TRANTSIZIOAN DAUDEN ESPAZIOAK AINTZAT HARTZEKO … · 2017-02-03 · sortu dituzte hirietan eta...

TRANTSIZIOAN DAUDEN ESPAZIOAK AINTZAT HARTZEKO AUKEREN AZTERKETA EAEko LURRALDE ANTOLAMENDUAREN GIDALERROEN (LAG) BERRIKUSPENAREN OINARRIZKO DOKUMENTUAN

2016ko UZTAILAREN 21a

Ane Abarrategi Zaitegi – Ttipi Studio

Irati Burgués Asteasu – B-studio arkitektura

3

AURKIBIDEA

1. SARRERA ................................................................................................................... 5

2. IKUSPEGI OROKORRA .............................................................................................. 7

testuingurua eta justifikazioa ................................................................................... 7

aldaketa sozioekonomikoak eta espazioaren ekoizpena ......................................... 7

lurraldearen erabilera eta ekoizpenarekin lotutako errealitate espazial

berriak ................................................................................................................... 11

3. JARDUNBIDE EGOKIAK ........................................................................................... 15

bertara ekartzeko esperientziak eta ereduak ........................................................ 15

bertarako ekartzeko lehen oharrak ........................................................................ 34

4. EGUNGO ESPARRUAREN GABEZIAK ETA AUKERAK ........................................... 37

4/1990 Legea, Euskal Herriko Lurralde Antolakuntzari buruzkoa .......................... 37

Euskadiko lurralde-antolamenduko gidalerroen berrikuspena ............................... 38

EAEko lurzoruari eta hirigintzari buruzko 2/2006 Legea ........................................ 40

5. AURRERAPENEAN LAGak GEHITZEKO PROPOSAMENA ..................................... 45

trantsizioan dauden espazioak aintzat hartzeko lurralde-estrategia ...................... 45

aurrerapenean gehitzeko idazki-proposamena ..................................................... 47

5

1. SARRERA

Dokumentu hau Ingurumen eta Lurralde Politika Saileko Administrazio eta Lurralde Plangintzaren

Sailburuordetzak eskatuta idatzi da. Ane Abarrategi Zaitegik eta Irati Burgués Asteasuk egin dute, EAEko

Lurralde Antolamenduaren Gidalerroen Berrikuspenaren Oinarrizko Dokumentuaren idazketaren esparruan

(dokumentua 2015eko azarokoa da).

Txostenaren xedea honakoa da: EAEko Lurralde Antolamenduaren Gidalerroen Berrikuspenaren Oinarrizko

Dokumentuaren baitan hiri-errealitate berriak barne hartzeko aukera aztertzea –hala nola zaharkitutako edo

trantsizioko espazioen bitarteko erabileren edo erabilera iragankorren bidezko berraktibazioa, bai eta horien

ekoizpen eta kudeaketa kolaboratiboa ere– .

Dokumentuak ibilbide bat osatzen du, egungo testuinguru sozioekonomikoa eta horrek lurralde-ekoizpenarekin

duen lotura aztertzetik hasi eta LAGen aurrerapen-dokumentuari eransteko idazketa-proposamen bat egiteraino.

Horretarako, jarduketa eta eredu mota horiek gauzatzen eta nabarmentzen dituzten jardunbide eta esperientzia

egokien katalogo bat prestatu da, eta horietatik gure lurraldean aplikatzeko zenbait ekintza eratorri dira. Gainera,

dokumentuan egungo lege-esparruaren azterketa bat egiten da, oinarritzat hartuta EAEko lurralde-

antolamenduari buruzko 4/1990 Legea, 2015eko EAEko Lurralde Antolamenduaren Gidalerroen

Berrikuspenaren Oinarrizko Dokumentua eta EAEko lurzoruari eta hirigintzari buruzko 2/2006 Legea. Hala,

esparru horrek esperientzia eta jardunbide disruptiboen azterketatik eratorritako ekintzak ezarri ahal izateko

dituen gabeziak eta aukerak aztertzen dira.

Azkenik, eta aipatutako azterketaren emaitza moduan, dokumentuan idazketa bat proposatzen da, hura 2015eko

azaroko LAGen Berrikuspenaren Oinarrizko Dokumentuan eransteko. Haren azken xedea etorkizuneko lurralde-

estrategiaren barruan trantsizioan dauden espazioak, erabilera iragankorrak eta horiek ekoizteko eta kudeatzeko

lankidetza-eredua aintzat hartzea da.

7

2. IKUSPEGI OROKORRA

testuingurua eta justifikazioa

Ikusten hasi gara ohiko lurralde-plangintzako eta -egikaritzeko eredua, ekonomia-hazkundeko testuinguruetan

eta industria-aroko edo aro modernoko gizarteetan funtzionatzeko diseinatutakoa desegokia dela geldialdi,

krisialdi eta gizarte-ereduaren aldaketa-garaietan. Hainbat eraldaketa gertatzen ari dira, eta horrek

planifikatutakoa modu linealean eta planen arabera ezartzeko zailtasunak eragiten ditu: plangintzaren eta

egikaritzearen arteko denbora ezin da aurretik jakin, arrazoi teknikoak edo ingurumen-, ekonomia- nahiz gizarte-

arrazoiak direla eta. Faktore eta aldaketa horiek guztiak, gainera, aurreko garaietan baino maizago eta abiadura

handiagoz gertatzen dira, eta eragin erabakigarria dute espazioaren ekoizpenean. Hala, denborak, erabilerak eta

kudeaketa-moduak esku-hartzeari dagokion errealitate zehatzera egokitzeko beharra agerian uzte dute.

Hiri-espazio huts edo zaharkituetako aldi baterako erabilera iragankorrak azken hamarkadetan ekonomiak eta

gizarteak izan dituzten egiturazko aldaketen ondoriotzat har daitezke. Aldaketa horiek aukerarako espazioak

sortu dituzte hirietan eta kokaleku urbano txikiagoetan, eta bertan, hainbat gizabanakok, taldek eta/edo enpresa-

jarduera sortzaile eta sozialek esku-hartze urbanoko eredu herritarrak eta bat-batekoak gauzatu ahal izan

dituzte, ohiko hirigintza-plangintzatik, -egikaritzetik eta -kudeaketatik kanpo.

Testuinguru horretan premiazkoa dirudi egoera, erabilera eta praxi mota horiek lurraldearen definizioaren,

plangintzaren eta kudeaketaren barruan txertatzeko edo onartzeko aukera begiztatzea. Egungo lege-esparruak

eskaintzen dituen aukerak aztertuz eta arlo horretan abiarazitako hainbat esperientzia eta ekimen behatuz

txosten honen helburua errealitate horiek testuinguruan kokatzea da, LAGetan trantsizioan dauden espazioak1

eta erabilera iragankorrak2, bai eta lurraldearen ekoizpenerako eta kudeaketarako lankidetza-ereduak ere, barne

hartzea sustatzeko3. Modu horretan, lurralde-aprobetxamendua sustatzea eta lurralde adimentsua sortzea

bilatzen da, bere birsorkuntza-beharrei bertan bizi diren eragileen ekimenaren bitartez erantzuteko gai izango

den lurralde bat.

aldaketa sozioekonomikoak eta espazioaren ekoizpena

Azken hamarkadetan gertatutako eraldaketek espazioaren eta lurraldearen ekoizpenean eragin dute. Asko eta

askotakoak dira, beroriek lurralde- eta hiri-ereduan izan dituzten ondorioak bezala. Aldaketa horiek hiri-

hutsuneak eta/edo lurralde zaharkituak utzi dituzte bidean, eta aldaketa sakonak lurraldea bere osotasunean

egituratzeko moduan.

Laburpen gisa, oro har, esan genezake aurreko garaietan ez bezala lurraldea gune metropolitanoetan

egituratzeari uzten ari zaiola, hau da, ingurune gutxi gorabehera konpaktu eta aglomeratu batez inguratutako

1Ikusi «Lurraldearen espazio-, erabilera- eta ekoizpen-errealitate berriak» atala. 2Ikusi «Lurraldearen espazio-, erabilera- eta ekoizpen-errealitate berriak» atala. 3Ikusi «Lurraldearen espazio-, erabilera- eta ekoizpen-errealitate berriak» atala.

8

hiritan edo hirigune nagusitan antolatzeari. Horren ordez, gero eta gehiago ikusten duguna «hiri- eta eskualde-

lurralde etena da, eremu konpaktuak eta beste eremu lauso batzuk nahasten dituena, askotariko erdigunez eta

bazterreko eremuz osatua, espazio urbanizatuz eta beste espazio babestu edo zain utzitako batzuez»,

globalizatutako bikaintasunezko kokalekuak eta profil txikiko hiri-zatiak dituztenez. Errealitate berri horiek hiriko-

eskualdeko lurraldearen dimentsio-aniztasun moduko bat sortzen ari dira: erdiguneak, aldiriak, geometria

aldagarriko sare osagabea hiri ertain eta txikietan, hirigintza lausoa, erabilerarik gabeko azpiegiturak, bazterreko

kokaleku eta habitatak, etab. Hutsune, zaharkitze eta dimentsio berri horien kausak ulertzea ezinbesteko

eginkizuna da testuinguru eta errealitate horretara egokituko diren jarduketak proposatzeko orduan.

Industria-iraultzaren garaian, etengabe agertzen ziren hiriaren inguruko ideia berriak, espezializazioaren eta

zonakatzearen logikak markatuak; hiri «fordokeynesio-corbusiar»4 izenez ere ezagutu zen. Eredu hori

plangintzaren, funtzio bakarreko zonakatzearen eta hiri-egitura hierarkikoaren bidez eraginkor egin zen

arrazionaltasun sinplifikatzailean oinarritu zen, eta hainbat hamarkadatan industriaren funtzionamenduan

nagusitutako logika berberean oinarritu zen: «Ekoizpenera eta merkataritza-guneetako kontsumora,

industrialdetara eta zirkulazio lasterrera egokitutako hirigintza eratzea, eta era berean, Ongizate Estatua talde-

ekipamenduekin, zerbitzu publikoekin eta etxebizitza sozialarekin hezur-mamitzea».5 Logika horren pean bizi

izan du lurralde urbanizatuak egun arte ezagutu den eskala handiko hedapen, zabalkuntza eta berregituraketarik

handiena, eta horrek konfiguratu du hiria gaur egun ezagutzen dugun moduan.

70eko hamarkadako petrolioaren krisialditik aurrera, gainbeheran hasi zen eredu fordista, eta orduan

abiarazitako eraldaketek mundu-mailako konfigurazio ekonomiko, sozial eta politiko berria ekarri dute. 70eko

hamarkadaren amaieratik, herrialde garatuek bizitako dezelerazioak Ongizate Estatuaren krisialdia eragin zuen.

Testuinguru horretan, ekoizpen-maila biziagoa, zabalagoa eta merkeagoa bilatuz, ekoizpen-prozesuak

nazioartekotu egin dira, eta horrek mendebaldeko industria-jardueraren zati handi bat desagerrarazi du; aldi

berean, baina, ekoizpen-eredu industrial globalizatu bat ezartzera behartu du, eta, haren ondorioz, ekoizpen-

prozesu bat mundu-mailako hainbat eskualdetan garatu eta zatitu daiteke. Ekoizpen-ereduaren aldaketa horrek,

gainera, herrialde garatuenetako ekonomietan baliabideak nekazaritza eta industriatik hirugarren sektoreko

jarduerara pasatzea eragin du, bai eta eskaintzan eta eskarian aldaketa sakonak eta teknologia- eta

komunikazio-arloko aurrerapenak ere. Hirugarren sektoreak indar saihestezina hartu badu ere, esan daiteke

prozesu horrek duala izaten jarraitzen duela eta nolabaiteko integrazioa dagoela bi jardueren artean; hala,

ekoizpen-ereduaren joerari «industriaren hirugarren sektorerako joera» edo «hirugarren sektorearen

industrializazioa» deitu dakioke. Gauzak horrela, desindustrializazioa eta hirugarren sektorerako joera prozesu

paraleloak dira, eta bestelako ekoizpen-egitura bat sortu dute: ekoizpen malgua, bertikalki desintegratua,

hirugarren sektoreko enpresa berezituen azpikontratazioan oinarritua.

Ekoizpen-eredu berri horrek aldaketak eragin ditu, ez enpleguan eta haren lan-egituran soilik; aldaketa horiek,

gainera, ekonomia-jarduera kokatzeko eta, hortaz, hiriko lurraldea eta espazioa konfiguratzeko eta erabiltzeko

jarraibide berriak eragin dituzte. Hiriko eremu estentsiboak edo erdiguneak hartzen zituzten industria zaharrak

desagertuz joan dira, eta toki txikiagoa hartzen duten edo aldirietara edo industrialdeetara lekualdatu diren

jarduera ekonomikoko beste industria eta sektore batzuei bide eman diete. XIX. mendeko industria-hiriak

4. Ascher, François. Los nuevos principios del urbanismo. Alianza Editorial, 2004. 5. Ascher, François. Los nuevos principios del urbanismo. Alianza Editorial, 2004.

9

metropoli industrialari bide eman zion. Bertan, industria aldiriekin lotzen hasi zen, hirigunea hirugarren sektoreko

jardueretan eta zerbitzuetan berezitu zen heinean. Horrela, benetako hiriak eskualderantz zabaldu ditu bere

mugak. Hiri postindustrialez hitz egiten hasten da; kasu askotan egiazki metropoli-eskualde industrialen zati

diren hiriez6.

Dinamika horiek, beste fenomeno batzuen artean, lurralde eta hiri abandonatu edo zaharkituaren agerpenean

islatzen dira. Izan ere, ekonomia-arloan dago lurraldearen eta hiriaren zatiketa sozioespazialaren eta

zaharkitutako edo erabilerarik gabeko espazio berri asko agertzearen eragile nagusietako bat: «(…) Gaur egun,

literaturan gero eta adostasun handiagoa dago hirietan gertatu den espazio-banaketaren jatorriaren inguruan.

Horren arabera, 70eko hamarkadaren hasieratik modu nabariagoan gertatzen ari dira aldaketa esanguratsu

horiek. Aldaketa horien ageriko aldea handitu egin da. Berdin gertatu da, nazio barruzko zein nazioarteko

testuinguruan, bestelako aldaketen kasuan, aurrekoekin batera modu paraleloan edo beharbada haien akuilu

modura; hor dira globalizazio-prozesua, ekoizpen-moduen aldaketa, Ongizate Estatuaren narriadura, botere-

harremanetako ezberdintasunak, teknologien garapena... Guztiek daukate eragina hiri-patroietan, hirien barruan,

bai eta haien arteko harremanean ere. »7.

Marcuse, Kempen eta beste egile batzuek espazio horien artean eredu sozioekonomikoaren aldaketek

eragindako hainbat hiri-hutsune mota bereizten dituzte:

– Hiriguneetan kokatutako manufaktura-espazioak: aski ezaguna da manufaktura-enpresa handiak

hirietako erdiguneetatik aldirietara mugitu direla; urbanizatu gabeko aldiriak fisikoki eta ekonomikoki

onuragarriagoak dira industria handiarentzat, eta gainditu egin dira aldirietako garraioarekin eta

komunikazioarekin lotutako oztopoak, horien alde inbertitu baita. Joera hori ETEetara zabaltzea,

hiriguneen berezko dinamikekin lotutako industriak barne (inprenta, moda, ehungintza, diseinua, etab.),

fenomeno berriagoa da. Teorian, jarduera horiek hobeki funtzionatzen dute erdiguneetan edo hirietatik

hurbil kokatuta daudenean, baina horiek ere lekualdatu dira zerbitzu-sektoreko jarduerak areagotu diren

eta higiezinen prezioek gora egin duten neurrian.

– Industria-orubeak: lehenago esan bezala, ez da berria industria aldiri ekonomikoki errentagarriago eta

fisikoki egokiagoetara eramatea; hala ere, industria-orubeen eta gorago aipatutako manufaktura-espazio

zentralen arteko aldea da kasu honetan ez dela lekualdatze bat, abandonatze hutsa baizik. Azpiegitura eta

eraikin masiboak bestelako erabileretara egokitzeko zailtasunak, alde batetik, eta lurzoruen kutsaduraren

arazoak, bestetik, eragiten dute maiz espazio horiek bertan behera uztea edo hutsik egotea. Espazio huts

horien eskala nabarmen bizkortu da globalizazio-aldian, baina berriki garatutako espazioetan eta

jardueretan ere eragina izaten hasi da; izan ere, nahiz eta horietan zaharkitze fisikoko edo espazialeko

arazorik ez egon, badira nazioarteko inbertsioei eta berrantolamenduei dagozkien arazoak, eta horiek

bertan behera uztea eragiten dute.

Prozesu horien erritmoa nabarmen bizkortu da gaur egun. Nahiz eta kasu eta esperientzia batzuetan espazio

zaharkitu horiek erreklamatu eta geroago beste erabilera batzuetarako birgaitu diren (hiriko ibaiertzen

6. Fullaondo, Arkaitz. Repensando la relación entre la industria y la ciudad (I). www.ecosistemaurbano.com. 2009. 7. Marcuse, Peter eta Van Kempen, Ronald. Globalizing cities. A new spacial order? London and Cambridge: Blackwell Publishers, 2000.

10

eraldaketa, langile-auzo gentrifikatuak, industria-birmoldaketa, azpiegiturak), industria-sektorearen murrizketak

espazio ugari erabilerarik gabe utzi ditu bai Europan bai AEBetan8.

Bestalde, aipatu beharra dago demografia-aldaketek eta migrazio-mugimenduek ere funtzio garrantzitsua dutela

hiri-hutsuneak osatzeari eta hirigunean bizitzeko modu berriei dagokienez: gero eta gizarte zaharragoak,

migrazio-fluxu handiak, jaiotza-tasa txikiagoak eta malgutasun handiagoko bizikidetza-unitate txikiagoak, bizitako

beste aldaketa sozial askorekin batera; hala, hiriaren morfologiak espazio zaharkituekin egiten du topo, eta

horiek ere hiriaren espazio-banaketan islatzen dira.

Alde batetik, hirietako familia-ereduen, bizikidetza-unitateen eta bizimoduen aniztasunaren eraginez, bizitegi-

premiak aldatu eta etxebizitzari dagozkion lehentasunak dibertsifikatu egiten dira, eta horrek, kasurik txarrenean,

gentrifikazio edo azpiurbanizazio deitzen diren espazio-banaketako prozesuak bultzatu ditu. Bestetik, aldaketa

sozialek baztertze edo arrisku sozial mota berriak ekarri dituzte, eta kasu askotan hiri «abandonatuan» biltzen

diren talde kaltebera berriek sufritzen dituzte.

Handituz doan nazioarteko migrazioari eta mugimendu horiek lehen munduko hirietan jasotzeari dagokionez,

harrera-hirietako itxurazko «kultura-aniztasunak» edo kosmopolitismoak ezkutatu egiten ditu kasu gehienetan

etorkinen bizitoki-kontzentrazioa eta -bereizketa agertzen duten prozesu espazialak; ghettizazioak bilakatzen

dira, nahi gabekoak eta diskriminatzaileak badira. Ongizate Estatua ahuldu izanak indartu eta elikatu egiten du

joera hori: ekonomia- eta zerga-ereduaren krisialdiak murrizketa-segida bat ekarri du azken urteotan gastu

publikoari eta sozialari dagokionez. Horrek eragin du, aurretik jasotako ekonomia-ereduaren aldaketekin batera,

bazterketa areagotu izana, baina baita gizarte-desorekak handitu izana ere, eta, hala, gizartea gero eta

desberdinagoa eta zatituagoa da. Etxebizitza merkeak biltzen dituzten eremuetako eta zonalde narriatuenetako

etxe txiroetan ikus dezakegu arrail horren islapen espaziala; hortaz, banaketa espazialeko fenomeno bat

gertatzen da.

Laburbilduz, industria-krisialdiaren ondoren hiri-birsorkuntza eta -eraldaketa bizi izan duten hiri askotan

ezarritako hiri-politika berriak ere –ekonomia-hazkunde globala bultzatzean, hiri-marketinean eta hirigintzako

makroproiektuak martxan jartzean oinarritua– espazio-banaketa bat ezkutatzen du bere itxuraren atzean.

«Enpresa-hirigintza berria» edo «enpresa-hiria» termino berriek, kasu gehienetan, hiri desorekatuagoa

ezkutatzen dute, espazio irabazlez eta galtzailez osatua: erdiguneek, batetik, birsorkuntza eta aktibazio

ekonomikoko inbertsio publikoak jasotzen dituzte, turismoa erakartzen dute eta eroste-ahalmen handieneko

biztanleria jasotzen; aldirietako auzo narriatuagoek, bestetik, bazterketa-arriskuan dauden herritarrak biltzen

dituzte. Bi abiadurako birsorkuntza horren ondorioz, handitu egin da erdigunearen eta aldirien arteko distantzia,

zatiketa eta arraila, eta, kasu batzuetan, espazio baztertuenek are abandonu eta zaharkitze handiagoa sufritu

dute.

Azkenik, higiezinen krisialdiaren ondorioekin egiten dugu topo. Krisialdi hori, gainera, aurretik aipatutako hiri-

birgaitzeko proiektu estrategikoak geldiaraztea eragiten ari da, eta ondorioz, espazio abandonatuen kopurua

areagotzen. Gero eta handiagoak dira epe ertainean eta txikian inbertitzailerik edo merkataritza-interesik ez

duten hiri-espazioak. Orubeen eta are merkataritza-lokalen abandonu-egoerak hirian zabalduz doaz, krisialdiak

8. Marcuse, Peter eta Van Kempen, Ronald. Globalizing cities. A new spacial order?. London and Cambridge: Blackwell Publishers, 2000.

11

eraikuntzak geldiarazten eta erdiguneetako eta hiriko gainerako auzoetako negozioak ixtera behartzen dituen

neurrian.

Horrez gain, higiezinen burbuilaren hazkundearekin eraikitzen hasi ziren milaka hirigintza-garapen, behin

eraikita, abandonatuta gelditu dira, interes txikia dutelako higiezin eta bizitoki gisa, eta, ondorioz, eraikin

hutsaren sindromeak kaltetutako «etxe zonbi» izenekoak utzi dituzten oinordetzan. Fenomeno horren ondorioak

erdizka okupatutako urbanizazioek, obra geldituek edo erabilerarik gabeko azpiegitura handiek osatutako

paisaietan aurki ditzakegu. Kasu askotan, gure arazoa dagoeneko bizitegi diren espazio urbanizatuen

abandonua baino gehiago oraindik biztanlerik ez duten espazio erdi-urbanizatuak dira. 9.

lurraldearen erabilera eta ekoizpenarekin lotutako errealitate espazial berriak

Azken urteetan, Europako hiri askotan, hirigintza- eta lurralde-plangintzarekiko paraleloak edo osagarriak diren

praktiken bitartez espazio hutsak eta zaharkituak bereganatzeko eta behin-behinekoz berrerabiltzeko gero eta

ekintza gehiago egin dira. Aurretik deskribatutako testuinguruan, ekoizteko eta «bitartean» hori kudeatzeko

formulak agertu dira, eta espazio horiek aktibatzea proposatzen dute, ahalik eta esku-hartze gutxien eginez,

bereganatze komunitarioa, bizitza sozial eta ekonomikoa berraktibatzea eta abar eragiteko. Kirol-erabileretatik

komunitate-baratzeetara, espazio horiek irudimena eskatzen dute jokoan dauden interes guztien arteko

bitartekotza egin ahal izateko, logika irekiago eta horizontalagoarekin.

Espazio-errealitate, erabilera mota eta ekoizpen- eta kudeaketa-eredu berri horiek Lurralde Antolamenduaren

Gidalerroetan (LAG) sartzeko aukera aztertu baino lehen, kontzeptu horiek argitu eta definitu beharra dago.

Horretarako, jarraian, txostenean erabiliko ditugun tipologia eta kontzeptu horien hiru definizio aurkeztuko dira,

azalpenekin eta ñabardurekin batera.

TRANTSIZIOAN DAUDEN ESPAZIOAK

«Trantsizioan dauden espazioak» hirietan eta lurraldean gertatzen diren ezin konta ahala dinamikaren emaitza

dira; industria-ekoizpenerako eta/edo azpiegituretarako erabiltzen diren eraikin eta lurzoruetan hutsuneak eta

zaharkitzapenak eragiten dituzten eraldaketa ekonomikoetatik hasita, hiriaren erdigunean hutsuneak eragiten

dituzten herritarren eta/edo bestelako eragileen lehentasun-aldaketetara. Hutsuneekin batera aurki ditzakegu,

halaber, denbora-etenaldietan harrapatutako hamaika hiri-bilbe, bukatu gabeko etxebizitza hutsak, gauzatu

gabeko espazio urbanizatuak, garatzeko zain egonda gutxiegi erabiltzen diren eremu handiak etab.

Trantsizioan, iraganeko erabileraren eta etorkizunekoaren arteko erdibidean, dauden espazio horiek egundoko

eraginkortasunik eza adierazten dute lurralde-kontsumoari dagokionez.

9. Fernández, Manu. Crisis y ciudades fantasma. ¿Demoler o reutilizar?. Revista La Ciudad Viva, 4. zkia. 2009ko urtarrila.

12

trantsizio

Latineko «transitio, -ōnis» izenetik.

1. iz. Egoera batetik bestera pixkanaka igarotzea.

2. iz. Aldaketa batean, lehen egoeraren eta egoera berriaren arteko tartea.

3. FIS. Partikula, nukleo, atomo edo molekula energi maila batetik beste batera igarotzea,

energi kuantu bat eskuarki erradiazio-eran hartuz edo igorriz

* Harluxet Hiztegi entziklopedikoko definizioa

Honako hauek jotzen ditugu «trantsizioan dauden espaziotzat»: jarduera- eta erabilera-une biren arteko

trantsizio-egoeran egoteagatik ustiatu gabe edo abandonatuta geratu diren espazio huts edo gutxiegi erabiliak.

Bai erabilera zaharkitua duten espazioak bai erabilera berriak izateko zain egonik itxarote-egoeran dauden

espazioak dira.

Trantsizioan dauden espazioak, hortaz, une jakin batean inolako jarduera zehatzik ez daukaten espazioak dira.

Esan dezakegu plangintzatik kanpo eta haren aurka hazitako errealitateak direla. Hau da, plangintzaren

gidalerroen eta nahien aurka sortzen dira eta/edo horrela jarraitzen dute, hainbat egoera eta/edo arrazoi direla-

eta: desjabetzeak, identifikatu gabeko orubeak, bukatu gabeko eraikuntzak, bizilagunik gabeko eraikinak, bat ez

datozen edo antolamendutik kanpo dauden erabilerak eta eraikuntzak, egikaritu gabeko plangintza, edo, besterik

gabe, abandonua.

Espazio horiek modu aldakorrean bizi dira hirian, eta ezaugarri aldakorrak izan ditzakete: lurzoru-hedadura

handiak nahiz txikiak, orubeak, eraikinak, etab.

ERABILERA IRAGANKORRAK

Aldi baterako erabilerak eta/edo erabilera iragankorrak historikoki existitu dira hainbat denbora-eskala eta -

esparrutan: eguneroko ordutegi baten barruan bakarrik funtzionatu izan duten kaleko azoka txikietatik hasi, eta

toki berean hainbat hamarkada ematen dituzten eskala handiko eta biztanle askoko slum10 deiturikoetara. Nahiz

eta sarritan azken baliabide edo taktikatzat jo izan diren eta askotan krisialdiari, etorkizuneko ikuspegi faltari edo

kaosari lotzen zaizkion, erabilera iragankorrak osagarri berritzaileak, arrakastatsuak eta inklusiboak izan

daitezke lurraldearen ekoizpenean, eta gero eta maizago lanabes eta kategoria baliogarri gisa onartzen dira.

10. Txabolaz osatutako hiri-kokaleku informala.

13

iragankor

«Iragan» aditzetik.

1. izond. Iragaten dena, iraunkorra ez dena.

2. izond. Hizkl. Subjektutik abiatu eta objektu zuzenera doan ekintza adierazten duen

aditza

3. izond. MAT. A multzoan definituriko R erlazioaz esaten da, baldin xRy eta yRz

denean, xRz betetzen bada

* Harluxet Hiztegi Entziklopedikoko definizioa

«Erabilera iragankor» terminoaren definizioa honakoa da:erabilerarik gabeko espazioak edo epe motzean

konponbide bideragarri edo egingarririk ez dutenak konpontzeko edo aktibatzeko modu gisa aurkezten diren

behin-behineko eta aldi baterako erabilerak.

Denbora-ikuspegi mugatua izatea dute ezaugarri, hau da, etengabeko erabilera-bokazioa ez izatea. Gainera,

haien aurreko erabilerak zaharkituta gelditu direlako edo etorkizunekoak oraindik garatu ez direlako trantsizioan

dauden espazioetan gauzatzen dira.

Erabilera iragankorrak trantsizioan dauden espazioak leheneratzeko eta baliatzeko modu bat dira, eta, hortaz,

lurzoru erabilgarria baliatzeko bide malgu bat. Beren funtzioa askotarikoa izan daiteke (eremu libreak eta

berdeguneak, zuzkidurak, jarduera ekonomikoa etab.), baina, aldi baterakoak eta dinamikoak direnez, erabilera

mota hori eraldaketa iraunkorrago bati ekin baino lehen aukerak aztertzeko, aukera berriak esploratzeko,

espazio narriatuak leheneratzeko edo zaharkitutako lurzoruak aktibatzeko modu bat da.

Lurraldearen premiei eta eskakizunei modu azkar eta arinean erantzuteko duen ahalmena da erabilera mota

horren berezitasunetako bat; erabilera bat-batekoagoa da, eta espazioak azkarrago garatzeko eta aktibatzeko

bide paralelo edo osagarri bat eratzen du. Berezko ezaugarria ez izan arren, askotan erabilera mota horiek

inbertsio eta eraldaketa handirik eskatzen ez duten esku-hartzeen bidez bilakatzen dira egingarri.

TRANTSIZIOAN DAUDEN ESPAZIOEN LANKIDETZAZKO EKOIZPENA ETA KUDEAKETA

70eko hamarkadatik aurrera, hirigintza mugiarazlearen eta advocacy planning11 delakoaren ondorioz, garrantzi

handiagoa hartu du kudeaketa administratiboaren barruan, espazioaren diseinuan parte hartzeak. Nahiko

zabalduta dagoen ideia da hirian bizi diren pertsonak direla beharrak eta ekintza posibleak hautemateko

egokienak. Hala ere, bai hirigintzako lege-esparruak bai politika publikoek horizontaltasunaren aldeko korronte

horren aldarrikapenetako asko bereganatu badituzte ere, badirudi herritarren parte-hartzea ez dela oraindik

jardun eta esperientzia asko dituen errealitate bat.

Gaur egungo testuinguru konplexu, askotariko eta pluralean, beharrezkoa dirudi herritarrek eta gainerako

gizarte-eragileek lurraldearen eraikuntzan daukaten funtzioa artikulatzeko eta indartzeko ahalmena izango duten

11. Lankidetza eta partaidetzarekin lotutako hirigintza-jardunbidea. Jardunbide horretan, teknikari bat edo gehiago erakunde edo pertsona-talde baten esanetara jartzen da, herri-administrazioaren edo sustatzaileen aurrean hirigintza-gatazka bat konpontzen laguntzeko.

14

partaidetza- eta lankidetzara-modu integralagoak eta prozesualagoak diseinatzea. Hirigintza Planak lurraldea

diseinatzeko eta ekoizteko bide bakar gisa duen nonahikotasunak, etorkizunean, lurraldean dauden interesak

eta beharrak artikulatzeko modu malguagoei tokia utzi beharko lieke.

Erabilerarik gabeko espazio eta eraikin publikoak eta pribatuak aukera bat dira herritarrek eta bestelako gizarte-

eragileek hiriko eta lurraldeko baliabideak modu kolektiboan kudeatzeko sarbide zuzena izan ditzaten.

Ohikoetatik haraindiko kudeaketa-prozesu eta -eredu berriak gehitzea planteatzen da, biztanleriaren eskakizun

berriei erantzuna eman ahal izateko; izan ere, antolamendu tradizionalaren esparruan, askotan ezin dakieke

hain modu arin eta malguan erantzun.

lankidetza

«Lan» eta «kide» erroetatik.

1. iz. Helburu jakina lortzeko beste bat edo batzuekin batera lana egitea; era horretara

buruturiko lana

2. intr. Escribir habitualmente en un periódico o en una revista, sin pertenecer a la

plantilla de redactores.

3. intr. contribuir (concurrir con una cantidad).

4. intr. contribuir (ayudar con otros al logro de algún fin).

* Harluxet Hiztegi Entziklopedikoaren definizioa

«Lurraldearen lankidetzazko ekoizpena eta kudeaketa» honako hau da: elkarsorkuntza eta elkarkudeaketako

logiketatik abiatuz, espazioa diseinatu, eraiki eta kudeatzeko formulak, ohikoekiko paraleloak, proposatzen

dituzten herritarrak eta/edo gizarte-eragileak buru dituzten esku-hartze eta eraldaketa-prozesuak.

Eredu horren arabera, biztanleriak, hiria kontsumitzeaz gain, hura sortzeko orduan eragile aktiboa izan behar du.

Ekoizpen- eta kudeaketa-ekimen eta -eredu horietako askok espazioaren abandonuari eta erabilera txikiegiari

erantzuna emateko estrategia moduan funtzionatzen dute, eta gutxi-asko aldi baterakoak diren bestelako

erabilera kolektiboetarako aukerak sortzea bilatzen dute. Lurraldearen lankidetzazko sorkuntzarako eta

kudeaketarako prozesuak ohiko hirigintza-diziplinak ezarritakoen osagarri dira; izan ere, ohiko prozedurak epe

motzean erantzun ahal izan ez dituen egoeren erantzun gisa ematen dira, eta trantsizioan dauden espazioak

behin-behinekoz edo modu iragankorrean berraktibatzeko ekimenen buru izan daitezke.

Erakundeek (top-down) abiarazitako ekimenak izan, zein gizabanakoek eta talde sozialek (bottom-up)

abiarazitakoak izan, kudeatzeko modu parte-hartzaileagoak, autoantolatuak eta hibridoakhauek dira haien

funtzionamenduaren ezaugarri. Hala, taldeei eta gizarte-eragileei espazioak erabili, eraldatu eta kudeatzea

ahalbidetzen dieten ezohiko esparruen pean jardun ohi dute: hitzarmenak direla, ad hoc programak direla, udal-

araudiaren aldaketak direla edo emakidak direla, besteak beste.

15

3. JARDUNBIDE EGOKIAK

bertara ekartzeko esperientziak eta ereduak

Atal honetan, gure aztergaiarekin lotuta baliozkotzat eta jardunbide egokitzat jotzen ditugun estatuko eta

nazioarteko ekimen batzuen katalogoa jaso da: trantsizioan dauden espazioen balioztatzea eta aktibatzea,

erabilera iragankorren bidez, lurralde-sorkuntzako eta -kudeaketako lankidetzazko ereduen pean.

Aurkeztuko diren jardunbideak hautatzeko, hainbat irizpide eta aldagairi erreparatu zaio, lagin adierazkor bat

ematea bilatuz, baina jarduketa eta eredu mota horren aniztasuna eta aberastasuna ere aintzat hartuta. Gainera,

hautaketa-irizpideak zehazteko, zereginaren helburua hartu da ardatz gisa: mota horretako jarduketa eta

ereduak gure lurraldera ekartzeko edo helarazteko aukera posibleak ikustea.

Honako hauek dira ekimenen hautaketa eta laginketa egiteko finkatutako aukeratze-irizpideak:

1. JARDUKETAREN DIMENTSIOA

Hainbat eskala edo dimentsio motari erantzuten dioten ekimenak; jarduketa txikietatik (orube bat,

adibidez), eskala handiko jarduketetara (esaterako, udal- edo metropoli-maila).

2. SUSTATUTAKO ERABILERA

Hainbat erabilera eta jarduera mota sustatzen dituzten ekimenak: espazio publikoa eta/edo

berdeguneak, zuzkidurak (kultura, jolas, hezkuntza, komunitate eta abarri dagozkienak), ekonomia-

jarduerak etab.

3. ESKU HARTU DUTEN ERAGILEAK

Ekimen jakinak, eredu batetik baino gehiagotatik sustatuak (bottom-up, top-down, eredu mistoak) eta

askotariko eragileen partaidetza dutenak (talde jakinek bultzatutako proiektuak, lankidetzak, proiektu

irekiak, etab.).

4. TESTUINGURU FISIKOAK

Askotariko testuinguru fisikotan gauzatutako ekimenak: orubeetan, berdeguneetan, eraikinetan,

industria-pabilioietan, azpiegituretan etab.

5. LURRALDE-TESTUINGURUA

Mota eta maila askotako lurralde-testuinguruetan gauzatutako ekimenak: hirietan (erdigunean nahiz

aldirietan), herrietan, landa-eremuetan, etab.

6. LURZORU MOTAK

Hainbat lurzoru motatan gauzatutako ekimenak, haien sailkapena eta kalifikazioa aintzat hartuta.

7. JABETZA- ETA ERABILERA-ARAUBIDEA

16

Jabetza publikoko eta/edo pribatuko lurzoruetan eta/edo eraikinetan, erabilera lagatzeko hainbat

motatako hitzarmenen edo bestelako bitartekotza-formulen pean, gauzatutako ekimenak.

8. LURRALDE- ETA HIRI-ESTRATEGIA

Trantsizioan dauden espazioei, erabilera iragankorrei eta lurraldea sortzeko eta kudeatzeko

lankidetzazko ereduei lurralde- eta/edo hiri-estrategiatik abiatuz heltzeko bideak aztertzen eta

proposatzen dituzten ekimenak eta esperientziak.

9. PLANGINTZA


lankidetzazko ereduei plangintzatik abiatuz heltzeko bideak aztertzen eta proposatzen dituzten

ekimenak eta esperientziak.

10. ARAUDIA


lankidetzazko ereduei askotariko araudi edo erregulazio motetatik abiatuz heltzeko bideak aztertzen eta


11. KONTRATAZIO PUBLIKOA


lankidetzazko ereduei lizitazio edo kontratazio publikoetatik abiatuz heltzeko bideak aztertzen eta


Guztira, 17 kasu hautatu dira. Hona zerrenda:

1. ESTO NO ES UN SOLAR (Zaragoza, Espainia)

2. EL CAMPO DE LA CEBADA (Madril, Espainia)

3. MARINALAB (San Sebastián de los Reyes, Espainia)

4. PLA BUITS (Bartzelona, Espainia)

5. HUERTOS DE BENIMACLET (Valentzia, Espainia)

6. INCREIBLE EDIBLE (Todmorden, Erresuma Batua)

7. SIDE EFECT (Bat Yam, Israel)

8. LES RANDONNÉES PERIURBAINES (Bordele, Frantzia)

9. ZWISCHENNUTZUNG-ERAKO TOKIKO AGENTZIA (Berlin, Alemania)

10. MONTENOSO (Galizia, Espainia)

11. HIRIKO ONDASUN KOMUNAK ZAINTZEKO ETA ERABERRITZEKO HERRITARREN ETA

ADMINISTRAZIOAREN ARTEKO LANKIDETZARI BURUZKO ERREGELAMENDUA (Bolonia,

Italia)

12. ARTSCAPE WYCHWOOD BARNS (Toronto, Kanada)

13. SVARTLAMOEN NURSERY (Trondheim, Norvegia)

14. ASTRA GERNIKA (Gernika, Espainia)

15. DARWIN ÉCOSYSTÈME (Bordele, Frantzia)

17

16. CAN BALTLÓ (Bartzelona, Espainia)

17. KAAPELITEHDAS (Helsinki, Finlandia)

1. ESTO NO ES UN SOLAR

DATA 2008, gaur egun martxan

KOKALEKUA Zaragoza

SUSTATZAILEA Zaragozako Udaleko Hirigune Historikoaren Udal Batzarra

Zaragoza Vivienda udal-sozietatea arduratzen da kudeaketaz

DISEINATZAILEA Patrizia Di Monte eta Ignacio Grávalos arkitektoak

ERABILTZAILEAK Herritarrak

AURREKONTUA Enplegu-plan batean jatorria duen 1.000.000 €-ko diru-laguntza, honela banatua: 700.000

€ langileak kontratatzeko eta 300.000 € lanetarako eta materialerako

HASIERAKO EGOERA Hiri-orube abandonatuak, gero eta narriatuagoak

GARAPENA Espazio publiko moduan erabili ziren denbora batez, eta 28 orube baino gehiago

berraktibatu ziren

Programa hori Zaragozako Udalaren Enplegu Planaren barruan kokatuta dago. Ekimena 2006an abiarazi zen, «Vacíos cotidianos»

programaren barruan orubeetan gauzatutako esku-hartze artistiko batzuen ondoren. Programa horren bidez herritarrak Udalari orube

abandonatuak berreskuratzeko eskatzera bultzatu ziren, Zaragozako hirigune historikoko espazio falta zela-eta.

Eskaera horren ondorioz, Zaragoza Vivienda udal-sozietateak iraupen luzeko langabeentzako enplegu-plan bat proposatu zuen. Haren

bidez hainbat orube atondu ziren (horien erabileraren lagapena jabeekin adostu ondoren), eta, hala, erabilera publiko iragankorra

eman zitzaien espazio horiei.

BERTARA EKARTZEKO OHARRAK

Jabetzaren kudeaketa, erabilera aldi baterako lagatzeko.

Araudiaren aldaketa, trantsizioan dauden espazioetan erabilera iragankorra eransteko.

Jabetzarekiko kudeaketa eta programa berezituen bidez egindako eraldaketa: Esto No Es Un Solar eta enplegu-programa.

18

Bottom-up ekintza batekin hasi zen, baina toki-administrazioaren esparruan gauzatzen ari da ekimena.

Ekintza globala, udal-estrategia bat, epe luzekoa eta hainbat espazio hartuta esku-hartzerako toki gisa.

2. EL CAMPO DE LA CEBADA


KOKALEKUA Plaza de la Cebada, 28005 Madril

SUSTATZAILEA El Campo de Cebada, FRAVM (Madrilgo Auzo Elkarteen Eskualde Federazioa),

AVECLA (Erdialdea-La Latinako Auzo Elkartea) eta Madrilgo Udala (Herritarren

Partaidetza eta Erdialdeko barrutiko batzordea)

DISEINATZAILEA Auzo-elkarteak eta espazioa erabiltzen duen hainbat talde


AURREKONTUA Madrilgo Udalaren 40.000 euroko diru-laguntza

Espazioa baliatzen duten taldeen autokudeaketa, hainbat jatorritako ekintza zehatzen

laguntzaz

HASIERAKO EGOERA Udal-kiroldegi bat eraitsi ondoren, orubea hutsik gelditu zen

GARAPENA Espazio publiko gisako aldi baterako erabilera

Auzokoak, arkitektoak, kultur eragileak, auzo-elkarteak eta administrazioa elkarrekin eraldatzen ari diren espazio bat da.

La Latinako kiroldegia eraitsi ondoren sortutako 2.800 m2-ko hiri-hutsunetik eta ekipamendu zaharra ordezteko prestatutako

proiektuaren eraikuntzaren atzerapenetik (udal-aurrekontu faltagatik) jaio zen.

El Campo de Cebada espazio publiko gisa ulertzen da. Bertan hainbat kultura- eta aisialdi-jarduera egiten dira (arte-erakusketak,

udako ikastaroak, zinema-zikloak, hitzaldiak, liburu-azokak, herriko jaiak…), azpiegitura herritar ireki baten bidez.

Ura eta argindarra, lanabesak eta instalazioak baliatzea ahalbidetzen du. Bertan gauzatzen diren jardueren arabera eraldatzeko

aukera ematen duen plaza bat da.


Plangintza ez gauzatzeagatik egoera iragankorrean dauden espazioei balioa ematea.


Jabetzaren kudeaketa egiten da, erabilera hainbat talderi aldi baterako lagatzeko.

Lurralde-sorkuntzarako eta -kudeaketarako lankidetzazko ereduak sustatzen ditu.

19

3. MARINALAB


KOKALEKUA San Sebastián de los Reyes, Madril

SUSTATZAILEA San Sebastián de los Reyeseko Udala

DISEINATZAILEA Batzuk


AURREKONTUA Lurzoruaren balioa: 9.903.255,41 €

HASIERAKO EGOERA Erabilerarik gabeko eremu militartua, Armadaren Estatu Nagusiaren Irrati Estazioaren

(EREMA) egoitza

GARAPENA Erabilera-plan batean zehazteke

2008an desafektatutzat jo zen San Sebastián de los Reyeseko Irrati Estazioa, eta Defentsako Azpiegituraren eta Ekipamenduaren

Gerentziaren eskuetan jarri zen. 115.109,74 m2-ko lur-eremuak 9.903.255,41 €-tan tasatu ziren, eta hiriaren ondarera pasatu ziren

balio horren truke. Udaleko osoko bilkurak onartu egin zuen Defentsa Ministerioarekin EREMAren lur-eremuak erosteko egindako

hitzarmena.

2009an, Udalak eta Arkitektoen Elkargo Ofizialak nazioarteko ideia-lehiaketa bat antolatu zuten La Marina parkearen etorkizunari

forma emateko, eta Ricard Rogers arkitekto ospetsuaren taldeak irabazi zuen.

Proiektuaren lehen fasea bete eta bukatu zen, baina krisialdi ekonomikoak galarazi egin zuen proiektuaren bigarren fasea gauzatzeko

beharrezkoak ziren inbertitzaileak lortzea.

2016an, Udalak herritarrei zabaldu dizkie La Marinako lur-eremuak, eta haien parte-hartzera bideratutako prozesu bat abiarazi du.

Ireki baino lehen, lurzorua atontzeko lanak gauzatu dira hainbat hilabetez, Madrilgo Erkidegoko Laneratzeko Planaren zati baten

laguntzaz, eta horrek 22 lanpostu sortu ditu.

Prozesuak hiru fase edukiko ditu: «Mapaketa eta diagnostikoa» izeneko lehenengo etapa, «Gauzatzea eta partaidetza-prozesua»

izeneko bigarrena eta proposamenak erabilera-plan batean islatzeko hirugarren bat. Udalak baliabideak bideratu ditu jadanik 2016ko

Udal Aurrekontuan.




Jabetza kudeaketa Udalaren eskutik.

Programa espezifiko hauen bidezko eraldaketa: Enplegu-programa eta Conquistar La Marina.

Erakundearteko lankidetza.

Herritarren partaidetza-prozesua erabilera-plana diseinatze aldera.

20

4. PLA BUITS AMB IMPLICACIÓ TERRITORIAL I SOCIAL

DATA 2013

KOKALEKUA Bartzelona

SUSTATZAILEA Bartzelonako Udala

DISEINATZAILEA

ERABILTZAILEAK Herritarrak eta irabazi-asmorik gabeko erakunde publikoak edo pribatuak

AURREKONTUA

HASIERAKO EGOERA Erabilerarik gabeko hiri-orubeak

GARAPENA Batzuk

Pla Buits hiriko irabazi-asmorik gabeko erakunde publiko nahiz pribatuetara dago zuzenduta, erabilerarik gabeko orubeetan aldi

baterako –urtebete, hiru urtera arte luzatu daiteke– erabilera edo jarduera interesgarri bat proposatze aldera, udal-titulartasuneko

hainbat kokalekutan. Espazio horiek lurralde-premien arabera hautatu dira, horien behin betiko erabilera gauzatzeko aurreikuspen falta

aintzat hartuta.

Lehiaketa publiko baten ondoren, Udaleko ordezkariz osatutako ebaluazio-batzorde batek proposamenak ebaluatu eta hautatu zituen.

Bartzelonako Udalak bere gain hartu du lur-eremuak atontzeko eta beharrezko zerbitzuak instalatzeko lanei dagokien gastuaren zati

bat.

Proposatutako erabilerek eta jarduerek behin-behinekoak izan beharko dute, aldi baterakoak, instalazioek desmuntatzeko errazak, eta

interes publikoa edo gizarte-erabilgarritasuna edukitzeko baldintza egokiak bete beharko dituzte. Ez dira onartzen izaera ekonomiko

edo irabazi-asmo argia duten erabilerak edo jarduerak, baina, jarduera nagusia alde batera utzita, bateragarria izan ahalko da etekin

ekonomikoa sortzen duen bigarren mailako jarduera bat, hura proiektua bera finantzatzera baino bideratzen ez bada.



Araudiaren aldaketa, trantsizioan dauden espazioetan erabilera iragankorra eransteko.

Lurralde-sorkuntzarako eta -kudeaketarako lankidetzazko ereduak sustatzen dituen top-down ekimena.

Ekintza globala, metropoli-estrategia bat, epe luzekoa eta hainbat espazio hartuta esku-hartzerako toki gisa.

21

5. HUERTOS DE BENIMACLET


KOKALEKUA Benimaclet, Valentzia

SUSTATZAILEA Benimacleteko Auzo Elkartea

DISEINATZAILEA Benimacleteko Auzo Elkartea


AURREKONTUA

HASIERAKO EGOERA Valentziako baratze-sarearen barruko zonaldea; bertan, Plan Partziala gauzatzen hasi

zen, baina gelditu egin zen.

GARAPENA Baratze-erabilera

1992an onartutako Plan Partzialak 250.000 m2-ko lur-eremu bat urbanizatzea proposatu zuen, honela banatuta: 17.673 m2-ko parke

bat, bi eskola-eremu, 10.760 m2-ko kirol-eremu bat eta zerbitzu publikoetarako bi lurzati. Plan Partziala egikaritzen hasi zen, baina

2008an gelditu zen, higiezinen krisiaren ondorioz.

Valentziako Udalak, Benimacleteko Plan Partziala egikaritzeari ekinda, eraikinak eraitsi eta baratzeak kendu zituen. Krisialdiaren

eraginez, plan hori gelditu egin zen. Benimacleteko Auzo Elkarteak abandonatuta zegoen 10.760 m2-ko azalera aldi baterako

lagatzeko eskatu zion Udalari.

Negoziazio-esparru horretan, azkenean Valentziako Udalak espazio hori aldi baterako laga zuen, baratze moduan erabiltze aldera.

Auzo Elkarteak lurzorua eraberritzeko eta ureztatze-ubideak berreskuratzeko lan egin zuen. Auzo Elkarteak berak kudeatzen ditu

baratzeak.



Bottom-up ekimena, lurraldearen sorkuntza eta kudeaketa komunitarioaren adibide bat.


Sustatutako erabilera mota.

22

6. INCREDIBLE EDIBLE


KOKALEKUA Todmorden, Ingalaterra

SUSTATZAILEA Incredible Edible, Todmorden Comunity Team

DISEINATZAILEA Incredible Edible, Todmorden Comunity Team


AURREKONTUA

HASIERAKO EGOERA Berdeguneak

GARAPENA Baratze-erabilera

Todmorden eko-hiriak 15.000 biztanle ditu, eta bertako 70 espazio-publikotan baino gehiagotan landu daitezke barazkiak,

sendabelarrak eta arbolak. 300 boluntario arduratzen dira espazio horiek mantentzeaz eta zaintzeaz. Uzta-garaia iristen denean,

edonork hartu ditzake, herritarra nahiz turista izan. Ekimen horren inguruan, kontsumo arduratsuari buruzko tailerrak, fruta- eta

barazki-merkatu ekologikoak, workshopak, herri-bazkariak eta beste ekimen asko egiten dira.



Ekintza globala, hiri-estrategiatzat hartuta, epe luzekoa eta zenbait espazio hartuta esku-hartzeko toki gisa.


23

7. SIDE EFECT

DATA 2010

KOKALEKUA Bat Yam, Ort Israel eta Melacha kaleen arteko bidegurutzea, Bat Yam, Israel.

SUSTATZAILEA Bat Yam City Council

DISEINATZAILEA Amir Lotan paisaia-arkitektoa


AURREKONTUA 62.000 €

HASIERAKO EGOERA Abandonatze-prozesuan zegoen industria-lurzoru pribatua

GARAPENA Espazio publikoa eta erabilera publikoko berdegunea

Bat Yam City Councilek plan bat prestatu zuen industria-aldiri zaharra bizitegi- eta merkataritza-eremu bihurtzeko. Lehiaketa bat

proposatu zen Bat Yamgo industrialdea berregituratzeko. Amir Lotan paisaia-arkitektoak, espazioa bisitatu zuenean, 2.000 m2-ko

orube bat aurkitu zuen, eta orube horretan proiektu bat gauzatzea proposatu zuen. Bat Yam City Councilek, eskakizuna aintzat

hartuta, orubeari dagokionez aurreikusitako berregituraketa geldiarazi zuen eta behin-behineko espazio publiko bihurtu zuen.

Partaidetza-prozesu bat egin zen. Prozesu horretan, herritarrek espazioaren erabileraren eta diseinuaren inguruko hainbat

proposamen egin zituzten. Auzokoek esku-hartze aktiboa izan dute barrutiaren eraikuntzan.


Lurralde-testuinguru interesgarria, aldirietan kokatuta dagoelako.

Industrialdea espazio publiko eta berdegune gisa berregituratzea.


Ekimen mistoa: bottom-up eta top-down.

24

8. LES RANDONNÉES PÉRIURBAINES ETA HIRI INGURUKO ATERPETXEEN SAREA


KOKALEKUA Bordeleko ertz metropolitanoa, Frantzia

SUSTATZAILEA Bordeaux Métropol

DISEINATZAILEA Bruit du Frigo


AURREKONTUA

HASIERAKO EGOERA

GARAPENA Oinezkoentzako ibilbide batez elkarri konektatutako zuzkidura-eraikinak.

Bordeleko metropoliaren ertza zehazten duen eraztuneko ateraldi-programa batean datza.

Bruit du Frigo arkitektura-estudioak, Bordeaux Metropole lankide izanik, 7 aterpetxe diseinatu ditu (mendian gaua igarotzeko urik eta

argirik gabeko aterpetxeen antzekoak), eta hiriaren inguruko eraztunean eraikitzen joan dira, eremu hori zeharkatzen duen

oinezkoentzako ibilbide baten barruan.

Aterpetxe horiek herritarrei lagatzen zaizkie gau bat doan pasatu ahal izateko. Aterpetxeok udal-webgune baten bitartez kudeatzen

dira. Ekimen horren bidez hiriaren ingurumariei eta mugei balioa ematen zaie.


Lurralde-testuinguru interesgarria, aldirietan kokatuta dagoelako.

Trantsizioan dauden espazioen balioa nabarmentzea, zuzkidura publikoen bidez.

Top-down ekimena.

Ekintza globala, metropoli-mailako estrategiatzat, epe luzekoa eta hainbat espazio hartuta esku-hartzerako toki gisa.


25

9. ZWISCHENNUTZUNG-ERAKO TOKIKO AGENTZIA


KOKALEKUA Berlin, Alemania

SUSTATZAILEA Hiriko Garapenerako Zinegotzigoa

DISEINATZAILEA Batzuk

ERABILTZAILEAK Batzuk

AURREKONTUA

HASIERAKO EGOERA 1.000 orube huts, erabilerarik gabeko hilerrien 143 hektarea, itxitako aireportu bat erdigunean eta

industria abandonatuen 500 hektarea.

GARAPENA Erabilerarik gabeko espazio ugari berraktibatzea, hainbat motatako erabilera eta ekimenen bidez.

Bitarteko erabilerak aintzat hartzeko lege-figura berria.

Bitarteko erabilerak kudeatzeko agentzia sortzea.

2005ean, Berlingo Udalak lege-figura berri bat onartu zuen hiri-kudeaketa arintzeko xedez: bitarteko erabilera edo Zwischennutzung izenekoa.

Zwischennutzungerako Tokiko Agentzia sortu zen, Europar Batasunaren funtsen babesarekin, erabilerarik gabeko hiri-espazioak aldi baterako

erabileren bidez dinamizatzeko helburuz. Agentziak negoziazio- eta bitartekotza-funtzioa betetzen du esku hartzen duten alderdien artean.

Aldi berean, Udalak orubeen katastro- eta kudeaketa-zerbitzu bat ireki zuen Interneten, Baulückenmanagement eta Liegenschaftsfonds izenekoa,

proiektu ekintzaile eta sozialak erakartzeko. Horretarako, espazio horiek aldi baterako erabiltzera gonbidatzen ditu, askotan zenbait urtez lurzoruaren

edo espazioaren alokairua ez ordaintzearen truke, edo norberak bere eraberritzea ordaintzeko baldintzarekin.

Maizterrek ez dute zergarik ordaintzen jardueraren lehenengo aldian, eta burokrazia-izapide sinplifikatuak izaten dituzte; trukean, orubearen eta

inguruaren mantentze-lanez eta garbiketaz arduratu behar dute. Horrez gain, araudia betetzeko eskakizuna askoz arinagoa da ohiko hirigintzaren

kasuan baino.

Halaber, aholkularitza-zerbitzu bat eskaintzen du lokalaren gutxiengo zaharberritzeak eskatuko lukeen aurrekontua kalkulatzeko, bai eta mikrokredituak

emateko ere. Noizbehinka bide publikoa okupatzeko, aski da aldez aurretik jakinaraztea.


Trantsizioan dauden espazioen balioztatzea, erabilera iragankorren bidez.

Araudiaren aldaketa, erabilera iragankorra eransteko.


Askotariko eragileak eta erabilera eta mota askotako ekimenak.


Jabetzarekiko kudeaketa eta programa berezituen bidez egindako eraldaketa: Udal-agentzia, jabeen eta maizterren arteko

bitartekotza-programa, orubeen erregistroa, aholkularitza, etab.

Burokrazia-izapideak sinplifikatzearen, zerga-salbuespenen eta abarren bidez erabilera iragankorrak proposatzen dituzten

ekimenen babesa.

Ekintza globala, metropoli-mailako estrategiatzat, epe luzekoa eta hainbat espazio hartuta esku-hartzerako toki gisa.

Antolamenduaren barruan figura legal berriak gehitzea.

26

10. MONTENOSO


KOKALEKUA Galizia

SUSTATZAILEA Artesans da Innovació, Rural- Contemporánea, Tecnoloxía/s Apropiada/s, Fur Alle

Falle, Innoto, Constelaciones

DISEINATZAILEA Luigi Pirelli (GIS Mapping-ean aditua, OSGeo Italian local chapter-en sortzailea),

Begoña Carrera (abokatua, ingurumen-gaietan aditua), Miriam Alonso (ikerlaria), Eliana

Bouzas (gizarte-hezitzailea), Eloísa Piñeiro (Comuns, Feminismos e ruralidades

taldearen ordezkaria)

ERABILTZAILEAK Komuneroak

AURREKONTUA

HASIERAKO EGOERA

GARAPENA Lurralde-kudeaketa eta -bitartekotzarako erakunde bat sortzea

Galizian 2.800 auzo-mendi baino gehiago daude herritarren esku. Mendien guztizko azaleraren % 25 inguru hartzen dute. Komunitate-

jabetzak dira, eta 150.000 komunero baino gehiagok kudeatzen dituzte. Jabetza publiko/pribatu dikotomiarako alternatiba bat dira, bai

eta lurraldeen, baliabideen eta landa-alorreko ondasunen herri-kudeaketaren adibide ere.

Montenoso lankidetzazko sorkuntza irekiko komunitate bat da, eta komunitateen eta beren mekanismo eta dinamiken inguruko

diskurtsoak eguneratzen eta birplanteatzen ditu, elkarri laguntzeko lankidetza-jardunbideak eta dinamika asanblearioak oinarritzat

hartuta.

Komuneroei herri-basoen kudeaketari eusten laguntzea du helburu.


Lurralde-mailako jarduketa.

Lurralde-testuinguru interesgarria, landa-eremua delako.

Lurralde-sorkuntzarako eta -kudeaketarako lankidetzazko ereduak sustatzen dituen bottom-up ekimena.

27

11. HIRIKO ONDASUN KOMUNAK ZAINTZEKO ETA ERABERRITZEKO HERRITARREN ETA

ADMINISTRAZIOAREN ARTEKO LANKIDETZARI BURUZKO ERREGELAMENDUA

DATA 2014

KOKALEKUA Bolonia, Italia

SUSTATZAILEA Boloniako Udala, Labsus, Centro Antartide eta Fondazione del Monte laguntzaile izanik

DISEINATZAILEA Boloniako Udala eta Labsus


AURREKONTUA

HASIERAKO EGOERA

GARAPENA Ondasun komunak kudeatzeko eta erabiltzeko erregelamendua

Boloniako Udalak (Italia), Labsus, Centro Antartide eta Fondazione del Monte laguntzaile izanik, erregelamendu hori prestatu du,

«Hiriak ondasun komun gisa» proiektuaren barruan. Horrek ondasun komunak zaintzeko modu berriekin saiakuntzak egiten ditu,

administrazio partekatuko eredu baten esparruan.

Lankidetza-itunei buruzko araudiak 36 artikulu ditu eta patti di collaborazione (lankidetza-itunak) deituriko ekintzen bidez hiriko

ondasun komunak zaintzeko eta kudeatzeko laguntza motak arautzen ditu. Araudi horretan, espazio publikoetan nahiz eraikinetan eta

bestelako ondasunetan egin daitezkeen berreskurapen, eraldatze eta berritze esku-hartzeak jasotzen dira. Ekimen horien herritarren

eta udalaren arteko kudeaketa partekatua zehazten da.

Ondasun komunak babesteko eta kudeatzeko lankidetza-itun horiek ez dute herritar aktiboen konpromisoa bakarrik eskatzen. Udal-

administrazio publikoak garrantzizko funtzioa hartzen du bere gain, gazteen artean jarrera aktiboa eta arduratsua sustatzea baita, hain

zuzen, bere zeregin garrantzitsuenetako bat. Salbuespenak eta errazte-ordainsariak eta espazio komunetara sartzeko tokiko zergak,

lanerako babes-materiala eta -ekipamendua hornitzetik hasita diseinurako langile espezializatuen laguntzara; jarduerak finantzatzeko

baliabideak hornitzea, hala nola autofinantzatzen laguntzeko egindako gastuak itzultzea, parte hartzen duten administrazio-

instalazioetarako ezarritako ekintzak aintzatesteko moduen bidez.


Lurraldearen eta ondasun komunen sorkuntzarako eta kudeaketarako lankidetzazko ereduak sustatzeko araudiaren aldaketa.


Ekintza globala, metropoli-mailako estrategia gisa.

28

12. ARTSCAPE, WYCHWOOD BARNS

DATA 2008

KOKALEKUA Toronto, Kanada.

SUSTATZAILEA Toronto City Council

DISEINATZAILEA Du toit Architects


AURREKONTUA 17.620.000,00 €

HASIERAKO EGOERA Erabilerarik gabeko garraio-azpiegiturak

GARAPENA Hezkuntza-zuzkidura

Taddlewood Heritage Association elkarteak 20.000 m2-ko hangar batean kokatuta zeuden tranbia-garajeak eraisteari buruz agertutako

kexen aurrean, Torontoko Udalak partaidetza-prozesu bat abiarazi zuen espazio horri etorkizunean eman beharreko erabilerei buruz

hausnartzeko. Garajeen eraisketa geldiarazi ondoren, horiek diseinatzeko, birmoldatzeko eta etorkizunean kudeatzeko lizitazio

publikoko prozesu bat hasi zen.

Artscape taldeak, Stop Community Food Centre GKEarekin lankidetzan, etorkizuneko zuzkiduraren diseinua egin zuen, eta elikadura-

hezkuntzako zentro baten sorrera jaso zuen. Proiektuaren xehetasunak aurkeztu ziren eta herritarrekin adostu ziren. Du toit Architects

arduratu da eraikinaren proiektua egiteaz eta aldameneko lur-eremuak birgaitzeaz. Wychwood Barns elkarteak, berriz, proiektua

kudeatu du.

Jarduketaren finantzazioa funts publikoetatik (Kanadako ondarea kontserbatzeko erantzukizuna duen erakundearen eskutik) eta

pribatuetatik (aldameneko sustapen baten jabeak emanda, bere orubearen gehiegizko eraikigarritasuna proiektura bideratutako

funtsen bidez orekatu du) etorritako aurrekontu baten bidez gauzatu da.


Lurralde-testuinguru interesgarria, aldirietan kokatuta dagoelako eta azpiegitura-erabilerarako delako.

Trantsizioan dauden espazioen balioztatzea, zuzkidura publikoen bidez.

Lurralde-sorkuntzarako eta -kudeaketarako lankidetzazko ereduak sustatzen dituen ekimen mistoa (bottom-up eta top-down).


Finantzazio publiko-pribatua.

29

13. SVARTLAMOEN NURSERY

DATA 2011

KOKALEKUA Trondheim, Norvegia

SUSTATZAILEA Trondheimgo Udala

DISEINATZAILEA Brendeland & Kristoffersen


AURREKONTUA 1.449.774 €

HASIERAKO EGOERA Erabilerarik gabeko hirugarren sektoreko eraikin pribatua

GARAPENA Hezkuntza-zuzkidura publikoa

Zenbait gizarte- eta komunitate-mugimenduk oihartzun handiko protesta bat abiarazi zuten, Mazda enpresaren 478 m2-ko eraikin bat

handitzearen aurka, Udalak handitze-lizentzia eman ondoren.

Protesten aurrean, udaleko osoko bilkurak garajea eraisteko agindu zuen, eta, ordainetan, jabeari beste orube bat eta ordain

ekonomiko bat eman zizkion.

Auzo-elkarte nagusiak proiektu bat idatzi eta diseinatu zuen, Haur Hezkuntzako eskola publiko bat eraikitzeko, eta Udalak hura

finantzatu eta kudeatu zuen.


Bottom-up ekintza batekin hasi zen, baina administrazioaren esparruan gauzatu zen ekimena.



Jabetzaren kudeaketa, erabilera aldi baterako lagatzeko eta aldatzeko.

30

14. ASTRA GERNIKA


KOKALEKUA Gernika, Bizkaia

SUSTATZAILEA Astra-Gernika eta bestelako taldeak

DISEINATZAILEA Astra Koordinadora

ERABILTZAILEAK Herritarrak eta gizarte-mugimenduak

AURREKONTUA

HASIERAKO EGOERA Abandonatze-prozesuan zegoen industria-lurzoru pribatua eta ondare historikotzat

jotako industria-eraikina

GARAPENA Kultur zuzkidura publikoa

Jatorrizko eraikina 1916an eraiki eta arma-ekoizpenera bideratu zen; berau eta bere ingurua abandonatuta eta narriatuta zeuden.

Industria-pabilioi zaharra, gainera, ondare historiko izendatu zen.

Hura birgaitzearen inguruko eztabaidari ekin zitzaion, bertako zenbait gizarte-mugimenduk eraikina okupatu eta haren jabego publikoa

eta zuzkidura-erabilera aldarrikatu eta gero.

Gizarte-mugimenduek sustatutako eta Euskal Herriko Unibertsitateak babestutako herri-mailako partaidetza-prozesu baten ondoren,

Udalak lurzorua eta eraikina erosi zituen jendaurreko enkante baten bidez.

Ondoren, Udalak eta Astra Koordinadora elkarteak horiek kudeatzeko eta erabiltzeko hitzarmen bat sinatu zuten.

Atontze-kostuak eta espazioaren dinamizazioa Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailaren diru-laguntza batekin finantzatu ziren.

Lantegiak 2.600 m2 baino gehiagoko azalera dauka, hiru solairutan banatuta, komunitate- eta kultura-erabilerarako.


Trantsizioan dauden espazioak balioztatzea, zuzkidura publikoen bidez.






Diseinura bideratutako herritarren partaidetza-prozesua.

31

15. CAN BATLÓ


KOKALEKUA Bartzelona

SUSTATZAILEA Can Batló asanblada eta Bartzelonako Udala

DISEINATZAILEA Can Batló asanblea eta beste batzuk

ERABILTZAILEAK Enpresa kooperatiboak, kultura- eta gizarte-eragileak eta herritarrak

AURREKONTUA 2.651.758 €-ko etorkizuneko inbertsio publikoa

HASIERAKO EGOERA Industria-lurzoru pribatua eta industria-eraikina abandonatze-prozesuan zeuden

GARAPENA Mistoa: kultura- eta hezkuntza-zuzkidurak, espazio libreak eta berdeguneak; hirugarren

sektoreko erabilera

Can Batllló 1880ko hamarkadaren amaierako lantegi-barruti zaharra da, eta Bartzelonako La Bordeta auzoaren azaleraren % 25

hartzen du. Barrutiaren barruko 14 hektarea itxita eta erabili gabe egon dira duela 5 urte arte.

2011n, Can Batllóko auzo-elkarteak zonaldeko eraikin batzuk okupatu zituen eta horiek birgaitzeari ekin zion. Udalak pabilioi

nagusietako bat erosi eta laga zuen, eta, hala, espazioa talde-erabilerako eta -kudeaketako ekipamendu bilakatu da, irekia eta

auzotarrek zuzenean kudeatutakoa. Gaur egun, komunitatean kudeatutako ekipamendu publikoa da, eta komunitate-kudeaketako

liburutegi bat, auditorium bat, bulegoak, eskola libre bat, artisautza-lantegiak eta hainbat espazio libre eta berdegune hartzen ditu

barne, bai eta hiri-baratze bat eta kirol-eremuak ere.

Autokudeaketaren bidez finantzatzen bada ere, sektore publikoarekiko lotura dauka, BcnActiva, SOC, Generalitatearen Ekonomia

Sozial eta Kooperatiboko Zuzendaritza Nagusia, hainbat unibertsitate, BAGURSA, Hezkuntza Saila edo Udaleko Etxebizitza

Patronaturen bidez, horiek bertan gauzatzen diren proiektuetako batzuk babesten eta finantzatzen baitituzte.

Plangintzak, gaur egun dauden ekimenak mantentzeaz eta finkatzeaz gain, horiek beste metropoli-zuzkidura publikoekin eta

etxebizitza babestu eta libreekin zabaltzen eta osatzen ditu.


Trantsizioan dauden espazioak balioztatzea, zuzkidura publikoen eta erabilera iragankorren bidez.






Erabileren eta jardueren nahasketa.

Hasieran iragankor gisa gauzatutako espazio eta zuzkidurak antolamenduaren barruan sartzea eta finkatzea.

32

16. DARWIN-ÉCOSYSTÈME


KOKALEKUA Bordele, Frantzia

SUSTATZAILEA SAS DARWIN-BASTIDE elkartea

DISEINATZAILEA SARL d’architecture Virginie Gravière et Olivier Martin, BETREM, l’incubateur Evolution

(INOXIA)

ERABILTZAILEAK Enpresak, gizarte- eta kultura-eragileak eta herritarrak

AURREKONTUA 13.000.000 € lurzorurako eta birgaitzerako

6.000.000 € bultzatu eta sustatzeko

HASIERAKO EGOERA Erabilerarik gabeko industria-lurzoru pribatua eta industria-eraikinen gunea

GARAPENA Hainbat erabilera

Biltegi militarretara bideratutako 10.000 m2-ko poligono bat zeukan espazioa zen jatorrian.

Hainbat urtez abandonatuta egon eta gero, 2005ean l’incubateur Evolution (INOXIA) taldeak poligonoa erostea proposatu zion

Communauté Urbaine de Bordeaux erakundeari, diziplina anitzeko proiektu bat sortzeko eta bertan enpresen eta kultur jardueren

lankidetza-ekosistema bat eratzeko.

l’incubateur Evolution (INOXIA) taldeak SAS DARWIN-BASTIDE elkartea eratu zuen, eta hark, aldi berean, ARCHIPEL ISR

erantzukizunezko inbertsio-funtsa sortu zuen. Zenbait urtez Udalarekin negoziatu ondoren, lurzorua eta poligonoak erosi zituzten,

horiek faseka birgaitze aldera. Birgaitze-prozesu horretan, 5.700 m2-ko bulego-eremu bat antolatu da, merkataritza-lokaletarako 1.700

m2, kultura- eta kirol-eremuak eta espazio libreak.

Nahiz eta proiektuak laguntza ekonomiko publikoren bat eduki, finantzazioa inbertitzaile pribatuengandik eta enpresetatik dator batik

bat.


Lurralde-testuinguru interesgarria, aldirietan kokatuta dagoelako eta industria-erabilerarako delako.

Trantsizioan dauden espazioen balioztatzea, zuzkidura pribatuen bidez.



Lankidetza eta finantzazio publiko-pribatua.


33

17. KAAPELITEHDAS


KOKALEKUA Helsinki, Finlandia

SUSTATZAILEA Helsinkiko Udala eta Pro Kaapeli

DISEINATZAILEA Pro Kaapeli

ERABILTZAILEAK Enpresak, artistak eta herritarrak

AURREKONTUA

HASIERAKO EGOERA Erabilerarik gabeko industria-lurzoru pribatua eta industria-eraikinen gunea

GARAPENA Antzokiak, museoak, arte-galeriak eta lantokiak barne hartzen dituen kultur gunea.

Jatorrian, eraikin-multzoak 56.000 m2-ko industria-lurzorua hartzen zuen.

Nokia enpresa haren jabe egin zen, eta, aldi berean, industria-guneko zonalde eta eraikin asko erabilerarik gabe geldituz joan ziren.

Hiriko zenbait kultur taldek eraikin batzuk okupatu ondoren, enpresa jabea inguruko artistentzako eta ekintzaileentzako alokairu

merkeak negoziatzen hasi zen.

1987an, Helsinkiko Udalak lurzorua erosi zion enpresa jabeari.

Pro Kaapeli elkartea sortu zen, zonaldea kudeatzeko eta dinamizatzeko helburuarekin.

Bertan hiru museo, hamabi galeria, dantza-antzokiak, arte-eskolak eta bulego eta lantegientzako espazioak daude. Guztira 900

lagunek lan egiten dute bertan.


Trantsizioan dauden espazioen balioztatzea, zuzkidura pribatuen bidez.



Lankidetza eta finantzazio publiko-pribatua.


34

bertarako ekartzeko lehen oharrak

Orain arte deskribatutako jardunbideen azterketatik abiatuta, zenbait neurri eta ekintza atera dira gure lurraldera

ekartzeko aukera aztertze aldera, trantsizioan dauden espazioak, erabilera iragankorrak eta horiek sortzeko eta

kudeatzeko lankidetzazko ereduak modu koordinatu eta seguruan eraldatzeko eta balioztatzeko xedez.

Azterketa-iturri moduan hartutako esperientziak eta ereduak (aniztasun- eta ordezkagarritasun-irizpideen

arabera hautatuak), nahiz eta sortu berriak eta esperimentalak izan, adibide arrakastatsuak dira tipologia-,

erabilera- eta kudeaketa-errealitate berri horiei erantzuna emateko orduan; hortaz, susmatzen da testuinguru

horietan gauzatutako ekintzetako asko bertara ekar daitezkeela.

Hala, administrazio publikoari eragiten dioten kudeaketa-estrategiei eta -ereduei eman zaie arreta, bereziki lege-

ekintzari, politika publikoei, antolamenduari, kontratazioari eta bitartekotzari lotutako ekintzekin zerikusia dutenei.

Bertara ekartzeko aukerak antolatze aldera, hautemandako ekintzak hierarkikoki sailkatu dira, lege-mailan

daudenetatik hasita eragindako alderdien arteko bitartekotza-ekintzetara jaisteraino.

Jarraian laburtzen dira aldez aurretik jasotako estatuko eta nazioarteko ekimenen katalogoan antzemandako

ekintzak, hain zuzen baliozkotzat eta jardunbide egokitzat jotzen ditugunak hizpide dugun gaiari dagokionez:

trantsizioan dauden espazioak balioztatzea eta aktibatzea, erabilera iragankorretatik eta lurralde-sorkuntzako eta

-kudeaketako lankidetza-ereduen pean.

LEGE-EKINTZAK

– Herritarren eta administrazioaren arteko «lankidetza-itunak», interes orokorreko jarduerak gauzatzeko

herri-ekimen autonomoak sustatze aldera. Itun horiek hiriko ondasun komunei dagokien laguntza-, zaintza- eta

kudeaketa-erak arautzen dituzte. Erregelamenduak espresuki aurreikusten ditu erabilerarik gabeko espazio edo

erakinen lagapena edota espazioak emateko orduan tasa- eta zerga-murrizpenean oinarritutako laguntzeko era

posibleak, bai eta hiri-ondasun publikoak diseinatzeko lankidetza-moduak ere.

Po l i t i k ak

Lu r ra l de -g id a le r ro ak

H i r i g i n tz a -

p l a ng i n tz a

Prog ram ak

Kon t ra taz i oa

B i ta r tek o tz a

H i t z a rm en ak

B i ta r tek o tz a

H i t z a rm en ak

35

– «Erabilera iragankor» lurzoruaren erabileraren izendapen gisa, Udal Hirigintza Plangintzan txertatua.

Izendapen hori duten lurzoruen gainean ezingo da inolako ekintzarik edo eraldaketarik gauzatzeko plangintzarik

egin, eta interes orokorreko ekimen sozialei eta pribatuei aukera emango zaie erabilera eta eraldaketa

iragankorrak sustatzeko, epe mugatu eta berrikusgarri baterako.

LURRALDE-POLITIKAK ETA GIDALERROAK

– Lurralde-mailako gizarte-organo edo -kontseilu bat sortzea, gizartea eta herritarrak ordezkatuta eta

ondasun komunak kudeatze aldera. Kontseilu horrek partaidetza-organo baten moduan funtzionatzen du,

ondasun publikoen lurralde-antolamenduaren eta -kudeaketaren inguruko koordinaziora eta gizarte-inplikaziora

bideratua.

HIRIGINTZA-PLANGINTZA

– Lurzoruaren erabileraren aldaketa –izendapen globala eta/edo xehatua–, hura berraktibatzeko eta

honako egoera hauetan –interes orokorrarekin– erabiltzeko:

* Plangintza ez gauzatzea eta/edo gauzatuko denik ez aurreikustea.

* Abandonatua eta/edo erabili gabe egotea, orubeen eta eraikinen kasuan (bereziki industria-erabilerakoak).

– Erabilera iragankorrak plangintzan gehitzea, abandonatuta edo erabili gabe dauden hainbat espazio

berraktibatzeko bide gisa.

* Lurzoru horietan modu iragankorrean gauzatutako erabilera berrien finkatze posiblea epe ertainean/luzean.

– Titulartasun publikoko orubeak zuzkidura-erabileretarako birkalifikatzea, erabilera iragankorren bidez

gauzatzeko, hurrengo baldintzak aintzat hartuta:

* Herriaren intereseko eta gizartearen onurako jarduerak.

* Iraupena: 1-3 urte.

* Eraikuntza-baldintzak: aldi baterakoa izatea eta erraz desmuntatzea.

* Irabazi-asmorik gabeko jarduera: nork bere burua finantzatzeko soilik baimendutako jarduera ekonomikoa.

PROGRAMAK ETA KONTRATAZIO PUBLIKOA

– Bitarteko erabileretarako Tokiko Agentzia bat sortzea, trantsizioan dauden espazioen erabilera eta

eraldaketa iragankorra sustatzeko.

– Bitarteko erabilerak edo erabilera iragankorrak barne hartzera bideratuta dauden erabilerarik gabeko

edo abandonatutako lurzoruen eta espazioen katastro-erregistroa (on-line).

36

– Herritarrek ondasun publikoak eta komunak atontzeko aurrekontuaren zuzkidura, (aurretik

deskribatutako) «lankidetza-itunen» esparruan.

– Iraupen luzeko langabeei zuzendutako enplegu-plana, abandonatuta eta erabili gabe dauden orubeak

eta eraikinak birgaitzeko.

– Abandonatuta eta erabili gabe dauden orubeen erabilera eta kudeaketa lagatzeko lehiaketa publikoa.

BITARTEKOTZA ETA HITZARMENAK

– Jabetzaren kudeaketa herri-administraziotik, lurzoru publikoen nahiz titulartasun pribatukoen aldi

baterako lagapena sustatzeko.

* Erabilera taldeei eta elkarteei aldi baterako lagatzea

– Abandonatuta edo erabili gabe dauden lurzoruen jabeen eta talde/ekimen sozialen edo pribatuen arteko

bitartekotza-zerbitzuak, horien alokairua eta aldi baterako okupazioa sustatzeko:

* Bitartekotza publikoa alokairuan –baita kosturik gabe ere maizterrentzat– denbora-tarte jakin baterako,

maizterrek jabetza birgaitzearen eta mantentzearen kostua beren gain hartzearen ordainetan.

* Zerga-salbuespena, interes orokorreko jardueren bidez trantsizioan dauden espazioak berraktibatzea eta

erabiltzea sustatzen duten talde sozialentzat eta/edo ekimen pribatuentzat, jarduerako lehenengo urtean.

– Trantsizioan dauden espazioetan erabilera iragankorrak sustatzeko laguntza- eta aholkularitza-zerbitzu

publikoak:

* Aholkularitza ekonomikoko eta mikrokredituak emateko zerbitzuak, interes orokorreko jardueren bidez

trantsizioan dauden espazioak berraktibatzea eta erabiltzea sustatzen duten talde sozialentzat eta/edo ekimen

pribatuentzat.

Trantsizioan dauden espazioetan erabilera iragankorrak sustatzeko burokrazia-izapide sinplifikatuak.

37

4. EGUNGO ESPARRUAREN GABEZIAK ETA

AUKERAK

EAEko lurralde-antolamenduari buruzko 4/1990 Legea, EAEko lurzoruari eta hirigintzari buruzko 2/2006 Legea

eta EAEko Lurralde Antolamenduaren Gidalerroen (LAG) Berrikuspenaren 2015eko Oinarrizko Dokumentua

aztertuta, Euskadiko etorkizuneko LAGen barruan trantsizioan dauden espazioak (eta erabilera iragankorren

bidezko eta lurralde-sorkuntza eta -kudeaketarako lankidetza-ereduen mendeko eraldaketa posibleak) aintzat

hartzeko orduan gabezia eta/edo aukera bat izan daitezkeen zenbait alderdi eta puntu atera eta nabarmendu

dira.

Jarraian azterketa horri dagokion tresna bakoitzaren laburpen bat jaso da.

4/1990 Legea, Euskal Herriko Lurralde Antolakuntzari buruzkoa

4/1990 Legearen funtzioen artean Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde-antolamenduko tresnen formulazio

mailakatua aurki daiteke. Bere zehaztapenen artean antolamendu-arloko koordinazioari eta aholkularitzari

dagozkionak aurki daitezke; hortaz, bertan zehazten eta xehatzen da zer organok betetzen duten funtzio hori.

Guri eragiten diguten antolamenduei dagokienez, eta bereziki herritarrekiko eta eragileekiko lankidetzan eta

baterako sorkuntzan oinarritutako lurralde-sorkuntzako eta -kudeaketako beste eredu batzuen bilaketari

dagokienez, IV. tituluan zenbait gabezia aurki daitezke. Legearen atal horretan ez da zehazten herritarrek eta

lurralde-antolamenduaren arloan ukitutako eragileek parte har dezaten bideratutako gizarte-partaidetzarako

organo espezifikorik.

IV. TITULUA. Elkar hartzeaz eta aholku emateaz 28. art.

Euskal Herriko Lurralde-antolakuntzako Batzordea eta Lurralde eta Hiri-antolakuntzari buruzkoan Euskal

Autonomia Erkidegoko elkar hartzeko aholku emateko jardute-saila, eta lege honek, beste edozein

legezko manuk eta araudiz finka daitezenek izenda diezazkioten aginpide eta egitekoak izango ditu.


Hirigintza, Etxebizitza eta Ingurugiroko Sailburua izango da Euskal Herriko Lurralde-antolakuntzako

Batzordeko buru eta horretan, araudiz finkatu dadin eran, Administrazio Publiko guztietako ordezkariak

izango dira kide. Batzorde horretako Administrazio-idazkaritza, Hirigintza, Etxebizitza eta Ingurugiro

Sailean, gaiaren eretzean, horretarako gaitasuna duen Zuzendaritzari atxikiko zaio.


Eusko Jaurlaritzako Lurralde-antolakuntzako Aholku-batzordea Hirigintza Etxebizitza eta Ingurugiroko

Sailari atxikitako eskuharmenetarako saila da, eta Eusko Jaurlaritzaren lurralde-politikak izan behar duen

38

kidekaketa eta Autonomia Erkidegoko lurralde-antolakuntzan gizarteak partaidetza izatea bermatuko du.

Eusko Jaurlaritzako sail bakoitzeko ordezkari banak eta, beren lanbideagatik edo lurralde-

antolakuntzarekin zerikusirik izanezko arazoetan duten ordezkotzagatik egokitzat jotako herritarren artetik

aukeratutako beste hainbeste kidek osatuko dute.

Eusko Jaurlaritzako Sailen eta Lurralde-antolakuntzako Batzordearen hurrenez-hurreneko saloz,

Hirigintza, Etxebizitza eta Ingurugiro-sailburuak izendatuko ditu.

Egitekoak, osaera eta jardunbidea araudiz ezarriko dira.

Euskadiko lurralde-antolamenduko gidalerroen berrikuspena

EAEko Lurralde Antolamenduaren Gidalerroen (LAG) Berrikuspenaren Oinarrizko Dokumentuari erreparatuta,

esan dezakegu gabezia baino aukera gehiago dagoela aurkezten diren estrategia iragankorrak gehitzeari

dagokionez. Horren arrazoia da ez dela ikuspegi orokorraren eta taktika mota horren arteko kontraesanik

gertatzen. Esplizituko gehitu ez arren, lurralde-ereduaren oinarriek eta LAGen zenbait kapitulutan jasotzen diren

norabideek eta helburuek ezartzen dituzte lurraldean estrategia iragankorrak eta sorkuntzarako lankidetza-

ereduak gehitu ahal izateko oinarriak.

Azterketa honek jorratzen dituen gaiei erreparatuta (trantsizioan dauden espazioak, erabilera iragankorrak,

lurralde-sorkuntza eta -kudeaketarako lankidetza-ereduen bidezko eraldaketa posibleak), landu ditugun

kapituluek Lurralde Ereduaren Oinarriak (II. kap.), Hirigunea (VIII. kap.) Gobernantza (XII. kap.) dute

hizpide.

LURRALDE-EREDUAREN OINARRIAK

Lurralde-ereduaren definizioan oinarriak berrikustea proposatzen da, 5 ikuspegiren bitartez: lurralde adimentsua,

lurralde jasangarria, lurralde sozial eta integratzailea, barne-lotura sendoko lurraldea eta lurralde parte-

hartzailea. Ikuspegi gehienetan, erreferentzia zuzena egiten zaio guri dagokigun gaiari, bai gabeziak eta bai

aukerak aurkeztuta.

Lurralde-eredu adimentsuari dagokionez, eta lurraldea nahikoa artifizial bilakatu dela onartuta, beharrezkoa da

dagoeneko urbanizatuta dagoen horren erabilera eta aprobetxamendua hobetzea eta espazio gehiago artifizial

bilaka daitezela saihestea. Diagnostiko hori gorabehera, hobetze-bide posibleak proposatzeko orduan, ez dira

beste aukera batzuk aipatzen, hala nola trantsizioan dauden espazioak eraberritzearen bidez hiri-sarea

finkatzea, estrategia iragankorren bitartez. Ikuspegi horretan nabarmendu egiten da proiektu berritzaileen

bilaketa, baina ez da aipatzen lurralde-kudeaketarako ereduan berrikuntzak egiteko aukera, eta hala sustatzen

dira, adibidez, ondasun publikoen eta lurraldearen sorkuntzarako eta kudeaketarako lankidetza-ereduak.

Lurralde sozial eta integratzailearen ikuspegiari dagokionez, hiriaren eta zaharkituta eta erabili gabe dauden

espazioen eraberritzea aipatzen da. Hori aukera ona da erabilera iragankorrak espazio horien balioa handitzeko

eta horiek ustiatzeko bide posible gisa gehitzeko.

39

Bestalde, lurralde parte-hartzailearen ikuspegian, aipatu egiten da parte-hartzea gidalerroen berrikusketa-

prozesutik eta bestelako antolamendu-tresnetatik harago hedatzeko beharra. Horrek aukera interesgarria

aurkezten du, trantsizioan dauden espazioei dagokienez, lankidetzatik hurbilago dauden sorkuntza- eta

kudeaketa-mekanismoak ezartzeko; hala ere, bultzatu nahi den partaidetza-eredua edo mekanismo horien

ikuspegia xehetasun handiagoz gauzatzen ez denez, aukerak zenbait arrisku ditu aldi berean. Aipatutako

aldaketaren hedapena definitzen ez denez, arriskua dago eredu parte-hartzaileagoetarantz aurrera egiteko

behar hori modu askotan eta askotarikoan ulertzeko.

Bestalde, atal horretan bertan zehazten da parte-hartzeak entzunaldi publikoaren eta informazioaren lege-

izapideak gainditu behar dituela, eta egitate hori aurrerapen eta aukera garrantzitsutzat aitortzen da, baina ez da

parte-hartze gisa ulertzen denaren definiziorik gauzatzen. Horrek zaildu egin lezake espazio-sorkuntzarako eta -

kudeaketarako lankidetza-eredua gauzatzea –trantsizioan dauden espazioei erreparatuta–, tresnen berrikusketa-

eta onarpen-prozesuetatik haragoko kanalak eta bideak errazten dituen toki horretan.

HIRIGUNEA

Hiriguneari dagokion VIII. kapitulua da trantsizioan dauden espazioak eta erabilera iragankorrak aintzat hartzeko

gabezien eta aukeren azterketan alderdi azpimarragarrienak jasotzen dituena. Gidalerroen atal horretarako

planteatzen den ikuspegiak esparru egokia aurkezten du guri eragiten diguten antolamenduak gehitzeko.

Atal horretan behin eta berriro aipatzen da hiri-kokalekuen dentsitatea berreskuratzeko beharra, besteen artean

jadanik eraikitako espazioak berrerabiltzearen bidez. Gainera, hiri-jasangarritasunean eta -berrikuntzan

oinarritutako lurralde-estrategiei ematen zaie garrantzia, eta dagoeneko okupatuta dauden espazioetan

birziklapena eta erabilera berriak lehenesten dira. Ikuspegi orokor hori haztegi ezin hobea da espazio batzuk

trantsizioan dauden erabileren edo bitarteko erabileren bitartez birgaitu beharreko trantsizio-espazio gisa

identifikatzeko ideia gehitze aldera.

Halaber, hiriak birgaitzeko eta berregituratzeko estrategia planteatzeko orduan, besteen artean hitz egiten da

jarduera ekonomikoetara bideratu ziren eta gaur egun erabili gabe dauden espazio libreen eta eraikinen gabezia

duten eremuez, eta horien aurrean honako hau proposatzen da: Urbanizatutako espazioak trinkotzeari

lehentasuna ematea eta zaharkitutako edo narriatutako espazioak birziklatzea; gutxiegi erabilitako espazioak

baliatzea; hutsuneak jalkinez betetzea, eta hiri-, arkitektura- eta kultura-ondarearen berreskurapena sustatzea,

aisiarako eremuak eta berdeguneak gehitzearen bidez. Ikuspegi horrek aukera ezin hobea aurkezten du

estrategia iragankorrak gehitzeko.

Jarduera ekonomikoetarako lurzoruaren lurralde-jasangarritasunari dagokionez, aipatu egiten da bertako

industria-lurzoruaren balioztatzeko eta jarduera ekonomikoak hiriko bizitzarekin bateragarri egiteko erabileren

izaera mistoa sustatzeko beharra. Ikuspegi horrek aukerak eskaintzen ditu, esaterako, erabilera industrialetik

haragoko beste erabilera mota baten bidez industria-lurzoruak eta -eraikinak berraktibatzeko aukera

proposatzeko, edo erabilera iragankorren bidez jarduera ekonomikoetara bideratutako eta gutxi erabilitako

lurzorua baliatzeko. Hala eta guztiz ere, ezinbestekoa da alderdiaren egoeran ekonomia-ereduaren aldaketaren

ondorioz zaharkitutako lurzoruen eta eraikinen agerpenari buruzko aipamena egitea, bai eta horiek jarduera

ekonomikoak gauzatzeko aktibo gisa kontuan hartzeko beharrari buruzkoa ere.

40

Berrikuntza-estrategiei dagokienez, erabilera iragankorrak aipatu behar dira erabilera berriak probatzeko bide

gisa, eta horien sorkuntzarako eta kudeaketarako lankidetza-eredua espazioa berraktibatzeko ereduan bertan

berrikuntzak egiteko modu gisa.

Hiri-perimetroari dagokionez, LAGek horien eremu mugakideak mugarriztatzea proposatzen dute, hazkundea

kontrolatzeko bide moduan. Atal horretan, erabilera iragankorrak hiri-orbana mugarriztatzeko modu gisa gehitu

daitezke, betiere kirol-jardueretara, aisialdira eta antzekoetara mugatzen badira.

Azkenik, gabezia gisa aipatu beharra dago estrategia iragankorren aintzatespen falta hiri-eraldaketako

ardatzetarako edo sormen-ardatzetarako orientabideen barruan, erabilera iragankorrak lurraldea birgaitzeko eta

berritzeko estrategia gisa sustatuta.

GOBERNANTZA: PARTE-HARTZEA, ANTOLAMENDUA, ADIERAZLEAK

LAGek jaso eta azpimarratu egiten dute parte-hartzea entzunaldi eta informazio publikoko mekanismoetatik

harago hedatzeko beharra, eta, gainera, ezarri egiten dute herritarren partaidetzako prozesuak abiarazteko

beharra plangintza-tresnak berrikuste eta onartze aldera. Hori aurrerapen esponentziala da, eta politika

publikoen eta lurralde-politiken kudeaketan berritzeko motibazio handia adierazten du.

Hala eta guztiz ere, LAGen Berrikuspenaren Oinarrizko Dokumentuari dagokionez, parte-hartzearen atalak ez

dauka garapen orekaturik gainerako puntuekin alderatuta, eta eskas agertzen da nolabait; izan ere, ez dira

garatzen, gainerako ataletan egiten den moduan, horiek martxan jartzeko eta zabaltzeko helburuak eta lurralde-

orientabideak.

Era berean, eta aurretik deskribatutako gabeziaren ondorioz, parte-hartzeak entzunaldi publikoaren eta

informazioaren lege-izapideak gainditu behar dituela zehazten bada ere, ez da gomendatzen lehentasunezko

kanal, bide edo eredurik.

Parte-hartzea LAGen artean gehitu izana aukera bat da berez, baina erabilera iragankorren bidez trantsizioan

dauden eta lankidetzatik hurbilago dauden espazioen sorkuntzarako eta kudeaketarako ereduak bultzatze

aldera, tresnak berrikusteko eta onartzeko prozesuetatik haragoko kanalak eta bideak errazteko. Hala,

beharrezkoa da praxi hori eragiten duten oinarrizko orientabideak definitzea eta zehaztea.

EAEko lurzoruari eta hirigintzari buruzko 2/2006 Legea

2/2006 Legeak, hainbat xedapenetan, lurzoruaren aprobetxamendua sustatzeko eta hirigintzarekiko interes

orokorra sendotzeko asmo handia adierazten du; izan ere, bi alderdi horiek bide interesgarriak irekitzen dituzte

guri eragiten diguten tipologiak, erabilerak eta ereduak gehitzeko. Lurzoruaren izaera berriztagarria eta haren

erabilera arrazional eta intentsiboa aipatzen dira jada zioen azalpenean, eta gai hori, gero, legearen hainbat

artikulutan islatzen da.

Erabilera iragankorrak, aldi baterako eta iraupen laburrekoak izanik, berraktibatze-aukera interesgarri gisa

aurkezten dira, eta lurzorua erabiltzeko eta baliatzeko bide ematen dute, baliabidea bera hipotekatu gabe.

41

Berrerabiltze eta birgaitze kontzeptuak maiz agertzen dira legean, eta lehentasunezko aukera moduan aurkezten

dira hazkunde berriaren gainetik. Ez dira lurzoruaren erabilerara mugatzen, eraikitako eta urbanizatutako

ondarera zabaltzen baizik, bai eta hutsik dauden etxebizitzetara ere. Hori aukera ontzat aurkezten da erabilera

iragankorra aintzat hartzeko.

Zioen azalpena. II. kap. 1. Ingurumen-politikari dagokionez:

2.1. (...) Legeak horrexegatik ezarri du, (...), lurzorua zentzuz eta intentsitatez erabiltzeko joera, (...), eta

lurra ondasun urria da, eta ezin da berritu.

Zioen azalpena. II. kap. 2. Hirigintzako irizpideak eta jarraibideak.

2. Hirigintzako irizpideak eta jarraibideak:

a) (...) lurzoruak dituen baliabide naturalak (...).

b) Lurzoruaren okupazioak ere eramangarria izan behar du. (...), hazkundeari ekin aurretik, lehentasuna

izango du beti lurrak birgaitzeko eta leheneratzeko lanak.

c) Eraikitze eramangarria bultzatu behar da birgaitzearen bidez. Horretarako, lehentasuna eman

behar zaio herrietako jatorrizko guneetan eraikita eta urbanizatuta dagoen ondarea berroneratzeari eta

hutsik dauden etxebizitzak erabiltzeari.

Xedapen orokorrak. 3. art. Garapen eramangarriaren printzipioa:

1. Lurralde-eredua:

a) Ekonomia eta gizartea modu jasangarri eta iraunkorrean garatzen dituzten ekoizpen- eta kontsumo-

prozesuei lagundu behar zaie.

Lurzoruaren jabegoaren erregimenari eskainitako atalean, era berean, nabarmendu beharreko zenbait gai

daude. Hirigintzan interes orokorra pribatuari gailentzen zaiola eta lurzoruaren funtzioa erakunde publikoetatik

zehazten dela oinarritzat hartuta, legeak haren jabegoari dagozkion eskubideak eta betebeharrak zehazten ditu.

Hala, eskubideei dagokienez, legeak behin-behineko obrak eta instalazioak baimentzen ditu –lurzoruak

urbanizatzeko jarduketa-programarik ez daukanean–, eta zehaztapen hori erabilera iragankorretan

iragankorrenak gehitzeko lehenengo urratsa izan liteke.

Lurzoruaren jabetza-erregimena 22. art. Lurzoruaren jabetzak hirigintzaren aldetik duen legezko edukia.

Lurzoru urbanizagarria eta hiri-lurzoru finkatugabea.

(urbanizatzeko jarduketa-programarik ez daukanean)

- Behin-behineko obrak eta instalazioak (36. art.).

(urbanizatzeko jarduketa-programa daukanean)

- Orube bihurtzeko behar diren urbanizazio-obrak.

42

- Beti hirigintza-antolamenduak baimendutako erabilerara edo erabilerara bideratua.

Jabego-betebeharrei dagokienez, legeak oro har ezartzen du derrigorrezkoa dela eraikinak eta lurzorua helburu

duten erabilerarako eska dakizkien segurtasuneko eta osasun publikoko parametroen eta baldintzen mende

mantentzea. Egitekoak ez betetzea arrazoi izan daiteke jabetzaren gaineko eskubideak mugatzeko. Kasu

horietan, erabilera iragankorrak esparru interesgarria izan litezke; izan ere, erabilerarik gabeko edo

abandonatutako lurzoruak eta eraikinak xede publikoetarako antola litezke, modu iragankorrean, desjabetzeko

edo bestelako zehapen mota larriagorik erabiltzeko beharrik gabe.

Lurzoruaren jabetza-erregimena 24. art. Eginbehar orokorrak.

1.a. (...) lurzoruaren gainean dauden etxe, eraikin eta instalazioak zaindu egin behar dira legez eska

daitezkeen baldintzak betez, hartara era zilegian ematen zaien erabilera eduki dezaten.

1.b. Lurzorua eta haren gainean dagoen landaretza zaindu egin behar da, segurtasun edo osasun

publikoarentzako arriskuak eta/edo beste batzuei eragin dakizkiekeen kalteak saihesteko…

Aztertu beharreko hurrengo blokea lurzoruaren erabilerei buruzkoa da. Bertan, legeak artikulu bat eskaintzen dio

bere behin-behineko erabileren definizioari, eta horiek dira proposatutako erabilera iragankorren tipologiarekiko

antz handiena omen dutenak. Legeak jarduera-katalogo nahiko zabala jasotzen du behin-behineko erabileren

barruan, nekazal erabileratik aisia-, jolas- edo kultura-zerbitzu edo -jardueretara. Baina erabilera mota hori

zehazteko beharrezkoak diren aldez aurretiko baldintzak murriztailegiak dira (antolamendu xehatua onartu ez

duten eta lurzoruen edo ondasun higiezinen birpartzelatze- edo desjabetze-proiektua abiarazi ez duten sektore

edo unitateentzat gaitzen da erabilera). Erabilerek ezingo dute inoiz industriakoak edo bizitokikoak izan, eta

merkataritza- edo bulego-erabileren kasuan, ezingo dute eraikinen bizitzaren iraupena aldatu. Gainerako

erabileren kasuan bezala, behin-behinekoetan lizentzia behar da administraziotik kanpoko eremu batetik

sustatzen den guztietan, eta lehentasuna emango zaie desmunta daitezkeen instalazioei. Ematen den jarduketa-

abagunea nahiko txikia den arren, eta bereziki bete beharreko baldintza bat lurzoruak antolamendu xehatuari

lotuta egon ez daitezela izateagatik, egoera ugaritan betetzen dira eskakizun horiek, eta kasu horiek oso erraz

egokitu ahalko lirateke erabilera iragankorrak gauzatzeko beharrezkoak eta ezin hobeak diren baldintzak

gehitzeko.

Lurzoruaren erregimena. Behin-behineko erabilerak. 36. art.

Oraindik antolamendu xehatua onartu gabe duten alor, sektore edo egikaritze-unitateetan baimentzen

direnak dira. Baimena eman dakieke soilik baldin eta legeak espresuki debekatzen ez badu edo

plangintza egikaritzea zailtzen ez badute. Honelakoak izan daitezke:

- Nekazaritza, abelazkuntza edo basozaintzako erabilera (eta aurrekoekin zerikusia duen merkataritzako

erabilera).

- Biltegiratzea edo gordetzea.

- Herritarrei zerbitzu partikularrak eskaintzea.

- Aisiako, kiroletako, olgetako eta kulturako erabilerak.

43

- Bulegoko eta merkataritzako erabilerak.

Antolamendu xehaturik indarrean ez duten eremuetan, bulegoko eta merkataritzako erabilerak baimendu ahal

izateko, ez dute araubidea aldatu behar eta ez dute eraikuntza horien bizitzaldia luzatu behar.

Bizitegirako erabilerak edo industria-erabilerak ezin dira inola ere behin-behinekotzat hartu.

Lurzoruaren ondare publikoari dagokionez, legeak jasotzen du derrigorrezkoa dela gutxienez udal-

aurrekontuaren % 10 bideratzea eraikuntzara, zuzkiduren birgaitzera, baliabide publikoetara eta/edo lurzoru-

erosketara, besteen artean. Aurrekontu-partida hori, era berean, bitartekotza-jardueretara edo trantsizioan

dauden espazioak berraktibatzera zuzendu liteke, esaterako erabilerarik gabeko lurzoru eta eraikin pribatuen

jabegoari dagokion bitartekotza baten bidez (alokairu murriztuak, aldi baterako lagapenak, hobekuntzak, etab.),

erabilera iragankor publikoetara edo interes orokorrekoetara bideratze aldera.

Lurzoru-ondare publikoa. 114. art. Udal lurzoru-ondarerako aurrekontu-izendapena.

Udal-lurzorurako gutxiengo % 10eko aurrekontu-izendapena, zuzkidura eta baliabide publikoentzat:

etxebizitza publikoentzako lurzorua, ekipamendu publikoak eraikitzea/birgaitzea/hobetzea, sustapen edo

interes publikoko jarduera ekonomikoen bidez lurzorua erostea edo publikoki sustatzea.

Lurzoruaren jabegoaren kasuan bezala, legeak betebehar jakin batzuk ezartzen ditu eraikuntzari dagokionez.

Hala, eraikitzeko betebeharra hirigintza-plangintzak edo -programak ezarritako epe maximoen barruan gauzatu

beharko da, edo, aurkako kasuan, desjabetzeko, saltzera behartzeko eta eraikitzera behartzeko mekanismoak

gaituko dira. Hori aukera bat izan daiteke erabilera iragankorrak gehitzeko, espazioa baliatzeko bide gisa haren

azken helburua bete arte, edo zehapen-bide iragankor arinago baten moduan. Gainera, eraikitze-eskubideari

buruzko betebehar horiek lurzoruaren jabegoaren inguruko betebeharretara zabalduko

balira, erabiltzen ez diren lurzoruak eta hegalak askoz modu dinamikoagoan berraktibatu eta

baliatu litezke.

Partzelak eta orubeak eraikitzea. Art.189. Eraikitzeko eginbeharra eta gehieneko epeak.

Urbanizatzeko jarduketa-plangintzak edo -programak ezarritako epe maximoak.

Partzelak eta orubeak eraikitzea. 190. art. Eraikitzeko eginbeharra ez betetzea.

Administrazioak gaitasuna izango du desjabetzeko, salmenta bat behartzeko edo eraikitzaile bati

eraikuntza-programa bat esleitzeko (eraikuntza behartua).

Lurzorua erabiltzeko eta gozatzeko lagapen asko hirigintza-hitzarmenen bidez gaitzen dira. Kasu horretan,

legeak pertsona publiko edo pribatuekiko hirigintza-garapenerako hitzarmenak izenpetzeko aukera jasotzen du,

lurzoruaren jabe izan ala ez. Azken horrek aukera interesgarria dakar lurralde-sorkuntzarako eta -

kudeaketarako lankidetza-ereduak errazte aldera; izan ere, hirugarren pertsonekiko kudeaketa-hitzarmenak

ahalbidetzen ditu, jabeetatik harago.

44

Zazpigarren xedapen gehigarria. Hirigintza-hitzarmenak.

1. Autonomia Erkidegoko Administrazioak eta toki-entitatek hitzarmenak egin ahal izango dituzte, elkartuta edo

banan-banan, pertsona publikoekin edo pribatuekin, pertsona horiek laguntza eman dezaten hirigintza-jarduera

modurik onenean eta eraginkorrenean garatzeko. Pertsonok ez dute zertan izan kasuan kasuko lursailen jabe.

45

5. AURRERAPENEAN LAGak GEHITZEKO

PROPOSAMENA

trantsizioan dauden espazioak aintzat hartzeko lurralde-estrategia

«Hiriek, edo bizitoki ditugun dena delako lekuek, historikoki amaitu gabe egotea izan dute ezaugarri, beti baitaude

aldaketa edo mutazioa ahalbidetzen duten zirrikituak. Hiria osatugabea izatea ezinbestekoa da bere eboluzioa

ahalbidetzeko eta, batez ere, premia berriei erantzuteko. Hiriek inoiz ez lukete bukatuta egon beharko, une

horretan hilda egongo bailirateke. (…) Aurrekoa osatzen duen beste ideia da hiria goitik beherako jarduketa

handiengatik ez ezik behetik gorako aldaketa txiki askorengatik ere aldatzen dela. Hori posible da hiria hardware

izenekoaz ez ezik (zuhaitzak, eraikinak, kaleak) softwareaz ere (pertsonak) osatuta dagoelako. Softwarerik gabe

ez dago hiririk, objektuak besterik ez. Eta softwareak ematen dio zentzua hardwareari, ez alderantziz »

José Fariñas – Urbanismo, Territorio y Paisaje

Lurraldea, eta bereziki hiria edo hiritarra den oro, etengabeko eboluzioan dago beti. Horren frogak uneoro ikus

ditzakegu gure inguruan. Hirietako geruza historikoak arkitektura-kontrasteen mosaiko aberatsean bizi dira

elkarrekin. Batzuetan, egitura historiko horiek hiri modernoaren bizitzan eta funtzioan arrakastaz txertatuta daude;

beren eskema kalearen egungo patroietan idazten da maiz; eta, zenbaitetan, arrasto horiek egungo hiri-sarean

modu inkongruentean hondoratuta daudela dirudi12.

Etengabeko eboluzio horretan, aldi baterako dena etengabea da ere bai. Izan ere, aldi baterako hiri-estrategiak edo

hiri-estrategia iragankorrak beti egon dira bertan eta ezinbestekoak izan dira hiriko bizitzarentzat, ziurgabetasun-

edo krisialdi-garaietan bide eraginkorra izatetik harago. Beti izan dira hobiak hiriko paisaian, eta unean uneko, bat-

bateko eta aldi baterako jarduerak (biltegiratzea, jarduera ekonomikoak, etab.) jasotzeko erabili izan dira. Jarduera

mota horiek lurraldearen sorkuntza planifikatuaren elementu paralelotzat jo izan dira, baina, egiatan, hiri-

ekonomiaren ezinbesteko zati dira eta balio handiko ezaugarriak dituzte. Izan ere, «bien bitartean» estrategia gisa

erabilgarriak izatetik harago, erabilera iragankorrek beste jarduketa-esparru batean eta epe luzerako pentsatutako

esku-hartzeetan pentsaezinak liratekeen ereduak, jarduerak eta estrategiak garatzea eta probatzea ahalbidetu

dute.

Aurreko etapetan ez bezala, gaur egun, hirigunea eta lurraldea suspertu eta birmoldatu dadila bultzatzeko eta

sustatzeko ardura duten administrazioek baliabide, botere eta kontrol eskasia dute lurralde-plangintza modu

linealean eta aurreikusitakoaren arabera inplementatzeko. Badirudi ziurgabetasunez eta aukera ekonomiko

aldakorrez beteriko testuinguru batean are funtzio garrantzitsuagoa egon daitekeela estrategia iragankorrentzat edo

iragankortasuna aintzat hartzen duten plangintza-ereduentzat.

Gaur egun nahikoa esperientzia pilatu da nazioarteko mailan plangintza-ikuspegien eta diseinu-esparru

malguagoen inguruan, erabiltzen ez diren espazioen potentziala askatzeari lotuta, denborazkoagoak diren pakete

eta ekimen txikiak sustatzearen bidez. Esperientzia horrek balio handiko ezagutza sortu du beste lurralde

12. Bishop, P., Williams, L. The Temporary City. Routledge. 2012.

46

batzuetara eramate aldera. Bestalde, pop-up13 fenomenoaren hazkundea gertatzen ari dela ikus dezakegu ere, eta

iragankortasunaren hazkundea Europako hiri guztietan. Aldi berean, badirudi hiriaren erabileraren aldi baterako

«aldarrikapenak» ere goraka doazela, hala nola arte-instalazioak, hiri-nekazaritza, kirolak eta jolas-jarduerak, etab.

Espazioaren eta komuna denaren erabileraren eta kudeaketaren inguruko ikusmolde alternatiboa duten pertsona

edo komunitate asko ari da hiriko «bottom-up14» erako ekintza eta erabilera horietako asko bultzatzen.

Azken urteotan sortu diren mota horretako bideen, alternatiben eta soluzioen epeltasunean, ukaezina dirudi ezohiko

jarduketa-esparruetatik eta hiri-hutsuneetatik garatutako proiektu horiek ez dutenik iruzkin kritiko edo pasadizo huts

bat osatzen. Jardunbide horiek erakusten dute hiria leheneratu daitekeela, eta lurraldearen gainean jardun,

inbertsio, konpromiso edo lurzoruaren gaineko ondorio handien beharrik gabe. Eredu horiek proiektugile eta

planifikatzaileentzako aukera bihur daitezke eta bihurtu behar dira beste modu batera esku hartu ahal izateko:

funtzionatzen ez duenari konponbidea emateko nahia, edo hiria eguneroko bizitzatik eta biztanleen benetako

premietatik abiatuta berriz pentsatzeko borondatea.

Frogatuta dago ekintza mota horiek testuinguru erradikaletan funtzionatzen dutela, prozedura tradizionalak eraginik

gabekoak eta zaharkituak izaten diren horietan, eta, ikuspuntu teknikotik, hirigintzaren jardunbide tradizionalen

osagarri diren jarduketak abiarazi daitezke. Baina, aldi baterako espazio-eskuratze horiek kondenatuta al daude

hutsuneak betetzera interes ekonomikoak sortu arte edo plana egikaritu arte? Edo, aitzitik, testuinguru berri batean

aldi baterako soluzioak integratzen dituzten hiri-garapenerako garapen-eredu alternatiboak dira?

Bistakoa dirudienez, fenomeno horren ondorioz administrazioek aurrean izango duten agertokian plangintzan aurki

daitezkeen esku-hartzeko tresnak eta prozedurak malgutasun handiagoa eta ikuspegi estrategikoa eransten joan

beharko dira horri dagokionez.

Izan ere, lurraldearen sorkuntzarako eta kudeaketarako erabilera iragankorrak segurtasun eta zehaztasun

handiagoz sustatze aldera, ekintza gehiago behar dira. Azken batean, lurralde-estrategian gidalerroak gehitu

beharko lirateke, bai eta trantsizioan dauden espazioak eta horiek berraktibatzea eta horien balioztatzea aintzat har

dadila ahalbidetuko duten baliabideak abiarazi ere, herritarrekiko eta interesa duten eragileekiko lankidetzan

oinarritutako espazio-kudeaketako eta -ekoizpeneko eredu bat bermatuta.

13. Aldi baterako eta denbora-tarte labur batez funtzionatzen duen denda, jatetxe, … bat deskribatzeko erabiltzen da. 14. Partaidetzan eta gizarte-oinarrietatik egiten diren prozesuei erreferentzia egiten dioten «behetik gora» artikulatutako prozesuak.

47

aurrerapenean gehitzeko idazki-proposamena

Jarraian jaso da EAEko Lurralde Antolamenduaren Gidalerroen Berrikuspenaren Oinarrizko Dokumentuari

eransteko idazki-proposamena. Alde batetik, aurrerapenean jasotakoari zenbait ñabardura gehitzea proposatzen

da, eta, bestetik, eduki berria eranstea Alderdiaren Egoera, Helburuak eta Lurralde Orientabideak ataletan,

dokumentuko hainbat puntutan, baina bereziki Hirigunearen inguruko 8. kapituluan, hain zuzen Hiri

Leheneratzeari eta Birgaitzeari dagokien azpiatalean.

2. KAPITULUA / LURRALDE-EREDUAREN OINARRIAK

2.1. LURRALDE ADIMENTSUA

33. or., 4. paragrafoa.

«Gure lurraldeak elkarte- eta ekintzailetza-tradizio indartsua dauka. Aski ezagunak dira historikoki gizarte-

oinarrietatik sustatu izan diren gizarte-, kultura- eta enpresa-ekimen ugariak, funtzio garrantzitsua izan baitute

gure lurralda hobetzeko eta garatzeko orduan (mugimendu kooperatiboa, ikastolen fenomenoa, ETEen industria-

sarea, etab.). Fenomeno hori berezko ezaugarria da, eta autoantolakuntzaren, espiritu berritzailearen eta talde-

adimenaren inguruko kultura eta tradizioa erakusten du. Hori guztia oinarri gisa hartu behar da proiektu

berritzaileak eta hobekuntza lehiakorreko proiektuak bilatzeko eta abiarazteko».

2.3. LURRALDE SOZIAL ETA INTEGRATZAILEA


«Era berean, herritarren/eragileen eta herri-administrazioaren artean lankidetza- eta partaidetza-ereduak

bultzatzean datza, hala nola hiria eraberritzeari, eraikitako espazioak berreskuratzeari edo ondasun komunak

zaintzeari eta kudeatzeari dagokionez, integrazioa eta kohesioa zentzurik zabalenean bultzatzeko bide gisa».

2.5. LURRALDE PARTE-HARTZAILEA


«Horretarako, aurrera egin beharko litzateke lankidetzatik hurbilago dauden lurralde-ekoizpenerako eta -

kudeaketarako ereduen bilaketan, batez ere ondasun komunei eta publikoei dagokienez, gai baitira informazioko

eta entzunaldi publikoko bideak edo plangintza edo bestelako tresnak onartzeko prozeduretara bideratutako

parte-hartzea gainditzeko».

6. KAPITULUA / INGURUNE FISIKOA ETA AZPIEGITURA BERDEA

6.2. AZPIEGITURA BERDEA

HELBURUAK. 116. or.

48

2. Azpiegitura berdea diseinatzeko eta kudeatzeko parte-hartze soziala sustatzea, haren

aprobetxamendua eta erabilera bultzatze aldera.

LURRALDE-ORIENTABIDEAK. 119. or.

5. Azpiegitura berdean erabilera eta jarduera iragankorrak eta kolektiboak diseinatzeko eta kudeatzeko

parte-hartze soziala sustatzea (berdeguneetarako eta aisialdirako, kirolerako eta abarrerako eremuetarako

azpiegiturak), lurzoru horietarako ezarritako erabilera-murriztapenen barruan hura erabili eta gozatu ahal izateko.

8. KAPITULUA / HIRIGUNEA

8.1. HIRI-BIRGAITZEA ETA -BERRONERATZEA

AUZIAREN EGOERA. 147. or.

d) Hiri-errealitate berriak aintzat hartzea: trantsizioan dauden espazioak eta erabilera iragankorrak

Lurraldea, eta bereziki hirigunea, etengabeko eboluzioan eta eraikuntzan dago beti; inoiz ez dago amaituta.

Etengabeko eboluzio horretan, aldi baterako edo iragankorra den hori ere etengabea izan da: hiri-paisaian beti

izan dira unean uneko, bat-bateko eta aldi baterako jarduerak jasotzeko erabili izan diren hutsuneak.

Gaur egun ere hiri-espazio huts edo zaharkitu anitz dago, eta hirietan eta lurraldean gertatzen diren dinamika

ugariren emaitza gisa uler daitezke, azken hamarkadetan gertatutako hainbat aldaketa ekonomiko eta sozialen

ondorioz: Industria-ekoizpenerako eta/edo azpiegituretan erabiltzen diren eraikin eta lurzoruetan hutsuneak eta

zaharkitzeak eragiten dituzten eraldaketa ekonomikoena, edo, herritarren eta/edo bestelako eragileen kasuan,

hiriaren erdigunean hutsuneak eragiten dituzten lehentasunen aldaketena. Hutsuneekin batera aurki ditzakegu,

halaber, denbora-etenaldietan harrapatutako hamaika hiri-bilbe, bukatu gabeko etxebizitza hutsak, gauzatu

gabeko espazio urbanizatuak, garatzeko zain egonda gutxiegi erabiltzen diren eremu handiak etab.

Aldaketa horien modu paraleloan, lurzoruarekiko eskari eta premia berriak agertu dira; gainera, izaera sortzaile

eta sozialeko gizabanakoek, taldeek eta/edo enpresa-jarduerek bat-bateko, herri-izaerako eta/edo aldi baterako

esku-hartze hiritarraren ereduak praktikara eramaten dituzte –ohiko hirigintza-plangintzaren, -egikaritzearen eta -

kudeaketaren osagarri den eredu gisa–, eta aipatutako eskari eta premiak ekimen horietan islatzen dira.

«Bitartean» hori ekoizteko eta kudeatzeko formula horiek espazioak gutxiengo esku-hartzeen bidez aktibatzeko

aukera gisa aurkezten dira, baina krisialdi-garaian lurraldea berroneratzeko estrategia baten moduan erabilgarri

izatetik harago, jarduketa mota horiek hiri-bizitzaren eta -ekonomiaren ezinbesteko atala dira, eta balio handiko

berezko ezaugarriak dituzte: erabilera iragankorrek aukera ematen dute epe luzerako pentsatutako jarduketa-

esparruetan posible ez liratekeen ereduak, jarduerak eta estrategiak garatzeko eta probatzeko.

Testuinguru horretan premiazkoa da egoera, erabilera eta praxi mota horiek lurraldearen definizioaren eta

plangintzaren barruan nahiz haren kudeaketan txertatzeko edo gain hartzeko aukera begiztatzea. Modu

horretan, lurralde-aprobetxamendua sustatzea eta lurralde adimentsua sortzea bilatzen da, bere birsorkuntza-

beharrei bertan bizi diren eragileen ekimenaren bitartez erantzuteko gai izango den lurralde bat. Hiri-errealitate

49

berri horiek erreferentzia egiten diote hurrengo definizioetan jasotako lurzoru eta erabilera motari eta kudeaketa-

ereduari:

1. Trantsizioan dauden espazioak: hutsik edo erabili gabe dauden espazioak, probetxurik atera gabe eta

abandonatuta, bi jarduera- eta/edo erabilera-uneren arteko trantsizioan egoteagatik, bai iraganean zuten

erabilera zaharkituta geratu delako eta bai etorkizuneko erabilera ez delako erabat garatu. Trantsizioan dauden

espazio horiek, iraganeko eta etorkizuneko erabileraren arteko erdibide-egoeran, aukera ona dira lurralde-

kontsumoan erabilera eraginkorra egin ahal izateko.

2. Erabilera iragankorrak: erabilerarik gabeko edo epe txikian konponbide bideragarririk ez duten

espazioak konpontzeko edo aktibatzeko modu gisa aurkezten diren behin-behineko eta aldi baterako erabilerak

dira. Askotariko funtzioak izan ditzakete, baina aldi baterako eta bat-batekoak dira; hala, aukera ematen dute

lurraldeko eskari eta premiei modu arinean erantzuteko. Erabilera-aukera berriak esploratzeko, espazio

narriatuak berroneratzeko eta lurzoru zaharkituak aktibatzeko aukera moduan aurkezten dira.

3. Lurraldearen lankidetzazko ekoizpena: herritarrak eta/edo eragileak buru dituzten eta espazioa

diseinatze, eraikitze eta kudeatze aldera elkarsorkuntza eta elkarkudeaketako logiketatik ohikoen paraleloak

diren formulak proposatzen dituzten esku-hartzeak edo espazioaren eraldaketa-prozesuak artikulatzeko orduan

baliatzen diren ereduak dira. Eredu hori, trantsizioan dauden erabileretara eta espazioetara eramanez gero,

trantsizioan dauden espazioak aldi baterako edo modu iragankorrean berraktibatzeko diseinu- eta kudeaketa-

formula parte-hartzaileetan datza.

Ildo horretan, eta hiri-errealitate horiei heltzeko ekin beharko diren ekintzetatik harago, nabarmendu beharra

dago egungo legeriak jarduketa-esparru egokia aurkezten duela, behin-behineko erabilerako tipologiari eta

haren gainean baimenduta dauden jarduera-motei erreparatuta.

HELBURUAK. 147. or.

6. Erabilera iragankorrak hirigunea berroneratzeko estrategia gisa sustatzea, herritarren eta

administrazioaren arteko lankidetza-ereduen bidez trantsizioan dauden espazioen berrerabilpenari eta talde-

erabilpenari garrantzia emanda.


a) Orientabide orokorrak

(dagoeneko agertzen denari gehitu)

3. Hiria berroneratzeari eta lehendik urbanizatutako edo hiri-bilbean integratutako espazioa erabiltzeari

lehentasuna ematea lurzoru berrien urbanizazioaren aurrean, etxebizitzako, jarduera ekonomikoko eta bestelako

talde-erabilerako premiak betetzeko.

4. Dentsitate handiagoko hiri-espazioak sortzea, hirigintza-intentsitate handiagoa dutela, eta erabileren

aniztasuna eta nahasketa bereizgarri dituztela, honako hauen bitartez: gutxiegi erabilitako hiri-espazioak

aprobetxatuta eta dauden hiri-hutsuneak beteta; eraikin-intentsitate txikiko eremuetan dentsitatea areagotuta; eta

50

espazioak berrerabilita hiria berroneratzeko eta berreraikitzeko ekintzen bitartez, bai eta jarduera eta

erabilera iragankorrak sustatzeko ere.

HIRI-ERREALITATE BERRIEN ARLOKO ORIENTABIDEAK. 150. or.

Hirigintza-araudia hurrengo alderdiei dagokienez egokitzeko aukera aintzat hartzea:

– Hiri-sarearen barruan trantsizioan dauden espazioak identifikatzea, beren jatorri, tipologia, eskala eta

bestelako ezaugarrien aniztasunari erreparatuta.

– Trantsizioan dauden espazioak ikusgai egiten dituen eta erabilera iragankorrei segurtasuna ematen

dien figura bat sortzeko aukera aztertzea, hura hiri-plangintzan sartze aldera.

– Herritarren eta administrazioaren arteko «lankidetza-itunak» gisako formulak ikastea, interes orokorreko

jarduerak gauzatzeko herri-ekimen autonomoak sustatze aldera.

– Trantsizioan dauden espazioen (zaharkituak eta erabilerarik gabe) erabilera- eta eraldaketa-baldintzak

malgutzea, horiek erabilera iragankorren bidez erabiltzeko eta aktibatzeko.

Hirigintza-plangintza ondoko alderdietan sustatzea:

– Trantsizioan dauden espazioak logika parte-hartzailetik berraktibatu eta erabili daitezela eta espazio

hori erabiltzeak kaltetu ditzakeen eragileen parte-hartzearen bitartez egin dadila sustatzea, herritarren premien

arabera eta biztanleriarekin batera garatu beharreko aukerako espazioak planteatuta.

– Estrategia iragankorren sustapenean instituzioen bitartekotza bermatzea (bitarteko erabilerak edo

erabilera iragankorrak, informazioa, aholkularitza, erabilera-lagapenerako jabetzarako bitartekotza, etab.

jasotzera bideratutako eta erabili gabeko edo abandonatutako lurzoruen eta espazioen katastro-erregistroa).

– Hirigintza-plangintzaren barruan erabilera iragankorrak jasotzeko lurzoru-erreserbak sortzeko aukera

aintzat hartzea, bai eraikitako (eta zaharkitutako, edo trantsizioan dauden) hiri-espazioak berrerabiltzeko eta bai

etorkizuneko garapenetarako (etorkizuneko garapenetan espazio zaharkituak biderkatzea saihesteko).

8.2. LURRALDEAREN JASANGARRITASUNA JARDUERA EKONOMIKOEN LURZORUAN

HELBURUAK. 153. or.

6. Erabilera iragankorren bidez, lehentasuna ematea gutxiegi erabilitako lurzorua eta ondasun higiezinak –

industriara edo jarduera ekonomikoetara bideratutakoak– aprobetxatzeko jarduerei, garapen berrien aurrean,

askotariko erabilera eta jarduerei tokia emanez.


(dagoeneko agertzen denari gehitu)

a) Industrialde tradizionalen inguruan. Berriztatze-, birgaitze-, eraberritze- eta baloratze-estrategiak.

1. Gutxiegi erabilitako jarduera ekonomikoetarako lurzoruaren aprobetxamenduari lehentasuna ematea

landa-lurralde berrien kolonizazioaren aurrean. Horren harira:

51

- (4. gidoia) Erabili gabeko espazio zaharkituen erabilera- eta eraldaketa-baldintzak malgutzea, kultura-,

hezkuntza- nahiz kirol-arloko talde-jarduerei tokia ematen dioten erabilera iragankorren bidez erabiltzeko eta

aktibatzeko.

- (5. gidoia) Herritarren eta administrazioaren arteko «lankidetza-itunak» gisako formulak ikastea, erabili gabeko

espazio zaharkituetan interes orokorreko jarduerak gauzatzeko herri-ekimen autonomoak sustatze aldera.

8.3. HIRI-HAZKUNDEKO PERIMETROA

AUZIAREN EGOERA. 157. or., 4. paragrafoa.

Hiria trinkotzeko eta eraberritzeko estrategiei eta hiri-perimetroari dagokienez, kontuan hartu beharra dago ere

trantsizioan dauden espazioek, hiriaren eta landaren arteko espazio gisa, jarduera zehatzik gabeak izanik,

historikoki bat-batekotasun handiagoz gaitutako erabilerak jaso dituztela (hiri-baratzeak, autoeraikuntza

iragankorrak, etab.), eta zaila zen horiek hirigune finkatuan tokia eduki zezatela, haren gaineko erabilera-

eskariaren presioarengatik. Horrez gain, euste-hormaren funtzioa betetzen dute lurraldearen okupazio-dentsitate

desberdinen artean.


b) Udal-plangintzarako orientabideak.

3. Hiri-perimetroaren barruan trantsizioan dauden espazioak kalitatez hornitzea, erabilera iragankor eta

kolektiboen bidez (berdeguneak, aisialdi- eta kirol-eremuak, etab.), horiek erabiltzeko eta gozatzeko aukerarekin

baina lurzorua kontsolidatzera iritsi gabe (hiri-orbana etengabe hazteko arriskua saihesteko).

4. Herritarren eta administrazioaren arteko «lankidetza-itunak» gisako formulak ikastea, erabili gabeko

espazio zaharkituetan interes orokorreko jarduerak gauzatzeko herri-ekimen autonomoak sustatze aldera.

12. KAPITULUA / GOBERNANTZA

12.1. PARTE-HARTZEA.


Lankidetza handiagoko lurralde-sorkuntzarako eta -kudeaketarako eredu baten bilaketan, eta bereziki

trantsizioan dauden espazioak tratatzeari eta berraktibatzeari dagokionez, beharrezkoa da herritarrekin eta

eragileekin elkarsorkuntza eta elkarkudeaketako mekanismo eta bide berritzaileagoak artikulatzea, informazio

eta entzunaldi publikotik eta prozesu parte-hartzaileetatik harago joateko plangintza berrikusteko eta onartzeko

prozeduretan, gaur egungo gidalerroen berrikuspenean jada ezarritakoaren moduan.

Trantsizioan dauden espazioak diseinatzeko, eraikitzeko eta kudeatzeko formula parte-hartzaileak sustatzeaz

gain, beharrezkoa da administrazio-neurriak abiaraztea, jarduketa iragankor horiei esparru eraginkorra eta

segurua lankidetzaren bitartez emate aldera. Beste lurralde batzuetan jada aurrera eramaten ari den aukera bat

«lankidetza-itunak» ezartzea da, herritarren eta administrazioaren arteko lankidetza horren edukia eta baldintzak

52

zehazten dituen hitzarmen edo lege-formula gisa. Itun horien helburua herritarren/eragileen ekimenak sustatzea

da, lurralde- eta hiri-ondasun komunak laguntzearen, zaintzearen eta kudeatzearen inguruan (zenbait ekintzatan

gauzatu liteke: erabilerarik gabeko espazioen edo eraikinen lagapena, espazioak ematean tasak eta zergak

murriztean oinarritutako laguntza-era posibleak, bai eta hiriko ondasun publikoak diseinatzeko lankidetza

moduak ere). Itun horiek baliozko iturri bat izan daitezke trantsizioan dauden espazioen erabilera eta aktibazio

iragankorrerako lankidetza-esparruak artikulatzeko orduan.

Bilbon, 2016ko uztailaren 21ean

Ane Abarrategi Zaitegi – Ttipi Studio

Irati Burgués Asteasu – B-studio arkitektura

TRANTSIZIOAN DAUDEN ESPAZIOAK AINTZAT HARTZEKO … · 2017-02-03 · sortu dituzte hirietan eta...

Documents

Transcript of TRANTSIZIOAN DAUDEN ESPAZIOAK AINTZAT HARTZEKO … · 2017-02-03 · sortu dituzte hirietan eta...