TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA … AMAZI… · PLANCHA DE LA ROPA a;eddid n warru, i;eddiden n...

17
TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO Profesiones. Ocupaciones. Singular Plural Singular Plural OBSERVACIONES ABOGADO amastan imastanen tamastant timastanin ACTOR asegba\ isegba\en tasegba\t tisegbarin ADMINISTRADOR anedbal inedbalen tanedbalt tinedbalin AGRICULTOR, LABRADOR afedja; amecraz ifedja;en imecrazen tafedja;t tamecrazt tifedja;in timecrazin ALBAÑIL abennay imeski ibennayen imeskan tabennayt timiskit tibennayin timeskan ALFARERO aqedda\ amsamas iqedda\en imsamas taqedda\t tamsamast tiqeddarin timsamas APRENDIZ abujadiy ibujadiyen tabujadiyt tibujadiyin Tabujadect. (iyt)=/ect/. ARQUITECTO amuhendiz amasdag imuhendizen imasdagen tamuhendizt tamasdagt timuhendizin timasdagin ARTESANO ined inden tinedt tindin ARTISTA anazur inuzar tanazurt tinuzar AVIADOR amsafeg imsufag tamsafegt timsufag BARRENDERO anefra, inefra, tanefra,t tinefra, BOMBERO asexsay isexsayen CAFETERO aqehwajiy iqehwajiyen taqehwajiyt tiqehwajiyin Taqehwaject. (iyt)=/ect/. CANTANTE agennaj igennajen tagennajt tigennajin CARBONERO afe;;am ife;;amen tafe;;amt tife;;amin CARNICERO agezza\ ameġras igezza\en imeġrasen tagezza\t tameġrast tigezzarin timeġrasin CARPINTERO anejja\ inejja\en tanejja\t tinejjarin CIENTÍFICO amassan imassanen tamassant timassanin COCINERO ad ebbax a;emmas amnawer id ebbaxen i;emmasen imnawren tad ebbaxt ta;emmast tamnawert tid ebbaxin ti;emmasin timnawrin COMERCIANTE amzenzu imzenza tamzenzut timzenza CONDUCTOR amandah imandahen tamandaht timandahin CONSEJERO anesgamu inesguma tanesgamut tinesguma CONSERJE, PORTERO amawwar imawwura tamawwart timawwura CONTRATISTA aremmas iremmasen taremmast tiremmasin CORREDOR, AGENTE COMERCIAL asemsa\ isemsa\en tasemsa\t tisemsarin DECANO amġa\ imuġa\ tamġa\t timuġa\ DIRECTOR anemhal inemhalen tanemhalt tinemhalin ECONOMISTA ademsan idemsanen tademsant tidemsanin EDITOR amazrag imazragen tamazragt timazragin EDUCADOR amessyan imessyanen tamessyant timessyanin EMPLEO tamrest timras ENSEÑANTE asermad isermad en tasermad t tisermad in ENTERRADOR, SEPULTURERO amġaz imġazen ESCRITOR amaru imaran tamarut timarin 289

Transcript of TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA … AMAZI… · PLANCHA DE LA ROPA a;eddid n warru, i;eddiden n...

TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT

VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO Profesiones.

Ocupaciones. Singular Plural Singular Plural OBSERVACIONES

ABOGADO amastan imastanen tamastant timastanin ACTOR asegba\ isegba\en tasegba\t tisegbarin ADMINISTRADOR anedbal inedbalen tanedbalt tinedbalin AGRICULTOR, LABRADOR

afedja; amecraz

ifedja;en imecrazen

tafedja;t tamecrazt

tifedja;in timecrazin

ALBAÑIL abennay imeski

ibennayen imeskan

tabennayt timiskit

tibennayin timeskan

ALFARERO aqedda\ amsamas

iqedda\en imsamas

taqedda\t tamsamast

tiqeddarin timsamas

APRENDIZ abujadiy ibujadiyen tabujadiyt tibujadiyin Tabujadect. (iyt)=/ect/. ARQUITECTO amuhendiz

amasdag imuhendizenimasdagen

tamuhendizttamasdagt

timuhendizintimasdagin

ARTESANO ined inden tinedt tindin ARTISTA anazur inuzar tanazurt tinuzar AVIADOR amsafeg imsufag tamsafegt timsufag BARRENDERO anefra, inefra, tanefra,t tinefra, BOMBERO asexsay isexsayen CAFETERO aqehwajiy iqehwajiyen taqehwajiyt tiqehwajiyin Taqehwaject. (iyt)=/ect/. CANTANTE agennaj igennajen tagennajt tigennajin CARBONERO afe;;am ife;;amen tafe;;amt tife;;amin CARNICERO agezza\

ameġras igezza\en imeġrasen

tagezza\t tameġrast

tigezzarin timeġrasin

CARPINTERO anejja\ inejja\en tanejja\t tinejjarin CIENTÍFICO amassan imassanen tamassant timassanin COCINERO adebbax

a;emmas amnawer

idebbaxen i;emmasen imnawren

tadebbaxt ta;emmast tamnawert

tidebbaxin ti;emmasin timnawrin

COMERCIANTE amzenzu imzenza tamzenzut timzenza CONDUCTOR amandah imandahen tamandaht timandahin CONSEJERO anesgamu inesguma tanesgamut tinesguma CONSERJE, PORTERO

amawwar imawwura tamawwart timawwura

CONTRATISTA aremmas iremmasen taremmast tiremmasin CORREDOR, AGENTE COMERCIAL

asemsa\ isemsa\en tasemsa\t tisemsarin

DECANO amġa\ imuġa\ tamġa\t timuġa\ DIRECTOR anemhal inemhalen tanemhalt tinemhalin ECONOMISTA ademsan idemsanen tademsant tidemsanin EDITOR amazrag imazragen tamazragt timazragin EDUCADOR amessyan imessyanen tamessyant timessyanin EMPLEO tamrest timras ENSEÑANTE asermad isermaden tasermadt tisermadin ENTERRADOR, SEPULTURERO

amġaz imġazen

ESCRITOR amaru imaran tamarut timarin

289

TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT

VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO Profesiones.

Ocupaciones. Singular Plural Singular Plural OBSERVACIONES

ESPECIALISTA amazzag imazzagen tamazzagt timazzagin ESPÍA axbarjiy ixbarjiyen taxbarjiyt* tixbarjiyin * (iyt)=/ect/ ESTUDIANTE anermad inermaden tanermadt tinermadin EXPERTO, PERITO

amazzay imazzayen tamazzayt timazzayin

FARMACÉUTICO afarmasian ifarmasianen tafarmasiant tifarmasianin FILÓSOFO afaylasuf ifaylasufen tafaylasuft tifaylasufin FUNCIONARIO anawar inawaren tanawart tinawarin GANADERO, PASTOR

ameksa akessab

anici

imeksawen ikessaben

inican

tameksa takessabt

tanicit

timeksawin tikessabin

tinican

HERRERO a;eddad amzir

i;eddaden imziren

ILUSIONISTA, MAGO

ase;;a\ ise;;a\en tase;;a\t tise;;arin

INTÉRPRETE, TRADUCTOR

aturjuman iturjumanen taturjumant titurjumanin

JINETE, AMAZONA

amnay imnayen tamnayt timnayin

JUEZ, JUEZ de instrucción

anezzarfu anestan

inezzurfa inestan

tanezzarfut tanestant

tinezzurfa tinestan

JUGADOR amarir imariren tamarirt timaririn LADRÓN axewwan

amacar ixewwanen imacaren

taxewwant tamacart

tixewwanin timacarin

LEÑADOR azeddam izeddamen tazeddamt tizeddamin MÉDICO a,bib i,biben ta,bibt ti,bibin MENDIGO amatta\ imatta\en tamatta\t timattarin MILITAR, SOLDADO

a<eskariy i<eskariyen ta<eskariyt* ti<eskariyin * (iyt)=/ect/

OBRERO, TRABAJADOR

axeddam anmahal

ixeddamen inmahalen

taxeddamt tanmahalt

tixeddamin tinmahalin

OCUPACIÓN, FUNCIÓN

tawuri tiwura

ORFEBRE asekkak isekkaken tasekkakt tisekkakin PANADERO axebbaz ixebbazen taxebbazt tixebbazin PELUQUERO anersam

a;effaf inersamen i;effafen

tanersamt ta;effaft

tinersamin ti;effafin

PESCADERO buiserman atiserman miserman sutiserman SASTRE axiyya, ixiyya,en taxiyya.* tixiyya,in *(,t)=/./ SECRETARIO amaray imarayen tamarayt timarayin SEGADOR acewwar icewwaren tacewwart ticewwarin TRABAJO

amahil

imuhal rxedmet rexdayem

ZAPATERO axarraz ixarrazen

290

TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT

VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO Gentilicios.

Singular Plural Singular Plural OBSERVACIONES

AFRICANO afriqiy ifriqiyen tafriqiyt* tifriqiyin * (iyt)=/ect/ ALEMÁN aliman ilimaniyen talimant tilimaniyin AMERICANO amarikan imarikanen tamarikant timarikanin ÁRABE a<rab a<raben ta<rabt ta<rabin ARGELINO ajazairiy ijazairiyen tajazairiyt* tijazairiyin * (iyt)=/ect/ ASIÁTICO asyawiy isyawiyen tasyawiyt* tisyawiyin * (iyt)=/ect/ BELGA abeljikiy ibeljikiyen tabeljikiyt* tibeljikiyin * (iyt)=/ect/ BERÉBER, MAZIGIO

amaziġ imaziġen tamaziġt timaziġin

BERBERIANO = habitante de tamazga.

amazġan imazġanen tamazġant timazġanin

BIZANTINO abizantiy ibizantiyen tabizantiyt* tibizantiyin * (iyt)=/ect/ CASTELLANO akastijiy ikastijiyen takastijiyt* tikastijiyin * (iyt)=/ect/ COPTO aqubtiy Iqubtiyen taqubtiyt* tiqubtiyin * (iyt)=/ect/ CORDOBÉS aqurtubiy iqurtubiyen taqurtubiyt* tiqurtubiyin * (iyt)=/ect/ CHADIANO acadiy icadiyen acadiyt* ticadiyin * (iyt)=/ect/ CHINO acinwiy icinwiyen tacinwiyt* ticinwiyin * (iyt)=/ect/ DANÉS adenmarkiy idenmarkiyen tadenmarkiyt* tidenmarkiyin * (iyt)=/ect/ EGIPCIO ama riy ima riyen tama riyt* tima riyin * (iyt)=/ect/ ESPAÑOL aseppanyu iseppunya taseppanyut tiseppunya ETÍOPE a;abciy i;abciyen ta;abciyt* tihabciyin * (iyt)=/ect/ ó /it/ EUROPEO auruppiy iuruppiyen tauruppiyt* tiuruppiyin * (iyt)=/ect/ FESÍ afasiy ifasiyen tafasiyt* tifasiyin * (iyt)=/ect/ FRANCÉS afransis ifransisen tafransist tifransisin GRIEGO, HELENO

agrig ahilan

Igrigen ihilanen

tagrigt tahilant

tigrigin tihilanin

GUINEANO agnaw ignawen tagnawt tignawin HÚNGARO ahungariy ihungariyen tahungariyt* tihungariyin * (iyt)=/ect/ INDIO ahindiy ihindiyen tahindiyt* tihindiyin * (iyt)=/ect/ INGLÉS agrenziy igrenziyen tagrenziyt* tigrenziyin * (iyt)=/ect/ ISRAELÍ asrailiy israiliyen tasrailiyt* tisrailiyin * (iyt)=/ect/ ITALIANO atalian italianen tataliant titalianin JAPONÉS ajapun ijapunen tajapunt tijapunin KURDO akurdiy ikurdiyen takurdiyt* tikurdiyin * (iyt)=/ect/ MALTÉS amaltiy imaltiyen tamaltiyt* timaltiyin * (iyt)=/ect/ MARROQUÍ amaġrabiy imaġrabiyen tamaġrabiyt* timaġrabiyin * (iyt)=/ect/ MEXICANO ameksikiy imeksikiyen tameksikiyt* timeksikiyin * (iyt)=/ect/ PALESTINO afalastiniy ifalastiniyen tafalastiniyt* tifalastiniyin * (iyt)=/ect/ PERSA afarisiy ifarisiyen afarisiyt* tifarisiyin * (iyt)=/ect/ RUSO arusiy irusiyen tarusiyt* tirusiyin * (iyt)=/ect/ SAHARAUI a e;rawiy i e;rawiyen ta e;rawiyt* ti e;rawiyin * (iyt)=/ect/

291

TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT

VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO Colores.

Singular Plural Singular Plural OBSERVACIONES

AMARILLO awraġ iwraġen tawraġt tiwraġin APAGADO, FLOJO, DESHINCHADO

yexsi xesien texsi xesient Adj. v. de xsi = apagar(se), deshinchar(se). Para la 3ª persona.

AZUL azbaybiy izbaybiyen tazbaybiyt* tizbaybiyin * (iyt)=/ect/ BLANCO acemrar

amlil amellal

icemraren imlilen

imellalen

tacemrart tamlilt

tamellalt

ticemrarin timlilin

timellalin

El origen es acemlal, pero en Guelaya las ls se transforman en rs. habitualmente.

CASTAÑO azumbiy izumbiyen tazumbiyt* tizumbiyin Literalmente: panocha. * (iyt)=/ect/

CLARO, ENCENDIDO

yareqq ya\ġa

areqqen a\ġin

tareqq ta\ġa

areqqent a\ġint

Adj. v. de arġ = encender(se). Para la 3ª persona.

DESCOLORIDO yekcef kecfen tekcef kecfent Adj. v. de kcef = deslucir(se), el v. denota: desdicha, infortunio, miseria, frustración,etc. Para la 3ª persona.

ESTAMPADO yarcem arcmen tarcem arcment Adj. v. de arcem = estampar, marcar, señalar. Para la 3ª persona

MARRON aqehwiy iqehwiyen taqehwiyt* tiqehwiyin De la pl. árabe qahwa = café. * (iyt)=/ect/

MOTEADO ineqqe, neqq,en tneqqe, neqq,ent Adj.v. de aneqqi, -taneqqi., (,t) = /./: gota, del árabe nuq.a. Para la 3ª persona.

NEGRO abarcan ibarcanen tabarcant tibarcanin OSCURO ye;deq ;edqen te;deq ;edqent Adj. v. Para la 3ªpersona. PELIROJO azumbiy izumbiyen tazumbiyt* tizumbiyin * (iyt)=/ect/ RAYADO, LISTADO

icar, car,en tcar, car,ent Adj.v. de carre, = rayar, acarri, = raya. Para la 3ª persona.

ROJO azegwaġ izegwaġen tazegwaġt tizegwaġin ROSA, ROSADO awardiy iwardiyen tawardiyt* tiwardiyin * (iyt)=/ect/ RUBIO acuwraq icuwraqen tacuwraqt ticuwraqin VERDE aziza izizawen tazizawt tizizawin

292

TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT

VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO Objetos y utensilios

domésticos. Singular Plural Singular Plural OBSERVACIONES

ACEITERA taziyyat tiziyyatin Del ár. zayt, aceite. BOTELLA comúnmente.

AGUJA isiyni isiynan tisiynit tisineft

tisiynan tisinaf

El m. es superlativo: (aguja de hacer punto) p.ej.

ALMIREZ, MORTERO

amehraz rmehraz

imehrazenrmehrazat

Del ár. al-mihraz.

ÁNFORA, CÁNTARO DE DOS ASAS

aqbuc iqubac taqbuct tiqubac El f. es diminutivo. Aġraw n wuqbuc = el asa del cántaro.

AZUCARERO tarbi<t n ssekkwar

tarbi<in n ssekkwar

BALDE, CUBO, BIDÓN

abidaw rbidu

abidun

ibidawen rbadawat ibidunen

tabidawt tibidawin Del fr. bidon.

BANDEJA ssiniyet sswani Ssiniyet n watay = bandeja de té.

BOCAL, POTE, TARRO

azembir aqdi;

izembireniqdi;en

taqdi;t

tiqdi;in

Azembir n watay = estuche del té. Aqdi; (taziyyat) n tamment = tarro de miel.

BOLSA O SACO DE PLÁSTICO

t(a)xancet n plastik

tixuncay n plastik

BOMBONA DE GAS

taziyyat n bu.ano

tiziyyatin n

bu.ano

También taziyyat n lgaz.

BOTELLA taziyat tiziyatin CAFETERA aġellay iġellayen taġellayt

/ taġellact / tiġellayin Del ár. ġala, ġalayan:

hervir, hervimiento.El m. es superlativo.

CALENTADOR DE AGUA

ase;may ise;mayen Del v.transitivo amaz. Si;ma: calentar, del ref. ;ma: calentar(se).

CESTA, CANASTA

taqrabt t(a)suddiyt* / tsuddct /

tiqurab tisuddiyin

Tiqurab se elaboran de esparto (ari) y tisuddiyin de caña (ganim) o mimbre. * (iyt)=/ect/

COBERTERA, TAPA, TAPADERA, TAPÓN

aqeffar

iqeffaren

taqebba\t taqeffart

/ taqeffac /

tiqebbarin tiqeffarin

Taqebba\t n ssenduq. Aqeffar n wuqbuc. Taqeffac n tziyyat.

293

TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT

VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO Objetos y

utensilios domésticos.

Singular Plural Singular Plural OBSERVACIONES

COLADOR, FILTRO

ta effayt / ta effact /

ti effayin Del ár. affa: filtrar, purificar, etc. Ta effact n rqehwa = colador de café.

CUCHARA taġenjayt /taġenjact/

tiġenjayin

CUCHARÓN aġenjay aġenja

iġenjayen iġenjawen

CUCHILLO rmus axedmiy

remwas ixedmiyen

taxedmiyt

/taxedmect/

tixedmiyin

Rmus: navaja, cuchillo. Axedmiy, taxedmect: faca.

CUSCUSERA asiysut aseksut

isiysuten iseksuten

tasiysut taseksut

tisiysutin tiseksutin

De la palabra tamaz. siysu, seksu: cuscus.

EMBUDO rme;gen rem;agen FLORERO aġarraf n

nwar iġarrafen n

nwar Literalmente: el jarro de las

flores. HILO (a)firu ifiran tfirut tifirutin El f. es diminutivo. JARRO, JARRÓN

aġarraf iġarrafen taġarraft tiġarrafin El f. es diminutivo.

JUGUETE (a)lulluc ilullucen t(a)lulluct tilullucin Muñeca: tasrit pl. tisratin. MARMITA, OLLA

..ajin

..wajen

ma\mi.a ma\mayet

MOLINILLO, MOLINO

tasa\t tisira

PEINE amce, imec,en tamce,t / tamce. /

timec,in El m. es superlativo.

PINZAS tiġendet tiġendin PLANCHA DE LA ROPA

a;eddid n

warru,

i;eddiden n

warru,

Del ár. ;adid: hierro.

PLATO ta/uw,a tabdi<t ttebsi

ti/uw,iwin tibdi<in ttbasa

De barro. De cerámica o cristal. De metal.

RECIPIENTE abuqar ibuqaren SARTÉN rmaqra rmaqrat Del ár. miqlat. TAZA, TAZÓN afenjar ifenjaren tafenjart

/ tafenjac /tifenjirin Del persa. finjal.

TENEDOR amsennan imsennanen tamsennant timsennanin Del tamaz. asennan: espina, pincho, etc.

TETERA abarrad ibarraden tabarradt* / tabarrat /

tibarradin El f. es diminutivo. *(dt)=/t/.

TIJERAS timecrad También: remqes TOALLA rfu.a rfu.at

294

TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT

VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO El vestido, el calzado

y otros objetos de uso personal.

Singular Plural Singular Plural OBSERVACIONES

ABANICO ta;arabt ti;arabin Del v. amaz. ;arb: abanicar, aventar.

ABRIGO akebbu, ikebbu,en takebbu,t*/takebbu. /

tikebbudin De hombre o de mujer, “capote”. El f. es diminutivo. *(,t)=/./.

ALBORNOZ aselham aserham

iselhameniserhamen

Capa larga de lana con capucha.

ALCANDORA taqendua\t tiqenda\ ALHAJA, JOYA taqcuct tiqcucin ALMALAFA, JAIQUE

(a);ac i;uyac

AMULETO r;a\z re;jab

re;ruz re;jabat

Del ár. (al);irz y (al;ijab: protección.

ANILLO, SORTIJA txadent tixudam Del ár. xatam. BABUCHA lbelġa lbelġat Popularmente, I;a\kusen

imsermen: zapatos musulmanes.

BASTÓN taġayt / tagact /

tiġayin También a<ekkaz pl. i<ekkazen.

BLUSA tabluzt tibluzin tiblaz

Del fr. blouse. Prenda tradicionalmente larga.

BROCHE abrim ibrimen CACHIMBA, PIPA essebsi

asebsiy essbasa

isebsiyen

CAFTÁN aqaf.an iqaf.anen CALCETÍN tqacar

aqacir tteqwacariqaciren

Cualquiera que fuera su instalación, las ts iniciales se pronunciarán oclusivas.

CÁMARA FOTOGRÁFICA

tawe aft tiwe afin Del ár. wa afa: describir.

CAMISA taqmijat tiqmijatin Del ár. qami : camisa. CINTO abyas

ibuyas

tabyast

ta;ezzant tibuyas

ti;ezzamin

COLLAR taseddiyt /taseddect/

tiseddyin

CHALECO

tiwedma\t

tiwedmarin

Del tamaz. tiwa + admar : sobre-pecho.

CHAQUETA tamsettart timsettar Del ár.satara: cubrir, tapar, proteger.

CHECHIA, FEZ DE SUAVO

t(a)caciyt / tcacect /

ticucay Acrur n tcacect: la borla de la chechia.

CHILABA, YELABA

(a)qubbu ajellab

tajarrudiyt /tajarrudect/

iqubban ijellaben

tijarrudiyin

tqubbut tajellabt

tiqubbatin tijellabin

El uso de qubbu es para ambos géneros, lo que no sucede con los otros términos de uso para el m. únicamente.

295

TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT

VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO El vestido, el

calzado y otros objetos de uso

personal.

Singular Plural Singular Plural OBSERVACIONES

FAJÍN a;ezzam i;ezzamen Fajín tradicional de la mujer tamazight hecho de seda y de color rojo de 2 m. o más aprox. Para vestir en días señalados.

FÍBULA tiseġnest tiseġnas GAFAS nwa,ar nwa,ar Del ár. naddarat. De género

neutro. GUANTE alem,a,

alemfus ilem,a,enilemfusen

talem,a. talemfust

tilem,a,intilemfusin

Del tamaz. ,a, y fus: dedo y mano. El f. es diminutivo.

JERSEY atriku amayur

itrikuten imayar

tatrikut tamayu\t

titrikutin timayar

Del fr. tricot y maillot.

MONEDERO a.estim ..estim

i.estimen ..estayem

ta.estimt ti.estimin

MORRAL, ZURRÓN

tacya\t ticyarin

PANTALÓN asa\war ssa\war

isa\waren ssrawer

tasa\wart /tasa\wac/

tisa\warin Ssa\war aqu,a,: pantalón corto. Ssa\war azirar: pantalón largo. El f. es diminutivo.

PAÑUELO rem;ametfunara

rem;amat funarat

-De bolsillo. -Para cubrir el cabello. Prenda f.

PARAGUAS, PARASOL

amtiri imtiriwen Del tamaz. tiri: sombra.

PENDIENTE taxrazt tixrazin PULSERA

axerxar

ixarxaren tameqyast

timeqyasin

-Para la muñeca. -Para el tobillo.

RELOJ tise<<et tise<<atin Del ár. (al)ssa<a. ROPA arru, arru,en TURBANTE arrezzet arzuz VELO (DE MUJER)

ltam ltamat Del ár. litam.

ZAPATO, CALZADO

aha\kus iha\kusen taha\kust t(a)ġuni

tiha\kusin tiġuna

-Zapato, zapatito,.... -Calzado.

ZAPATILLA, SANDALIA

t(a)sirit tisira

ZUECO taqebqabt tiqebqabin

296

TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT

VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO El cuerpo humano.

Singular plural Singular Plural OBSERVACIONES

ABDOMEN a<eddis i<eddisen ta<eddist ti<eddisin El fem. expresa el diminutivo.

ANO axadem ixudam ANTEBRAZO (a)ġir

(a)ġil iġadjen iġallen

tġic tġilt

tiġadjin tiġallin

La 1ª forma respeta la peculiaridad fonética de Guelaya y su entorno. (lt) = /c/.

ARTERIA amig abayug

imegyan ibuyag

También: azwar i yedda\en = la vena viva.

ARTICULACIÓN azmezzay

rmef er

izmezzayen

remfa er

taxlift

tixlifin

Rmef er: del ár. al-maf il = articulación. De uso generalizado en detrimento de las demás.

AXILA, SOBACO taddeġt taddġin BARBILLA, MENTÓN

ta<ecma\t ti<ecmarin A<ecmar - i<ecmaren: barba/s.

BARRIGA, VIENTRE

a<eddis

i<eddisen ta<eddist taddist

ti<eddisin tiddisin

Aqqa-t s tdist = está embarazada. Tdist : abreviatura de taddist.

BAZO ina\fe, ina\fa, BIGOTE, MOSTACHO

claġem

En Guelaya craġem.

BOCA aqemmum imi

iqemmumenimawen

taqemmunt tiqummumin El fem. expresa el diminutivo. Yegga day-s imi = habló mal de él.

BOCADO (o nuez) DE ADÁN

tagarjunt tigarjunin También taruwzit n tmijja : almendra de la garganta, pl. tiruwza.

BRAZO(desde el hombro al codo)

agzal

igzalen En Guelaya agzar – igzaren. También (a)ġir - iġadjen.

BRONQUIO uxsas uxsasen CABELLO, CABELLERA

acewwaf acebbub acentuf acenkuk acebcub

icewwufa icebuben icentufen icenkuken icebcuben

tacewwaft

tacentuft tacenkukt

ticewwufa

ticentufin ticenkukin

Acebbub: cabellera larga, bonita y cuidada. Acentuf o ta<arfect, flequillo. Acenkuk: cabellera descuidada. Acebcub: cabellera desgeñada. Rid d eccuf rid d acentuf.(exp.rifeña) = Ni cara guapa ni cabello bonito.

CABEZA ixef azedjif azellif

ixfawen izedjifen izellifen

tixfet tazedjift tazellift

tixfawin tizedjifin tizellifin

En Guelaya azedjif cuyo uso está mucho más extendido. (ll) = /dj/.

CADERA tamqiqqiyt*/tamqiqqect/

timqiqqyin *(iyt) = /ect/

297

TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT

VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO El cuerpo humano.

Singular plural Singular Plural OBSERVACIONES

CAMPANILLA, ÚVULA

re;req re;ruq tameqlalt /tameqrac/

timeqlalin

/timeqrarin/

En Gelaya las ls se transforman en rs habitualmente y (lt) en /c/.

CARA, ROSTRO udem aġembub

udmawen iġembab

iġembuben

taġembubt

tiġembab

tiġembubin

Udem conlleva el aspecto físico y el valor moral, y se usa en expresiones positivas. El fem. expresa el diminutivo. Akemmar, aġenzua\ (sinónimos).

CARNE aksum aysum

ikesman En Guelaya el s. m. aysum o aisum es más usual.

CARTÍLAGO igergis igergisen CEJA ammiw ammiwen timmi timmiwin En Guelaya tammiwin.

El m. es superlativo despectivo.

CEREBRO adji annli

adjiten annliten

La 1ª forma es la usual en Guelaya.

CINTURA, TALLE ammas ammasen tammast tammasin También re;zimet . CLAVÍCULA tazelga tizelgiwin En Guelaya tazerga-

tizergiwin. CLÍTORIS iqibib iqibiben CODO ta\mart n

ufus tiġemmar n

ifassen La esquina del brazo, literalmente.

COLUMNA VERTEBRAL

asrur isruren Vértebra/s: zigzit-zigzitin.Comúnmente ttesbi; n wu<rua\ “ el rosario de la espalda”, liter.

CORAZÓN ur ul

urawen ulawen

La 1ª forma es la usual en Guelaya.

CORVA ame,fus n ufud

ime,fas n ifadden

tame,fust n ufud

time,fas n ifadden

Liter., encorvatura de la rodilla.

COSTADO aġezdis iġezdisen iġezdisa

Posiblemente aġezdis sea la contracción de iġes n u<dis, liter. “el hueso del vientre”.

COSTILLA taġezdist tiġezdisin tiġezdisa

298

TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT

VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO El cuerpo

humano. Singular plural Singular Plural OBSERVACIONES

CRÁNEO aqelqul aqerqur amengig

iqelqulen iqerquren imengag

En Guelaya aqerqur.

CUELLO iri irawen tirit tirawin El fem. expresa el diminutivo. CULO, NALGAS

amsud

imsuden taxna tixnawin En Guelaya amsud no es usual.

CUTÍCULA (DE LAS UÑAS)

arbib n u,a,

arbiben n i,u,an

tizi..ewt

tizi..win

Liter., el hijastro del dedo.

DEDO (DE LA MANO)

(a),a, i,u,an t,a,t /t,a./

ti,u,in Pulgar: imez – imzawen. Índice: anagi – inagan o ccahed – ccwahed. Medio: aremmas – iremmasen o bu re<yub – ait bu re<yub. Anular: bu txudam – ait bu txudam. Meñiqe: tire..et –tire..in. (t,)=/dd/; (,t)=/./

DEDO (DEL PIE) tifednet tifednin DENTADURA asedsu isedsa También aġesmar-iġesma\en

admisible pero incorrecto. DIAFRAGMA asfeq

alemdis aremdis

isefqan ilemdisen iremdisen

En Guelaya asfeq es lo usual y como sinónimo alternativo aremdis.

DIENTE tiġmest tiġmas Muela: tasa\t – tisira . ENCÍA taynan

tainan tayniwin tainiwin

También aisum n tiġmas, liter., carne de los dientes.

ENTRAÑAS (VÍSCERAS)

asersur isersuren Isaruw,an (pl. sin sing.) también vísceras.

EPIDERMIS, PIEL

ilem irem

ilmawen irmawen

tilmet tirmect

tilmawin tirmawin

En Guelaya irem . El fem. para expresar “epidermis” y el m. para expresar “piel”.

ESÓFAGO bu;cica bu;cicat Faringe: axbuc n bu;cica . ESPALDA a<ruar i<urar ta<ruart ti<urar El fem. expresa el dimin. y

“loma”,accidente geográfico. ESQUELETO taġessa tiġessiwin Del tam. iġes : hueso. ESTÓMAGO takebbust tikebbusin Tam. taremmant n u<deis, liter. la

granada del vientre. FALANGE tawermet

taduft tiwermin tidufin

FRENTE ania\ ania\en iniyrawen

tania\t taniarin El m. es superlativo despectivo.

GARGANTA t(a)mijja tagarjunt

timijjawintigarjunin

Tagarjunt también: nuez.

299

TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT

VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMNINO El cuerpo humano.

Singular plural Singular Plural OBSERVACIONES

GLANDE taskunt tiskunin HÍGADO t(a)sa tisawin ¡A! mmi inu ¡a! tsa inu = hijo

mío, corazón mío. “Tsa” en rifeño alberga sentimientos de apego como “corazón” en otros idiomas.

HÍMEN amsal imsal HOMBRO aġru, iġarwa, taġru,t

/taġru./ tiġarwa, tiġar,in

El m. es superlativo, ej. Aġru, n thendect = hoja de chumbera. Itira tiġar,in = sabe bailar moviendo los hombros.

HUESO iġes iġsan /ixsan/

tiġest tiġsatin /tixsatin/

El fem. expresa el diminutivo.

INGLE iwress iwressen INTESTINO adan adanen JOROBA, PETA ta<rua\t ti<ura\ LABIO ayencic iyencicen tayencict tiyencicin El fem. expresa el dimin. LARINGE awarjij iwarjijen LENGUA ires

iles irsawen ilsawen

tirest tilest

tirsawin tilsawin

El fem. expresa el dimin. En Guelaya ires .

LÓBULO (de la oreja)

ta;ruzt n umejjun

ti;ruzin n imejjan

Ta;ruzt “amuleto” del ár. ;irz “protección”.El lóbulo cuelga de la oreja como el amuleto del cuello.

MAMA, SENO,TETA

abbuc ibbac

MAMILLA, PEZÓN

tabbuct tabbucin

MADÍBULA aġesmar aġezzaz

iġesmareniġezzazen

taġesmart taġezzazt

tiġesmarintiġezzazin

Posiblemente aġesmar (el maxilar inferior con más precisión) sea la contracción de iġes n tmart, liter. el hueso de la barba. El fem. expresa el dimin. Aġezzaz del tam. ġezz desmenuzar, triturar, etc.

MANO (a)fus ifassen tfust tifassin Palma de la mano: tareġġa n ufus, pl. tireġwin n ifassen. El fem. expresa el diminutivo.

MATRIZ,ÚTERO asiru isiruten tanefra

tinefriwin

MÉDULA aduf adufen MEJILLA ameggiz imeggizen tameggizt timeggizin El m. es superl. ”carrillo”. MENTÓN ta<ecmart ti<ecmarin MIEMBRO, EXTR.

agmam igmamen

MUÑECA taxlift n ufus

tixlifin n ufus

En Guelaya taxrift .

MÚSCULO agarda igarda tagardat tigarda

300

TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT

VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS

301

MASCULINO FEMNINO El cuerpo humano. Singular plural Singular Plural

OBSERVACIONES

MUSLO amessa, imess,an tamessa,t /tamessa./

timess,in El m. es superlativo y su pl. puede indicar sensualidad.

NALGA Véase “CULO, NALGAS” NARIZ, NARICES

anza\en /anzan/

tanzarin Tinza\t, pl. tinzarin “orificio, ventana de la nariz”. El fem. expresa el diminutivo.

NERVIO azwar izewran turnant-turnanin, “nerviosismo”

NUCA takrumt tikrumin En Guelaya tibarqudja . OCCIPUCIO amenquq imenqaq tamenquqt timenqaq OJO ti.. ti..awin Mummu n ti.. “la pupila del

ojo”. OMBLIGO ta<ebbu,t

/ta<ebbu./ti<ebbu,in

OMÓPLATO taġru,t /taġru./

tiġa\ua,

OREJA amejjun amezzuġ

imejjunen/imejjanimezzuġen

tamejjunt tamezzuġt

timejjunin timezzuġin

Para el pl. m. es preferible usar imejjan. El fem. expresa el diminutivo.

OVARIO agad agaden remruwret

remruwrat

PALADAR, CIELO DE LA BOCA

aneġ anġiwen

PANTORRILLA taremmant n u,a\

tiremmanin n i,a\en

PÁRPADO acbab acbaben PECHO admar idma\en tadma\t tidmarin Tadma\t, la mitad del

pecho,un lado del pecho.El pl. fem.expresa el dimin. Karim day-s ticti deg idma\en: Karim tiene un golpe en el pecho.

(media) PELVIS; HUESO ILÍACO

a<armum /a<amum/

i<armumen /i<amumen/

Huesudo, bu-i<armumen, pl. ait bu-i<armumen, sing.fem. m-i<armumen, pl. sut m-i<armumen.

PENE abrur ibruren PESTAÑA aber abriwen PERILLA ta<ecmart ti<ecmarin PIE (a),ar i,a\en t,art

/dda./ ti,arin La planta del pié, tareġġa n

u,ar, pl. tireġwin n i,a\en.

TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT

VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMNINO El cuerpo

humano. Singular plural Singular Plural OBSERVACIONES

PIERNA aġanim n u,a\

azumez ileg

iġunam n i,a\en izumaz ilgan

PÓMULO tameggizt timeggizin

PREPUCIO acelbub

icelbuben

taġraft tiġrafin Del ár. ġulf “envoltura”. En Guelaya acerbub .

PULMÓN tarut tarutin PUÑO, PUÑADO

akemmic

ikemmicen

tummest takemmict

tummas tikemmicin

Tummest n wa\en “un puñado de arina”. Akemmic n ucar “un puñado de tierra”. El fem. de akemmic es diminutivo takemmict.

PUPILA mummu imummuten RECTO tafegdant tifegdanin RIÑÓN tizzelt

/tizzec/ tizzal tizzar

En Guelaya tizzec – tizzar. (lt) = /c/ .

RODILLA (a)fud ifadden tfudt tifaddin El fem. expresa el dimin. Ew,an-as ifadden s unexri< “se le cayeron las rodillas del susto”.

RÓTULA tacekrirt ticekrar SANGRE idim idammen El sing. apenas se emplea . SIÉN imġezz

andid imġezzen indiden

TALÓN (a)na\z ina\zawen TENDÓN azmam azmamen TESTÍCULO aqlaw iqelwan

tawejjidt /tawejjit/

tiwejjidin

TIBIA taġanimt n u,ar

tiġunam n i,a\en

TOBILLO tac<ebt tice<bin TRONCO aġras iġrasen UÑA icca\ acca\en ticca\t taccarin El fem. expresa el dimin. VEJIGA tayeccurt n

tuffet tiyeccurin n

tuffet

VENA azwar n idammen

izuwran n idammen

VENTRÍCULO tadist n wur tidusin n wur VÉRTEBRA tigzit tigzitin VESÍCULA BILIAR

izi iziwen

VAGINA a;eccun abeccun

i;eccunen ibeccunen

302

TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT

VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS

303

MASCULINO FEMNINO El cuerpo humano. (Anexo) Singular plural Singular Plural

OBSERVACIONES

BABA arizaz irizazen tarizazt tirizazin El fem. expresa el diminutivo.

BILIS tawa\ġi tuwreġ

Del tam. awraġ , “amarillo”.

CERUMEN ticira n umejjun

También tarġaġt n umezzuġ.

COITO, CÓPULA, UNIÓN SEXUAL

taqqut taqqutin Del v. amaz. qqu “coitar, copular” .

CRECIMIENTO, DESARROLLO

tamġuri timmuġra

tigma

timġura timmuġrin

tigmin

Del v. amaz. mġar “crecer” . Y del v. jma o gma “criar(se)”. Asegmi/aseymi “bebé”. Syem “criar”, transit.

CUERPO arrimet tafekka

arrimat tifekkawin

Arrimet n bnadem “el cuerpo humano”.

EMBARAZO tikessit tikessitin Del tam. isi ”coger”.

ENVEJECIMIENTO tuwsa\ Viejo-a/s: awussar-iwussura, tawussart-tiwussura. Tuwsar ≠ temzi “juventud”.

ESPERMA, SEMEN tazzut tazzutin Del v. amaz. zzu “sembrar”.

ESTATURA, TALLA

tiddi tiddiwin

EXCREMENTOS i//an Mierda. Plural sin singular.

EXPECTORACIÓN; FLEMA

anexxar inexxaren Del v. amaz. nxar “expectorar”.

FETO ameġruy imeġray Del v. amaz. ġri “despeñar(se)”, “caer(se)”, “precipitar(se)”, etc.

FONTANELA amerġiġ imerġiġen Del tamaz. areġġaġ “terso”.

HUMANO anemrussun bnadem

inemrussunen

iwdan

tanemrussunt tinemrussunin Anemrussun, etc. también “humanista”. Amrussun, arussun ”humanidad, sociabilidad, afabilidad, etc”. Russun, mrussun ”humanizarse, sociabilizarse, intimar, etc.”. Tamrussunt, tarussunt ”humanismo” . También bnadem “persona” e iwdan “personas”.

LÁGRIMA ame..a ime..awen

TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT

VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMNINO El cuerpo humano.

(Anexo) Singular plural Singular Plural OBSERVACIONES

LAGAÑA ta\tiwin MENSTRUACIÓN, REGLA

tarda asriri

tardiwin isriran

“Menstruante” (la mujer) tamesrirt pl. timesririn .

MENSTRUO asriri isriran MOCO aqennin iqenninen taqennint tiqenninin El fem. expresa el

dimin. OÍDO timesliwt timesla En Guelaya

timesriwt-timesra. Del v. amaz. ser/sel “oir”.

ORGANISMO udus udusen ÓRGANO agman igmanen ORINA ibeccicen Abeccic sing. m .

“meada”.

304

TAMEDRUT TIMZIGIT N YIRES D TADELSA TAMAZIĠT *** SEMINARIO PERMANENTE DE LENGUA Y CULTURA TAMAZIGHT

VOCABULARIO POR CAMPOS SEMÁNTICOS MASCULINO FEMENINO El cuerpo

humano. (Anexo)

Singular Plural Singular Plural OBSERVACIONES

PEDO a/arri, i/arri,en ta/arri,t /t/arri./

ti/arri,in Del v. amaz. /a\, “ventosear”. (,t) = /./ .

SALIVA ikuffan El sing. (a)kuffu significa “espuma”. SENSACIÓN tufrayt

asuci tufrayin isuciten

La 2ª forma es la más apropiada en Guelaya. Del v. amaz. aca “sentir, percibir, etc.” Karim itaca s re;riq deg iri “Karim siente dolor en el cuello”.

SEXO uzuf uzufen “Sexualidad” tuzzuft, “sexual” azfi, pl. izfiyen .

SUDOR tidi tidiwin Del v. amaz. Dded “sudar”. (LA) VISTA i/ri

tame/ra

time/ra

Del v. amaz. zar “ver”. ¡ E/rig min <emmas wa\ e/rig ! “ ¡ he visto lo que jamás he visto ! ”. A/ri “vistocidad, belleza, guapura” pl. i/eriawen .

VOZ amesli amesri

imeslan imesran

En Guelaya amesri, del v. amaz. ser / sel “ oir ”.

305