GALEGO

MUSEO FORTALEZA DE SAN PAIO DE NARLA

HISTORIA DO EDIFICIO Na Idade de Ferro, Castronela, aldea da parroquia de Xiá, xa serviu de asentamento humano.

A construción primitiva da Torre de Xiá seguramente data do século XII ou XIII, malia que os primeiros documentos que fan referencia datan do século XIV. Un século máis tarde, a Revolta dos Irmandiños provocou grandes estragos na torre, pois en do-cumentos do séc. XVI Vasco das Seixas encomenda traballos de reconstrución da Torre.

A finais do século XIX, os Campomanes véndena á familia No-vo, que a súa vez véndea a un novo propietario que pretendía demolela para reutilizar a pedra. Afortunadamente, a Deputa-ción, grazas á xestión e intercesión de Don Manuel Vázquez Seixas, evita esa demolición ao adquirir a Fortaleza que pasa a propiedade provincial en setembro do ano 1939.

No edificio, composto por tres corpos e unha capela exterior, aprecianse elementos constructivos pertencentes a diferentes épocas que abarcan do século XVI ao XIX, malia que reapro-veitando materiais medievais.

PLANTA BAIXA 1. PATIO

Ao redor do mesmo dispoñense diferentes coleccións vence-lladas con oficios tradicionais tales como a agricultura, a cestaría ou os zoqueiros, alguhas destas tipoloxías artesanais figuran con recreacións alusivas a cada oficio.

2. CORTE DAS CABALARÍAS Este espazo poderiase denominar “ sala do transporte”, pois é aquí onde se instalaron varias pezas vencelladas con esta actividade, como poden ser dúas cadeiras de man (unha de-las doada por Don Juan López Suárez, procedente do Pazo de Rivas de Sober), ou cadeiras de montar a cabalo españo-las e sudamericanas.

3. ADEGA Ao través de pezas tan curiosas coma os “pelellos” amosán-se os elementos propios desta dependencia, que se atopa co-municada co salón ao través dun cuarto anexo a esta habita-ción principal.

PLANTA ALTA 4. COCIÑA

Nela atopánse tres elementos da construcción primitiva: a lareira, o forno e o servizo hixiénico.

Ademais de diverso mobiliario típico da cociña galega coma un banco, un alzadeiro (estrutura de ferro da que penduran, as tixolas, as culleres..) e un cunqueiro (para colocar as cun-cas), instalaronse en vitrinas pequenas coleccións de choco-lateiras, ferros de pasar á roupa, pezas de olaría e cerámica galega…

5. SALÓN O elemento arquitectónico que domina a estancia é a gran xanela angular con asentos. Tamén son dignos de salientar, a cheminea con decoración renacentista, así coma un fermoso armario de sancristanía, probablemente datado no século XVII.

No espazo central dispuxeronse diversas vitrinas que conte-ñen pezas dignas de ser mencionadas, tal é o caso dun osten-torio do século XVIII ou dúas imaxes relixiosas, unha da In-maculada e outra de dúas ánimas do purgatorio, ou unha caixa de santeiro do século XVII coa representación da Virxe das Ermidas. Tamén hai aquí mostras da ourivaría po-pular galega ou do traballo do acibeche (pedra protectora in-timamente vencellada a nosa cultura).

6. CUARTO DO TEAR Descoñecemos a utilidade primitiva desta dependencia, pero ao tratarse dun lugar de tránsito entre a adega e o salón, ve-mos moi probable que fose un espazo ocupado polo persoal de servizo, razón pola cal se instalou alí unha sala que alber-ga e da cobixo aos útiles relacionados co traballo da lá e o liño, tales como cardas, restrelos, devanadoiras, rocas ou fu-sos.

7. ANDAR

Saíndo do salón pódense contemplar diferentes coleccións de diversas pezas pertencentes ás artes industriais como os obxetos de iluminación e morteiros.

8. ESCRITORIO Acolle esta sala diversos utensilios vencellados coa escri-banía: tinteiros de hasta ou salvadeiras, así coma un armario barroco.

9. DORMITORIO Recreación dunha habitación de descanso tal e como estaría amoblada xa en época medieval, isto é: unha cama aos pés da que descansa un arcón para gardar a roupa, un lavabo, unha cadeira de brazos Don Pedro (servizo hixiénico), así como roupas para vestir e engalanar o leito.

10. PRIMEIRO ANDAR DA TORRE Nel dispuxose a sección adicada ás armas blancas presidida por unha impresionante armadura de guerreiro samurai, pro-bablemente do século XVII. Son dignos de mencionar os Krises (dagas con folla serpenteada), os machetes, ou un gran número de espadas e espadíns. Ao través dunha trapela, pódese contemplar o primitivo calabozo ou cela cega da for-taleza na que se conserva unha enorme cadea con grillóns.

TORRE E CAPELA

11. SEGUNDO ANDAR DA TORRE

Tamén o comezo desta sala vése dominada pola forza dunha armadura. Neste caso trátase dunha peza formada por cota de malla e placas de hasta. Hai, ademais do dito anteriormente, un interesante conxunto de armas de fogo: revólveres de percusión, de tambor ou de chispa, escopetas, fusís, cañóns, etc.

12. TERCEIRO ANDAR DA TORRE

O elemento máis salientable desta dependencia é a chemi-nea renacentista que Vasco das Seixas mandou construír no século XVI. Decorada a base de motivos zoomorfos e fito-morfos. Tamén neste último piso pódese contemplar unha peza barroca de exquisita factura como é a cama con decora-ción de tema militar a base de taraceas (tipo de incrustación na que se empregan pezas cortadas de distintos materiais que se van encaixando nun soporte ata realizar o deseño de-corativo)

13. CAPELA Fóra do edificio, e ao finalizar a rampa de acceso á torre, atópase esta pequena edificación de planta cadrangular construída no século XVIII. Posúe un retablo do século XIX con diversas imaxes popu-lares entre as que sobresae a de San Paio, un antigo confe-sionario e diversas pezas de arte sacra.

HORARIO DE VISITA

♦ Do 1 de abril ao 30 de setembro: - De martes a venres: de 11 a 14 e 17 a 20 horas. - Sábados, domingos e festivos: de 12 a 14 e de 17 a 20

horas. - Luns: pechado. ♦ Do 1 de outubro ao 31 de marzo. - De martes a venres: de 11 a 14 e de 16 a 18 horas. - Sábados, domingos e festivos: de 12 a 14 e de 16 a 18

horas. - Luns: pechado.

ATÓPANOS NA WEB http://museosanpaio.blogspot.com/http://www.facebook.com/museodesanpaio @sanpaiodenarla