KON

TSU

MO

A.

Bit

ako

ra k

aier

a

Iturria:Kontsumoa // Consumo. Curriculum materialak // Materiales curriculares Haur Hezkuntza 2. zikloa // Educación Infantil. ciclo 2ºEusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia. Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco. Vitoria-Gasteiz, 1993.

ekin eta ekinHAUSNARTZEN HAUR HEZKUNTZA

Uraren kontsumoaUraren kontsumoaUraren kontsumoaHELBURUAK

● Ura ez kutsatzearen garrantziaz

eta uraren erabilera okerraz

jabetzea.● Ur-kontsumo arrazionalerako

ohitura arduratsuak barneratzea.

Jarduerarengarapena

Erantsitakofitxakerreferentzia-tzat hartuta,uraren zikloarieta urenkutsapenindiskrimina-tuari buruzkoipuin batkontatu ahaldiezue ikasleei.

Hiru ur tantaipuinaproposatzendizuegu. Hirutanta adiskidekhodeietatikerreketara etahortik itsasoraegiten dutenbidaiakontatzen du.Hauxe izanlitekekontaketarenikurritza:Ibaiak min-tzatuko balira...Ibaietako urakzikintzeakdakartzanondorioakulertaraztekoistorioa da.

HELBURUAK

● Janariak etxeko eran

prestatzea.● Janari naturalen onurez

jabetzea.● Esnekiekiko interesa

sustatzea.

Jogurt naturala nahi duzu?Jogurt naturala nahi duzu?Jogurt naturala nahi duzu?

KON

TSUM

OA

. Bitak

ora k

aiera

ekin eta ekinLEHEN HEZKUNTZA 1. zikloa ESKULANETAN

MATERIALAK

◆ Kazola.

◆ Zurezko koilara.

◆ Ontzi handia.

◆ Beirazko sei edalontzi.

◆ Oihal zatia (ahal bada,

artilezkoa).

Gai honekin zerikusiaduten arloak

• INGURUNE NATURAL ETA

SOZIALAREN EZAGUERA.

• MATEMATIKA.

• PLASTIKA.

Jogurtaren errezeta

Gure jogurta eta dendakoaErosi jogurt bat dendan edo ekarri etxetik.

Begiratu dendan saltzen den jogurtaren etiketari:eskolan erabili ditugun osagaiez gain, zer gehiago dau-kate?; badu kontserbagarririk?, nolako ontzian dator?,berriro erabil daiteke ontzi hori?, eta gurea?

Gero, dendako jogurta eta eskolan egindakoa eda-lontzietan banatu. Ikaskideek, begiak estalita, biak das-tatuko dituzte, gustukoena aukeratzeko.

■ Bi jogurtetarik zein gomendatuko zenukete?■ Nola aurkezten eta iragartzen da dendako jogurta?■ Amaitzeko, prestatu gure jogurta iragartzeko kartela.

1. Berotu esnea kazolan subizitan, irakin arte, etaeragin bitartean koilaraz.Ondoren, kendu sutatiketa utzi hozten.

2. Ipini jogurta ontzi handian, eta eragin ore homogeneoa geratu arte.Esnea hoztu eta gero, na-hastu jogurtarekin: eran-tsi esnea pixkana-pixka-naka, bi osagaiak ondonahas daitezen.

3. Estali ontzia oihalaz, etautzi leku epel batean 6edo 8 orduz.

4. Banatu jogurtaedalontzietan eta, janbaino lehen, sartuhozkailuan eta edukibertan ordu bat edo biz.

Osagaiak

■ Litro bat esne.

■ Pote bat jogurt.

KON

TSU

MO

A.

Bit

ako

ra k

aier

a

ekin eta ekinAZTERTZEN LEHEN HEZKUNTZA 2. zikloa

Komuneko paperaKomuneko paperaKomuneko papera

Gai honekin zerikusia

duten arloak

• INGURUNE NATURAL ETA SOZIALAREN EZAGUERA.

• MATEMATIKA.

• HIZKUNTZA.

• ARTE HEZKUNTZA

KOMUNEKO PAPERA, funtsean, aurpegia, eskuak etaipurdia garbitu eta sikatzeko erabiltzen dugu, bainaikasgelan ere erabili ohi dugu: zenbat erroilu astean?,eta hilean?, eta urtean?

Ikastetxean paseoan

Zenbat komun daude ikastetxean? Zeinetan gasta-tzen dira erroilu gehien? Nork ipintzen ditu erroiluberriak komunetan? Zenbat ipini behar dira egune-ro?

Kontsumoa kalkulatu

Komuneko paperak errazago mozten laguntzenduten lerro ziztatuak dauzka, paper zerrenda orritxo-tan banatzen dutenak. Kontsumoa kalkulatzea zere-gin erraza da, paketeetan erroiluaren luzera adierazi-ta dagoelako, bai metrotan, bai orritxotan. Paperaerabili baino lehen, aldi bakoitzean gastatzen ditu-

gun orritxoak zenbatu egin ditzakegu eta, orritxoaneurtuta, erabilaldi bakoitzean zenbat metro gasta-tzen dugun kalkulatutako dugu.

Era horretan, ikasgelan inkesta egiten badugu,erraz kalkula daitezke komunera joateko batez beste-ko maiztasuna eta, pertsonako, ikasgelako eta egune-ko batez beste erabiltzen dugun papera. Gero, zifrahori ikastetxeko gelen kopuruarekin eta asteko, hile-ko eta urteko egun kopuruarekin biderkatuko dugu,erabiltzen dugun paper kantitatea arin-arin haztendela konturatzeko. Egindako kalkuluak egiaztatzeko,ikastetxearen garbiketa egiten duen enpresak eman-dako informazioarekin alderatu ahal ditugu.

Tona bat paper egiteko, 1.500 kg zur (2,1 hektarealursail) behar direla kontuan hartuta, zakarrontziraedo komunetik behera botatzen dugun paper higie-nikoa ekoizteko, zenbateko zuhaitz-azalera beharden kalkulatu ahal dugu.

HELBURUAK

● Behatzea eta datuak bildu

eta sailkatzea.● Kontsumo-ohiturak aztertzea eta

horien gainean eztabaidatzea.● Gastua zuzentzeko

proposamenak egitea.

1t1t 2,1ha2,1ha

1.500 kg1.500 kg

ESKAINTZA BEREZIETAKOAK MAIZEN EROSTEN DIRENAK BEHARREZKOAK EZINBESTEKOAK

HELBURUAK

● Behatzea eta datuak bildu eta

sailkatzea.● Kontsumo-ohiturak aztertu eta

horien gainean eztabaidatzea.● Kontsumoa hobetzeko

alternatibak proposatzea.

KON

TSUM

OA

. Bitak

ora k

aiera

ekin eta ekinLEHEN HEZKUNTZA 3. zikloa AZTERTZEN

Zer erosten dugu?Zer erosten dugu?Zer erosten dugu?

Gai honekin zerikusia

duten arloak

• INGURUNE NATURAL ETA

SOZIALAREN EZAGUERA.

• MATEMATIKA.

• HIZKUNTZA.

• ARTE HEZKUNTZA

IKASTALDEA BITAN banatuko dugu, azterlan xume bategiteko. Talde bat ikastetxetik hurbilen dagoensupermerkatu edo hiper–era joango da, eta bestea,

dena euro batean edo euro batetik gora saltzen dendenda batera joango da. Taula batean, honako beha-keta honen ondorioak irudikatuko dituzte:

■ Zer salgai daude eskaintzan? (Gauza askoeskaintzen zaizkigu, baina eskaintza berezikoproduktuei begiratuko diegu, hau da, apalate-gi-buruetan kartelez iragartzen direnei).

■ Zer produktu erosten dira maizen? (Kutxaerregistratzaileetan ikus dezakegu hori,produktuak banan-banan pasatzen dira eta).

■ Produktu guztiotarik, zein dira, zuen ustez,beharrezkoak?

■ Eta beharrezko deritzezuen horietarik, zein diraezinbesteko, eta zein ez dira hain beharrezko?(galdera horri erantzun aurretik, gogoratuHirugarren Munduko jendearen bizimodua).

■ Emaitzak taldean eztabaidatu eta gero, guresailkapena (grafiko baten bidez), kontsumo-ohi-turei buruzko gogoetak, eta kontsumoa hobetzekoproposamenak mural batean irudikatuko ditugu.

Salgaien zerrenda

KON

TSU

MO

A.

Bit

ako

ra k

aier

a

■ Beste batzuk (atal honetan,zehazten zailak diren beste

alderdi batzuk jasotzen dira).

B. Taldebakoitzak

honako problema hau ebatzibeharko du:

Zapatilek 60 euro balio badute,eta zehazten zailak diren kon-

tzeptuetarako%7,73 erabiltzen

bada, zenbateko ehunekoa etazenbat diru dagozkio talde

bakoitzari?Datu hori aur-

kitu ondoren, batu sei emaitzak,azken prezioa 60 eurokoa den

jakiteko. Atalhorretan, talde

bakoitzak proposatu duen ehune-koari buruz eztabaidatuko du,

doia den ala ezondorioztatzeko.

Banaketa egokia ez bada, orekatuarte errepikatu beharko dute.

C. Azkenik, sei kontzeptuen benetakobanaketaren berri izango dute.

Kontrastatu proposatu dutenarekineta esan bidezkoa den ala ez.

Zer ordaintzen ari gara?Zer ordaintzen ari gara?Zer ordaintzen ari gara?

ekin eta ekinAZTERTZEN DERRIGORREZKO BIGARREN HEZKUNTZA 1. zikloa

Gai honekin zerikusia

duten arloak

• NATUR ZIENTZIAK.

• GIZARTE ZIENTZIAK.

• MATEMATIKA.

Jardueraren garapenaMARKA EZEZAGUNEKO praka bakeroeneta nazioarteko ospea duten prakenarteko prezio-aldea bistakoa da; zerga-tik ote? Horixe da ikasleek hausnartubeharreko gakoa.Horretarako,urrats hauek emango ditugu:

A. Antolatu ikasleak sei taldetan;taldebakoitzaberak aukeratutako markakozapatilenfabrikazio etasalmenta prozesuaren maila batizango da. Zapatilarenmarrazkiarengaineanidatziko dute egokitu zaien maila:

■ Lehengaiak, amortizazioak etagarraio zein biltegi-gastuak.

■ Eskulanaren trukeko soldata.

■ Produktuaren banaketa.

■ Administrazio-gastuak.

■ Publizitatea eta babesak.

■ Enpresako akziodunen mozkinak.

HELBURUAK

● Produktu baten ekoizpen eta

merkaturatze-prozesuaren faseak

eta horiek azken prezioan duten

eragina aztertzea.● Markako produktuek merkatuan duten arrakastaz eztabaidatzea.

MATERIALAK

◆ Fitxa originala (ikus

Iturriak) edo honako

fitxa honen fotokopia.

Iturria:HAINBAT EGILE. Ingurugiro Hezkuntzarako Materialak // Materiales de Educación Ambiental: Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza //Educación Secundaria Obligatoria: Ekonomi-jarduerak eta ingurugiroa // Actividades económicas y medio ambiente. CEIDA-EuskalAutonomia Erkidegoaren Administrazioa // Administración de la Comunidad Autónoma del País Vasco, 1996.

BENETAKO DATUAK

1. Lehengaiak, amortizazioak eta garraio- zein biltegiratze-gastuak: %29,35 ■2.Soldatak: %0,18 ■3.Banaketa: %39,62 ■4.Administrazio-gas-tuak: %10,82 ■5. Publizitatea eta babesak: %9,50 ■6.Akziodunen dibidenduak: %2,80

Proiektua %3,88

Zergak %1,77

Finantza–gastuak %0,45

Atzerrikoei ordaindu beharreko tasak %0,95

Hanburgesen munduaHanburgesen munduaHanburgesen mundua KON

TSUM

OA

. Bitak

ora k

aiera

Gai honekin zerikusia

duten arloak

• NATUR ZIENTZIAK.

• GIZARTE ZIENTZIAK.

• HIZKUNTZA.

ekin eta ekinDERRIGORREZKO BIGARREN HEZKUNTZA 2. zikloa HAUSNARTZEN

Jardueraren garapena

Helburuak aipatzean adierazi dugun bezala, jarduerahau ikasleek gure kontsumo-ohituren ondorioeiburuz hausnartzean, batez ere hanburgesen kontsu-mo masiboari dagokionez, eta kontzeptu-mapankausa/ondorio erlazioak eratzean datza.

1. Honakoa galdetuko diegu: zuen ustez, zer ondorioekar ditzake hanburgesen kontsumoak?Ikasleen erantzun guztiak arbelean idatziko dituguordena zehatzik gabe, ideia-andana gisa.

2. Ikasleak hiruzpalau taldetan antolatuko dira, etatalde bakoitzari Hanburgesen mundua izenburu-ko komikia emango diogu irakurtzeko.

3. Taldekideen artean, irakurri dutenetik atera dituztenondorioak aipatu eta ideiak orri banatan idatzikodituzte.

4. Kontzeptu-mapa. Ideien eskema prestatzean datza(arbelean egin daiteke): ideia orokorrenetatik —goian— zehatzenetara joango gara. Ideien artekoloturak lerroen bidez adierazi behar dira, eta lerrohorien gainean, ideia batzuen eta besteen artekozubiarena egiten duten hitzak idatzi ahal dira.Amaieran, proposatutako ideia guztiek elkarrekinlotuta egon behar dute; azken emaitza kontzeptuenmapa da.

5. Ariketa burutzeko, hasieran aipatutako ideiak amaie-ran lortutako maparekin erkatu egin daitezke.

basoak

behiak

deforestazioa

oihanak

txirotasuna

larreakbasoak

larreak

deforestazioa

behiakoihanak

txirotasuna

● Ikasleak kontsumoarekin

lotutako alderdiak azter-

tzeko motibatzea, eta

gai horren gainean

dauzkaten iritziak

adieraztea.● Kontsumoaren

konplexutasuna ulertzea

eta ondorioak ateratzen

eta kontzeptu-maparen

bidez erlazionatzen

jakitea.

HELBURUAK

MATERIALAK

◆ Hanburgesen mundua

komikia, Jugando a

entender el mundo

proiektutik ateratakoa.

Iturria:Proyecto Jugando aentender el mundo.Europar KomunitateenBatzordea. Adena/WWF.Madril, 1992.

KON

TSU

MO

A.

Bit

ako

ra k

aier

a

Kontsumitzaileala kontsumista?Kontsumitzaileala kontsumista?Kontsumitzaileala kontsumista?GUTAKO BAKOITZAK ingu-rumenari presio murritzajasanarazten diogun arren(industriek eragiten dituz-ten inpaktuen aldean),pertsona askoren eraba-kien ondorio konbina-tuak ingurumen-arazougaritan eragina duenfaktore garrantzitsua dira;arazo horietakoak dira,besteak beste, airearen etauraren kutsadura, honda-kinen sorrera, habitatarenasaldura eta aldaketa kli-matikoa.

Ingurumenak bete-betean hartzen du etxeetan egunerohainbat konturen gainean hartzen diren erabakieneragina: zer produktu erosi eta nola erabili, zer lekunahiago den lan egiteko eta bizitzeko, zer etxebizitzamota, hondakinak deuseztatzeko zer metodo erabili,oporraldia non igaro...

ekin eta ekinSAKONTZEN BATXILERGOA ETA LANBIDE HEZIKETA

● Gure kontsumoak

ingurumenari jasanarazten

dion inpaktua ezagutzea.● Aztarna ekologiko

kontzeptua ulertzea.

HELBURUAK

Etxeetako energia-era-bilpena, bidaiak, hondaki-nen sorrera eta kontsumi-tutako eta deuseztatutakoproduktuen bolumenarenhazkunde absolutuagorantz doaz etengabeherri garatuetan; baina,noiz arte jasan dezakehori planetak? Aztarnaekologiko esakuneak hauxeneurtzen du: pertsonabakoitzak, bere kontsu-mo-mailari eta sortzendituen hondakinen

mailari eusteko, zenbathektarea lur (bertakobatez besteko baliabideakere barne hartuta) okupa-tzen duen.

Munduan gauden6.000 milioi gizakionaztarna ekologikoa daudenbaliabide guztiak baino%30 handiagoa da.Agidanez, neurriz kanpoerabiltzen ari gara gureplanetako baliabideak,ingurumenaren eskaintza

abiada bizian ahitzendugularik.

Gutako bakoitzareninpaktua nolakoa denikusteko test moduko batproposatzen dizueguondoren. Atal bakoitzakbi erantzun-aukera ditu,A edo B. Seinalatu zureoraingo bizimoduarigehien hurbiltzen zaiona.Amaitzean, batu zeureerantzunei dagozkienpuntuak.

KON

TSUM

OA

. Bitak

ora k

aiera

a. Autoz joaten zara ia beti.b. Garraio publikoan, bizikletaz edo oinez joaten

zara ia beti.

a. Urtero, bidaia luze bat egin ohi duzu, zureprobintziaren mugakide ez diren beste batzukbisitatzeko.

b. Oro har, zure Autonomia Erkidegoaren barrukobidaia laburrak egiten dituzu.

a. Oso hondakin gutxi birziklatzen dituzu, edo batere ez.

b. Zaborra ahalik eta gehien murrizten duzu(adibidez, bildukin gehiegi dakartzatenproduktuak arbuiatuz), eta ahal duzun guztiabirziklatzen duzu.

a. Etxea epel daukazu beti, isolatzeko sistema gutxierabiltzen dituzu eta, horregatik, diru askogastatzen duzu berokuntzan.

b. Berogailua neurriz erabiltzen duzu, isolatzekosistema egokia daukazu eta, beraz, diru gutxigastatzen duzu berokuntzan.

a. Diru asko gastatzen duzu elektrizitatean, etaaparatuak eta argiak piztuta uzten dituzu, erabiliez arren.

b. Beti deskonektatzen edo itzaltzen dituzu aparatueta argiak, eta diru gutxi gastatzen duzuelektrizitatean.

a. Ez duzu pila kargagarririk erabiltzen, eta pilaasko gastatzen dituzu etxetresna txikietan.

b. Pila kargagarriak erabiltzen dituzu.

a. Egunkariak eta liburuak maiz erosten dituzu.b. Egunkariak partekatu egiten dituzu, eta,

orokorrean, liburuak erosi beharrean,liburutegietara joaten zara maileguan hartzera.

a. Prestatuta dauden eta bildukin asko dituztenjanariak erosten eta kontsumitzen dituzu.

b. Batez ere, janari freskoak eta tokiko produktuakerosi eta kontsumitzeko ahalegina egiten duzu.

a. Markako jantzi eta oinetakoak erosten dituzu,ikastetxean begi onez ikus zaitzaten.

b. Behar ahala erosten dituzu jantzi eta oinetakoak,markari begiratu gabe.

a. Sarritan bainatzen zara.b. Normalean, dutxatu egiten zara.

Batutako puntuek ingurumenari jasanarazten diozun inpaktuaren eta zure kontsumoaren neurria adierazten dute: zenbat etapuntu gehiago batu, orduan eta handiagoa da zure inpaktua. A erantzunek 10na puntu balio dute, eta B erantzunek 2na puntu.

20-30 puntu. Zorionak! Arduratsuazara, eta zure ingurumen-aztarna txikiada.

30-80 puntu. Guztiok zuk beste kon-tsumituko bagenu, daukaguna eta besteplaneta bat beharko genituzke.

80-100 puntu. Zure aztarna ekologi-koa oso handia da. Pertsona guztiak zubezala biziz gero, hiru planeta beharkogenituzke.

Gehiago jakiteko:Aztarna ekologikoari buruzko informazio gehiago aurkitzeko, begiratu web gune honetan: http://centros5.pntic.mec.es/ies.numero.3.de.parla