•ELATZETAIKASTETXEA

•DUNBOALHIKASTETXEA

•DUNBOABHIKASTETXEA

•HIRUBIDEBHIKASTETXEA

• IRUNGOLASALLEIKASTETXEA

•PIOBAROJAIKASTETXEA

•SANVICENTEDEPAULIKASTE

TXEA

•TOKIALAIBHIKASTETXEA

•TXINGUDILHIKASTOLA

•TXINGUDIBHIKASTOLA

Egun on guztioi!Aurtengo Eskolako Agenda 21 programaren azken txanpa iritsi zaigu. Ikasturtean zehar lan eta azterketa ugari gauzatu ondoren, zuengana gatoz, urtero bezala, horren guztiaren berri emateko asmoz.

10 ikasturte bete ditu jada ekimen honek eta 10 ikastetxek eta 5.200 ikasle baino gehiagok osatzen dugun taldea gara:

Jarraian,ikasturteanzehargureikastetxeetanegindakolanaaurkeztunahidizuegu!

Motaaskotakoekintzakgaratuditugugurebizimoduangaiarekin zerikusia duten alor ezberdinak aztertudira ikasleen artean, hondakinak, energia, ura,mugikortasuna eta diagnostiko bat eginez ikusitakoakatseikonponbideakjartzensaiatugara.

Eskoletan ur gutxiago gastatzeko aparatuak jartzea,

sakatzekoiturriakjarri.

Herrian ere ura aurrezteko neurriak aplikatzea,instalazioak (hodiak, txorrotak…) baldintza onetanedukitzeazgain,esaterako,udan iturriapaingarriakistea, iturri publikoetan zanpatzeko sistemakjartzea...

Ur kontsumoaren fakturan aurrezpennabarmenak erakusten dituzteneibeherapenak aplikatzea eta ur gehiegierabitzenduteneiisunaezartzea.

Denda txikiak bultzatu, ez multinazionalak, esaterako,

auzoetandendatxikiakirekitzekolaguntzakeskainiz….

Bertako produktuen salmenta bultzatzea, beraien produktuak herritarrei zuzenean saldu ahalizateko(azokaegunakzabaldu,bertakoesneekoizleentzatesnemakinakkaleaninstalatu,eguneroprodukuak saltzera datozen baserritarrei espazio duin bat eskaini, festetan, azoketan…bertakoproduktuaksaltzekotokiakprestatuz...).

Hirikoazokakbultzatuetaegoeraoneanmantendu.

Baratzapublikoakjartzeaetaahalbadaurtezurtebaratzaeremuakhaunditzea.

Eskoletan baratzak jartzeko aukerak eskaintzea, ikasleek txikitatik lurreko produktuak sortzenikasteko.

Bigarreneskukoazokaantolatu(arropa,jostailu…)berrerabilpenasustatzeko.

Sentsibilizaziokanpainaezberdinakegin,esaterako,birziklatutakomaterialekinegindakodesfileak,plastikozkopoltsenerabileramurriztekokanpainak,kontsumojasangarriareningurukokanpainak,bertakoproduktuengarrantziazjabetzekokanpainak,urkontsumoareningurukokanpainak…

Publizitategutxiagojarrikalean,panelelektrikoakkenduz.

Hauteskundeetarakopropagandamurriztu.

Jarraian esango ditugunak dira, gure iritziz eta gukematen diegun garrantziaren arabera ordenatuta, zueiluzatunahidizkizuegunproposamenak:

Gaikako bilketako edukiontzi gehiago jartzeakaleetan(txuria,urdina…)

Hirian zehar zakarrontzi txiki gehiago jarri etadeigarriagoakizandaitezelaerrazikusteko

Kontenedore organikoaren erabilera zabaltzea,sukaldatutakohondakinakerebotatzenutziz.

Bidegorri sarea hobetu eta zabaltzea, bidegorri gehiago eraikizerrepidetikkanpoetabidegorrizatiakelkarrenarteanlotuz.

Kotxe elektrikoen alokairua bultzatzea baino kotxeak hirianzeharlehentasunaezizatea.

Garraio publikoko zerbitzuak hobetzea (maiztasuna, lineaberriren bat zabaltzea, merketzea, autobusa bikoitzak jarrijendeaskodagoenean(hondartzara…).

Alokatzekobizikletak jarri hirikopuntuezberdinetan,garraiosistemabezalaplanteatuz.

Kaleetakofarolenkontsumoamurriztea,beharezdireneanitzaliz,kontsumobaxukoargiakerabiliz,

eguzkiplakekinfuntzionatzendutenfarolaetasemaforoakjarriz.

Kalekoargiteriarenazterketa (piztueta itzali sistema,ordutegiak…)egin kontsumoefizienteagoaizateko

Energiaberriztagarriensorrerabultzatzea,laguntzakemanez…

Kontsumogaiaosogaizabaladaetaadinarenaraberakontsumoarenatalezberdinbatsakondudugugehiago.Landutakoatalakondokolaburpeneanagertzendira:

Lehengoziklokoakelikaduraizanduguhizpide.Gaiareninguruanhainbatgauzaikasiditugu:

o Elikagaiakgureetxera iritsibaino lehennonetanola ekoizten diren, nola garraiatzen diren etanolasaltzendirenezagutuahalizandugu.

o Gure hamaiketakoak aztertu ditugu eta galleta,pastel eta litxarkeri gehiegi jaten dugula ohartugara. Janari osasungarriak zeintzuk izan direnikasiditugu,fruta,yogurtak,fruitulehorrak…

o Edariakereaztertudiraetatxarrakizandaitezkeensustantzi asko dituztela ikusi dugu: kolorantea,aspartamoa,azukrea,aditiboak…

Bigarrenziklokoikasleekuraizandugugainagusia.Hainbatekintzaezberdineginditugu:

o Galdetegibatenbitartezgurasoenetagureaiton-amonen ur kontsumoaren ohiturak aztertu etauraren kontsumoa murrizteko zenbait modu etaaukeraezagutudugu.

o Urarenkontsumoariburuz,zertarakobehardugun,nola lortzendugunura,nolaerabiliurhorietazeregindezakegunurazaintzekoetaaurrezteko.

Ikastetxe batek ura eta energia gaia batera landu ditu.Txartellehiaketaantolatuduteetatxartelhauekkontsumoazarduratzekoikastetxeanzeharjarridira.

Hirugarren ziklokoak erosketak egiteko dauzkagun ohiturekhondakinensorreranduteneraginaargituahalizandugu.

o Dendamota ezberdinen arteko aldeak aipatu ditugu,hauda,dendatxikiak,handiak,supermerkatuak,betikoazoka…

o Elikagaienjatorriazaritugaraere,freskuenakbaserrietanekoiztendirenakdirelakonturatugara,hondakingutxiago sortzen dute, bilduki (paper, kaxa,pastiko gutxiago dutelako) gutxiago dutelako.Irunennonetanoizerosdaitezkeenikasidugu.

o Urrutitik ekartzen diren produktuak zeingarraiobide erabiltzen duten ikusi dugu, haueksortzendutenkutsaduraaztertuz.

o Zerrendaegiteazeingarrantzitsuadenikasiduguetazernolakoerosketaeginbehardenikasidugu:

Bilgarrigutxikoakproduktuak Produktukontzentratuak. Tamainahandikoproduktuak. Ezerosierabilietabotatzekoproduktuak.Ontziratugabekoproduktuakerosi,soltean.

o Sortutakohondakinakbeharbezalasailkatzenezdakigulaohartugara.

o Gauregun,jendeaskokontsumismoarenmenpedagoetakontsumoapertsonenarrakastasozialaneurtzekoerabiliizanda.Batzuetanbeharezditugungauzakerostendituguetaproduktuakerostean,ezdugupentsatzennondikdatozenedotaproduktuhorienekoizpeneanzergertatuden.

o Gauzak asko aldatu dira gure aiton-amonak gazteak ziren garaitik gaur egunera. Garai hartan,errekurtsogutxiagozutenetaezzituztenhainbestegauza.

o Gaur egun ordea, erosketak supermerkatu handienetan egiten ditugu eta marka desberdinekoproduktu bera erosteko aukera dugu. Baina askotan, markako produktuak erosteko joera dugu.Momentuguztietanproduktudesberdinetakopublizitateajasotzenarigara.Ezduguarretarikjartzeneaproduktuaonaden,prezioegokiaduenedobenetanbehardugunaden.Batzuetanmomentuhorretanmodandagoenmarkarierreparatzendiogubakarrik.

o Bestalde, teknologiaren garapenak ere, gure ohiturenaldaketan eragina izan du. Lehen ez zegoen hainbestetelebista, ordenagailu, bideojoku, mobil, tablet, e-booketahorrelakorik; aisialdianbeste jarduerabatzukegitenziren.Gauregun,aparatuhoriekizatekobeharrasortuda.

o Hainbeste gauza erosi ondoren, konturatzen garakontsumitzen dugun guztiak hondakin gehiegisortzen duela. Joera hau aldatu beharra daukagu etakontsumoarengurpilagelditubeharradago.

o Irungo udalerriko energia iraunkorreko ekinza plana(EIEP-PAES)aztertudute.

o Ikastetxekobatekogurasobatek“Sareelektrikoberria”hitzaldiaeskainidieikasleei.

o TxingudiZerbitzuMankomunitateaksortzenduenenergiaberriztagarrianondiketanolalortzendenikastekoaukeraizandugu.

• Hortzakgarbitzeanetadutxanxaboiaemateanurtxorrotaitxikodugu.

• Komunaezduguzabortegigisaerabiliko.

• Iturrietanuraaurreztekosistemakjarrikoditugu.

• Iturrikouraedangodugu,ontziratutakoabainolehen.

• Ontzi eta erropa garbigailua ondo beteta daudeneanbakarrikjarrikoditugu.

• Eskolakoargiak,ordenagailuaketa“standby”egoerangeratzendirenaparatuakguztizitzaltzeazarduratukogara.

• Etxeankontsumobaxukobonbilakjarrikoditugu.

• Berogailuapiztuaurretikerropa jantzikoduguetaberogailuapiztutadagoeneanezduguleihorikirekiko.

• Gure hondakinak gehiago eta modu egokiansailkatzenahalegindukogara.

• Produktuakkonpontzensaiatukogara,berriakerosiordez.

• Autoa gutxiago erabili eta oinez, garraio publikoan,bizikletan,patinetean…mugitukogara.

• Ahaldenkasuetankotxeapartekatukodugu.

o Eguneroerabiltzenditugunelektrotresnenpotentziakaztertu ditugu, gehien kontsumitzen dutenak etagarestienak zeintzuk diren ezagutuz. Aldi berean,faktura baten antolamendua ikusi dugu eta nahizetaosokonplexuaizan,orokorreanfakturaulertzealortudugu.

o Energiamurrizketabultzatzenduentxartellehiaketaantolatuduteikastetxean.

o Ekintzahonekinzenbaitgauzaikasidugu,adibidez,enpresekproduktuakdiseinatzerakoanhoriengutxigorabeherako erabilpen-iraupena zehazten dutela,(zaharkipenprogramatua).Denborahoribukatzean,produktuahondatzendaetaezdaukakonponbiderik.Honenhelburua,kontsumoaareagotzeada.

o Multinazionalek merkatua nola kontrolatzen dutenkonturatugara.

Guremugitzekomoduakaztertuditugu.Horretarakoibilgailuetaibilgailukopertsona kopurua zenbatu dugu eta zeraz konturatu gara, orokorreanIrunen motordun ibilgailu asko daudela eta bakoitzean batazbestezpertsonabatdoalakotxeetabidaiako.

Ikastetxebaturarenkontsumoanzentratuda.Ikastetxekomailaezberdinenartean proiektu txiki bat eraman dute aurrera. Proiektuaren helburua,baieskolanetabaietxean,zenbaturgastatzendugunjakiteadaetahorrekekarditzakeenondorioak.Kontsumohaumurriztekoneurriakereproposatudira.

Ekintzak ere adinari egokitu zaizkio eta mota askotakoak izandira.Aldebatetikikus-entzunezkodesberdinetazbaliatugaragaiaaztertzeko,tailerraketaeskulanakereburutuditugu,baitazenbaitirteeraere.Batzukaipatzearren:

o Ikus-entzunezkoei dagokienez: “Super Size Me” eta “Laisla de las flores” pelikulak eta , “Comprar tirar comprar”dokumentalaikusidira.

o Geletantestuezberdinakerelandudira:El mayor vertedero del mundo está en el pacífico(gazteleraz),Energia nuklearra ez badugu nahi, kontsumitzeari utzi behar diogu (euskonewsgaztea),Disposable WorldetaLondon Fashion Week (ingeleraz).

o Tailerreidagokienez,ikastetxeekondorengotailerrakburutudituzte:

Elikadura tailerra: elikatzeko orduan ditugun ohiturak jorratudira,zeretanonerosi,nolaprestatu,hondakinekinzeregin…

Kontsumoeskola: IntxaurrondokoKontsumogelara joandira,bitailerezberdinlandudirabertan:“Kontsumoaetaelikadurajasangarria”eta“Energiaaurrezpenatailerra”

Ausodibertailerra:Frutajateamoduatseginbatez. Konpostajetailerraburutudute. Xaboinaturalakegitekotailerrakegindituzte. EuskoLabelen“KalitateaTopera”programanpartehartudute.

o Teknologian,proiektuakegitekomaterialberriaedoberrerabiliarenartekoatalezberdinetakokonparaketaeginda,kostua,sortutakohondakinak…etadramatizaziotailerreanatrezzoakegitekobirziklatzematerialaerabilidugu.

o Irteeraezberdinakegindira:Endarakourtegia,ElordikoEUA,OrdiziakoD´elikatuzzentroa,Eurekamuseoa,Baserrieskoletanegonaldiak,Emausekozentrorabisita…

Ohikoadenbezala,ikastetxeetanegindakolanaelkartzekoasmoz, ikasleon arteko foroa antolatu dugu. Ikastetxeguztietako ordezkariak maiatzaren 15ean elkartu ginenTxingudiIkastolan.Bertan,udalarizuzendunahigenizkionproposamenak elkartu eta eztabaidatu genituen. Halaere, eskatu bakarrik ez dugunez egiten, guk hartutakokonpromisoakereaurkeztendizkizuegu:

• Erosketak,zuzeneanbaserritarrei,azokasaltzaileedosaltokitxikieanegitensaiatukogara,bertakoetasasoikoproduktuakerosiz

• Erosketak egitera goazenean ondorengoetansaiatuko gara: zerrenda egin, poltsa edo orgahartu, produktuak soltean erosi, bilduki gutxidutenak aukeratu, ontzi familiarra erosi, berrerabili daitezkeenproduktuak erosi eta beiran ontziratutakoak aukeratu, arraindegietaharategietaratupperrakeraman.

• Hamaiketakoan, etxean prestatutako ogitartekoak, zerealak,fruta….jangodituguetabildukiaskodutenproduktuaksahiestukoditugu.

• Eskolan sortzen den hondakin organikoak eskolakokonpostagailuetankonpostatzensaiatukogara

• Erosten ditugun produktuei begiratuko diegu, ez markei etaeskaintzaetabeherapenekinkontuzibilikogara,beharezdugunaezduguerosiko!