textos de información e textos de opinión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

2. A argumentación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

3. Elementos da argumentación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

4. Cómo elaborar un texto argumentativo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

5. Tipos de argumentos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

6. Procedementos empregados na argumentación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

7. Os nexos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

8. Análise de textos argumentativos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

9. Producción de textos argumentativos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

��

6

Páxina

UNIDADE DIDÁCTICA 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

1. A publicidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

2. A linguaxe publicitaria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

3. Os textos na publicidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111- Textos argumentativos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111- Textos narrativos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

4. Textos descritivos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

5. Os estereotipos na publicidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

6. Eufemismos e palabras tabú . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

Páxina

UNIDADE DIDÁCTICA 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134

1. A viñeta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

2. O encadre e os tipos de plano. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141- Plano de Detalle (PD) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142- Primeiro Plano (PP). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143- Plano Medio (PM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143- Plano Americano (PA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144- Plano Enteiro (PE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144- Plano Xeral (PX). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145- Plano en Panorámica (PEP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145

3. O punto de vista . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148- Medio ou normal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148- En picado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149- En contrapicado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150

4. Os globos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152- Partes dos globos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152- Tipos de contornos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152- Tipos de deltas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153- Tamaños das letras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154

5. Os textos de apoio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160- Textos de apoio con función de ancoramento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161- Textos de apoio con función de relevo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161- Textos de apoio mixtos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

6. As onomatopeas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

7. Os signos cinéticos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169- Que indican traxectoria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169- Que indican impacto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170- Que indican movemento a gran velocidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170

8. Os ideogramas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171

9. As metáforas visuais. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172

10. A xestualidade dos personaxes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174

11. A montaxe das viñetas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

12. Fases da elaboración do cómic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184- O argumento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184- O guión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185- A planificación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189- O debuxado a lapis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190- O entintado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190- A rotulación dos textos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190- O coloreado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191

7

8

��

��

• Coñecer e reflexionar sobre as particularidades da lingua nos mediosde comunicación social.

• Analizar a linguaxe específica dos distintos medios de comunicaciónsocial: prensa, radio e televisión.

• Coñecer a importancia social destes medios.

• Reflexionar sobre a función e finalidade destes medios.

• Analizar e reflexionar sobre as características dos textos informativos(a noticia) e dos textos mixtos (información + opinión: a reportaxe, acrónica, a entrevista).

• Diferenciar textos informativos e textos mixtos.

• Producir textos informativos.

��

9

��

1. Os medios de comunicación social . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

2. Os medios de comunicación de masas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

3. A prensa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17- Tipoloxía . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17- Os xornais de información xeral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18- A primeira páxina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21- A noticia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28- Estructura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30- Estilo da súa linguaxe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32- Características da súa linguaxe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33- Os titulares. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46- O apoio gráfico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51- A reportaxe, a crónica e a entrevista . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

4. A radio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58- Compoñentes básicas da linguaxe radiofónica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

5. A televisión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61- A televisión e o seu poder social . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62- A televisión autonómica galega. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

1. Os medios de comunicación social

O teléfono, as estradas, o correo, as tarxetas de crédito,os medios de transporte, o cinematógrafo e unha grancantidade de elementos e sistemas de uso habitual entrenós, son os medios de comunicación interpersonais,que facilitan a vida en sociedade.

A responsabilidade social da transmisión de informa-ción e análise da actualidade recae nos chamadosmedios de comunicación de masas: a prensa (medio decomunicación impreso), a radio e a televisión (medios decomunicación audiovisuais), principalmente. Neles a infor-mación organízase día a día e dáselle a coñecer ó mundoenteiro. A información é unha forma de poder que ninguéndubida, posto que o coñecemento é o único medio reser-vado ós humanos para faceren prevalecer a súa posiciónsobre a dos outros individuos.

Cando a información chega a nós, esta xa está filtradae preparada para que a xulguemos e vexamos tal comodesexa quen a seleccionou, redactou e preparou, aten-dendo e defendendo os seus propios intereses e ideas.Isto é algo de seu da condición humana, xa que calqueraque observa un acontecemento o percibe só en parte,seleccionando aqueles datos que lle interesan.

É importante, por iso, ter en conta que o que se recibea través destes medios non é, en principio, a pura verda-de, senón parte da realidade que lle interesa presentar aquen controla a noticia: as axencias internacionais deprensa, as redaccións dos xornais, radio, televisión... Haique saber valorar esa información de maneira precisa,comparándoa para poder formar unha opinión do que oco-rre no mundo.

A linguaxe xornalística, que é a empregada polosmedios de comunicación de masas para transmitir a infor-mación, ten unha grande influencia na lingua falada.

��

10

2. Obxectivos dos medios de comunicaciónde masas

Os xéneros xornalísticos divídense entre os que se limi-tan a informar dos feitos: a noticia, e os que expoñencomentarios e valoracións, os artigos de opinión: edito-riais, críticas, cartas ó director...

A crónica, a reportaxe e a entrevista participan dascaracterísticas duns e doutros: narran noticias, valóranse ecoméntanse.

��

11

��

��

��

��

��

��

�� !�� "�� "��"��

Xénerosxornalísticos

1. Clasifica os seguintes textos segundo o xénero xornalístico ó que pertenzan (noticia,crónica, reportaxe, entrevista, artigo de opinión...):

O Correo Galego 18.03.99

��

��

12

��

��

13

Tempos, 4/1997.

��

14

O Correo Galego.

��

��

15

Tempos, 5/1997.

��

��

16

O Correo Galego.

��

��

17

3. A prensa

A palabra “prensa” ten a súa orixe na prensa de facercopias, inspirada nas prensas de facer o viño, aceite ougran. A invención da imprenta (unha prensa de copias) porun artesán, Johannes Gutemberg, a mediados do séculoXV, supuxo un fito para a difusión dos textos escritos. Tresséculos máis tarde apareceron os diarios, xornais maiori-tariamente de opinión para un público ilustrado, minorita-rio. Non será ata o noso século, ó inicio da I GuerraMundial, época na que se demandaba moitísima informa-ción, cando os xornais se converten en vehículo priorita-riamente de información.

Tipoloxía da prensa

Podemos clasificar a prensa periódica (os medios decomunicación impresos) segundo distintos criterios:

a) Polo tema:

- Publicacións de información xeral: O CorreoGalego, A Nosa Terra, La Voz de Galicia, ElFaro de Vigo, El Progreso, La Región, El País,El Mundo, La Razón... Son xornais coas sec-cións específicas: Nacional, Internacional,Local, Sociedade, Economía, etc.

- Publicacións de información especializada: osseus contidos xiran ó redor dun tema: de humor(El Jueves, por exemplo), corazón (Hola,Semana, Diez Minutos ...), deporte (As, D xT,Marca, Mundo Deportivo...) Cultura (ElPaseante, O Correo da Unesco, Grial, Irimia,Eidos do libro...), Economía (Expansión, Cincodías...), Ciencia (National Geografic, NaturezaGalega...). Aquí incluiríanse tamén publicaciónsde asociacións, técnico- profesionais, etc.

b) Polo ámbito de difusión: estatais, rexionais, comar-cais e locais.

c) Segundo a súa periodicidade: diaria (algúns con edi-cións matutinas e vespertinas), semanal, quincenal,mensual, bimensual, trimestral, anual, bianual, etc.

��

18

Os xornais de información xeral

O xornal de información xeral é un medio de comunica-ción de masas imprescindible para saber o que ocorre nomundo. Pero esta é unha definición demasiado simplistado que é en realidade. Como xa dixemos, o xornal é taménun medio de criticar o poder e de controlar a opinión públi-ca. Así mesmo, é unha empresa, un negocio que debegarantir a existencia dun mercado estable de lectores, arazón de ser desa empresa.

Un xornal ten unha organización interna moi defininida:

- Redacción.- Producción.- Distribución.- Administración.

Na redacción interveñen os xornalistas ou redactores,pero nun xornal traballan moitas outras persoas que fanposible que os periódicos cheguen ás rúas: editores, per-soal administrativo, traballadores de talleres, conductoresde furgonetas, etc.

- Os xornalistas, que elaboran as noticias, recibendistintos nomes segundo o seu traballo:• Redactores de mesa: preparan as noticias che-

gadas das axencias de información, das corres-ponsalías ou das delegacións.

• Redactores de rúa: ocúpanse das informaciónsonde estas xorden.

• Delegados, en cidades importantes, onde podehaber varios redactores e correspondentes, envilas pequenas.

• Comentaristas ou columnistas: escriben artigosde opinión, reportaxes ou crónicas. Non infor-man asepticamente, senón que comentan evaloran as noticias.

• Enviados especiais, redactores desprazados a luga-res onde se producen noticias de especial interese,como é o caso dos correspondentes de guerra.

• Colaboradores puntuais: elaboran artigos deopinión para o xornal de cando en vez.

��

19

2. Indica a quén correspondería a realización de cada un dos seguintes textos:

O Correo Galego

O Correo Galego

O Correo Galego

��

��

��

20

O Correo Galego

O Correo Galego

��

��

21

A información que aparece nos xornais adoita estar divi-dida en seccións ou áreas:

- Internacional (información sobre o estranxeiro).- Nacional (información do Estado Español).- Galicia (información sobre o noso país).- Local ou comarcal (información sobre a localidade

ou comarca).- Economía.- Laboral.- Marítima.- Deportes.- Sociedade.- Cultura.- Comunicación.- Cartas ó director.- Axenda e espectáculos.

Os redactores están especializados en cada sección. Oxornal ten así ordenada toda a información e facilita a súalectura ós destinatarios.

Ademais desas seccións, onde aparece o groso domaterial informativo, nos xornais podemos distinguir:

- A portada ou primeira páxina, onde aparecen asnoticias máis salientables, e na que aparece acabeceira co nome do xornal.

- O sumario, que inclúe outras noticias de intereseque podemos atopar no xornal. Nalgunhas publi-cacións pode aparecer na portada.

- A contraportada, que cerra o xornal. Soe levarunha cabeceira co nome do xornal, pero de tama-ño máis reducido. Nalgúns xornais leva datossobre a empresa editora.

A primeira páxina dos xornais (portada)

É a páxina máis coidada de todo o xornal, porque a tra-vés dela se chega ós lectores, que obteñen unha impre-sión xeral das informacións máis salientables.

�� !�" �#

�� !��" ��"� ��

#� �� "� �� ! ��

$� �� "��%&��! ��'�� "��(��" )�!� �� )�*�� +�

,� ��%&�� "�� )� ��

-� �� .��"��) �� "��

/� ��" �*0�� ) � �)��" ��%��

��

22

Fíxate:

A noticia principal sempre aparece nos xornais máissalientada cás outras. A súa importancia vén dada polonúmero de columnas, a súa colocación na páxina e poloancho e corpo dos titulares: neste caso, a noticia principalten catro columnas, está na metade superior da páxina eos titulares son máis grosos.

A presencia da fotografía capta a atención do lector oulectora. Neste caso, a fotografía ocupa cinco columnas.

CABECEIRA

Sumario

Noticia principal

Fotografía

Nome doxornal

Data depublicación

Prezo

Nome doDirector

CorreoElectrónico

Dirección deInternet

Data da primeira vez que se publicou

��

23

Nos xornais, a información, as ilustracións e mais oselementos gráficos están distribuídos en columnas. Aforma de colocar as informacións depende da valoraciónfeita polo propio diario. Segundo a súa importancia, asnoticias ocuparán de unha a cinco columnas (nalgúns xor-nais, como en O Correo Galego, seis ). A informaciónprincipal irá á cabeceira da páxina. A titulación e tama-ño das letras, ilustracións (fotografías, viñetas, caricaturas,mapas, gráficos...) que acompañan a noticia, etc., son cri-terios tamén valorativos.

Os titulares das primeras páxinas son responsabilidadedos directores dos xornais, dada a súa importancia e oimpacto que poden ter nos posibles lectores.

Como vemos, a maquetación dun xornal, isto é, amaneira de distribuír a información, é un aspecto moi tra-ballado: o compaxinador ou compaxinadora, seguindo asinstruccións do redactor/a xefe/a, deseña nunha maquetao lugar destinado a cada noticia, ilustración, publicidade...,e tamén os titulares. Este é un labor que ten en conta que:

• As páxinas impares salientan sobre as pares.

• A metade superior da páxina salienta sobre a inferior.

• O lado dereito visualízase antes có esquerdo.

• O número de columnas salienta a noticia.

• A tipografía dos titulares e as ilustración focalizan aatención do lector.

Fíxate nas portadas dos xornais seguintes: todos sonprimeiras planas do día 4 de novembro de 1.998. Comopodes observar, só un deles está publicado integramenteen galego, O Correo Galego, aínda que La Voz de Galiciatamén sexa un xornal galego (El País e El Mundo proce-den de Madrid).

��

24

��

25

3. a) Clasifica e numera, en orde á súa importancia, os titulares das noticias segundoa valoración (máis columnas, menos columnas), de cada xornal:

b) ¿Que noticias se repiten en todos os xornais?

c) ¿Hai algunha coincidencia na maquetación das noticias (distribución das infor-macións en columnas, distribución na páxina, apoio gráfico, tamaño do titular,uso de ilustracións...) entre estes xornais?

d) ¿Que conclusión tirarías en canto á valoración das noticias?

4. Observa as noticias que aparecen a continuación, clasifícaas segundo a sección áque pertencerían e indica de qué tratan (tema):

ogelaGoerroCO aicilaGedzoVaL síaPlE odnuMlE

onrebogO.1sotcatnocáraicini

edonrotnococ)sanmuloc4(ATE

....2

oazirotuaranzA.1ocogoláid

ATEedonrotnoc)sanmuloc4(

....2

oaicnunaranzA.1edoicini

sotceridsotcatnocedonrotnococ

)sanmuloc4(ATE

....2

oerbaranzA.1ATEnocogoláid

)sanmuloc5(

....2

��

26

��

27

RALUTIT NÓICCES AMET

setropeD

lanoicanretnI

aímonocE

aicilaG

añapsE

��

28

A noticia

A noticia é un xénero xornalístico que informa ou narraun feito recente.

As noticias, para ofrecer información, responden ásseguintes preguntas básicas:

Aínda que unha boa noticia debe responder a estas seispreguntas, hai veces nas que non aparecen todas por des-coñecerense as causas daquilo sobre o que se informa.

A orde na que aparecen as respostas a esas preguntasnas noticias non ten por qué ser a que nós antes enume-ramos: a noticia preséntase en orde de importancia: omáis relevante ó principio, o menos relevante ó final,segundo o que decida o xornalista.

Fíxate cómo analizamos a seguinte noticia aparecidaen O Correo Galego (27.10.98):

• ¿Que sucedeu?Case dous millóns de accidentes domésticos e delecer, que causaron máis de 2000 mortos.

• ¿Quen é o protagonista da noticia?Cinco de cada cen persoas son as afectadas porestes accidentes.

• ¿Cando ocorreu isto?Durante o ano 1.997.

• ¿Onde sucedeu?En España

• ¿Como sucedeu?A maioría dos accidentes foron caídas no mesmonivel, colisións con obxectos, persoas e animais ecaídas dende alturas.

• ¿Que pasou? (De qué se informa)• ¿Quen foi o/a protagonista da información?• ¿Cando ocorreu?• ¿Onde pasou?• ¿Como se produciu? • ¿Por que ocorreu?

��!� $��%�� "��$�&

� ��) �� "��1 �) "��! " 2 �!&��.��" ��"�� ! �"�% ��2��'��3�'�3��"��

��"� ��"� ��(��+�

��$��(�%�'"�� (��+�

"� $��'"��) (4 ��+�

��) () )�� 2 �) � �� 5��"'+�

��'��'�� (��)�6�+�

�� (��)�6�+�

�*��+�,�+��

��

29

• ¿Por que ocorreu?Segundo a maioría dos accidentados foi por azar,imprudencia ou temeridade (15,4%) ou por proble-mas psíquicos ou físicos (5,2%). Unha mínimaparte dos accidentandos di que foi por deficienciasda construcción do producto que estaba utilizandoou por falta de información.

¿Que?

¿Porque?

¿Onde?

¿Como?

¿Cando?

O Correo Galego, 27.10.98

��

30

A estructura da noticia

As noticias soen ter catro partes con tipografía diferen-te, (vaite fixando nos exemplos):

O titular, que aparece en letras máis grandes e grosas.Constitúe a “Idea Principal” da noticia, o máis importante esalientable da mesma.

O subtítulo, vai debaixo do titular e amplía a informa-ción deste.

A entrada ou lead, é un breve resumo da noticia. Debeter, ó menos, tres respostas, “qué”, “quén” e “cándo”.

Titular

Subtítulo

Entrada

Corpoda

noticia

Corpoda

noticia

A Nosa Terra, 853


��

31

O corpo da noticia: Desenvolve e amplía a informaciónproporcionada polo titular, subtítulo e entrada. A narracióndos feitos máis importantes vai ó principio desta. O menosinteresante ou destacable vai ó final, de maneira que, sepor razóns de espacio, hai que suprimir unha parte da noti-cia, esta sexa a do final, a menos relevante.

O corpo disponse en columnas, ás veces subtituladascos chamados ladiños. Entre columna e columna, déixa-se un espacio en branco, o corondel.

Entre o lead e o corpo da noticia adoita ir o nomedunha axencia de información ou o nome do xornalistaque a redactou, e a cidade ou localización xeográficadende onde se transmite a información.

A importancia da noticia dentro dun xornal vai depen-der, como xa dixemos, do seu tamaño, páxina que ocupa(par: menos importante, impar: máis importante), situaciónna páxina e número de columnas que ocupa.

5. Sinala os elementos que vés de ver nas dúas noticias seguintes:


��

32

A noticia: estilo da súa linguaxe

As catro regras da linguaxe xornalística son:

1. Claridade: Elíxense palabras claras e sinxelas antesque confusas ou complexas. Hai que evitar, por exem-plo, o uso de tecnicismos e de cultismos, que dificul-tan a comprensión dos lectores non especialistas.

2. Brevidade: A concisión é imprescindible na linguaxexornalística porque se quere transmitir a maior infor-mación posible nun tempo e espacio definidos (reco-méndase usar oracións que non superen nunca onúmero de vinte palabras).

3. Obxectividade: O léxico empregado debe ser refe-rencial e denotativo, isto é, sen connotacións ideoló-xicas ou propagandísticas, buscando a exactitude econcreción e evitando ambigüidades que resten cre-dibilidade ó feito que se narra.

Ex: Deben evitarse os comentarios persoais, o uso deadxectivos antepostos ou valorativos, as formas verbais enprimeira persoa, expresións como “parece ser”, expresiónsindefinidas como “varios”, “algúns”, etc.

4. Orde lóxica na oración:

As oracións, ademais de curtas, deben seguir esa orde.

Ex:Macedonia albergará un santuario para 100.000 deportados

Suxeito Verbo C. Directo Complemento Indirecto

A Coruña promove unha campaña de igualdade sexualSuxeito Verbo Complemento Directo

Esta orde pode alterarse cando se lle concede máisimportancia a un determinado compoñente da oración.

Ex:En Curtis ábrese mañá unha mostra sobre arte medieval

C.C.L. Verbo C.C.T. Complemento Directo

Cun atraso de 19 minutos, o “Discovery” despegou onteC.C.M. Suxeito Verbo C.C.T.

Suxeito + verbo+complementos

��

33

A noticia: características da súa linguaxe

Seguindo as regras antes expostas, a linguaxe empre-gada nos xornais ten unhas características moi definidas:

Os substantivos: Empregaranse substantivos concre-tos e precisos. Prefírese a linguaxe familiar á culta.

Ex: prefírese “cabalo” a “equino”, “retraso” a “dila-ción”, “carballo” a “árbore”, “mexillón” a “bivalvo”, etc.

Os adxectivos: Como xa dixemos, os adxectivos valo-rativos denotan subxectivismo por parte do redactor. Ex:dicir que algo é “fantástico”, “bo” ou “marabilloso”, implicaun xuízo de valor do que se debe fuxir no tratamento dasnoticias.

O emprego do adxectivo debe facerse unicamentecando a información o precise para unha mellor compren-sión do texto.

Ex: Calorosa benvida á nena ourensá que foi aHouston para tratar un tumor.

O consumo privado acelerarase ata case o 4% o vin-deiro ano.

6. Analiza sintacticamente os titulares das seguintes noticias:

- O prezo das peaxes na autoestrada do Atlántico descenderá un sete por cento o vin-deiro ano.

- Só en 42 dos 315 concellos galegos creceu a poboación nos últimos anos.

- Os países aliados acollerán miles de refuxiados kosovares.

- Os pescadores galegos non atoparon sardiñas logo do paro biolóxico.

- O primeiro mapa xenético humano estará rematado no ano 2000.

- Doce comunidades autónomas seguen en alerta polo temporal de neve.

- Hollywood tivo sabor latino na noite máis máxica do cine.

- Roberto Verino leva tradición e picardía ó desfile de Madrid.

- Un camión, doce coches e dúas ambulancias chocan na autoestrada.

��

34

Os verbos: Recoméndase que os verbos vaian en vozactiva e en modo indicativo. Prefírense os tempos en pre-sente para dar sensación de actualidade. Se entre a noti-cia e a publicación transcorren días, empregarase, loxica-mente, o pasado. Utilizarase tamén o futuro cando sexapreciso.

Ex: O paro feminino en Galicia supera a media euro-pea.

Uns 1.700 pregrinos chegaron a Santiago o pasadooutubro.

A Xunta investirá 5.000 millóns na creación e mello-ra dos balnearios.

As frases feitas e os tópicos: Hai, na linguaxe xorna-lística tendencia ó clixé, isto é, á utilización de frases feitase lugares comúns, que fan máis familiar o estilo para osposibles lectores. Algunhas veces as frases empréganseincorrectamente:

Ex.: Por outra banda (abuso excesivo desta expresión)

A nivel de (en vez de “no ámbito de”, “ó nivel de”...)

En base a (en vez “sobre a base de”, “baseándoseen” ...)

Outras veces o excesivo número de tópicos ou estereo-tipos baleiros, empobrecen a linguaxe xornalística:

Ex: “Adhesión incondicional”, “ó longo da xeografíaespañola”, “victoria pírrica”, “a práctica totalidade”,“ben merecidas vacacións”, “memoria histórica”,“resultados avultados”, “co mel nos beizos”, “omomento máis crítico”, “probar fortuna”...

Tamén é moi corrente a utilización de sinónimos paranon repetir o xa nomeado. Isto, aínda que nun principio écorrecto, moitas veces pode resultar pesado e redundantecando non é necesario:

Ex: O edil da cidade brigantina (concelleiro, coruñés)O esférico (o balón)

��

35

O xefe do executivo (o presidente)O verde (o campo de fútbol)O cancerbeiro (o porteiro), etc.

Características das frases

• As frases na linguaxe xornalística deben ser curtas.Prefírense as oracións simples ás complexas.

• Hai que evitar o excesivo número de nexos, prefíren-se as comas, o punto e coma e o punto, antes que asconxuncións.

• Os parágrafos tamén deben ser curtos, cunha exten-sión non superior ás quince liñas.

Como exemplo fíxate na seguinte noticia.


��

36

7. A seguinte páxina de noticias pertence a O Correo Galego. Fíxate nela e responde asseguintes preguntas:

��

37

a) ¿Cantas noticias aparecen nesta páxina?

b) ¿A que sección corresponden?

c) ¿Cal das noticias é a considerada polo xornal como máis importante? ¿Por que?

d) Elixe unha das noticias e responde:

- No titular:

• O tamaño e tipo de letra son...

• A súa extensión é (nº de palabras)...

• ¿Ten antetítulo?

• ¿Ten entrada?

- No corpo da noticia:

• Número de columnas:

• Número de parágrafos:

• ¿Ten ilustración?

• ¿De que tipo?

- Lugar onde está situada:

• ¿Páxina par ou impar?

• ¿Onde está situada (na distribución da páxina)?

• ¿Canto ocupa ( ½ , ¼ , 2/3... da páxina)?

- Fonte (quén o escribiu e ónde):

- ¿Ten ladiños?

- ¿Onde están situados os corondeis?

e) Da noticia elixida, responde as interrogantes básicas:

- ¿Que sucedeu?

- ¿Quen protagoniza a noticia?

- ¿Onde ocorreu?

- ¿Cando sucedeu?

- ¿Como?

- ¿Por que?

��

38

8. Das seguintes noticias, tes que tirar as respostas ás seis interrogantes:

O Correo Galego,27.11.98



��

��

��

39

9. No seguinte exercicio podes ler a resposta ás seis interrogantes básicas dunhanoticia. Redacta a noticia completa e escribe o seu titular.

¿Que ocorreu? Aparecen seis persoas mortas.

¿Quen? Seis mozos con idades comprendidas entre vinte e vintetrés anos.

¿Cando? Onte, luns (o día anterior á aparición no xornal).

¿Onde? Na localide francesa de Aulnay-sous-Bois, ás aforas de Paris.

¿Como? Intoxicadas por emanacións de gas.

¿Por que? Un grupo electróxeno instalado no garaxe da vivenda producíaemanacións de monóxido de carbono.

10. Estas dúas noticias están mesturadas, isto é, hai oracións e/ou parágrafos que noncorresponden á información que pretenden proporcionar. Ordénaas e volve a escri-bir as noticias correctas:

?euQ¿ ?neuQ¿ ?odnaC¿ ?ednO¿ ?omoC¿ ?euqroP¿

1aicitoN

2aicitoN

3aicitoN

��

40

11. No texto seguinte hai unha noticia completa agachada: búscaa, ordénaa e escribe oseu titular.

A aparición das primei-ras casas vai a carón dapropia evolución do home,pois este –por necesida-de- xa foi artellando solu-cións espaciais ás diver-sas inclemencias dotempo, riscos de ataque,etc. Desde fai unha déca-da, o vello refrán popular“por San Blas, a cegoñaverás” cúmprese nacomarca de Lemos defoma puntual. É máis, polosur lugués estas aves xase deixan ver a mediadosde xaneiro en campana-rios, depósitos de auga,tellados e plataformascolocadas para que faganos seus niños. Nun primei-ro momento as vivendas ea súa organización internaeran moi semellantes ásdo Paleolítico: choupanasmoi sinxelas e de plantacircular. As zancudas, fieisó seu eterno retorno, con-vértense no heraldodunha devoción relixiosa aSan Brais, e ás vecesarmadas con pólas ecubertas de follas, conséculos de tradición nacidade do Cabe.

Na comarca de Lemosen xeral e en Monforte enparticular, a cultura castre-

xa reproduce un esquemaconstructivo e urbanísticomoi complexo e ordenado,as cegoñas e San Braisnon só están relacionadaspolo popular refrán que di“por San Blas, a cegoñaverás”, senón que as sim-páticas zancudas na cida-de do Cabe son o heraldoque anuncia unha festivi-dade relixiosa de tradiciónsecular, que aínda conser-va un enorme enraiza-mento popular entre axente. Os romanos intro-ducirán definitivamente acasa rectangular e oemprego de novas técni-cas de construcción.

Este ano, xa na primei-ra quincena deste mes dexaneiro, as primeiras pare-llas de cegoñas chegadasa Monforte anunciabanque San Brais, festexoque se celebra o tres defebreiro e o uso da chama-da “tella romana”, está ávolta da esquina e étempo de ir preparandoroscas e doces para que,polo medio da bendicióndo santo, se obre o supos-to milagre de curar osdevotos dos males degorxa. Na Idade Media ogran cambio aparecerá na

disposición urbanísticaonde moito terá que ver ograo de implicación social.

En Lemos, o popularrefrán podería transfor-marse en “por San Brais, acegoña verás e rosquillascomerás”. Tamén se espa-llarán sitemas moi típicoscomo a técnica do palla-barro (columnas verticaisque van do chan ó teito).

A mestura de devociónrelixiosa e festa lúdica queMonforte lle rende ó santoque foi bispo de Sebaste.

Centos de persoas aco-den, o martes día 3 defebreiro, ó mosteiro bene-dictino de San Vicente doPiñeiro en Monforte, ondese conserva unha reliquiado santo e as diversascachoterías de granito ouesquisto, para asistir ósactos relixiosos en honorde San Brais e renovarunha singular devocióncon séculos de antigüida-de. Estes elementos con-forman os precedentes dacasa rural actual galega.

��

41

12. A partir dun destes titulares, redacta unha noticia (non esquezas que debes respon-der ás interrogantes básicas).

13. As seguintes tres noticias teñen os parágrafos mesturados. Ordénaas e escribe oseu titular:

a) Así mesmo, a Enquisa Europea de Condicións de Traballo reflicte que as baixaspor alteracións musculoesqueléticas representan a metade do total producido porenfermidades laborais e que o custo económico ascende a varias decenas demillóns de euros, segundo o sindicato.

❦

Este estudio tamén salientou que o 86 por cento dos traballadores manifestaronpadecer dor de costas, dos que máis da metade aseguraron sufrir os primeirossíntomas entre os cinco e dez primeiros anos da súa vida profesional.

❦

� �"�-�#�� (�� $�.�#�."�/�0��&�-�#��%� ��$� (�"� (��%��(��%�

��12

��-��%�"��%� 3$�#�0"& 4�%�

(�#�5��& �0"�(2 �$�"�06#� ��$� ("��

%�� #�$�

��#(� �� 5�� .�"��(�"� 3��#��.�"$�%��4

�2��%��%��$� (��5�##��$�" ��"��

��$7%� ��$�#�$(�5�� (��

�� -�#��

'"�� (� �� 78�� 5� (��9��

.�"��(��"�1�"�� 0��!�"�%��(��&0�#

� �("�0� �#$� %� ��"(�� $� �.�"��(�"

� �-�#�

��

42

O 66 por cento dos traballadores sofren alteracións musculoesqueléticas –lesiónsde músculos, tendóns e nervios- debido ás condicións laborais, consonte os datosdun informe elaborado polo Instituto Nacional de Seguridade e Hixiene no Traballoe facilitados por CCOO.

❦

Para evitar a enorme incidencia destas lesións entre os traballadores, CCOO ini-ciará unha campaña nos hospitais do Servicio Galego de Saúde (Sergas) ondeformará e informará os traballadores sobre os movementos e hábitos que produ-cen estas doenzas.

b) O Departamento de Traballo dos Estados Unidos dictaminou que esas emprega-das foran sistematicamente retribuídas de forma inferior ós seus respectivos com-pañeiros de traballo masculinos, segundo o informe. Trátase de discriminaciónpositiva, o que democraticamente está penalizado na maior parte dos estados quecompoñen a unión.

❦

O xigante estadounidense do petróleo Texaco pagaralles 3,1 millóns de dólares(426 millóns de pesetas) a 186 empregadas por un caso de discriminación sexual,segundo indicou onte o xornal New York Times, citando algunhas das persoasinvolucradas directamente no caso.

❦

Este acordo, que se asinou onte, é o máis substancioso que obtiveron ata agoraos servicios do Departamento de Traballo dos Estados Unidos e beneficia consi-derablemente as mulleres empregadas entre 1993 e 1996 en postos de direccióne administración na sede do xigante petrolífero Texaco.

c) Ademais, manifestou que as axudas que se dan ás empresas para a contratacióndeste tipo de persoas se converten en plusvalía, xa que o contratado adoita rea-lizar o seu traballo ó 100% pois, segundo dixo, unha persoa non necesita desen-volver todas as súas capacidades para realizar a súa tarefa laboral.

❦

O presidente da Confederación Galega de Minusválidos (Cogami), Domingo Dosil,explicou que as nove iniciativas empresariais desenvolvidas en Galicia a partir de

��

43

1997 pola organización para contratar persoas discapacitadas supoñen na actua-lidade un patrimonio de preto de 2.000 millóns de pesetas e teñen un cadro glo-bal de 402 traballadores con algún tipo de minusvalía.

❦

Domingo Dosil fixo estas declaracións durante a presentación da xornada quecelebra UXT baixo o lema Contrata e distínguete, que se encadra no ProxectoEquipo, que é un servicio de orientación e promoción de emprego do sindicato.

❦

Referiuse tamén a que as tecnoloxías poden pasar de ser unha esperanza a unha“frustración” para os discapacitados, sen unha lexislación axeitada.

14. Entre estes anacos de noticias só hai unha completa. Búscaa, ordénaa e ponlle oseu correspondente titular:

Con respecto á prácticaxeneralizada do ensinotemperán de segundaslinguas na escola, aprofesora defende queesta práctica lonxe de serprexudicial para o nenofacilítalle a aprendizaxefutura de idiomas.

Os investigadorescientíficos temen que sese introduce nas célulassas, estas se convirtanen células prexudiciais,pero os estudiospublicados eliminan estaposibilidade.

Este estudio certifica que“se a unha idade tantemperá o bebé é capazde diferenciar as dúaslinguas, probablemente aexposición bilingüe nonsupón ningún problemagrave para a futuraadquisición da linguaxe”.

❦❦❦

A través de experimentosde marcaxe e recapturaobtéñense outrosparámetros, como asupervivencia do salmónmediante un controlexhaustivo de cadaexemplar capturado,pesado e logo devolto órío.

As participantes, de entre55 e 60 anos de idade,recibiron clases en 11asociacións de vecinosda cidade adscritas óprograma, co que sepretende conseguirigualdade deoportunidades para asmulleres dentro domundo socio-laboral.

Os interesados enadquirir estas pistolasdeben ser titulares dunlibro rexistro decoleccionista, dilixenciadopola Intervención deArmas.

��

44

Ademais, aconsellaracionalizar os gastosantes de saír da casa,marcándose unpresuposto fixo, esubstituír as tarxetas decrédito polo pagamento ócontado.

A Universidade daCoruña, en colaboracióncoa Fundación Españolade la Tercera Edad e aConsellería de Sanidadee Servicios Sociais,convoca tres bolsas parapersoas con minusvalíasdestinadas á realizacióndun máster ou posgraoda Terceira Idade.

Bosch aclarou que o feitode que “diferencie asonoridade das linguasnon supón quecomprenda a linguaxe,pero si demostra que obebé se dá conta de queno seu contorno escoitaexpresións lingüísticasque non proceden domesmo idioma”.

❦❦❦

Entre as vantaxes queteñen estes nenos,Bosch sinalou que á“hora de aprenderenoutros idiomas, estesbebés terán maiorfacilidade paracomprender terceiraslinguas”.

A Universidade de Lisboarealiza unha importanteactividade que contribúeó desenvolvemento,mellora e difusión dacultura galega a travésda Cátedra de EstudiosGalegos.

O deputado que fai apregunta pode expoñeresta durante un tempo de5 minutos, mentres quemáximo responsable doExecutivo non ten límitede tempo. Hai quenda deréplica por parte doparlamentario econtrarréplica de Pujol.

❦❦❦

En caso de dúbida,Consumo insta a todosos usuarios galegos paraque dirixan as súasconsultas e reclamaciónsa calquera das oficinasde atención óconsumidor.

Un estudio realizado a 56bebés con pais que falandistinto idioma revela queun neno que desde osprimeiros días de vida oediariamente dúas linguas,cando cumpre os 4,5meses xa podediferenciar a sonoridadeque se emite nos dousidiomas.

A maioría dasirregularidades motivarono apercibimento doInstituto Galego deConsumo óestablecementocomercialcorrespondente, a travésde “cartas de conductacomercial”, segundo anota remitida porIndustria e Comercio

��

45

ACTIVIDADE 15

15. Fíxate nas seguintes fotografías. Elixe unha delas e escribe a noticia que lle corres-pondería, non esquezas poñerlle tamén o seu titular.

Ourense e a Rayodisputarán o partido dehoxe no que ámbolosdous equipos necesitan avictoria, especialmenteos xogadores locais, quelevan sete derrotasconsecutivas.

O estudio - realizado enBarcelona - foi revelado aEfe pola profesora dePsicoloxía daUniversidade deBarcelona, Laura Bosch,que participou no IICongreso da SociedadeEspañola de PsicoloxíaExperimental que seclausurou onte enGranada, baixo aorganización doDepartamento dePsicoloxía daUniversidade deGranada.

Os debuxos, en branco e negro, acompañanperfectamente o texto,gracias a unhainteresante e logradamaquetación do volume.

46

Os titulares

Os titulares son o máis importante da noticia. Recollena idea principal da información e serven para chamar aatención do lector.

Características:

• Son breves (sen vaguidades e xeneralizacións).Mesmo poden omitir o verbo.

• Evitan levar signos de puntuación (utilizan os douspuntos en caso de declaracións textuais, que vanentre comiñas)

• Utilizan só os adxectivos cando son necesarios eimprescindibles.

Exemplos de titulares:

Para distinguir cál é a idea principal primeiro temos queaveriguar cál é o tema do que estamos a falar ou escribir.

16. Na noticia seguinte derramouse, de forma accidental, a tinta dun tinteiro. Volve aescribila.

��

47

Para coñecer o tema preguntamos: ¿De que trata istodo que estou a falar/escribir?

Unha vez que sei cal é o tema, volto a preguntar: ¿quese di do tema?.

Exemplo:

Para poder distinguir cál é a idea principal seguimos osseguintes pasos:

1. Lemos de vagar a noticia da dereita, intentando com-prendela. Se houbese algunha palabra ou expresiónque non se entendese, teríamos que buscala no dic-cionario.

2. Preguntamos: ¿De que trata este texto?: -Dun trata-mento cun fármaco, o ácido fólico, que se lles admi-nistraba ás mulleres embarazadas.

3. Subliñamos as frases que nos indicaron cál era otema desta noticia.

4. Preguntamos: ¿Que se di dese tratamento con ácidofólico subministrado ás embarazadas? Resposta:Que pode provocar mutación dun xene.

5. A Idea principal sería: O tratamento con ácido fólicoás mulleres embarazadas pode provocarlles a muta-ción dun xene. O xornalista pode expresar isto daforma que el prefira, sempre que a idea sexa amesma. Aquí a subxectividade ou a posibilidade deinfluír nos lectores pode levar ó xornalista a salientaraquelas partes da noticia que lle interesen:

O ácido fólico é un perigo para as mulleres embarazadas.

Demostran que o ácido fólico constitúe unha ameazapara as mulleres embarazadas.

Un tratamento subministrado ás embarazadas podeprovocar a mutación dun xene.

Etc.


��

48

❦

❦

c) A formación dos traballadores dos secto-res estratéxicos de Galicia, madeira, hos-talería, construcción, granito e lousa,débese mellorar para aumentar a súa pro-ductividade. Esta é a conclusión dun estu-dio realizado pola Facultade deEconómicas baixo a dirección de JoséCarlos de Miguel quen deseña á súa vezos posibles cursos que mellorarían estedéficit. Este estudio refírese ós sectores damadeira, hostalería, construcción, granitoe lousa, onde se detectou un déficit impor-tante na formación dos seus traballadoresque repercute na súa productividade.

Todos os empresarios entrevistados coin-cidiron na necesidade de mellorar a forma-ción dos seus traballadores, principalmenteno caso das categorías máis baixas. Ademaismanifestaron a súa predisposición a que osseus empregados asistan ós cursos, sempreque non interrumpan a súa actividade laboral.

Os empresarios tamén expresaron a tra-vés das enquisas dirixidas por José Carlos deMiguel a necesidade de potenciar unhainfraestructura de servicios internos en cadasector para facer máis rendible a cadea deproducción e evitar intermediarios.

b) O parlamento galego conta cun 16% demulleres entre os deputados que confor-man a súa Cámara, superando só aAragón, Canarias e Cantabria. En canto ósconcellos de máis de 10.000 habitantes,Galicia é a de menor taxa de edís mulleres,co 13,7%, por detrás de Cantabria, cun17,7%. Todos os municipios desta catego-ría contan con algunha concelleira, agás

cinco de Galicia: O Grove, Padrón, Teo,Gondomar e O Porriño. O 6,13% dos munici-pios españois está rexido por unha alcaldesa,en tanto que as corporacións de oito capitaisde provincia ou cidades de máis de 100.000habitantes –Ávila, Cádiz, Cartaxena, Málaga,Santa Coloma de Gramanet, Sevilla, Valenciae Zaragoza – están presididos por mulleres.

a) O bebé atopado o día primeiro de ano nunvertedoiro de Totana (Murcia) encóntraseen bo estado e foi bautizado co nome deManuel Jesús, informou onte o pediatraSantiago Alfayate, que estaba de garda noHospital Rafael Méndez, de Lorca, candoingresou o neno, que pesa tres quilos.

O bebé foi encontrado antonte nun entulladoi-ro situado nunha pedanía de Totana por uncazador, que avisou á Garda Civil e á CruzVermella, que trasladou ó acabado de naceró hospital de Lorca, onde quedou ingresado.

O director en funcións do hospital, JoséManuel Bernal Romero, e o pediatra SantiagoAlfayate indicaron onte en rolda de prensaque ó neno, que se encontra baixo a tutela doInstituto de Servicios Sociais da Rexión deMurcia (Issorm), se lle puxo o nome deManuel Jesús Ríos Sánchez.

O bebé, que ingresou ás 19,30 horas deantonte por urxencias, tiña nese momentounhas seis horas de vida, estaba envoltonunha bolsa de plástico e nunhas mantaspostas polos servicios de rescate.

17. Estas noticias carecen de titular. Escribe unha frase que sirva de titular:

��

49

18. Emparella, xuntando cada número cunha letra, as metades dos titulares que aquíaparecen:

1. ��

2. �� 3. Galicia é unha das poucas zonas de España4. �� (�#�%�%�� (�� .�1�5. O goberno estudia medidas fiscais6. Greenpeace anuncia unha catástrofe7. A Terra soportará un burato da capa de ozono e chuvia

ácida8. ��

❦

Médicos californianos axudaron ó nace-mento dun bebé, a xestación do cal pode-ría ser o froito do embrión conxelado máisantigo que se coñece, informaron fonteshospitalarias. O bebé, que naceu por cesá-rea, fora concibido en 1989, cando a súanai comezou un tratamento de fertilidade etivo outro bebé, declarou o doutor MichaelVermesh, do Centro Médico RexionalEncino-Tarzana, na periferia dos Ánxeles.

A nai de 44 anos, ignoraba que outros trescigotos foran fertilizados e conxelados, enga-diu o devandito facultativo. Pero, máis de seteanos despois, o persoal do laboratorio escri-biulles á nai e ó seu esposo, de 54 anos deidade, para preguntarlles qué querían facercon eles. O matrimonio, do que non se reve-lou a súa identidade, decidiu daquela ter outroneno. O acabado de nacer pesa catro quilos emide 53 centímetros. “Está moi ben” dixo unvoceiro do hospital californiano.

d) Un grupo científico da UniversidadeAutónoma de Barcelona (UAB) que partici-pa no Proxecto Melissa da AxenciaEuropea (ESA) realizará este ano a pri-meira proba a pequena escala con vistas apermitir nun futuro a vida autosuficiente noespacio.

Ante a eventualidade de futuras misiónsespaciais á Lúa ou a Marte, o proxecto

Melissa pretende, mediante sistemas biolóxi-cos, reciclar os residuos xerados pola tripula-ción e convertelos en biomasa comestible.

O director do proxecto na UAB, FrancescGodia, explicou onte que “o proxecto sebasea nun circuíto pechado de catro biorreac-tores interconectados que fan posible o reci-clado dos residuos xerados”.

��

50

a) ata mediados do século XXI.b) .�"�."��"��5�8�%��%��:;<�c) sen perigo de desertificación.d) �� e) �� f) ��

g) ecolóxica polo uso irracional do petróleo.h) para favorecer ás amas de casa.

19. Os seguintes titulares están incompletos. Para completalos engade as palabras oufrases axeitadas que aparecen no recadro.

Nas costas de Galicia hai .......................... máis de trinta ...........................alemáns da Segunda Guerra Mundial.

EEUU inicia a gran ......................... contra o hábito de......................

Un tercio dos alumnos da ESO deixa os ................................. graduadoescolar.

Algúns ............................. serán utilizados para ..................... contra asenfermidades.

As gasolineiras de Galicia regalan ............... ó subministrar máis do que...........................

A Plataforma .......................... denuncia que os narcos están comprando...........................

Medra a .............................. para máis dun millón de contratados.......................

O mapa ..................... de Galicia vai revelar as zonas máis.............................. terremotos.

batalla - a tempo parcial - cobran - submarinos - fumar -sensibles a sufrir - lotería premiada - afundidos - estudios senconseguir o - satélites - loitar - carburante - antidroga -protección social - sísmico

��

51

O apoio gráfico

As fotografías, os gráficos e as viñetas son un elemen-to fundamental na composición das páxinas dos xornais.Ademais do seu valor simbólico e estético teñen un valorilustrativo e informativo.

O texto escrito debaixo das fotografías chámase pé defoto, que case sempre é un resumo da noticia na que vai afoto. É un texto moi breve.

Os gráficos teñen como finalidade informar de maneirasinxela para que facilmente poidan ser comprendidos.Tamén levan pé.

As viñetas humorísticas dos xornais teñen un forte con-tido editorializante (social, político, económico... ) e sonconsideradas como opinión.

Un futuro apreixado.Foto de Peter Dejong

Pescadores descargan sardiña noporto vigués do Berbés. Foto deNacho Santás

��

52

20. Imaxina que estas fotografías pertencen a unha noticia de actualidade. Escribe osseus pés e redacta a noticia dunha delas (a que prefiras).

��

53

A reportaxe, a crónica, a entrevista

Como xa dixemos ó principio da unidade 1, dentro dosxéneros xornalísticos podemos atopar outro tipo de textosque non só informan, senón tamén inclúen comentarios evaloracións do/a autor/a. Son a reportaxe, a crónica e aentrevista.

A reportaxe

É como unha noticia ampliada que inclúe, ademais dainformación dos feitos puntuais que son noticia, comenta-rios que a completan, aínda que non sexan actuais: des-cripcións de lugares, ambientes, personaxes; declaraciónsdos protagonistas, gráficos, fotos, etc.

É de maior extensión que a noticia, por iso o/a autor/apode fixarse máis nos detalles e empregar unha linguaxemáis rica, sen caer na pedantería. Ten que ter moita cali-dade en canto a información e suscitar o interés do públi-co. O estilo debe ser directo e ameno. Basicamente o autordesenvolve a noticia engadindo aspectos complementa-rios de especial interese para o lector.

Consta dun titular, con entradiña e corpo, ó igual que anoticia. Pero necesita incluír máis ladiños ou pequenossubtítulos que fan máis ameno e comprensible o texto.

Veamos un exemplo:

��

54

21. Lee con atención a reportaxe anterior, fixándote nos detallesque comentamos máis arriba, e responde despois as seguintespreguntas:

a) ¿Cal é a noticia que está a desenvolverse nesta reportaxe?Emprega os seis interrogantes para responder esta pregunta.Escribe tamén o seu titular.

b) ¿Que datos que non son actuais engade o autor?

c) ¿De quen recolle opinións o autor nesta reportaxe?

��

55

A crónica

É a narración dun feito de actualidade pero comentadoe valorado dende o subxectivo punto de vista do seu autor.Mentres a reportaxe é moito máis obxectiva, porque noninclúe valoracións, a crónica sempre está relatada segun-do como a ve o autor.

A crónica soe enviarse ós xornais cunha periodicidadedeterminada (diaria, semanal, mensual) e pode ser duntema xeral (calquera feito ocorrido nun lugar e/ou momen-to determinados) ou especializado (crónicas parlamenta-rias, taurinas, de viaxes, deportivas, históricas...)

O estilo da crónica é moito máis persoal e literario.

Vexamos un exemplo:

22. Lee con atención a crónicada dereita e responde asseguintes preguntas:

a) ¿Quen é o autor destacrónica?

b) ¿De que trata?

c) ¿Que tipo de crónica cresque é esta, xeral ou espe-cífica?

d) ¿Pensas que esta crónicaten máis información queopinión ou á inversa?

O Correo Galego

��

56

A entrevista

É un diálogo establecido entre o autor e o entrevistado.Na entrevista aparecen as preguntas dun e as respostasdoutro. O entrevistador expón unha serie de cuestións queteñen interese para os lectores.

O entrevistador ten que coñecer moi ben a vida e obrado entrevistado, así como o tema do que van falar, demaneira que non incurra en erros nin despistes que arrui-nen o seu diálogo. Debe por iso documentarse ben e levarun cuestionario preparado. Isto axudaralle para centrar otema, estar prevido ante posibles inconvenientes que poi-dan xurdir ó longo da entrevista.

Hai entrevistas de información, que achegan datossobre unha noticia, de opinión sobre temas concretos aexpertos, e de personalidade na que se destaca a persoaque pola súa profesión ou situación ten interese para opúblico.

Vexamos un exemplo:

��

57

A Nosa Terra, 26.11.98

��

58

4. A radio

Como levamos dito ata o momento, a prensa é un mediode comunicación de masas que utiliza como soporte comu-nicativo a linguaxe escrita e a imaxe. Outros medios decomunicación de masas como son a radio e a televisión,utilizan outras canles para chegar ó gran público.

A radio é o único medio de comunicación de masas queemprega exclusivamente o son como soporte comunicati-vo. Os receptores captan os signos acústicos a través dooído e deben empregar a imaxinación para crear imaxessobre o que se está a falar. Pero ten unha gran vantaxe: opúblico pode estar a facer outras cousas cando escoita aradio, a diferencia da prensa e da televisión que esixenatención “exclusiva”.

As funcións das mensaxes radiofónicas son as que xacitamos ó falar dos medios de comunicación: informar, per-suadir e entreter. Cada programa emitido na radio respon-de a unha ou varias destas tres finalidades (informativos,reportaxes, entrevistas, concursos, retransmisións, progra-mas de ficción, publicidade...).

Compoñentes básicas da linguaxe radiofónica

1. As palabras: a linguaxe falada é o soporte básico:

• A linguaxe empregada debe ser sinxela (con pou-cos tecnicismos), con oracións curtas, preferible-mente simples. A sintaxe debe ser ordenada:suxeito + verbo + complementos. As oracións pre-ferentemente enunciativas (evitar as interrogativase explicativas).

23. Le con atención esta entrevista e responde:

a) ¿Que tipo de entrevista é esta?

b) ¿Pensas que as preguntas que lle fan ó entrevistado teñen interese para o públi-co en xeral? ¿Por que?

c) ¿Que preguntas engadirías a esta entrevista?

��

59

• Os verbos deben empregarse en voz activa. Ostempos presentes achegan e implican, os pasadosobxectivizan e afastan.

• A primeira persoa aproxima, a segunda personali-za e a terceira despersonaliza e abstrae.

• Os contidos principais van repartidos ó longo dotexto, de maneira xerárquica e lóxica, de xeito quenon decaia o seu interese (ó contrario que naprensa, onde os contidos principais se sitúan óprincipio).

• A apelación ós radioíntes é característica destemedio, pero non se debe abusar dela. Tampoucose deben empregar moitos tópicos.

• A locución (realización oral das mensaxes) debeter moitas inflexións para evitar a monotonía. Aarticulación debe ser moi clara e debe haber flui-dez verbal, sen dúbidas nin correccións.

• A radio, como outros medios de comunicación,debe captar audiencia, chegar ó maior númeroposible de oíntes. Como a voz humana é o ele-mento principal da linguaxe radiofónica, os conti-dos e a súa forma deben captar o interese dapoboación, procurando un léxico axeitado, sinxelo,correcto e familiar, sen ser pedante ou vulgar.

2. A música cumpre diversas funcións:

• Convencional: as sintonías de cada programa.

• Distractiva: audición de temas musicais.

• Expresiva: que provoca sensacións, diferentesestados de ánimo, acompañando a un texto.

3. Os sons e os ruídos, que poden ser descritivos,acompañando a mensaxes orais, ou figurativos, cre-ando ambientes emocionais de fondo.

4. O silencio ten unha función expresiva: Un silencioprolongado pode provocar desacougo ou angustia.Se non hai silencio pode causar fastío ou monotonía.

��

60

24. Explica as coincidencias e discrepancias existentes entre a radio e a prensa escrita:

25. Velaquí as seis interrogantes básicas dunha noticia:

¿Que sucedeu? Auxilian a unha muller que tomaba o sol no peitoril dunha fiestrasituada no cuarto andar dun inmoble.

¿Quen? Os bombeiros, o 092 e unha dotación da Cruz Vermella. Unha muller dunssesenta anos de idade .

¿Cando? Onte, ó redor das tres da tarde.

¿Onde? En Vigo, na rúa Severo Ochoa.

¿Como? O servicio de Contraincendios e Salvamento colocou unha escaleira mecá-nica contra o peitoril para evitar que a muller caese.

¿Por que? Porque a muller corría perigo, xa que tiña case a metade do corpo nobaleiro.

Escribe:

a) Unha noticia para a prensa escrita.

b) Esa mesma noticia contada pola radio (le con atención cáles son as caracterís-ticas deste medio, podendo inserir ou especificar cáles serían os cortes ouacompañamentos sonoros – se os houber–).

SAICNEDICNIOC SAICNEREFID

5. A televisión

É o medio de comunicación de masas máis completo,xa que combina a imaxe en movemento e o son, ademaisde ter un poder social inmenso. É o medio de comunica-ción máis popular.

A televisión xurdiu nos anos trinta nos países máisavanzados, pero non se xeneralizou o seu uso no resto domundo ata os anos cincuenta. En España púxose en mar-cha unha programación regular en 1956. Naceu comounha grande ameaza á radio. Co tempo veríase que nonfoi tal. Hoxe os dous medios gozan de boa saúde.

Os obxectivos básicos da televisión son formar, persua-dir, informar e entreter. En cada programa pode haber algode cada un, pero sempre hai algún que predomina:

• Formar : reportaxes culturais, documentais, debates,entrevistas.

• Informar: noticieiros, reportaxes sobre feitos deactualidade, retransmisións de acontecementos nonespectaculares, etc.

• Entreter: películas comerciais, telefilmes, teleseries,espacios dramáticos, concursos, actuacións musi-cais, magazines, etc.

• Persuadir: Espacios cedidos a partidos políticos, gru-pos relixiosos, editoriais dos noticieros, publicidade,etc.

Todos estes programas teñen en común a imaxe enmovemento, que dá preeminencia a este medio sobre osdemais e que o emparenta co cine e o teatro. A imaxereforzada co son e a linguaxe ten unha forza persuasivasuperior á mensaxe dos xornais.

A excepción das películas comerciais, telefilmes, repor-taxes, documentais, etc., os programas televisivos baseano seu éxito na presencia física individual do elementohumano. Na prensa e na radio as persoas son anónimas,mentres que na televisión pasan a ser un elemento comu-nicativo máis. A presencia física, os xestos, o ton de voz, aactitude... condiciona a percepción do que se transmite.

��

61

A televisión e o seu poder social

De todos os medios de comunicación, é a televisión aque máis forza ten socialmente, non só pola grande expan-sión deste medio, que chega a todos os recantos domundo, senón tamén pola súa influencia: crea estados deopinión, condiciona conductas, vende productos, crea edestrúe imaxes e mitos... Este inmenso poder social con-vértese en político e económico: hai grandes interesesfinanceiros (grandes sumas de diñeiro) que se aproveitanpara enriquecer a uns poucos particulares: a publicidadexera actitudes consumistas, crea modas, gustos...Politicamente a televisión aproveitase para transmitir ideo-loxías.

É importante que os/as telespectadores/as saiban cap-tar a manipulación da realidade que transmite a televisión,sobre todo en programas pretendidamente “obxectivos”. Apresentación de imaxes significa algo máis do que vemos:son unha selección do que os guionistas queren que vexa-mos. Así mesmo, a través da televisión penetran nosnosos fogares a violencia, o sexismo, as actitudes xenófo-bas ou belicistas, etc. Isto agudízase no caso dos rapaces,que “absorben” inocentemente a programación da televi-sión sen unha actitude crítica.

A televisión autonómica galega

No ano 1985 xorde en Galicia a cadea autonómica detitularidade pública. Un dos seus obxectivos básicos é adefensa e promoción da lingua de noso. A súa defensa epromoción non se dá só dun xeito directo, senón taménpolo uso continuado da lingua galega en todos os progra-mas. É por isto que o seu labor é fundamental na normali-zación e na relevancia da nosa lingua.

��

62

��

63

26. Le con atención a programación da Televisión Galega (de titularidade pública) e a deAntena Tres (de titularidade privada).

��

64

a) Clasifica os programas de cada unha delas segundo o seu obxectivo principal:informar, formar, entreter, persuadir.

b) Tendo en conta estes datos ordena, numerando de 1 a 4, os obxectivos preferen-tes de cada unha das cadeas (informar, formar, entreter, persuadir).

c) Unha vez feito isto, fai unha pequena análise dos resultados desde o punto de vistadun telespectador crítico.

ramrofnI ramroF retertnE ridausreP

aicilaGednóisiveleT

3anetnA

amargorpodemoN RAMROFNI RAMROF RETERTNE RIDAUSREP

66

��'��

��

• Distinguir entre información e opinión.

• Recoñecer os diferentes textos de opinión.

• Analizar e reflexionar sobre as características da linguaxe dos textosde opinión (argumentativos).

• Analizar a estructura dos textos de opinión.

• Coñecer os procedementos e recursos máis comúns para producirtextos argumentativos.

• Producir textos argumentativos.

��

67

��

1. Textos de información e textos de opinión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

2. A argumentación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

3. Elementos da argumentación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

4. Cómo elaborar un texto argumentativo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

5. Tipos de argumentos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

6. Procedementos empregados na argumentación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

7. Os nexos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

8. Análise de textos argumentativos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

9. Producción de textos argumentativos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

��

68

1.Textos de información e textos de opinión

As noticias teñen como finalidade informar sobre unfeito puntual, isto é, prestan atención á actualidade inme-diata. Outros tipos de textos pretenden tamén unha comu-nicación inmediata: os avisos urxentes, os manuais de ins-truccións, as receitas de cociña...

Hai textos que informan sobre a realidade, pero carecendesa inmediatez e soen ter unha intención explicativa e, ásveces, didáctica. Son os chamados textos expositivos ouexplicativos, que desenvolven unha idea ou un tema con-creto de forma rigorosa, obxectiva, clara e coherente.Constitúen unha ferramenta para a divulgación do coñe-cemento e son fonte de información técnica e científica. Osmanuais de estudio, tratados científicos, os artigos dedivulgación, os libros de texto, os folletos explicativos, asconferencias, etc., son exemplos destes textos.

Cando a información que queremos dar non é obxecti-va, senón que o que pretendemos é convencer e persua-dir, os textos empregados para tal fin denomínanse textosde opinión ou argumentativos.

Atopamos textos argumentativos na prensa escrita, nosartigos de opinión, nas cartas ó director, nos editoriais, nascríticas de cine, literatura, artes plásticas, etc. Fóra daprensa escrita, os discursos políticos, as conferencias, ossermóns, as defensas e acusacións, os debates, as mesasredondas, as críticas a espectáculos, etc., son tamén tex-tos argumentativos.

edadilanif:SOVITAMROFNISOTXETSO → ramrofni

NÓICACINUMOC SOTXETEDSOPIT

ataidemnI

:edadilautcaeD saicitonsA

:otiefareuqlaceD nóiccurtsniedsotxeTsosivA

ozarpognolA sovitacilpxe-sovitisopxesotxeT

��#

69

2. A argumentación

Argumentar consiste en achegar razóns para defenderunha opinión. A argumentación emprégase para desenvol-ver temas que se prestan á controversia e, ó mesmotempo que tentan dar unha información o máis completaposible sobre un tema, pretenden persuadir o lectormediante un razoamento. A argumentación apoiarase enideas loxicamente aceptables.

Cando queremos manifestar, defender ou contradiciropinións, empregamos diversos argumentos. A solidez dasnosas opinións vén dada por eses argumentos e a formade expoñelos, que ten que ser clara, ordenada, coherentee xerarquizada, como veremos máis adiante.

3. Elementos da argumentación

1. A tese é a idea funtamental que se defende.Constitúe o núcleo da argumentación, onde se expóno tema do que vai tratar o texto. Ten que presentarsede forma clara, obxectiva e concisa.

2. O corpo da argumentación: Unha vez exposta atese, ofrécense os argumentos para confirmala ourexeitala (contraargumentos).

3. Unha conclusión, que reafirma ou reitera a tese, apartir dos elementos do apartado anterior.

Vexamos un exemplo de texto argumentativo:

edadilanif:SOVITATNEMUGRASOTXETSO → RECNEVNOCERANIPO

ATIRCSEASNERPAN,rotceridósatrac,nóinipoedsogitrA

.sadazilaicepsesacitírc

sortuOsasnefed,setabed,saicnerefnoc,sosrucsiD

asacitírc,sadnodersasem,snóicasucae.cte,sotrecnoc,snóicisopxe

��

70

��=��>�

Cando por algún motivo teño que facer uso dos cochesde liña, chámame negativamente a atención que nasestacións de autobuses sempre haxa algún co motor enmarcha, e isto ocorre, na meirande parte dos casos, bas-tantes minutos antes de que estes partan cara ós seusdestinos.

Non entendo nin entendín nunca para qué este gastoinútil de carburante que se consome e, sobre todo, amaneira tan inicua coa que contamina o medio ambiente.

Teño entendido que as autoridades suízas hai tempo querecomendaron ós automobilistas que paren os seusmotores cando estean parados ante os semáforos quetarden en poñerse verdes.

Ignoro se en España existe algún ordenamento xurídicorespecto ó tema dos autobuses, pero se non existe debe-ría crearse a través do Ministerio de Medio Ambiente. Sexa temos algo, o que hai que facer –polo ben de todos- ecumprilo.

J.P.T. Carta ó director.El País (Traducción), 2 de febreiro de 1999

Neste texto, a autora sostén que é prexudicial manter osmotores dos autobuses en marcha cando están paradosdurante moito tempo. Apoian esta tese dous argumentos:

1. Que é un gasto inútil de carburante e, ademais, écontaminante.

2. Que noutros países hai leis para que se aforre o car-burante cando os automóbiles están parados antesemáforos que tardan moito en se poñer verdes.

A súa breve conclusión (proposta, neste caso), é quese non existe en España lexislación sobre isto, deberíafacerse e cumprila, polo ben de todos.

TESE

ARGUMENTOS

CONCLUSIÓN

��#

71

27. Le con atención este texto argumentativo:

DANIÑO IDEAL DE FERMOSURA

Non podemos evitar sentirnos indignadas/os cando, a cotío, a través de anunciospublicitarios, programas de televisión e revistas, intentan impoñernos un determinado“ideal de beleza”: ese que mostran rapazas imposibles de medidas inalcanzables para amaioría se non é enfermando. ¿Ese é o corpo perfecto? Nós cremos que é daniño, tantocomo para provocar mortes e sufrimento en miles de familias.

Quizais os empresarios da moda, os publicistas, os editores de programas e revistasnon son conscientes (¿ou si?) do dano que producen na súa busca de meirandes bene-ficios. Miles de adolescentes (non se pode lles pedir madurez para todo) buscan nesesmedios o seu criterio de éxito e o seu camiño a seguir, e comparan o seu corpo endesenvolvemento con ese corpo contra natura que se lles impón. O resultado non podeser máis que a frustración e a perda da súa autoestima.

Polo tanto, partindo da nosa experiencia, expoñemos a nosa protesta contra aquelesmedios que axudan a afianzar un mal crecente chamado anorexia.

M.S.M., ex afectada de anorexia e 15 sinaturas máis.

Carta ó director. El País, 14 -10 –98. (Traducción).

Agora escribe:

- A tese:

- Os argumentos:

- A conclusión (proposta):

��

72

4. Cómo elaborar un texto argumentativo

Unha vez coñecida a estructura dun texto de opinión,vexamos cáles son as técnicas para expoñer as nosasrazóns de maneira consistente:

A) Presentar con sinxeleza e claridade o que queiramosexpoñer. É conveniente expoñer a nosa opinióncunha frase breve e simple, sen palabras inútiles. Ex:

- Eu penso que...

- Quero expresar o meu desacordo...

- Sobre ese asunto eu quero manifestar...

- Vou dar a miña opinión sobre...

B) Definir previamente o significado das principais pala-bras coas que expresamos a nosa opinión. Para queexista comunicación, emisor e receptor deben mane-xar o mesmo código. Se o noso interlocutor non sabedo que lle están a falar ou as palabras teñen un sen-tido diferente para el, dificilmente lograremos persua-dilo. Cando pode haber dificultade para que o audito-rio ou o lector entendan do que imos falar, é precisoaclarar cál é para nós o significado daqueles termosque poidan malinterpretarse.

C)Ter en conta cál é o público ó que nos diriximos (ade-cuación). Isto obriga a cambiar a linguaxe e a formade exposición dos nosos argumentos. Non é omesmo unha argumentación dirixida a un públicoexperto ou coñecedor da materia que tratamos, quea un que non sabe nada do asunto, se é un auditorioinfantil ou adulto, formado ou non, etc.

D)Empregar argumentos válidos para xustificar a nosaopinión: aqueles que sexan máis eficaces para opúblico ó que nos diriximos (adecuación). Non pode-mos empregar os mesmos argumentos con nenosque cos adultos, cun auditorio culto que con xente ile-trada, etc. Os argumentos adáptanse ó auditorio e ésuficiente empregar aqueles que fagan efecto.

��#

73

5. Tipos de argumentos para defendera nosa opinión

1. A experiencia persoal. Hai xente que basea a súaargumentación apelando á súa experiencia: “vino eumesmo”, “pasoulle a un amigo”, “segundo a miñaexperiencia”... Son argumentos moi pouco consisten-tes, porque a visión e a experiencia de cada un podeser moi limitada e a súa opinión, parcial. Non podeser un argumento único.

2. O argumento de autoridade. Moitas veces para darforza á nosa opinión, apelamos a outras persoasmáis sabias que opinan igual. Cítanse así frasesexpostas por esas persoas en libros, revistas, radio,televisión... Ex:

- Estudios realizados en Gran Bretaña demostranisto.

- Hervé Bourges sinala que a radio seguirá sendoindispensable “para cubrir a actualidade de cadarexión do mundo e cada país, en tempo real”.

- Spinoza tiña razón cando escribía: “No que menospensa o home sabio é na morte, pois toda sabe-doría é unha sabedoría da vida e non unha sabe-doría da morte”

- O salmo 95 suspira: “¡Ah, se escoitasedes hoxe avoz do Señor”. E o salmista solicita que non endu-rezamos o noso corazón.

Ás veces o apoio da idea exposta pode buscarse enproverbios e refráns, como valores comunmente acepta-dos e admitidos sen reservas. Ex.:

- Xa o di o refrán: “Polo San Xoán, a sardiña mollao pan” e as deste ano teñen unha calidade excep-cional.

3. O argumento de universalidade. Consiste en defen-der algo que é aceptado pola opinión xeral. Istosupón que todo o mundo está de acordo. É un argu-mento moi utilizado na publicidade: “Todo o mundo ousa”, “Todos o toman”... Pero é un razoamento poucoconsistente e non pode ser o único. Ex:

��

74

- Hoxe existe unha ampla corrente de opinión entreos socialdemócratas que apostan por esta refor-mulación.

- Á xente xa non lle produce extrañeza ver estascousas.

- A maioría dos países europeos hai tempo querecoñecen eses dereitos.

4. O argumento de singularidade. É o contrario ó ante-rior. Pode resultar convincente pertencer a unhaminoría “intelixente”, que se distingue dos demaisnas súas opinións. É un argumento tamén moi utili-zado na publicidade. “Poucos o fan así”, “pase a for-mar parte dunha minoría selecta”, “sexa único”...Tampouco este é un argumento consistente se é oúnico. Ex:

- Case ninguén puido desempeñar a súa tarefa tanmaxistralmente.

- Unha minoría distínguese pola súa elegancia.

- Só uns poucos son capaces de se entregar así.

5. Argumento de semellanza. Ás veces argumentamosexpoñendo un caso de similares características. Así,para defender un argumento falamos dunha situaciónsemellante (analoxía) ou exemplo onde se cumpre oque nós sostemos.Ex:

- Na teoloxía moral católica fálase moito das gue-rras xustas, máis nunca se dixo unha palabra dacontracepción xusta.

- Como unha noite dos cristais rotos en Alemaña,así viviron os cidadáns vascos a xornada de onte.

6. Argumentos baseados nas consecuencias dun feito(argumento causa-efecto): Deféndese un feito polasboas consecuencias que pode producir ou, pola con-tra, xúlgase un feito como malo cando as repercu-sións son perniciosas.Ex:

- Conveñamos en que é necesario comezar polainfancia a interesarnos en todos os sentidos, por-que o neno de hoxe é o home de mañá.

��#

75

- É tanto o inmenso dano que causan as drogas quetodo é pouco para evitalas.

- Se todos fixesemos as cousas así, o noso paíssería un caos.

7. Argumento por xeneralización. Tómase un acto indi-vidual e illado como representativo dunha situaciónxeral. Non é lícito nin xusto utilizar este razoamentonas argumentacións.Ex:

- A neglixencia dese facultativo só é superable polade todos os seus compañeiros, que amosan unhadesidia e apatía inigualables.

- Habería que deportar todos eses ilegais que estánroubando os nosos postos de traballo.

8. Argumento baseado na persoa en vez das súasrazóns. Consiste en valorar o que di a persoa poloseu aspecto ou pola estima que se lle ten. Este argu-mento tampouco é lícito nin xusto empregalo.Ex:

- Señor P., non se peitee os cabelos cara abaixopara que lle tapen as orellas, porque son horrosas,e non diga esas estupideces.

- Só un fachendoso aparvado coma el podería dicir iso.

28. Le con atención os textos seguintes e responde as preguntas que facemos sobreeles:

TEXTO Nº 1

Cada vez precisamos máis os recursos minerais que a Terra acubilla. Pero, ende mal,a extracción dos mesmos non sempre se realiza sen prexudicar o ambiente.

“O sector industrial, escribe Mostafá K. Tolba, no seu libro Salvémo-lo noso planeta,é un insaciable consumidor de recursos naturais e o principal factor de contaminaciónmundial”(...). Na fase de exploración mineral, as perforacións e os foxos poden danar oambiente, aínda que estas alteracións sexan en xeral de escasa importancia. Pero vaiser a expansión natural da mina o que producirá grandes perturbacións. Entre o descu-brimento dun filón mineiro e a súa explotación comercial poden transcorrer de mediaentre seis e oito anos. É o momento de construír estradas e edificios, escavar pozos, reti-rar a capa de terra vexetal para facilitar a extracción do mineral, etc. (...) Todo isto sentermos en conta os danos causados á fauna e á flora, ós bosques, ás actividades agrí-colas e ós espacios de lecer.

��

76

Como se explica no libro O estado do ambiente no Canadá, hai que extraer e retirarenormes cantidades de rochas para obter unha cantidade relativamente cativa de mine-ral ou de metal, pois un mineral cun contido de cobre do 2% produce 20 quilos de metalpor tonelada unha vez foi tratado (...) Con isto podemos ter unha idea dos estragos queeste tipo de actividades causan ó medio.

As compañías mineiras do Norte máis responsables e dinámicas empezan a tomar enserio o novo “imperativo ecolóxico”, algo que no Sur vai ser moi difícil de pór en prácti-ca. Máis que leis represivas case inaplicables, serán precisas transferencias de tecnolo-xía e sesións formativas a fin de desenvolver os procedementos dos enxeñeiros e dosadministradores.

France Bequette. O Correo da Unesco (adap.), xuño, 1995.

a) ¿Cal é a tese que se defende neste texto?

b) ¿Cales son os argumentos que se dan para nos convencer?

c) ¿Que tipo de argumentos empregan para defender a idea principal?

TEXTO Nº 2

Sr. director:

En relación á noticia aparecida estes días sobre as medidas decretadas polo Gobernocubano e as conseguintes críticas que suscitaron nos medios de opinión, gustaríamefacer un pouco de política-ficción.

¿Que pasaría se uns xornalistas cubanos viaxasen por todos os EEUU facendocampaña por uns EEUU socialistas e pedindo o cesamento de Clinton por dictador easasino? ¿A política norteamericana seguiría demostrando a súa exquisita cortesía,guiándoos por todo o país para que non se perdesen? ¿Que pasaría se avionetas

��#

77

cubanas sobrevoasen a baía de Nova York, lanzando panfletos incitando o pobo a sabo-tar instalacións industriais? ¿Serían guiadas por cazas norteamericanos para evitar quechocasen cos rañaceos?

Para acabar, querería remarcar que os EEUU non teñen un bloqueo e unha lei Helms-Burton fustrigándoos sistematicamente dende fai máis de trinta e cinco anos.

J.M. S. Carta o director.El Mundo.(Traducción)

a) ¿Pensas que o autor está a favor ou en contra das medidas decretadas polo gober-no cubano?¿Por que?

b) ¿Que tipo de argumentacións expón o autor?

c) ¿Hai algunha conclusión?

TEXTO Nº 3

Non somos de Laza, nin tan sequera da provincia de Ourense. Somos de Lugo e esteano tivemos ocasión de gozar nesta localidade ourensá da festa do Entroido, unha dasmáis representativas do noso país, onde por certo recibimos un trato exquisito por parteda xente do lugar. O motivo desta carta é a nosa sorpresa e confusión cando lemosvarias novas aparecidas nos xornais en días pasados, referíndose ó “trato cruel e mons-truoso” ás formigas no Entroido, en relación a unha queixa formal presentada ante aXunta de Galicia pola denominada Asociación Nacional para a Protección e o Benestardos Animais (ANPBA), con sede en Madrid e de ámbito estatal.

Tiñamos moitas ganas de coñecer o ambiente e costumes desta festa, polo que deci-dimos desprazarnos a Laza cuns amigos. Os nosos acompañantes eran de Ferrol, ACoruña e Bilbao. Cousas da vida, alí atopámonos de casualidade con outros vellos ami-gos.

Todo o que alí vimos e participamos pareceunos o máis normal do mundo nestasdatas: un grupo de persoas que, na compaña de convidados e forasteiros, se adicadurante uns días de lecer a pasalo o mellor posible, comungando dun ambiente xeral deharmonía e ledicia. Pois ben, en relación ós argumentos esgrimidos pola devandita aso-ciación – que xa non sabemos como cualificar: ecoloxistas radicais, tremendistas, ¿mile-naristas tal vez? – queremos expresar a nosa visión particular dese “acto monstruoso edepredador”, cualificativo máis propio de mentes retorcidas e desocupadas.

Para comezar, amigos da ANPBA, hai que documentarse en condicións e non lanzarglobos sonda á lixeira. Iso paréceme un afán de protagonismo pueril. Na farrapada nonse botan as formigas. Cando si se botan é o luns polo serán. A recolleita previa dosinsectos – esa “cacería de insectos polos montes de Cimadevila” á que vostedes se refi-ren – lévase a cabo tapando adecuadamente os formigueiros, collendo algúns bichos –

��

78

que cando se tiran van mesturados con terra, cinza, e mesmo millo -. Algunhas persoasbótanlles vinagre, máis non a maioría, e dubidamos que se metan no forno, pois nontería sentido que se chamuscase o insecto.

Por iso mesmo, porque hai que ser respectuosos, pedímoslles que o sexan coa tradi-ción dun pobo, nin máis nin menos.

E.M. e M.P. Cartas ó director. La Voz de Galicia

a) ¿Cal é o tema desta carta?

b) ¿Cal é a tese que sosteñen os seus autores?

c) ¿Que argumentos expoñen para defenderen a súa tese?

d) ¿Que tipo de argumentos empregan?

e) ¿Hai algún argumento que non é lícito esgrimir e que se pode suprimir?

f) ¿Cal é a súa conclusión ou proposta?

��#

79

6. Procedementos empregados naargumentación

Coherencia:

A disposición do texto: A orde na que se expoñen osargumentos é un factor esencial. A orde vén dictada polodesexo de presentar coherentemente os argumentos. Tenque ser clara e fácil de comprender. A distribución do razo-amento en parágrafos axuda a asimilar ben os contidos.Cada un deles ten que recoller unha idea da tese que sedefende. Isto ten a vantaxe de afianzar no receptor asrazóns dadas antes de iniciarse no novo paso do razoa-mento. Ex:

IGUALDADE DE HOMES E MULLERES

Sr.Director:

Desde que se incorporou a muller ó mundo laboralfalouse moito do que vén a chamarse “a liberación damuller”.

Resulta que, ademais de traballar fóra do fogar oitohoras (nisto si que nos igualamos ó home) ou máis, een ocasións cobrando aínda menos cós seus compa-ñeiros, ó chegar a casa ten que seguir traballando sencolaboración do marido. Porque, salvo excepcións, oshomes non colaboran case nada nas tarefas do fogar.Nunca estivo a muller tan explotada coma agora quenos sentimos liberadas.

Hoxe, que tanto se pregoa a igualdade entre o homee a muller, tamén ten que existir esa igualdade dentrodo fogar.

A. P. Linares (Xaén).

El Mundo (Traduc.)

Introducción ó tema

Unha idea: Non hai igual-dade no fogar (unha ideapor párrafo).

Conclusión e proposta

��

80

Cohesión:

a) Os nexos: Son as marcas gramaticais coas que seasegura a evolución progresiva dun texto. A súa misióné delimitar os parágrafos entre si, ademais de sinalaros cambios de contido e de reflectir calquera variaciónque se produza no desenvolvemento do tema.Ex:

¿ EN QUE CONSISTE SER GALEGO?

¿En que consiste ser galego? Podería parecer que a cuestión, ademais de simple, vai cami-ño de resolverse, unha vez definida a identidade de Galicia. Sen embargo, de contado veremosque a resposta ten complexidade, e que pretender banalizala pode dar orixe a confusión. Aíndaque se nos deixamos guiar polo sentido común e polo que podemos ver cos nosos ollos dare-mos coa resposta cabal.

En primeiro lugar, coa denominación de “galego” referímonos ó país de orixe dunha persoaou tamén dunha mercadoría. Galego será, neste sentido, todo o nado ou producido en Galicia,o natural de Galicia. Tomado nesta acepción, o que é galego éo de xeito irrenunciable e inmuta-ble, con independencia de calquera outra consideración.

Pero “galego” pode referirse tamén a unha determinada cultura –crenzas, folclore, costumes,tradicións, lingua, etc.– e historia. Galego será todo o pertencente a esa cultura. É neste senti-do no que se encadra aquela expresión de que non se é de onde se nace, senón de onde sepace: o que alimenta a nosa vista e a nosa boca, as relacións que establecemos, as valoraciónse tradicións en que nos criamos, os coñecementos que adquirimos, os aparellos cos que traba-llamos, as formas en que nos divertimos, en que nos expresamos... forman unha trama que defi-ne en maior ou menor grao a nosa pertenza a unha cultura. Neste sentido, podemos dicir de algoque se insire nesta trama, que os sociólogos definen como cultura, que é galego.[...]

Xaime Rodríguez Arana.

O Correo Galego, 12 de marzo de 1999.

��#

81

b) A repetición: É unha figura empregada para potenciaro efecto de convicción no lector. Ex:

Os trazos lingüísticos:

- Predominio da primeira persoa gramatical, para impli-car os lectores.Ex:

- Nós rexeitamos...- A nosa opinión...- Non consideramos...

- Abundan os verbos chamados “verba dicenci”, verbos delingua, isto é, todos aqueles verbos como dicir, pensar,crer, considerar, preguntar, responder, agregar, etc...

- Emprego de oracións compostas, sobre todo causais,adversativas e consecutivas. Ex:

- Aínda que o fixesen dese xeito...- Porque poden incumprir as leis...- Pero non podemos rexeitar...- Deste xeito chegamos a...

- Uso de interrogacións retóricas: consisten en interro-gar, non para manifestar dúbida, senón para expresarindirectamente unha afirmación, ou dar máis rigor eeficacia ó que dicimos. As interrogacións retóricasatraen a atención do receptor e son un elemento máispara persuadilo. Ex.:

- “¿E se fose certo que a natureza imita á arte? ¿Ese non for mentira que o home en xeral é bo?”

NADA HAI MÁIS LIBRE QUE UNHA LINGUA

Unha recente campaña no País Vasco sobre posibles nenosanalfabetos fíxome meditar. Son unha rapaza de 22 anos, anal-fabeta en moitos aspectos da vida. Son unha filóloga recén licen-ciada, analfabeta en economía, ciencias ou política. Son unhafilla, unha irmá e amiga, pero segundo mo mostran as miñasvivencias,¡analfabeta en tantos aspectos do trato humano!Analfabeta, en fin, en tantas cousas. E aquí estou e sobrevivo.Ou mellor expresado de acordo cos meus sentimentos, vivo. [...]

E. S. P. R. Torrexón de Ardoz, Madrid.

El País (traduc.)

Repetición da idea do analfabetismo.Repetición deestructurassintácticas iguais.

��

82

7. Os nexos

Os nexos teñen dúas utilidades fundamentais:

a) Para estructurar o texto. Establecen a orde e as rela-cións significativas entre as frases.

IOTXETORARUTCURTSEARAPSIAUTXETSERODACRAM

onecudortnIamet

ametnunaicinIovon edroanacraM arapnevreS

riugnitsiderbosnaúnitnoC

otnupomsemo épacnifnaF

• ovitcexboO...edlapicnirp

• otxetetsE...edatart

• sonomíxiriDedetsova

...arap• osonO

...éovitcexbo

• otcepsernoC...a

• euqoN...aatcepser

• euqoloP...aeriferes

• ...aotnacnE• ...erboS• etniugesO

atartotnup...ed

• nóicalernE...noc

• oriemirpnE...ragul

• odnugesnE...ragul

• ...odotetnA• ...razepmearaP• ...ogoL• ...siopseD• ...siamedA• ...edetrapÁ• omitlúnE

...ragul• ...etnemlaniF• ...lanifÓ• ...ranimretaraP• ...nófolocomoC

• ahnuroP...etrap

• ...etrapahnuD• ahnuD

...adnab• ...etrapartuoD• artuoD

...adnab• a/ortuoroP• ...)s(etnagrabmeN• ...ograbmeneS• ...etnatsbonoN• ...nebarogA• ...odotaísA• ...artnocaloP• ...oibmacnE

• ...siamedA• ...ogoL• ...aleuqaD• ...siopseD• ..omsemísA• ..nóicaunitnocA• ...nótnE• ...secnotnE• ...némaT• ...siopísA

• ...éotsI• ...ricidÉ• sartuoN

...sarbalap• ...otiexortuoD• omoC

...somexid• aagaP

...ricidanep• recafeuqiaH

...raton• siámO

...éetnatropmi• lartnecaediA

...é• euqiaH

...euqrañilbus• nereteuqiaH

...euqatnoc• ...euqotiexeD• ...axesuO• ...éotsI• ...otcefenE• ...otreceD

��#

83

IIOTXETORARUTCURTSEARAPSIAUTXETSERODACRAM

rallatedaraP rimuseraraP rabacaaraP racidniaraPopmet

racidniaraPoicapse

• roP...olpmexe

• .xe.p• aitargibreV

).t.v(• nE

...ralucitrap• ...edosacoN• ...rebasA• ...éotsI• ...ísA

• ...omusernE• ...odnimuseR• ..odnalutipaceR• ...etnemeverB• sacuopnE

...sarbalap• ...otnuxnocnE• odnelloceR

siámo...etnatropmi

• ...etnemlabolG• ...etnematnicuS• saúdnE

...sarbalap

• ...nóisulcnocnE• ...ríulcnocaraP• ...razilanifaraP• ...etnemlaniF• ...siopísA• ...avitinifednE

• ...setnA• ...arogA• ...etnemroiretnA• ...setnaocuoP• ...edamesA• ...nótnE• ...secnotnE• ...aleuqaD• ...ocuopÓ• ...siopseD• ...edratsiáM• ...nóicaunitnocA• ...ocuopacieD• ...adiugesnE• ...secevsÁ• ...aídneexoH• ...oítoceD• ...onagoH• ...sertneM• ...sertnemertnE

• oxiabA/abirrA• siáM/abirrasiáM

oxiaba• sárteD/etnaiD• oxiabmE/abirnE• edlocnE• edamicnE• edoxiaB• edoxiabA• /atiereD

adreuqsE• ortnec/oidemoN• exnoL/oterP• ...edetnorfnE• ...aaraC• ...edariebÁ• ...edobaC• ...ednóracÓ• ...edodalÓ• ...aetnorF• ...ortnecoN• ...sodalsoN• aróF/ortneD• /roiretxeoN

roiretnioN• ...edroderÓ

��

84

b) Para estructurar as ideas. Afectan a fragmentos másbreves de texto (oracións, frases...) e conectan asideas entre si no interior da oración. Son as conxun-cións e locucións conxuntivas.

SAEDISARARUTCURTSEARAPSIAUTXETSERODACRAM

asuacnacidnI nacidnIaicneucesnoc

nacidnInóicidnoc edadilanifnacidnI nóicisoponacidnI nóiccexbonacidnI

• euqroP• sioP• arieuqomoC

euq• euqodaD• euqsioP• edasuacroP

euq• edasuocroP

euq• edaplucroP

euq• edromroP

euq• euqotsoP• euqotsiV• euqaX• omoC• neodneT

euqatnoc• euqoloP• odnaredisnoC

euq• asaicarG

• aleuqaD• nótnE• secnotnE• ogoL• siopísA• euqíaeD• euqamrofeD• arienameD

euq• euqodomeD• euqotiexeD• otnatoloP• roP

etniugesnoc• otnatroP• ogoleuqaX• euqoloP• nE

aicneucesnoc

• eS• euqsonemA• euqadanA• euqresnonA• euqocuopA• euqságA• esságA• euqetnadraB• euqedosaC• euqnoC• euqedlatnoC• euqlatnoC• euqresnoneD• esresnoneD• euqedosacnE• esotpecxE• euqodatiuQ• esodatiuQ• euqodnatiuQ• esodnatiuQ• euqodacaS• esodacaS• euqodnacaS• esodnacaS• euqovlaS• euqerpmeS• euqnóneS

• )euq(araP• euqroP• euqednifA• euqA• euqedrovafA• euqednifoC• edovitcexbooC• edadilanifaoC

ed

• siaM• s/etnagrabmeN• oreP• nóneS• euqsonemA• euqságA• nebarogA• euqarogA• euqadníA• odoteísA• euqetnadraB• odotnoC• osee(euqosiE

• euqotpecxE• euqedaróF• euqadnI• euqsoneM• etnatsbonoN• nebarO• euqarO• )ose(osiroP• euqodatiuQ• euqodnatiuQ• euqodacaS• euqodnacaS• ograbmeneS• euqnóneS• euqóS• artnocaloP• sarienamsadoteD• odotnoC• oibmacnE

• ísA• euqedrasepA• euqocuopA• euqadníA• euqneB• euqadnI• euqsiáM• euqlaM• euqomseM• euqniN• euqaeseP• )ovitcexda+(roP

euq• euqsiámroP• euqotiomroP• euqocuoproP

��#

85

Vexamos un exemplo de uso de marcadores textuais:

Fíxate cómo en cada un dos sete parágrafos hai unmarcador textual, que os delimita, os estructura:

No primeiro parágrafo introdúcese o tema: “O obxectivodeste escrito”.

No segundo, terceiro, quinto e sexto parágrafos introdu-ce o autor marcadores de orde: “En primeiro/segundo/ter-ceito lugar” “Finalmente”

No cuarto parágrafo “por outra banda”, é un marcadorque serve para distinguir outro aspecto dentro dunhamesma idea: as nucleares son unha estafa.

¿CENTRAIS NUCLEARES? NON, GRACIAS

1º O obxectivo deste escrito é rexeitar a instalación de novas centrais nucleares. As centraisnucleares son prexudiciais por diversas razóns que expoñemos a continuación:

2º En primeiro lugar, nós afirmamos que as centrais nucleares non son necesarias. Como todoo mundo sabe, hai enerxías convencionais que se poden seguir empregando, aínda quelimitadamente, e outras enerxías alternativas esquecidas polos gobernos pronucleares.

3º En segundo lugar, as nucleares son unha estafa porque só responden ós intereses dascompañías eléctricas privadas e a súa construcción a financiamos todos os cidadáns nosque igualmente repercute a conservación dos residuos e a vixilancia das centrais unha vezrematado o seu funcionamento.

4º Por outra banda, tampouco crean postos de traballo, xa que o seu custo actual supera oscento vinte mil millóns de pesetas, que utilizados noutros sectores e tecnoloxías aliviaríana situación de paro.

5º En terceiro lugar, non son seguras, a inacabable repetición de accidentes nuclearesdemostra que a tecnoloxía nuclear está inacabada, é tecnicamente deficiente e atenta con-tra as condicións de seguridade e saúde das poboacións afectadas.

6º Finalmente, o ciclo da enerxía nuclear afecta a todos. Boa parte do territorio do estadoespañol está afectado pola explotación de uranio que desenvolven compañías multinacio-nais americanas con total descoido para a saúde e a deterioración comprobada do medio.

7º Así pois, as centrais nucleares aféctannos a todos os cidadáns, á nosa saúde e á nosaredonda. Está nas nosas mans evitar a súa construcción se queremos unha boa calidadede vida e un planeta vivo e limpo que lles legar ás nosas fillas e fillos.

A ecoloxía... ás claras(Adaptación e traducción). Popular.

��

86

No último parágrafo aparece un marcador que acaba otexto: “Así pois”.

Hai outros marcadores que estructuran as ideas:

a) Indicando oposición: “aínda que”.

b) Indicando causa: “porque”, “xa que”

c) Indicando condición: “Se”.

8. Análise de textos argumentativos

Non sempre os parágrafos levan marcadores textuais,ás veces a estructuración de parágrafos e ideas vén dadapola simple xustaposición.

Imos agora analizar un texto argumentativo publicadoen O Correo Galego e realizado polo escritor Miguel AnxoFernán Vello:

29. Le con atención este texto e subliña os seus marcadores textuais. Escribe logo o queindica cada un segundo estructure o texto ou as ideas:

O TRABALLO DAS EMPREGADAS DO FOGAR

Sr. director:

Diríxome a vostede para comentar brevemente a noticia sobre dúas sentencias recen-tes que negan a incapacidade permanente a dúas empregadas do fogar, aducindo queo devandito traballo non require esforzo, o que salienta o descoñecemento que os xuí-ces e a sociedade teñen do noso traballo.

Ante todo quero deixar claro que non vou explicar polo miúdo as múltiples tarefas quenós realizamos, pero si indicar que o noso traballo se parece moi pouco á imaxe distor-sionada que a televisión ofrece, onde os electrodomésticos realizan a tarefa ante acómoda pasividade das amas de casa e das empregadas do fogar.

Por outra parte, ademais de traballar moitas veces en condicións precarias a maioríade nós carece das prestacións sociais básicas das que gozan cáseque todos os traba-lladores españois.

En fin, creo que xa chegou o momento de expoñer a necesidade de reformar a lei queregula a nosa relación laboral para igualarnos ó resto dos/as traballadores/as.

A.G.G.

Cartas ó director (Adap. e traducción) El Mundo, 11- 3-1999

��#

87

CARTA ÁS AUTORIDADES ECLESIÁSTICAS

Dignísimas e estimadas autoridades eclesiásticas:

1º Acabo de asistir, en pleno corazón da Terra Chá, en Santalla de Rioaveso para ser-mos máis exactos, ao enterro dunha persoa querida, membro que era da nosalonga familia asentada na largacía Chaira. Como é natural e obvio, os chairegosfalamos decote na lingua propia do país, o galego, e tiven ocasión neste triste actode conversar con parentes e amigos, homes e mulleres que empregan o idioma denoso con nobreza e elegancia, con finura e apromo. O galego que se fala na TerraChá aínda conserva unha pureza de fondo que lle vén, madia leva, de raíces avo-engas e dun xenio popular que os chairegos manteñen contra a xistra castelani-zante que nega o noso ser e que non cesa.

2º Pois ben, entre tanta xente como alí había, a meirande parte labregos e traballa-dores, exquisitos e nobilísimos galego-falantes, homes e mulleres e nenos das fer-mosas aldeas de Cospeito e vilas de arredor; entre tanta xente como alí había, avoz do crego oficiante comezou a soar en castelán, nun imperfecto e badoco cas-telán, pesimamente pronunciado, que, ademais de constituír unha grave falta derespecto á comunidade de falantes, proclamaba a absoluta falta de sensibilidadeque a Igrexa galega – non sei se por ignorancia ou por política oficial a seguir – tenna súa relación co pobo, coa xente, cos seres humanos que se expresan na súapropia lingua, que é, como vostedes saben, a lingua propia de Galiza.

3º Un sentimento de vergoña intelectual e de contida carraxe asolagou o meu ánimo,triste ánimo alí, ao comprobar, unha vez máis, cómo se maltrata e se vexa o idio-ma no seu mesmo centro, aplicando sobre el unha sutil violencia autoritaria, impo-ñendo unha lei virtual que o condena, utilizando un mecanismo de reprobación,facendo baixar as cabezas dos nosos velliños e velliñas xa afeitos á ofensa, avi-sando así aos novos de que o galego que eles falan non vale para tan alto oficio,para a cousa seria do acto relixioso.

4º E a nosa persoa, testemuña desta desgracia, desta fatalidade e desta desfeita, nonpode evitar que bula na súa mente unha manchea de preguntas.

5º ¿É xusto e decente, é dicir, honesto e limpo, nos seus etimolóxicos sentidos, des-prezar a lingua do pobo desde a autoridade que dá o oficio relixioso? ¿Existe con-ciencia e coñecemento por parte das autoridades responsábeis desta realidadeque atenta contra toda lóxica, mesmo contra a lóxica da “comunicación” relixiosa,en todos os seus etimolóxicos e reais sentidos?¿Pode e debe un crego oficiantenunha aldea da Terra Chá, ou Bergantiños ou da Limia ou da Terra de Montes, diri-xirse aos sus fregueses, todos eles galego-falantes, nun alienante castelán dictadocon tropezos, desfavorecendo deste xeito a sabia comuñón coa intelixencia e coasensibilidade?

��

88

Características deste texto de opinión:

O autor presenta a súa agurmentación en forma episto-lar: é unha carta aberta dirixida ás autoridades eclesiásti-cas. O tema introdúcese cun encabezamento co saúdoque identifica as cartas: Dignísimas e estimadas autorida-des:

A continuación aparece o corpo da carta, cun primeiroparágrafo no que autor nos presenta unha situación e unambiente: O autor atópase na Terra Chá para asistir a unenterro e funeral dun parente. Escribe que a xente que orodea fala a lingua galega, o noso idioma de seu, connobreza e elegancia, con pureza de fondo, de raíces avo-engas...

O segundo parágrafo introduce a tese que quere defen-der: a Igrexa galega mostra unha absoluta falta de sensi-bilidade e de respecto ó pobo galego xa que emprega alingua castelá na súa relación coa xente que fala a linguade seu.

Comeza a argumentar as súas razóns:

1. Razón de universalidade/autoridade: Ó final do pri-meiro parágrafo apela á universalidade: o galego é alingua propia de Galicia, como vostedes saben.

6º En fin, estamos a piques de entrar no século XXI e todo isto, que semella un pesa-delo, é real, materia do día a día, tristísima tradición con espírito permanente decontinuidade.

7º Mais, dignísimas autoridades, permítanme que lles exprese coa máxima sincerida-de algo que, dados os feitos, lles atinxe moi directamente. Se o idima galego che-gase a se extinguir – e existen datos de que, de seguirmos así, pode chegar aacontecer iso -, vostedes, entre outras institucións e administracións existentes eactuantes, estarían na primeira liña de responsabilidade por cotribuíren, por activaou pasiva, ao que sería un dos etnocidios culturais máis dramáticos de toda a his-toria do mundo occidental. E vostedes e nós, toda a cidadanía galega, dignísimasautoridades, está nas nosas mans, debemos impedir que iso aconteza.

Miguel Anxo Fernán Vello, O Correo Galego,29 de outubro de 1998

��#

89

2. A súa propia experiencia: Sente vergoña intelectual ecarraxe vendo cómo se despreza e maltrata a linguae o pobo.

3. Causa-consecuencia: O emprego da lingua casteláentre xente galego-falante impón unha violenciaautoritaria, unha lei virtual que:

- Condena a lingua.

- Avergoña os vellos.

- Ensina ós novos que a súa lingua non vale paratan alto oficio relixioso.

No quinto parágrafo introduce unha serie de interroga-cións retóricas coas que segue a fundamentar a súa tese:sostén que esta situación non é xusta nin decente porquedespreza a lingua do pobo, que é un atentado contra alóxica da “comunicación” relixiosa da que están ó tanto asautoridades, que desfavorece “a sabia comuñón” intelixen-cia-sensibilidade. Son argumentacións que volven sobre omesmo coa intención de persuadir o/a lector/a.

No sexto e sétimo parágrafo emprega outros dous razo-amentos:

- Apela a universalidade: a piques de comezar oséculo XXI aínda se dan estes paradoxos.

- Expón outra consecuencia: Se o galego chega ase extinguir, parte da culpa teríaa a Igrexa galegacon estas actitudes por contribuír a un etnocidiocultural.

Conclúe o autor apelando á Igrexa e a todos os cida-dáns para que isto non ocorra.

��

90

Procedementos empregados

• Adecuación:

Esta argumentación está dirixida ás autoridades ecle-siásticas, e, ó ser publicada nun xornal está tamén dirixidaa todos os lectores. Hai alusións directas a eles, ós desti-natarios. Ex:

“como vostedes saben”“Dignísimas autoridades, permítanme que”“ Lles atinxe moi directamente”“Vostedes (...) estarían na primeira liña de responsabili-dade...”“ E vostedes e nós...”

Como está dirixida a un público culto e letrado, a lin-guaxe empregada é coidada e culta.

• Coherencia:

Os argumentos están distribuídos en parágrafos. Cadaun deles recolle unha idea:

��#

91

Parágrafo 2 → Exponse a tese e a primeira argu-mentación: a lingua propia deGalicia é o galego.

Parágrafos 3 e 4 → O autor mostra o seu sentimento, asúa experiencia: vergoña. O pará-grafo 4 é a introducción do seguin-te parágrafo.

Parágrafo 5 → Interrogacións retóricas con argu-mentos causa-efecto reafirmándo-se sobre o mesmo.

Parágrafo 6 → Argumento de universalida-de/autoridade: a piques de entrarno século XXI continúa este pesa-delo.

Parágrafo 7 → Argumentos causa-consecuencia:se o galego desaparecese, aIgrexa tería parte de culpa nesteetnocidio. Conclusión/proposta:está nas nosas mans evitalo.

• Cohesión

Os nexos

O texto vai evolucionando progresivamente a través dosmarcadores textuais.

Algúns marcadores estructuran o texto e as ideas:

No primeiro parágrafo aparecen marcadores que deta-llan e fan fincapé. Son indicadores que aproban e afirmannunha idea: “como é natural e obvio”, “madia leva”.

O segundo parágrafo introdúcese co marcador “poisben”, que vai presentar a tese e é o comezo do seu dis-curso. Máis adiante continúa abondando sobre o mesmotema: “ademais de”.

No quinto parágrafo di tamén “é dicir”, que serve paraexplicar ou detallar o que vén a continuación.

No sexto parágrafo aparece o nexo que serve para con-cluír “en fin” .

��

92

No sétimo parágrafo segue a continuar sobre o mesmopunto: “mais”(obxección)...

Hai tamén marcadores de tempo e de espacio:

De tempo: decote, aínda

De espacio: alí

Ademais dos marcadores textuais, que dan cohesión ótexto, as repeticións ou recorrencias tamén aparecen notexto.

Repeticións:

Para crear efecto de convicción, emprega as repeti-cións:

- Reiteración léxica: “Entre tanta xente que alíhabía”... “entre tanta xente”...

- Reiteración sintáctica: repetición de frases conxerundios no terceiro parágrafo: aplicando sobre elunha violencia sutil (...) impoñendo unha lei virtual(...) Utilizando un mecanismo de reprobación (...)facecendo baixar as cabezas (...) avisando así ósnovos...

- Repetición das mesmas ideas nas interrogaciónsretóricas: abondando así nas ideas que o autordefende (parágrafo quinto)

- Repetición léxica do designado: ...Ten na súa rela-ción co pobo, coa xente, cos seres humanos...Desta desgracia, desta fatalidade, desta desfeita...O idioma, (...) a lingua, (...), o galego, etc.

• Trazos lingüísticos

O escritor alterna a primeira persoa do plural e do sin-gular para referirse a si mesmo: “(Eu) acabo de asistir”...“O meu ánimo”... Pero tamén en terceira persoa: “E a nosapersoa non pode evitar”... A primeira persoa do plural: ...“para sermos máis exactos”...“estamos a piques”... E vos-tedes e nós...” (implicando ós receptores).

Abondan as oracións subordinadas:

��#

93

• Adxectivas: O galego que se fala na Terra Chá...

Contra a xistra castelanizante que nega o noso ser...

A lingua que é (...) a propia de Galicia...

Dende a autoridade que dá...

• Substantivas: Permítanme que lles exprese...

• Condicionais: Se o idioma chegase a se extinguir...

Emprego de interrogacións retóricas: parágrafo cuarto.

30. Le con atención o seguinte texto que é un artigo de opinión.

ENSINAR CON GUSTO

1º Comentaba o xoves pasado que unha das causas do desinterese dos adolescen-tes pola cultura parecía estar na clase de ensinanza que se lles proporciona. E nonme refiro só ó ámbito escolar senón fundamentalmente ó da casa.

2º Os rapaces que viven en familias que teñen unha afección auténtica acaban porparticipar desa afección, xa se trate dun deporte ou doutra actividade de tipo inte-lectual ou artístico. Así ós fillos dos afeccionados ó esquí, gústalles esquiar; ós dotenis, xogar partidos; ós fillos de melómanos pásano ben nos concertos e os degrandes lectores gozan lendo. Cando isto non sucede é que hai algún problemafamiliar ou persoal polo medio.

3º O problema máis habitual é a necesidade de atopar a súa propia individualidade,unha afección propia, para diferenciarse do pai, da nai ou do grupo familiar ó que sepertence. Son formas de rebeldía, ou, mellor dito, de autoafirmación, necesariaspara o desenvolvemento da propia personalidade. Ou sexa, que é bo que os ado-lescentes se independicen dos gustos das familias. Cando ese desenvolvemento sefai sen traumas, a afección familiar, o gusto pola lectura, a música e as artes plásti-cas, forma parte tamén dos intereses do fillo. Cando hai un claro rexeitamento,cando o fillo dun melómano, dun entusiasta da pintura ou da lectura manifesta des-prezo ou desgusto por aquelas actividades, case se pode asegurar que nos atopa-mos ante un problema psicolóxico e non ante un problema cultural. O que se estárexeitando non é a lectura ou a música senón a aqueles que para el a representan.

4º Un caso distinto é o dos pais que, estimando a cultura como un ben, desexan queos seus fillos participen dela, pero que non son verdadeiros afeccionados. Coñezomoitos profesionais brillantes que non len porque non teñen tempo, din, pero quequeren que os seus fillos lean. Ou que van ós concertos ou ás exposicións de pin-tura como se vai a un acto social no que hai que estar. E quéixanse da escasa par-ticipación dos fillos.

��

94

9. Producción de textos argumentativos

LEMBRA QUE...

• Para elaborar textos argumentativos, o primeiro quetes que facer é pensar na tese que vas defender ebuscar os argumentos a favor da mesma:

1º Encabezamento: introducción ó tema e tese.

2º Dous ou tres razoamentos de carácter xeral: cadaargumento será unha idea principal, núcleo doparágrafo.

3º Os argumentos poden ir apoiados por ideassecundarias e posibles exemplos. En cada pará-grafo pode ir unha idea principal e unha(s) idea(s)secundaria(s) ou probas que corroboren ás pri-meiras.

4º Conclusión: recóllense brevemente todos os argu-mentos que confirman a tese, relacionándoosentre si e eliminado o secundario e os exemplos.

5º A min paréceme que os rapaces teñen unhas antenas moi finas para detectar oque é gusto do que é obriga. E as obrigas non están de moda.

6º Ós pais e ós ensinantes non nos queda máis remedio que intentar comunicar aqui-lo que de verdade é un pracer para nós. E resignarnos a que os adolescentes nongocen do que nós non soubemos tampouco gozar.

Marina Mayoral. La Voz de Galicia.11-02-99

a) Sinala a tese que defende.

1.b) Sinala as súas argumentacións: 2.

3.

c) Sinala a súa conclusión/proposta.

d) Sinala dous tipos de argumentación diferentes que aparezan no texto.

e) Sinala algún procedemento que dea cohesión ó texto: nexos, repeticións....

f) ¿Que trazos lingüísticos salientarías?

��#

95

Exemplo:

Este pode ser un guión para desenvolver logo como untexto de opinión.

Tese que vou defender:

A igualdade de trato e de oportunidades entre homes emulleres aínda non foi acadada na nosa sociedade, maliaconseguila no plano legal.

Ideas principais das miñas argumentacións:

1ª: Os postos de responsabilidade e de representa-ción nos ámbitos económicos, políticos ou sociaisson ocupados na súa meirande parte por homes.

2ª: A taxa de actividade (empregos menos cualifica-dos), incidencia do paro (moi alto) e os niveis retri-butivos (soldos máis baixos) son moi desfavora-bles para as mulleres.

3ª: A mentalidade machista sobrevive no seo da fami-lia, proba disto é a desatada violencia contra asmulleres e a desigual repartición das tarefas dofogar.

Ideas secundarias (probas) que van apoiar as argu-mentacións anteriores:

- Recoñécese a forte preparación en todas asramas do traballo.

- Moitas empresas promoven políticas discriminato-rias de emprego e promoción.

- A influente publicidade comercial tinxe as súasmensaxes cun uso degradante da imaxe da muller.

Conclusión:

A plena igualdade conseguida no plano legal conviveaínda con denigrantes e emboscados comportamentosdiscriminatorios para coa muller na familia, no traballo e nasociedade.

��

96

31. Desenvolve o guión anterior e elabora o teu propio texto de opinión (non esquezasempregar marcadores textuais para estructurar o teu escrito).

32.

a) Ó texto seguinte fáltanlle a tese e a conclusión. Tendo en conta as argumentaciónsque expón o autor, escribe o primeiro e o último parágrafos:

Argumentacións:

A última víctima dun destes cans foi un neno de catro anos na localidade mallorquinade Inca. Hai algúns meses, unha muller de 53 anos foi destrozada no medio da rúanunha vila de Canarias por un can cruce de pit-bull e de stadford, adestrado para o ata-que. O can que acabou coa vida do rapaz mallorquino mentres xogaba nun piñeiral pretoda súa casa é un dogo arxentino, unha especie empregada a cotío para a caza. Pero,pit-bull ou dogo arxentino, non é a raza do can a que fai deste un asasino, senón quenlle ensina a atacar.

Tras a morte do neno mallorquino, a xustiza acusou ó dono do can de homicidio porimprudencia. Habería que se preguntar por qué non tomou algunha medida preventiva óter coñecemento en setembro pasado de que o mesmo can trabara dous nenos no patiodunha escola. De telo feito, é posible que se evitasen o novo delicto e a traxedia que pro-vocou. O problema que representa a proliferación de razas caninas perigosas non é res-ponsabilidade da xustiza, senón da Administración. Chama a atención que as autorida-des españolas sigan insensibles ante a ameaza pública crecente que representan estescans, e que aínda non se teñan tomado medidas de carácter administrativo sobre o seucontrol. Como fixeron as autoridades de Francia, Holanda e Alemaña, ou veñen de facer,en España, as da Generalitat catalana no seu ámbito.

Editorial. El País (Trad.)

b) ¿Cales son as ideas principais de cadanseu parágrafo?

��#

97

33. Ó texto seguinte fáltanlle as argumentacións (coas súas probas) e a conclusión.Escríbeas:

Os deseñadores de roupa non pensan máis alá da talla 42. Non lles interesa que asúa roupa sexa lucida por persoas que precisen tallas maiores. O prexuízo que podecausar esta actitude nas adolescentes é incalculable.

34. Constrúe ti mesmo/a un texto de opinión sobre un destes temas:

- O aforro de auga.- A conservación das especies mariñas.- A axuda humanitaria a países menos desenvolvidos.- O servicio militar obrigatorio.- As revistas do corazón.- As doazóns de órganos vitais.- A educación sexual na escola.

Non esquezas:

a) Como paso previo ó guión debes informarte sobre o tema e anotar os posibles pun-tos para poder argumentar.

b) Facer un guión, un esqueleto, como o que che indicamos anteriormente onde expo-ñas:

1. A tese: unha afirmación sobre a que vas razoar para demostrar a súa veracidade.2. As argumentacións coas súas probas ou exemplos (poucas e ben traballadas).3. A conclusión, que reflicta as argumentacións. Debe coincidir total ou parcial-

mente coa tese, pero enriquecida polas clarificacións expostas nas argumen-tacións.

c) Redactar o texto con claridade e sinxeleza, empregando os marcadores textuaisnecesarios e procurando desenvolver unha idea en cada parágrafo.

98

��'��

��

• Recoñecer os recursos empregados pola publicidade para influír nopúblico.

• Reflexionar sobre a función e finalidade da publicidade.

• Analizar e reflexionar sobre as particularidades da linguaxe dapublicidade (texto + imaxe)

• Analizar e reflexionar sobre os procedementos e recursos dosdiferentes tipos de textos que aparecen na publicidade.

• Recoñecer eufemismos e palabras tabú.

• Recoñecer as contradiccións, falsidades e ambigüidades nas quepode incorrer a publicidade.

• Distinguir entre connotación e denotación.

• Producir textos publicitarios, empregando non só a linguaxe verbal,senón tamén a imaxe.

��

99

��

1. A publicidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

2. A linguaxe publicitaria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

3. Os textos na publicidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111- Textos argumentativos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111- Textos narrativos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

4. Textos descritivos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

5. Os estereotipos na publicidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

6. Eufemismos e palabras tabú . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

��

100

1. A publicidade

A publicidade é unha forma comunicativa que ten comofinalidade a persuasión (función apelativa), influír nosreceptores para que adquiran un producto concreto ouadopten un determinado comportamento.

Fíxate no esquema que vén a continuación no que sereflicten os elementos da comunicación publicitaria. A con-tinuación iremos analizando cada un deles.

O emisor (anunciante). Normalmente a persoa quequere vender un determinado producto encarga a elabora-ción do anuncio a profesionais especializados (axenciaspublicitarias).

A mensaxe é o anuncio propiamente dito. Ten unhascaracterísticas específicas que veñen impostas pola súafinalidade (persuadir) e pola canle utilizada para transmitila.

O código adoita ser unha combinación do código lin-güístico (oral e/ou escrito) e do código visual ou icónico(imaxes).

A canle é o medio polo que se transmite a mensaxe(radio, prensa, televisión, valos publicitarios, etc.).

O receptor é todo o público que ve ou escoita o anuncio.

��$

101

Os destinatarios son aqueles receptores potenciaisconsumidores do producto (amas de casa, xuventude,executivos, anciáns...).

A mensaxe publicitaria, como xa dixemos, ten unhascaracterísticas que lle veñen impostas pola finalidadecomunicativa e pola canle elixida en cada caso. Debe cap-tar a atención e o interese dos destinatarios nun curtoespacio de tempo reflectindo de xeito condensado eexpresivo as ideas que se queren transmitir.

Os textos que se empregan nos anuncios acostumanser breves, non só polos constrinximentos espacio-tempo-rais, senón tamén pola conveniencia de que os potenciaisconsumidores memoricen e identifiquen esas mensaxesco producto que se vende. A brevidade obriga a tirar omáximo rendemento posible de todos os elementos dispo-ñibles: imaxes (fixas ou en movemento), voces, sons, lin-gua escrita.

A publicidade non é un fenómeno actual, pero o seudesenvolvemento está intimamente vencellado á difusióndos mass media, de tal xeito que podemos dicir que nuncaacadou tanta importancia e presencia na sociedade comohoxe en día. Observa os seguintes anuncios aparecidosna prensa galega a finais do século XIX, como podes veras diferencias en relación ás mensaxes publicitariasactuais son moi notables.

A Monteira, 02/11/1889.]

A Monteira, 02/11/1889.]

A Monteira, 02/11/1889.] A Monteira, 02/11/1889.]

��

102

Dado que a función primordial da publicidade non é ade informar verazmente, senón a de influír nos recepto-res para que se convirtan en consumidores dun producto,a mensaxe publicitaria tende a distorsionar a realidade,facendo fincapé naqueles aspectos máis favorables ó seufin, magnificando as excelencias do producto que debe seradquirido, non tanto polo súa utilidade senón pola conve-niencia social de posuílo. En moitas ocasións os reclamospublicitarios apelan a valores de recoñecido prestixiosocial, identificando o producto que se quere vender coaconsecución destes valores: status, distinción, beleza,xuventude, orixinalidade, poder de seducción, felicidade,...

É importante coñecer as características e recursos dapublicidade para poder distinguir entre a realidade obxec-tiva e a posible manipulación, evitando así ser víctimaspasivas de intereses financeiros ou políticos.

��$

103

35. Escribe cál é o emisor, os destinatarios, o producto que se anuncia, o que se ve naimaxe e o texto no que se apoia:

rosimE oiratanitseD elnaC otcudorPexasneM

examI otxeT

��

104

2. A linguaxe publicitaria

A palabra (oral ou escrita) en publicidade, que vénacompañada pola imaxe, a música, os sons... é un ele-mento básico para transmitir a mensaxe.

A principal característica das mensaxes publicitariasnon está no que representan, senón no que suxiren, nassúas connotacións.

A connotación das palabras ou imaxes refírese ó signi-ficado subxectivo que levan asociado. Pola contra, o signi-ficado obxectivo (o que aparece nos diccionarios) que selles atribúe, denomínase denotación.

Imos facer unha lectura denotativa e outra connotativado anuncio que está á marxe:

��$

105

A función das linguaxes publicitarias por excelencia é aapelativa, isto é, a súa finalidade, como xa dixemos, é a deapelar, mover os receptores/as a sobrevalorar un productoe producir neles un irresistible desexo de mercalo. Nesteafán de captar a atención, os publicistas empregan cons-cientemente recursos estilísticos propios da linguaxe crea-tiva no tratamento das imaxes e do texto.

Os anuncios caracterízanse tamén por ter unha frasecurta que os identifica co que se vende. Esta frase chá-

36. Presta atención a este anuncio. Obsérvao con calma, fixándote nos detalles e namensaxe escrita que nel aparece.

Escribe o que ves obxectivamente nas imaxes (lectura denotativa) e o que estassuxiren subxectivamente (lectura connotativa):

avitatonedarutceL avitatonnocarutceL

��

106

mase slogan. Moitas veces o slogan constitúe o éxito doproducto, todos/as lembramos algúns slogans famosos.Ex:

- Sensación de vivir (un refresco de cola)

- O algodón non engana (un producto de limpeza)

- O alimento da xuventude (cacao en pó)

- O frotar vaise acabar (deterxente)

- Canto máis bebes máis gustas de ti (auga mineral)

- Todo dura máis pintando con Teais (pinturas)

- Continente, boas ideas para aforrar (un hipermer-cado)

- Cel, que bo papel (papel hixiénico)

- Máis bo que o pan (paté)

Os recursos estilísticos máis usuais empregados napublicidade son os seguintes:

• A adxectivación:

- Adxectivos e expresións valorativas subxectivas e,na maioría dos casos vagas ou ambiguas: novo,bo, mellor, marabilloso, orixinal, fresco, delicioso,

��$

107

brillante, diferente, fenómeno, grande, fantástico,elegante, especial...Ex:

- Un mundo diferente (un reloxo)

- Un americano orixinal (tabaco)

- Xuntos facemos a túa vida mellor (bombilla)

- Unha combinación excitante (vodka)

- A comparación: cando se emprega sóese elidir osegundo termo da comparación. Hai abundanciade superlativos. Ex:

- Nada máis grande (coñac)

- Simplemente un coche máis amplo.

- Para os dentes máis brancos (dentífrico)

- O turrón máis caro do mundo.

• Onomatopeas (imitación do son dunha cousa novocábulo que se forma para significala) e aliteracións(repetición dos mesmos fonemas). Ex:

- chup-chup (caldo concentrado)

- chin-chin (bebida alcohólica)

- schhhhhh (tónica)

- ñaca-ñaca (arroz)

• Metáforas e imaxes que utilizan tanto o código lin-güístico como o visual: xorden das analoxías oucomparacións. Cando comparamos algo, dicimos “écomo”. Na metáfora, suprimimos o “como” e identifi-camos o que comparamos co obxecto comparado.Abundan moito nas imaxes.

��

108

- O touro (un coñac)

- A chispa da vida (un refresco de cola)

- Un caramelo (un coche)

• Repeticións. Ex:

- Sabor, sabor (sopa)

- Único, único, único (chicles)

• Xogos de palabras, a maioría das veces con duplosentido. Ex:

- Dámo-la mellor impresión (artes gráficas)

��$

109

- O sabor do saber (pacharán) (con aliteración do “s”)

- Rebaixamos as rebaixas (grandes almacéns)

- Un pouco de pasta basta (deterxente) (con alitera-cións)

- O que sabe, Saba (aparellos electrónicos)

• Paradoxos: Expresións ou frases que envolven con-tradiccións. Ex:

- Un pouco de Magno é moito (coñac)

- ¿O mellor do día? Vivir a noite (ron)

• Expresións comúns modificadas, ben na escrita, benna imaxe, que varían o sentido directo da palabra eimpoñen sobre el a suxestión visual. Ex:

- O perfume está no interior (perfume)

- Temos que tomar medidas (campaña da Xuntapara rexeitar peixes que son demasiado peque-nos)

- As copas claras (anís)

- Galegos ilustres (queixos)

��

110

• Emprego de palabras ou frases estranxeiras: Isto tenconnotacións de prestixio e pretenden dirixirse a unpúblico selecto. O francés para productos cosméticosou bebidas. O alemán ou o inglés para a tecnoloxía.O inglés tamén para prendas deportivas ou tabaco. Oitaliano para a moda, etc. Ex:

- Un peu plus loin que l’infini (colonia)

- Voulez-vous cointreau avec moi? (licor)

- Warning! Gore-Tex may change your life (un tecidoespecial empregado en prendas deportivas)

- Be a touch ahead (un teléfono móbil)

- L’albero delle idee (mobles)

• O emprego do verbo en imperativo tamén é moi fre-cuente. Ex:

- Plántate. Vive sen tabaco.

- Faite fiel (un licor)

- Comparte a túa ledicia (tabaco)

- Doa vida (campaña de doazón de órganos)

- Non saias sen el (teléfono móbil)

��$

111

3. Os textos na publicidade

Os anuncios publicitarios soen presentar tres tipos detextos:

a) Textos argumentativos.

b) Textos narrativos.

c) Textos descritivos.

Textos argumentativos

A maioría das veces non hai argumentos “de peso”,estes caracterízanse:

- Por empregar falsos argumentos de autoridade (Úsao,Tómao, Pono... un personaxe famoso ou “é un produc-to anunciado na televisión”) Ex:

- A elección de Pierce Brosnan. (reloxo)

- Os que saben de pacharán, como Iñaki Perurena,só beben A Navarra. (bebida)

37. ¿Que recursos emprega cada un destes textos tirados de anuncios publicitarios?Escríbeos e coméntaos:

a) Proba a ser natural (un licor)

b) O único que fala o teu idioma (un teléfono móbil)

c) Le vêtement de Yohji Yamamoto qui ne se voit pas (un perfume)

d) Fonte de enerxía (un coche)

e) O único que é único (un whisky)

f ) Mmmmmm... (leite)

g) Algo máis, algo máis (crema)

h) Novo, suave, esquisito (un iogur)

i ) O Olimpo dos diesel (un coche)

l) Feliz baño novo (bañeiras)

��

112

- Por apelar ós sentimentos dos receptores. Ex:

- Valores auténticos (reloxo)

- ¿Fixeches xa a última boa acción do día? (whisky)

- Todo comeza pola vida interior (mobles)

- Por introducir loubanzas ou ameazas encubertas. Ex:

- Porque ti sabes onde te metes (pantalóns)

- Vostede non se conforma con menos (un reloxo)

- ¿Segues a fumar papel? (tabaco)

- Por ofrecer satisfacción de impulsos básicos: catego-ría social, éxito, xuventude, corpos perfectos, rique-za...Ex:

- ¿Como se coida un corpo danone? (iogur)

- Pide o bo (xenebra)

- Ponte o último en deseño (un coche)

- Ter un V. é cousa de sabios (ordenadores paranenos)

- Por apelar ó suposto prestixio do anunciador, damarca. Ex:

- T. a calidade (a marca dun coche)

��$

113

- 40 anos de eficacia. Só C. podía ofrecerlle unhasilueta perfecta (cosméticos)

A maior persuasión ofrécea a imaxe, quizais máis aíndaque a palabra, xunto coa música e os acenos (no caso datelevisión).

Con todo, hai anuncios que si tratan de argumentar,vexamos un exemplo:

Pida un desexo para os seus ollos... Sen olleiras, senbolsas, sen enrugas ¡Sen problemas!

Texto argumentativo:

Agora os seus desexos pódense facer realidade coanosa innovadora crema para o contorno de ollos. As inves-tigacións demostran que esta revolucionaria crema aclaraas olleiras e reduce visiblemente as bolsas, as liñas finase as enrugas. Formulada a base de extractos botánicosrelaxantes, cun factor de protección solar SPF 10 que pro-texe contra os danos producidos polo sol. Para ter unhamirada máis nova e atractiva.

Como podes ver, é un texto moi breve que case non tenargumentacións.

A tese é que os nosos soños se poden facer realidadecunha crema. Os argumentos que sosteñen esta tese sonmoi sinxelos:

��

114

- Argumento de “pretendida” autoridade: As investiga-cións o demostran.

- Argumento causa-efecto: está feita a base de extrac-tos botánicos e, ademais, ten factor de protecciónsolar.

A conclusión da maioría dos textos argumentativospublicitarios non aparece. Sería: polo tanto, “mérquea paraestar máis nova e atractiva”.

Os argumentos caen polo seu propio peso. A forzadeste anuncio está máis na imaxe (unha moza fermosa,sen enrugas, moi nova e cunha cute perfecta) que naspalabras. Coas palabras apela á necesidade de mercarunha crema para sentirse nova e atractiva, de ser acepta-do socialmente polo aspecto exterior... Fíxate nos adxecti-vos empregados: innovadora, revolucionaria, relaxantes,nova, atractiva... Son pouco precisos e moi subxectivos.

38. Velaquí outro texto argumentativo quitado da publicidade que aparece na prensa:

Queremos facer números con vostede.

En R. seguimos adiante. Percorremos un longo camiño para poder ofrecerlle o mellorpara a súa empresa. Queremos demostrarllo de preto. Ninguén mellor ca vostede coñe-ce as necesidades da súa empresa en servicios de Telecomunicacións. E ninguén mellorca nós estará ó seu carón para crearmos xuntos un proxecto específico.

��$

115

Textos narrativos

A narración emprégase, sobre todo, nos medios decomunicación que permiten imaxes e sons: na televisión,no cine... Son pequenas historias que explican as exce-lencias do producto anunciado. Hai nestes medios moitainfluencia do cine, de feito moitos directores de cine traba-llan tamén na publicidade. Os recursos que se empreganutilizan os medios do cinematógrafo en canto á creaciónde ambientes, técnicas, recursos...

Intenta lembrar algún anuncio da televisión que conteunha pequena historia, por exemplo: a do perfume Chanelnº5 (Carapuchiña Vermella); a dun deterxente calquera noque unha ama de casa non atopa a súa roupa branca; adun bebé que fala dos inconvenientes de ter un cueiropouco apropiado... A súa estructura é bastante fixa: haiunha situación conflictiva que se resolve co producto

Ofrecémoslle as mellores condicións para xestionar as comunicacións da súa empre-sa de xeito óptimo: variedade de servicios (Telefonía, Internet, Números 900, PlanRenove, etc.), flexibilidade no pagamento, facturación por segundos, tarifas reducidas,descontos por volume de chamadas... Ademais, poñemos ó seu dispór un Servicio deAtención ó Cliente, preparado para escoitalo, informalo e asesoralo.

Máis de 140.000 empresas benefícianse xa de todas estas vantaxes. Conte connos-co, farémoslle un proxecto co seu nome e apelidos.

Verá como axiña os números se lle poñen da súa parte.

Por fin hai alguén do teu lado.

a) ¿Cal é a tese que sostén o anunciador?

b) ¿Cales son os seus argumentos?

c) ¿Que tipo de argumentos emprega? Revisa os tipos de argumentos que estu-diamos na unidade anterior.

d) ¿Cal sería a conclusión?

e) ¿Como apoia a tese a imaxe?

f ) ¿Como apoia a imaxe o texto?

g) ¿Vende só tecnoloxía ou vende tamén: confianza, amizade, solidariedade, luxo,riqueza, éxito social...? Xustifica a túa resposta.

��

116

anunciado. As historias xeralmente van dirixidas a ungrupo de destinatarios e acomódanse a eles.

Os medios impoñen que estas historias deban ser bre-ves. O ritmo temporal é, polo tanto, moi rápido. A músicaadoita ter un papel fundamental. Fíxate cómo a músicaapoia o producto. Moitas veces só se escoita o slogan ófinal. Ás veces, este slogan ten forma de jingle (tema musi-cal para o anuncio ou spot publicitario). Todos lembramos,por exemplo, o jingle do Cola-Cao, ou o de cremas:

Cremas, Danone,Listas para gustar.Como me gustanNo almorzoe ó merendar.Cremas, Danone,Listas para gustar.

O espacio ten o mesmo valor que a imaxe na publicida-de da prensa, carteis ou valos: asóciase a un producto unambiente elegante, de luxo, de modernidade, de confort,de beleza, etc.

Na publicidade da prensa escrita, nos carteis ou valos,cando se emprega a narración, cando se quere contarunha historia, aseméllase a unha banda deseñada, ouemprégase unha sucesión de fotogramas do anuncio queaparece na televisión ou no cine. Ex:

Vexamos algún argumento da publicidade televisiva:

Uns homes que traballan nunha mina de diamantes rou-ban cadansúa pedra preciosa. Os dous as meten na bocae beben unhas latas de refresco que botan no lixo candoestas se acaban. Un deles bebe Schweppes. Cando saendo traballo son examinados cun aparello de raios X. O quenon bebeu Schweppes é detido. O outro sae contento: oestá esperando unha muller nun coche. Dentro está o botede refresco, de onde cae o diamante.

- Situación inicial (presentación dos personaxes e doespacio): nunha mina de diamantes traballan dousempregados)

��$

117

- Situación conflictiva: os dous empregados roubancadanseu diamante.

- Nova situación: os empregados son rexistrados.

- Resolución do conflicto: Un deles é detido, o outro nonporque deixou a súa pedra no bote de S., que foi parao lixo.

- Situación final: Este último sae indemne e rico (e conmoza fermosa esperándoo co bote de S. esmagado).

Hai festa en dúas vilas: a Vila de Arriba e a Vila deAbaixo. En cada vila preparan unha paella. Cando acaban,póñense a fregar. Os da Vila de Arriba empregan deter-xente “Fairy” e os da Vila de Abaixo, outro calquera. Os daVila de Arriba van á festa porque acaban rápido e os daVila de Abaixo seguen agardando que se disolva a graxa.Hai unha voz en “off” que é o narrador, que conta o que vaisucedendo. O slogan é: “F., o milagre antigraxa”.

- Situación inicial (presentación dos personaxes, lugar–espacio- e tempo): Uns cociñeiros preparan unhapaella. Son as festas do verán nas vilas.

- Situación conflictiva: Hai que fregar o que se manchou.Os que usan F. acaban axiña.

- Resolución do conflicto e situación final: Os da Vila deArriba están de festa e os da Vila de Abaixo seguen afregar.

39.

a) Escribe o argumento dalgún anuncio que lembres con estructura narrativa (queconte unha historia).

A continuación, escribe cál é a súa disposición en:

b) Situación inicial (presentación dos personaxes, espacio e tempo)

c) Situación conflictiva (hai un problema que o producto vai solucionar)

d) Nova situación (ás veces, hai novas accións para solucionar o conflicto)

e) Resolución do problema e situación final (pode ocorrer en dúas partes: resolucióne final).

��

118

40. Este é un anuncio de prensa que presenta unha estructura narrativa:

Houbo un tempo no que todos eramos libres. A fraga, as montañas, e os océanoseran o noso fogar.

Pero algo ocorreu.

Convertémonos en persoas de interior. Empregados de oficina, telespectadores,clientes asiduos de bares...

Pero agora, gracias ó excepcional tecido de GORE –TEXT, podemos reencontrarnosde novo coa Natureza.

Probablemente GORE-TEX sexa o tecido máis durablemente impermeable, transpi-rable e “cortaventos” que exista. Nin a chuvia nin a neve conseguen entrar, pero a suorsae facilmente.

Sentir o corpo cálido, enxoito e cómodo, vaia frío ou calor, pode cambiar a túa vida.

É só un aviso. Ou, máis ben unha promesa.

a) ¿Cal é a situación inicial? ¿Quen son os protagonistas? ¿Cal é o ambiente onde sedesenvolve a historia?

b) ¿Cal foi o problema?

c) ¿Como se soluciona?

d) No texto aparce unha descrición: ¿cal? ¿que adxectivos emprega?

��$

119

4. Textos descritivos

Forman parte da información ofrecida ós consumidores.Así, en moitos anuncios de coches, ofrécense as caracte-rísticas técnicas dos mesmos, en canto a motor, segurida-de, electricidade, etc. Electrodomésticos, alimentos...poden ser descritos con menor ou maior veracidade. Enxeral, descríbense dun modo subxectivo os aspectos inte-resantes, óbvianse os comúns e siléncianse os negativos.Lembremos que o fin da publicidade é a persuasión (ven-der o producto), non a información. Por iso non hai dema-siados textos descritivos.

Os recursos estilísticos empregados na descrición sonbasicamente a adxectivación vaga e imprecisa e as com-paracións (eliminando o segundo termo da comparación).Volve a ler o apartado de recursos estilísticos que expuxe-mos máis arriba.

Vexamos algún exemplo de descrición:

Descubra algo novo e estimulante. Sente ó volante donovo Opel Vectra, fonte de enerxía. Sinta toda a potenciados seus novos motores gasolina e do avanzado turbodie-sel, 16V de inxección directa. Todos eles coa máis innova-dora tecnoloxía Ecotec. Goce do seu atractivo deseño deliñas puras, do seu confortable interior e do seu completoequipamento. Co novo Opel Vectra viaxará a un mundo denovas sensacións.

��

120

Na parte inferior do anuncio e, con letras moi pequenas,descríbese o equipamento cos aspectos máis interesan-tes. Os aspectos comúns ós outros automóbiles non semencionan (iso non ten interese ningún e máis coas res-triccións de espacio dos anuncios) e dos negativos, loxi-camente, nin se fala.

Fíxate nos adxectivos cualificativos empregados: novo,estimulante, novo, novos, avanzado, innovadora, atractivo,puras, confortable, completo e novas. Os adxectivos sonimprecisos: ¿novo respecto a que? ¿innovador comparadocon que? ¿que significa “liñas puras”? ¿por que o equipa-mento é completo? ¿non falta nada?

Presta atención ós verbos empregados, todos en impe-rativo: descubra, sente, sinta, goce... Todos apelan á sen-sibilidade dos lectores para que proben esta fonte de pra-cer, esta “fonte de enerxía”.

É unha descrición típica da publicidade: Está baleira designificado, o único que ofrece é a novidade. Véndesenovidade e beleza, non prestacións técnicas axeitadas.Fíxate como as auténticas prestacións do coche aparecenen letra pequena, que moi poucos len. A información estárelegada: o importante é persuadir de que mercando esecoche, imos ter algo novo e atractivo.

41. a) Le atentamente esta descrición. Subliña os adxectivos, as comparacións e os grupospreposicionais (preposición + nome), que cualifican o substantivo e clasifícaos na táboa.

��$

121

O único malo de FLOR DE ESGUEVA é que cando acaba, ACABA.

Elaboramos o queixo como o aprendemos dos mellores mestres queixeiros, haimáis de 50 anos, con artesanía, coidado e paciencia, utilizamos só o leite máis purodas nosas ovellas, sen ningún tipo de proceso industrial e deixámolo callar e madu-recer ó ritmo da natureza, sen présas nin sobresaltos, é un proceso laborioso e arte-sanal, de producción limitada. Así é o noso queixo, de cor espigada e sabor forte,limpo e aromático. Se fixesemos máis, xa non sería Flor de Esgueva. Por iso, candoacaba, acaba.

b) Tendo en conta estes adxectivos, comparacións e grupos preposicionais, ¿quevende este texto, ademais de queixo?

42. Agora que xa coñeces un pouco máis sobre o que é a publicidade, elabora un textodescritivo publicitario que apoie a seguinte imaxe. Escribe tamén o slogan.

,snóicarapmoc,sovitacifilaucsovitcexdAsianoicisoperpsopurg

nañapmocaeuqóemoN

��

122

43. Fíxate nos seguintes obxectos. Ti vas ser agora o/a publicista. Inventa o texto dunanuncio publicitario para o obxecto que ti escollas. Para que sexa máis doado, dámos-che un guión.

Obxecto imposible de Corelman




Obxecto imposible deCorelman

Obxecto imposible deCorelman

��$

123

Nome do producto (e a marca):

Descrición (fai unha ficha):

- Forma:

- Tamaño:

- Textura:

- Cor:

- Olor:

- Sabor.

- Son:

- Características especiais:

- Para qué serve:

- Outras utilidades que lle podes dar:

- Outras características que queiras resaltar:

Agora pensa qué outra cousa (apelando á afectividade ou desexo de superaciónde cada persoa) podes vender co producto: éxito social, beleza, riqueza, bo gusto,exclusividade, etc. Reflexiona sobre qué destinatarios son os apropiados para esteproducto, para que eles/as o merquen.

Unha vez feita esta planificación en canto ó tema e destinatarios, pensa cómo orde-nar esas ideas (lembra: unha idea por parágrafo) e no tipo de texto (narración, des-crición, argumentación).

Escribe o texto e o slogan que vai vender o producto. Debuxa a imaxe que o acom-pañaría ou, polo menos, indica cómo sería.

44. ¿Cal sería o argumento do teu anuncio (con estructura narrativa) para a televisión?

45. Elixe outro dos obxectos imposibles que aparecen na actividade 40.

- Inventa un texto argumentativo para persuadir sobre a necesidade do teu pro-ducto.

- Debuxa cómo sería a súa imaxe para a prensa escrita ou para un cartel.

��

124

46. Inventa un texto descritivo ou argumentativo para este slogan dunha marca de roupafeminina:

47. Inventa un slogan para este texto. Ten en conta que o slogan é a parte máis impor-tante do anuncio, porque o identifica co producto. Podes facelo en verso, mesmopode ser un jingle.

A enerxía eólica é limpa, natural e respectuosa co ambiente. Porque compartimosnatureza, puxemos en marcha o mellor aeroxerador de España, o AWEC-60, unhaimportante innovación tecnolóxica na investigación das enerxías renovables. UniónFenosa.

48. Agora tes que escribir o texto desta imaxe publicitaria. Fíxate ben no que represen-ta e no que quere vender, ademais do coche. Inventa unha descrición e un slogan.

��$

125

5. Os estereotipos na publicidade

Como levamos visto ata agora, a asociación de texto eimaxe vende un producto que un anunciador quere quemerquemos. Sabemos tamén que a publicidade manipulaporque para convencernos de que compremos apela ómundo inconsciente, ás crenzas, ós desexos das perso-as... (a mensaxe subliminal). E non só manipula, senóntamén crea un sistema de valores que rexen a sociedadeconsumista: propugna uns valores inalcanzables comoluxo, poder, fermosura... Cando unha persoa non distingueentre o producto e eses valores, séntese frustrada e insa-tisfeita. Por iso é importante comprender cómo é esa mani-pulación e estar previdos ante toda esa vaga de propa-ganda que nos asalta cada día. Sobre todo os máis novos.

Entre o que se di e mostra nun anuncio e o que en rea-lidade quere dicir e mostrar hai un abismo. Moitas vecesnon nos damos de conta desa diferencia. É importante, poriso, reflexionar sobre isto e distinguir ónde esta a falsidadeda mensaxe, decatarnos da súa mensaxe subliminal. A fal-sidade está na imaxe e no texto. Xógase moi a miúdo coduplo sentido.

Os roles sociais estereotipados son moi empregados napublicidade, sobre todo os estereotipos sexistas: amuller é a principal destinataria dos productos, principal-mente como ama de casa (nai/esposa), pero, ademais, asúa imaxe emprégase para promocionar os productos,converténdose dese xeito nun obxecto de venda, nunreclamo erótico. A súa identidade como persoa queda rele-gada ó seu corpo, ó seu sexo... Pola contra, a imaxe dohome na publicidade representa a activiade, a forza, opoder e a intelixencia.

As cousas están cambiando (moi lentamente), estaseagora a substituír a imaxe tradicional por outro estereotipode muller: a muller perfecta que traballa dentro e fóra dacasa e que cumpre ámbolos dous papeis marabillosamen-te. Pero aínda queda moito por facer, non temos máis quebotar unha ollada á publicidade, e non só á muller comoreclamo erótico, senón tamén no papel que desempeña eten que desempeñar: estar sempre fermosa, delgada,feliz, relaxada e xuvenil... Todo para satisfacer ó varón

��

126

aínda que se oculte baixo o lema de “sentirse ben consigomesma”.

Cando chega o nadal os estereotipos son reproducidosfielmente nos xoguetes dos nenos e nenas, que seguen areflectir os roles clásicos.

Fíxate nos anuncios que ilustran este texto: o corpo damuller serve para vender o producto. No primeiro caso, haitamén un xogo de palabras: “Capricho de muller”. Este slo-gan fai referencia a que ese conxunto de roupa interior éun capricho para calquera muller, un desexo non funda-mentado na razón ou que simplemente adorna sen sernecesario. Pero tamén fai referencia ó corpo da muller, queé un capricho (¿para quen?).

O segundo anuncio, que é de roupa para mulleres,vende claramente o corpo nu que amosa os seos dunhafermosa moza, con pinta de rebelde. Cáseque non se ve asúa camisa... (que é, en teoría, o que se pretende vender).

Afortunadamente agora comezan a xurdir anuncios nonsexistas que tentan contrarrestar os estereotipos queimperan na sociedade e que andan a estragar as vidas(frustracións, insatisfaccións...) dalgunhas adolescentes:

Este anuncio de Body-shop é un loable esforzo para eli-minar o estereotipo do corpo delgado, esquelético quepropaga a maioría da publicidade.

��$

127

Este anuncio de Nestlé tenta salientar a intelixencia damuller (100% de materia gris), pero volve ó estereotipo demuller delgada: a intelixente é a delgada, que sabe o queé bo. Intenta romper cun estereotipo pero reforza outro.

Imos analizar agora un anuncio onde hai unha mensa-xe subliminal moi clara:

O primeiro anuncio é anterior ó segundo. Ambos coinci-den, entre outras cousas, no slogan: Este escuro obxectode desexo. É unha expresión moi común, aínda que osanunciantes cambiaron o determinante: Ese por este. Afrase está tirada do nome dunha película de Luis Buñuel,Ese escuro obxecto do desexo (1.977). O significado,como podemos observar, non é o mesmo: Buñuel dicíaque “Todo desexo ten un obxecto e este é sempre escuro.Non hai desexos inocentes”. No anuncio transmítese aidea de que se desexa algo que é escuro, non que todosos desexos teñan unha intención escura, oculta...

Imos analizar cada anuncio:

Anuncio nº1:

A imaxe:

- Lectura denotativa:

Baixo unha palmeira e, suspendidas enriba domar, e , en primeiro plano, vense dúas botellasde ron. É o solpor. As cores van da amarela ávermella (douradas, laranxas, cobrizas...).

- Lectura connotativa:

Unha illa tropical, o solpor, o ron... suxire o para-íso para os occidentais. As cores, moi cálidas,dan idea de paixón, de sensualidade. A paisaxee as botellas de ron mestúranse. O ron formaparte da illa exótica...

O texto:

Debaixo do slogan: “este escuro obxecto de desexo”,que se refire ó máis escuro da fotografía, o ron, algodesexable, aparece un pequeno texto no que se di queese ron é o tesouro dunha illa única. ¿Por que fala aquí de

��

128

tesouros? Porque as illas tropicais están unidas, na litera-tura, no cine, na tradición oral, a tesouros perdidos enlugares exóticos e máxicos cos que poder soñar... o ronaquí é o tesouro que todos desexamos nun lugar único,perdido, onde non exista o tempo, só sol e felicidade.Explótanse así mitos moi arraigados na nosa sociedade.

O texto e a imaxe:

O texto e a imaxe apóianse mutuamente para resaltarcómo nesa illa paradisíaca hai algo moi desexable e escu-ro:

Anuncio nº 2:

A imaxe:

- Lectura denotativa:

O anterior anuncio engade a foto dunha mullerde cor escura apoiada no tronco da palmeira.Vai vestida soamente coa parte de abaixo dobikini. Así mesmo, as botellas son máis grandese están esvaídas, confundidas co ceo. As coresson moito mais escuras, avermelladas.

- Lectura connotativa:

A sensualidade e paixón outorgada polas coresagudízase coa presencia da muller que mira ólonxe (ó ceo, onde está o ron) dunha formasuxestiva. Está case núa o que indica que ofre-ce sexo, vende sexo. O ceo, ó solpor, confúnde-se coas botellas.

O texto:

Os publicistas eliminaron o texto e só deixaron o slogan:“Este escuro obxecto de desexo”. Agora o obxecto de des-exo non é só o ron, senón a muller de cor escura, obxectode desexo sexual. Bebendo ron Barceló un pode alcanzaro seu desexo de sexo exótico nunha illa paradisíaca: estaé a auténtica mensaxe do anuncio.

O corpo da muller é aquí un reclamo sexual, un obxec-to que serve para vender ron. O slogan emprega dous sig-nificados da palabra “obxecto”: “ser ou cousa á que se

��$

129

dirixe un sentimento ou acción” e “cousa definida pola súamateria”. Está a xogar con ámbalas dúas acepcións. Omesmo ocorre coa palabra “escuro”: “que non se com-prende” (un desexo oculto ou con non moi boas inten-cións) e “que tira á cor negra”. Hai un duplo sentido nafrase que se aprecia na imaxe, que a complementa.

Outro estereotipo que aparece na publicidade é o daxuventude cunhas determinadas características triviaisque están a imperar na sociedade (o mito do xuvenil): del-gado, guapo, deportista, que viste roupa de marca, diver-tido, desenfadado, independente, orixinal, con boasideas... É unha imaxe idealizada e falsa, fonte de frustra-cións para os destinatarios, os mozos e as mozas.

Fíxate nos anuncios á marxe:

Os/as destinatarios/as dos productos que aquí anun-cian (roupa, zapatillas e colonia) son os mozos e mozas.

Os estereotipos, isto é, os arquetipos ou modelos demozos que aquí aparecen son: guapos, sans, delgados,“naturais” (parece que gustan da natureza), desenfadados,alegres, moi amigos (están xuntos, collidos do brazo, pare-ce que se queren e que gozan da compaña dos outros),divertidos (parece que están a divertirse como nunca), vancon roupa á moda pero cómoda e xuvenil, sen prexuízos(hainos de todas as razas) e solidarios. Pero sobre todorepresentan ós mozos e mozas estadounidenses: a ban-deira dos EUA aparece en dous dos anuncios, as súascores están no logotipo da marca. Son o prototipo dosmozos e mozas americanos libres de complexos, ben for-mados e atléticos, demócratas, froito dun soño dun paísfeito a si mesmo, onde a liberdade e a independencia sonos seus símbolos = a bandeira. Este arquetipo vendemoda e perfumes para a xuventude. Poñendo esa roupasentíremonos como un californiano máis. Nada máis lonxeda realidade...

A mensaxe persuasiva está na súa imaxe, posto que oúnico texto está en inglés e redunda no dito na imaxe:“auténtica fragancia americana” e “unha declaración deindependencia”. O feito de estar en inglés indica que osdestinatarios son mozos que saiban inglés, naturalmente.

��

130

No terceiro caso xa se prescinde do texto e só figura onome da marca. Se ti es novo, sen prexuízos, divertido,sabes inglés e es moderno... daquela este anuncio te inte-resa.

49. Fíxate neste anuncio. Fai unha lectura connotativa e denotativa da imaxe correspon-dente e logo reflexiona por escrito sobre cal é a figura e o papel da muller no anun-cio:

Responde, antes de facer a túa reflexión, sobre o estereotipo de muller presentado:

a) ¿Como é fisicamente a muller?

b) ¿Como vai vestida e peiteada?

c) ¿Que está a facer?

d) ¿Cal é a sua relación co texto, co slogan?

��$

131

50. Fíxate nos anuncios publicitarios que aparecen a continuación:

Destinatarios: a quén vai dirixido o producto.

Mensaxe persuasiva: qué é o que en realidade se vende e cómo se vende, lembra quea mensaxe persuasiva é unha combinación entre o texto e a imaxe.

Arquetipos: o modelo de persoa que aparece na imaxe.

soiratanitseD avisausrepexasneM sopiteuqrA

1ºnoicnunA

2ºnoicnunA

3ºnoicnunA

4ºnoicnunA

5ºnoicnunA

��

��

��

��

132

6. Eufemismos e palabras tabú

Tabú é unha palabra de orixe polinesio que significa“prohibido, sagrado”. Aplícase a todas aquelas palabrasque por pudor, elegancia ou prexuízo social non se nome-an. As palabras tabú son palabras consideradas vulgares,inoportunas ou con connotacións negativas, como porexemplo: cu, defecar, ouriñar, vomitar, paralítico, borra-cheira, cego, vello... Estas son substituídas por outraspalabras ou expresións que as atenúan ou encobren,denominadas eufemismos.

Hai palabras que nalgúns lugares de Galicia teñen unsignificado “máxico”, é dicir, que pronuncialas pode traerdesgracia. Ex:

- “Demo” é sustituído por “maligno”, “perello”, “demoro”,“demontre”, “dencho”, “diantre”, “deño”...

- “Lobo” por “lobicán”, “pardiño”, “perico”...

- “Cobra” por “bicha”, “bichorro”...

ÚBATSARBALAP SOMSIMEFUE

uC .oriesart,apoP

ragac/racefeDedrecaf,raucave,oprocedrecaF

ari,edadisecenahnurecaf,ertnev...oñixaivnu

raxem/rañiruOratob,seronemsedadisecenrecaF

...abreharallom,sagua

raslog/rasuort/ratimoVóatlovarad,racrobed,revloveD

...oriellac

ocitílaraP,odidepmi,ocisífodilávsuniM

...ocirótometneicifed

ariehcarroB,ariedebeb,anom,aehc,amitíP

...apmort,aledebeb

ogeC,lausivetneicifed,etnedivnI

...lairosnesodilávsunim

ollev/zelleV,adaruodedadi,edadiª3

...roiamaosrep,edutcenes

��$

133

- “Morte/morrer” por “deixar de sufrir”, “abandonar estemundo”, “acordarse Deus de un”, “Dar a alma”, (sobrea morte hai moitísimos eufemismos), etc.

Hoxe en día o “politicamente correcto” é o emprego deeufemismos para referirse a palabras con significados que“poidan provocar susceptibilidades” ou con connotaciónsracistas, sexistas, etc. Son moi frecuentes nas noticias deprensa e na publicidade.

Exemplos: homes de cor (por negros), deficientes audi-tivos (por xordos), dificultades económicas (por pobreza),cesamento laboral (por despedimento), doenza mortal(por cancro), conflicto laboral (por folga), etc.

Como podes observar, hai eufemismos máis cultos eoutros máis populares, do argot: impedido/minusválido;traseiro/popa; perello /Belcebú, etc.

Os eufemismos son algo pasaxeiro, porque acabanidentificándose coa palabra tabú. Así, hai moitísimas deno-minacións da palabra retrete: latrina, servicio, inodoro,aseo, baño, escusado, váter, peza...

51. Busca un eufemismo que exista na lingua para cada unha destas palabras:

a) Criada: e) Parir:b) Cárcere: f) Deus:c) Guerra: g) Retrete:d) Tolo: h) Vello:

52. Subliña as expresións eufemísticas que aparecen a continuación e explica o seu sig-nificado:

a) Esta é unha escola para rapaces con necesidades educativas especiais.

b) Teño unha dor de ventre terrible, ando de mes...

c) Esa familia vive moi apertada.

d) Os invidentes estaban no seu centro social.

e) Comeu moitas amoras e foise por si.

f) Isto é unha gaita, miña filla.

g) Ese rapaz vai por mal camiño, dígocho eu.

134

��

��

• Recoñecer e distinguir entre as distintas produccións, ben icónicas(humor gráfico), ben icónico-verbais (historieta gráfica, cómic)

• Analizar cómics e historietas gráficas observando a integración daslinguaxes verbal e icónica.

• Identificar as convencións no cómic.

• Analizar e reflexionar sobre as particularidades da linguaxe do cómic.

• Observar e reflexionar sobre a integración da imaxe, o texto e ocontexto.

• Comprender a crítica social presente nos textos icónico-verbais.

• Elaborar cómics e historietas gráficas integrando as distintaslinguaxes.

��

135

��

1. A viñeta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

2. O encadre e os tipos de plano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141- Plano de Detalle (PD) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142- Primeiro Plano (PP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143- Plano Medio (PM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143- Plano Americano (PA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144- Plano Enteiro (PE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144- Plano Xeral (PX) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145- Plano en Panorámica (PEP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145

3. O punto de vista . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148- Medio ou normal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148- En picado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149- En contrapicado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150

4. Os globos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152- Partes dos globos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152- Tipos de contornos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152- Tipos de deltas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153- Tamaños das letras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154

5. Os textos de apoio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160- Textos de apoio con función de ancoramento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161- Textos de apoio con función de relevo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161- Textos de apoio mixtos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

6. As onomatopeas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

7. Os signos cinéticos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169- Que indican traxectoria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169- Que indican impacto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170- Que indican movemento a gran velocidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170

8. Os ideogramas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171

9. As metáforas visuais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172

10. A xestualidade dos personaxes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174

11. A montaxe das viñetas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

12. Fases de elavoración do cómic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184- O argumento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184- O guión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185- A planificación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189- O debuxado a lapis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190- O entintado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190- A rotulación dos textos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190- O coloreado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191

��

136

Os cómics, tamén denominados banda deseñada, his-torieta gráfica e, mesmo "tebeos", son un claro exemplo dexénero mixto polo que respecta á linguaxe que utilizanpara construír as súas mensaxes (texto e debuxos). A ideaou a historia que se quere comunicar ós receptores partici-pa tanto das características da linguaxe literaria como daspropias das artes da imaxe (pintura, cine, televisión). É,polo tanto, unha mestura do código lingüístico e do códigovisual que adoptan para este medio unhas peculiaridadespropias que iremos analizando ó longo desta unidade.

Un dos principais prexuízos cos que nos atopamos áhora de analizar a historieta gráfica ou cómic é a conside-ración, moi xeneralizada, de que este é un medio de carác-ter fundamentalmente humorístico, dirixido de maneiraprioritaria ó público infantil. Respecto a isto, se ben é ver-dade que nenos e mozos son un público tradicionalmenteinteresado nos cómics, o interese non se limita en modoalgún a estes primeiros anos da vida . Existen na actuali-dade autores e autoras de banda deseñada que dirixen asúa obra a público adulto e que reflicten nas súas produc-cións todo tipo de temática. Por outra banda, queremossalientar a existencia de moitos libros de cómic de extraor-dinaria calidade, auténticas obras de arte que supoñen orecoñecemento internacional dos seus creadores.

Queremos sinalar que á hora de analizarmos o cómictomamos como referencia fundamental a obra Os cómicsnas aulas de Agustín Fernández Paz, publicada pola edi-torial Xerais no ano 1992 e que tamén nos serviu de moitaaxuda o libro de Mauro Rollán Méndez e Eladio SastreZarzuela, El cómic en la escuela. Aplicaciones didácticaspublicado polo Instituto de Ciencias de la Educación daUniversidade de Valladolid no ano 1986.

O noso principal obxectivo será ir estudiando os dife-rentes aspectos do cómic para que ó rematares a unida-de, e valéndote da información que aquí vas atopar, con-fecciones un cómic segundo os teus propios criterios.

��,

137

1. A viñeta

A unidade de acción básica nos cómics é a viñeta, que seconsidera a unidade narrativa esencial. Consideramos viñe-ta cada un dos espacios que dentro dunhas marxes reflictende forma gráfica un momento significativo da historia.

Comezaremos estudiando a forma da viñeta para des-pois estudiar o seu contido.

O cotián na viñeta, ou o que podemos chamar a súaforma clásica é a encadrada en liñas rectas, normalmentenegras e finas, podendo adoptar normalmente a forma decadrado ou rectángulo.

A súa disposición normalmente é horizontalmais tamén pode ser vertical, ben sexa coa altu-ra da tira, ben sexa ocupando a metade, toda aaltura da páxina ou calquera outra dimensión.

No primeiro exemplo a verticalidade ten unvalor connotativo, xa que contribúe a incrementara sensación de opresión. Vemos os personaxescomprimidos dentro do rectángulo, ata tal puntoque a esquina da lazada do pano de mesa que omarido ten atado ó pescozo xa se sae dos límitesda propia viñeta. Isto lonxe de ser fortuíto, é unrecurso para salientar máis a submisión á que estásometida a muller.

No segundo exemplo a verticalidade carecedo valor connotativo do exemplo anterior, sim-

Goscinny e Uderzo. Asterix na Helvecia.Mas-Ivars Editores, S.L. 1997

Goscinny e Uderzo.Asterix na Helvecia. Mas-Ivars

Editores, S.L. 1997

Andrés García Fortes.“Retrato de familia” enFrente Comixario, 2.

1989.

Tito/Pestiño. “VellosAmigos” en Frente

Comixario, 2.1989.

��

138

plemente serve para que teñamos unha visión máis amplados personaxes e do escenario no que estes se moven.

Outro aspecto que tamén varía é o propio recadro daviñeta que pode adoptar diferentes formas, ademais dadisposición clásica en liñas rectas negras que xa vimos,podemos atopar outros tipos de liñas e formas.

Velaquí tes tres exemplos desta variación:

No primeiro caso empréganse liñas case que rectas ecoa sensación de estaren feitas á man, o contido é undebuxo realista dun home que camiña baixo a chuvia e ovento.

Miguelanxo Prado. “Silencio deoboe” en Páxinas Crepusculares(historias inducidas). Deputación

da Coruña. 1993.

Francisco Ibáñez. “El DDT nº610.21/01/1963” en “Super Humor

Mortadelo, 1. Ediciones B, S.A.1999.

Andrés. “Cuestión de ovos” enFrente Comixario, 2. 1989.

��,

139

Na segunda viñeta as liñas rectas son substituídas porondas e o contido é o retrato deformado dun futbolista nunpartido buscando a comicidade. A deformación atopámolatanto nas formas como nas proporcións (fíxate por exem-plo, na proporción da cabeza respecto do corpo, na formadas mans ou na desproporción dos tacos das botas).

E na terceira as liñas, que son curvas e adquiren un gro-sor moito maior, contribúen á abstracción do debuxo queconteñen. Vemos que non é un debuxo realista por exem-plo na representación das caras realizadas practicamentesó con liñas rectas, ou na representación suxerida dasmans que teclean con ausencia do resto do corpo.

Outra opción empregada por algúns autores no deseñodas súas viñetas é a eliminación dalgunha ou de todas asliñas que delimitan a propia viñeta.

A continuación ofrecémosche dous exemplos disto.

Na primeira viñeta só veñen marcadas a liña inferior e ametade inferior das liñas verticais, que rematancoincidindo a da esquerda co final das costas do homeque está a falar por teléfono, e a da dereita co lado doteléfono. A nosa propia visión é a que se vai encargar derealizar un rectángulo imaxinario.

Alteau e Charles Douxan.“O SEGREDO DA UNESCO.Unha aventura de LBRZ ET

ZKRR” en O Correo daUnesco. Agosto-Septembro

1997.

A.R. Díaz & A. Timmers.“O Exterminador Sem

Futuro” en FrenteComixario, 6. 1989.

��

140

No segundo exemplo vai ser a delimitación do globo nasúa parte superior, encaixada arriba e ós lados, a que nossuxira a visión rectangular da viñeta.

Noutras ocasións é o propio fondo da páxina o quemarca a delimitación das viñetas. Como vemos no seguin-te fragmento:

Aquí as viñetas en cores veñen delimitadas polo fondonegro da páxina, que tamén se podería interpretar comoliñas grosas negras. Esta elección axuda a salientar máisas cores claras das viñetas que nos dan a sensación decadros.

Miguelanxo Prado. “As rotas da auga” en Páxinas Crepusculares(historias inducidas). Deputación da Coruña. 1993.

��,

141

Ata agora estivemos a ver casos nos que mediante tirasbrancas ou negras entre liñas existía unha separaciónentre as diferentes viñetas, mais non sempre é así. A con-tinuación ofrecémosche un exemplo no que unha liña finahorizontal serve para marcar o cambio de viñeta.

Xaquín Marín. “O Frautista” en Das Capital, 2. 1990.

Máis adiante, cando estudiemos a montaxe das viñetasveremos como estas xa deixaron de ser en moitos casosespacios delimitados infranqueables.

2. O encadre e os tipos de plano

Nos cómics, igual que ocorre en calquera manifestaciónartística, sempre existe unha selección por parte do crea-dor pola cal se representa unha porción da realidade, aque interesa para o que se quere contar.

O encadre é o fragmento da realidade seleccionado naviñeta, o que define o espacio imaxinario no que se des-envolven os personaxes. Ó debuxar, como se fose cunhacámara de cine, de vídeo ou de fotografía, situámonos nunpunto desde o que vemos a escena, achegándonos ouafastándonos dos personaxes, abranguendo máis oumenos elementos. Segundo o encadre sexa máis oumenos amplo, defínense os diferentes tipos de plano.

��

142

Os planos dividímolos dunha banda en dramáticos edescritivos: Plano Dramático é aquel no que a atenciónse centra na xestualidade do personaxe ou nun detalle;Plano Descritivo é o plano no que a atención se centra narelación dos personaxes co espacio que os rodea.

Os planos clasificámolos tamén tomando como medidade comparación a figura humana e escolleremos o tipo deplano dependendo do que queiramos contar, ou salientar,ou mesmo, dependendo tamén do que queiramos omitir.Segundo isto podemos diferenciar os seguintes TIPOS DEPLANO:

Plano de Detalle (PD)

Só se representa unha porción dun corpo (un pé, unhaman, un ollo...) ou unha cousa (un billete de avión, un indi-cador da autoestrada, unha luva...). A súa función é a deque reparemos nese pequeno detalle, esencial para acomprensión da secuencia.

Robledo. “Fábula” enFrente Comixario, 4.

Hergé. As aventuras deTintín. 1983 Goscinny e Uderzo.

Asterix na Helvecia.Mas-Ivars

Editores, S.L. 1997

Tito/Pestiño. “VellosAmigos” en Frente

Comixario, 2.1989.

��,

143

Primeiro Plano (PP)

Na viñeta só aparece o rostro dun personaxe, coa súaexpresión ben delimitada, normalmente cortado á alturadas clavículas. Utilízase cando se quere que nos fixemossó na expresión e/ou nas palabras dun personaxe, conse-guindo deste xeito que lle prestemos toda a nosa atención.

Plano Medio (PM)

Como o seu nome indica, os personaxes aparecen cor-tados pola metade, máis ou menos á altura do van ou dopeito. Neste tipo de plano o interese reside no aspecto dorostro dos personaxes e/ou no que din, quedando normal-mente a parte superior da viñeta reservada para os glo-bos.

Quino. Mafalda 5.Souto, S.A. 1988.

Fernando García Varela. “Unhaoportunidade para Van Gogh”

en Das Capital, 1. 1989.

Xaquín Marín. “OFrautista” enDas Capital”, 2. 1990.


Javi/Tito/Robledo/Chaler.“Garriga. Primeiro

sangue” en EspecialFrente Comixario, 6. 1989

Tito/Pestiño. “VellosAmigos” en FrenteComixario, 2. 1989.

��

144

Plano Americano (PA)

Tamén chamado plano “tres cuartos”, o seu nome vén-lle do cine norteamericano no que xeneralizou a súa utili-zación. Os personaxes aparecen cortados á altura dosxeonllos. Utilízase a miúdo cando se quere representarunha conversa ou acción na que interveñen dous ou variospersonaxes.

Plano Enteiro (PE)

Os personaxes están representados de corpo enteiro,ocupando practicamente a altura da viñeta. Utilízasecando, sen perder de vista o espacio no que están, quecase non se ve ou se ve nun segundo plano, queremosque o lector se fixe máis neles.

E.C. Segar. Tiras dePopeye. 1936.

Pestinho. “Capitam Palheiro” enEspecial Frente Comixario, 6.

1989.Hergé. As aventuras de Tintín.

O caso Tornasol. Juventud.1983.

Pestinho. “Indiana Xones(II parte)” en FrenteComixario, 2. 1989.

“Super Mortadelo” en SuperHumor Mortadelo, 1.

Ediciones B, S.A. 1999.

Hergé. As aventuras de Tintín.O caso Tornasol. Juventud.

1983.

��,

145

Plano Xeral (PX)

Nel aparecen o(s) personaxe(s) de corpo enteiro, maisreducindo o seu tamaño para compartir a importancia codecorado, o espacio físico que o(s) rodea. Tamén se utili-za para mostrar o espacio no que ocorren os feitos, sennecesidade de que aparezan os personaxes, por estarazón é un plano moi utilizado nas primeiras viñetas demoitas historias. Tamén se usa para marcar o cambioespacial, isto é, o cambio dun lugar a outro na historia.

Plano en Panorámica (PEP)

É o tipo de plano máis amplo, nel aparece a descriciónde amplas paisaxes e, en ocasións, os personaxes podennon aparecer.

Miguelanxo Prado. “Collage dunha renuncia” en PáxinasCrepusculares (historias incluidas. Deputación da Coruña. 1993.

Miguelanxo Prado.“Demorado crepúsculode outubro” en PáxinasCrepusculares (historiasincluidas). Deputación da

Coruña. 1993.

Hergé. As aventurasde Tintín. O caso

Tornasol. Juventud.1983.

Ateau e Charles Douxan. “OSEGREDO DA UNESCO.

Unha aventura de LBRZ ETZKRR” en O Correo da

Unesco. Agosto-Septembro1997.

��

146

Hergé. As aventuras de Tintín. O caso Tornasol. Juventud. 1983.

Enki Bilal. El sueño del monstruo.NORMA Editorial, S.A. 1999. Traducción.

��,

147

53. A continuación ofrecémosche diferentes viñetas. Segundo o seu encadre, clasifícaasindicando qué tipo de plano mostra cada unha delas (Plano de Detalle, PrimeiroPlano, Plano Medio, Plano Americano, Plano Enteiro, Plano Xeral, Plano enPanorámica).

1) Miguelanxo Prado.“Silencio de Oboe” en Páxinas Crepusculares (historias

incluidas). Deputación da Coruña. 1993. 2) Ateau e Charles Douxan. “OSEGREDO DA UNESCO. Unha aventura

de LBRZ ET ZKRR” en O Correo daUnesco. Agosto-Septembro 1997.

3) Francisco Ibáñez.“Especial Xullo 1974” enSuper Humor Mortadelo,

1. Ediciones B, S.A. 1999.

6) Hergé. As aventuras de Tintín. O casoTornasol. Juventud. 1983.

4) Xaquín Marín.“O Frautista” en Das

Capital”, 2. 1990.

7) Pestinho/Chaler.“Historias de serie B” en

Especial Frente Comixario,6. 1989.

5) Hergé. As aventuras deTintín. O caso Tornasol.

Juventud. 1983.

��

148

3. O punto de vista

O punto de vista é o punto imaxinario desde onde oautor observa a acción. Nós ímonos deter a analizar aangulación do punto de vista, isto é, o ángulo de visión,que pode ser de tres tipos:

Medio ou normal

A acción da viñeta represéntase como se pasase á altu-ra dos nosos ollos, por iso non notamos nada especial.

54. Agora vas ser ti quen elabore diferentes viñetas segundo o seu encadre.

a) Debuxa dúas viñetas que se correspondan cun Plano de Detalle.

b) Debuxa dúas viñetas que se correspondan cun Primeiro Plano.

c) Debuxa dúas viñetas que se correspondan cun Plano Medio.

d) Debuxa dúas viñetas que se correspondan cun Plano Americano.

e) Debuxa dúas viñetas que se correspondan cun Plano Enteiro.

f ) Debuxa dúas viñetas que se correspondan cun Plano Xeral.

g) Debuxa dúas viñetas que se correspondan cun Plano en Panorámica.

55. Nesta actividade inventarás diferentes viñetas para contar a seguinte historia procu-rando que aparezan o maior número de planos diferentes. Non é necesario que asdebuxes, podes describilas.

A nosa historia desenvólvese nun castelo medieval situado no alto dunha montañarodeado dunha paisaxe mesta inzada de árbores. Nunha das salas do castelo un prínci-pe descansa no seu leito pensando cómo poderá facerse un heroe. Chaman á súa porta.Un emisario tráelle unha carta de seu pai na que lle di que é necesario que salve ós habi-tantes dunha vila do seu país ameazados por un xigantesco dragón. O príncipe empren-de a súa viaxe co seu cabalo. Pasa a noite no medio do bosque pensando como com-bater a semellante fera. Ó día seguinte continúa o seu camiño. No medio dunha chairaaparéceselle o dragón botando lapas de lume polas súas ventas. Coa súa espada loitacontra o dragón matándoo finalmente. Aparecen os habitantes da vila que o aclamancomo un heroe por telos salvado de semellante ameaza. O noso protagonista, un rapazde hoxe en día, esperta na súa cama co ruído do seu espertador. Todo fora un soño.

��,

149

En picado

A acción aparece na viñeta como se a visemos desdearriba. Nalgunhas ocasións o ángulo de visión en picadoserve para facer máis pequeno un personaxe, para salien-tar a súa indefensión.

Ateau e Charles Douxan. “O SEGREDO DAUNESCO. Unha aventura de LBRZ ET ZKRR”en O Correo da Unesco. Agosto-Septembro

1997. Xulia Testa. “Illamento”en Frente Comixario, 4.




Hergé. As aventuras de Tintín. Ocaso Tornasol. Juventud. 1983.

��

150

En contrapicado

A acción aparece na viñeta como se a visemos desdeabaixo. Nalgunhas ocasións o ángulo de visión en contra-picado serve para facer máis grande un personaxe, parasalientar a súa forza ou o seu poder.




Xan Pablo. “Mala Sorte” enFrente Comixario, 4.

56. A continuación ofrecémosche diferentes viñetas, clasifícaas indicando qué punto devista aparece en cada unha delas (Normal, En picado, En contrapicado).

1) Goscinny e Uderzo.Asterix na Helvecia. Mas-Ivars

Editores, S.L. 1997

2) Quino. Mafalda 4.Souto, S.A. 1988.

��,

151

4) Goscinny e Uderzo. Asterix na Helvecia.Mas-Ivars Editores, S.L. 1997


6) Fernando García Varela.“Manequíns” en Das

Capital, 1. 1989.

5) Hugo Pratt. Mu. El misterio del continente perdido.Norma Editorial. 1993.

��

152

4. Os globos

“É a convención máis típica, máis importante e máisusada do cómic. É unha delimitación dun espacio dentroda viñeta, xeralmente ovalada ou rectangular, onde sepoñen as palabras que pensan ou din os personaxes emaila súa procedencia.”

Mauro Rollán Méndez y Eladio Sastre Zarzuela, El cómic en laescuela. Aplicaciones didácticas. Instituto de Ciencias de la

Educación. Universidad de Valladolid. 1986.

Segundo estes autores no globo podemos diferenciaras seguintes partes:

Corpo.- É a liña cerrada que delimita o espacio no quese insire o texto escrito, os sons ou metáforas visualiza-das.

Delta.- É o rabo no que remata o globo e que nos indi-ca quén é o personaxe que está a emitir a mensaxe.

Mensaxe.- É o texto ou signos que están incluídos noglobo.

A colocación clásica do globo é dentro da viñeta e per-mitindo a visión da acción que se está a desenvolver emailos acenos dos personaxes.

A continuación imos ver os tipos de contornos máiscorrentes e maila súa significación máis usual:

Contorno normal.- Presenta forma ovalada ou cadradacos cantos romos, non significa nada especial, simple-mente serve para conter as diferentes mensaxes.

corpo��?

��+,=mensaxe

delta

��,

153

Contorno en forma de nube.- Co delta en forma deburbullas indica que o que hai no seu interior é algo pen-sado polo personaxe mais non pronunciado por el.

Contorno eléctrico.- O seu trazado en zigzag, semellaunha descarga eléctrica, serve para caracterizar a voz quevén dun aparello como o teléfono, a radio, o robot, un alto-falante, tamén pode significar un berro ou estoupido.

Contorno en off.- A mensaxe que contén é emitida poralgo ou alguén que non se atopa dentro da viñeta, sabé-molo porque o delta sinala un lugar que está fóra do cadro.

Contorno incluído noutro.- Os deltas de unión entreos globos serven para marcar as pausas que o personaxerealiza na súa conversa.

Contorno descontinuo.- Indica que os personaxesfalan en voz moi baixa para contar segredos sen serenoídos.

A continuación imos ver os tipos de deltas máiscorrentes e maila súa significación máis usual:

Delta normal.- Utilízase só para marcar a dirección daque vén a mensaxe, isto é, para indicar quén é o emisor.

Delta en serra.- Serve para indicar que o contido noglobo procede dun medio sonoro artificial (radio, televisión,altofalante...).

Delta en burbullas.- Emprégase para sinalar que amensaxe contida no globo é un pensamento do persona-xe.

Delta múltiple.- Úsase como medio para indicar que ocontido do globo é pronunciado ó mesmo tempo por variospersonaxes.

��

154

A continuación imos ver os tamaños das letras máiscorrentes e maila súa significación máis usual:

Tamaño normal.- Utilízase para indicar que a mensaxese produce nun ton e volume de voz normal.

Tamaño máis grande que o normal.- Significa que aspalabras ou os sons son pronunciados cun volume de vozmáis alto que o normal e en ocasións, que son mensaxesberradas. Asócianse ás sensacións de dominio, mandato...

Tamaño máis pequeno que o normal.- Emprégasepara sinalar que a mensaxe é pronunciada cun volumemenor có normal. Vai asociado a actitudes de apouca-mento, submisión, segredo...

Ateau e Charles Douxan.“O SEGREDO DAUNESCO. Unha aventurade LBRZ ET ZKRR” en OCorreo da Unesco. Agosto-Septembro 1997.


Pestiño. “Indiana Xones(II Parte)” en FrenteComixario, 2. 1989.

��,

155

Caracteres trementes.- Úsanse para manifestar medoou temor. Cando o seu tamaño é maior có normal taménsignifican berro.

Ritmo visual ondulado.- Serve para indicar que o con-tido do globo é cantado, nestes casos o texto adoita iracompañado dalgunhas notas musicais.

Este esquema pódeche resultar útil á hora de elabora-res o teu propio cómic, xa que na realización dos globosdeberás ter en conta estes aspectos (contorno, delta, tipode letra e tamaño) en función do que che interese trans-mitir. Mais tamén debes ter en conta que aquí non se reco-llen todos os tipos existentes, só os máis comúns e clási-cos.

A continuación amosámosche algúns exemplos quenon responderían a esta tipoloxía acompañados da súacorrespondente interpretación para que te decates dosrecursos que foron empregando os autores.

Mauro Rollán Méndez yEladio Sastre Zarzuela,El cómic en la escuela.Aplicaciones didácticas.Instituto de Ciencias de laEducación. Universidadde Valladolid. 1986.

Quino. Mafalda, 5. Souto,S.A. 1988.

��

156

Miguelanxo Prado. "Demorado crepúsculo de outubro" en PáxinasCrepusculares (historias inducidas) . Deputación da Coruña. 1993.

Nesta viñeta vemos como os globos non están delimi-tados por ningunha liña, senón que é o propio contraste doseu fondo (en cor branca) co fondo da imaxe (en cores gri-ses) é o que delimita o propio globo. Doutra banda debé-monos fixar na forma do globo, que neste caso é rectan-gular e tamén no feito de que no canto de aparecer undelta angulado, aquí a función do delta está desempeñadapor unha fina liña recta negra que é a que nos indica oemisor de cada mensaxe.

A letra maiúscula de tamaño normal indica que a con-versa se está a levar a cabo nun volume e ton habituais.

Podemos aproveitar a visión desta mesma viñeta fixán-donos tamén no seu xogo de planos para indicar unhaperspectiva de fondo.Temos nun primeiro plano a figura domozo; nun segundo plano, a unha distancia intermediaestá a moza co cadro na man ó carón dunha parede; e nunterceiro plano, amosando profundidade, vemos o final docuarto no que hai un cabalete cun lenzo e á súa beira unstaboleiros con botes de pinturas.

��,

157

Nestoutra viñeta o que nos interesa salientar é a trans-formación do globo. Preséntasenos un primeiro plano daprotagonista da viñeta deformado no que a súa boca aber-ta ocupa máis da metade da viñeta, correspondendo oresto do espacio ás outras partes da súa cara (nariz, ollose parte do pelo), a tres dedos da man dereita e a unhaparte da man esquerda e o comezo da manga dunha pren-da de vestir. Os ollos moi abertos e as mans á altura daboca é unha das formas de indicar que a personaxe estáa berrar. Tamén o tamaño e o grosor da letra indican oberro, así como tamén a propia mensaxe “¡VINDE VER!”.A orixinalidade reside en empregar o interior da bocacomo globo, isto é como forma que contén a mensaxe emi-tida. O feito de empregar letras en branco sobre o fondonegro contribúe a salientar a importancia e excepcionali-dade da mensaxe, que “Manoliño está namorado”, e que éalgo que deben coñercer todos.

Agora imos estudiar esta tira de Quino, que seleccio-namos polo seu uso dos globos.

A tira está distribuída en seis viñetas e xoga coa alter-nancia entre globos normais, que corresponderían a unúnico interlocutor, e globos de delta múltiple que corres-ponderían a varios interlocutores.

As viñetas impares, unha, tres e cinco, corresponden aberros de vivas de Susaniña, Mafalda e Manolo, e nelaspracticamente só se ve a cabeza destes personaxes, concaras de entusiasmo e cadanseu “viva” en letras maiúscu-las grandes e negriñas que indican que están a berrar. Asbocas están moi abertas e os ollos tamén, xa que nelespodemos ver a meniña do ollo, representada mediante unpunto negro, centrada respecto ó resto do ollo como sinalde emoción.



��

158

As viñetas pares, dúas, catro e seis, corresponden asituacións colectivas nas que aparece todo o grupo deamigos. Na segunda e na cuarta, os amigos lanzan unberro de “viva” colectivo ó que o seu compañeiro vén dedicir, as expresións son de alegría e as súas bocas estánamplamente abertas. O ollos aparecen debuxados pordúas liñas rectas que marcan un ángulo cara baixo, achi-nesados como sinal desta ledicia. Pola contra, na sextaviñeta, á cal seguindo o ritmo da tira lle correspondería unberro de “viva” colectivo cun delta múltiple atopámonoscoa ausencia de globo, isto é, co silencio. Velaquí reside acomicidade da tira, en que no canto de atopar alegría eberros atopamos perplexidade, enfados (manifestados nosollos dos personaxes) e silencio (representado pola faltado globo co delta colectivo e pola ausencia da boca nacara dos amigos). Fíxate en que os ollos agora pasan a serunha parte salientada da cara (despois da ausencia deboca) e están abertos. A meniña dos ollos situada na partesuperior do ollo serve para indicar o enfado polas palabrasde Manolo que lonxe de pensar en ideas altruístas comoos demais só se preocupa do almacén.

Como vés de ver, tamén é importante saber empregaros silencios igual que os ruídos e as palabras, posto quenun momento dado estes poden ser tan importantes comoaqueles. O silencio entre outros significados pode servirpara manifestar unha opinión negativa ó que se vén dedicir (como no caso anterior), dúbida, admiración... Xa quelogo, tenos en conta tamén ó elaborares o teu cómic.

Outra cousa a ter en conta é que tamén existen con-vencións á hora de colocar no espacio da viñeta os globosque reproducen diálogos dos personaxes. O normal é quea primeira intervención figure na parte superior esquerdae a segunda intervención, normalmente en resposta daanterior, sitúase á dereita, ás veces un pouco máis abaixo.Imos ver algúns exemplos:

��,

159

Tamén pode suceder que a orde das intervencións dospersonaxes veña indicada na viñeta pola colocación des-cendete dos globos. Fíxate no exemplo:

57. a) A continuación ofrecémosche seis viñetas extraídas de tiras de Quino nas quedebes analizar os globos, e despois poñelos en relacion co resto da viñeta. Ten enconta os aspectos estudiados: tipo de contorno, tipo de delta e tamaño das letras.

b) Agora fai o mesmo analizando o emprego dos globos en toda esta tira.

Quino. Mafalda 4. Souto, S.A. 1988.







��

160

5. Os textos de apoio

Son, xunto cos globos, os elementos verbais básicos docómic.

A diferencia dos globos, os textos de apoio non secorresponden coas palabras, pensamentos ou sentimen-tos de ningún personaxe. A súa función é a de nos infor-mar de aspectos da historia que só polas viñetas non que-darían claros ou de servir para evitar ampliar excesiva-mente o número de viñetas facendo máis áxil a historia.

Os textos de apoio normalmente van inseridos na viñe-ta encerrados nun recadro. Cando están situados entreviñeta e viñeta reciben o nome de cartuchos.

Os textos de apoio dividímolos en dous grupos:


Francisco Ibáñez. "Magos del Humor Nº 46 Outubro 1992" en Super HumorMortadelo, 1. Ediciones B, S.A. 1999. Traducción.

��,

161

Textos de apoio con función de ancoramento

Serven para facilitar o paso dun espacio a outro, situán-donos espacialmente no que imos ver na viñeta ou viñetasseguintes.

Textos de apoio con función de relevo

Serven para facilitar o paso dun tempo a outro, situán-donos temporalmente no momento que imos ver na viñetaou viñetas seguintes.

Textos de apoio mixtos

Son unha combinación dos dous tipos anteriores, índí-cannos unha modificación espacial e temporal. A estegrupo pertencen a maioría de textos de apoio.

Goscinny e Uderzo. Asterix naHelvecia. Mas-Ivars Editores, S.L.

1997

Ateau e Charles Douxan. “O SEGREDO DAUNESCO. Unha aventura de LBRZ ET ZKRR” en O

Correo da Unesco. Agosto-Septembro 1997.

Hergé. Asaventuras deTintín. O casoTornasol. Juventud.1983.

Hergé. As aventuras deTintín. O caso Tornasol.

Juventud. 1983.

Pouco despois os nosos amigossepáranse do amable señor lascala.

��

162



1983.

58. Clasifica os seguintes textos de apoio:


Juventud. 1983.

2) Goscinny e Uderzo.Asterix na Helvecia. Mas-Ivars Editores, S.L. 1997

4) Francisco Ibáñez. "Magos del Humor Nº 46 Outubro 1992" enSuper Humor Mortadelo, 1. Ediciones B, S.A. 1999. Traducción.


Juventud. 1983.

��,

163

6. As onomatopeas

Son signos convencionais que teñen por finalidade imi-tar o son dunha acción mediante unha palabra.

Están a medio camiño entre a linguaxe visual e a lin-guaxe escrita, xa que é fundamental o seu impacto visuale se representan mediante letras. Estas dúas característi-cas fan das onomatopeas o mellor exemplo do carácterverbo-icónico que define ó cómic.

A maioría das onomatopeas teñen a súa orixe no inglés,por exemplo: “to ring” en inglés significa chamar, ou “tosniff” significa ulir...

Foi a gran difusión dos cómics norteamericanos a quefixo que estas onomatopeas fosen admitidas como pala-bras abstractas comúns para todas as linguas.

Pestiño. “IndianaXones (II Parte)” enFrente Comixario, 2.1989.





��

164

Observa estes tres exemplos de utilización da mesmaonomatopea “riiing”.

Neste primeiro caso serve para indicar oson do teléfono, sabémolo porque vemosa imaxe do teléfono na viñeta.

No segundo caso indica o son do timbredunha porta, vénnos marcado polodedo que preme o botón do timbre.

Neste terceiro caso a onoma-topea ocupa toda a viñeta,por convención sabemos quenon está facendo referencianin a unha explosión, nin aunha labazada, nin a un lós-trego senón a un timbre quepode ser dunha porta ou dunteléfono. Vai ser a viñetaseguinte a que nos indique

mediante as palabras do pensamento da personaxe quese trata do ruído do timbre da porta.

Outro exemplo xeneralizado da utilización das onoma-topeas, é o emprego deste tipo de elementos para a expre-sión de golpes da loita ou da pelexa, como é o caso depuñadas, patadas, etc.

É especialmente significativo o uso destas onomatope-as nos cómics de superheroes, o cal é comprensible por-que na meirande parte das ocasións a superioridade dosuperheroe se manifesta á hora de loitar contra outros per-

Hergé. Asaventuras deTintín. O caso

Tornasol.Juventud. 1983.

Hergé. Asaventuras deTintín. O caso

Tornasol.Juventud. 1983.

Xulia Testa. “Illamento” enFrente Comixario, 4.

��,

165

sonaxes que representan os valores negativos. Vexamosalgúns exemplos:

Tamén é común na linguaxe do cómic a expresiónmediante onomatopeas de explosións. Velaquí tes tresexemplos de diferentes explosións:

Goscinny e Uderzo.Asterix na Helvecia.

Mas-Ivars Editores, S.L.1997

Xaquín Marín.Gaspariño-2. EdiciónsXerais de Galicia, S.A.

1982.

Goscinny e Uderzo.Asterix na Helvecia.

Mas-Ivars Editores, S.L.1997


1983.

Francisco Ibáñez. "Magosdel Humor Nº 46 Outubro1992" en Super HumorMortadelo, 1. Ediciones

B, S.A. 1999.

Hergé. As aventuras deTintín. O caso Tornasol.

Juventud. 1983.

��

166

Agora imos ver onomatopeas nas que as protagonistasson as portas.

A onomatopea representa oruído do portazo debido á pata-da da personaxe.

Nesta ocasión a onomatopea taménrepresenta o ruído do portazo, mais nonvemos ó personaxe darlle golpe ningún áporta, isto é algo que deducimos polaspalabras ameazadoras do protagonista.Tamén debemos ter en conta á hora deanalizarmos esta viñeta que “marchardando un portazo” é un signo socialmenteadmitido que indica ira, carraxe, enfado...

Neste terceiro caso, analizaremos tres viñetas consecu-tivas pertencentes a unha historia máis ampla. Imos vercómo a onomatopea vai gañando protagonismo no desen-volvemento da secuencia. Na primeira viñeta vemos oángulo dun cuarto, unha porta cunha mira, unha tea dearaña no ángulo da parede, un anaco dun radiador, e unha

Francisco Ibáñez. “SuperPulgarcito nº 15. 1972” en

Super Humor Mortadelo, 1.Ediciones B, S.A. 1999.

Xaquín Marín. “O frautista” enDas Capital, 2. 1990.

Francisco Ibáñez. "Super Mortadelo nº 25. 1974" en Super HumorMortadelo, 1. Ediciones B, S.A. 1999.

��,

167

onomatopea “TAC, TAC, TAC” representada cun tamañointermedio que indica que alguén está a chamar á porta.Na segunda viñeta a porta aumenta o seu tamaño, xa nonvemos o radiador nin a tea de araña, que intuímos ocultosdetrás da onomatopea “TOC, TOC, TOC”, que aumentousignificativamente o seu tamaño, ademais de mudar avocal coa que se representa, o “o” denota unha maior forzae rotundidade que o “a”. Na terceira viñeta, só vemos aparte esquerda da porta, xa non vemos tampouco a mira.A porta aparece debuxada dun xeito ondulado acompaña-da da onomatopea “BOM, BOM, BOM” que ocupa caseque toda a viñeta. Esta onomatopea, tamén empregada enmoitas ocasións para a representación de explosións, indi-ca que a forma de petar á porta é moito máis forte, de xeitoque case a derruba. A transmitir esta sensación taméncontribúe a representación ondulada da porta, que seme-lla estar a piques de caer dun momento a outro.

A onomatopeas relacionadas coa auga tamén son fre-cuentes, podéndose representar, como nos casos anterio-res, o mesmo son con diferentes onomatopeas. A conti-nuación ofrecémosche tres exemplos de viñetas que teñenonomatopeas relacionadas coa auga.

Tedes que ter en conta que, na actualidade, as onoma-topeas xurdidas dentro dos cómics mesmo se utilizan enmedios tan diferentes como o cine ou a publicidade, deseguro lembraredes a versión cinematográfica de Dick

Morris. Lucky Luke 1. La mined´or de Dick Digger.

Éditions Dupuis. 1987.

Ateau e Charles Douxan.“O SEGREDO DA

UNESCO. Unha aventurade LBRZ ET ZKRR” en O

Correo da Unesco.Agosto-Septembro 1997.

Francisco Ibáñez. "Tío Vivo nº169. Xuño. 1964" en Super

Humor Mortadelo, 1. Ediciones B,S.A. 1999.

��

168

Tracy, que é un bo exemplo da linguaxe do cómic levada ócine.

A xeito de conclusión imos ver algunhas característicasdas onomatopeas:

- Normalmente a súa situación é fóra dos globosocupando toda ou unha boa parte da viñeta, aíndaque tamén poden aparecer dentro dos globos.

- Rotúlanse a man.

- Sitúanse preto do lugar onde se produce o son.

- O seu tamaño está relacionado coa intensidade doson.

59. a) Explica o significado concreto de cada unha das onomatopeas das seguintesviñetas:

b) Busca outros exemplos de onomatopeas en diferentes cómics.

c) Ata agora analizaches diversos tipos de onomatopeas, agora ti inventarás tressituacións diferentes nas que poida aparecer a seguinte onomatopea.

Pestiño. “Indiana Xones (II Parte)” en

Frente Comixario, 2. 1989.

d) Crea as túas propias onomatopeas, como mínimo inventa cinco.

1) Xulia Testa. “Illamento” enFrente Comixario, 4.


Juventud. 1983.


��,

169

7. Os signos cinéticos

Os signos cinéticos, tamén chamadas liñas de move-mento, son os elementos que serven para indicar move-mento no debuxo da viñeta que de seu é algo estático.

Estes elementos, que case sempre son liñas (rectas oucurvas), sinalan a traxectoria dun personaxe ou dunobxecto no seu movemento.

En ocasións o movemento vén marcado pola diferenteposición do personaxe ou dun elemento ó longo das dife-rentes viñetas.

Imos estudiar unha clasificación sinxela deste tipo designos:

Os que indican traxectoria

poden marcar o espacio percorrido (mediante liñas,puntos ou nubes) ou unha oscilación (mediante trazos cur-tos que rodean un personaxe sinalando tremor, vibraciónou vaivén). Exemplos:

Espacio percorrido medianteliñas.

Francisco Ibáñez. "SuperMortadelo nº 5. 1972" en Super

Humor Mortadelo, 1. Ediciones B,S.A. 1999. Oscilación.

Hergé. As aventuras de Tintín.O caso Tornasol.Juventud. 1983.

Oscilación.Francisco Ibáñez. "SuperMortadelo nº 16. 1970" enSuper Humor Mortadelo, 1.Ediciones B, S.A. 1999.

Espacio percorridomediante nubes.

Francisco Ibáñez. "SuperMortadelo nº 1. 1972" en

Super Humor Mortadelo, 1.Ediciones B, S.A. 1999.

Traducción.

��

170

Os que indican impacto

normalmente é unha estrela situada no lugar no que seproduce o impacto ou colisión. Exemplos:

Os que indican movemento a gran velocidade

Teñen a súa orixe na fotografía e poden consistir nadescomposición do movemento en imaxes sucesivas ouno que se denomina foto movida. Exemplos:

Descomposición do movemento.Hergé. As aventuras de Tintín. O caso Tornasol. Juventud. 1983.

Foto movida. Francisco Ibáñez. "Super Mortadelo nº 1. 1972" en Super HumorMortadelo, 1. Ediciones B, S.A. 1999.

Impacto. Francisco Ibáñez. "Tío Vivo nº 491. 03-08-1970" enSuper Humor Mortadelo, 1. Ediciones B, S.A. 1999.

��,

171

8. Os ideogramas

Como o seu nome indica, ideogramas son imaxes querepresentan unha idea. Nos seguintes exemplos vemoscomo se nos di que Milú está a buscar o paraugas porqueaparece debuxado dentro dun globo de nube, que indicaque é un pensamento. No outro exemplo vemos como ovaqueiro está a buscar a súa pistola, neste caso ademaisde aparecer a pistola nun globo de nube aparecen taménos signos de interrogación repetidos que significan quenon sabe ónde está.

60. Como vés de ver, a maioría dos signos cinéticos non aparecen illados, senón quepara dar conta dun mesmo movemento aparecen varios deles. Na seguinte viñetaaparecen varios signos cinéticos, sinálaos e explica qué se pretende con cada undeles.

Francisco Ibáñez. "Magos del Humor Nº 46 Outubro 1992"en Super Humor Mortadelo, 1. Ediciones B, S.A. 1999.


Morris. Lucky Luke 1. Lamine d´or de Dick Digger.


��

172

9. As metáforas visuais

As metáforas visuais serven para transmitir ideas ouestados de ánimo mediante unhas determinadas imaxes.Normalmente aparecen dentro dun globo que nos indica aque personaxe fan referencia. Vexamos algúns exemplos:

É frecuente a utilización da metáfora dunha bombillacon luz para sinalar a aparición dunha idea.

As estrelas ó redor do personaxe, e normalmente for-mando un círculo, son unha forma convencional de sinalara dor provocada por un golpe, tamén se empregan paraesta mesma idea os paxariños e as campás.

Ateau e Charles Douxan. “O SEGREDO DAUNESCO. Unha aventura de LBRZ ET ZKRR” enO Correo da Unesco. Agosto-Septembro 1997.


��,

173

Os corazóns ó redor do personaxe indican que esteestá namorado, podendo ser o seu obxecto de amor outropersonaxe ou, como nesta ocasión, unha botella de licor.

Tamén se utilizan como metáforas visuais determinadoselementos tomados da linguaxe escrita, o signo de admi-ración para sinalar a sorpresa do personaxe ou, comoneste caso, o signo de interrogación serve para amosar oseu interese ou perplexidade.

Os signos do alfabeto chinés ou árabe, os lóstregos, ascobras e os sapos serven para indicar tacos e palabrasmal soantes, isto é, son unha forma de incluír os insultosdun personaxe. Neste exemplo vemos como ademais demetáforas visuais no globo se inclúen dous ideogramas, avaca e a bruxa, que tamén serven para insultar.

Morris. Lucky Luke 1.La mine d´or de Dick Digger.


Ateau e Charles Douxan.“O SEGREDO DA

UNESCO. Unha aventurade LBRZ ET ZKRR” enO Correo da Unesco.

Agosto-Septembro 1997.

Francisco Ibáñez. "Magos del Humor Nº 46Outubro 1992"

en Super Humor Mortadelo, 1.Ediciones B, S.A. 1999.

��

174

10. A xestualidade dos personaxes

Á hora de analizarmos os diferente xestos dos persona-xes debemos ter en conta que as principais variacións seatopan no rosto, seguido da posición do corpo, sobre todobrazos e pernas.

A posición do corpo normalmente remite a unhas ideascomunmente aceptadas:

- A posición recta indica serenidade.- O corpo inclinado cara abaixo indica tristeza.- O corpo inclinado cara adiante indica

agresividade.- O corpo inclinado cara atrás indica submi-

sión e/ou movemento de fuxida.

Normalmente as variacións na expresióndependen da colocación de tres elementos

diferentes do rosto: as cellas, os ollos e a boca. Estes treselementos combinados co resto da cara e do corpo danorixe a unha infinitude de expresións posibles.

As catro expresións denominadas básicas son:

- Alegría: cellas cara arriba e boca aberta ata as orellas.- Enoxo: cellas inclinadas cara ó nariz e boca cara abaixo.- Tristeza: cellas caídas cara ás orellas, ollos semipecha-

dos e boca cara abaixo.- Serenidade: liñas horizontais nas cellas e na boca.

��,

175

Despois combinando estes tres elementos cos quedeles dependen (por exemplo: o bigote, os dentes, a linguadependerían da expresividade da boca) acadamos unhainfinidade de expresións: os ollos moi abertos indican sor-presa ou abraio, os ollos pechados indican sono ou con-fianza, o cabelo ourizado indica terror, etc.

A seguinte tira de Quino é moi ilustrativa para observarcomo modificando os trazos do rostro se poden reflectir os dis-tintos estados de ánimo, que neste caso concreto van da sere-nidade á perplexidade por parte del e á tristeza por parte dela.

A continuación analizaremos tres viñetas que teñen aFilemón como protagonista para ver os mecanismos cosque Francisco Ibáñez logra transmitirnos mediante meca-nismos expresivos toda a secuencia.

O argumento resumiríase no seguinte: Filemón ve aFranquestein e co susto foxe (primeira viñeta), resulta quedeu un paso cara atrás e foi dar co pé nunha trampa paraanimais (segunda viñeta), Filemón salta e berra coa dor(terceira viñeta).

Francisco Ibáñez. "Super Mortadelo nº 1. 1972" en Super Humor Mortadelo, 1. Ediciones B, S.A. 1999.

��

176

Na primeira viñeta Filemón dá un salto polo susto, o seucorpo está inclinado cara adiante en actitude de fuxida, assúas pernas están en posición de carreira, de feito estásuspendido no aire, os pés non se apoian no chan. Se nosfixamos nos seus brazos están erguidos en ángulo rectonunha posición forzada, que viría indicar a parálise produ-cida polo susto, incrementa esta sensación o feito de queas mans están totalmente abertas. Mais, como adoitasuceder normalmente, a maior forza expresiva recae noseu rosto, desencaixado polo susto, os ollos sáenselle dasórbitas, de feito a pálpebra rodea todo o ollo, e a boca estámoi aberta e co beizo interior cara adentro.

Vexamos agora a segunda viñeta, o pé de Filemón éatrapado pola trampa. O corpo segue en posición decarreira, practicamente na mesma postura que na viñetaanterior só que observado nesta ocasión desde unha pers-pectiva diferente. Antes viamos a Filemón desde o seulado esquerdo, agora vémolo desde o seu lado dereito. Éunha postura corporal totalmente forzada ata o punto deque o pé esquerdo, que está atrapado na trampa, estánunha postura antinatural, pois mira cara atrás. No querespecta á cara, a expresividade está centrada na boca,que se está mordendo o beizo inferior para salientar a dor.

Na terceira viñeta a estratexia expresiva baséase noxogo coa sombra. Filemón pasa por diante dunha ventá epor iso o vemos a contraluz, todo en negro. As liñas ciné-ticas indícannos que está dando saltos. O corpo está bota-do cara atrás como se estivese caendo, só as pernas vancara adiante, unha sérvelle para saltar e a outra, no alto ecoa trampa, capta a atención do lector. Fixádevos no péesquerdo, que xa non mira cara atrás como na viñeta ante-rior. Os brazos tamén mudaron de postura, agora están enposición recta cara atrás dando sensación de tensión. Contodo, a maior forza expresiva reside no rostro. A cara, total-mente deformada, consiste nunha boca enorme despro-porcionadamente aberta en círculo, e nunha lingua taméndesproporcionada pola súa anchura e lonxitude. Tedetamén en conta como tanto a metáfora visual das estrelasó redor da perna como o berro no globo serven para inten-sificar a sensación de dor do protagonista.

Con esta análise o que se pretende é que á hora de ela-borardes un cómic teñades en conta que todo o corpo ten

��,

177

a súa función expresiva. Non centredes a vosa atención sóna confección das caras, que aínda que son a parte docorpo na que se concentra a forza da expresión, nunmomento determinado vos pode interesar salientar unhaemoción ou sentimento mediante outros procedementos.

A continuación ofrecémosche unha serie de actividadespara que analices polo miúdo a xestualidade.

61. a) Nesta tira falta o contido dos globos, invéntao ti tendo en conta a expresión do pro-tagonista nas cinco viñetas.

b) Inventa tres situacións diferentes nas que puideses introducir as seguintes expre-sións de Filemón.

Morris. Lucky Luke 1. La mine d´or de Dick Digger.Éditions Dupuis. 1987.

Francisco Ibáñez. "SuperPulgarcito Nº 63. 1975" enSuper Humor Mortadelo, 1.

Ediciones B, S.A. 1999.

Francisco Ibáñez. "SuperPulgarcito Nº 63. 1975"

en Super HumorMortadelo, 1. Ediciones

B, S.A. 1999.

Francisco Ibáñez. "Magosdel Humor Nº 46 Outubro1992" en Super HumorMortadelo, 1. Ediciones

B, S.A. 1999.

��

178

62. a) Explica a relación entre os globos destas tres viñetas e a expresión dos protago-nistas centrando a túa análise nos ollos e na boca.

b) Explica cómo se logra a identidade expresiva entre o can e Mortadelo na seguin-te viñeta.

63. Analiza os recursos expresivos da seguinte viñeta. Ten en conta os seguintes aspec-tos:

- Actitude corporal xeral.

- Colocación das pernas.

- Colocación dos brazos e as mans.

- Expresión da cara (ollos, boca...).


2) Xulia Testa. “Illamento”en

Frente Comixario, 4.


Francisco Ibáñez. "SuperMortadelo Nº 10. 1972"en Super Humor Mortadelo, 1.Ediciones B, S.A. 1999.Traducción.

Francisco Ibáñez. "Super Mortadelo Nº 10. 1972"en Super Humor Mortadelo, 1. Ediciones B, S.A.

1999. Traducción.

��,

179

11. A montaxe das viñetas

Ata este momento estiveches estudianto os diferenteselementos que entran en xogo na elaboración dunha viñe-ta, desde o encadre ata a xestualidade dos personaxes,agora é o momento de analizar a montaxe, isto é, como seorganizan as diferentes viñetas.

Este aspecto é fundamental na elaboración do cómic,de feito, e como manifesta A. Fernández Paz, a montaxe é“o elemento esencial que nos permite falar dunha historiaben ou mal contada”.

Normalmente as viñetas lense na mesma dirección quea escrita, de esquerda a dereita e de arriba a abaixo.

Cando é difícil saber a orde recórrese a frechas ououtro tipo de elementos que nos indiquen a orde correcta.

Xaquín Marín. Gaspariño-2. EdiciónsXerais de Galicia, S.A. 1982.

Goscinny e Uderzo. Asterix na Helvecia.Mas-Ivars Editores, S.L. 1997

��

180

As viñetas agrúpanse en secuencias. Chamaremossecuencia ó conxunto de viñetas que representan unhadeterminada escena sen cambio de tempo nin de lugar.

A elección do número de viñetas da secuencia depen-derá do número de momentos significativos que esta teña,e polo tanto tamén, do número de elipses realizadas.Cada elipse é a porción de acción que o lector ten quesobreentender entre unha viñeta e a seguinte. Tes que teren conta que non se pode caer en ningún dos dous extre-mos, isto é, nin se pode contar todo, pois se faría dema-siado longo e monótono, nin se poden facer elipses moigrandes, pois o lector non sabería o que está a pasar e seperdería na historia (para isto é importante tamén ocorrecto emprego dos textos de apoio que xa estudiamos).

Tamén condicionará a montaxe o tipo de formato, isto é,se se trata dunha tira ou dunha plana. En xeral, o forma-to de tira ofrece menos posibilidades de montaxe.

Xaquín Marín. Gaspariño-2. EdiciónsXerais de Galicia, S.A. 1982.

��,

181

Pola contra, o formato de plana (páxina enteira) ofrecevariadas posibilidades de montaxe. Na montaxe da planaé importante ter unha concepción da páxina como unhaunidade visual, isto contribúe a que teña un valor plásticoglobal.

Son moitos os recursos empregados na montaxe,desde a creación de espacios contiguos á montaxe analí-tica, pasando por outros moitos.

Moebius. Sobre la estrella. Toutain Editor, S.A. 1986. Traducción

Falamos de espacios contiguos cando entre dúas viñetas contiguasse crea a ilusión de continuidade no espacio e no tempo. (Viñeta deJavi/Tito/Robledo/Chaler. "Garriga. Primeiro sangue" en EspecialFrente Comixario, 6. 1989)

��

182

A continuación ofrecémosche unha pequena mostradalgunhas planas para que vexas algunhas das diferentesposibilidades que ofrece a montaxe.

A montaxe analítica, non ésecuencial, senón que collediferentes elementos dunhaacción representables nunhasoa viñeta, e os distribúe endiferentes viñetas, conse-guindo que a acción sexamáis lenta e o lector sedeteña máis nela (viñeta deHugo Pratt. Mu. El misteriodel continente perdido.Norma Editorial. 1993).Traducción.

Enki Bilal. El sueño del monstruo.NORMA Editorial, S.A. 1999.

Traducción.

Xaquín Marín. "Viaxe 1. O LONGOCAMIÑO DE VOLTA DENDE AS

ESTRELAS" en 2 Viaxes.Brais.pinto.gráfica. 1975.

��,

183

Xulia Testa. "Illamento" enFrente Comixario, 4.

Miguelanxo Prado. "Collage dunha renuncia"en Páxinas Crepusculares (historias

inducidas). Deputación da Coruña. 1993.

Reimundo Patiño. "Viaxe 2. A SAGA DETORNA NO TEMPO" en 2 Viaxes.

Brais.pinto.gráfica. 1975.

Sergio Toppi. Guerra en los pantanos.Editorial Nueva Frontera, S.A. 1981.

Traducción.

��

184

12. Fases de elaboración do cómic

Ata este momento estudiaches e analizaches osdiferentes elementos e recursos dos que se valen osautores e autoras de cómics na realización do seu traballo.

Como xa sabes, a mensaxe que nos transmiten estáconstruída mesturando o código lingüístico (texto escrito)co código visual (debuxos). En moitos casos é a mesmapersoa a que se encarga da realización destas dúaspartes. Pero tamén é frecuente que sexan dúas persoasdistintas: o/a guionista e o/a debuxante. Vexamos isto condous exemplos moi ben coñecidos: No caso das Aventurasde Tintín, tanto o guión literario como os debuxoscorresponden a un mesmo autor, o artista belga Hergé. Nacreación das aventuras dos heroes galos Asterix e Obelixparticiparon dúas persoas, os debuxos son obra deUderzo e o guión literario foi elaborado por Goscciny.

Tendo en conta todo o que levas aprendido, agora vas serti quen poña en práctica estes coñecementos creando o teupropio cómic. Para que te sirva de axuda ofrecémosche asfases de elaboración dun cómic sinaladas polo profesorAgustín Fernández Paz. Estas fases son: Elaboración doargumento; confección do guión; planificación da obra;debuxado a lapis; entintado; rotulación; coloreado.

Seguir este pasos vai ser fundamental para conseguirque a túa producción sexa un traballo interesante para ti epara os posibles destinatarios.

O argumento

O primeiro que tes que decidir é qué historia querescontar, unha historia real ou fantástica, despois decidirás otema: amoroso, de aventuras, histórico, futurista... Outraposibilidade para este medio (o cómic) é que adaptes cal-quera conto ou relato coñecido.

Unha vez que xa saibas a historia que queres contardeberás escribir brevemente o seu argumento.

No argumento ademais de resumir a historia deberáster en conta:

��,

185

��

186

Viñeta

1

Descrición

É un plano medio cun punto de vistamedio ou normal.

Vemos a Manoliño de perfil de pé enri-ba da cama, co pixama posto e sen quese lle vexan os pés que ten metidosdentro das sabas. Da cama só vemosun anaco do cabeceiro e na esquinainferior dereita da viñeta a esquina dospés da cama que rematan nunha bólaque ten aspecto de ir caer dun momen-to a outro. A almofada e grande e vése-lle polo lado a funda interior, vemostamén un anaco das sabas e un cober-tor escuro.

Tanto a expresión corporal como facialde Manoliño é ameazadora o mesmoque as súas palabras. Ten o puñoesquerdo ergueito e apretado, o calindica forza e protesta, a súa boca estámoi aberta formando un ángulo caraabaixo que sinala irritación. A meniñado ollo está practicamente pegada ónariz.

Diálogos e textos de apoio

Nun globo ondulado sae Manoliñodicindo:

¡ESTOU FARTO DO COLEXIO!¿ENTENDEDES? ¡FARTO!. Todas assúas palabras saen en letra máis gran-de do normal e en negriña. A exclama-ción ¡FARTO! irá escrita en tamañomáis grande e máis groso e como for-mando parte dun segundo globo, comose fose aumentado á primeira. Coa inte-rrogación ¿entendedes? comprende-mos que se está a referir ós seus pais.

2

Mantéñense o mesmo plano e punto devista.

O decorado segue a ser o mesmo daviñeta anterior.

A expresión facial ameazadora deManoliño segue a ser a mesma.

Cambia a súa expresión corporal, osbrazos aparecen ergueitos coas mansabertas movéndose ós lados sinalandonegación. O movemento das mans vénmarcado polas liñas cinéticas que vándunha man á outra cruzando a boca epolas liñas dobres descontínuas quebordean os brazos e mais as mans.

Manoliño dicindo:

¡ASÍ QUE MORREU O CONTO!...¡NON VOLVO MÁIS!. Mantense omesmo tipo de letra. As palabrasMORREU O CONTO!... van en tamañomáis grande e máis groso. O globo, faiunha ondulación.

Quino. Mafalda 4. Souto, S.A. 1988.

��,

187

Viñeta

3

Descrición

Mantéñense o mesmo plano e punto devista.

O decorado segue a ser o mesmo daviñeta anterior.

A expresión facial ameazadora deManoliño cambia, agora aparece coaboca moi aberta, o seu interior vai mar-cado en negro, vémoslle os dous ollosque miran de esguello ameazantes.

Cambia a súa expresión corporal, agoraxa non aparece de perfil senón lixeira-mente ladeado cara nós, de tal xeitoque vemos todo o seu corpo. O corpoque nas outras dúas viñetas tiña unhapostura recta agora inclínase caraadiante, que é outra maneira de incre-mentar o seu aspecto ameazador.Agora o brazo dereito aparece baixadomais co puño apertado como sinal deforza e o brazo esquerdo está levantadoe indicando co dedo índice que se movedun lado a outro negación e ameaza. Omovemento do dedo vén marcadopolas liñas cinéticas que rodean odedo.

Diálogos e textos de apoio

Manoliño dicindo:

¡E NON VEÑADES CON DISCUR-SIÑOS, PORQUE NON ME IDES CON-VENCER! Mantense o mesmo tipo deletra. O globo, fai unha ondulación.

4

Mantense o uso do plano enteiro e domesmo punto de vista.

Aparecen Manoliño e Mafalda de corpoenteiro vistos de perfil e vestidos conroupa normal como para ir ó colexio. Aexpresión de Mafalda non vén marcadaxestualmente, simplemente está aescoitar o que lle conta o seu amigo.Pola contra a xestualidade de Manoliñoestá moi marcada sobre todo polaboca, que aparece pouco aberta, caídacara abaixo mais non nunha liña rectarotunda como a da primeira viñeta,senón cunha liña ondulada que delatamedo ó igual que a expresión do ollo.Está a mover a man esquerda paramarcar máis esaxeración ás súas pala-bras. O movemento da man vén marca-do polo seu dobre trazado de liñas ciné-ticas.

En primeiro termo e escurecido, no ladoinferior esquerdo da viñeta vemos ametade da cara dun neno, a xestualida-de deste neno indica ledicia, leva osollos moi abertos e a súa boca abertainclínase cara arriba.

Manoliño dicindo:

¡HAI QUE VE-LO CONVINCENTE QUECHE É A ZAPATILLA DA MIÑA NAI!

O tipo de letra cambia, agora xa noné unha letra grande e negriña que indi-caba forza, senón que pasa a ser unhaletra normal. Con este cambio de letrase indica tamén que toda a forza dasmanifestacións anteriores de Manoliñoquedou en nada.

��

188

O máis importante no guión é que teñas en conta queno cómic non debe aparecer toda a historia como se setratase dunha narración, senón que deben debuxarse esinalarse só aqueles momentos que son esenciais para asúa comprensión. Para isto valémonos das elipses narra-tivas, que fan que o lector inconscientemente polo quepasa nunha viñeta e na seguinte xa se decate do quepasou entre estas. Neste proceso son de grande axuda oscartuchos que en moitas ocasións serven para indicartanto un desprazamento no tempo como no espacio.Cartuchos como deste tipo servirante de grande axuda:

Doutra banda tes que ter coidado de non abusar daselipses, xa que iso pode provocar que o lector non enten-da a historia porque hai demasiados saltos que non podeimaxinar polas viñetas que elixes.

Para o teu primeiro cómic recomendámosche que onúmero de viñetas non sexa superior a quince. Isto evitaráque alongues innecesariamente a historia e ó mesmotempo vaite axudar a realizar ben o traballo de selección,posto que te verás na obriga de prescindir do supérfluo.

4

De fondo algúns trazos fannos intuírque estamos na rúa, vemos as baldo-sas do chan, un neno ó lonxe, a caradunha señora, a esquina dun edificio, ádereita vemos tamén a metade docorpo dun neno visto de costas. É unambiente que indica movemento.

Tres anos antes. Un día antes.

Cando chegan ó hotel... Mentres no outro cuarto.

Un día despois.

Dentro do cine.

Catro horas despois.

Á mañá seguinte. Esa tarde. Xa pola noite. Dentro da nave.

A poucos quilómetros de alí. Tres anos antes. No parque de atraccións.

��,

189

A planificación

Agora é o momento no que debes decidir cántas páxi-nas vas necesitar e distribuír dentro de cada unha delas asviñetas. Neste labor é moi importante que teñas en contao contido que asignaches a cada viñeta, normalmente, porexemplo, non dedicamos o mesmo espacio a un plano enpanorámica que a un plano de detalle. É probable que áhora de realizares a planificación vexas a necesidade devariar o tipo de plano ou o punto de vista para salientaralgo, ou simplemente para que o cómic non se faga moimonótono se sempre empregamos o mesmo tipo de planoe de punto de vista. Para romper a monotonía taménaxuda moito a disposición das viñetas. Imaxina que tesseis viñetas que debes distribuír na plana, son moitas asposibilidades de elección, por exemplo (o cadro en azulindica o bordo da páxina e as formas en negro as diferen-tes viñetas):

Estas son só seis posibilidades de distribución de seisviñetas nunha plana pero podería haber moitas máis etampouco teñen que ser seis as viñetas que aparezan naplana, poden ser nove, catro ou unha soa dependendo docaso, iso teralo que decidir ti segundo o teu propósito encada momento.

��

190

O debuxado a lapis

Agora, cun lapis brando que poidas borrar doadamente,debuxarás as imaxes de cada viñeta e as liñas do globosprocurando non facer moita forza co lapis.

Ten en conta que no espacio que ocupa o globo nonpoderás debuxar imaxes, por iso é importante marcar pri-meiro as liñas dos globos para saber con cánto espaciocontamos para as imaxes. E nos globos tamén terás enconta a dirección do delta para que despois che coincidaco personaxe co que se relaciona o globo e deste xeitonon dar lugar a posibles confusións.

Nesta fase tamén debuxarás os xestos do personaxe oudos personaxes que aparezan nas viñetas, xa que istoindicará ó lector cáles son os seus sentimentos ou emo-cións nese momento que reflicte a viñeta.

O entintado

Agora cun rotulador negro de punta fina marcarás todoo que debuxaches a lapis, as liñas dos globos, os perso-naxes, as liñas de movemento, etc.

Feito isto, estás no momento de decidir se o teu cómicvai ser en branco e negro ou vas usar as diferentes cores.No caso de que decidises facer un cómic en branco enegro, tamén marcarás agora as sombras, os fondos e oresto de elementos que consideres necesarios no aparta-do do debuxo.

Cando remates cunha goma branda borrarás todos osrestos de lapis, por iso é importante que non presionasesmoito á hora de debuxar a lapis, para que agora non que-den marcas.

A rotulación dos textos

Agora co mesmo rotulador negro de punta fina vaspasar a rotular os textos, que deberán ir preferentementeen maiúsculas, e que se deben ler con comodidade.Tamén é interesante neste momento que teñas en contaos tipos de letras que vimos e o seu tamaño para que se

��,

191

adapten ó globo (por exemplo, un globo moi grande podeconter unha soa palabra en letras tamén grandes e grosaspara indicar que esa mensaxe se está berrando, etc.).

Se decidiches que o teu cómic fose en branco e negro,coa rotulación dos textos xa darás por rematado o teu tra-ballo.

O coloreado

Se pola contra decidiches que o teu cómic fose a cores,este é o momento en que pasarás a colorear todos os ele-mentos que consideres oportunos. Unha das múltiplesopcións de coloreado é a de reservar as cores vivas paraos personaxes e as apagadas para os fondos, de tal xeitoque á hora de ver o lector o cómic de seguida os persona-xes salientarán sobre o resto de elementos.

Se decidiches que o teu cómic fose a cores, co colore-ado darás por rematado o teu traballo.

64. Agora que remataches o teu cómic é a hora de que llo ensines ó teu titor ou titorapara que cho corrixa e che diga cáles foron os teus acertos e erros na súa realiza-ción. Se durante o proceso de elaboración tiveses algún problema ou consulta nondubides en poñéreste en contacto co teu titor ou titora que te axudará no teu labor.

�,�@��

194

��

- Texto nº 1: Noticia.- Texto nº 2: Entrevista.- Texto nº 3: Crónica.- Texto nº 4: Artigo de opinión.- Texto nº 5: Reportaxe.

��

- Texto nº 1: Delegados en cidades (Ferrol).- Texto nº 2: Redactores de rúa.- Texto nº 3: Enviado especial.- Texto nº 4: Colaborador puntual.- Texto nº 5 : Redactores de mesa

��

a)- O Correo Galego:

1. Xenial Celta (5 columnas)2. O goberno iniciará contactos co contorno da banda ETA (4 columnas)3. Pesca anuncia duras medidas para recuperar os recursos. (3 columnas)4. Nova rebaixa do prezo do diñeiro, que diminúe en cuarto.....(2 columnas)5. Os representantes do buque naufragado no Gran Sol....(2 columnas)6. Máis emprego industrial ca agrario (2 columnas)7. Cineuropa, un feito cultural que xa dura once anos (2 columnas)8. Aval para o crédito de Malvar (2 columnas)9. O furacán Mitch obriga a Fraga a cambiar os seus plans...(1 columna)

- La Voz de Galicia:1. Aznar autoriza el diálogo con el entorno de ETA (4 columnas)2. El “Mitch” deja diez mil muertos y once mil desaparecidos (4 columnas)3. El banco de España baja un cuarto de punto los tipos de interés (1 columna)4. El juez Garzón solicita la extradición de Pinochet (1 columna)5. El Celta gana al Aston Villa y pasa a octavos de final de la Uefa (1 columna)

- El País:1. Aznar anuncia el inicio de contactos directos con el entorno de ETA (4

columnas)2. El huracán “Mitch” ha dejado en Centroamérica 20.000 muertos y

desaparecidos (2 columnas)3. Garzón impugna la inmunidad inglesa a Pinochet y pide su extradición (1

columna)4. El Banco de España baja los tipos al 3,5 % un día antes de la subasta. (1

columna)

� �%�%��

��7��8��

195

5. Todas as noticias recollidas no “Sumario” (1columna)- El Mundo:

1. Aznar abre el diálogo con ETA (5 columnas)2. Mostovoi transforma en corderos a los “Villanos” (3 columnas)3. Facenda admite que Arantxa pagó el 25% de sus ganacias al Fisco de otros

países (2 columnas)4. Garzón invoca a María Estuardo para pedir la extradición de Pinochet (1

columna)5. El presidente de KIA dice que si no se persigue a Prado es por decisión

política (1 columna)6. Todas as noticias comprendidas en “Otras Noticias”.

b)As noticias que se repiten nos catro xornais son:

- O inicio de conversacións entre o goberno e o contorno de ETA.- A rebaixa do prezo do diñeiro.- As consecuencias do furacán “Mitch”

c)Coincidencias que se aprecian na maquetación destes catro xornais:- Tres deles distribúen a información en cinco columnas (todos menos O Correo

Galego que utiliza seis columnas).- Todos eles coinciden en situar a información que queren resaltar na parte superior

da plana e dotala de grandes titulares.- Tamén coinciden en incluír información gráfica (fotos) apoiando as noticias que

queren destacar.d)

Conclusións:- A noticia máis relevante do día, para os catro xornais, é o inicio das conversacións

entre o goberno e ETA.- Tamén é significativo que dous xornais destaquen como moi importante a noticia

de fútbol.- A única noticia de ámbito internacional que figura en primeira plana é a referida ó

furacán “Mitch”, aínda que con distinta valoración.- Outra noticia á que se lle dá moita importancia é a de carácter económico relativa

ó prezo do diñeiro.

��

196

��

RALUTIT NÓICCES AMET

oilicimodaofnuirtoriemirP...opiuqeod

setropeD .nóiserpxeerbiL

maSogracuesodetimeD...hsaD

lanoicanretnI .nóiserpxeerbiL

...áratnemuaCPIO aímonocE .nóiserpxeerbiL

...axiedárepmeTnóicnetA aicilaG .nóiserpxeerbiL

sadairsalopsodatcefasO...allileMed

añapsE .nóiserpxeerbiL

��7��8��

197

��

��

198

<��

-O prezo das peaxes na autoestrada do Atlántico descenderá un sete por cento o vindeiro anoSuxeito C.C. L. Verbo C.C.C. C.C.T.

-En 42 dos 315 concellos galegos creceu a poboación nos últimos anos.C.C.L. Verbo Suxeito C.C.T.

-Os países aliados acollerán miles de refuxiados kosovares.Suxeito Verbo Complemento Directo

-Os pescadores galegos non atoparon sardiñas logo do paro biolóxico.Suxeito Verbo C.D. C.C.T.

-O primeiro mapa xenético humano estará rematado no ano 2000Suxeito V.C. Atributo C.C.T.

��7��8��

199

-Doce comunidades autónomas seguen en alerta polo temporal de neve.Suxeito Verbo C.C.M. C.C.C.

-Hollywood tivo sabor latino na noite máis máxica do cine.Suxeito Verbo C.D. C.C.T.

-Roberto Verino leva tradición e picardía ó desfile de Madrid.Suxeito Verbo C.D. C.C.L.

-Un camión, doce coches e dúas ambulancias chocan na autoestrada.Suxeito Verbo C.C.L.

;�

a) Nesta páxina de xornal aparecen 5 noticias.b) Correspóndese coa sección “Galicia” (noticias de ámbito autonómico).c) A noticia que ten un tratamento máis relevante é a que leva como titular Queimadas

11.114 hectáreas de árbores ó longo de 1998.Está escrita a catro columnas, leva foto de tres columnas.Ten título, subtítulo e entrada.Está situada na parte superior dereita da páxina.

d) A modo de exemplo eliximos a noticia que ten como titular Tres mil galegos noprograma para deixar de fumar por correo.No titular:

Tamaño e tipo de letra son de tipo medio.Ten unha extensión de once palabras.Ten subtítulo, pero non antetítulo nin entrada.

Corpo da noticia:Está escrita a catro columnas.Consta de seis parágrafos.Non ten ilustración.

Lugar no que está situada:Está en páxina par.Situada na parte inferior dereita da plana.Ocupa, aproximadamente, ¼ da páxina.

Fonte:É unha noticia dos redactores do xornal.

Ten un ladiño, o correspondente ós dous últimos parágrafos e que leva unpequeno titular: Patrón.Os corondeis son os espacios empregados para separar as columnas.

e) Resposta ás interrogantes básicas:- Posta en marcha dun programa para deixar de fumar por correo que é parte dun

convenio entre a Universidade de Santiago e a Consellería de Sanidade - Participan máis de tres mil galegos dirixidos polo profesor Elisardo Becoña.

��

200

- Tivo lugar na Facultade de Psicoloxía da Universidade de Santiago.- O programa estábase desenvolvendo no momento de publicación da noticia (13-

11-98)- O programa consiste en proporcionarlles ós fumadores un conxunto sinxelo de

estratexias que se lles van enviando por correo semana tras semana.- O programa baséase nunha experiencia clínica de quince anos no tratamento de

fumadores.

A�

Noticia 1: Ponteareas rexistra casos dunha doenza transmitida polos cans.

- Fíxose público un bando alertando da existencia de casos de febre exantemáticamediterránea.

- O Concello de Ponteareas facendo referencia a un comunicado enviado poladelegación Provincial da Consellería de Sanidade e Servicios Sociais da Xunta deGalicia.

- Non se especifica en qué data concreta.- No Concello pontevedrés de Ponteareas.- A publicación fíxose mediante un bando do Concello.- Detectáronse varios casos desta enfermidade transmitida ás persoas polos cans.

Noticia 2: Expertos en tuberculose falan do seu tratamento en Santiago.

- Celebración da “I Xornada sobre tratamentos directamente observados entuberculose”

- Participan 150 expertos no tema.- As xornadas comezaron o día anterior á súa publicación no xornal (29-11-98)- En Santiago de Compostela.- Recóllese o labor das sete unidades hospitalarias específicas para a loita contra

a tuberculose que funcionan en Galicia.- Preténdese estudiar os tratamentos que se practican na comunidade galega na

prevención e control desta enfermidade.

Noticia 3: A informática xa pode predicir o número de incendios forestais.

- Presentación dun modelo informático que permite predicir o número de incendiosforestais e que está feito pola Universidade de Salamanca en colaboración coaXunta de Galicia.

- Foi presentado polos profesores Eulogio Luis García Díez e Fernando de Pablo,membros do departamento de Física Xeral e da Atmosfera da Universidade deSalamanca.

- Foi presentado o día anterior á súa publicación no xornal (25-11-98). Conanterioridade fora experimentado en Galicia desde o 25 de xullo ó 31 de outubrodese ano.

��7��8��

201

- O programa ten en conta as principais variables meteorolóxicas que condicionano lume: inestabilidade da atmosfera, sequidade ou humidade.

- Permite saber cántos incendios se van producir ese mesmo día e os dousseguintes.

:�

Este é un exercicio de expresión persoal. Para o seu comentario e posible correcciónpodes consultar co teu profesor/a.

��

202

�B�

��7��8��

203

��

��

204

��

Esta é unha actividade de libre expresión. Para o seu comentario e posiblecorrección podes consultar co teu profesor/a.

��

��7��8��

205

��

206

��

��

Actividade de libre expresión. Podes consultar co teu profesor ou profesora.

��7��8��

207

�<��

�;�

Actividade de libre expresión. Podes consultar co teu profesor ou profesora.

�A�

– (1.f) Miles de mulleres maniféstanse contra a violencia doméstica.– (2.d) California vota a favor de eliminar os programas de ensino en español.– (3.c) Galicia é unha das poucas zonas de España sen perigo de desertización.

��

208

– (4.b) A natalidade aumenta en España por primeira vez desde 1976.– (5.h) O goberno estudia medidas fiscais para favorecer ás amas de casa.– (6.g) Greenpeace anuncia unha catástrofe ecolóxica polo uso irracional do

petróleo.– (7. a) A Terra soportará un burato da capa de ozono e chuvia ácida ata mediados

do século XXI.– (8.e) Real Madrid recupera o liderado cunha ensalada de goles (4-0).

�:�

- Nas costas de Galicia hai afundidos máis de trinta submarinos alemáns daSegunda Guerra Mundial.

- EEUU inicia a gran batalla contra o hábito de fumar.- Un tercio dos alumnos da ESO deixa os estudios sen conseguir o graduado

escolar.- Algúns satélites serán utilizados para loitar contra as enfermidades.- As gasolineiras de Galicia regalan carburante ó subministrar máis do que cobran.- A Plataforma antidroga denuncia que os narcos están comprando lotería

premiada.- Medra a protección social para máis dun millón de contratados a tempo parcial.- O mapa sísmico de Galicia vai revelar as zonas máis sensibles a sufrir terremotos.

�B�

Esta é unha actividade de libre expresión. Podes consultar co teu profesor/a.

��

a) No Congreso dos deputados vén de aprobarse unha modificación do Código Civil quepermite a posibilidade de inscribir os/as fillos/as co apelido da nai primeiro. Isto poderásuceder sempre que haxa común acordo entre os proxenitores. En caso contrarioseguirá a prevalecer o do home. Os motivos desta modificación obedecen á aplicacióndo principio de igualdade de oportunidades recoñecido na Constitución.

b) Engádense datos:– Referidos á práctica de elixir o apelido materno como nome artístico.– Referidos á situación noutros países (moi sucintamente).– Referidos ó franquismo: historia do apelido Expósito e a excepción feita cunneto de Franco.

c) Inclúe opinións da escritora Marilar Aleixandre, da avogada Celia Balboa e daescritora María Xosé Queizán.

��7��8��

209

��

a) O autor da crónica é Xosé Neira Vilas.b) Trata das actividades desenvolvidas en Arxentina na época de posguerra polos

mozos galegos integrados no colectivo Galeuzca.c) Esta é unha crónica específica.d) Esta crónica ten máis información que opinión.

��

a) Esta é unha entrevista de personalidade.b) Resposta persoal.c) Resposta persoal.

��

A modo de exemplo:Coincidencias:

– Os dous medios utilizan a linguaxe como soporte básico.– Os dous son medios de comunicación de masas.– Os dous medios teñen as mesmas funcións: informar, persuadir e entreter.– Os dous necesitan organizar xerarquicamente os contidos.

Diferencias:– Na prensa o soporte comunicativo é a linguaxe escrita e as imaxes. Na radio o

soporte básico é a palabra falada.– Na radio tamén teñen moita importancia a música, os sons e ruídos e o silencio.– Por parte dos receptores, a lectura da prensa require atención “exclusiva”, o

público que escoita a radio pode estar facendo outras cousas.

��

Esta é unha actividade de libre expresión. Podes consultar co teu profesor ouprofesora.

�<�

a)Programación da TVG

- Bos días. Magazine: Informar - Entreter.- Formación profesional. Divulgativo: Informar.

��

210

- Emprego. Divulgativo: Informar.- Cine: Entreter.- Teleserie: Entreter.- Galicia Enteira. Cultural: Formar - Informar.- A revista. Informativo: Informar.- Galicia noticias: Informar.- Deportes mediodia: Informar - Entreter.- O tempo: Informar.- Tardes con Ana. Magazine: Entreter - Informar.- Todos a bordo. Concurso: Entreter.- Xabarín club. Infantil: Entreter.- Serie: Entreter.- Galicia directo. Magazine: Informar - Entreter.- Telexornal: Informar.- Deportes: Informar - Entreter.- Supermartes. Concurso: Entreter.- Nacer de novo. Relixioso: Formar.

Programación de Antena Tres

- Serie Entreter.- Serie: Entreter.- Club Megatrix. Infantil: Entreter.- Noticias: Informar.- El primer café. Entrevistas: Informar - Entreter.- La mañana de Rosa. Magazine: Informar - Entreter.- Serie: Entreter.- Serie: Entreter.- Serie: Entreter.- Noticias 1: Informar.- El tiempo: Informar.- Sabor a ti. Magazine: Entreter - Informar.- Alta tensión. Concurso: Entreter.- Serie: Entreter.- Impactos TV. Sucesos: Entreter - Informar.- Noticias 2: Informar.- El tiempo: Informar.- Cine: Entreter.- Especial. Tú serás mi baby. Magazine: Entreter - Informar.- Noticias 3: Informar.- Cine: Entreter.- Televenta: Persuadir.

��7��8��

211

b)

c) Análise:Á vista desta clasificación pódese deducir que os contidos das programacións sonfundamentalmente de entretemento. Isto vese, sobre todo, na programación dacadea privada.A continuación están os programas informativos.Hai moi poucos programas formativos. Ningún na cadea privada.Non aparecen como específicos os programas dedicados a persuadir, isto dásefundamentalmente nos espacios publicitarios que non figuran na programación.

ramrofnI ramroF retertnE ridausreP

aicilaGednóisiveleT 1 3 2 4

3anetnA 2 3 1 4

212

�;�

• Tese: O intento da publicidade de impoñer un “determinado ideal de beleza”, sobretodo para a xente máis nova, que se supón é máis receptiva á mensaxe.No texto, os autores da carta sosteñen que as medidas que mostran algunhasmodelos son inacadables para a mocidade, senón é enfermando, chegandomesmo a provocar a súa morte.

• Argumentos: Os empresarios, publicistas e demais organismos relacionados coneste tema, non se dan conta do dano que producen en moitas familias; o único quebuscan é a obtención de grandes beneficios económicos, sen ter en conta queun/unha rapaz/rapaza a esa idade, aínda non é capaz de discernir o que lle con-vén e que está nun momento da súa vida moi maleable. Como resultado nos ato-paremos cun/cunha adolescente frustado/a que o único que conseguirá (se pre-tende seguir eses canóns) será a perda da súa autoestima e, ás veces, a propiavida.

• Conclusión: O rexeitamento total a aqueles medios que, coa súa axuda, intentanafianzar algo tan daniño, prexudicial e mortal como é a anorexia.

�A�

TEXTO Nº 1

a) Tese: A defensa do medio ambiente e da natureza, tratando de evitar os danos quese producen na fauna e na flora coa indebida extracción dos recursos minerais quese precisan para a nosa existencia. O que debe dominar, por riba de todo, é o cha-mado “imperativo ecolóxico”.

b) Temos que ter en conta que, na fase de exploración mineral, as perforacións e osfoxos danan o ambiente. Pero será sobre todo a expansión natural da mina o quetraerá consigo grandes prexuízos, xa que, o espacio de tempo que vai desde quese atopa o filón mineiro ata a súa explotación comercial pode abranguer moitosanos; e é durante estes anos, cando se van construír edificios, estradas, escavarpozos, etc., que danarán gravemente toda a fauna, flora e os bosques do contor-no natural.Por iso, vai ser necesario que as compañías mineiras do Norte (as máis poderosas)tomen en serio ese “novo imperativo ecolóxico” do que falabamos ó principio.Precisaranse informacións concretas e eficaces acerca de novas tecnoloxías quenon sexan tan agresivas co ambiente, e sesións formativas para evitar que odesastre vaia a máis, tendo en conta que as medidas represivas que se están a daragora, non resultaron moi eficaces.

� �%�%��

��7��8��

213

c) Tipos de argumentos que emprega:

O argumento de autoridade: Téñense en conta as opinións doutras persoas máiscoñecedoras do asunto a tratar.O argumento de universalidade: Defender algo que é aceptado pola opinión xeral.Argumentos baseados nas consecuencias dun feito (argumento causa-efecto):Deféndese o feito polas consecuencias que poida producir a calquera nivel.(Este últimoargumento é o máis destacado neste texto)

TEXTO Nº 2:

a) O/a autor/a da carta está a favor das medidas decretadas polo Goberno cubano eisto vémolo polo ton irónico de toda ela (non está para nada de acordo coa políti-ca norteamericana e chama dictador ó seu actual presidente Clinton), e ademais,no primeiro parágrafo da mesma, comenta que vai “facer un pouco de política-fic-ción”.

b) Que os xornalistas cubanos non poderían facer a súa campaña socialista á travésdos EEUU, nin cesar ó seu presidente (por consideralo un dictador do mesmo xeitoque os americanos teñen a Fidel Castro). Non sería posible lanzar panfletos defen-dendo a política cubana e incitando ó pobo americano a ir en contra dos seuspatróns, e dende logo, non demostrarían a súa cortesía intentando que os devan-ditos xornalistas cubanos non fosen molestados na cidade dos rañaceos.

c) A conclusión é que Cuba está a sufrir, dende hai moito tempo, un grave bloqueo eunha lei Helms-Burton que repercute moi negativamente na poboación cubana,que fai que careza de cousas moi necesarias para o seu vivir cotián e que impideo seu desenvolvemento normal.

TEXTO Nº 3a) O motivo da carta é a festa que se celebra en Laza ( Ourense) do Entroido, onde,

nun momento dado da celebración, parece ser que se utilizan formigas, e, tamén,a estrañeza e a confusión que supón para os asinantes da mesma que non saendo seu asombro cando len na prensa que as devanditas formigas que se utilizaronnesa festa tiveron un “trato cruel e monstruoso”, chegando incluso a presentar unhaqueixa formal ante a Xunta de Galicia a Asociación Nacional para a Protección e oBenestar dos Animais.

b) En primeiro lugar, os visitantes que mesmo participaron nos festexos, opinan quetodo o que alí pasou foi do máis normal. Que só eran un grupo de persoas reuni-das para pasalo ben, en total harmonía.

��

214

En segundo lugar, cualifican de radicais e tremendistas ós membros da Asociaciónpor considerar o acto como algo “monstruoso e depredador”.

c) Os/as autores/as da carta piden ós compoñentes da ANPBA que se documentenantes de falar de algo que non coñecen, é dicir, dos costumes das festas de Laza.En primeiro lugar, parece ser que as formigas se botan o luns polo serán, e non nachamada “farrapada” (como defenden os membros da Asociación), que o único quepretenden é un afán protagonista.

En segundo lugar, teñen que saber que a recolleita dos insectos non é unhacacería ó chou , senón que se leva a cabo con coidado, collendo só algunha delas,e que cando se lanzan á xente, levan mesturadas terra ou cinza, o que supón quenon sofren moito. O único argumento que os da Asociación poden esgrimir encontra é que algunhas persoas lles botan vinagre, e tampouco pensan que aspoidan meter no forno, xa que deste xeito a festa non tería moito sentido ódesaparecer ó becho.

d) Tipos de argumentos:

A experiencia persoal: É algo que eles mesmos (os autores/as da carta)experimentaron.

Argumento por xeneralización: Falan de “cacería (cruenta) de insectos polosmontes” cando só é un feito illado dunha festa que se dá nun determinado lugar.

e) Un argumento que se podería suprimir e cando tachan de radicais e tremendistasós membros da Asociación, opinando ademais que só fan a denuncia por afán deprotagonismo. (Este argumento ten un matiz moi subxectivo, xa que os asinantesda carta non son capaces de respectar a opinión do grupo de persoas pertecentesá ANPBA).

f) A conclusión á que chegan é que deben ter en conta e respectar as tradicións dospobos.

�:�

MARCADORES TEXTUAIS : “O traballo das empregadas do fogar”:

Diríxome a vostede: Estructura o texto. Introduce o tema.Para comentar brevemente...: Estructura as ideas. Indica finalidade.Aducindo que (considerando que): Estructura ideas. Indica causa.Ante todo: Estructura o texto. Marca a orde.Quero deixar claro: Estructura o texto. Fai fincapé.Pero si indicar que...(aínda que si indicar que...): Estructura ideas. Indicaoposición ou obxección.Por outra parte: Estructura o texto. Serve para distinguir.

��7��8��

215

Ademais: Estructura o texto. Continúa sobre o mesmo punto.En fin: Estructura o texto. Serve para indicar que acaba a exposición do tema.Xa chegou o momento de...: Estructura o texto. Para indicar tempo.Para igualarnos ó resto...: Estructura as ideas. Indica finalidade.

�B�

a) No primeiro parágrafo aparece a tese que defende a autora: fala do desintereseque hai por parte da mocidade respecto á cultura e pensa que un dos principaismotivos podería estar na clase de ensinanza que reciben por parte dos pais edos/as profesores/as.

b) Entre o segundo e quinto parágrafo aparecen as súas argumentacións.Primeira argumentación: Marina Mayoral di que os rapaces que viven en familiasonde hai unha afección verdadeira por calquera actividade, acaban por herdar esamesma afección, agás no caso de que exista ou xurda algún tipo de problema.Segunda argumentación: Neste parágrafo, a autora di que ese problema do quefalabamos antes é, case sempre, o de diferenciarse do grupo familiar, o demanifestar o seu espírito de rebeldía fronte ó gusto xeral da súa familia. É dicir, orapaz trata de desenvolver a súa propia individualidade. Se isto se fai sen traumasnin oposicións, non habera ningún problema en que lle gusten as mesmasafeccións familiares. Pola contra, cando rexeita ou sente desprezo polasactividades do resto, estamos ante un problema psicolóxico porque non está encontra da lectura ou da música, senón que vai contra aqueles que para el arepresentan.

Terceira argumentación: Por último, hai pais que recoñecen a cultura como undos bens máis gratificantes que pode atopar o ser humano, aínda que elesmesmos non son moi dados a estas afeccións culturais. Son persoas, mesmobrillantes, que antepoñen outras cousas a calquera actividade de tipo cultural, peroestán empeñados en que os seus fillos amen os libros, os concertos, e calqueraoutra manifestación deste tipo, pero se lamentan de que por parte do mocidade haimoi pouco interese por todo isto. Segundo Marina Mayoral, a razón desterexeitamento dos xoves e que son moi listos e, de seguida saben diferenciar o queé por obrigación do que é por verdadeira afección ou gusto.

c) A conclusión á que se chega é que, o que se debe ensinar e comunicar ten que seralgo que produza un verdadeiro pracer para todos, tendo en conta que se nós nonfomos capaces de conseguilo na nosa mocidade, non nos pode estrañar que nono atopemos nos nosos fillos.

d) No segundo parágrafo aparece unha argumentación baseada nas consecuenciasdun feito: Os fillos herdan os gustos e apetecencias que se gozan dentro da familia.

��

216

A argumentación causa – consecuencia aparece no terceiro parágrafo: Se osfillos non teñen problemas para autoafirmar a súa individualidade, respectando osseus gustos, o resultado é favorable e o rapaz poderá chegar ós mesmos interesesdo ámbito familiar sen ningún trauma por ambas partes.

A argumentación baseada na propia experiencia persoal aparece no cuarto e noquinto parágrafo: A autora coñece bastantes casos, vividos por ela mesma, ondeos rapaces/as, a pesar do esforzo dos seus pais, non participan do gusto dalectura, e menos aínda se llela impoñen pola forza.

e) Adecuación:

Este artigo vai dirixido ós pais e ós ensinantes, é, ó ser publicado nun xornal taména todos/as lectores/as. Ó final do artigo hai alusións ditrectas a eles/elas, ósdestinatarios: “Ós pais e ós ensinantes non nos queda máis remedio que ...”A linguaxe empregada é coidada pero, ó mesmo tempo, amena e clara, xa que oartigo xornalístico vai destinado a todo tipo de lector/a.

Coherencia:

O texto está perfectamente estructurado: No primeiro parágrafo aparece a tese. Nosegundo parágrafo a primeira argumentación. No parágrafo terceiro a segundaargumentación. No parágrafo cuarto e quinto a terceira argumentación. E noparágrafo sexto e último a conclusión ou proposta.

Cohesión:

Neste artigo de opinión non aparecen moitos marcadores textuais. A súaestructuración de parágrafos e ideas vén dada, sobre todo, pola simplexustaposición. Isto vese claramente entre o parágrafo quinto e sexto, onde aconclusión ou proposta non remata cun dos marcadores textuais característicos,como podían ser “finalmente”, “así pois”, etc.

No terceiro parágrafo aparece un marcador para facer fincapé “ou sexa”, e máisadiante, neste mesmo parágrafo aparece outro que ten tamén a mesma finalidadede facer fincapé: “case se pode asegurar” que equivalería a “paga a pena dicir”.

O inicio do parágrafo cuarto “un caso distinto é” podería ser substituído porcalquera dos marcadores textuais que inician tema novo: “Polo que se refire...”,“sobre...”, “en relación con...”, etc.

Neste mesmo parágrafo cuarto aparecen varios marcadores que estructuran ideas:“Pero que non son verdadeiros afeccionados”, “...pero que queren que os seusfillos...” e que indican oposición ou obxección.

E por último, no parágrafo quinto aparece outro marcador que estructura ideas“para detectar o que é gusto do que é obriga.” que indica finalidade.

Tamén as repeticións ou recorrencias que aparecen no artigo dan cohesión ó texto.

��7��8��

217

Así vemos no terceiro parágrafo que o marcador textual “cando” ademais deindicar tempo está axudando, coa súa repetición, a proporcionar esa necesariacohesión.

Repeticións léxicas do designado aparecen no primerio parágrafo:

- “afección auténtica”- “desa afección”- “dos afeccionados”, etc.

Repetición léxica do campo semántico de deportes: esquí (esquiar), tenis, partidos ...

f) Trazos lingüísticos:

A escritora alterna a primeira persoa do singular para referirse a si mesma: “(eu)comentaba o xoves...”, “E (eu) non me refiro...”, “A min paréceme...”. Pero tamén aterceira persoa: “Os rapaces que viven en familias...”, “Os fillos dos grandeslectores gozan lendo”, “Cando o fillo dun melómano, dun ... manifesta desprezo...”

No último parágrafo, onde vai a conclusión aparece a primeira persoa do plural coafinalidade de implicar no asunto ós/ás receptores/as, neste caso, ós pais e ós/ásensinantes: “Ós pais e ós ensinantes non nos queda máis remedio... E (nós)resignarnos a que os adolescentes non gocen do que nós non soubemostampouco gozar.”

En todo o artigo alternan proposicións subordinadas e coordinadas. Así vemoscomo no segundo parágrafo aparecen mesturadas proposicións subordinadas,coordinadas e incluso xustapostas:

“Os rapaces que viven en familias que teñen unha afección auténtica acaban...”(Subordinadas adxectivas).

“Así os fillos dos afeccionados ó esquí, gústalles esquiar; ós do tenis, (gústalles)xogar partidos” ( Xustapostas).

“Xa se trate dun deporte ou (xa se trate) doutra actividade de tipo intelectual ouartístico” (Coordinada distributiva)

“Os fillos de melómanos pásano ben..., e os (fillos) de grandes lectores gozanlendo” (Coordinada Copulativa).

No resto do texto, nos seguintes parágrafos abundan as proposiciónssubordinadas.

Por exemplo:

“É bo que os adolescentes se independicen dos gustos das familias” (SubordinadaSubstantiva de Suxeito)

��

218

“Case se pode asegurar que nos atopamos ante un problema psicolóxico(Subordinada Substantiva de C. Directo)

“A min paréceme que os rapaces teñen unhas antenas moi finas”(SubordinadaSubstantiva de Suxeito)

��

Esta é unha actividade de libre expresión. Podes consultar calquera dúbida co teuprofesor ou profesora.

��

a) A modo de exemplo:

Tese: A perigosidade de que algunhas razas de cans mal adestrados polos seusdonos/as caian en mans de xente irresponsable e inconsciente, e que provoquenun dano irreparable, como é a morte dalgún ser humano.

Conclusión: O que está claro é que a “moda” de posuír razas caninas, en principioproblemáticas e perigosas, debería estar moito máis controlada, e asresponsabilidades que se derivan de todo isto, non deberían estar só en mans daxustiza (como no caso de ataques ou mortes a persoas), senón tamén daAdministración, tomando medidas preventivas, controlando os donos deses cans e,incluso prohibindo a cría de razas creadas, ás veces, en laboratorios a través decruzamentos entre elas. España ten que seguir o exemplo da Generalitat catalana,e o exemplo doutros países europeos.

b) Ideas principais:

Primeiro parágrafo: O problema é o perigo que supón en mans de xenteirresponsable e asasina un can adestrado e ensinado a atacar á xente; o problemade ter un animal que non é capaz de distinguir, por culpa do seu dono que o forzoua ser así, un ser humano dunha peza de caza.Segundo parágrafo: Maila a morte do neno mallorquino e o ataque á muller, comosucede sempre neste país, non se tomaron as medidas necesarias para evitar máiscasos como eses. E mentres no se regule dunha forma seria e eficaz a proliferacióndestas razas caninas en mans de indesexables, o problema seguirá estando aí e,por desgracia, haberá máis mortes e ataques.

��7��8��

219

��

Esta actividade é de libre expresión. Sen tes algunha dúbida consulta co teu profesor/a

��

Actividade tamén de libre expresión. En caso de dúbida consulta a Unidade onde se falados textos de opinión ou ó teu profesor ou profesora.

220

��

Anuncio 1:Emisor: Jaguar.Destinatario: Posibles compradores (xente con poder adquisitivo alto).Canle: Revista.Producto: Reloxos de luxo.Imaxe: Fotografías de tres reloxos sobre fondo negro.Texto: “Percorrer podemos todo o mundo na procurada beleza, pero se non alevamos connosco nunca a atoparemos”

�<�

A modo de exemplo:

Lectura denotativa:Unha fermosa muller nova, elegantemente vestida de negro e moi maquillada, cunprofundo escote que mostra parte do peito, reclínase en actitude de abandono nunsofá tapizado de veludo azul; ó seu lado repousa un frasco do perfume que seanuncia. O fondo é vermello.

Lectura connotativa:A imaxe suxire un mundo de luxo, beleza e sofisticación. A actitude da muller tenunha forte carga sexual, aínda que parece ausente, tanto a súa roupa como aposición do seu corpo suxiren a entrega inminente. Isto vese reforzado polo brevetexto: “Para las que se entregan a Yves Saint Laurent”. O anuncio, como vemos,vende fundamentalmente unha imaxe de muller: fermosa, sofisticada, desexada edisposta a ser “compracente” en determinados ambientes de luxo.

�;��

a) Utilización do imperativo “proba” e do adxectivo “natural” con significado valorativoe ambiguo, xa que tanto se pode referir ó producto que se anuncia como á persoaque o utiliza.

b) Hai aquí unha personificación xa que se lle adxudica ó teléfono a capacidade de“falar”.

c) A utilización do francés suxire un mundo de sofisticación.d) Esta frase é unha metáfora tendente a reforzar a idea de forza e poder que se lle

atribúe ó coche.e) Repetición da palabra único para reforzar o seu significado.f) Onomatopea que suxire estar experimentando un placer gustativo.g) Repetición. Hai tamén unha comparación na que falta o segundo termo: Algo máis

... “¿Máis que que outra cousa?”

� �%�%��

��7��8��

221

h) Enumeración de adxectivos.i) Este é un xogo de palabras baseado na similitude da palabra “diesel” coa palabra

“dioses”(que, segundo a milotoxía grega, viven no Olimpo)l) Este tamén é un xogo de palabras baseado na alteración da expresión común: Feliz

ano novo.

�A��

a) Tese: Eles, os anunciantes, son o grupo de telefonía máis vantaxoso para asempresas.

b) Argumentos:

- Levan percorrido un longo camiño (experiencia).- Son os mellores para atender as necesidades específicas de cada empresa.- Ofrecen as mellores condicións de xestión: variedade de servicios e

flexibilidade de pagamento.- Ofrecen un Servicio de Atención ó Cliente.- Contan cun elevado número de clientes.

c)

- O primeiro argumento é un argumento de experiencia persoal: “Percorremosun longo camiño...”.

- Os que seguen son argumentos de singularidade: “Ninguén mellor ca nós...”- O último é un argumento de universalidade: “Máis de 140.000 empresas

benefícianse xa de todas estas vantaxes”.

d) A conclusión sería que, por experiencia e servicios, este grupo de telefonía é omáis axeitado para todo tipo de empresas, calquera que sexan as súas caracterís-ticas e necesidades.

e) As imaxes amosan a un traballador desta compañía, perfectamente traxeado,camiñando campo a través levando ó lombo unha mochila na que se ve o anagra-ma do grupo. Despois vemos que nesta mochila leva un ordenador portatil. Estasimaxes reforzan a idea de que están dispostos a chegar a calquera sitio e tamén ade que son eficaces e bos profesionais.

f) O eslogan apoia claramente as imaxes xa que reforza a idea de que están dispos-tos a chegar a calquera sitio onde haxa unha empresa.

g) Ademais de tecnoloxía, este anuncio vende confianza, atención individualizada eprofesionalidade.

��

222

�:�

Esta é unha actividade de libre expresión. Para su comentario e posible correcciónpodes consultar co teu profesor/a.

�B�

a) Situación inicial: Nun tempo anterior, todos nós, os seres humanos, viviamos libresno entorno natural.

b) Algo sucedeu que converteu os humanos en seres “de interior”. Perdemos o con-tacto directo coa Natureza.

c) A solución a este problema está no uso do tecido GORE-TEXT que permite gozardo medio natural sen ter que sufrir ningún tipo de inconveniente (chuvia, frío,calor...)

d) No texto faise unha descrición do tecido que se anuncia. Os adxectivos emprega-dos son: impermeable, transpirable e “cortaventos”

��

a)

Adxectivos nomemellores, queixeiros mestrespuro leiteindustrial procesolaborioso, artesanal procesolimitada producciónespigada corforte, limpo, aromático sabor

Comparacións nomeComo aprendemos dos mestres

Grupos preposicionais nomeDos mellores mestresDe 50 anos (elaboramos) o queixoCon artesanía, (con) coidado, (con) paciencia o queixoDas nosas ovellas o leiteSen ningún tipo de proceso industrial o leiteÓ ritmo da natureza (deixámolo callar) o leite

��7��8��

223

Sen présas nin sobresaltos o leiteDe producción limitada o procesoDe cor espigada o queixo

b) Vende, ademais da calidade do queixo, a importancia das cousas feitas dentro dosabor familiar e tradicional, o sabor das cousas feitas con amor, paciencia, fuxindodo agobio das présas da vida actual. Vende o sabor da cociña tradicional feita pormans artesás; os valores da familia reunida e unida en torno a unha mesa e que écapaz de distinguir as cousas ben feitas. De aí que a producción do queixo sexalimitada (“só pode ir dirixida a aquelas persoas que saiban recoñecer o que é feitode forma artesanal”) .

Resumindo: Os momentos bos da vida témolos que saborear no momento que seproducen e gozar deles, porque é algo que non abunda nin se repite a miúdo.

��

Esta actividade é de libre expresión. Consulta, en caso de dúbida, ó teu profesor/a.

��

Tamén de libre expresión. Consulta o guión que aparece a continuación da actividade.

��

Actividade de libre expresión.

��


�<�


�;�


�A�


��

224

�:�

a) A muller é moi guapa, como xa dixemos ten unha cara case infantil (como queren-do reflectir pureza).Vemos, que efectivamente é unha muller moi fermosa, pero nonexuberante, nin espectacular, xa que isto restaría protagonismo o principal perso-naxe do anuncio: o cava.

b) Semella recén saída do baño, limpa, inmaculada. O seu vestido é sinxelo, sen ador-nos que distraian a atención do destinatario da mensaxe (o consumidor do pro-ducto) que lle quere transmitir a copa de cava que ten ela na man (“a pureza duncava”).

c) Parece que é ela quen se está a ofrecer ó home, como insinuándose, pero real-mente, o que vende é unha copa do “mellor cava do mundo”.

d) A relación é total. A muller está vendendo a súa inmaculada presencia (tanto psí-quica coma física) para destacar que non existe un producto mellor que o cavaCodorníu: Un producto que non foi manipulado e está feito a partir dun controltotalmente rigoroso.

Conclusión: De libre expresión. Podes consultar co teu profesor/a.

(A modo de exemplo)

Lectura denotativa: Toda a plana do anuncio aparece ocupada por unha fermosamuller vestida de branco (a palabra “branco” forma parte do eslogan do anuncio),e no centro do seu corpo, á altura do peito, destaca unha copa de cava. O fondoque rodea a figura é un halo con certo aire fantasmal, e a súa cara (case infantil)irradia tamén esa claridade como querendo simbolizar a pureza da que fala oeslogan. A protagonista do anuncio xa dixemos que é unha muller porque o nomedo producto que anuncia leva nome de muller “ANNA”, de aí que o home case nonteña ningunha relevancia (aparece de costas e medio desdebuxado)

A etiquetaxe da botella tamén é toda branca (branco = pureza) e esa calidade depureza segue aparecendo no eslogan cando di que o seu nome “sabe o froitarecén cortada”.

Lectura connotativa: A muller do anuncio, tan fermosa, tan inocente, tan “pura”,quere representar a gran calidade do cava que se anuncia, feito dos mellores aciosrecén collidos, sen mácula, que non se poden xuntar con outros tipos diferentes deuvas. Hai que ter en conta que ela (a muller) é “ANNA DE CODORNÍU”, é dicir,“propiedade exclusiva” da marca que representa. O cava non ten mestura deningunha clase, é único no mundo, por iso ela non se pode rebaixar a ter relacióncon ningúen: A posición da copa nos suxire que vai a ser o cava quen protexa esapropiedade exclusiva (semella unha barreira entre a muller e o achegamento dohome). A posible relación que poida xurdir entre ambos, será sempre a través

��7��8��

225

dunha copa de cava de CODORNÍU, pero sen contacto físico co corpo da muller,que deste modo poderá seguir conservando a súa pureza para o seu único dono“o cava”, e o home gozará tamén, ó mesmo tempo, da gran calidade do escumoso.

�B�

Anuncio 1:

Destinatarios: O producto vai dirixido ós mozos (pode chegar a calquera parte, pormáis afastada que estea, incluso, á xente que se supón máis tradicional econservadora dos seus costumes, como poden ser estes rapaces orientais).

Mensaxe persuasiva: Calquera pode dispoñer da mellor roupa. A roupa de Benettonconsegue que as tradicións queden relegadas ó seu poder de persuasión (vemos quea rapaza leva enriba dela todo o que, hoxe en día, se considera o máis “in”, dende acor do pelo, os percings no nariz e na lingua e o teléfono móbil.

Arquetipos: A mocidade moderna e feliz, de calquera parte do mundo. Despreocupadae sempre á última.

Anuncio 2:

Destinatarios: O anuncio vai dirixido ás mulleres.

Mensaxe persuasiva: O reloxo véndese como a culminación do luxo que pode rodeara persoa que o quere mercar. Este producto vai ser o único que lle quede por comprara esa persoa (afeita a gozar do mellor que hai na vida), porque xa dispón de todo odemais: Un gran coche, unha fermosa muller nova pertecente a unha clase refinada,culta e, polo tanto, tamén con diñeiro e poder. É dicir, que aquela que logre ter un“LONGINES” vai poder gozar de todo o que trae consigo a devandita posesión.

Arquetipos: A calidade de vida que representa esa muller: culta, refinada, con cartos,afeita ás cousas boas.

Anuncio 3:

Destinatarios: Vai destinado ós homes novos, amantes da aventura e do risco,dispostos a botarse á estrada e ver o que lles depara o destino. Xente que non quereataduras de ningún tipo (familiar, laborais, etc), pero sen embargo, gústalle gozardunha certa seguridade e quere saber onde se mete, e de cando en vez, non lleimporta facer algunha concesión a aquilo que lle poida servir para o seu propiointerese.

Mensaxe persuasiva: Na imaxe, o que destaca sobre todo, é marca do pantalón quese quere vender “Leesures by Lee” (o home aparece de costas para destacarprecisamente o devandito pantalón). O anuncio xoga coa palabra “metes”: o homevaise meter nun camión repleto de fermosas mulleres militares (imaxe da muller militar

��

226

posta a propósito para dar un maior contraste), “porque sabe onde se mete”, xa queantes “se meteu” nun “Lee”, estará protexido contra calquera contratempo e terá éxitocon calquera muller.

Arquetipos: Un home que semella forte e seguro de si mesmo, libre, independente,sen ataduras de ningún tipo.

Anuncio 4:

Destinatarios: Sobre todo ás mulleres que desexan e aspiran a ser tan guapas comaa modelo.

Mensaxe persuasiva: O que se vende é, que a través dun producto tan bo e san, sepode conseguir un corpo delgado e perfecto e mantelo así durante moito tempo,mentres se siga a consumir ese producto.

Arquetipos: Como sempre aparece a imaxe dunha muller delgada. O anuncio está avender, como case sempre sucede con todos, un soño imposible, inacadable para amaioría dos mortais.

Anuncio 5:

Destinatarios: A xente nova.

Mensaxe persuasiva: A alegría de compartir uns mesmos intereses. A mocidadesempre busca persoas coas que identificarse e divertirse.

Arquetipos: As persoas que aparecen no anuncio son persoas sas, alegres e senningún problema. Son así, entre outras cousas, porque son consumidoras de algo quenon atenta contra eles, senón, que pola contra lles intenta protexer dos posiblesdanos que terían se consumisen outras marcas diferentes de tabaco. Coma sempre,o producto vai destinado á xente nova, amantes do natural, pero sen renunciar ospequenos praceres da vida, pero tendo un certo control dos mesmos.

soiratanitseDexasneMavisausrep

sopiteuqrA

1ºnoicnunA avonetneX"anredom"apuoR

lanoicanretniareuqlacedzilefedadicoM

azar

2ºnoicnunA serelluMeedadivisulcxE

azeuqiroxul,otnemanifeR

3ºnoicnunA sovonsemoH serellumsaocotixÉ laicosotixénocsemoH

4ºnoicnunA serelluMoprocnuríusoP

osomrefotixéóadinuzedagledA

5ºnoicnunA avonetneXóedadicileF

ritrapmoceuqedadicomadaírgelaA

odotetrapmoc

��

a) Criada: Servente, fámula.

b) Cárcere: Penitenciaría, penal.

c) Guerra: Desputa, enfrontamento, conflicto, contenda.

d) Tolo: Demente, louco, desequilibrado.

e) Parir: Dar a luz, procrear.

f) Deus: Altísimo, Creador, Divindade, Señor.

g) Retrete: Inodoro, latrina, servicio, water.

h) Vello: Ancián, persoa da terceira idade.

��

a) Esta é unha escola para rapaces con necesidades educativas especiais: Queredicir que é unha escola para rapaces con problemas psiquícos ou físicos que difi-cultan en maior ou menor grao a súa aprendizaxe.

b) Teño unha dor de ventre terrible, ando de mes: Que ten a regla, a menstruación.

c) Esa familia vive moi apertada: Que ten apuros económicos.

d) Os invidentes estaban no seu centro social: Os cegos.

e) Comeu moitas amoras e foise por si: Que se cagou.

f) Isto é unha gaita, miña filla: Que é unha molestia, un fastío.

g) Ese rapaz vai por mal camiño, dígocho eu: Que ten problemas de tipo social epode acabar moi mal.

��7��8��

227

��

1. Plano en Panorámica.2. Plano Americano.3. Plano Enteiro.4. Plano de Detalle.5. Plano Medio.6. Plano Xeral.7. Primeiro Plano.

��

Actividade de libre expresión. Consulta co teu profesor ou profesora.

��

Actividade de libre expresión. Consulta co teu profesor ou profesora.

�<�

1. En picado.2. En contrapicado.3. Normal.4. En picado.5. En picado.6. Normal.

�;�

a)

1. O globo ten o contorno en off, as palabras son pronunciadas pola nai ou pai deManoliño que non se atopa na viñeta, sabémolo porque o delta sinala un lugar queestá fóra do cadro e tamén porque se ve desta persoa unha parte do brazo coazapatilla na man. O delta é normal, só serve para indicar a dirección da que vén amensaxe. O tamaño das letras máis grande do normal indícanos que o emisor estáberrando, e identifícase co contido da mensaxe que é unha ameaza.

2. O globo ten o contorno eléctrico, con trazado en zigzag, para indicar que se tratadunha mensaxe que procede dun medio eléctrico, neste caso a radio. O delta enserra serve tamén para sinalar o mesmo. As letras son máis grandes do normal, xaque ocupan toda a parte alta da viñeta e veñen indicar o volume da radio.

228

� �%�%��

3. O que caracteriza este globo é o seu delta múltiple, que indica que os catro per-sonaxes están a dicir o mesmo. As letras son máis grandes do normal para salien-tar o feito de que berran a súa protesta, sabemos que non berran algo agradablepolas expresións das súas caras. En canto ó contorno é normal.

4. Nesta viñeta vemos a Manoliño ir cara á escola compunxido como nos indica a súaexpresión corporal inclinada cara adiante. O globo indícanos o seu pensamento epor iso ten o delta en burbullas. Nin o contorno nin o tamaño das letras teñen maiorrelevancia.

5. O máis relevante nos globos desta viñeta é o contorno descontinuo do globo deManoliño, consistente en dous globos unidos por un delta que vén marcar omomento no que fala Mafalda. É unha forma de representar os diferentes momen-tos da conversa.

6. A peculiaridade dos globos desta viñeta é o seu contorno eléctrico en zigzag, queserve para indicar a súa procedencia mecánica no caso do robot. No caso deMigueliño sinala que a voz de Migueliño reproduce ese mesmo ton mecánico dorobot.

b)

Os globos nesta tira son o soporte da súa comicidade. Vemos a Mafalda falandosoa sobre o número da poboación chinesa (o globo é un globo normal). Nasegunda viñeta xa comeza a aparecer un globo con catro puntiños querepresenta o pensamento de Mafalda e por iso ten o delta en burbullas para sediferenciar dos outros dous globos con delta normal e que representan o que eladi. Na terceira viñeta, que é o centro da tira, o globo de pensamento aumentou,mais vemos perfectamente a Mafalda e os dous globos, co cal se manteñen asproporcións. Na cuarta viñeta Quino fai medrar desproporcionadamente o globode pensamento que xa nos impide ver a cabeza de Mafalda e parte do globo quecontén o que ela di. Na última viñeta o globo xa ocupa case que todo o espacio esó deixa sitio para que se poida ver parte dun globo con contorno case que enzigzag no que aparece a palabra ¡SOCORRO!. O que se nos indica, e aí reside acomicidade da tira, é que Mafalda está sendo esmagada pola inmensidade doglobo constituída por milleiros e milleiros de puntiños que representan óschineses.

�A�

1. Texto de apoio mixto (cambio espacial e temporal).2. Texto de apoio con función de relevo (cambio temporal).3. Texto de apoio con función de relevo (cambio temporal).4. Texto de apoio con función de ancoramento (cambio espacial).

��7��8��

229

�:�

a)

1. A onomatopea ¡CHOOFF! nesta viñeta serve para indicar a caída libre do corposobre o sofá, a súa deixadez e abandono. Tamén indica a saída do aire comprimi-do no coxín do sofá, e vai máis alá, reproduce nas letras esta saída do aire median-te unha especie de nubes que arrincan do sofá e dos signos de exclamación queno canto de teren puntos teñen nubes. Do mesmo xeito, a sensación de abandonovese incrementada pola postura corporal da rapaza, coas pernas totalmente aber-tas cun pé aínda no aire.

2. Para analizarmos a seguinte onomatopea teremos en conta tamén as liñas cinéti-cas. Vemos un home metendo un xornal por debaixo dunha porta. As liñas cinéti-cas indícannos a traxectoria do xornal que vai de fóra cada adentro da porta. Aonomatopea SUISSHH fai referencia ó suave ruído que o xornal emite en contac-to co chan no seu percorrido. Sabemos que se trata dun ruído suave porque asletras da onomatopea son delgadas e pequenas.

3. Nesta viñeta a onomatopea CLAC indica o ruído que se fai ó colgar o teléfono. Ofeito de que as letras estean en negriña e con volume, así como a expresión do pro-tagonista sinálannos que é unha forma brusca de colgar, que o auricular non sepousou suavemente sobre o teléfono. É máis, toda esta viñeta poderiase conside-rar como unha especie de metáfora da expresión “colgar o teléfono” no sentido dedeixar a un coa palabra na boca cando un está alporizado ou ofendido.

b) Actividade de libre expresión. Consulta co teu profesor ou profesora.

c) Actividade de libre expresión. Consulta co teu profesor ou profesora.

d) Actividade de libre expresión. Consulta co teu profesor ou profesora.

<B�

Nesta viñeta aparecen signos cinéticos que indican traxectoria e signos cinéticos queindican impacto.

Dentro dos que indican traxectoria imos diferenciar entre os que marcan espaciopercorrido e os que marcan oscilación.

Indican espacio percorrido:

- As liñas que indican a traxectoria da columna na súa caída.

- A dobre liña en espiral que sinala a traxectoria dos pés do personaxe que gol-pea a columna.

��

230

Indican oscilación:

- As liñas das costas e dos pés do personaxe que golpea a columna.

- As liñas paralelas ó fuste da columna e as liñas que aparecen na súa base.

- As liñas á altura da cabeza, da man e do cu do personaxe dos lentes.

Só hai un signo cinético que indique impacto que é a estrela con nubes situada áaltura da cabeza do personaxe que golpea a columna e fai que esta caia.

<��

a) Actividade de libre expresión. Consúltao co teu profesor ou profesora.b) Actividade de libre expresión. Consúltao co teu profesor ou profesora.

<��

a)

1) A protagonista está pensando por iso o globo é un globo de pensamento cun deltade burbullas. A súa expresión salienta a concentración no pensamento, as meniñasdos ollos miran cara arriba, morde a lingua cara a un lado e apoia o lapis no quei-xo.

2) Nesta viñeta a protagonista tamén está pensando e por iso mesmo o globo étamén un globo de pensamento cun delta en burbullas. A orixinalidade deste globoreside no seu contido, que non é de carácter verbal, senón gráfico. As liñas en zig-zag nas que predomina o negro, isto é, a escuridade, indican que se trata dun pen-samento escuro, negativo. A expresión da cara vén reafirmar isto. A liña da bocavira cara abaixo o cal denota pesimismo. O entrecello está fruncido e baixo deforma que as meniñas dos ollos case que coinciden coa liña das cellas facendo aexpresión moito máis hostil. As propias meniñas dos ollos son moi pequenas enrelación ó tamaño do resto da cara, o que fai que a expresión se vexa ensumida ensi mesma, non relaxada, non aberta ó exterior. Incrementan estas sensacións apostura corporal dos ombreiros esaxeradamente tortos cara á dereita e a posiciónda man co dedo índice totalmente recto, como en tensión.

3) A expresión do protagonista desta viñeta, que a diferencia das anteriores vemos desemiperfil, é moi agresiva. A maior carga expresiva recae na boca que é totalmen-te ameazadora. A boca esaxeradamente aberta, inclínase cara abaixo case que ataa gorxa, e amosa uns dentes tamén esaxeradamente grandes que semellan osdunha quenlla. O nariz, moi gordo e recto dá sensación de soster o ollo que se vecomo se se tratase duns lentes. A meniña do ollo dá a sensación de mirar fixa-mente o cartel que indica que non funciona o teléfono público. O contido do globo

��7��8��

231

suxire que o home di palabras malsoantes que o debuxante prefire ocultar median-te un borrancho para que non se poidan ver.

b) A identidade expresiva entre o can e Mortadelo lógrase mediante a imitación daxestualidade tanto corporal como facial. Analizaremos en primeiro lugar a posición docorpo dos protagonistas que é semellante: os dous están sentados no banco coaspernas e os pés paralelos, co tronco inclinado cara adiante en sinal de pesadume eos brazos rectos coas mans apoiadas en cadanseu xeonllo. En canto á cara,aseméllanse tanto na boca inclinada cara abaixo, como nos ollos pechados dos quepodemos ver todas as pálpebras e nas cellas inclinadas cara arriba. Deste xeitovemos como con moi poucos trazos o autor logra a identidade entre os douspersonaxes.

<��

Imos analizar os recursos expresivos desta viñeta considerando por separado osdiferentes aspectos da súa persoa:

– O corpo está inclinado cara adiante e dobrado sobre si mesmo.– As pernas dobradas en sinal de cansazo. As de Mortadelo están artificialmente

arqueadas cara fóra mentres os pés van cara dentro. As de Filemón están dobradas,unha parcialmente e outra na súa totalidade. Tanto no caso de Mortadelo como no deFilemón as pernas suxírennos a idea de “non poder coas pernas” como sinal deesgotamento.

– Os brazos caen paralelos ó corpo e as mans están botadas cara atrás coma secustase tirar delas agás a man esquerda de Mortadelo que sinala a camioneta copolgar caído.

– A cara sostén a maior carga expresiva. Analicemos primeiramente a de Mortadelo;os ollos caídos véndose a metade das pálpebras, a lingua esaxeradamente longa econ forma ondulante que cae ata a metade do peito e as pingas de suor amosan unpersonaxe totalmente esgotado. No caso de Filemón a orixinalidade na expresiónfacial vén dada polas raias verticais que cobren a metade do rosto e que virían indicara conxestión polo esforzo realizado; a boca está totalmente aberta cunha linguaesaxeradamente longa como a de Mortadelo que parece ir saír da boca; os ollossáense das órbitas e as meniñas están desorientadas; os dous pelos que semellanfollas murchas e as pingas de suor contribúen a dar este aspecto de personaxecanso ata a extenuación.

<��

Actividade de libre expresión. Consulta ó teu profesor para a súa corrección.

��

232

- modulo 2.pdf

Documents

Transcript of - modulo 2.pdf