JASANGARRITASUNAREN ALDEKO EMAKUMEAKMUJERES POR LA SOSTENIBILIDAD

WOMEN FOR SUBSTAINABILITY

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzara zuzenduriko Idazketa lehiaketa Concurso de redacción dirigido a los niveles de Secundaria Obligatoria Writing competition guided to Compulsory Secondary levels

Txosten honetan, lehiaketaren oinarriak ,egutegia, aurkezpen bat diapositibiben segida batekin (hiri eleduna) eta irakasleentzako material lagungarria arkituko duzue, gazteleraz eta euskaraz.

Este dossier consta de: bases del concurso, calendario, presentación con una secuencia de diapositivas (en 3 idiomas) y material de apoyo al profesorado en euskara y castellano.

JASANGARRITASUNAREN ALDEKO EMAKUMEAKMUJERES POR LA SOSTENIBILIDAD

WOMEN FOR SUBSTAINABILITY

Emakume zientzialarien nazioarteko urtean, Hezkuntza, Unibertsitate eta ikerketa eta Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza Sailek, EMAKUNDE- Emakumearen Euskal Erakundearekin batera, planetaren jasangarritasunaren aldeko hainbat emakume – zientzialariak, ingurumeneko adituak, soziologoak edo pedagogoak – egin duten lana azpimarratu nahi dugu.

Horretarako, EAEko Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako ikasleentzat zuzenduriko lehiaketa proposatzen dugu.

Lehiaketaren oinarri gisa ekintza didaktikoa proposatzen dugu, non jasangarritasunaren aldeko emakumeak ezagutu eta honela, gizarte, politika, zientzia eta ekonomía jakintzari emakumeek egindako ekarpenak ezagutuko baitituzte eta bizitzaren alor guztietan, gizon eta emakumeen arteko aintzatespen-desberdintasunetaz ohartuko baitira.

Ezinbestekoa ikusten dugu aurretiko lana lehiaketa testuinguru horretan kokatzeko eta aldi berean, irakasleek gai sentitu daitezen ikasleekin eztabaidak eta gela-dinamikak gidatzerako orduan, berdintasun politikako adituek prestatutako laguntza-materiala aurkituko dute txostenean.

TXOSTENAREN EDUKIAK

1.- Lehiaketaren oinarriak 2.-“Jasangarritasunaren aldeko emakumeen” lehiaketaren aurretiko proposamen didaktikoa. 3.- Irakasleentzako material lagungarria.4.- Diapositiben segidan agertzen diren emakumeen biografia laburrak. 5.- Diapositiben segida(material hau emintegi plataforman eta modu elektronikoan banatuko da estola Agenda 21eko koordinazio bileretan.

6- “Jasangarritasunaren aldeko emakumeen” egutegia (koordinazio bileretan banatuko da)

1.- LEHIAKETAREN BALDINTZAKikasleak: EAEko Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako ikasleek har dezakete parte. Hizkuntza: Idazlanak euskaraz, ingeleraz edo gazteleraz aukez daitezke. Modalitatea: Banaka edo taldeka aukez daitezke. Taldeak gehienez 3 lagunekoak izanik. Formatoa eta edukia: Lanak ez dira 500 hitzetik gora izango, ARIAL 12 letra-tipoan eta WORD, OPEN OFFICE edo PDF formatuan. Argazki bat erantsi ahal izango da, gehienezko neurria 13x10 cm-koa izanik.

EDUKIAK 2 zati izango ditu: a) Aukeratutako emakumearen biografia laburra, gehienez 200 hitzekoa, eta hurrengo galderei erantzungo diena:

Nor da?Nor egin zuen lan edo non egiten du lan?Zein arlotan nabarmena izan zen edo da?Bere lanak zelan lagundu du jasangarritasunean?

b) Emakumearen ekarpenak azpimarratzen dituen norbanako lana (gizarte –ongizatean, ingurumenaren babesean, munduko edo tokiko jasangarritasunean) edota aukeratutako emakumearen lanak gaurko ingurune arazoekin lotzen duena, esate baterako, klima aldaketa, biodibertsitatearen babesa, kalteak, eta abar. (gehienez 300 hitz)

Lanen aurkezpena eta epea:Ikastetxe bereko lanak posta elektronikoz bidaliko dira Bilboko INGURUGELAra (ceida-bilbao@ej-gv.es), 2011ko abenduaren 22ª baino lehen.EpaimahaiaHezkuntza Saileko, Ingurumen Saileko, Ingurugela eta Emakundeko ordezkariek osatuko dute.Agiriak eta sariakBetekizunak betetzen dituzten lan guztiek agiria jasoko dute. epaimahaiak 15 lan onenak saritu eta argitaratuko ditu bai paperean, bai formatu elektronikoan.

2.- JASANGARRITASUNAREN ALDEKO EMAKUMEEN LEHIAKETAREN AURRETIKO PROPOSAMEN DIDAKTIKOA 1

Ekintza: Nola lagundu dute emakumeek planetaren jasangarritasunera?

Helburuak: 1.-Bizitzaren alor guztietan gizon eta emakumeen arteko desberdintasunak daudela ulertzen lagundu, batez ere jasangarritasunean, desberdintasunak arrazoitu eta berdintasun alternatibetaz hausnartzen lagundu. 2.-Historian zehar emakumeek jasangarritasunaren alde egin duten lana eta oro har ezkutatuta egon dena, baloratu eta ikusgai izaten lagundu. 3.-Jasangarritasunaren alde emakumeek egin duten lanarekiko derrigorrezko bigarren hezkuntzako ikasleen jakin mina piztu eta biografien lehiaketan parte hartzeko interesa suspertu.

1 Jasangarritasuna edozein prozesuren garapen maila iraunkorra mantentzen denaren ezaugarria da. Hau da, ingurumenean eragiten duen kaltea, berreskuratze mailaren azpitik denean edo kutsatzen duen neurria asimilazio-ahalmenetik beherakoa denean eta hurrengo belaunaldien beharrak asetzeko aukerak arriskuan jarri gabe, oraingo belaunaldien beharrak asetzen dituen garapen ekonomiko eta sozialari deritzogu jasangarritasuna.

Garapena 2 : 1.-Diapositiba segida batetik abiatuz, aukerak egitean eta arrazoiak ematean datza ekintza. Bakoitzak emakume bat aukeratzen du eta ondoren aukeraren arrazoiak eman behar ditu talde handian. Guztien ahotsak entzun behar dira ekintza demokratikoa izan nahi du eta. Arrazoi “onak” eskatzen zaizkie (ikus beheko koadroa) eta zaila egiten bazaie adibideak edo kontra-adibideak ipintzen ahalegintzeko eskatzen zaie. Eztabaidetan eta iritziak entzutean, arrazoiak, argibideak, xehetasunak edo adibideak eskatzea “pentsamendua zaintzea” da eta pentsamenduaren gaitasunak garatzen laguntzea. Galderak eginez lagundu ahal diegu:

- Ezagutzen al zenuten emakumeren bat?- Bere lana aintzakotzat hartzen dela uste al duzu?- Zergatik uste duzue ezezagunak direla?

Pentsamenduaren gaitasunak3

PENTSAMENDU ZUZENA PENTSAMENDU INFERITUA PENTSAMENDU KRITIKOA

1. Antzeman2. Behatu3. Bereizi4. Izendatu eta identifikatu5. Uztartu6. Xehetasunak identifikatu7. Xehetasunak gogoratu8. Segidak egin, ordenatu

9. Ondorioak atera10. Egiaztatu, alderatu11. Mailakatu, sailkatu 12. Deskribatu, azaldu13. Kausa-ondorioak identifikatu14. iragarri, iritzi15. Aztertu16. Laburtu, sintesia egin 17. Orokortu18. Arazoak sortu, aurkitu eta

ebatzi

19. Epaitu, kritikatu, iritzia eman20. Ebaluatu21. Metacognición (norberaren

pentsamenduz eta ekintzen prozesuetaz jabetzeko gaitasuna)

2.- Behin arrazoiak entzun eta eztabaidatu ondoren, iritziak sailkatzen ahalegintzen gara (emozioak, kontzeptuak, balioak, prozedurak, edukiak, inpaktuak,..) bozketaz edo akordioz gehien nabarmentzen diren aukerak hautatzen dira eta horiek aukeratzen dira sakontzeko eta emakumeen biografia lehiaketarako bakarka, binaka edo hirunaka lantzeko eta aurkezteko.

2 Ekintza Adolfo Agundez irakasleen ikerketa eta esperientzietan oinarrituta dago. Adolfo Agúndez, Québec-eko Sherbrooke Unibertsitateko irakaslea da eta 2010eko otsailean ikastaro bat eman zuen Bilboko Ingurugelan.

3 Internetik http://www.slideshare.net/marcel_galarza/habilidades-del-pensamiento

3.- IRAKASLEENTZAKO MATERIAL LAGUNGARRIA

SARRERA

Jasangarritasunari laguntzen dioten emakumeen biografiak lantzeko lehiaketa bat proposatzen da. Emakumeen biografiak soilik jorratzearen zergatia ulertzeko (eta gizonen ekarpena ez sartzearena, edo besterik gabe pertsonek jasangarritasunari egin dioten ekarpena ez proposatzearena), beharrezkoa da hau onartzea:

Planteamendu horren sorburua emakumeen eta gizonen arteko ezberdintasunak dira: batzuek eta besteek egiten duten lana ikusaraztean eta “femeninoa” eta “maskulinoa” dena ezberdin balioestean.

Planteatzen dena, azken buruan, hau da:o Emakumeek jendarteko bizitzan, politikan, ekonomian... egin

dituzten ekarpenen gainean dugun ezagutza urriaz hausnartzea eta ekarpen horiek ikusaraztea (ikasleei jasangarritasunaren arloan erreferente izan diren emakumeen berri emanez).

Horretarako, lehiaketaren dinamikan eta planteamenduan azalean eta argi egon beharko luketen kontzeptu jakin batzuen gaineko informazioa ematen da:

1.- EMAKUMEEN ETA GIZONEN ARTEKO EZBERDINTASUNAK ULERTZEKO OINARRIZKO KONTZEPTUAK.

Desoreka nola sortzen den ulertzeko beharrezkoa da sexu eta genero kontzeptuak ulertzea eta bereiztea:

Sexua: emakumeen eta gizonen arteko desberdintasun fisiko,anatomiko eta fisiologikoak adierazten ditu, eta ez du ezinbestean jokabidea zehazten. Funtsean ugalketarekin lotzen da (emakumeak erditzea gertakari biologikoa da)

Generoa: Gizarte bakoitzean sexu bakoitzarekin lotzen dena adierazten du; hau da: emakume edo gizon izateak gizartean duen esanahia aipatzen du, baita bien arteko harremana eta harreman hori gauzatzerakoan dagoen botere/mendekotasun erlazio desberdinak ere (OXFAM, 1997). Gizartean ikasten da emakumeen lana dela haurrak zaintzea jaiotzen direnean.

Diferentzia biologikoak desoreka sozial bihurtzearen prozesua sexu-genero sistemaren ondorio da; hau da: “sexu-diferentzietatik abiatuz gizarteek eratzen dituzten jarduera, sinbolo, irudikapen, arau eta balore sozialen multzoen ondorio”

Sexu-genero sistema horretan Emakumeei eta gizonei lan eta balio desberdinak ematen zaizkie, bai eta erantzukizun eta betebehar desberdinak ere. Emakumeekin, funtsean, familia zaintzea eta etxeko espaziora mugatutako

afektuak lotzen dira; espazio horretan denbora beste pertsonentzat da, ez da baloratzen, eta, horrenbestez, ez da ordaintzen. Gizonekin, berriz, produkzio esparrua eta parte-hartze soziala eta politikoa lotzen dira; espazio hori publikoa da, denbora baloratu egiten da, jarduera-denbora delako, eta, horrenbestez, ordaindu egiten da. Orobat, gizonek espazio pribatua ere badute, beren denbora eta espazioa, eta hor beren burua hobetu egiten dute espazio publikoan oihartzuna izateko.

Sistema horrek, beraz, sexuaren araberako banaketa egiten du espazioan (publikoa, pribatua), funtzioetan (produkzioa/ugalketa), eta lanean (hierarkikoa). Banaketa hori naturalizatu egiten da; hau da, kausa biologiko eta psikologiko diferentzialen bidez azalduko balitz bezala ikusten eta teorizatzen da.

Sexu bakoitzari rol jakin batzuez gain estereotipo jakin batzuk ere lotzen dira. Genero-estereotipoak dira, emakumeen eta gizonen jokabideei eta portaerei buruzko ideia sinpleen multzoa, arrazoiaren kontroletik kanpo eta kontzientzia kolektiboan oso errotuta dagoena. Horren eraginez, emakumeengan eta gizonengan itxaropen desberdinak jartzen dira, eta nortasunaren eraketa sexuaren arabera mugatzen da. Aldi berean, ezarritako botere-harremanak legitimatzen dituzte, alderdi maskulinoari femeninoari baino balio gehiago ematen zaiolako.

Estereotipo garrantzitsuetako bat da maskulinotasunarekin honako hauek lotzea: kultura, adimena, arrazoia, indar fisikoa, boterea, espiritu ekintzailea, jarduera, independentzia eta sexu-desira. Feminitatearekin, berriz, honakook: natura, gorputza, irrazionaltasuna, ahulezia fisikoa, intuizioa, sentiberatasuna, otzantasuna, pasibotasuna, dependentzia eta sexu-desirarik eza. Estereotipo horiek zenbait esparrutan islatzen dira (hezkuntzan, lanean...).

Horrelako estereotipoek eta emakumeekin eta gizonekin lotutako balioen desberdintasunek eragin handia dute generoaren identitatea eratzerakoan, hau da, generoekin identifikatzeko prozesuan. Agente sozializatzaile nagusiak (familia, eskola, komunikabideak) dira identifikazio hori egiteko bide. Testuinguru sozial eta kultural jakin batean hazten gara, eta bertan ez ditugu ezagutzak bakarrik ikasten, balio-sistema nagusia ere ikasten dugu. Hala, gizarteak emakumeengandik eta gizonengandik zer espero duen ikasten dugu, eta nolakoak izan behar duten bi sexuen arteko harremanek; harreman horiek funtsean asimetrikoak eta hierarkizatuak dira.

Beraz, gizartean postu desberdinduak daude, sexu biologikoaren arabera esleitzen direlako pertsonen rolak, espazioak, ezaugarriak eta nortasunak; horrek bereizkeria-egoerak sortzen ditu (eskubide, balio, baliabide eta aukera aldetik), eta bi sexuen arteko harremanak antolatu eta erregulatzen dituen kode konplexua ezartzen du.

Arazoa ez da desberdintasunak daudela desorekak daudela baizik, bai emakumeen eta gizonen baldintzetan bai beren posizioan.

2.- EZBERDINTASUNA, JASANGARRITASUNAREN ARLOAN EMAKUMEAK IKUSARAZTEAN.

2.1. BEHAR BESTE HARTZEN DUGU AINTZAT JASANGARRITASUNA?

Jasangarritasuna, esan bezala, etorkizuneko belaunaldien behar propioak asetzeko gaitasunak arriskuan jarri gabe, egungo belaunaldien beharrak asetzeko gai diren prozesuen garapenaren ezaugarriari deritzo, prozesu hauek ingurumena bere leheneratze-ahalmena baina haratago kaltetzen ez duen mailan, ezta honen absortzio-ahalmena baina haratago kutsatzen ez duen eskala batean mantenduz.

ERAUZIZ EZARRIZ Pobrezia Gehiegizko kontsumoa Desorekak

Baliabideen agorpena

      eragiten dutelako Biodibertsitatearen galera Osasunaren narriadura eta atsekabea Gerrak

Giza eskubide unibertsalak Informazioa eta demokrazia Biodibertsitatearen mantentzea Kontsumo arduratsua erantzulea Teknología garbiak eta eko-

eraginkortasuna Materiaren metabolismo zirkularra

RRR Ingurumen-ekonomiaren tresnak Nazioarteko ituna

Hedabideetan eta jendartean arreta gutxi eskaintzen zaion gaia da jasangarritasuna, eta politikarien agendan dauden beste gai batzuk baino gutxiago balioesten da, hala nola: ekonomia, enplegua, gerra-kontuak... Gertaera horren azalpenetako bat jasangarritasuna “zaintzekin” lotzea izan daiteke (ingurumena, planeta, pertsonak, ekologia...). Eta ezin dugu alde batera utzi “zaintza” berez historian emakumeek esparru pribatuan bete duten zeregina dela eta gaur egun ere oraindik gizonek baino gehiago egiten dutela. Baina, gainera, imaginario kolektiboan, "femeninoa" denarekin lotzen den gai bat da.

*Egin proba: planteatu ikasleei zenbait balio, jarrera, lan, rol... eta proposatu adieraz dezatela balio handiena eta txikiena zeintzuei ematen dieten eta ondoren sailka ditzatela “maskulinotzat” eta “femeninotzat” identifikatzen dituzten. Emaitza, ziur aski, hau izango da: ikasleek positiboki identifikatuko dituzte indarra, arrazionaltasuna, aginpidea, ondasun materialak, dirua... eta ez dute baloratuko hainbeste intuizioa, sentikortasuna, pertsonak zaintzea, entzutea, enpatia, altruismoa... eta, beste alde batetik, aurreneko ezaugarriak “maskulinotzat” identifikatuko dituzte, eta bigarrenak “femeninotzat”. Horrela, bada, dinamikarekin jarraituz, jasangarritasunarekin lotzen ditugun balioak/jarrerak identifikatzea proposatzen badugu, seguru asko “femeninotzat” jo dituztenak identifikatuko dituzte nagusiki, eta, beraz, gutxiago baloratu dituztenak. Egungo jendartean nagusi den balio-sistemaren isla besterik ez da hori.

2.2. EZAGUTZEN DITUGU JASANGARRITASUNERAKO LANEAN ARITU DIREN ETA DABILTZAN EMAKUMEAK?Atal horri ekiteko, bi gai planteatu beharko genituzke, funtsean:

Alde batetik, onartu egin behar da esparru publikoa (ekoizpenaren esparruari lotua egonik; eta bertan, jendarte, politika, ekonomia... jarduerak egiten direla) tradizioz gizonek egin dutela bere, eta esparru pribatua (zaintzei, etxeko lanei... lotua) sozialki emakumeei esleitu zaiela eta tradizioz haiek bete dutela. Nahiz eta emakumeak esparru publikoan beren lekua gero eta gehiago hartzen joan: lan-merkatuan, politikan, ekonomian…4, jendartea erreproduzitzeko lanaren esparru pribatuak (pertsona zaharren zaintza, haurrak, etxeko lanak, umeen sozializazioa, hazkuntza…) emakumeen esku jarraitzen du nagusiki. Gogoeta horiek egin ondoren, garrantzitsua da esparru “pribatuan” egiten diren lan “anonimo” horiek guztiak atzematea: beren gain nagusiki emakumeek hartu dituztenak, eta zaintzan, jendartearen erreprodukzioan, etxeetan birziklatzean... oinarritu direnak; eta garrantzitsua da jasangarritasunari egindako egiazko ekarpen gisa aintzat hartzea.

Beste alde batetik, eta esparru publikoan, emakumeek jasangarritasunari egindako ekarpenak (emakume soziologo, zientzialarien... ekarpenak) ikusezin bihurtuta egon dira, eta hori hainbat faktoreren ondorioz jazo da:

o Kasu batzuetan, ahaztu egin dira (Hipatia Alejandriakoa, Hildegarda Bingengoa...)

o Beste batzuetan, gizonekin batera egin zituzten beren ikerketak, eta emakumeen izenak itzalean geratu ziren (Theano Trotonakoa, medikua eta matematikaria, Pitagorasen emaztea)

o Beste batzuei ukatu egin zaizkie beren ekarpenak, eta gizon baten lorpenak balira bezala igaro dira historiara (Tratula Salernokoa: haren lana Eros Juliarena zela esan zen)

o Batzuek zientzialarien zirkuluetatik kanpo egin behar izan zuten beren lana, ingurune horietan onartzen ez zituztelako (beren sexuagatik). Gaetana Agresiren kasua da: bere lana goraipatu zuten arren, Frantziako Zientzien Akademian ez zuten onartu.

o Emakume asmatzaile ugari era badira historian, eta horien ekarpenetako batzuek erraztu egin dituzte tradizioz emakumeek egin dituzten lanak (Marion Donovanek “dodottisak” asmatu zituen, Melitta Bentzek kafe-makina asmatu zuen, etab.).

o Orobat, emakume zientzialari gutxi egon izanaren arrazoietako bat mendeetan eta mendeetan zehar emakumeei hezkuntza jasotzea ukatu izana da. Neskato gutxi joaten ziren eskolara. Debekatuta zeukaten unibertsitatean ikastea, eta urte asko behar izan zituzten zientzialari elkarteetan onartuak izateko.

4 Hala ere, estatistikek adierazten dute ezberdintasunak daudela oraindik emakumeen eta gizonen partaidetzan, esparru horietan guztietan

BIBLIOGRAFIAEMAKUNDE, “Generoaren araberako eraginaren txostenak egiteko MATERIAL LAGUNGARRIA”.FUNDACIÓN MUJERES, “Fórmulas para la Igualdad nº2. La otra ½, visibilizando a las mujeres”. EQUAL Ekimen Komunitarioa, NEMESIS Proiektua, 2007.

WEB ORRI LAGUNGARRIAK: eginwww.emakunde.euskadi.nethttp://www.fundacionmujeres.es/maletincoeducacion/default.htmhttps://usuario.lycos.es/mujeresenlacienciahttp://usuarios.lycos.es/mujeresenlaciencia

4.- DIAPOSITIBEN SEGIDAN AGERTZEN DIREN EMAKUMEEN BIOGRAFIA LABURRAK.

1.-Julia Hill1974ko Otsailaren 18an jaio zen. 1977ko Urrian, Kalifornian, 600 urteko Sekuoia batera igo zen, moztu ez zezaten. 738 egunetan zehar gainean egon zen. Zuhaitzari Ilargi izena jarri zion, eta mundu osoan zabaldu zen irudia. Azkenean, basoak mozten zituen enpresak Sekuoia eta 60 metro inguruan zeuden zuhaitz guztiak babestu zituen, eta gaur egun Ingurumena zaintzeko politika garatzen du bere lanetan. Orain, Julia berforestazio eta ingurumen kontzientziatzeko kanpainetan hartzen du parte. Eragin galanta izan du mundu osoan bere jarrera, Iparramerikan bereziki. Bere hitzetan, belaunaldi berriek sistema aldatu nahi dute eguneroko eta errealistak diren ekintzen bidez. “Esnatuta eta osotasunean bizitzea da bidea. “Eguneko pausuak aldaketa laguntzen dute, eta irauten dute.”

2.-Carmen GallastegiMª Carmen Gallastegi Zulaika Bergaran jaio zen 1945ean. 1991n, Eusko Jaurlaritzako Ekonomia eta Plangintza sailburua izan zen. EHUko Teoria Ekonomikoko katedraduna da, eta Ingurumen Ekonomian aritzen da. Ikerkuntzan, kudeaketa optimoko ereduak garatu ditu baliabide berriztagarriak ustiatzeko. Bere doktorego tesia eta ondorengo ikerketak, arrantza baliabideen eredu bio-ekonomiko jasangarri eta eraginkorretan zentratzen dira.Klima aldaketara egokitzapenaren kalkuluak eta Euskadiko aztarna ekologikoa kalkulatzeko ere jardun du..2005ean Lucas Mallada Saria jaso zuen, Ekonomia eta Ingurumena modalitatean.

3.-Wangari Maathai

Wangari Muta Maathai Kenian jaio zen 1940an. Ingurumen eta politikan ekintzailea izan da. 2004an Bakearen Nobel Saria jaso zuen demokrazia, bakea eta garapen jasangarriaren alde egindako ekarpenengatik (sari hori jaso duen lehenengo emakume afrikarra izan da). Keniako gobernuan “Gerriko Berdeko" mugimendua sortu zuen, zein Afrikako emakume asko konprometitu zituen 20 milioi zuhaitz baino gehiago landatuz.

4.-Rigoberta MenchúRigoberta Menchu, 1959an jaio zen Maya-Quiche Indian etniako nekazari familia handi batean. Guatemalan, giza eskubideen aktibista sutsua izan zen, bere familiako hainbat kide, bere ama barne, torturatu eta hil zirenean militar edo polizia paraleloen eskuz. Erbestera ihes egin zuen, Mexikora, non bere autobiografia argitaratu zuen 1983an. Mundu guztian zabaldu du bere mezua, eta Nazio Batuen batzar batean ere entzuna izan zen. 1988an Guatemalara itzuli zen, bidegabekeria salatzen jarraitzeko.Lidergoa errekonozitzen zaio giza eskubideen borrokaren alorrean eta 1992an Bakearen Nobel saria eman zitzaion.

5.-Hipatia de AlejandríaHipatia 355ean edo 370an jaio zen Egiptiko Alejandrian. Teon astronomoaren alaba eta ikaslea izan zen. Filosofo neoplatonikoa izan zen, eta matematikan zein astronomian jardun zuen. Geometria, algebra eta astronomiaz idatzi zuen. Astrolabioa hobetu zuen, eta dentsimetro bat asmatu zuen. Era berean, pentsaera logikoko eskola zuzendu zuen. Alejandriako kristauek hil zuten 415 edo 416an.

6.-Jane GoodallJane Goodall Londresen jaio zen eta bere bizitza Afrikako txinpanzeen portaera aztertzera dedikatu du. 1977an JGI da, Jane Goodall Institutua sortu zuen. Institutuak ikerketa, hezkuntza eta Afrikan kontserbazioa bultzatzen du, mundu osoan 27 bulego duelarik. Kontserbazio proiektuak, tokiko komunitate oinarritutako garapen jasangarria, hezkuntza, mikrokredituak, bekak, osasuna, ur-puntuak, basogintzan, eta abarreko programak bultzatzen ditu, ingurumenaren kontserbazioa eta komunitateen parte hartze aktiboaren indartuz.. 100 baino gehiago nazioarteko sari eta 40 baino gehiago ohorezko doktoretza jaso ditu, Alacanteko Unibertsitatekoa (Espainia) barne7.-Vandana ShivaVandana Shiva Indian jaio zen 1952an. Zientzia fisikoa ikasi zuen, eta ekofenimismoaren aldeko ekintzailea da, eta 1993an Nobel Sari Alternatiboa jaso zuen. 70. hamarkadan Chipko mugimenduan jardun zuen, emakume ekologistek zeinek zuhaitzak besarkatzen zituzten haien mozketa ekiditeko. Ingurumen politika arloan ikerketa mamitsuak garatu ditu. 1982an Zientzia, Teknologia eta Ekologiarako Fundazioa sortu zuen, biodibertsitatearen babesa eta emakumeen ingurumenarekiko konpromisoa suspertzeko asmoz. Globalizazioaren aurkako ekintzaile nabargarria da gaur egun.

8.- Gladys del EstalGladys del Estal Ferreño 1956an jaio zen Donostian. Ekologista talde baten eta Euskadiko Komite Antinuklearren partaidea zen. Energia nuklearraren aurkako jarduera baketsua garatu zuen 1979 arte, noiz guardia zibil batek hil zuen tiroz Tuteran manifestazio batean. Egun batzuk lehenago, Estatu Batuetako Harrisburgeko istripu nuklearra gertatu zen, eta manifestazio antolatu zen Bardeako poligono militarraren aurrean. Haren pertsona eta jarduera gogoratzen dira Donostian Urumea ibaia eta Kristina Enea parkea lotzen dituen pasagunearen izenaren bitartez.

9.- Petra KellyPetra Kelly 1947an jaio zen Bavieran. 1971 Amsterdam-eko Unibertsitatean graduatu zen ere eta Europar Komisioan lanean hasi zen. Alemaniako zenbait ingurumen eta bakearen aldeko kanpaina ezberdinetan kidea izan zelarik.1979-an Berdeen Alderdia (Die Grünen) sortu zuen, eta Bonn-eko Bundestag-eko kidea hautatua izan zen 1983-ean. Alderdiak, bere oposizioa erakusten die kutsadurari, energia nuklearrari, NATO-ren jarduera militarrei eta bai eta gizarte industrializatuak gizarte antolamenduan, politikan eta ekonomian dituen zenbait ezaugarriei ere.Petra Kelly-k Right Livelihood Sariak jaso zuen 1988-an, giza eskubideak, justizia soziala, desarmea eta ekologia batzen duen ikuspegi berri bat garatzeagatik.Bonn-en parlamentaria izan zen 44urteekin hil arte.

10.- Hellen GroomeHelen Groome geografoa da eta 1989tik EHNE euskal sindikatuko baso eta ingurumen gaietako aholkulari teknikoa da. Doktore tesia Madrilgo Unibertsitate Autonomoan burutu zuen, azken ehun urteetako espainiar baso politikaz. Transgenikoen kontrako borrokan aitzindari eta bozeramale izan da nazioarteko foroetan. Bere argitalpenen artean hauek aipa daitezke: “Historia de la política forestal en el estado español (1990) eta hainbat liburutako kapituluak, “International Trade in Forest Products” (1988), “Libro rojo de los bosques españoles” (1989), “Progress in Rural Policy and Planning” (1991) y “Afforestation: Policies, Planning and Progress” (1993), baita artikulu ugari komunikabide ezberdinetan. Sortzez ingelesa izanik, gaur egun Bizkaiko Karrantzako baserri batean bizi da, bere kidea eta alabarekin.

11.- Liz WalterItaka-ko (New York) eko-herriskako sortzailea. Herriska horretan amerikar arrunt baten baliabideen %40 kontsumitzen dituzte, eguzki plaken energiaz baliatzen dira, bi baserri eta baratz txikietan elikagaiak ekoizten dituzte, birziklapen eta konposta bultzatu, garraio partekatu eta egunero komunitate-izpiritua berrasmatzen dute.Ecovillage at Ithaca eta Choosing a Sustainable Future liburuen idazlea. Liburu horietan gaur egun Europan eta gure inguruan, pixkanaka, pixkanaka garatzen ari den Trantsizio hirien mugimenduaren oinarriak ezarri zituen.

12.- Lynn MargulisLynn Margulis 1938an jaio zen eta biologia zientzietan espezializatu zen, batez ere eboluzioanismoan. Bere "symbiogenesis" eboluzioari buruzko teoria, Darwin-en eboluzioaren teoria aldaketa eragin zuelarik.Estatu Batuetako eta Errusiako Zientzia akademietako kidea da eta 1999an AEBko Zientzia Domina Nazionala jaso zuen. Nazioarteko hainbat sari eta ohorezko doktoretza ere lortu ditu, horien artean Valentzia, Vigo, Madril eta Bartzelonako Unibertsitateenak.   James Lovelock zientzialaren Gaia hipotesia partekatu du. Teoria honek lurra auto-arautzen den superorganismoa dela esaten du, non izaki bizidunen komunitateak, planetako aldaketen erantzule garrantzitsuak diren. Ikasleei zuzendutako jardueretan eta material didaktikoen argitalpenetan parte hartzen du, eta hainbat herrialdetan hitzaldiak eskaintzen ditu. Bartzelonako Unibertsitateko, Ebro deltaren iker lanetan ere kolaboratzen du.13.-Miren GutiérrezDonostiarra da, 1966an jaioa. Euskal Herriko Unibertsitatean filologian lizentziatua eta irakasle eskolan diplomatua, Nafarroako Unibertsitatean Kazetaritzako masterra egin zuen eta horretan eman du bere lan ibilbidea. Hong Kongen, Panaman, New Yorken, ….. lan egin eta bizi izan da, hainbat komunikabideetarako lan eginez. 2003an Inter Press Service (IPS) nazioarteko albiste agentziako buru izendatu zuten, giza eskubideak, globalizazio, ingurugiroa, gizartea eta garapenean espezializatutako albiste agentzian. 2009an, Mar Viva, itsasoaren kontserbazioaren aldeko erakundearen komunikazio arduraduna izendatu zuten eta 2011ren hasieran, Greenpeace erakunde ekologistaren Zuzendari Exekutiboa Espainian.

14.- Rachel CarsonRachel Louise Carson (1907ko maiatzak 27-1964ko apirilak 14) Ameriketako Estatu Batuetako itsas biologo eta kontserbazionista izan zen, zeinen idazkiek 50eko eta 60ko hamarkadetan ingurumen mugimendua bultzatu zuten. 1950ko amaieran, Carsonek ingurumenaren kontserbazioaz eta pestizidek eragindako arazoetaz bere arreta jarri zuen. Emaitza The Silent Spring (1962) liburua izan zen, lan horrek Estatu Batuetako publikoaren aurrekaririk gabeko zati baten ingurumen kezkak mugitu zituen. The Silent Spring-ek enpresa kimikoen baztertzea lortu zuen, baina, aldi berean, pestizidei buruzko nazio politika aldaketa bat bultzatu zuen, DDT eta beste pestizida batzuk debekatzea lortuz, ekologisten mugimenduaren oinarri bihurtu zen eta Estatu Batuetan Ingurumen Babeserako Agentziaren sorrera abiatu zuen.

15.- María NovoZientzialaria eta artista, Filosofia eta Hezkuntza Zientzietan Doktorea da eta UNEDeko Ingurumen Hezkuntza eta Garapen Jasangarriaren Katedrako titularra. Orain dela hogei eta bost urtetik irakasle jarduera burutzen ari da, ingurumena, ingurumen hezkuntzaz eta garapen jasangarriaz, UNESCOko kontsultorea izanik gai horietan eta baita hainbat erakundetako kide: CIMA, Ingurumenaren aldeko Zientzialarien erakundeko Batzorde Zuzendaria, Ikasketa Transnazionalen Institutuko Ikerlarien taldea, Emakume Ikerlari eta Teknologoen Elkartea eta Espainiako Idazleen Elkartea. Era berean, hainbat liburu argitaratu ditu eta liburu kolektibo batzuetan parte hartu, nola artikulu ugari idatzi komunikabide ezberdinetan.Gainera, 2007an sortutako Espainiako “Slow People” erakundeko burua da eta artista bezala, poemak idatzi eta margolanak egin ditu.16.- Maribel ArriortuaBarakaldon jaioa, Euskal Herriko Unibertsitatean Kimika Zientzietan lizentziatua eta doktoretza duena. Atzerrian emandako prestakuntza urte batzuen ondoren EHUko Kristalografia eta Mineralogía Katedra lortu zuen 1992an eta honela, EHUko lehen 10 emakume katedradun taldekoa izatera iritsi zen. Katedra horretan 20 ikerlari talde bat osotu zuen, zeintzuk materialen zientzian eta materialen aplikazio praktikoak ingurumenean eta energian aztertu baitute. SOFC pilaren aurkikuntza ere talde horri zor zaio, industriako aplikazioetan, eraginkortasun gehiago eta koste gutxiago duen pila izanik.2010eko urtean Zientzia eta Teknologia alorrean Euskadi saria eman zitzaion.

5.- DIAPOSITIBEN SEGIDA