TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA … AMAZI… · PLANCHA DE LA ROPA a;eddid n warru, i;eddiden n...
Transcript of TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA … AMAZI… · PLANCHA DE LA ROPA a;eddid n warru, i;eddiden n...
TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT
VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO Profesiones.
Ocupaciones. Singular Plural Singular Plural OBSERVACIONES
ABOGADO amastan imastanen tamastant timastanin ACTOR asegba\ isegba\en tasegba\t tisegbarin ADMINISTRADOR anedbal inedbalen tanedbalt tinedbalin AGRICULTOR, LABRADOR
afedja; amecraz
ifedja;en imecrazen
tafedja;t tamecrazt
tifedja;in timecrazin
ALBAÑIL abennay imeski
ibennayen imeskan
tabennayt timiskit
tibennayin timeskan
ALFARERO aqedda\ amsamas
iqedda\en imsamas
taqedda\t tamsamast
tiqeddarin timsamas
APRENDIZ abujadiy ibujadiyen tabujadiyt tibujadiyin Tabujadect. (iyt)=/ect/. ARQUITECTO amuhendiz
amasdag imuhendizenimasdagen
tamuhendizttamasdagt
timuhendizintimasdagin
ARTESANO ined inden tinedt tindin ARTISTA anazur inuzar tanazurt tinuzar AVIADOR amsafeg imsufag tamsafegt timsufag BARRENDERO anefra, inefra, tanefra,t tinefra, BOMBERO asexsay isexsayen CAFETERO aqehwajiy iqehwajiyen taqehwajiyt tiqehwajiyin Taqehwaject. (iyt)=/ect/. CANTANTE agennaj igennajen tagennajt tigennajin CARBONERO afe;;am ife;;amen tafe;;amt tife;;amin CARNICERO agezza\
ameġras igezza\en imeġrasen
tagezza\t tameġrast
tigezzarin timeġrasin
CARPINTERO anejja\ inejja\en tanejja\t tinejjarin CIENTÍFICO amassan imassanen tamassant timassanin COCINERO adebbax
a;emmas amnawer
idebbaxen i;emmasen imnawren
tadebbaxt ta;emmast tamnawert
tidebbaxin ti;emmasin timnawrin
COMERCIANTE amzenzu imzenza tamzenzut timzenza CONDUCTOR amandah imandahen tamandaht timandahin CONSEJERO anesgamu inesguma tanesgamut tinesguma CONSERJE, PORTERO
amawwar imawwura tamawwart timawwura
CONTRATISTA aremmas iremmasen taremmast tiremmasin CORREDOR, AGENTE COMERCIAL
asemsa\ isemsa\en tasemsa\t tisemsarin
DECANO amġa\ imuġa\ tamġa\t timuġa\ DIRECTOR anemhal inemhalen tanemhalt tinemhalin ECONOMISTA ademsan idemsanen tademsant tidemsanin EDITOR amazrag imazragen tamazragt timazragin EDUCADOR amessyan imessyanen tamessyant timessyanin EMPLEO tamrest timras ENSEÑANTE asermad isermaden tasermadt tisermadin ENTERRADOR, SEPULTURERO
amġaz imġazen
ESCRITOR amaru imaran tamarut timarin
289
TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT
VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO Profesiones.
Ocupaciones. Singular Plural Singular Plural OBSERVACIONES
ESPECIALISTA amazzag imazzagen tamazzagt timazzagin ESPÍA axbarjiy ixbarjiyen taxbarjiyt* tixbarjiyin * (iyt)=/ect/ ESTUDIANTE anermad inermaden tanermadt tinermadin EXPERTO, PERITO
amazzay imazzayen tamazzayt timazzayin
FARMACÉUTICO afarmasian ifarmasianen tafarmasiant tifarmasianin FILÓSOFO afaylasuf ifaylasufen tafaylasuft tifaylasufin FUNCIONARIO anawar inawaren tanawart tinawarin GANADERO, PASTOR
ameksa akessab
anici
imeksawen ikessaben
inican
tameksa takessabt
tanicit
timeksawin tikessabin
tinican
HERRERO a;eddad amzir
i;eddaden imziren
ILUSIONISTA, MAGO
ase;;a\ ise;;a\en tase;;a\t tise;;arin
INTÉRPRETE, TRADUCTOR
aturjuman iturjumanen taturjumant titurjumanin
JINETE, AMAZONA
amnay imnayen tamnayt timnayin
JUEZ, JUEZ de instrucción
anezzarfu anestan
inezzurfa inestan
tanezzarfut tanestant
tinezzurfa tinestan
JUGADOR amarir imariren tamarirt timaririn LADRÓN axewwan
amacar ixewwanen imacaren
taxewwant tamacart
tixewwanin timacarin
LEÑADOR azeddam izeddamen tazeddamt tizeddamin MÉDICO a,bib i,biben ta,bibt ti,bibin MENDIGO amatta\ imatta\en tamatta\t timattarin MILITAR, SOLDADO
a<eskariy i<eskariyen ta<eskariyt* ti<eskariyin * (iyt)=/ect/
OBRERO, TRABAJADOR
axeddam anmahal
ixeddamen inmahalen
taxeddamt tanmahalt
tixeddamin tinmahalin
OCUPACIÓN, FUNCIÓN
tawuri tiwura
ORFEBRE asekkak isekkaken tasekkakt tisekkakin PANADERO axebbaz ixebbazen taxebbazt tixebbazin PELUQUERO anersam
a;effaf inersamen i;effafen
tanersamt ta;effaft
tinersamin ti;effafin
PESCADERO buiserman atiserman miserman sutiserman SASTRE axiyya, ixiyya,en taxiyya.* tixiyya,in *(,t)=/./ SECRETARIO amaray imarayen tamarayt timarayin SEGADOR acewwar icewwaren tacewwart ticewwarin TRABAJO
amahil
imuhal rxedmet rexdayem
ZAPATERO axarraz ixarrazen
290
TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT
VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO Gentilicios.
Singular Plural Singular Plural OBSERVACIONES
AFRICANO afriqiy ifriqiyen tafriqiyt* tifriqiyin * (iyt)=/ect/ ALEMÁN aliman ilimaniyen talimant tilimaniyin AMERICANO amarikan imarikanen tamarikant timarikanin ÁRABE a<rab a<raben ta<rabt ta<rabin ARGELINO ajazairiy ijazairiyen tajazairiyt* tijazairiyin * (iyt)=/ect/ ASIÁTICO asyawiy isyawiyen tasyawiyt* tisyawiyin * (iyt)=/ect/ BELGA abeljikiy ibeljikiyen tabeljikiyt* tibeljikiyin * (iyt)=/ect/ BERÉBER, MAZIGIO
amaziġ imaziġen tamaziġt timaziġin
BERBERIANO = habitante de tamazga.
amazġan imazġanen tamazġant timazġanin
BIZANTINO abizantiy ibizantiyen tabizantiyt* tibizantiyin * (iyt)=/ect/ CASTELLANO akastijiy ikastijiyen takastijiyt* tikastijiyin * (iyt)=/ect/ COPTO aqubtiy Iqubtiyen taqubtiyt* tiqubtiyin * (iyt)=/ect/ CORDOBÉS aqurtubiy iqurtubiyen taqurtubiyt* tiqurtubiyin * (iyt)=/ect/ CHADIANO acadiy icadiyen acadiyt* ticadiyin * (iyt)=/ect/ CHINO acinwiy icinwiyen tacinwiyt* ticinwiyin * (iyt)=/ect/ DANÉS adenmarkiy idenmarkiyen tadenmarkiyt* tidenmarkiyin * (iyt)=/ect/ EGIPCIO ama riy ima riyen tama riyt* tima riyin * (iyt)=/ect/ ESPAÑOL aseppanyu iseppunya taseppanyut tiseppunya ETÍOPE a;abciy i;abciyen ta;abciyt* tihabciyin * (iyt)=/ect/ ó /it/ EUROPEO auruppiy iuruppiyen tauruppiyt* tiuruppiyin * (iyt)=/ect/ FESÍ afasiy ifasiyen tafasiyt* tifasiyin * (iyt)=/ect/ FRANCÉS afransis ifransisen tafransist tifransisin GRIEGO, HELENO
agrig ahilan
Igrigen ihilanen
tagrigt tahilant
tigrigin tihilanin
GUINEANO agnaw ignawen tagnawt tignawin HÚNGARO ahungariy ihungariyen tahungariyt* tihungariyin * (iyt)=/ect/ INDIO ahindiy ihindiyen tahindiyt* tihindiyin * (iyt)=/ect/ INGLÉS agrenziy igrenziyen tagrenziyt* tigrenziyin * (iyt)=/ect/ ISRAELÍ asrailiy israiliyen tasrailiyt* tisrailiyin * (iyt)=/ect/ ITALIANO atalian italianen tataliant titalianin JAPONÉS ajapun ijapunen tajapunt tijapunin KURDO akurdiy ikurdiyen takurdiyt* tikurdiyin * (iyt)=/ect/ MALTÉS amaltiy imaltiyen tamaltiyt* timaltiyin * (iyt)=/ect/ MARROQUÍ amaġrabiy imaġrabiyen tamaġrabiyt* timaġrabiyin * (iyt)=/ect/ MEXICANO ameksikiy imeksikiyen tameksikiyt* timeksikiyin * (iyt)=/ect/ PALESTINO afalastiniy ifalastiniyen tafalastiniyt* tifalastiniyin * (iyt)=/ect/ PERSA afarisiy ifarisiyen afarisiyt* tifarisiyin * (iyt)=/ect/ RUSO arusiy irusiyen tarusiyt* tirusiyin * (iyt)=/ect/ SAHARAUI a e;rawiy i e;rawiyen ta e;rawiyt* ti e;rawiyin * (iyt)=/ect/
291
TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT
VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO Colores.
Singular Plural Singular Plural OBSERVACIONES
AMARILLO awraġ iwraġen tawraġt tiwraġin APAGADO, FLOJO, DESHINCHADO
yexsi xesien texsi xesient Adj. v. de xsi = apagar(se), deshinchar(se). Para la 3ª persona.
AZUL azbaybiy izbaybiyen tazbaybiyt* tizbaybiyin * (iyt)=/ect/ BLANCO acemrar
amlil amellal
icemraren imlilen
imellalen
tacemrart tamlilt
tamellalt
ticemrarin timlilin
timellalin
El origen es acemlal, pero en Guelaya las ls se transforman en rs. habitualmente.
CASTAÑO azumbiy izumbiyen tazumbiyt* tizumbiyin Literalmente: panocha. * (iyt)=/ect/
CLARO, ENCENDIDO
yareqq ya\ġa
areqqen a\ġin
tareqq ta\ġa
areqqent a\ġint
Adj. v. de arġ = encender(se). Para la 3ª persona.
DESCOLORIDO yekcef kecfen tekcef kecfent Adj. v. de kcef = deslucir(se), el v. denota: desdicha, infortunio, miseria, frustración,etc. Para la 3ª persona.
ESTAMPADO yarcem arcmen tarcem arcment Adj. v. de arcem = estampar, marcar, señalar. Para la 3ª persona
MARRON aqehwiy iqehwiyen taqehwiyt* tiqehwiyin De la pl. árabe qahwa = café. * (iyt)=/ect/
MOTEADO ineqqe, neqq,en tneqqe, neqq,ent Adj.v. de aneqqi, -taneqqi., (,t) = /./: gota, del árabe nuq.a. Para la 3ª persona.
NEGRO abarcan ibarcanen tabarcant tibarcanin OSCURO ye;deq ;edqen te;deq ;edqent Adj. v. Para la 3ªpersona. PELIROJO azumbiy izumbiyen tazumbiyt* tizumbiyin * (iyt)=/ect/ RAYADO, LISTADO
icar, car,en tcar, car,ent Adj.v. de carre, = rayar, acarri, = raya. Para la 3ª persona.
ROJO azegwaġ izegwaġen tazegwaġt tizegwaġin ROSA, ROSADO awardiy iwardiyen tawardiyt* tiwardiyin * (iyt)=/ect/ RUBIO acuwraq icuwraqen tacuwraqt ticuwraqin VERDE aziza izizawen tazizawt tizizawin
292
TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT
VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO Objetos y utensilios
domésticos. Singular Plural Singular Plural OBSERVACIONES
ACEITERA taziyyat tiziyyatin Del ár. zayt, aceite. BOTELLA comúnmente.
AGUJA isiyni isiynan tisiynit tisineft
tisiynan tisinaf
El m. es superlativo: (aguja de hacer punto) p.ej.
ALMIREZ, MORTERO
amehraz rmehraz
imehrazenrmehrazat
Del ár. al-mihraz.
ÁNFORA, CÁNTARO DE DOS ASAS
aqbuc iqubac taqbuct tiqubac El f. es diminutivo. Aġraw n wuqbuc = el asa del cántaro.
AZUCARERO tarbi<t n ssekkwar
tarbi<in n ssekkwar
BALDE, CUBO, BIDÓN
abidaw rbidu
abidun
ibidawen rbadawat ibidunen
tabidawt tibidawin Del fr. bidon.
BANDEJA ssiniyet sswani Ssiniyet n watay = bandeja de té.
BOCAL, POTE, TARRO
azembir aqdi;
izembireniqdi;en
taqdi;t
tiqdi;in
Azembir n watay = estuche del té. Aqdi; (taziyyat) n tamment = tarro de miel.
BOLSA O SACO DE PLÁSTICO
t(a)xancet n plastik
tixuncay n plastik
BOMBONA DE GAS
taziyyat n bu.ano
tiziyyatin n
bu.ano
También taziyyat n lgaz.
BOTELLA taziyat tiziyatin CAFETERA aġellay iġellayen taġellayt
/ taġellact / tiġellayin Del ár. ġala, ġalayan:
hervir, hervimiento.El m. es superlativo.
CALENTADOR DE AGUA
ase;may ise;mayen Del v.transitivo amaz. Si;ma: calentar, del ref. ;ma: calentar(se).
CESTA, CANASTA
taqrabt t(a)suddiyt* / tsuddct /
tiqurab tisuddiyin
Tiqurab se elaboran de esparto (ari) y tisuddiyin de caña (ganim) o mimbre. * (iyt)=/ect/
COBERTERA, TAPA, TAPADERA, TAPÓN
aqeffar
iqeffaren
taqebba\t taqeffart
/ taqeffac /
tiqebbarin tiqeffarin
Taqebba\t n ssenduq. Aqeffar n wuqbuc. Taqeffac n tziyyat.
293
TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT
VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO Objetos y
utensilios domésticos.
Singular Plural Singular Plural OBSERVACIONES
COLADOR, FILTRO
ta effayt / ta effact /
ti effayin Del ár. affa: filtrar, purificar, etc. Ta effact n rqehwa = colador de café.
CUCHARA taġenjayt /taġenjact/
tiġenjayin
CUCHARÓN aġenjay aġenja
iġenjayen iġenjawen
CUCHILLO rmus axedmiy
remwas ixedmiyen
taxedmiyt
/taxedmect/
tixedmiyin
Rmus: navaja, cuchillo. Axedmiy, taxedmect: faca.
CUSCUSERA asiysut aseksut
isiysuten iseksuten
tasiysut taseksut
tisiysutin tiseksutin
De la palabra tamaz. siysu, seksu: cuscus.
EMBUDO rme;gen rem;agen FLORERO aġarraf n
nwar iġarrafen n
nwar Literalmente: el jarro de las
flores. HILO (a)firu ifiran tfirut tifirutin El f. es diminutivo. JARRO, JARRÓN
aġarraf iġarrafen taġarraft tiġarrafin El f. es diminutivo.
JUGUETE (a)lulluc ilullucen t(a)lulluct tilullucin Muñeca: tasrit pl. tisratin. MARMITA, OLLA
..ajin
..wajen
ma\mi.a ma\mayet
MOLINILLO, MOLINO
tasa\t tisira
PEINE amce, imec,en tamce,t / tamce. /
timec,in El m. es superlativo.
PINZAS tiġendet tiġendin PLANCHA DE LA ROPA
a;eddid n
warru,
i;eddiden n
warru,
Del ár. ;adid: hierro.
PLATO ta/uw,a tabdi<t ttebsi
ti/uw,iwin tibdi<in ttbasa
De barro. De cerámica o cristal. De metal.
RECIPIENTE abuqar ibuqaren SARTÉN rmaqra rmaqrat Del ár. miqlat. TAZA, TAZÓN afenjar ifenjaren tafenjart
/ tafenjac /tifenjirin Del persa. finjal.
TENEDOR amsennan imsennanen tamsennant timsennanin Del tamaz. asennan: espina, pincho, etc.
TETERA abarrad ibarraden tabarradt* / tabarrat /
tibarradin El f. es diminutivo. *(dt)=/t/.
TIJERAS timecrad También: remqes TOALLA rfu.a rfu.at
294
TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT
VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO El vestido, el calzado
y otros objetos de uso personal.
Singular Plural Singular Plural OBSERVACIONES
ABANICO ta;arabt ti;arabin Del v. amaz. ;arb: abanicar, aventar.
ABRIGO akebbu, ikebbu,en takebbu,t*/takebbu. /
tikebbudin De hombre o de mujer, “capote”. El f. es diminutivo. *(,t)=/./.
ALBORNOZ aselham aserham
iselhameniserhamen
Capa larga de lana con capucha.
ALCANDORA taqendua\t tiqenda\ ALHAJA, JOYA taqcuct tiqcucin ALMALAFA, JAIQUE
(a);ac i;uyac
AMULETO r;a\z re;jab
re;ruz re;jabat
Del ár. (al);irz y (al;ijab: protección.
ANILLO, SORTIJA txadent tixudam Del ár. xatam. BABUCHA lbelġa lbelġat Popularmente, I;a\kusen
imsermen: zapatos musulmanes.
BASTÓN taġayt / tagact /
tiġayin También a<ekkaz pl. i<ekkazen.
BLUSA tabluzt tibluzin tiblaz
Del fr. blouse. Prenda tradicionalmente larga.
BROCHE abrim ibrimen CACHIMBA, PIPA essebsi
asebsiy essbasa
isebsiyen
CAFTÁN aqaf.an iqaf.anen CALCETÍN tqacar
aqacir tteqwacariqaciren
Cualquiera que fuera su instalación, las ts iniciales se pronunciarán oclusivas.
CÁMARA FOTOGRÁFICA
tawe aft tiwe afin Del ár. wa afa: describir.
CAMISA taqmijat tiqmijatin Del ár. qami : camisa. CINTO abyas
ibuyas
tabyast
ta;ezzant tibuyas
ti;ezzamin
COLLAR taseddiyt /taseddect/
tiseddyin
CHALECO
tiwedma\t
tiwedmarin
Del tamaz. tiwa + admar : sobre-pecho.
CHAQUETA tamsettart timsettar Del ár.satara: cubrir, tapar, proteger.
CHECHIA, FEZ DE SUAVO
t(a)caciyt / tcacect /
ticucay Acrur n tcacect: la borla de la chechia.
CHILABA, YELABA
(a)qubbu ajellab
tajarrudiyt /tajarrudect/
iqubban ijellaben
tijarrudiyin
tqubbut tajellabt
tiqubbatin tijellabin
El uso de qubbu es para ambos géneros, lo que no sucede con los otros términos de uso para el m. únicamente.
295
TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT
VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO El vestido, el
calzado y otros objetos de uso
personal.
Singular Plural Singular Plural OBSERVACIONES
FAJÍN a;ezzam i;ezzamen Fajín tradicional de la mujer tamazight hecho de seda y de color rojo de 2 m. o más aprox. Para vestir en días señalados.
FÍBULA tiseġnest tiseġnas GAFAS nwa,ar nwa,ar Del ár. naddarat. De género
neutro. GUANTE alem,a,
alemfus ilem,a,enilemfusen
talem,a. talemfust
tilem,a,intilemfusin
Del tamaz. ,a, y fus: dedo y mano. El f. es diminutivo.
JERSEY atriku amayur
itrikuten imayar
tatrikut tamayu\t
titrikutin timayar
Del fr. tricot y maillot.
MONEDERO a.estim ..estim
i.estimen ..estayem
ta.estimt ti.estimin
MORRAL, ZURRÓN
tacya\t ticyarin
PANTALÓN asa\war ssa\war
isa\waren ssrawer
tasa\wart /tasa\wac/
tisa\warin Ssa\war aqu,a,: pantalón corto. Ssa\war azirar: pantalón largo. El f. es diminutivo.
PAÑUELO rem;ametfunara
rem;amat funarat
-De bolsillo. -Para cubrir el cabello. Prenda f.
PARAGUAS, PARASOL
amtiri imtiriwen Del tamaz. tiri: sombra.
PENDIENTE taxrazt tixrazin PULSERA
axerxar
ixarxaren tameqyast
timeqyasin
-Para la muñeca. -Para el tobillo.
RELOJ tise<<et tise<<atin Del ár. (al)ssa<a. ROPA arru, arru,en TURBANTE arrezzet arzuz VELO (DE MUJER)
ltam ltamat Del ár. litam.
ZAPATO, CALZADO
aha\kus iha\kusen taha\kust t(a)ġuni
tiha\kusin tiġuna
-Zapato, zapatito,.... -Calzado.
ZAPATILLA, SANDALIA
t(a)sirit tisira
ZUECO taqebqabt tiqebqabin
296
TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT
VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO El cuerpo humano.
Singular plural Singular Plural OBSERVACIONES
ABDOMEN a<eddis i<eddisen ta<eddist ti<eddisin El fem. expresa el diminutivo.
ANO axadem ixudam ANTEBRAZO (a)ġir
(a)ġil iġadjen iġallen
tġic tġilt
tiġadjin tiġallin
La 1ª forma respeta la peculiaridad fonética de Guelaya y su entorno. (lt) = /c/.
ARTERIA amig abayug
imegyan ibuyag
También: azwar i yedda\en = la vena viva.
ARTICULACIÓN azmezzay
rmef er
izmezzayen
remfa er
taxlift
tixlifin
Rmef er: del ár. al-maf il = articulación. De uso generalizado en detrimento de las demás.
AXILA, SOBACO taddeġt taddġin BARBILLA, MENTÓN
ta<ecma\t ti<ecmarin A<ecmar - i<ecmaren: barba/s.
BARRIGA, VIENTRE
a<eddis
i<eddisen ta<eddist taddist
ti<eddisin tiddisin
Aqqa-t s tdist = está embarazada. Tdist : abreviatura de taddist.
BAZO ina\fe, ina\fa, BIGOTE, MOSTACHO
claġem
En Guelaya craġem.
BOCA aqemmum imi
iqemmumenimawen
taqemmunt tiqummumin El fem. expresa el diminutivo. Yegga day-s imi = habló mal de él.
BOCADO (o nuez) DE ADÁN
tagarjunt tigarjunin También taruwzit n tmijja : almendra de la garganta, pl. tiruwza.
BRAZO(desde el hombro al codo)
agzal
igzalen En Guelaya agzar – igzaren. También (a)ġir - iġadjen.
BRONQUIO uxsas uxsasen CABELLO, CABELLERA
acewwaf acebbub acentuf acenkuk acebcub
icewwufa icebuben icentufen icenkuken icebcuben
tacewwaft
tacentuft tacenkukt
ticewwufa
ticentufin ticenkukin
Acebbub: cabellera larga, bonita y cuidada. Acentuf o ta<arfect, flequillo. Acenkuk: cabellera descuidada. Acebcub: cabellera desgeñada. Rid d eccuf rid d acentuf.(exp.rifeña) = Ni cara guapa ni cabello bonito.
CABEZA ixef azedjif azellif
ixfawen izedjifen izellifen
tixfet tazedjift tazellift
tixfawin tizedjifin tizellifin
En Guelaya azedjif cuyo uso está mucho más extendido. (ll) = /dj/.
CADERA tamqiqqiyt*/tamqiqqect/
timqiqqyin *(iyt) = /ect/
297
TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT
VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO El cuerpo humano.
Singular plural Singular Plural OBSERVACIONES
CAMPANILLA, ÚVULA
re;req re;ruq tameqlalt /tameqrac/
timeqlalin
/timeqrarin/
En Gelaya las ls se transforman en rs habitualmente y (lt) en /c/.
CARA, ROSTRO udem aġembub
udmawen iġembab
iġembuben
taġembubt
tiġembab
tiġembubin
Udem conlleva el aspecto físico y el valor moral, y se usa en expresiones positivas. El fem. expresa el diminutivo. Akemmar, aġenzua\ (sinónimos).
CARNE aksum aysum
ikesman En Guelaya el s. m. aysum o aisum es más usual.
CARTÍLAGO igergis igergisen CEJA ammiw ammiwen timmi timmiwin En Guelaya tammiwin.
El m. es superlativo despectivo.
CEREBRO adji annli
adjiten annliten
La 1ª forma es la usual en Guelaya.
CINTURA, TALLE ammas ammasen tammast tammasin También re;zimet . CLAVÍCULA tazelga tizelgiwin En Guelaya tazerga-
tizergiwin. CLÍTORIS iqibib iqibiben CODO ta\mart n
ufus tiġemmar n
ifassen La esquina del brazo, literalmente.
COLUMNA VERTEBRAL
asrur isruren Vértebra/s: zigzit-zigzitin.Comúnmente ttesbi; n wu<rua\ “ el rosario de la espalda”, liter.
CORAZÓN ur ul
urawen ulawen
La 1ª forma es la usual en Guelaya.
CORVA ame,fus n ufud
ime,fas n ifadden
tame,fust n ufud
time,fas n ifadden
Liter., encorvatura de la rodilla.
COSTADO aġezdis iġezdisen iġezdisa
Posiblemente aġezdis sea la contracción de iġes n u<dis, liter. “el hueso del vientre”.
COSTILLA taġezdist tiġezdisin tiġezdisa
298
TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT
VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO El cuerpo
humano. Singular plural Singular Plural OBSERVACIONES
CRÁNEO aqelqul aqerqur amengig
iqelqulen iqerquren imengag
En Guelaya aqerqur.
CUELLO iri irawen tirit tirawin El fem. expresa el diminutivo. CULO, NALGAS
amsud
imsuden taxna tixnawin En Guelaya amsud no es usual.
CUTÍCULA (DE LAS UÑAS)
arbib n u,a,
arbiben n i,u,an
tizi..ewt
tizi..win
Liter., el hijastro del dedo.
DEDO (DE LA MANO)
(a),a, i,u,an t,a,t /t,a./
ti,u,in Pulgar: imez – imzawen. Índice: anagi – inagan o ccahed – ccwahed. Medio: aremmas – iremmasen o bu re<yub – ait bu re<yub. Anular: bu txudam – ait bu txudam. Meñiqe: tire..et –tire..in. (t,)=/dd/; (,t)=/./
DEDO (DEL PIE) tifednet tifednin DENTADURA asedsu isedsa También aġesmar-iġesma\en
admisible pero incorrecto. DIAFRAGMA asfeq
alemdis aremdis
isefqan ilemdisen iremdisen
En Guelaya asfeq es lo usual y como sinónimo alternativo aremdis.
DIENTE tiġmest tiġmas Muela: tasa\t – tisira . ENCÍA taynan
tainan tayniwin tainiwin
También aisum n tiġmas, liter., carne de los dientes.
ENTRAÑAS (VÍSCERAS)
asersur isersuren Isaruw,an (pl. sin sing.) también vísceras.
EPIDERMIS, PIEL
ilem irem
ilmawen irmawen
tilmet tirmect
tilmawin tirmawin
En Guelaya irem . El fem. para expresar “epidermis” y el m. para expresar “piel”.
ESÓFAGO bu;cica bu;cicat Faringe: axbuc n bu;cica . ESPALDA a<ruar i<urar ta<ruart ti<urar El fem. expresa el dimin. y
“loma”,accidente geográfico. ESQUELETO taġessa tiġessiwin Del tam. iġes : hueso. ESTÓMAGO takebbust tikebbusin Tam. taremmant n u<deis, liter. la
granada del vientre. FALANGE tawermet
taduft tiwermin tidufin
FRENTE ania\ ania\en iniyrawen
tania\t taniarin El m. es superlativo despectivo.
GARGANTA t(a)mijja tagarjunt
timijjawintigarjunin
Tagarjunt también: nuez.
299
TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT
VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMNINO El cuerpo humano.
Singular plural Singular Plural OBSERVACIONES
GLANDE taskunt tiskunin HÍGADO t(a)sa tisawin ¡A! mmi inu ¡a! tsa inu = hijo
mío, corazón mío. “Tsa” en rifeño alberga sentimientos de apego como “corazón” en otros idiomas.
HÍMEN amsal imsal HOMBRO aġru, iġarwa, taġru,t
/taġru./ tiġarwa, tiġar,in
El m. es superlativo, ej. Aġru, n thendect = hoja de chumbera. Itira tiġar,in = sabe bailar moviendo los hombros.
HUESO iġes iġsan /ixsan/
tiġest tiġsatin /tixsatin/
El fem. expresa el diminutivo.
INGLE iwress iwressen INTESTINO adan adanen JOROBA, PETA ta<rua\t ti<ura\ LABIO ayencic iyencicen tayencict tiyencicin El fem. expresa el dimin. LARINGE awarjij iwarjijen LENGUA ires
iles irsawen ilsawen
tirest tilest
tirsawin tilsawin
El fem. expresa el dimin. En Guelaya ires .
LÓBULO (de la oreja)
ta;ruzt n umejjun
ti;ruzin n imejjan
Ta;ruzt “amuleto” del ár. ;irz “protección”.El lóbulo cuelga de la oreja como el amuleto del cuello.
MAMA, SENO,TETA
abbuc ibbac
MAMILLA, PEZÓN
tabbuct tabbucin
MADÍBULA aġesmar aġezzaz
iġesmareniġezzazen
taġesmart taġezzazt
tiġesmarintiġezzazin
Posiblemente aġesmar (el maxilar inferior con más precisión) sea la contracción de iġes n tmart, liter. el hueso de la barba. El fem. expresa el dimin. Aġezzaz del tam. ġezz desmenuzar, triturar, etc.
MANO (a)fus ifassen tfust tifassin Palma de la mano: tareġġa n ufus, pl. tireġwin n ifassen. El fem. expresa el diminutivo.
MATRIZ,ÚTERO asiru isiruten tanefra
tinefriwin
MÉDULA aduf adufen MEJILLA ameggiz imeggizen tameggizt timeggizin El m. es superl. ”carrillo”. MENTÓN ta<ecmart ti<ecmarin MIEMBRO, EXTR.
agmam igmamen
MUÑECA taxlift n ufus
tixlifin n ufus
En Guelaya taxrift .
MÚSCULO agarda igarda tagardat tigarda
300
TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT
VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS
301
MASCULINO FEMNINO El cuerpo humano. Singular plural Singular Plural
OBSERVACIONES
MUSLO amessa, imess,an tamessa,t /tamessa./
timess,in El m. es superlativo y su pl. puede indicar sensualidad.
NALGA Véase “CULO, NALGAS” NARIZ, NARICES
anza\en /anzan/
tanzarin Tinza\t, pl. tinzarin “orificio, ventana de la nariz”. El fem. expresa el diminutivo.
NERVIO azwar izewran turnant-turnanin, “nerviosismo”
NUCA takrumt tikrumin En Guelaya tibarqudja . OCCIPUCIO amenquq imenqaq tamenquqt timenqaq OJO ti.. ti..awin Mummu n ti.. “la pupila del
ojo”. OMBLIGO ta<ebbu,t
/ta<ebbu./ti<ebbu,in
OMÓPLATO taġru,t /taġru./
tiġa\ua,
OREJA amejjun amezzuġ
imejjunen/imejjanimezzuġen
tamejjunt tamezzuġt
timejjunin timezzuġin
Para el pl. m. es preferible usar imejjan. El fem. expresa el diminutivo.
OVARIO agad agaden remruwret
remruwrat
PALADAR, CIELO DE LA BOCA
aneġ anġiwen
PANTORRILLA taremmant n u,a\
tiremmanin n i,a\en
PÁRPADO acbab acbaben PECHO admar idma\en tadma\t tidmarin Tadma\t, la mitad del
pecho,un lado del pecho.El pl. fem.expresa el dimin. Karim day-s ticti deg idma\en: Karim tiene un golpe en el pecho.
(media) PELVIS; HUESO ILÍACO
a<armum /a<amum/
i<armumen /i<amumen/
Huesudo, bu-i<armumen, pl. ait bu-i<armumen, sing.fem. m-i<armumen, pl. sut m-i<armumen.
PENE abrur ibruren PESTAÑA aber abriwen PERILLA ta<ecmart ti<ecmarin PIE (a),ar i,a\en t,art
/dda./ ti,arin La planta del pié, tareġġa n
u,ar, pl. tireġwin n i,a\en.
TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT
VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMNINO El cuerpo
humano. Singular plural Singular Plural OBSERVACIONES
PIERNA aġanim n u,a\
azumez ileg
iġunam n i,a\en izumaz ilgan
PÓMULO tameggizt timeggizin
PREPUCIO acelbub
icelbuben
taġraft tiġrafin Del ár. ġulf “envoltura”. En Guelaya acerbub .
PULMÓN tarut tarutin PUÑO, PUÑADO
akemmic
ikemmicen
tummest takemmict
tummas tikemmicin
Tummest n wa\en “un puñado de arina”. Akemmic n ucar “un puñado de tierra”. El fem. de akemmic es diminutivo takemmict.
PUPILA mummu imummuten RECTO tafegdant tifegdanin RIÑÓN tizzelt
/tizzec/ tizzal tizzar
En Guelaya tizzec – tizzar. (lt) = /c/ .
RODILLA (a)fud ifadden tfudt tifaddin El fem. expresa el dimin. Ew,an-as ifadden s unexri< “se le cayeron las rodillas del susto”.
RÓTULA tacekrirt ticekrar SANGRE idim idammen El sing. apenas se emplea . SIÉN imġezz
andid imġezzen indiden
TALÓN (a)na\z ina\zawen TENDÓN azmam azmamen TESTÍCULO aqlaw iqelwan
tawejjidt /tawejjit/
tiwejjidin
TIBIA taġanimt n u,ar
tiġunam n i,a\en
TOBILLO tac<ebt tice<bin TRONCO aġras iġrasen UÑA icca\ acca\en ticca\t taccarin El fem. expresa el dimin. VEJIGA tayeccurt n
tuffet tiyeccurin n
tuffet
VENA azwar n idammen
izuwran n idammen
VENTRÍCULO tadist n wur tidusin n wur VÉRTEBRA tigzit tigzitin VESÍCULA BILIAR
izi iziwen
VAGINA a;eccun abeccun
i;eccunen ibeccunen
302
TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT
VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS
303
MASCULINO FEMNINO El cuerpo humano. (Anexo) Singular plural Singular Plural
OBSERVACIONES
BABA arizaz irizazen tarizazt tirizazin El fem. expresa el diminutivo.
BILIS tawa\ġi tuwreġ
Del tam. awraġ , “amarillo”.
CERUMEN ticira n umejjun
También tarġaġt n umezzuġ.
COITO, CÓPULA, UNIÓN SEXUAL
taqqut taqqutin Del v. amaz. qqu “coitar, copular” .
CRECIMIENTO, DESARROLLO
tamġuri timmuġra
tigma
timġura timmuġrin
tigmin
Del v. amaz. mġar “crecer” . Y del v. jma o gma “criar(se)”. Asegmi/aseymi “bebé”. Syem “criar”, transit.
CUERPO arrimet tafekka
arrimat tifekkawin
Arrimet n bnadem “el cuerpo humano”.
EMBARAZO tikessit tikessitin Del tam. isi ”coger”.
ENVEJECIMIENTO tuwsa\ Viejo-a/s: awussar-iwussura, tawussart-tiwussura. Tuwsar ≠ temzi “juventud”.
ESPERMA, SEMEN tazzut tazzutin Del v. amaz. zzu “sembrar”.
ESTATURA, TALLA
tiddi tiddiwin
EXCREMENTOS i//an Mierda. Plural sin singular.
EXPECTORACIÓN; FLEMA
anexxar inexxaren Del v. amaz. nxar “expectorar”.
FETO ameġruy imeġray Del v. amaz. ġri “despeñar(se)”, “caer(se)”, “precipitar(se)”, etc.
FONTANELA amerġiġ imerġiġen Del tamaz. areġġaġ “terso”.
HUMANO anemrussun bnadem
inemrussunen
iwdan
tanemrussunt tinemrussunin Anemrussun, etc. también “humanista”. Amrussun, arussun ”humanidad, sociabilidad, afabilidad, etc”. Russun, mrussun ”humanizarse, sociabilizarse, intimar, etc.”. Tamrussunt, tarussunt ”humanismo” . También bnadem “persona” e iwdan “personas”.
LÁGRIMA ame..a ime..awen
TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT
VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMNINO El cuerpo humano.
(Anexo) Singular plural Singular Plural OBSERVACIONES
LAGAÑA ta\tiwin MENSTRUACIÓN, REGLA
tarda asriri
tardiwin isriran
“Menstruante” (la mujer) tamesrirt pl. timesririn .
MENSTRUO asriri isriran MOCO aqennin iqenninen taqennint tiqenninin El fem. expresa el
dimin. OÍDO timesliwt timesla En Guelaya
timesriwt-timesra. Del v. amaz. ser/sel “oir”.
ORGANISMO udus udusen ÓRGANO agman igmanen ORINA ibeccicen Abeccic sing. m .
“meada”.
304
TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT
VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO El cuerpo
humano. (Anexo)
Singular Plural Singular Plural OBSERVACIONES
PEDO a/arri, i/arri,en ta/arri,t /t/arri./
ti/arri,in Del v. amaz. /a\, “ventosear”. (,t) = /./ .
SALIVA ikuffan El sing. (a)kuffu significa “espuma”. SENSACIÓN tufrayt
asuci tufrayin isuciten
La 2ª forma es la más apropiada en Guelaya. Del v. amaz. aca “sentir, percibir, etc.” Karim itaca s re;riq deg iri “Karim siente dolor en el cuello”.
SEXO uzuf uzufen “Sexualidad” tuzzuft, “sexual” azfi, pl. izfiyen .
SUDOR tidi tidiwin Del v. amaz. Dded “sudar”. (LA) VISTA i/ri
tame/ra
time/ra
Del v. amaz. zar “ver”. ¡ E/rig min <emmas wa\ e/rig ! “ ¡ he visto lo que jamás he visto ! ”. A/ri “vistocidad, belleza, guapura” pl. i/eriawen .
VOZ amesli amesri
imeslan imesran
En Guelaya amesri, del v. amaz. ser / sel “ oir ”.
305