EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOKO IBAIEN EGOERA … · Euskal Autonomia Erkidegoko ibaien egoera...

Euskal Autonomia Erkidegoko ibaien egoera biologikoko jarraipen-sarea Laburpen-dokumentua. 2010 Kanpaina

16tik 1. orria ANBIOTEK, SL Uraren Euskal Agentziarentzat

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOKO IBAIEN EGOERA BIOLOGIKOAREN JARRAIPEN-SAREA

Laburpen-dokumentua

2010 Kanpaina

Bilbo, 2011ko maiatza



1. SARRERA, MATERIALA ETA METODOAK.................................................................................................................................................3 2. 2010KO KANPAINA. EMAITZEN ANALISIA/POTENZIAL EKOLOGIKOA ...........................................................................................................6 3. EGOERA EKOLOGIKOAREN BILAKAERA (2007-2010).............................................................................................................................12



1. SARRERA, MATERIALA ETA METODOAK

AURREKARIAK

Abenduaren 18ko 240/2007 Dekretuaren bidez, Uraren Euskal Agentziaren (Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio Hidraulikoa) Estatutuak onartu ziren, eta erakunde horren esku utzi da, beste eginkizunen artean, araudiaren arabera, Euskadiko barne-arroen plangintza hidrologikorako tresnak garatzea, eta komunitate artekoen plangintzaren garapenean parte hartzea.

Bestalde, 2000ko urriaren 23ko Europako Legebiltzarreko eta Kontseiluko 2000/60/CE Zuzentarauak Plan Hidrologikoak ditu aplikazio-ardatz; plan hidrologiko horiek mugape hidrografikoen arabera garatu behar dira (arro hidrografikoak edo euren multzoak) eta mugapean barne hartzen den “ur-masa” bakoitzeko helburuak lortzeko tresna nagusia dira.

Plan Hidrologiko horien edukia Plangintza Hidrologikoari buruzko Erregelamendua onartzen duen uztailaren 6ko 907/2007 Errege Dekretuan ezarrita dago.

Uren Legean emandako definizioaren arabera plangintza hidrologikoaren xede orokorra izango da “Eremu publiko hidraulikoaren egoera ekologiko ona” lortzea, eta horretarako nahitaezkoa da jakitea zein den oraingo egoera ekologikoa eta zeintzuk diren “egoera ona” lortzeko helburua desitxuratzen duten faktoreak.

2000/60/CE Zuzentarauak, 8. Artikuluan, ezartzen ditu azaleko uren egoerari, lurrazpiko uren egoerari eta gune babestuei jarraipena egiteko oinarriak. Halaber, V. eranskinean ezarritakoaren arabera, uren egoeraren jarraipena burutzeko betebeharra ezartzen du.

Egoeraren jarraipen-programen xedeak honako hauek dira:

• Mugapeko ur-masen egoeraren ikuspegi orokor koherente eta osoa lortzea.

• Ingurumen-helburuen betetze-maila zehaztea.

• Plan Hidrologikoaren neurrien programen eraginkortasun-maila zehaztea

Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio Hidrauliko honek zenbait urte darama EAEko ibai-ekosistemei buruz informazio esanguratsua lortzen. 90. hamarkadaren hasieratik orduan Hirigintza, Etxebizitza eta Ingurumen Saila zenak “EAEko ibaietako Uren Kalitatea eta Ingurumen-egoera Zaintzeko Sarea” definitzeko eta abian jartzeko lanei ekitea erabaki zuen,

eta estatuko zein Europako legeriaren kontrol-eskakizunetara egokitzeko aldaketa batzuekin eutsi zaio gaur arte.

Ia-ia hasieratik, sare horren kontrolaren planteamendua geroago Europako Legebiltzarrak eta Kontseiluak 2000ko urriaren 23ko 2000/60/CE Zuzentarauan eskatu zituen betekizunen antzekoa zen, eta, ondorioz, erkidegoko esparru bat ezarri da uren politika-eremuan jarduteko, Uraren Esparru Zuzentaraua deritzona eta 2000ko abenduaren 22an argitaratu zenean indarrean jarri zena Europako Erkidegoetako Aldizkari Ofizialean.

Abiapuntutzat hartuta, Uraren Esparru Zuzentarauaren 5. artikuluak ezartzen du mugape bakoitzeko ingurumenaren baldintzen, baldintza sozio-ekonomikoen eta ezaugarrien irudi eguneratua lortu behar dela, 6. artikuluan aurreikusitako gune babestuen erregistroa barnean hartuz eta, txosten batean jasota, komunitateko administrazioari eraman behar zitzaiola 2005eko martxoaren 23a baino lehen.

Horretarako, Uraren Esparru Zuzentarauaren Inplementaziorako Estrategia Bateratua abiatu zen, zenbait adituk osatutako taldeen lanaren ondorioz gida sorta bat idatzi zuen geroagoko epeetarako aurreikusitako beste alderdiez gain, 5. artikuluan jasotakoak homogeneoki betetzeko.

Gida horien ondoren, Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio Hidrauliko honek “2000/60/CE Uraren Esparru Zuzentarauaren 5. eta 6. artikuluei buruzko txostena” atera zuen 2004ko abenduan, bere barne arroetako Mugapeen eremurako, erkidegoko administrazioak –ur-edukietan- eskumen esklusiboko tartea lurralderako definitu zuen bezala, 1994ko uztailaren 1ean egin zen eskumen eskualdaketan (www.uragentzia.euskadi.net).

EAEko gainerako lurraldea, isurialde kantabriar eta mediterraneoa EAEko Administrazio hidrauliko honen esku-hartzearen zati dira euren administrazioan, horrek eta Estatuak sinaturiko kudeaketa lehenaren esku uzteko hitzarmenean. Eremu horietan, isurialde kantabriar eta Ebron, eta 2004ko abenduko dagozkien txostenetarako, Euskadiko Barne Arroetako Mugapeetarako “2000/60/CE Uraren Esparru Zuzentarauaren 5. eta 6. artikuluei buruzko Txostena” laneko irizpide eta metodologiei jarraituz informazio oparo eta landua ere egin eta ekarri zen, dokumentu bereizi eta desberdinetan.



Bestalde, 2000/60/CE Zuzentarauaren 8. artikuluak “2000/60/CE Uraren Esparru Zuzentarauko 5. eta 6. artikuluei buruzko Txostena”, txostenean lortutako informazioarekin era koherentean ezartzen du Estatu kideek uren egoeraren jarraipen-programak ezarri behar dituztela mugape hidrografiko bakoitzeko uren egoeraren ikuspegi orokor, koherente eta osoa lortzeko, eta 2006ko abenduaren 22a baino lehen operatiboak izatea; gero, Kontseiluari berri ematea 2007ko martxoaren 22 baino lehen (15. artikulua).

2006ko bukaera aldean, informazio baliagarriarekin eta Uraren Esparru Zuzentarauaren 8. eta 15. artikuluen betetze-eremuan, berriz diseinatu zen “EAEko azaleko ur-masen egoeraren jarraipen-sarea”.

2007ko kanpainan ur-masen egoeraren jarraipen-estrategia berriari ekin zitzaion eta ibai-kategoriako ur-masetarako bi sare sortu zituen: “Euskal Autonomia Erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea’ eta “Euskal Autonomia Erkidegoko ibaien egoera kimikoaren jarraipen-sarea’.

“EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOKO IBAIEN EGOERA BIOLOGIKOAREN JARRAIPEN” SAREAREN DISEINUA

Ibaien kontrolaren eremuan 107 kontrol-estazioko sarea ezarri zen:

• 95 kontrol-estazio nagusi ordezkatzen duten masaren egoera edo potentzial ekologikoaren berri ematen dutenak eta

• 12 kontrol-estazio gehigarri tamaina handiko masen, eskakizun bereziak dituzten masen (esaterako arrain-hazkuntzaren babesa duten tramuak), edo berariazko arazoak dituzten (esaterako inpaktua eragiten duen presio baten edo neurri zuzentzaile baten ebaluazioa) masen informazio osagarria dakartenak.

Euskal Autonomia Erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarean honako hauen jarraipen eta kontrola egiten da:

• Adierazle biologikoak: ornogabeen fauna bentonikoa, organismo fitobentonikoak eta pigmentuak, fauna iktiologikoa eta makrofitoak.

• Adierazle biologikoak eraginpean hartzen dituzten adierazle hidromorfologikoak: erripako basoa, ibarreko baldintzak eta aldaketa hidromorfologikoak.

Euskal Autonomia Erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarean honako kontrol-programa hauek ezarri dira

• Kontrol operatiboak xede du ingurumen-helburuak ez betetzeko arriskua duten ur-masen egoera finkatzea.

Halaber, masa horien egoeran gertatzen diren aldaketak ebaluatzea ahalbidetzen du neurrien programen ondorioz.

- Maximoen kontrol operatiboen programa (43 estazio): ornogabeen fauna bentonikoaren, organismo fitobentonikoen eta pigmentuen urteko bi kontrol egitea dakar; bi urtean behin fauna iktiologikoaren urteko kontrol bat eta bi urtean behin makrofitoen urteko kontrol bat. Hasiera batean potentzial edo egoera ekologiko moderatu gisa diagnostikatu den Ibai-kategoriako ur-masei lotzen zaio, hau da, ezarritako ingurumen-helburuak ez dituztela betetzen, baina neurri zuzentzaileak aplikatu ondoren lor ditzaketenak.

- Minimoen kontrol operatiboen programa (28 estazio): ornogabeen fauna bentonikoaren, organismo fitobentonikoen eta pigmentuen urteko kontrol bat egitea dakar; bi urtean behin makrofitoen urteko kontrol bat eta hiru urtean fauna iktiologikoaren urteko bi kontrol. Ezarritako ingurumen-helburuak argi eta garbi betetzen ez dituzten ibai-kategoriako ur-masei lotzen zaie (egoera edo potentzial ekologiko txarra edo eskasa) eta esanguratsutzat jotzen diren presio antropogeniko mailen eraginpean daude.

• Zaintzaren kontrolak xede du ur-masen egoeraren ikuspegi orokor eta osoa lortzea. Horien emaitzak etorkizuneko kontrol-programen ikuskera eraginkor eta benetakoa ahalbidetuko du, baita epe luzerako aldaketen kontrol eta ebaluazioa ere baldintza naturaletan edo jardun antropogeniko oso hedatu baten ondorioz.

- Maximoen zaintza-kontrolaren programa (19 estazio): ornogabeen fauna bentonikoaren, organismo fitobentonikoen eta pigmentuen urteko bi kontrol egitea dakar; fauna iktiologikoaren urteko kontrol bat eta bi urtean makrofitoen urteko kontrol bat. Ezarritako ingurumen-helburuak betetzen dituzten eta esanguratsutzat jotzen den presio antropogeniko mailaren eraginpean dauden ibai-kategoriako ur-masei lotzen zaie (egoera edo potentzial ekologiko ona edo oso ona).

- Minimoen zaintza-kontrolen programa (17 estazio): ornogabeen fauna bentonikoaren, organismo fitobentonikoen eta pigmentuen urteko kontrol bat egitea dakar; bi urtean behin makrofitoen urteko kontrol bat eta hiru urtean fauna iktiologikoko bi urteko kontrol. Ibai-kategoriako ur-masei lotzen zaie, ezarritako



ingurumen-helburuak betez (egoera edo potentzial ekologiko ona edo oso ona) ez-esanguratsutzat

jotzen diren presio antropogeniko mailen eraginpean daudenak.

1. Irudia EAEko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea. Kontrol-estazioen kokapena eta haiei loturiko programak.

IBAIEN EGOERA EKOLOGIKOAREN EBALUAZIOA

EAEn ibai-kategoriako ur-masen kasuan ebaluazio-sistema eta kalitate biologikorako adierazleak garatu dira, eta horietarako laginketa-teknikak eta egoeraren ebaluazio-sistemak ezarri dira; horiek, elkarrekiko kalibrazio bidez balioztatu dira eta EAEko ibaien tipologia motetarako erreferentziazko baldintzen eta ingurumen-helburuen esleipenerako hurbilketa bat egin da. Ebaluazio-sistema horiek honako hauek dira:

• Ornogabeen fauna bentonikoa. Euskal indize multimetrikoa (MBi1 indizea). Riomayoren kasuan, erreferentzia ezagatik, eta La Mueraren kasuan, bere singularitateagatik, IBMWP’ eta adituen irizpena erabiltzen da hurrenez hurren.

• Organismo fitobentonikoak. Poluosentikortasun espezifikoaren indizea (IPS2 indizea).

1 Uraren Euskal Agentzia (2008). Euskal Autonomia Erkidegoko

ibaietan makroornogabe bentonikoei buruzko kalitate helburuen ezarpena. www.uragentzia.euskadi.net.

2 Uraren Euskal Agentzia (2008). Ibaietako Organismo fitobentonikoen laginketa- eta balioespen-protokoloak eta egoeraren balioespena 2000/60/CE Zuzentarauaren arabera. www.uragentzia.euskadi.net.

Bigarrenik, egoeraren kalifikazio metodoak daude ibaien adierazle biologikoei loturik, EAEko azaleko ur-masen egoeraren zaintza-sareen esparruan garaturik baina oraindik ez dira balioztatu elkarrekiko kalibrazioaren jardunean eta egoeraren sailkapena jakitunaren iritzipean proposatzen da, besteen artean erreferentziazko baldintzen baliagarritasun ezarengatik:

• Fauna iktiologikoa. Arrainen populazioaren kontserbazio-egoeraren indizea (ECP indizea).3

• Makrofitoak. Landareen bizitzan oinarrituriko ibaiaren kontserbazio egoeraren indizea (ECV indizea)3

Adierazle hidromorfologiko eta fisikokimikoen kasuan eta EAEko azaleko ur-masen egoeraren zaintza-sareen esparruan, garapenerako ahalegina egin da eta horren ondorioz egoeraren kalifikazio-sistemak balia ditzakegu:

• Adierazle hidromorfologikoak3. QBR indizea eta aldaketa hidromorfologikoen analisia

• Baldintza fisikokimiko orokorrak. IFQ-R4 indizea.

3 Eusko Jaurlaritza (1993-2007). EAEko ibaien egoera

ekologikoaren jarraipen-sarea. www.uragentzia.euskadi.net 4 Uraren Euskal Agentzia (2008). EAEko ibaietako adierazle

fisikokimiko orokorren helburuen ezarpena. www.uragentzia.euskadi.net.



2000/60/CE zuzentarauaren arabera, egoera ekologikoaren balioespena, lehenik adierazle biologiko bakoitzerako egindako balioespen okerrenari dagokio.

Adierazle biologiko guztientzat garapen metodologiko berdina ez dagoela kontuan hartuz, komenigarritzat jo da ponderazoa egitea ornogabeen fauna bentonikoak eta organismo fitobentonikoak garrantzia bera izanik, biek garapen metodologikoaren maila aurreratua eta tipologiaren araberako erreferentziazko balioa baitute. Fauna iktiologikoaren kalitatea kontutan hartzen da soilik egoera ekologikoa oso ona lortzeko, beraz oso ona izan behar da, eta bi edo gehiago klaseen arteko diferentzia suposatzen denean (ikusi 1. taula).

Egoera biologikoaren balioespena adierazle biologikoak eraginpean hartzen dituzten adierazle fisikokimikoekin osatzean egiten da egoera ekologikoaren zehaztapena; baldintza fisikokimiko orokorrei dagokionez “Euskal Autonomia Erkidegoko ibaien egoera fisikokimikoaren jarraipen Sareak ”ahalbidetzen du.

1. Taulan, egoera ekologikoaren egoeraren bost multzo bakoitzerako, eskatzen diren adierazleen

balioespenak jasotzen dira. Aipatu beharrekoa da kalitate fisikokimikoak egoera ekologikoaren kalkuluan parte-hartzen duela kalitate biologikoa Oso ona edo Ona denean soilik.

Ur masa oso eraldatuen Potentzial Ekologikoa kalkulatzeko, behin-behinean eta ikasketa espezifikoak egin arte, masa naturalen Egoera Ekologikoaren kalkuluarekiko diferentzia bakarra da macroornogabei (MBi) eta fitobentosi (IPS) dagozkien maila-mugak EQR balioen %85 arekin egokiarazten direla da.

Egoera ekologikoko motak Egoera ekologikoaren adierazleak OO O A E Tx

Ornogabeen fauna bentonikoa eta organismo fitobentonikoak

(CB1) OO ≥O ≥A ≥E ≥Tx

Fauna iktiologikoa, OO ≥A ≥E ≥Tx -- Baldintza fisikokimiko orokorrak OO ≥O -- -- --

Erripako basoa (QBR) OO -- -- -- -- Aldaketa hidromorfologikoak OO -- -- -- --

1. taula Egoera-potentzial ekologiko mota bakoitzerako eskatzen diren adierazle biologiko, fisikokimiko eta hidromorfologikoen balioespenen konbinazioak. Egoera ekologiko Oso Ona (OO), Ona (O), Moderatua (A), Eskasa (E) eta Txarra (Tx).

2. 2010KO KANPAINA. EMAITZEN ANALISIA/POTENZIAL EKOLOGIKOA

EAEn 2000/60/CE Uraren Esparru Zuzentarauaren 5. eta 6. artikuluei buruzko txostenean 123 ur-masa identifikatu ziren guztira ibai kategorian (Bidasoaren muga arteko erdi-behe tramuaren arroa barnean hartuz, EAEn ez du masa-entitaterik baina historikoki ezagutza badago, masa bat gehiagoren gisa), eta horietatik 9 urtegi motakoak dira, 99 naturaltzat jotzen dira eta gainerako 15ak behin-behineko ur-masa oso aldatu izendatu dira.

2006an eta 2000/60/CE Zuzentaraueko 8. artikuluko betekizunei erantzuteko berriz diseinatu zen EAEko azaleko ur-masen egoeraren jarraipen sarea”.

Prozesu horretan kontrolik behar ez zuten 14 identifikatu ziren guztira, ingurumen-helburuak ez betetzeko arriskurik ez zutelako eta ez zelako aurreikusten presio antropogeniko maila era esanguratsuan handituko zenik. Masa horietan egoera gutxienez ona izaten jarraitzen duela kontuan hartu da.

Beste 5 masen kasuan kontrol zuzena ez zela egin behar oniritzi zen, eta bere egoeraren balioespena zeharka egin zitekeela beste masa batean lortutako emaitzetatik, hau da, kontrolerako bildutako masatzat hartu ziren. Beraz, eta egindako beste diseinuaren ondorioz, 2007-10 hirurtekoan ibai-kategoriako 95 ur-masen kontrol zuzena egin zen guztira 107 kontrol-estazioren bidez.

Egoera/potentzial ekologikoaren ebaluazioari buruz, 2010ko kanpainan, EAEko ibai-kategoriako (urtegi ez direnak) 114 ur-masen honako emaitza hauek lortu dira, (2. Irudia): 53 ur-masa guztira (% 46), horietatik 52 naturalak direnak eta bat bakarrik oso aldatuta dena, ingurumen-helburuetara iristen dira, gutxienez egoera ekologiko oneko diagnostikoa lortuz. 61 ur-masek (% 54) ez dituzte ingurumen-helburuak lortzen, horietatik 28k (% 25) egoera-potentzial ekologiko moderatua dute, eta gainerako 33 masek (% 29) egoera-potentzial ekologiko eskasa edo txarra.

Egoera ekologikoaren ebaluazioari buruz, 2010ko kanpainan, naturaltzat jotzen diren EAEko ibai-kategoriako 99 ur-masetatik (2. Irudia), 52 masek guztira (% 53) ingurumen-helburuak lortzen dituzte gutxienez egoera ekologiko oneko diagnostikoa lortuz. POR OTRO LADO, 22 masa guztira (% 22) egoera ekologiko moderatuarekin kalifikatzen dira, eta ingurumen-helburuak bete gabe ere, ia-ia betetzen dituzte. FINALMENTE, 25 masa guztira (% 25) egoera ekologiko eskasa edo txarrarekin kalifikatzen dira, beraz ingurumen-helburuak argi ez dituzte betetzen.

Potentzial ekologikoaren ebaluazioari buruz, 2010ko kanpainan, aldi baterako oso aldatutzat izendatutako 15 ur-masetatik masa batek bakarrik (% 7)



betetzek ditu ingurumen-helburuak. Gainerako 14 masetik, 6 masek (% 40) dute potentzial ekologiko moderatua eta horren ondorioz helburuak lortzeko

gertuago daude gainerako 8ak baino (%53), egoera-potentzial ekologiko eskasa edo txarra dutenak.

Egoera/potentzial ekologikoarenEAEko ibaien saileko ur-masak (2010ko Kanpaina)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Egoera Ekologikoa Potentzial Ekologikoa EE/PE

Oso Ona Ona Moderatua Eskasa Txarra

2. Irudia Egoera ekologiko moten ehunekoak EAEko ibai-kategoriako ur-masetarako. 2010ko kanpaina: naturalak (Egoera ekologikoa EE), oso aldatuak (potentzial ekologikoa PE) eta guztira (EE/PE).

3. Irudia Ur-masen egoera-potentzial ekologikoa (ibai-kategoria) eta EAEko estazioak. 2010ko kanpaina.



2010an gauzatutako sarean, beste horrenbeste masen egoeraren berri era zuzenean ematen duten 95 estazioez aparte eta zeharka ematen duten beste 5 estazioez aparte (masa taldekatuak), beste 12 estazio gehigarri baliatzen dira helburu zehatzekin:

• Bi estaziok arrain-hazkuntzako babeseko bi tramuren egoeraren berri ematen dute, Artibai ibaiko goi-tramua (Artibai-A masa) eta Oka ibaiko erdi-goi tramua (Oka-A masa), biek ingurumen helburuak betetzen dute eta egoera ekologiko ona dute.

• Lau estaziok ematen dute hondakin-uren araztegi-estazioen funtzionamenduaren berri, ezta batek ere ez du kalitate-helburua betetzen. Bi estaziok ((ZAD522 eta ZSE288) kalitate eskasa dute eta beste biok (ZAD060 eta ZSE288) txarra.

• Tamaina handiko ur-masetako sei estazio gehigarri: bik kalitate-helburua betetzen dute (OTU136 Omecillo-A masan eta ZAI018 Ayuda-A masan); hiruk, egoera moderatuan, ez-betetze txikiagoa dute (ASU045 Asua-A masan, EGA138 Ega-B masan eta NER5020 Ibaizabal-G masan) eta askenak, egoera txarrean, argi ez ditu betetzen ingurumen-helburuak (IBA428 Ibaizabal-G masan).

2010an ingurumen-helburuak betetzen dira (egoera ekologiko edo potentzial ekologiko oso ona edo ona) ibai-kategoriako ur-masa hauetan (3. irudia):

• Kantauri isurialdean (Bizkaiko aldean): Aguera, Barbadun, Kadagua eta Learen arroko masak, Galindo, Estepona, Artigas, Mape eta Golako ibai txikiak. Baita ere Ibaizabal-Nerbioi, Zeberio eta Arratiaren ibaiadarrak. Eta Larrainazubi, Orobio eta Garatondo masak (kontrolik gabeko masak, balioetsitako datua).

• Kantauri isurialdean (Gipuzkoako aldean): Urumea eta Bidasoako arroak; Debaren ibaiadar batzuk (Arantzazu, Angiozar, Antzuola eta Kilimoi), Urolarenak (Ibaieder, Altzoralatz eta Larrondoa) eta Oriarenak (Agauntza, Zaldibia eta Leizaran). Baita ere Aramaio-A, Oinati-A, Urola-A, Añarbe-A eta Endara-A masak (kontrolik gabeko masak, balioetsitako datua).

• Mediterraneo isurialdea: Ayuda, Undabe eta Egaren masak, Omecilloren goi-eta erdi-tramuak eta Baiaren goi-tramua. Baita ere Purón, Zaia alto, Añarri eta Larrondoaren masak (kontrolik gabeko masak, balioetsitako datua).

2010an ingurumen-helburuak ez dira betetzen egoera edo potentzial ekologiko moderatua duten ibai-kategoriako honako ur-masa hauetan (3. irudia):

• Kantauri-isurialdea (Bizkaiko aldean): Ibaizabal-Nerbioiaren arroan: Izoria, Altube eta Sarria ibaiadarrak eta ardatz nagusian, Ibaizabalaren goi-tramua eta bioen behe-tramua (Ibaizabal-A, F eta G).

• Kantauri isurialdean (Gipuzkoako aldean): Oinatiren erdi-behe-tramuak eta Debaren goi- eta erdi-behe-tramuak (Deba-A, C eta D), ia Urola osoa (Urola-B, C, D eta E), Oriaren zati handi bat: Estanda, Araxes, Zelai eta Asteasy ibaiadarrak eta ardatz nagusiaren goi-erdi-tramuak (Oria-A, B eta C); eta Oiartzun.

• Mediterraneo isurialdea: Barrundia eta Inglaresaren arroak eta Baia, Zaia eta Zadorraren behe-tramuak.

2010an ingurumen-helburuak argi ez dira betetzen egoera edo potentzial ekologiko eskas edo txarreko kalifikazioarekin ibai-kategoriako honako ur-masa hauetan(3. irudia) :

• Kantauri isurialdean (Bizkaiko aldean): Karrantza, Asua, Gobela, Oka eta Artibairen arroak, goi-Nerbioia, Ibaizabalarenerdi-tramuko zati bat (Ibaizabal-B, C, D eta E) eta Aretxabalganea..

• Kantauri isurialdean (Gipuzkoako aldean): Inurritza, Jaizubia, Oriaren erdi-beheko tramua (Oria-D eta E) eta Amezketa ibaiadarra.

• Mediterraneo isurialdea: Omecilloren behe-tramua eta bere ibaiadar La Muera, Baiaren erdi-tramua (Baia-B), Zadorraren ardatz osoa, behe-tramua ezik, eta bere ibaiadarrak Santa Engrazia eta Alegría, eta Arakil eta Riomayorren arroa.

2010ko kanpainako emaitzak egoera edo potentzial ekologikoaren kalkuluan adierazle esanguratsuen arabera aztertuz honako emaitza hauek lortzen dira (2. taula, 4. irudia):

OO O A E Tx Guztira Estazio kopurua

Mbi indizea 23 23 27 20 12 105 IPS indizea 33 46 18 8 1 106 ECP indizea 4 42 33 8 3 90

IFQ-R indizea 17 56 23 6 5 107 % Estazioen ehunekoa

Mbi indizea 22 22 26 19 11 IPS indizea 31 43 17 8 1 ECP indizea 4 47 37 9 3

IFQ-R indizea 16 52 21 6 5

2. taula Kalitate-adierazleen egoera ekologiko moten araberako estazioen kopurua eta estazioen ehunekoa EAEko ibai-kategoriako ur-masetarako. 2010ko kanpaina. OO: Oso Ona, O: Ona; A: Moderatua; E: Eskasa eta Tx: Txarra.



Kalitate-adierazleakEAEko ibaien saileko ur-masak: 2010ko kanpaina

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Ornogabeen faunabentikoa (MBi)

Ornoganismofitobentikoak (IPS)

Fauna ikctiologikoa(ECP)

Egoera f isiko-kimikoorokorrak generales

(índice IFQ-R)


4. Irudia Kalitate-adierazleen egoera-ekologiko moten ehunekoak EAEko ibai-kategoriako ur-masetarako. 2010ko kanpaina. OO: Oso Ona,

O: Ona; A: Moderatua; E: Eskasa eta Tx: Txarra.

- Ornogabeen fauna bentonikoa (MBi indizea). Ibai-kategoriako 93 masa aztertu dira. % 45k ingurumen-helburuak betetzen ditu, hau da, 42 masak; horietatik erdia egoera oso onean daude eta beste erdia egoera onean. % 26k egoera moderatua du, eta ingurumen-helburuak betetzea gertu du, eta beste % 29k, egoera eskas edo txarrarekin, urrun. Bi ur masei, La Muera-A eta Riomayor-A, ez zitzaie MBi aplikatzen; biok argi ez dituzte betetzen ingurumen-helburuak..

- Organismo fitobentonikoak (IPS indizea). Ibai-kategoriako 94 masa aztertu dira. % 76k ingurumen-helburuak betetzen ditu, hau da, 71 masak; horietatik 28 masa egoera oso onean daude eta 43 egoera onean. % 16k egoera moderatua du eta ingurumen-helburuak betetzea hurbil du, eta gainerako % 8k, egoera eskas edo txarrarekin, urrun. Adierazi behar da masa bat bakarrik duela egoera txarra.

- Fauna iktiologikoa (ECP indizea). Ibai-kategoriako 81 masa aztertu dira. % 52k ingurumen-helburuak betetzen ditu, hau da, 42 masak; horietatik 4 bakarrik daude egoera oso onean. % 38k egoera moderatua du, eta ingurumen-helburuak betetzea gertu du, eta gainerako % 10, egoera eskas edo txarrarekin, betetzea urrun dute. Adierazi behar da 2 masak bakarrik daudela egoera txarrean.

- Baldintza fisikokimiko orokorrak (IFQ-R indizea) Ibai-kategoriako 95 masa aztertu dira. % 69k ingurumen-helburuak betetzen ditu, hau da, 65

masak; horietatik 16 masa egoera oso onean daude eta 49 egoera onean. % 22k egoera moderatua du, eta ingurumen-helburuak betetzea gertu du, eta gainerako % 9k, egoera eskas edo txarrarekin, betetzea urrun dute. Gainera adierazi behar da 3 masak bakarrik dutela kalifikazio txarra.

Emaitza horiek ikusita, aipagarria da ornogabeen fauna bentonikoaren egoeraren ebaluazio-sistemarako balio duen MB indizea egoera edo potentzial ekologikoa zehazteko adierazlea dela kasu gehienetan.

IPS indizea, organismo fitobentonikoak ebaluatzen dituena, eta IQFQ-R indizea, baldintza fisikokimiko orokorrak ebaluatzen dituena dira emaitza baikorrenak dakartzaten adierazleak, izan ere, % 69-76k betetzen dutela azaltzen dute eta kalitate txarrena (egoera txarra) 3 masek azaltzen dute baldintza fisikokimikorentzat eta.masa batek fitobentosentzat. Mediterraneo isurialdea aipagarria da ez-betetze fisikokimiko gutxieneko aldea delako.

Fauna iktiologikoa ebaluatzen duen ECP indizeak tarteko egoera erakusten du, ingurumen-helburuen ez-betetze erdiarekin. Bestaldetik, aipagarria da masa gutxik lortzen dutela muturreko kalifikazioa, oso ona (4) edo oso txarra (2).

Fauna iktiologikorako, baldintza fisikokimiko orokorretarako ez bezala, emaitza okerrenak mediterraneoko isurialdean atzematen dira, bai espezie potentzialen gabeziagatik, bai espezie aloktonoengatik.



5. Irudia Ornogabeen fauna bentonikoa. 2010ko kanpaina. EAEko ibai-kategoriako ur-masen balioespena eta kontrol-estazioak.

6. Irudia Organismo fitobentonikoak. 2010ko kanpaina. EAEko ibai-kategoriako ur-masen balioespena eta kontrol-estazioak.



7. Irudia Fauna iktiologikoa. 2010ko kanpaina. EAEko ibai-kategoriako ur-masen balioespena eta kontrol-estazioak.

8. Irudia Baldintza fisikokimiko orokorrak. 2010ko kanpaina. EAEko ibai-kategoriako ur-masen balioespena eta kontrol-estazioak.



3. EGOERA EKOLOGIKOAREN BILAKAERA (2007-2010)

Jarraipen-sareak, 90eko hamarkadan hasiera izan zuenetik kontrolaren estrategia-aldaketak izan ditu, hala ere, 2007ko kanpainan berregituraketa garrantzitsua egin zen 2000/60/CE Zuzentarauaren 8. artikuluko betekizunetara egokitzeko eta egonkortasun maila handia planteatzeko guztira 107 kontrol-estazioren bidez.

2007-2010 lau-urtekoan adierazle biologikoei eta baldintza fisiko-kimiko orokorrei buruz EAEko ibaien egoera ekologikoaren jarraipen-sarea osatzen duten ibai-kategoriako ur-masei loturiko 107 kontrol-estazioen informazioa dago baliagarri.

Horrek ahalbidetu du era zuzenean 95 masen egoera edo potentzial ekologikoaren diagnostikoa egitea eta zeharka gainerako 19 masen egoera ekologikoaren balioespena egitea (3. taula eta 9. Irudia).

2007-2010 aldiari loturiko egoera edo potentzial ekologikoa aldi horretan adierazle bakoitzaren diagnostikotik kalkulatu da.

2007-2010 (3. taula) aldirako egoera ekologiko ona lortzeko ingurumen-helburua betetzen dela ondoriozta daiteke ibai-kategoriako ur-masen % 38an. % 26ak ez du egoera ekologiko oneko ingurumen-helburua lortzen, hala ere egoera moderatu gisa diagnostikatu dira, hau da, ingurumen-helburua lortzeko tarteko tramu hurbilean daude. Ibai kategoriako ur-masen % 36ak ingurumen-helburua betetzea urrun dute, % 25eak egoera eskasa dute eta % 11k txarra.

Egoera biologikoa

Baldintza Fisikokimiko orokorrak

Egoera/ Potentzial Ekologikoa

Laginketa-estazioak Oso Ona 1 13 1

Ona 32 55 32 Moderatua 30 26 30

Eskasa 28 8 28 Txarra 16 5 16

Ur-masak Oso Ona 1 12 2

Ona 27 49 41 Moderatua 28 24 30

Eskasa 27 7 29 Txarra 12 3 12

3. taula 2007-2010 aldian sailkaturiko ibai-kategoriako kontrol-estazio eta ur-masen kopurua (egoera biologikoa eta baldintza físikokimikoak kontrol zuzeneko 95 masetarako, egoera-potentzial ekologikoa 114etarako).

Egoera edo potentzial ekologikoa zehazteko adierazle determinatzaileenak adierazle biologikoak dira, bereziki ornogabeen fauna bentonikoari buruzkoak (10. Irudia).

Baldintza fisikokimiko orokorrei loturiko diagnostikoak egoera mesedegarriagoa islatzen du orokorrean ingurumen-helburuak lortzeko adierazle biologikoek islatutakoa baino (11. Irudia). Hortaz, kontuan hartutako 107 estazioetatik % 63ak ingurumen-helburuak betetzen ditu, eta % 12ak ingurumen-helburua lortzea urrun du eta egoera eskas (% 7) eta txar (% 5) gisa diagnostikatzen dira. Baldintza fisikokimiko orokorrei loturiko egoera gatazkatsuago horiek goi Nerbioin, behe Butroen, behe Okan, Debaren ardatzan (goi-tramua eta Ego salbu), Zadorran (Agurainen) eta Vitoria-Gasteizen eta Santa Engrazian Urrunaga urtegitik ibaian behera.

Agerikoa da uraren errekuperazio fisikokimikoa eta horri loturiko ingurumen-helburuak lortzea, kasu askotan, ingurumena errekuperatzeko eta adierazle biologikoei loturiko ingurumen-helburuak lortzeko lehen urratsa direla soilik. Errekuperazio hori ez bada eusten denboran eta kalitate maila handiagoarekin, komunitate biologikoak ez dira gai erabat errekuperatzeko, batez ere narriadura handiko egoeratik abiatzen badira eta arroak ez badu gordailu ekologiko onik.

Emari zirkulatzaileen eta erripako ibarren tankerako baldintza hidromorfologikoen egoera ona lortu eta hari eusteko garrantzia erantsi behar zaio aurrekoari, izan ere beren jardun sinergikoarekin adierazle biologikoei loturiko ingurumen-helburuak lortzea ahalbidetzen duten baldintzak dira.



9. Irudia Ibai-kategoriako ur-masen egoera-potentzial ekologikoa eta EAEko estazioak 2007-2010 lau-urtekoan.

10. Irudia Ibai-kategoriako ur-masen kalitate biologikoaren diagnostikoa eta EAEko estazioak 2007-2010 lau-urtekoan.



11. Irudia Ibai-kategoriako ur-masen baldintza fisikokimiko orokorrei buruzko diagnostikoa eta EAEko estazioak 2007-2010 lau-urtekoan.

EAEko ibai-kategoriako (urtegi ez direnak) 114 masetatik, 2007-2010 aldiko emaitzak erakusten dute % 2ak (% 2-4, urtearen arabera) egoera ekologiko oso ona lortzen duela, beraz ingurumen-helburuak erosoki betetzen ditu. % 36ak (% 2-4), urtearen arabera) egoera ekologiko ona lortzen du, beraz ingurumen-helburuak betetzen ditu. Beste aldiz, % 26ak (% 22-28, urtearen arabera) ez ditu ingurumen-helburuak betetzen eta egoera-potentzial moderatua diagnostikatu zaio, hau da, tarteko egoera. Azkenengoz, % 36 (% 29-42, urtearen arabera) egoera-potentzial eskas (%25) edo txarra (% 11) diagnostikatu zaie, beraz euren ingurumen-helburuak ez dituzte betetzen argi eta garbi.

2007 2008 2009 2010 2007-10

Oso Ona 2 3 4 4 2 Ona 33 36 38 49 41

Moderatua 31 32 25 28 30 Eskasa 19 28 23 23 29 Txarra 29 15 23 10 12

4. taula EAEko ibai-kategoriako 114 ur-masen egoera-potentzial ekologikoaren kalifikazioa. 2007-10.

12 irudian ikus daiteke egoera txarrean dauden masen %a murrizten dela urtetik urtera. Honela, 2007 urtean, ur masen %25a egoera txarra izanik, emaitzak ezkorrenak lortu ziren, eta azken urte honetan, 2010, baikorrenak lortu dira argi eta garbi, %9arekin.

Ibai-kategoriako 114 ur-masen urteen arteko azterketen artean 95 masen kontrol zuzena lortzen da. Masa horietatik gehienek nahiko egoera egonkorra dute 2007-2010 aldian, baina 2007 (emaitzak ezkorrenak) eta 2010 (emaitzak baikorrenak) nabartzen dira.

2007-10 lau urteko azterketatik kontrol zuzena duten 95 masetarako (13 irudia) egoera/potentzial ekologikoaren balioespenak erakusten dute %21-38 ingurumen helburuak betetzen dituela (egoera/potentzial ekologikoa ona eta oso ona). %24-32 helburua lortzeko hurbil daude (egoera/potentzial ekologikoa moderatua). Azkenik, %33-50 ez dituzte ingurumen helburuak betetzen argi eta garbi. Azken talde honetan 2010 urtea aipagarria da egoera-potentzial ekologiko txarrean dauden masen ehuneko txikiena izateagatik (% 11 2007ko % 31ren aldean).

2008 eta 2009 urteko emaitzak ia-ia berdinak dira, eta 2007 urtearekiko desberdintasuna baldintza naturalei egotzitakoa da neurri zuzentzaileak betearazteari baino. Baina 2010 urtean lortutako emaitza onak ekintza zuzentzaileen eraginkortasuna adierazi dezake.

Aldeko joera bat antzematen da; dauden presioen inguruan ezarritako neurri zuzentzaileak egoeraren hobekuntza lortu dutela ondoriozta daiteke hasiera



batean. Dena den, egondako baldintza meterorologiko ezberdinak, zein laginen bilketa eta prosezamenduetako eraginkortasunak ere indar nabarmena dute

egoera/potentzial ekologikoaren diagnosian urteko garapenean.

Egoera/potentzial ekologikoaren bilakera Ibaien saileko ur-masala 2007-10 kanpainak

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2007 2008 2009 2010 2007-10


12. Irudia EAEko ibai-kategoriako ur-masen egoera-potentzial ekologikoaren bilakaera. 2007-10.

Egoera/potentzial ekologikoaren bilakera (EAEko ibaien saileko ur-masak)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2007 2008 2009 2010 2007-10


13. Irudia Egoera-potentzial ekologiko moten ehunekoak. Kontrol zuzena duten EAEko ibai-kategoriako ur-masak: 2007-10.

Egoera/potentzial ekologikoaren alderdirik bereizgarriena kalitate biologikoari buruzko diagnostikoa da (14. irudia), egoera/potentzial ekologikoaren diagnostikoare garapen antzeko erakusten duenak.

Beste alde batetik, baldintza fisikokimiko orokorraren diagnostikoak (15. irudia) erakusten du masen % 68-76ak ingurumen helburuak betetzen dituela (kalitate

fisikokimiko ona edo oso ona), eta % 8 eta 10a bitartekoan soilik ez duela bere helburu fisikokimikoak argi betetzen kalitate eskas edo txarra dutelako. Gainera, kalitate biologikoarekin gertatzen zenaren alderantziz, 2007an diagnostikoa 2008an eta 2010an baino askoz hobeagoa izan zen, euren artean oso antzekoa. 2007an udaberrian nahiz udan euri oparoak jaso ziren eta agorraldiko baldintzak erabakigarriak ez ziren izan.



Emaitzak ia-ia berdinak dira egoera/potentzial ekologiko moten masa kopurua aztertu beharrean EAEko

ibai-sarearen kilometroak edo estazio kopurua aztertzen badugu.

Kalitate biologikoaren bilakaera (EAEko ibaien saileko ur-masak)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2007 2008 2009 2010 2007-10


14. Irudia Kalitate biologikoko moten ehunekoak. Kontrol zuzena duten EAEko ibai-kategoriako ur-masak: 2007-10.

Uraren kalitate fisiko-kimikoaren bilakaera ( EAEko ibaien saileko ur-masak)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2007 2008 2009 2010 2007-10


15. Irudia Uraren kalitate fisikokimiko moten ehunekoak. Kontrol zuzena duten EAEko ibai-kategoriako ur-masak: 2007-10.

EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOKO IBAIEN EGOERA … · Euskal Autonomia Erkidegoko ibaien egoera...

Documents

Transcript of EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOKO IBAIEN EGOERA … · Euskal Autonomia Erkidegoko ibaien egoera...