❧IBAIAK

XABIER ALDAI

❧o V itxurako haranak.: ibai batek higatzeko ahalmen handia duenean eta lurrean guztiz ahokatzen denean sortzen dira. Lurra ebaki egiten du ibaiak, eta paretak leundu egiten dira ur basen eta erreken bitartez.

Haitzarte edo arroilak: ahokadura oso zuzena da.

o Hondo lauko haranak: ibai batek lurra ebakitzen duenean, ahokatzeko ahalmena galtzen du; izan ere, gero eta gehiago murrizten da ubidearen eta itsasoaren mailaren arteko aldea. Gehiago hondoratu ezin denean, abiadura txikiagoa izaten du, eta meandro deritzen kurbak egiten hasten da. Meandroek hondo lauko gero eta haran zabalagoa sortzen dute.

o Meandroak eta meandro abandonatuak: gehiago hondoratu ezin denean, abiadura txikiagoa izaten du, eta meandro deritzen kurbak egiten hasten da. Meandroek hondo lauko gero eta haran zabalagoa sortzen dute. Batzutan kurba hori laga eta beste toki batetik jartzen du bere ibilbidea, bertan lagata hasierako meandroa: meandro abandonatua.

o Peniordokiak: ibaietako higadura-prozesuaren amaierako emaitza da peniordokia. Ibaiek haranak handitzearen ondorioz zenbait haranek bat egiten dutenean sortzen dira. Ordoki zabalak eratzen dira horrela. kontinente baten zati handi bat har dezakete peniordokiek.

HIGADURAGATIK IBAIEK SORTZEN DITUZTEN ERLIEBE FORMAK

❧

V itxurako harana: ibai batek higatzeko ahalmen handia duenean eta lurrean guztiz ahokatzen direnean sortzen dira. Lurra ebaki egiten dub ibaiak, eta paretak lehundu egiten dira ur basen eta erreken bidez.

❧

Haitzarte edo arroilak: ahokadura oso zuzena da.

❧

Peniordokiak:ibaietako higadura-prozesuaren amaierako emaitza da peniordokia. Ibaiek haranak handitzearen ondorioz zenbait haranek bat egiten dutenean sortzen dira. Ordoki zabalak eratzen dira horrela. kontinente baten zati handi bat har dezakete peniordokiek.

Meandroak gehiago hondoratu ezin denean, abiadura txikiagoa izaten du, eta meandro deritzen kurbak egiten hasten da. Meandroek hondo lauko gero eta haran zabalagoa sortzen dute.

Hondo lauko haranak: ibai batek lurra ebakitzen duenean, ahokatzeko ahalmena galtzen du; izan ere, gero eta gehiago murrizten da ubidearen eta itsasoaren mailaren arteko aldea. Gehiago hondoratu ezin denean, abiadura txikiagoa izaten du, eta meandro deritzen kurbak egiten hasten da. Meandroek

hondo lauko gero eta haran zabalagoa sortzen dute.

Lautada alubialak: haranen hondoak betetzen dituzten material ugariren metaketa zabalak dira. Zenbait aldiz uholdeak gertatzearen ondorioz eratzen dira. Gainazala laua da, emankorrak eta ura lortzea erraza denez, ibarrak sortzen dira.

❧Higaduraren bidez, masak birbanatu egiten dira, eta kontinenteak pisua galtzen du. Sarritan, erliebea igo egiten da, higatzen doan heinean. Kasu horretan, ibai-sareak behar adinako energia du ostera ere, aurretik berak sortutako ordokian berriro ahokatzeko. Higadurarekin batera edo higaduraren ondoren sortzen den altxatzeak bi modelatze mota hauek sortzen ditu:

o Muino lekukoak: gondar-erliebe bakartuak dira, garai bateko ordokien zati bat, hau da, garai batean, muinoaren gailur lauaren garaierako ordoki bat zegoen.

o Terrazak: erliebe mailakatuak dira. Harana ahokatu eta zabaldu egiten da, hurrenez hurrenz eta eremu hori altxatu egiten da, ibai-sareek higatzen duten heinean.

Higaduragatik gertatzen diren erliebe egiturak.

❧

Muino lekukoak: gondar-erliebe bakartuak dira, garai bateko ordokien zati bat, hau da, garai batean,

muinoaren gailur lauaren garaierako ordoki bat zegoen.

❧o Terrazak: erliebe mailakatuak dira. Harana ahokatu eta zabaldu egiten da, hurrenez hurrenz eta eremu hori altxatu egiten da, ibai-sareek higatzen duten heinean.

❧Ibaiek heldu bihurtzen dituzte garraiatzen dituzten sedimentuak; hau da, txikiagotu egiten dituzte klastoak, eta aldatu egiten dituzte mineral ezegonkorrenak.

Ibai baten ibilbidean zehar, sarritan aurkitzen dugu klastoen antolaketa jakin bat. Ibilbidearen goialdean, ibaiek energia dute tamaina handiko klastoak eramateko. Erdialdean, berriz, energia txikiagoa dutenez, legar xehea, harea eta lohia bakarrik garraia ditzakete. Ibaiaren beheko zatietan, ibaiko urek material xeheenak baino ez dituzte garraiatzen: lohiak eta buztinak.

Ibaien garraioa eta sedimentazioaren eraginak.

❧o Sedimentazio egiturak:

•Lautada alubialak: haranen hondoak betetzen dituzten material ugariren metaketa zabalak dira. Zenbait aldiz uholdeak gertatzearen ondorioz eratzen dira. Gainazala laua da, emankorrak eta ura lortzea erraza denez, ibarrak sortzen dira

•Deltak: zenbait bokaletan sortzen diren sedimentu metaketak dira. Bokale horietako urak lasaiak eta sakonera gutxikoak dira.

•Estuarioak. Ibai bateko zatirik hondoena eta zabalena. Normalean bere bi alboetan hondartza bat izaten du eta bertan Padura sistema osa daiteke.

SEDIMENTAZIO EGITURAK

❧ Deltak: zenbait bokaletan sortzen diren sedimentu metaketak dira. Bokale horietako urak lasaiak eta sakonera gutxikoak dira.

❧

❧Estuarioak. Ibai bateko zatirik hondoena eta zabalena. Normalean bere bi alboetan hondartza bat izaten du eta bertan Padura sistema osa daiteke.