Download - IRAULTZA BURGESAK (4DBH)

MENTXU GANDARIAS IPIÑA

Denboraren lerroa

Hamahiru Koloniak. Iraultza

AMERIKAKO IRAULTZA

KOKAPENA DENBORAN

KOKAPENA ESPAZIOAN

PROTAGONISTAK

ANTAGONISTAK

IRAULTZA SORTZEKO

ZERGATIAK/KAUSAK

IIRAULTZAREN HASIERAKO

EKINTZA

INDEPENDENTZIA

GERRAREN GERTAERA

NAGUSIAK

GERRAREN ONDORIOAK

PROZESUAREN ERAGINA

MUNDUAN

Hamahiru Koloniak

INGALATERRA

BERRIA

IPAR AMERIKAKO KOLONIA BRITAINIARRAK

EZAUGARRI EKONOMIKOAK EZAUGARRI POLITIKOAK

IRAULTZAREN URRUNEKO KAUSAK

EZAUGARRI SOZIALAK

Hamahiru Koloniak

Amerikako koloniek lehengai ugari eta merke

saltzen zioten metropoliari.

Metropoliak ez zuen kolonien garapen

ekonomikoan interes handirik

Britainia Handiko kanpo-politika garestia

ordaintzeko kolonoen gaineko presio fiskala

handitu zen, batez ere Zazpi Urteko Gerra

kolonialaren ostean (Frantzia eta BH-1756-1763)

Metropoliak monopolioen bidez kudeatzen zuen

ekonomia koloniala

Salgaiak itsatsontzi britainiarretan

besterik ezin ziren garraiatu

Amerikar identitatea garatuz joan zen

belaunaldiz-belaunaldi. Gehiengo protestantea

Ameriketako koloniek ez zuten ordezkaritzarik

parlamentu britainiarrean, bazterturik sentitzen

ziren, “2.mailako herritarrak “

Ilustrazioaren hedapena eta

gobernu injustuen kontra aritzeko

argudioak (John Locke)

Autonomia maila handia

kolonietan (distantziak beharturik)

1770. TEA ACTS

IRAULTZAREN HURBILEKO KAUSAK

1773. BOSTONGO TEAREN MATXINADA TEA PARTY

EJERTZITO BRITAINIARRAREN ERANTZUN BORTITZA: autoritatea, indarra

PORTUAREN BLOKEOA

MASSACHUSSETTSeko ESKUBIDEEN DEUSEUZTAPENA

1765. STAMP ACTS

Hamahiru Koloniak

1774. KOLONOEN BILTZARRA FILADELFIAN GATAZKAREN HEDAPENA

Ekialdeko Indietako Konpainiak tea inportatzeko eta saltzeko monopolioa lortu zuen.

KOLONOEN HASERRALDIA ETA ERANTZUNA Britainiar Parlamentuan horien gaineko zergak

onartzearen kontrako jarrera eta boikot komertziala

Hamahiru Koloniak

1773. BOSTONGO TEAREN MATXINADA TEA PARTY


1774 1.KONGRESUA FILADELFIAN

•Britainiar erantzuna gogor kritikatu zuten. •Kolonoen jarreraren azalpena egin zen idatziz. •Kolonoen eskubideak, metropoliatik kanpo kudeatzeko/gobernatzeko eskubidea aldarrikatu zuten. •Lehendabiziko arma-mugimenduak antolatu zituzten (miliziak)


Britainiarren ejertzito antolatua, prestatua eta hornitua VS

Nekazari, ehiztari eta merkatariz osaturikoa

•Kolonoen garaipen militarrak: LEXINGTON (1775)

Kasaka gorriak VS kolono amerikarrak

•Ejertzitoaren antolaketari ekin zioten.Buru nagusia: George Washington •Thomas Jefferson-ek idatzitako Independentziaren Aldarrikapena (1776): AEBen jaiotza akta.


1775-6 2.ta 3.KONGRESUAK FILADELFIAN

AEBen Independentziaren Adierazpena

-Gizaki guztiak berdinak dira

-Gizaki guztiek eskubideak dituzte:

-Bizia

-Askatasuna

-Zoriona

-Gobernu injustuen kontra joateko

eskubidea dute

-Eskubide horiek bermatzeko

gobernua antolatzen dute.


JOHN LOCKEren ERAGIN NABARMENA

Thomas Jefferson

Estatu Batuen independentzia-adierazpenaren hitzaurrea (1776)

Egia berez nabaritzat ditugu hauek: gizakiak jaiotzez berdinak direla;

Sortzaileak berez-berezko eskubideak ematen dizkiela –esaterako,

bizia, askatasuna eta zoriontsu izaten saiatzeko eskubidea–;

eskubide horiek bermatzeko, gizakiek gobernuak eratzen dituztela eta

gobernuen botere zilegia gobernatuen onarpenetik datorrela; gobernu

batek, edonolakoa izanda ere, helburu horiek aintzat hartzen ez baditu,

herriak gobernua aldatzeko edo abolitzeko eskubidea duela, edo

beste bat eratzekoa, aipaturiko printzipioetan oinarritua. Gobernu

horren botereak antolatu ahal izango ditu herriak, herriaren

segurtasuna eta zoriona bermatzeko egokien usten duen eran […]

Kolonia hauek sekulako pazientzia izan dute luzaroan, baina egun

sekulako beharra dute beren gobernu-sistema zaharra aldatzeko.



1. Que todos los hombres son por naturaleza igualmente libres e independientes, y tienen ciertos derechos inherentes, de los cuales, cuando entran en un estado de sociedad, no pueden ser privados o postergados; en esencia, el gozo de la vida y la libertad, junto a los medios de adquirir y poseer propiedades, y la búsqueda y obtención de la felicidad y la seguridad. 2. Que todo poder reside en el pueblo, y, en consecuencia, deriva de él; que los magistrados son sus administradores v sirvientes, en todo momento responsables ante el pueblo. 3. Que el gobierno es, o debiera ser, instituido para el bien común, la protección y seguridad del pueblo, nación o comunidad; de todos los modos y formas de gobierno, el mejor es el capaz de producir el máximo grado de felicidad y seguridad, y es el más eficazmente protegido contra el peligro de la mala administración; y que cuando cualquier gobierno sea considerado inadecuado, o contrario a estos propósitos, una mayoría de la comunidad tiene el derecho indudable, inalienable e irrevocable de reformarlo, alterarlo o abolirlo, de la manera que más satisfaga el bien común. 4. Que ningún hombre, o grupo de hombres, tienen derecho a emolumentos exclusivos o privilegiados de la comunidad, sino en consideración a servicios públicos, los cuales, al no ser hereditarios, se contraponen a que los cargos de magistrado, legislador o juez, lo sean. 5. Que los poderes legislativo y ejecutivo del estado deben ser separados y distintos del judicial; que a los miembros de los dos primeros les sea evitado el ejercicio de la opresión a base de hacerles sentir las cargas del pueblo v de hacerles participar en ellas; para ello debieran, en períodos fijados, ser reducidos a un estado civil, devueltos a ese cuerpo del que originalmente fueron sacados; y que las vacantes se cubran por medio de elecciones frecuentes, fijas y periódicas, en las cuales, todos, o cualquier parte de los exmiembros, sean de vuelta elegibles, o inelegibles, según dicten las leyes. 8. Que en todo juicio capital o criminal, un hombre tiene derecho a exigir la causa y naturaleza de la acusación, a ser confrontado con los acusadores y testigos, a solicitar pruebas a su favor, y a un juicio rápido por un jurado imparcial de su vecindad, sin cuyo consentimiento unánime, no puede ser declarado culpable; ni tampoco se le puede obligar a presentar pruebas contra sí mismo; que ningún hombre sea privado de su libertad, salvo por la ley de la tierra o el juicio de sus pares. 12. Que la libertad de prensa es uno de los grandes baluartes de la llibertad, y que jamás puede restringirla un gobierno despótico. …..

•1776. Virginiako Giza-Eskubideen Aldarrikapena

•Garaipen amerikarrak gerran oso garrantzitsuak izan ziren: •BOSTON • SARATOGA (1778)



•Benjamin Franklinek lortu zu Espainia, Frantzia eta Holandaren

laguntza 1778an. Guztiak ziren britainiarren arerio nagusiak arlo

kolonialean.

•Yorktownen garaipen militar amerikarrak (1781) izugarrizko kolpea

izan zen britainiarrentzat.

•1783. Versaillesko Bakean gerrari

•amaiera eman zitzaion eta Britainia

Handiak bere kolonia ohien

Independentzia errekonozitu zuen.

Estatu berriaren politika-sistema. 1787. KONSTITUZIOA

1787ko KONSTITUZIO AMERIKARRA

(4 urtero) (2 urtero)

(2 estatuko)

(populazioaren arbera)

ERREPUBLIKA FEDERALA


IRAULTZA AMERIKARRAREN EKARPENAK

Kolonia baten independentzia 1.aldiz

Iraultza liberala Frantziako Iraultzarako eta Amerikako

kolonietarako eredu bihurtu zen

Historiako 1.Konstituzio idatzia. Ilustrazioaren eragina

AEBen politika espantsionista hasi zen

Gizarte antolaketa berrian burgesiaren protagonismoa

handitu zen

AMERIKAKO IRAULTZA

KOKAPENA DENBORAN

KOKAPENA ESPAZIOAN

PROTAGONISTAK

ANTAGONISTAK

IRAULTZA SORTZEKO

ZERGATIAK/KAUSAK

IIRAULTZAREN HASIERAKO

EKINTZA

INDEPENDENTZIA

GERRAREN GERTAERA

NAGUSIAK

GERRAREN ONDORIOAK

PROZESUAREN ERAGINA

MUNDUAN


FRANTZIAKO IRAULTZA

IRAULTZA SORTZEKO KAUSAK

• URRUNAK (aspaldikoak)

• HURBILAK (urtean gertatutakoak, eragile zuzen-zuzenak)

Frantziako Iraultza. Kausak

IRAULTZA ULERTZEKO URRUNEKO KAUSAK

ARRAZOI IDEOLOGIKOAK

ARRAZOI POLITIKOAK

ARRAZOI SOZIALAK

ARRAZOI EKONOMIKOAK


Monarkiaren gehiegizko gastuak eta erabateko botere politikoa

URRUNEKO KAUSAK


Burgesiaren bazterketa politikoa

URRUNEKO KAUSAK


Amerikako Iraultzaren eredu garailea

URRUNEKO KAUSAK


Gizarte estamentalak sorturiko injustizia

URRUNEKO KAUSAK


Burgesiaren hazkunde ekonomikoa eta sistema aldatzeko nahia

URRUNEKO KAUSAK


URRUNEKO KAUSAK


Nekazaritza tradizionalak eragindako krisiak eta goseteak

Nekazaritzaren garapen urria eta jaun-erregimenaren gehiegikeria

URRUNEKO KAUSAK


Ipar Amerikako Gerran parte hartzeagatiko gastuen igoera

URRUNEKO KAUSAK


Gastuen eta diru-sarreren arteko desoreka. Haziendaren arazoa Nobleziak eta Elizak ez zuten zerga zuzenik ordaintzen

URRUNEKO KAUSAK


Ilustrazioaren ideien hedapena

URRUNEKO KAUSAK


Hirugarren estatuaren egoera Hiru galdera geure buruarentzat: 1.a Zer da estatu xehea? Dena. 2.a Zer izan da orain arte politikan? Ezer ez. 3.a Zer eskatzen du? Zerbait izatea. Nor ausartuko litzateke esatera estatu xeheak ez duela nazio oso bat eratzeko behar den guztia? Gizon indartsua eta sendoa da, oraindik besoa kateatuta badu ere. Ordena pribilegiatuak desagerrarazita ere, nazioa ez litzateke gutxiago izango, baizik eta gehiago. Eta zer da estatu xehea? Dena, baina kateatuta dago, eta zapalduta. Eta zer izango litzateke ordena pribilegiaturik gabe? Dena; aske eta oparoa, ordea. Estatu xeherik gabe, ezer ezin da behar bezala egin; besteak gabe, berriz, den-dena hobeto egingo da. […]

E.-J. SIEYÈS, Zer da hirugarren estatua?, 1789ko urtarrila

URRUNEKO KAUSAK

Antzinako Erregimenari egindako kritikak


1. Burgesiaren gorakada ekonomikoa merkataritzaren garapenari esker 2. Herritarren parte-hartze politiko eza

3. Nekazaritzan oinarrituriko ekonomiaren krisia

4. Pentsalari ilustratuen ideiak: berdintasuna, askatasuna, jabetza,…

5. Absolutismoaren mugarik gabeko erabateko boterea

6. Pribilegioetan onarrituriko gizarte estamentalari egindako kritikak

7. Burgesiaren interes politikoak

8. Estatu absolutistaren gastu erraldoiak (ejertzitoa, errege-erreginaren luxuzko gortea) 9. Zergak ezartzeko sistema desorekatua non nobleziak eta kleroak ez duten ordaintzen

10. Lur-jabetza desproportzionatua, nekazariak ez dira lurjabeak

11. Amerikako Iraultza: eredu iraultzaile liberala

12. Ilustrazioaren eta Liberalismoaren ideien hedapena

13. Gremioek kontrolaturiko 2.sektorearen garapen urria. 14. Jaun-erregimenak sorturiko gehiegikeriak

15. Despotismo ilustratuaren borondate falta benetako aldaketak onartzeko

16. Burgesiaren nekea eta haserrea nobleziaren eta kleroaren oztopoen aurrean

17. Biziraupeneko nekazaritzak noizbehinka eragindako goseteak


IRAULTZA ULERTZEKO URRUNEKO KAUSAK

ARRAZOI IDEOLOGIKOAK

ARRAZOI POLITIKOAK

ARRAZOI SOZIALAK

ARRAZOI EKONOMIKOAK


IRAULTZA SORTZEKO KAUSAK

• URRUNAK (aspaldikoak)

• HURBILAK (urtean gertatutakoak, eragile zuzen-zuzenak)


Gariaren prezioaren igoera eta GOSETEAK

HURBILEKO KAUSAK: 1789


Frantziako Ogasun sistemaren porrota

Ogasun ministro ezberdinen aholkua

•Erreforma fiskal sakona •Pribilegiodunen ordaindeta

Erregearen beldurra neurria aplikatzeko

HURBILEKO KAUSAK: 1789


HASIERA ASANBLEA

KONSTITUZIOGILEA

ASANBLEA LEGEGILEA

KONBENTZIOA DIREKTORIOA

Frantziako Iraultza. Hasiera

FRANTZIAKO IRAULTZA. ETAPAK

1. Luis XVI.ak

Estatu Orokorrak

inauguratu zituen

Versallesen (1789-

V-5)

2. Pilota-

Jokalekuko

zina (1789-VI-

20)

3. Luis

XVI.a

gillotinan

exekutatua

(1793-I-21)

4. Robespierre,

Terrore

politikaren

ordezkari

nagusiena,

exekutatua (1794-

7-28)

5. Napoleonek

gidatutako

armada frantsesa

Europan zehar

hedatzen da

(1796-1814)

6. Napoleonek

bere burua

enperadore

izendatzen du

(1804-V-18)


IRAULTZAREN HASIERA: 1789ko matxinadak 1.- Udaberriko matxinada politikoa: IRAULTZA LEGALA

•Luis XVI.ak Estatu Orokorrak deitzen ditu diru gehiago lortzeko (zergak handitu) •Botoa estamentuka:3.estamentuko ordezkarioek ez dute onartzen. • Asanblada Nazionalaren eraketa: konstituzioa zen helburua.”konstituziogilea”

2.- Uztaileko herriaren matxinada: HIRIKO IRAULTZA •Parisko herriak La Bastilla hartzen du. •Iraultza Frantzian zehar zabaltzen da.“Beldur izugarria”: nobleen erregistroak suntsitu. NEKAZAL IRAULTZA


Iraultza Frantsesaren gertakizun nagusiak


•1783tik 1788ra bitartean, Luis XVI.aren ogasun-ministroak (Turgot, Necker, Calonee, Brienne) ekonomia-krisia geldiarazten saiatu ziren, baina denek aitortu zuten erreforma sakona behar zela, pribilegiatuei zergak ordainarazteko. •HANDIKIEN ASANBLEA bildu zen eta erregea saiatu zen pribilegiatuak konbentzitzen baina hauek uko egin zioten zergak ordaintzeari. •Erregearen irtenbide bakarra: ESTATU OROKORRAK DEITZEA (1614tik elkartu gabe)

•Estatu Orokorren bilera egin aurretik, estamentu bakoitzak KEXA-KOADERNOAK Idazteari ekin behar izan zion kexak eta proposamenak adierazteko.


Valençay-ko kexa-koadernoa

Valençay-ko (Berry) hiri parrokiako hirugarren estatuko biztanleek apaltasun

handiz eskatzen diote Berorren Maiestateari. […]

Taila, kapitazioa eta bi hogeirenak ezabatu beharko liratekeela. Ezabaturiko

zerga horien ordez, gobernuak eskubide (zerga) bakarra jarriko luke,

probintzia bakoitzak askatasuna izango luke, zerga hori nola kobratu eta banatu

erabakitzeko. Kleroak eta nobleek ere ordaindu beharko lukete, hirugarren

estatuak bezalaxe […]

Estatuaren zorrak ordaintzeko konponbide bakarra hau izango litzateke:

Jainkoaren zerbitzurako erabili ezin diren fraideen eta monjeen ondasun

guztiak eskuratzea (nazionalizatzea)…

•Zer dira kexa-koadernoak? •Egileen ustez, zer arazo daude Frantziako erresuman? •Zer konponbide proposatzen dute? Zergatik? •Zer estamentutakoak dira egileak? Arrazoitu zure iritzia


Estatu Orokorren irekiera 1789ko udaberrian


• BOZKETAREN ARAZOA Hirugarren Estamentuaren proposamena: boto nominala

EZ haserraldia

•Herritarrek eurek Frantzia ordezkatzen zutela aldarrikatu zuten •Pilotalekuko zina eta Asanblea Nazionalaren eraketa (1789ko uztaila) •Konstituzioa egitea helburua nagusia zenez: Asanblea Konstituziogilea

IRAULTZA LEGALA (uztailean)


Bastilla mendean hartzea, Jean-Pierre Houel

HIRIKO IRAULTZA

1789ko uztaila. Parisko espetxe garrantzitsua (Bastilla) erasotua izan zen


NEKAZAL IRAULTZA

• “Le Grand Peur”/”Beldur Izugarria”

• Landa munduan pribilegiatuen ondasunen kontrako erasoaldiak ugaritu ziren nekazarien amorruak bultzaturik.


IRAULTZAREN HASIERA: 1789ko matxinadak 1.- Udaberriko matxinada politikoa: IRAULTZA LEGALA

•Luis XVI.ak Estatu Orokorrak deitzen ditu diru gehiago lortzeko (zergak handitu) •Botoa estamentuka:3.estamentuko ordezkarioek ez dute onartzen. • Asanblada Nazionalaren eraketa: konstituzioa zen helburua.”konstituziogilea”

2.- Uztaileko herriaren matxinada: HIRIKO IRAULTZA •Parisko herriak La Bastilla hartzen du. •Iraultza Frantzian zehar zabaltzen da.“Beldur izugarria”: nobleen erregistroak suntsitu. NEKAZAL IRAULTZA


HASIERA ASANBLEA

KONSTITUZIOGILEA

ASANBLEA LEGEGILEA




ASANBLEA KONSTITUZIOGILEAREN HELBURUAK (1789-1791)

1.ERREGIMEN ZAHARRA DEUSEZTATZEA

2.KONSTITUZIO BAT IDAZTEA

Frantziako Iraultza. Asanblea Konstituziogilea

1. ERREGIMEN ZAHARRA DEUSEZTATZEA

•Pribilegiatuen eskubide feudalak deuseztatu: •Elizaren eskubide ekonomikoak (hamarrena) •Sistema feudalaren abolizioa. Jaurerri jurisdikzionalen desagerpena.

•Giza Eskubideen Deklarazioa, 1789an. Printzipio nagusiak finkatu: askatasuna, berdintasuna, subiranotasun nazionala edota jabetza.


Gizakiaren eta Herritarraren Eskubideen Adierazpena (1789)

1. artikulua. Gizakiak berdinak eta eskubide berberez jaiotzen dira, bizitza osoarako.

Gizarteen artean bereizketarik izateko oinarri bakarra guztien onurada.

2. artikulua. Politika-elkarteen helburua gizakiaren eskubide naturalei eta preskribaezinei

eustea da. Eskubide horiek hauek dira: askatasuna, jabetza, segurtasuna eta

zapalkuntzaren aurkako erresistentzia.

3. artikulua. Subiranotasun ororen oinarria Nazioa da, eta inork, gizabanako zein

erakunde izan, ezin du aginterik eduki, Nazioak espresuki ematen ez badio. […]

6. artikulua. Legea nahi orokorraren adierazpena da. Herritar guztiek dute legeak egiten

parte hartzeko eskubidea, zuzenean edo ordezkarien bidez. Legeak berdina izan

behar du denentzat, babesteko zein zigortzeko. Herritar guztiak legearen aurrean

berdinak direnez, denek izan dezakete lanpostu eta kargu publikoetan jarduteko

helburua, nork bere gaitasunen arabera. Bereizteko, bertuteak eta adimena baino ez

dira kontuan hartu behar.

11. artikulua. Pentsamenduak eta iritziak adierazteko askatasuna izatea gizakiaren

eskubide preziatuenetako bat da. Beraz, herritar orok askatasuna du hitz egiteko,

idazteko eta inprimatzeko. Legean xedatutakoaren arabera, askatasun horretaz

abusatuz gero, erantzule izango da.


2. KONSTITUZIO BAT IDAZTEA


MONARKIA KONSTITUZIONALA

1791eko KONSTITUZIOA


HASIERA ASANBLEA

KONSTITUZIOGILEA

ASANBLEA LEGEGILEA




Tulleries jauregiaren erasoa, Jean Duplessi-Bertraux

ASANBLEA LEGEGILEA. 1791-1792 •Hauteskundeak: Asanblea berriaren eraketa. Moderatuen garaipena

•Interes ezberdinak: goi-burgesia, nobleak eta kleroa, herritar xeheak, errege-familia. •Errege-familia Frantziatik ihes egiten saiatu zen eta preso Parisera eraman zuten. •Europako potentzia absolutistek (Prusia eta Austriak) Frantziako Iraultzari GERRA deklaratu Zioten: • emigraturikoen presioagatik • iraultza euren herrialdeetara hedatuko zen beldurrez. •Aliatuak Paristik gertu egon ziren eta herriaren erantzuna errege-familiaren jauregia erasotzea izan zen.

Frantziako Iraultza. Asanblea Legegilea

FRANTZIAKO IRAULTZAREN ERRADIKALIZAZIOA (kanpo-mehatxuen ondorioz)

Frantziako Iraultza. Konbentzioa

HASIERA ASANBLEA

KONSTITUZIOGILEA

ASANBLEA LEGEGILEA



Protagonistak

Sans-culotte Marat

Robespierre

ERRADIKALIZAZIOA. KONBENTZIOA


(1792-94)

• Hauteskundeetarako deialdia zabaldu zen .

• Asanblea berrian, Konbentzioan: – Girondinoak: errepublikar moderatuak (1792-93)

– Jakobinoak : errepublikar erradikalak (1793-94)

• Luis XVI.a epaitua eta traizioa leporaturik, gillotinan exekutatua izan zen. (1793). ONDORIOAK

1. Atzerriko potentziek Frantziari gerra deklaratu zioten (Espainiak ere bai). Frantziak armada handia behar zuen.

2. Iraultza erradikalizatu egin zen: kontrairaultzaileen kontrako neurriak:

• Auzitegi Iraultzailea

• Herri Salbazioko Batzordea

3. Matxinada erregezale eta ultrakatolika La Vendeé-n.

FRANTZIAKO IRAULTZAREN ERRADIKALIZAZIOA. KONBENTZIOA (1792-94)


Luis XVI.a epaitua eta traizioa leporaturik, gillotinan exekutatua izan zen (1793-I-21)



Paris hiriaren koloreak + kolore zuria (monarkiarena)

• 1793ko ekainean, jakobinoek, Robespierrek zuzenduta, boterea eskuratu zuten estatu-kolpe baten bidez.

• 1793ko Konstituzio berria, demokratikoagoa. – Subiranotasun nazionala

– Gizonezkoen sufragio unibertsala

• Izuaren diktadura zabaldu zen. Botere betearazlea indartu zen.



• Izuaren diktadura zabaldu zen. Zergatik?

Iraultza mehatxaturik dago

Nola defendatu?

– Ejertzito garaileak batailak lortu zituen Europan.

– Konstituzioaren aplikapena bertan behera utzi zuten.

– Susmagarrien kontrako legeak onartu zituzten.

– Robespierre premia biziko gaien gehienezko prezioak mugatzen saiatu zen ekonomia-krisia geldiazten matxinadak ekiditeko eta herritarren babesa mantentzeko baina krisia gero eta sakonagoa zen. Sans-culotteen aldeko jarrera aldenduz joan zen.

• Robespierrek babesa galdu zuen. – Thermidorreko estatu-kolpe moderatua (uztailean)

– Epaiketa eta exekuzioa.



• Nazioarteko presio belikoa • Barneko mugimendu kontrairaultzailea

Jakobinoak arazteko marmita (1793)


Susmagarriei buruzko dekretua 1. artikulua. Dekretu hau argitaratu eta berehala, Errepublikaren lurraldeetan oraindik aske

dauden susmagarri guztiak atxilotu behar dira.

2. artikulua. Hauek dira susmagarri: • 1.- Beren ekintza, harreman, helburu edo idatzietan tiraniaren edo federalismoaren alde

eta askatasunaren kontra ageri direnak; […]

• 5.- Orain arte noble zirenak (senarrak, emazteak, aitak, amak, semeak eta alabak barne) eta emigratuen administratzaileak, baldin eta iraultzarekiko atxikimendua etengabe adierazi ez badute;

• 6.- 1789ko uztailaren 1etik 1792komartxoaren 30era (hau da, dekretuaren argitaratze-data) bitartean emigratu dutenak, baita Frantziara dekretuak zehaztutako epean edo lehenago itzuli badira ere […]

1793ko irailak 17

Izuaren diktadura

FRANTZIAKO IRAULTZAREN ERRADIKALIZAZIOA. KONBENTZIOA

Egutegi iraultzailea: erlijioaren eragina ezabatzeko ahalegina, egutegi laikoa

FRANTZIAKO IRAULTZAREN ERRADIKALIZAZIOA. KONBENTZIOA


FRANTZIAKO IRAULTZAREN ERRADIKALIZAZIOA (kanpo-mehatxuen ondorioz)


HASIERA ASANBLEA

KONSTITUZIOGILEA

ASANBLEA LEGEGILEA



• Errepublika moderatua aurreko etapa erradikalari erantzuteko.

• Burgesiaren kontrol politikoa.

• Konstituzio berria (1795)

• Botere banaketan eta subiranotasun nazionalean oinarrituriko sistema moderatu eta liberala ezarri zen. – Botere legegilea: Bi ganbarako sistema moderatua (500eko Kontseilua

eta Senatua). Sufragio zentsitarioa ezarri zen.

– Botere betearazlea: Bost kidez osaturiko Direktorioa (legegintza taldeak aukeraturikoak).

– Botere judiziala: Epaileak

DIREKTORIOA (erantzun moderatua) (1795-1799)

Frantziako Iraultza. Direktorioa

• Gobernuaren ahultasuna nabarmena izan zen:

• Arerio politikoek aprobetxatu zuten matxinatzeko : – Monarkikoek aukera ikusi zuten euren indarra erakusteko eta

Borboitarren berrezarkuntzaren aldeko matxinada burutu zuten. Porrota.

– Errepublikar erradikalek ere errebuelta prestatu zuten. Buruzagi nagusia, Babeuf gillotinatua izan zen.

• Prezioen inflazioa geldiezina zirudien. Gariaren prezioa kezkatzekoa zen. Espekulazioa.

• Funtzionarioen bizimodu erlaxatua zen oso kritikatua etengabe.

• Bitartean, Napoleon Bonapartek garaipen militar garrantzitsuak eskuratzen zituen Europan. Bere protagonismoa bizitza frantsesan gero eta handiagoa zen.

DIREKTORIOA (erantzun moderatua) (1795-1799)

Frantziako Iraultza. Direktorioa

FRANTZIAKO IRAULTZA

ETAPAK

HASIERA

(1789)

Estatu Orokorrak biltzeko deialdia

Bozketa era tradizionala

aldatzeko ezetza

Asanblea Nazionalaren

eraketa

Bastillaren kontrako erasoa

Iraultzaren hedapena landan

ASANBLEA KONSTITUZIOGILEA

(1789-91)

Antzinako Erregimenaren deuseztapena

Herritarren Eskubideen Adierazpena

Jaun-erregimenaren

kontrako neuriak

1791eko Konstituzioa

ASANBLEA LEGEGILEA (1791-92)

Politika moderatuaren

garaipena

Nobleen emigrazioa eta iraultzaren kontrako

konspirazioa

Varennesen, Luis XVI.aren ihesaldiak

porrot egin zuen

Kanpoko potentzien presio militarra: GERRA

Iraultzaileen amorrazioa: Tuileriesen kontrako

erasoa

KONBENTZIOA (1792-1794)

ETAPA GIRONDINOA

Luis XVI.aren epaiketa eta

exekuzioa

Erregezaleen ekintzak: La

Vendée

Potentzia gehiago gerran

Frantziaren kontra

Iraultzaren erradikalizazioa

Sans-culotteen estatu-kolpea

ETAPA JAKOBINOA

1793ko konstituzioa

Robespierreren diktadura

Izualdia

Moderatuen estatu-kolpea

DIREKTORIOA

(1795-1799)

Erreakzio moderatu burgesa

1795eko konstituzioa

5 kideko botere betearazle ahula

Etengabeko matxinadak

Inflazioa

Politikarien desprestigioa

Napoleonen estatu-kolpea


HASIERA ASANBLEA

KONSTITUZIOGILEA

ASANBLEA LEGEGILEA



NAPOLEONEN KONTROLA. ETAPAK

KONTSULATUA INPERIOA

• Napoleonek estatu-kolpea eman zuen batailetan lorturiko ospeak lagunduta (1799).

• Gobernua hiru kontsulen esku geratu zen (Sieyès, Ducos, Bonaparte). Napoleon lehenengo kontsula zen. KONTSULATUA

• Napoleonen protagonismo politiko argia

• 1802an, biziarteko kontsul izendatzea lortu zuen, beste biak agintetik bazterturik gelditu ziren.

• Erreforma ugari: – Kode Zibila

– Administrazioaren zentralizazioa

– Hezkuntza sistemaren berrikuntza eta eredu publikoaren bultzada.

– Finantza kudeaketa eta zerga berrikuntza

– -Frantziako Banketxearen sorkuntza

– Ordena publikoa ezarri

– Erlijio katolikoaren errekonozimendua eta Konkordatuaren sinadura

Napoleonen interes politikoak Frantziako Iraultza. Kontsulatua

Napoleonen koroatzea, Jacques-Louis David

1804. Napoleonek Errepublika Inperio bihurtu zuen. POLITIKA ESPANTSIONISTA

Frantziako Iraultza. Inperioa

NAPOLEON BONAPARTE: jeneraletik enperadorera


Napoleonen inperioaren mapa

•Zeintzuk izan ziren Frantziaren arerio nagusiak? Eta aliatuak?


Napoleonen inperioaren mapa

•Nondik zabaltzen zen Napoleonen inperioa?


Egungo Europa

ETA ESPANIAN, ZER?


Borboitarrak Espainian XVIII.mendean


1788

Karlos IV.a

• Iraultzaren aurrean zalantzan oinarrituriko politika. • Famili Itunak • Errege frantsaren egoera • Hurbiltasun geografikoa • Ilustrazioaren hedapena

• Zuhurtziaz jokatzeko beharra.


• Karlos IV.a = nortasun gutxiko erregea. • Mugaz alde bietako Borboitarren arteko harremanak. • XVIII.mendeko Frantziaren eta Espainiaren arteko

politika adiskidetsua. • Espainiako krisi ekonomikoa.

• 1793ra arte, Luis XVI.a exekutatua izan arte, ez zen Espainia Franziaren kontrako gerran sartu.

HASIERA ASANBLEA

KONSTITUZIOGILEA

ASANBLEA LEGEGILEA


•Borboitarren arteko itunak •Espainiaren eta Frantziaren arteko adiskidetasun politika XVIII.mendean

•Luis XVI.a exekutatu zuten Frantzian eta Espainiak Frantziari gerra deklaratu zion (1793). • San Ildefonsoko Itunak gerrari bukaera eman zion (1795). •Espainia Frantziaren aliatu bihurtu zen, Britainia Handia arerio komuna zen eta.


FRANTZIAKO IRAULTZA. ETAPAK ETA ESPAINIAKO JARRERA

•Diplomazioa indartu zen •Neutraltasuna

• 1805. TRAFALGAR BATAILAren porrotan umiliazio frantses-espainiarra ikaragarri handia izan zen. Garaipen britainiarra.


• Frantziako KONBENTZIAREN KONTRAKO

GERRA (1793-95) • BASILEAKO BAKEA (1795) • SAN ILDEFONSOko Itunaren bidez (1796),

Frantziarekiko hurbilketa erabaki zuen Espainiak. ZERGATIK? Arerio komuna zuten: Britainia Handia.

TRAFALGAR BATAILA (1805)


• Napoleonek kanpo-politika aldatu zuen (ezintasuna itsas flota britainarraren indarragatik)

• BLOKEO KONTINENTALA: Britainia Handia isolatzea ekonomikoki


•.

•Trasfalgarreko porrotaren ostean, itsas konkista baztertu zen. •Britainia Handiari ezarritako blokeo ekonomikoa Portugalek ez zuen onartu. •Napoleonek Portugal inbaditzea erabaki zuen. •FONTAINEBLEAU-ko Ituna (1807) sinatu zuen Espainiarekin lurraldea zeharkatzeko. • Karlos IV.a zen Espainiako erregea eta Godoy bulegoko idazkari nagusia.

•1808an, frantsesek Espainia inbaditu zuten inolako oztoporik gabe. •Espainiarrak Godoy eta erregearekin haserre, matxinatu ziren Aranjuezen. •Egoeraren aurrean beldurtuta, Karlos IV.ak bere semearen alde abdikatu zuen.

Maiatzaren 3ko fusilamenduak Madrilen


•Egoera lasaitzean, Karlos IV.a damutu egin zen eta bere koroa berreskuratzen saiatu zen. Errege berriak, Fernando VII.ak, ezetza argia adierazi zion.

•Napoleonek monarkia espainiarraren ahultasuna ikusirik, bere ejertzitoa jada Espainia kontrolpean zuenez, aita eta semea Baionara joanarazi zituen eta han bahituta eta mehatxuen bidez, Espainiako koroa eskuratu zuen BAIONAKO ABDIKAZIOETAN (1808). •Napoleonek, bere anaia Espainiako errege bihurtu zuen, José I.a.



BAIONAKO ABDIKAZIOAK (1808)

•Erret familiaren bahiketa dela-eta, Madrilen 1808ko maiatzaren 2an, herritarrak ejertzito frantsesaren kontra altxatu ziren.

•Errepresio frantsesa bortitza izan zen eta ondorioz, altxamendua geografikoki zabaldu zen eta Independentzia Gerra (1808-1814) bihurtu zen. Gerra luzea, desgaste handikoa, konplikatua frantsesentzat.

Maiatzaren 3ko fusilamenduak Madrilen (Goya)


Gerrillari

espainiarra. Soldadu

frantsesa.


•Espainiarren erreakzio arinak frantsesak ustekabean harrapatu zituen ere, gerraren 2.etapan Napoleonek zuzendu zuen ejertzitoa eta ia lurralde osoa kontrolatu zuen.

• 1810eko OTSAILEKO DEKRETUAren bidez, Ebroren iparraldean zeuden lurraldeak Espainiatik banandu ziren. Era horretan, euskal lurralde guztiak Frantziaren barnean geratuko ziren, zuzenean Napoleonen zuzendaritzapean.

Baionako abdikazioen ondorioz, hutsune handia zabaldu zen agintean eta Espainiako lurraldea hautsi egin zen.

a)-Frantsesek kontrolaturiko eremua.

b)-Frantziako armadak hartuta ez zituen eskualdeetako egoera kontrolatzeko, herritarrik ospetsuenek (klero, ejerzito edo nobleziakoek) aginte erakunde berriak ezarri zituzten: PROBINTZI

BATZARRAK/JUNTAK. Batzarretako partaideek era askotako ideologiak zituzten, aristokratek eta elizgizonek, militarrek eta legegizonek osatu zituzten.

Laster somatu zen probintzi banaketa gainditu eta gobernu nazional bakarra ezartzeko premia. Hartara, Probintzi Batzarretako ordezkariek, (1808ko irailean) GORENEKO BATZAR ZENTRALA osatu zuten, Floridablancako konde buru zela. Batzarrak bere egin zuen subiranotasuna eta goreneko gobernu erakunde bihurtu zen.

1810ean, garaipen frantsesen ondorioz, Batzar Gorenak dimititu zuen eta ERREGEORDETZA TALDEAk hartu zuen aginte betearazlea.


BILAKAERA POLITIKOA ESPAINIARREK KONTROLATURIKO EREMUAN

• Gorteak konbokatzeko erabakia orduan hartu zen Cádizen. Hiria zen kosmopolita, burgesa (merkataritzaren garapenari esker) eta aberatsa.

•1810eko irailean hasi ziren saioak. Diputatuak 100 baino gehiago izan ziren baina probintzietako ordezkari gehienak ezin izan ziren joan gerrako oztopoengatik (euren probintzia frantsesen esku zegoen eta) eta ordezkoak jarri zizkieten garai hartan Cadizen bizi zirenen artean.

•Gorteak gutxiengo hiritar eta ilustratu baten ordezkari bihurtu ziren eta hura ez zen agian Espainia osoko benetako irudia.

•Biltzar konstituziogile modura eratzean eta subiranotasun nazionala eskuratzean, Cádizeko diputatuek iraultza liberala ipini zuten abian.



1812ko KONSTITUZIOA

•Bitartean, Errusiak ere bizkarra eman zion Frantziari eta Britainia Handiarekin merkatal harremanak mantendu zituen.

•Napoleonek Errusia inbaditzea erabaki zuen (1812) eta Horretarako soldadu asko Espainiatik erretiratu zituen kanpainia erraldoiarik ekiteko.

•Errusiako kanpainia izugarrizko porrota izan zen. Soilik itzuli zen joandako soldaduen %20a.


•Espainiako herritarrek, frantsesen ahultasunaz jabeturik eta ingelesen laguntzaz, kontraerasoari ekin zioten eta ejertzito frantsesa garaitu zuten. •Errusiako kanpainiak asko ahuldu zuen Napoleonen indarra eta horregatik enperadoreak prest agertu zen Indenpendentzia Gerraren amaiera sinatzeko. 1813ko abenduan, VALENCAYko Ituna sinatu zen. Napoleonek bakea eskaini zuen eta Fernando VII.a Espainiako erregea zela errekonozitu zuen.


•Porrot militarren eraginez, Napoleonek herritarren konfidantza galdu zuen eta abdikatu egin behar izan zuen 1814an. Erbestera joan zen Elbako Uhartera. •Handik gutxira boterera itzuli zen 100 egunez baina behin betiko garaitu zuten WATERLOO batailean (1815). •Santa Helenara uhartxora deportatu zuten eta hantxe hil zen.

Wellintong eta Bonaparte jeneralak


NAPOLEONEN AGINTEA FRANTZIAN (1799-1814)

KONTSULATUA (estatu-kolpe baten eraginez)

ERREFORMA UGARI

Kode Zibila Hezkuntza Publikoa

Administrazio zentralizatua

Elizarekiko Konkordatua

INPERIOA (Napoleonek bere burua koroaturik)

GARAIPEN MILITARRAK INPERIO ZABALA

Arazoak

Britainia Handia

Trafalgarreko porrota Blokeo kontinentala

Portugalen ezetza Fointainebleauko Ituna Espainiako konkista Independentzia Gerra

Errusia

Herritarren kritikak

Waterloo

Inperioaren behin-betiko

amaiera

ALDAKETA POLITIKOAK


BERREZARKUNTZA

BERREZARKUNTZA ZER DA?

ANTZINAKO ERREGIMENA BERRESKURATZEKO AHALEGINA

•Monarkia absolutuaren eta erregimen estamentalaren itzulera. •Frantziako Iraultza gertatu izan ez balitz bezala.

Berrezarkuntza

VIENAKO BATZARRA (1815)

Berrezarkuntza

VIENAKO BATZARRA (1815) •Napoleon garaitu ondoren, Vienan elkartu ziren garai hartako potentzia nagusien ordezkariak.

•ZERTARAKO?

Bake iraunkorra ziurtatzeko Iraultzak eragozteko Europan oreka lortzeko Antzinako Erregimena berreskuratzeko

Berrezarkuntza

•Potentzia europarrak Europako banaketa berria antolatzen saiatu ziren.

BILTZARREN SISTEMA bultzatu zuten nazioarteko gatazkak konpontzeko. Erantzukizuna Europako potentzia guztiena zen. Helburua bake iraunkorra bermatzea eta iraultza eragoztea zen.

EUROPAKO MAPA BERRIA DISEINATU ZUTEN

•Napoleonen kontrako gerretan irabazle atera zirenek (Austriak, Prusiak,Errusiak, Britainia Handiak, Suediak, Piamontek) lurraldeak eskuratu zituzten.

•Frantziaren espantsionismoa geldiaraztea helburu nagusi bat izan zen

•Frantzia iraultza aurreko mugetara bueltatu zen.

•Bi estatu tapoi sortu ziren.

•Estatuen kopurua murriztu zen eta nazionalismoak bazterturik gelditu ziren.

Europako mapa 1815ean

Berrezarkuntza


Berrezarkuntza

•Europako potentziak Berrezarkuntza sendotzen saiatu ziren, ALIANTZA-MILITAR SISTEMA baten bitartez. ERANTZUKIZUNA + ESKU-HARTZE MILITARRA

•Bi bloke sortu ziren.

Prusia Errusia Austria

Britainia Handia Prusia Austria Errusia

TRONUAREN ETA ALDAREAREN ARTEKO

ALIANTZA

VIENAKO ORDENA DEFENDATZEKO HELBURUA

Berrezarkuntza


BERREZARKUNTZA

NOIZ?

ZER DA?

KONGRESU NAGUSIA

EUROPAKO

MAPAREN ALDAKETA

BERREZARKUNTZAREN PRINTZIPIOAK

ALIANTZA

MILITARRAK

Karlos IV.aren seme nagusia: Fernando VII.a

eta Espainian?

Berrezarkuntza

• Fernando VII.ak Espainiako koroa berreskuratzen du.

• Espainiara itzultzeko eskubidea

Berrezarkuntza

Valencay-ko Ituna

Berrezarkuntza

• Erregeordetza taldea ez da errege espainiarraz fidatzen • Baldintzak ezarriko zaizkio:

• Konstituzioa lehenbailehen onartu beharra • Monarkia konstituzionala • Bitartean, ohore militarrik ez • Madrilerako bidea kontrolpean

Berrezarkuntza

• Valentzian PERTSIARREN AGIRIA

Erregealdiaren aldiak (1814-1833)

Berrezarkuntza

EUROPA OSOAN BOLADA IRAULTZAILEAK Iraultza Liberal Burgesak: 1820-1830-1848

LIBERALISMOA ETA

NAZIONALISMOA

Iraultza Liberal Burgesak

http://www.artehistoria.jcyl.es/arte/videos/775.htm

Iraultza Liberal Burgesak: 1820-1830-1848

LIBERALISMOA


Subiranotasun nazionala Lege aurreko berdintasuna Monarkia konstituzionala Botere banaketa Herritarren parte-hartze politikoa Herritarren eskubideen aitorpena Pribilegioen desagerpena …



NAZIONALISMOA

Estatua (unitate politiko independientea) ≠ herria=nazioa (ezaugarri komunak dituzten herritarrak) Nazio guztiek estatu independientea eratzeko eskubidea dute Vienako mapan nazioen aldarrikapenak ez ziren entzun Inperio zabalen asmoak nagusitu ziren

Europako mapa 1815ean


LANGILE MUGIMENDUA aldarrikapen sozio-ekonomikoak

1848ko iraultzak

PROZESU IRAULTZAILEAK (1820-1848)

IDEOLOGIA NAGUSIAK

LIBERALISMOA

NAZIONALISMOA

LANGILE MUGIMENDUA (aldarrikapen sozio-ekonomikoak)

1820 1830 1848

HELBURUAK

SISTEMA LIBERALA

NAZIONALISMOA

ERREGIMEN LIBERALAK

NAZIONALISMOA

ERREGIMEN DEMOKRATIKOAK

INDUSTRIA IRAULTZAK

ERAGINDAKO GEHIEGIKERIEN

AURREAN ALDAKETA SOZIAL

ETA EKONOMIKOAK (LANGILEEN

IRAULTZA)

ESTATUAK ESPAINIA

GREZIA

FRANTZIA

BELGIKA

POLONIA

ITALIA

FRANTZIA

ITALIA

AUSTRIA-HUNGARIAKO

INPERIOA

ESTATU ALEMANIAR BATZUK

ONDORIOAK

ALIANTZA SANTUAREN ESKU-

HARTZE ZUZENA ESPAINIAN

FDO VII.aren ALDE.

GREZIAREN

INDEPENDENTZIA

MONARKIA LIBERALA

FRANTZIAN.

BELGIKAREN INDEPENDENTZIA.

ZAPALKUNTZAK ETA PORROTA

GAINERAKO HERRIALDEETAN

LIBERALISMOAREN HEDAPENA

LANGILE MUGIMENDUAREN

ANTOLAMENDUA



ESPAINIAN: Riego komandantearen pronuntziamendu liberalaren garaipena 1812ko Konstituzioaren berreskurapena eta sistema liberalaren ezarpena Hiru urteko iraupena (1820-1823)

Berrezarkuntza

Torrijos liberalaren fusilamendua

Prusia Errusia Austria

Berrezarkuntza

Berrezarkuntza

•Fernando VII.aren hirugarren emaztea hildakoan erregeak bi aukera zituen: Bere anaiari, Karlosi koroa utzi edo berriro ezkondu eta oinordeko zuzena bilatu. Bigarrena hautatu zuen. Ezkondu zen (laugarren aldiz) Maria Kristinarekin.

•Maria Kristinak erregeari oinordekoa eman zion, Isabel printzesa.

•Jaio aurretik, haurdunaldian, erregeak badaezpada, BERRESPEN EDO SANTZIO PRAGMATIKOA argitararazi zuen, tradizio frantsesean oinarrituriko Lege Salikoa bertan behera utziz (Felipe V.a tronora heltzean onartu zuena) , eta hispaniar monarkiaren betidaniko ondorengotza tradizioa berriro ere indarrean jarriz, hau da, emakumeei erregetza oinordetzan jasotzeko eskubidea aitortuz (lehentasuna gizonezkoek dute, baina gizonezkorik gabe, lehendabiziko emakumeak du eskubidea).

• Honek erregearen anaiari, Karlos María Isidrori, koroa eskuratzeko bidea ixten zion.

Espainiako koroaren arazo dinastikoak

Berrezarkuntza

Berrezarkuntza

Tradizio gaztelar- espainiarraren arabera

Berrezarkuntza

Lege Salikoaren arabera

1.GERRA KARLISTA

ARAZO POLITIKO-IDEOLOGIKOA ARAZO MILITARRA

ONDORENGOTZA GERRA?

BASERRI

MUNDUA

HIRIKO BURGESIA

LIBERALA

•Zorroztasun erlijiosoa

•Monarkia absolutua

•Foruen defensa

•Bizimodu tradizionala

•Sistema liberala

•Bizimodu hiritarra

“Jainkoa, Aberria eta Erregea”

PROTAGONISTAK

KARLISTAK

(Karlos V.a)

ISABELINOAK

(Isabel II.a)

GERRA

BERGARAKO HITZARMENA

(1839. Espartero eta Maroto)

euskal foruak

errespetatzeko konpromisoa Isabel II.a erreginatzat

onartu zuten

KARLISTAK

ISABELINOAK

•Alabaren eskubideak defendatzeko laguntzaileen beharra •Politika liberalaren lehen urratsak Espainian •Estatu liberalaren sorrera

Fernando VII.aren heriotza

Isabel printzesa adin txikikoa (3 urte)

M Kristinaren erregeordetza (1833-1843)

MENTXU GANDARIAS IPIÑA