TXOSTENA: ARRISKU PSIKOSOZIALEN PREBENTZIOA ESKU … · 2017-11-14 · dago, 1995eko testu...

Laguntzailea:

TXOSTENA: ARRISKU PSIKOSOZIALEN PREBENTZIOA ESKU HARTZE SOZIALEAN

2016

4

TXOSTENA: ARRISKU PSIKOSOZIALEN PREBENTZIOA ESKU HARTZE SOZIALEAN2

Aske zara: kopiatu, banatu eta jendaurrean hedatu

Editorea: GizardatzEgilea: Olatz Apellaniz CalderaroDiseinu eta maketazioa: ST3 elkartea

TXOSTENA: ARRISKU PSIKOSOZIALEN PREBENTZIOA ESKU HARTZE SOZIALEAN 3

1. Aurkezpena ................................................................................... 4

2. Esparru arautzailea .......................................................................... 5

3. Alderdi psikosozialak ........................................................................ 6

4. Arrisku psikosozialak ........................................................................ 7

5. Esku hartze sozialeko erakundeetako arrisku psikosozialen azterketa .............11

6. Bibliografia-Webekobaliabideak ........................................................ 20


1. AURKEZPENA

HirekinEuskadikoekimenetaeskuhartze sozialekoentitateenelkartearen, etabereerakunde-baz-kideen, eta UPV/EHUren laguntzarekin egindako proiektu baten emaitza dira “Esku hartze sozialeko erakundeetako arrisku psikosozialen prebentzioari buruzko txostena” eta “Esku hartze sozialeko era-kundeetakoarriskupsikosozialakebaluatzekogida”,etaaipatuerakundeetanlaguntzendutenlan-bal-dintzak hobetzeko xedea dute.

HoneladefinitzenduOsasunarenMunduErakundeakosasuna: “Erabateko ongizate fisiko, psikologiko eta soziala edukitzea, eta ez gaixotasun-gabezia bakarrik”.Beraz,ongizate-egoeraeratzenduenele-mentuadaalderdisoziala,fisikoarekinetamentalarekinbatera.

Lanpostuan arrisku psikosozialen eraginpean egotetik sor daitezke estresa, antsietatea, depresioa, hain-bat nahasmendu psikosomatiko, hainbat nahasmendu kardiobaskular...

Gure kasuan, esku hartze sozialeko erakundeez eta entitateez ari gara. Erakunde horiek, besteren ar-tean, laguntza ematen diete gizarte bazterketarako arriskuan dauden kolektiboei.

Gainera, nahiz eta ez dugun orain garatuko, boluntariotzaren irudiarekin egin dezakegu hor topo. Kon-plexuagoadahori,ezbaitagoerakundearekikolan-harremanik;halaere,ezdiralanekoarriskuenpre-bentziotik kanpo geratzen.

Arrisku psikosozialen prebentzioan dabiltzan eragile guztiei laguntzeko tresna dira aipatu txostena eta gida. Horiekin, erabakiak hartzeko eta neurri egokiak ezartzeko behar den informazioa eduki ahalko dute,arriskupsikosozialeieusteariedoprebentziozkoekintzabeharbezalaplanifikatzearibegira.

Txostenean, arrisku eta alderdi psikosozialei buruzko oinarrizko kontzeptuak sartu dira, bai eta esku hartze sozialeko sektoreko langileek aurrez aurre dituzten arriskuen analisia ere.

Gidan, berriz, arrisku psikosozialak ebaluatzeko prozedura azaltzen da, eta autoebaluazioa egiteko me-todo bat proposatzen, berariaz esku hartze sozialeko sektorean ezarri ahal izateko. Bestetik, langileen osasun-baldintzakhobetzekogomendiosortabaterantsida,alderdipsikosozialeiburuzkoa.


2. ESPARRU ARAUTZAILEA

Orokorra

Espainiako Konstituzioa- 40. artikulua: botere publikoek laneko segurtasuna eta higienea zaindu behar dituztela ezartzen du.- 41. artikulua: osasuna babesteko eskubidea aitortzen du.

31/1995 Legea, azaroaren 8koa, laneko arriskuen prebentzioari buruzkoa.- Enpresariak bere zerbitzura dauden langileen segurtasuna eta osasuna bermatu behar dituela ezar-

tzen du, lanarekin zerikusia duten alderdi guztiei dagokienez, alderdi psikosozialak barne hartuta.

39/1997 Errege Dekretua, VI. eranskina- Batetik,lanekoarriskuenprebentziorakogoi-mailakoteknikariekbehardutenprestakuntzaazaltzen

du;bestetik,ergonomianetaalderdipsikosozialetanbehardenprestakuntzazehaztendueta,azke-nik, 34. artikuluan, Prebentzio Zerbitzuetan egon daitezkeen lau espezialitate ezartzen ditu. Ergo-nomia eta psikosoziologia aplikatua da espezialitate horietako bat, eta, horrekin, onartu egiten da langileenosasunerakoarrisku-eragileakdirelaalderdipsikosozialak.


3. ALDERDI PSIKOSOZIALAK

Alderdi psikosozialakLaneko alderdi psikosozialak, batetik, lanaren, horren ingurunearen, laneko asebetetze mailaren eta antolakuntza-baldintzen arteko elkarreraginak dira, eta, bestetik, langilearen gaitasunak, beharrak, kultura eta langileak lanetik kanpo duen egoera pertsonala daude. Horrek guztiak, pertzepzioen eta esperientzien bidez, laneko osasunean, errendimenduan eta asebetetze-mailan eragin dezake (LANE, 1986, 3. or.).

Arrisku-faktore psikosozialakAlderdi psikosozialak, langilearen osasunari eta ongizateari kalte egiteko aukera dutenean, arrisku-faktoreakdira(Benavidesetal.2002);hauda,tentsioa eta laneko estresa piztu dezaketen alderdi gisa jokatzen dutenean (Peiró, 1993).

Alderdi psikosozialak

Lanaren edukiaLanean aldakortasunik ez egotea, laneko zikloak laburrak izatea, lana zatikatuaetazentzugabea izatea,gaitasunenerabilera-maila txikiaizatea, ziurgabetasun handia egotea eta harreman tenkatuak egotea.

Gainkarga eta erritmoa Langehiegi,lan-erritmobizia,denbora-presioaltua,amaitzekopre-sazko epeak.

OrdutegiakTxanda-aldaketak,gauekotxanda,ordutegizurrunak,aurretikjakinezin daitekeen laneko ordutegia, lanaldi luzeak edo elkarreraginerako denborarik gabekoak.

Kontrola Parte-hartzetxikiaerabakiakhartzean,lan-zamarengainekokontrol-gaitasun txikia eta laneko beste alderdi batzuk...

Giroa eta ekipoak Lan-baldintza txarrak, lanekoekipoezegokiak,ekipoenmantentze-lanikez,leku-falta,argigutxiedogehiegizkozarata.

Antolakuntza-kultura eta zereginak

Barne-komunikaziotxarra,laguntzamailatxikiak,norberarenegitekoenzehaztapen-gabeziaedoakordiorikezaantolakuntzarenxedeetan.

Pertsonen arteko harremanak Isolamendufisikoedosoziala,harremanurriaburuekin,pertsonenar-teko gatazkak edo laguntza sozialik ez.

Antolakundean duen rola Rol-anbiguotasuna, rol-gatazka eta beste pertsona batzuen gainekoardura.

Karreren garapenaZiurgabetasuna karrera profesionalean, edo karrera profesionala ete-tea, sustapen txikia edo gehiegizkoa, soldata txikia, ziurgabetasuna kontratuan.

Lanaren eta familiaren arteko harremana

Eskaera gatazkatsuak lanaren eta familiaren artean. Familiaren ingu-ruko laguntza txikia. Arazo dualak karreran.

Kontratuko segurtasuna Lan ezegonkorra, aldi baterako lana, ziurgabetasuna lanaren etorki-zunean. Soldata eskasa.

Cox eta Griffithsen kategorizazioa (1996)


4. ARRISKU PSIKOSOZIALAK

Lanaren antolakuntzaren ondoriozko egitatea, gertaera edo egoera da arrisku psikosoziala; langilea-ren osasunari eragiteko aukera handia dauka, eta ondorio handiak edukitzen ditu (I-WHO,2008;Grif-fiths,1999).

· Arrisku psikosozial nagusiak

· Estresa

HoneladefinitzenduEuropakoBatzordeaklaneko estresa: lanaren edukiaren, laneko antolakuntzaren edo laneko ingurumenaren zenbait alderdi txar edo kaltegarriri ematen zaien erantzun emozionalen, kognitiboen, fisiologikoen eta jarrerazkoen multzoa da.

Espainiakojurisprudentziak,zenbaitjardunbidetan,lan-istriputzatjoduestresa,lanakosasunariera-gindakokaltetzat.Funtzionamenduarenhondamen-egoeradaarriskupsikosoziala,etaosasunfisikoanedo mentalean ondorio larriak eragiteko arrisku handia dauka. Europako datuek diotenez, laneko baja-rako eragile nagusietako bat da, oso hedatuta dagoena, eta goranzko norabidean doana.

· Burnouten sindromea edo higadura profesionala

MaslachyJackson(1986,1.or.)Burnout akidura emozionalaren, despertsonalizazioaren eta norberaren errealizazio murritzaren sindromea da, eta jendearekin nolabait lan egiten duten pertsonengan ager daiteke.Lanaren beraren eginkizunek eragiten duten neke emozionala da akidura emozionala. Arreta eman behar zaien pertsonei ezartzen zaien tratu urrunak eragiten duen despertsonalizazioak eta norberaren errealiza-zio baxuak laneko autoestimu baxua eragiten dute, eta lana bera egiteko orduan ere agertzen da.

Langileek Burnouten sindromera iritsi arte igarotzen dituzten etapakzehaztudituzteEdelwich-eketaBrodsky-k(1980):- Berotasun-etapa: Langileentzat lana bizigarria da, eta igarokortzat hartzen dituzte gatazkak, irtenbi-

dea duten kontutzat. Langileek nahi edo helburu handiak dauzkate, eta energia izugarria. - Geldialdi-etapa: Lanaren gaineko itxaropenak betetzen ez direnean eta xedeak, ahalegindu arren,

lortzeko zail agertzen hasten direnean hasten da.- Frustrazio-etapa:Lanekoetsipenarenetamotibazioarenaldiada;bertan,arazoemozionalak,fisikoak

eta jokabidezkoak agertzen dira. - Gogogabetasun-etapa: Langileak etsia hartzen du, gauzak aldatzeko ezintasunaren aurrean. - Burnout etapa: Etapahonetan,laneanaurreraegitenjarraitzekoezintasunfisikoetapsikologikorairis-

ten da langilea, eta sintomatologia indarrez sartzen da: akidura emozionala, despertsonalizazioa eta norberarenerrealizaziomurritzalanean.Legediarenarabera,lan-istripuadaBurnoutensindromea.


· Indarkeria

LANEk(2003)honeladefinitzendulaneko indarkeria: “zentzuzkoa ez den ekintza, gertaera edo jarrera oro, non pertsonak erasotzen, mehatxatzen, umiliatzen edo lesionatzen diren, bere lanaren zuzeneko ondorio gisa”.

CaliforniaOccupationalSafetyandHealthAdministration(1995)delakoakhiru mota nagusitan banatzen du indarkeria:

- I. motako indarkeria: Lanarekin berarekin zerikusirik ez duten pertsonengandik datozen indarkeriazko ekintzak.

- II. motako indarkeria: Arreta edo zerbitzu ematen zaien bezeroengandik datozen indarkeriazko ekintzak.

- III. motako indarkeria: Lantokiko lankideengandik edo buruengandik datozen indarkeriazko ekintzak.

Espainiako legediak modu orokorrean ezartzen du norberaren babeserako eta indarkeriaren aurkako babeserako eta segurtasunerako eskubidea, herritar gisa dituen oinarrizko eskubideen barruan. Espai-niakoKonstituzioaren15.artikuluakberariazaitortzendupertsonaorokduelaosotasunfisikorakoetapsikologikorako eskubidea.

· Laneko jazarpena edo mobbing-a

Egun,lanekobizitzandagoenlan-arriskugarrantzitsuenetakotzatjotzendamobbing-aedolanekojazarpena.

Lanekosegurtasunerako,higienerakoetaosasunarenbabeserakoEuropakoBatzordekoKomiteAholku-e-maileak(2001)honeladefinitzendulaneko jazarpena: lankideen edo buru hierarkikoen eta mendekoen arteko portaera negatiboa, zeinaren bidez pertsona batek edo batzuek pertsona bat hainbat aldiz umilia-tzen eta erasotzen duten, zuzenean nahiz zeharka, berori alienatzeko xedez eta ondorio horrekin.

Mobbing-arenedolanekojazarpenarenfaseak:

- Gatazka-fasea: Pertsonen arteko hasierako gatazkak agertzen dira, eta arazo larri eta handiagoa iza-tera igaro daitezke.

- Estigmatizazio- edo mobbing-fasea: Jarrerazirikatzaileerrepikakorrak,seihiletikgorairautendu-tenak. Biktimak egoera ulertzeko zailtasunak edukitzen ditu, bai eta gatazkarengatiko erruduntasun-sentimenduakere.

- Erakundeak esku-hartzeko fasea

- Botatzeko edo baztertzeko fasea: Mobbing-prozesuadenboranluzatzenbada,erruduntasun-sentimen-duak gora egiten du, eta jazarritako pertsonaren osasuna narriatzen da. Ondorioz, baja errepikatuak edukitzen ditu, eta “enpresak jazarritako pertsonaren gainean duen uste txarra” areagotzen da. Izan ere, argudio gehiago izaten ditu biktimaren arazo psikologikoei egozteko gatazkaren erantzukizuna.


Laneanjarrerajakinbatzukedukitzealegezkanpokoadelaezartzendutelegezkooinarribatzuek;halanola Espainiako Konstituzioak, 10. artikuluan ezartzen baitu edozein egoeratan bermatu behar dela duintasuna, eta 14. artikuluan ezartzen baitu berdintasunerako bermea. Bestetik, Langileen Estatutua dago, 1995eko testu bateginaren 4.2. artikuluan bermatzen baititu diskriminaziorik eza, laneko duinta-suna eta intimitatearekiko errespetua.

· Sexu-jazarpena eta sexuagatiko jazarpena

Europako Erkidegoen 92/131 Gomendioak, lanean emakumeen eta gizonen duintasuna babesteari bu-ruzkoak,honeladefinitzendusexu-jazarpena: lanean emakumeen eta gizonen duintasunari eragiten dioten sexuaren inguruko jarrerak, edo sexuan oinarritutako beste jokaera batzuk, buruen eta lanki-deen jarrera barne hartuta. Langileen edo ikastunen duintasunaren urraketa onartezina osatzen dute jarrera horiek, zitala, arrazoigabea eta iraingarria baldin bada jarrera horien xede den pertsonaren-tzat. Horrelakoetan, enpresariek edo langileek (buruak eta lankideak barne hartuta) jarrera horren eraginpean jartzen dute pertsona bat, eta menderatze hori erabiltzen dute, esplizituki zein inplizituki, pertsona hori lanbide-heziketara, enplegura, enpleguan jarraitzera, maila-igoeretara edota soldatara iristeko ahalmenean eragina duten erabakiak edo enpleguaren inguruko beste erabaki batzuk hartzeko oinarri gisa, eta jarrera horrek larderiazko lan-ingurunea, etsaia edo umiliagarria sortzen du jarrera horren xede den pertsonarentzat.

Lanekosexu-jazarpenareningurukolegediaorokorrada,etalangileenoinarrizkoeskubideeiegitendieerreferentzia.EspainiakoKonstituzioaren15.artikuluan,pertsonaororenosotasunfisikorakoetapsiko-logikorako eskubidea aitortzen da, eta, 18. artikuluan, argi agertzen da herritar orok duela intimitate-rako eskubidea. Langileen Estatutuaren testu bateginaren 4. artikuluko 2. paragrafoak intimitaterako eskubidea eta “pertsonaren duintasunari zor zaion begirunerako eskubidea” zehazten ditu, “sexuaren ingurukoahozkoirainenedoirainfisikoenaurrekobabestzathartuzbegirunehori”.

· Lan-mendekotasuna

Denboraren zati handi bat lanari eskaintzen dion langilea da lanaren mendekoa, familia-mailan, ai-sialdi-mailan eta maila sozialean ondorio negatiboak daudenean, lanean ez dagoela ere lanean eten-gabe pentsatzen duenean, eta zentzuzkoa dena baino lan gehiago egiten duenean.(Scotte,MooreetaMiccelli,1997).

Lan-mendekotasunapixkanaka garatzenda.Beherago, lan-mendekotasunaren bilakaera-sekuentzia azaldukodugu,Alonso–Fernández-i(1996)jarraituz.

- Lehenengo sekuentzia. Eragindakoari familiarekiko eta bere mendekoekiko jokaera autoritarioa ikus-ten zaionean hasten da agertzen mendekotasuna.

- Bigarren sekuentzia.Estres-sindromearensintomakagertzenhastenzaizkioeragindakoari,eta,on-dorioz, lan egiteko gaitasuna narriatzen zaio. Horren jakitun izaten denez, nekea aldi batez kentzen dutendrogetaraetabotiketarajotzendu.Jarrerahoriohikoabihurtzenjoatenda,lanarenmendekopertsonak lan egiteko gaitasuna murriztuta ikusten duen heinean.


- Hirugarren sekuentzia. Estresaren ondorioz, depresioa eta nahasmendu psikosomatikoa agertzen dira. Alkoholaren gehiegizko kontsumoa ere agertzen da.

- Laugarren sekuentzia. Substantzia horiek gehiegi hartzeak, depresioekin eta nahasmendu psikosoma-tikoekinbatera,gaixotasunkoronariobatenkrisiakutuaekartzendu,edoekardezake;baitabat-ba-teko heriotza ekarri ere.


5. ESKU HARTZE SOZIALEKO ERAKUNDEETAKO ARRISKU PSIKOSOZIALEN AZTERKETA

Hainbat erakundetan elkarrizketak egin ondoren, esku hartze sozialeko erakundeetako lanpostuetan daudenarriskuaketaarrisku-eragileakidentifikatzeadaatalhonenhelburua,baietalanekoegunerokojardueretatik eratorritako arriskuak deuseztatzeko edo txikitzeko gomendioen edo jardunbide egokien sorta bat eskaintzea ere.

Esku-hartzesozialtzatjotzendamoduformaledoantolatuanegitendiren,gizartearenpremieieran-tzutendietenetaxedetzatgizarte-bazterketakoprozesuakprebenitzea,arintzeaedozuzentzeanahizgizarteratze-prozesuakedogizarteakpartehartzekoprozesuaksustatzeadutenjarduerak.

Xede-taldeakanitzakizatendira,halanolaadingabeaketagazteak,emakumeak,adinekoak,kontueko-nomikoengatik baztertutakoak, etxerik gabekoak, edozein mendekotasunen edo mendekotasun ohiren ondoriozko nahasmenduak dituzten pertsonak, migratzaileak, langabetuak, presoak eta preso ohiak... Kasuguztietan,bazterketa-egoeranedobazterketarakoarriskuandaudenpertsonakedotaldeakizatendira,edogizarteaneragitekoparte-hartzeasustatubehardutenpertsonakedotaldeak.

Bizkaiko Esku Hartze Sozialari buruzko II. Hitzarmenaren arabera (BAO, 195. zk., 2009ko urriaren 13a, asteartea), lantaldeak multzokatu dira, hiru eremu funtzionalen arabera:

- Esku hartze sozialeko arloa: beren lanetan, esku hartze sozialaz arduratzen diren langileak.

- Administrazio eta kudeaketa arloa: administrazio-lanezetaantolakundeazeinhorrenzentrobatedobatzuk kudeatzeaz arduratzen diren langileak.

- Zerbitzu eta jarduera laguntzaileen arloa: jarduera nagusiari laguntzeko lanez edo jarduera nagusia-ri atxikitako zerbitzuez arduratzen diren langileak.

Azterketa egiteko, bi taldetan banatuko ditugu aurreko paragrafoan aipatutako arloak. Alde batetik, esku hartze sozialeko arloa edukiko dugu, eta, bestetik, administrazio eta kudeaketa arloa eta zerbitzu eta jarduera laguntzaileen arloa.


ESKU HARTZE SOZIALEKO ARLOA

LANPOSTUKO EGINKIZUNAK· Beren lanetan, esku hartze sozialaz arduratzen diren langileak

LANPOSTUKO ARRISKU PSIKOSOZIALAK eta JARDUNBIDE EGOKIEN PROPOSAMENAK

ESTRESA

Arrisku-faktoreak Kalteak

- Lanarengainkarga- Norbanakoarengaitasunakgutxierabiltzea,

errutinak eta lan errepikakorrak - Lan-erritmoaltuaetazorrotza- Argitasunikezaesleitutakoeginkizunetaneta

arduretan - Pertsonenartekoharremanarazotsuak- Lanpostuarenetorkizunareninguruko

ziurgabetasuna - Lanekoordutegiezegokiak- Lanerakoprestakuntza-gabezia

- Urdail-hesteetakogaixotasunak;halanola:hestenarritakorraren sindromea, ultzera peptikoa...

- Gaixotasunkardiobaskularrak;halanola:lehenmailako hipertentsio arteriala, bularreko angina, bihotzekoak, istripu zerebrobaskularrak

- Gaixotasunmentalak;halanola:antsietate-nahasmenduorokorra,egokitzapen-nahasmenduak,asaldura emozionalak, depresioa. Autoestimu baxua eta urduritasuna.

- Kontrakturak.- Loarenasalduraetazefaleak.

Antolakuntzaren inguruko jardunbide egokiak Langileen inguruko jardunbide egokiak

- Betekizunenbenetakoirismenaren,zerbitzuarenbaldintzen eta ardura profesionalen berri ematea erabiltzaileei.

- Egokitzendirenatseden-egunakzehaztealanaldiaren antolakuntzan, langile bakoitzaren baldintzeiegokituzlan-zamaetalan-erritmoa.

- Langileenparte-hartzeaahalbidetzealanekotxanden aukeraketan.

- Ahaldenneurrian,zereginaketalanakesleitzean,aldaketa-kopurunahikoasartzealangilebakoitzarentzat.

- Prestakuntzajarraituaeskaintzea,baietalanpostuaosatzeko gai berrien inguruko prestakuntza eta arrisku psikosozialen prebentzioaren inguruko prestakuntza ere, zerbitzuak ematea errazteari begira.

- Lanpostuenazterketaetazehaztapenaedukitzea,rol-anbiguotasunaketa-gatazkaksaihestuz.

- Autoritate-etaardura-ildoargiakezartzea.- Gaitasunaketaardurakzehaztea,zehatzetamodu

errealistan, benetako gaitasunak kontuan hartuz. - Komunikazio-sareakhobetzeaetaantolakundeanparte-hartzeasustatzea,giroahobetuz.

- Aldibereanhainbatlanezegitea.- Perfekzionismo-etaautoexijentzia-mailaaltuak

kontrolatzea. - Bizimoduosasungarriaedukitzea(dieta,ohiturak

eta ariketa). - Loegitealehentasunada,etaatsedena

beharrezkoa, indarra berritzeko. - Askotarikoerlaxazio-ariketakegitea;yogaedo

arnasa hartzeko teknikaren bat. - Egokiuztartzeafamiliakobizitza,atsedenaeta

lanaldia. - Bilerasozialakareagotzea.- Plazer-uneak,aisiaetaatsedenaareagotzea.


BURNOUT


- Lanpostukogirofisikoa.- Lanpostuakberezkoakdituenfaktoreak(lanaren

gainkarga, presazko denborak eta epeak). - Antolakuntzarenegituraetaklima(txandaketalan-

plangintza). - Ordainsariensistemakbatezegiteaegindako

ahaleginarekin. - Gizabaliabideensistema(sustapena,prestakuntza

eta garapen profesionala). - Zerbitzuaematenzaienerabiltzaileekinharreman

ezegokiak edukitzea lanean. - Erabiltzaileekgehiegieskatzeaetaarreta-eskaera

jarraituak egitea zerbitzuan. - Truke-faktoreakantolakuntzarenetahortikkanpoko

bizitzaren artean.

- Nekefisikoaedopsikologikoa.- Jarrerahotzetadespertsonalizatuabesteekiko

harremanean. - Moldakaiztasunprofesionalarensentimendua.- Frustrazioaetagogogabetasuna.- Urruntzeemozionala,zinismoaetaironia

erabiltzailearekiko harremanean, eta hoztasuna. - Akiduraemozionala.- Oldarkortasuna,etsaitasuna.


- Lanaketatxandakbanatzean,langileenartekodesberdintasunak saihestea.

- Zerbitzuakemateagatikoetajardueraprofesionalengatikoaitortza-edotaordainsari-politikak ezartzea.

- Langilearenbeharrekinbategitendutenprestakuntza-plangarrantzitsuakeskaintzea.

- Trebetasunsozialenetakomunikazioarenarlokoprestakuntza orokorra eskaintzea.

- Gizarte-bazterketaegoerandaudenpertsonekinkomunikatzeko trebetasunen inguruko prestakuntza ematea langileei.

- Erabiltzaileekzerbitzuareninguruandutenasebetetze-mailareningurukofeedbackaematea.

- Erabakiakhartzenetaantolakuntzahobetzekoparte hartzen duten lantalde eraginkorrak sortzea.

- Prestakuntzaespezifikoaeskaintzea,artatzendirenpertsonenjarrera-ildoezegokiak(modujarraianlaguntzarikezematea,erantzunkatastrofikoak,xantaia emozionalak, portaera autoritarioak eta gogorrak, lan profesionalaren gaineko kritikak...) prebenitzeko.

- Langileentzakoprestakuntzaetaentrenamenduaadimen emozionalean.

- Langileenartean“Burnouten”sindromeahautemateko mekanismoak ezartzea.

- Estresariagertzendenuneanegiteaaurre,horrenjatorria konpontzeari ekinez, prozesu negatiboan aurreraegiteasaihestealdera;hauda,lanagatik“erreta” sentitzeraino ez iristeko.

- Egoerariaurreegitea,etaarrazoinagusiabilatzea.- Ezeztapeneanezerortzea;sintomafisikoedo

psikologiko larriak baldin badaude, ez mugatzea “estresarengatik da” esatera.

- Bizimoduosasungarriaedukitzea(dieta,ohituraketa ariketa).

- Loegitealehentasunada,etaatsedenabeharrezkoa, indarra berritzeko.

- Askotarikoerlaxazio-ariketakegitea;yogaedoarnasa hartzeko teknikaren bat.

- Egokiuztartzeafamiliakobizitza,atsedenaetalanaldia.

- Bilerasozialakareagotzea.- Plazer-uneak,aisiaetaatsedenaareagotzea.- Suminkortasunaetaerresuminezkozein

sumindurazko erantzunak neurtzea laneko gorabeherenaurrean,auto-kontrolemozionalekotrebetasunetan gaituz edo laguntza profesionala bilatuz.


SEXU JAZARPENA


- Komentariozakarrakedolizunak.- Sexu-eskakizunaketa-intsinuazioak.- Sexu-ukituak.- Begiradaedokeinulizunak.

- Suminkortasuna,antsietatea.- Umore-aldaketak.- Frustrazioaetainpotentzia-sentimenduak.- Norberarenganakoerrukiaetaisolamendua.- Antsietatearensintomafisiologikoarinak.


- Prozeduraformalaknahizinformalakabiarazteaantolakundean,sexu-jazarpenaprebenitzeko.

- Berariazkondenatzeasexu-jazarpena,etalangileguztiek tratu duina jasotzeko eskubidea dutela defendatu, adieraziz jazarpenezko jarrerak ez direla ez baimenduko, ez barkatuko, eta behar direndiziplina-neurriakezarrikodirelahorretarako.

- Biktimekjarraitubeharrekoprozeduraazaltzea,seriotasuna, isilpekotasuna eta babesa ziurtatuz egon daitezkeen errepresalien aurrean.

- Ziurtatzealangileeisexu-jazarpenarenprebentzio-politika jakinarazten zaiela, eta horiek jakin dezatela kexatzeko eskubidea dutela, eta, horretarako,sexu-jazarpenezkojarrerakezonartzekokonpromisofinkoadagoela.

- Lanekosexu-jazarpenarenprebentzioarenarloanprestatzea langileak.

- Salaketarenprozedurarenberriematea.

- Sexu-jazarpenezkojokaerakidentifikatzea.- Sexu-jazarpenaofizialkikomunikatzeaetasalatzea,babes-neurriegokiakabiarazidaitezen.

- Isolamendusozialasaihestea,harremansozialakedukiz eta aisialdiko jarduerak eginez.

- Sexu-jazarpenarenprozesuarengainekoerruduntasuna saihestea.

- Laguntzamedikua,psikologikoaetalegalaeskatzea, bai plan terapeutikoa diseinatzeko, prebentzio-neurriekin,farmakologia-tratamenduekin edo laneko bajarekin adibidez, bai kontu juridikoak jorratzeko.


LANEKO INDARKERIA


- Ahozkojarreramehatxagarriaklangilearentzat.- Ahozkoirainedomehatxuzuzenak.- Ahozkojazarpenaetalarderia.- Borroka,kolpeakematekosaiakera.- Erasofisikoak(harramazkak,ostikoak,haginkadak,

atximurrak...)

- Antsietatearensintomafisiologikoak.- Antsietatezkoerantzunak.- Egonezinaetadefentsa-jarrerakedukitzeapertsona

bortitzekin.- Suminkortasunaetaumore-aldaketak.- Frustrazioaetababesgabetasun-sentimendua.- Hauskortasun-etazaurgarritasun-sentsazioa,

gainkarga emozionala eta tentsio psikikoa.


- Lanekoindarkeriarenprebentziorakopolitikaeraginkorrak ezartzea.

- Langileaklanekoindarkeriarenprebentziorakoprestatzea.

- Biktimarilaguntzaeskaintzea.- Biktimarilaguntzea:lehenlaguntzaketabehardenmediku-laguntzaematea.

- Gertakaribortitzareningurukoikerketaegitea.- Erabiltzaileenarretabeharbezaladiseinatutaeta

kudeatuta dagoela ziurtatzea. - Arriskuhandiadutenzerbitzuaktxandakatzea,

pertsona bera ez dadin egon beti arrisku beraren eraginpean.

- Komunikazio-estrategietanetagatazkakkonpontzeko tekniketan gaitzea langileak.

- Larrialdietarakoprozeduraargiakezartzea,gertakariren bat jazoz gero zer egin eta nora joan jakiteko.

- Lanpostuanindarkeriazkoegoerakmaneiatzekomoduariburuzkoprestakuntzaespezifikoaematea.

- Indarkeriazkoekintzasalatzeaetaindarkeria-kasuetan ezarri behar den protokoloa ezartzea.

- Jarrerabortitzakedotanarriadurakognitiboadutenpertsonenaztoramenamaneiatzekojarrera-ildoakezartzea.


ADMINISTRAZIOETAKUDEAKETAARLOAETAZERBITZUETAJARDUERALAGUNTZAILEENARLOALANPOSTUKO EGINKIZUNAK

·Administrazio-lanakegiteazetaantolakundeaetahorrenzentrobatedobatzukkudeatzeaz arduratzen diren langileak.

LANPOSTUKO ARRISKU PSIKOSOZIALAK ETA JARDUNBIDE EGOKIEN PROPOSAMENAK

ESTRESA


- Gehiegizkolan-zama.- Gaitasun-gabezia.- Lanerrepikakorrak.- Erantzukizuna.- Erabakitzekoaskatasuna.- Argitasunalanetan.- Partaidetza-gabezia.- Komunikazio-gabezia.- Gatazkaklankideekin.- Ezegonkortasunalanean.- Lanekobaldintzafisikoak.- Osotasunfisikoagordetzekoarriskuak.- Lanaldiarengehiegizkoiraupena.- Gauekotxandak.- Lan-erritmoa.

- Gogorikeza.- Motibaziorikeza.- Urduritasuna.- Nahaste-sentipena.- Erabakiakhartzekozailtasuna.- Ziurgabetasuna.


- Langileariegokitzealan-zamaeta-erritmoa.- Langilebakoitzarengaitasunenaraberaantolatzealan-ordutegiaketalan-banaketa.

- Egokizehaztealanpostuarenardurak.- Sustapenprofesionalaerrazteaetaahaleginaeta

eraginkortasuna saritzen direla ziurtatzea. - Lanekoegonkortasunari,prestakuntza-planen

garapenari eta langileen gaitasunen kudeaketari laguntzea.

- Langileenparte-hartzeasustatzea,berenlanpostuarekin zerikusia duten erabakiak hartzeko orduan.

- Barne-komunikaziorakobideegokiakemateaantolakundean.

- Lanekogatazkakkudeatzekoetakonpontzekoprozesua garatzea antolakundearen barruan.

- Norkbereburuariesleitzealanak,denboraerrealean egin ahal izan daitezen.

- Gehiegizkolanakentzea,gurelanaldianordutegiakezarriz eta atseden txikiak hartuz.

- Aldibereanhainbatlanezegitea.- Perfekzionismo-etaautoexijentzia-mailaaltuak

kontrolatzea. - Beharbesteloeginetabizkorgarriakkendu

eguneroko dietatik. - Erlaxazio-ariketakegiteaerregulartasunez.- Dietaorekatua.- Kirolarinaetaaisialdi-jarduerakegiteasarri.- Osasun-arlokoprofesionaleikontsultatzealoegitekozailtasunak,nekeorokortua,etsipena,umore-aldaketak,suminkortasunaetaantsietate-zantzuarinak edukiz gero.


BURNOUT


- Higaduraemozionala.- Autoestimuprofesionalarengabezia.- Lanekoatsekabea.- Nekefisikoaetaemozionala.

- Konfiantza-galera.- Norberarenbalio-galera.- Erruduntasunagaratzealangilearengan.- Insomnioa.- Antsietatea,frustrazioa,autoestimubaxua.- Suminkortasuna,urruntzeafektiboa.- Motibazioagaltzeaetaatsekabepertsonala.- Nortasun-aldaketak.- Akiduraemozionala.- Digestio-nahasmenduak.Pisu-aldaketak.


- Zuzendaritza-estiloparte-hartzailea.- Lanekoitxaropenakargitzea,langileak

antolakundearekin duen kontratu psikologikoari dagokionean (antolakundeak langilearekin dituen itxaropenak eta promesak).

- Aukeragehiagoeskaintzealanekotxandenaukeraketan.

- Profesionalenkoordinazioaerrazteazerbitzuaematean.

- Feedbackaematealangileei,bailanaegitekomoduaren gainekoa, bai bezeroek jasotako zerbitzuarengaineandutenasebetetze-mailarengainekoa.

- Langileenestimuasustatzea,berenlanaaitortzekopraktiken bidez.

- Komunikatzekoguneinformalaketakomunikazio-prozesu anitzak sustatzea langileen artean (horizontala, goranzkoa, beheranzkoa).

- Erabakiakhartzenetaantolakuntzahobetzekoparte hartzen duten lantalde eraginkorrak sortzea.

- LangileenarteanBurnoutensindromeahautematekomekanismoak ezartzea.

- Azaldudenarazoarimoduaktiboanaurreegitekoestrategiak abiaraztea.

- Banaka,lanaaberastekoteknikakezartzea;hala nola, eginkizunak aldatzea, jarduerak aldatuz: telefonoz hitz egitea, fotokopiak egitea, ordenagailuan lan egitea eta abar.

- Asperduraetafrustrazioasaihestea.- Lankideekinharremantirabiratsuakedota

gatazkatsuak saihestea.- Entrenamenduagatazkakkonpontzeko

estrategietan. - Kirolarinaetaaisialdi-jarduerakegitea.- Lanekogorabeherenaurrean,suminkortasuna

eta erresuminezko zein sumindurazko erantzunakneurtzea,auto-kontrolemozionalekotrebetasunetan gaituz edo laguntza profesionala bilatuz.


SEXU-JAZARPENA


- Komentariozakarrak,txisteak,piropoakedoelkarrizketa lizunak.

- Keinulizunak,imintzioak.- Telefonobidezkodeiak,elkarrekinirtetekopresioaketasexu-harremanakedukitzekogonbidapenak.

- Sexu-ukituak.

- Suminkortasuna,antsietatea.- Babesgabetasun-sentimenduak.- Antsietate-egoerak.- Depresioa.- Inpotentzia-sentimenduak.- Norberarenganakoerrukiaetaautoestimubaxua.


- Prozeduraformalaknahizinformalakabiarazteaantolakundean,sexu-jazarpenaprebenitzeko.

- Berariazdebekatzeasexu-jazarpena,etalangileguztiek tratu duina izateko eskubidea dutela defendatu, adieraziz jazarpenezko jarrerak ez direla ez baimenduko, ez barkatuko, eta behar direndiziplina-neurriakezarrikodirelahorretarako.

- Biktimekjarraitubeharrekoprozeduraazaltzea,seriotasuna, isilpekotasuna eta babesa ziurtatuz egon daitezkeen errepresalien aurrean.

- Ziurtatzealangileeisexu-jazarpenarenprebentzio-politika jakinarazten zaiela, eta horiek jakin dezatela kexatzeko eskubidea dutela, eta, horretarako,sexu-jazarpenezkojarrerakezonartzekokonpromisofinkoadagoela.

- Lanekosexu-jazarpenarenprebentzioarenarloanprestatzea langileak.

- Salaketarenprozedurarenberriematea.

- Sexu-jazarpenezkojokaerakidentifikatzea.- Sexu-jazarpenaofizialkikomunikatzeaetasalatzea,babes-neurriegokiakabiarazidaitezen.


- Sexu-jazarpenarenprozesuarengainekoerruduntasuna saihestea.

- Laguntzamedikua,psikologikoaetalegalaeskatzea, bai plan terapeutikoa diseinatzeko, prebentzio-neurriekin,farmakologia-tratamenduekin edo laneko bajarekin adibidez, bai kontu juridikoak jorratzeko.

LAN MENDEKOTASUNA


- Laneangehiegiinplikatzea.- Lanaribaliohandiegiaematea.- Lanakeskuordetzekoezintasuna.- Lanarieskaintzenzaiondenborarengaineko

kontrola galtzea. - Lanarengainekokontrolgehiegiedukitzea.

- Hiperaktibitateaetaetengabekopresa.- Erlaxatzekozailtasunak.- Antsietate-sintomalarriak.- Insomnioa.- Arazokardiobaskularrak.- Urdail-hesteetakonahasmenduak.- Lan-harremantxirotuak.- Erretasunaetasuminkortasuna.- Autoestimubaxua.


- Lanaketaardurakeskuordetzekokulturaetataldeko lana sustatzea antolakundean.

- Langileariegokitzealan-zamaeta-erritmoa.- Langilebakoitzarengaitasunenaraberaantolatzealan-ordutegiaketalan-banaketa.

- Egokizehaztealanpostuarenardurak.

- Jarduera-sortazabalekikoetaahaleginhandiekikokonpromisoa saihestea, ahalik eta denbora gutxienean toki nabarmenduan egoteko hartzen bada.

- Xedeosohandiakplanteatzeasaihestea.- Lanaldiaeguneko8orduetatikharagoluzatzea

saihestea. - Familiakoetalanekobizitzakegokibateratzea.- Laguntzaprofesionalarenbidezjorratzealan-

mendekotasuna.


MOBBING-A EDO LANEKO JAZARPENA


- Nahita,komunikazioagabetzea.- Ahozkoerasoak.- Kritikaprofesionalaketapertsonalak.- Mehatxufisikoak/psikikoak,lekukoaksaihestuz.- Biktimarientzungoregitea.- Lanumiliagarriakegiterabehartzea.- Biktimarenganakokalumnia.- Erasoaklan-ingurunean.

- Konfiantzanarriatzea.- Norberarenbalio-galera.- Erruduntasunagaratzeabiktimarengan.- Insomnioa.- Antsietatea.- Suminkortasuna.- Nekea.- Nortasun-aldaketak.- Burukomina.- Digestio-nahasmenduak.-Pisu-aldaketak.


- Lanekojazarpenarenesanahiazabaltzeaantolakundean.

- Jazarpenarenirismenaetanolakotasunaikertzea.- Antolakundearenkonpromisoetikoa,jazarpenikgabekolan-inguruneasustatzeko.

- Biktimeinonetanolalagunduahalzaienazaltzea.- Biktimarilaguntzaeskaintzea.- Isilpekotasunarietainpartzialtasunarieustea

prozesuan. - Langileenetahorienordezkarieninplikazioa

bermatzea laneko jazarpenaren detekzioan eta prebentzioan.

- Jardutekoprotokoloaegitea,lanekojazarpenaprebenitzeko eta, gertatuz gero, arreta emateko.

- Lanekojazarpenezkojokaerakidentifikatzea.- Jasotzendituenjazarpenezkojokaerakahaliketa

lasterren dokumentatzea eta erregistratzea. - Publikoegiteaintimitateanetaezkutuanjasotzen

diren jazarpenezko jarrerak, eta lankideei, nagusiei, zuzendariei, aholkulariei, familiakoei eta lagunei komunikatzea horiek.

- Haserreaetaerresuminakontrolatzeaetabideratzea.

- Adierazkorraizatea,etapasibotasunikzeinoldarkortasunik gabe erantzutea kalumniei eta kritika suntsitzaileei.

- Norberarendatuak,dokumentuaketaartxiboakbabestea, jazarleen gaitasun manipulatzaileekin fidatugabe.


- Jazarpen-prozesuarengainekoerruduntasunasaihestea.

- Ezsaiatzeajazarleakonbentzitzenedoaldatzen.- Jazarpenazhitzegitea,etajokaerahoriekeragiten

dituzten emozioak adieraztea. - Laguntzamedikua,psikologikoaetalegala

eskatzea, bai plan terapeutikoa diseinatzeko, prebentzio-neurriekin,farmakologia-tratamenduekin edo laneko bajarekin adibidez, bai kontu juridikoak jorratzeko.

- Jazarlearientzungoregitea,azkenerabakigisa.


6. BIBLIOGRAFIA

- Arquer,MaríaIsabel;MartinDaza,Félix;Nogareda,Clotilde.NTP388:Anbiguotasunaetarol-gatazka.1995.- Arquer,M.Isabel;OncinsdeFrutos,Margarita.NTP444:Lanekoedukiahobetzea:zereginaktxandakatzea,

zabaltzea eta aberastea. 1997. - BresoEsteve,Edgar;Balanova,Marisa.NTP732:Lanarenerruzerretaegotearensindromea“Burnout”(III):

Neurtzeko tresna. 2006. -OCEMFEGaztelaetaLeon.Zerbitzuen sektoreandesgaitasunfisikoetaorganikoadutenpertsonentzakoArriskuPsikosozialakPrebenitzekoJardunbideEgokienDibulgazioGida:Etxezetxekolaguntza.2010.

-MalagakoenpresaburuenKonfederazioa.LanekoArriskuPsikosozialenPrebentzioGida.2013.- FidalgoVega,Manuel.NTP704:Lanarenerruzerretaegotearensindromeaedo“Burnout”(I):definizioaeta

sorkuntza prozesua. 2005. - FidalgoVega,Manuel.NTP705:Lanarenerruzerretaegotearensindromeaedo“Burnout”(II):Ondorioak,

ebaluazioa eta prebentzioa. 2005. - LanekoetaGizarteSegurantzakoIkuskaritza.7.FaktoreErgonomikoetaPsikosozialak.2006.- LizarrakoMerindadekoEnpresenElkartea(LASEME).ETE-etanArriskuPsikosozialenKudeaketarakoJardun-

bide egokien gidaliburua.- Salanova,Marisa;DelLibano,Mario;Llorena,Susana;Schaufeli,Wilmar.NTP759:Lanarekikomendekotasuna.2007.-MartinDaza,Félix;NogaredaCuixart,Clotilde.NTP438:Estresarenprebentzioa:eskuhartzeaerakundean.1997.-MartinDaza,Félix.NTP318:Estresa:sortze-prozesualanarloan.1993.-MartinDaza,Félix.NTP349:Estresarenprebentzioa:eskuhartzeabanakoarengan.1994.- MartinDaza,Félix;PérezBilbao,Jesús.NTP476:Xaxatzepsikologikoalanean:mobbinga.1998.-MejíaGracia,Ana;CarbonellVaya,Enrique.NTP891:Lanekoindarkeriarilotutakogatazkeikonponbideau-

tonomoa emateko prozedura (I). 2011. -MorenoJiménez,Bernardo;BáezLeón,Carmen.Faktoreetaarriskupsikosozialak,formak,ondorioak,neu-

rriak eta jardunbide egokiak.2010- PérezBilbao,Jesús;NogaredaCuixart,Clotilde.NTP489:Indarkerialantokian.1998.- PérezBilbao,Jesús;SanchoFigueroa,Tomas.NTP507:Sexu-jazarpenalanean.1999.- Salanova,Marisa;DelLibano,Mario;Llorena,Susana;Schaufeli,Wilmar.NTP759:Lanarekikomendekotasuna.2007.

WEBEKO BALIABIDEAK- LanekoSegurtasunerakoetaOsasunerakoEuropakoAgentziahttp://www.osha.europa.eu/es- LanekoArriskuakPrebenitzekoFundazioahttp://www.funprl.es- LanekoSegurtasunerakoetaHigienerakoInstitutuNazionalahttp://www.insht.es- LanekoBaldintzenEstatukoBehatokiahttp://www.oect.es-Mobbing-ariburuzkoinformazioespezifikoahttp://www.mobbing.nu/- LanarenetaGizarteSegurantzarenIkuskaritzahttp://www.mtas.es/itss/index.html- Istas:Lan,IngurumenetaOsasunekoInstitutuSindikalahttp://www.istas.net-ArriskupsikosozialenEtengabekoBehatokia:http://extranet.ugt.org/SALUDLABORAL/OPRP- Erakundeetako eta laneko psikologia ikertzeko unitatea (UIPOT), ValentziakoUnibertsitatekoa http://

www.uv.es/uipot- LanekoSegurtasunetaOsasunerakoEuskalErakundeahttp://www.osalan.es-ArriskupsikosozialenEtengabekoBehatokia:http://extranet.ugt.org/SALUDLABORAL/OPRP

TXOSTENA: ARRISKU PSIKOSOZIALEN PREBENTZIOA ESKU … · 2017-11-14 · dago, 1995eko testu...

Documents

Transcript of TXOSTENA: ARRISKU PSIKOSOZIALEN PREBENTZIOA ESKU … · 2017-11-14 · dago, 1995eko testu...