SPOTSTOP Publizitatearen mintzaira...Albuma zuritutako gainazal leun bat zen, gainean idazteko...

SPOTSTOPPublizitatearen

mintzaira

21Batxilergorako materialak

Nagore Arronategi Aurrekoetxea

creo

Euskara Zerbitzua

Ikasmaterialak

Gabirel Jauregi BildumaBatxilergorako materialak

Vitoria-Gasteiz, 2010

21SpotStop

Publizitatearen mintzaira

Nagore Arronategi Aurrekoetxea

SPOTSPOTS.OK 20/5/10 09:21 Página 1

Lan honen bibliografia-erregistroa Eusko Jaurlaritzako Liburutegi Nagusiaren katalogoan aurki daiteke:http://www.euskadi.net/ejgvbiblioteka

Argitaraldia: 1. a, 2010eko otsaila

Ale-kopurua: 500

© Euskal Autonomia Erkidegoko AdministrazioaHezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saila

internet: www.euskadi.net

Argitaratzailea: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu NagusiaServicio Central de Publicaciones del Gobierno VascoDonostia-San Sebastián, 1 - 01010 Vitoria-Gasteiz

Egilea: Nagore Arronategi Aurrekoetxea

Euskara-berrikusketa: Sabin Madariaga

Fotokonposizioa: mccgraphics

Inprimaketa: mccgraphics

ISBN: 978-84-457-3041-6

L.G. BI-1304/2010

Oharra: Lan hau IRALEn egin da, R400 ikastaroan.


AURKIBIDEA

1. PUBLIZITATEAREN HISTORIA ................................................................................. 5

2. PUBLIZITATEA. KOMUNIKAZIO ATALA ................................................................ 9

2.1. Komunikazioa. Oinarrizko kontzeptuak ............................................................... 112.2. Publizitate motak ................................................................................................... 122.3. Publizitatearen helburuak ...................................................................................... 152.4. Pertsuasio-estrategiak ............................................................................................ 172.5. Publizitatearen funtzioak ....................................................................................... 192.6. Publizitatearen eragina gizartean .......................................................................... 20

3. PERTZEPZIOA .............................................................................................................. 29

3.1. Irudia, errealitatea eta zentzua .............................................................................. 313.2. Errealitatearen irudia / irudiaren errealitatea ........................................................ 313.3. Irudiaren definizioa ............................................................................................... 323.4. Irudi motak ............................................................................................................ 333.5. Pertzepzioa. Ikusmenaren mekanika ..................................................................... 343.6. Pertzepzioaren teoriak ........................................................................................... 34

4. IRUDIAREN OSAGAI MORFOLOGIKOAK ............................................................. 37

4.1. Puntua .................................................................................................................... 394.2. Lerroa .................................................................................................................... 394.3. Planoa .................................................................................................................... 404.4. Ehundura ............................................................................................................... 404.5. Kolorea .................................................................................................................. 404.6. Kolorearen psikologia eta sinbologia .................................................................... 434.7. Forma .................................................................................................................... 454.8. Tipografia .............................................................................................................. 45

5. IRUDI ZINEMATOGRAFIKOA ................................................................................... 51

5.1. Irudia eta serialitatea ............................................................................................. 535.2. Filmaren hizkuntza ................................................................................................ 545.3. Plano motak ........................................................................................................... 625.4. Ikuspegia edo angeluaketa .................................................................................... 655.5. Argiztapena ........................................................................................................... 675.6. Kamera-makurdurak............................................................................................... 715.7. Raccorda ................................................................................................................ 725.8. Kamera-mugimenduak .......................................................................................... 735.9. Soinu motak .......................................................................................................... 745.10. Muntaia motak ...................................................................................................... 76


5.11. Muntaiaren baliabideak ........................................................................................ 785.12. Eszenaratzea ......................................................................................................... 815.13. Animazioa publizitatean ....................................................................................... 83

6. SPOTAK AZTERTZEN ................................................................................................ 87

6.1. Spot bat egiteko prozedura .................................................................................... 896.2. Spotak aztertzeko gidoia. Nola egin ..................................................................... 906.3. Spotak aztertzeko gidoia ....................................................................................... 936.4. Telebistaren aurrean spotak aztertzen ................................................................... 956.5. Zenbait publizitate-jaialdi ..................................................................................... 98

7. ADIBIDEAK ................................................................................................................ 101

7.1. Audi: Spotaren gidoi sinple bat ............................................................................. 1047.2. Audi: Spotaren azterketa ....................................................................................... 105

8. BIBLIOGRAFIA ........................................................................................................... 113


Publizitatearen historia 11Publizitatearen historia 11


Publizitatearen historia 7

Publizitatea komertzioa bezain zaharra da. Esan dezakegu, pertsona bi edo gehiago elkarriproduktuak trukatzen egon ziren lehen tokian bertan sortu zuela nork bere produktuaren nola-baiteko iragarkia. Hau da, publizitatea egin zuten. Lehen merkatariak nomada gisa bizi ziren,eta leku batetik bestera ibiltzen ziren beren merkantzia erakusten eta aldarrikatzen, hau da,publizitatzen.

Publizitatearen historiari erreparatzen badiogu, Grezia Klasikoan aurkitzen ditugu publizi-tatearen lehen osagaiak, batez ere ahozko komunikazioan eta enseñan (lantoki baten edo aisial-dirako toki baten iragarkia). Garai hartako heraldo edo pregoilariek gauza bera egiten zuten;baina, haien funtzioa botereari lotuta zegoenez, komunikazioek izaera erlijiosoa edo politikoaizaten zuten.

Erromatar Inperioan bere horretan iraun zuen merkataritzan aritzeko ohiturak, eta gero etagehiago zabaldu zen, gure kulturaraino heldu arte. Erroman, enseñari eta pregoilariei testuagehitu zioten: albuma eta libellusa.

Albuma zuritutako gainazal leun bat zen, gainean idazteko erabiltzen zena. Batzuetan papi-roa edo pergaminoa izaten zen. Albumetan zirku-ikuskizunak, esklabo-salmentak eta autorita-tearen erabakiak iragartzen zituzten. Beste batzuetan, ostera, hormetan bertan idazten zutenzuzenean.

Libellusak sediziorako eta botere-borrokarako deiak izan ohi ziren, eta eduki horiek zirela-eta libellusak zentzu peioratiboa zuen. Kartelaren aitzindari, trazu handiz idazten zituzten etagero hormetan itsatsi.

Erdi Aroan ez zen aldaketa nabarmenik izan. Pregoilariaren irudiak indar handiagoa hartuzuen, eta bere funtzioa edo ikuskizuna tronpeta-hotsez apaintzen zuen. Nobleen eta elizgizo-nen aginduak iragartzen zituen, eta baita janariaren gozamenak ere. Pregoiaren aldarria buka-tutakoan, jende guztiak jakitun egoteko ikusgai uzten zuen pregoia, baina herritarrek, gehie-nak analfabetoak, ezin izaten zuten ulertu.

Teknikak aurrera egin ahala, enseña —karteltxoa edo— erabiltzen hasi ziren libellusa bainomaizago, eta, poliki-poliki, kalitate eta diseinu aldetik asko hobetu zen.

Teknologiaren garapenak, baina, bultzada handia eman zion publizitateari, eta 1482an,Parisen, lehen kartela inprimatu zuten: Nôtre-Damen egingo zen ekitaldi handi baten aldarri-katze-kartela.

Errenazimentu garaiak mugarri garrantzitsu bat jarri zuen publizitatearen historian; izanere, kapitalismo hasi berriak publizitatearen laguntza behar izan zuen aurrera egiteko. Inprenta,izugarri zabaldu baitzen, historiaren eragile baztertezina bihurtu zen une horretan, iragarkiakzabaltzeko batez ere. Horrela, beste publizitate formatu batzuk sortu ziren, batzuetan askoz ereegokiagoak, eta kartelez gain txartelak eta prospektuak ere argitaratu zitezkeen formatu berrihorietan.

XVI. mendearen bukaeran agertu ziren lehen egunkariak. Ia erregulartasunez argitaratzenzituzten, baina presio ugariren ondorioz oso gutxi irauten zuten. Uste denez, Ingalaterrako TheTimes Handlist egunkariaren orrietan azaldu zen lehenengo prentsa-iragarkia. Bestalde,Parisen, Théophraste Renaudot aipatu behar dugu. Honek Bureau d’adresses askotariko


8 SPOTSTOP Publizitatearen mintzaira

komertzio-operazioen bulegoa sortu zuen 1630ean, eta astero argitaratzen zituen Feuillesorrialde komertzial famatuak. Esan dezakegu orrialde horiek direla gaur egun egunkarien atze-aldean agertzen diren iragarki laburren aitzindari.

XVIII. mendean prentsak goren unea bizi izan zuen. Prentsak finantziazio-iturriak beharzituen —ordura arte botere politikoa eta erlijiosoa ziren diru-iturri nagusiak— eta boterearenkontrolpetik aldendu nahian beste diru-iturri batzuen bila hasi zen. Bilaketa horretan, publizi-tatearen diru-laguntza onartuta, hura bihurtu zen finantziazio-iturri nagusi eta, azkenean,behar-beharrezkoa. Memento horretatik aurrera publizitatea eta kazetaritza elkarren ondoangaratu ziren. Asmakizun berriek (linotipia, prentsa mekanikoa, errotatiba, egurretik ateratakopapera, fotograbatua, etab.) funtsezkoak izan ziren komunikabideak zabaltzeko.

Publizitate-bideen artean, prentsaren ondoan kartela hedatu zen, kolorez inprimatzearenabantailak eman zion bultzakada tarteko. Oso espresio-bide erakargarria bihurtu zen garaikoartistentzat. Hor dugu, esate baterako, XIX.mendearen bukaera aldera Toulouse-Lautrec, iru-diaren oso trataera ausarta erabili eta horregatik hain ospetsua egin zena, batez ere MoulinRougerako kartelekin.

Moda-aldizkariak ere orduan agertu ziren, eta zabaldu baziren zabaldu ziren, sasoi hartanizan baitzuten aldizkariok komunikabideen historian izan duten zabalkunderik handiena,punta-puntako markek erregularki finantzatzen zituztelako.

XIX. mendearen hasieran sortu ziren guk ezagutzen ditugun lehenengo publizitate-agentziak.Bezeroentzako kanpainak ikertzea, diseinatzea eta zabaltzea zen haien lana. Agentzia horiekizan ziren publizitate-tekniken aitzindariak, eta orduko iragarkiei apaingarria edo literaturakendu zieten, kontsumitzailearengana errazago eta zuzenago heltzeko.

XX. mendean, publizitatearen bilakaeraren punturik gorenera iristen gara, batez ere, gerraeta gerra arteko garaietan (1914-1945). Urte horietan sortutako komunikabide berriek piztuzuten iraultza, hau da: hartzaileari mezua helarazteko teknika berriak eta ikertu gabeak balia-tu zituzten: zinema, irratia eta telebista.

Publizitateak, orduan, gizarte kontsumitzaile hartan (Ipar Amerika eredutzat hartzen zuenhartan) lan handia zuen, lan gogorra, berria eta oso emankorra. Eta, aldi berean, publizistakeurak hasi ziren beren lanaren etika aztertzen.


Publizitatea.Komunikazioaren atala 22


Publizitatea. Komunikazioaren atala 11

2.1. KOMUNIKAZIOA. OINARRIZKO KONTZEPTUAK

Komunikazioa mezuak trukatzea da. Eta mezua da forma jakin bat hartu duen komunikazioegintza; esate baterako, ahozko mezuak bibrazio akustikoak ditu, telefono-mezuak bulkadaelektrikoak, mezu idatziak ikusizko formak, disko fonografikoak grabatutako ildoa, etab.

Komunikazio-prozesuan parte dira:

Igorlea (iragarlea): pertsona edo entitatea izan daiteke, zerbait adierazi nahi duena.

Mezua (iragarkia): komunikatzaileak igorri nahi duen ideia multzoa da.

Bidea (hedabideak): mezua bidaltzeko erabiltzen den kanala edo kanalak dira.

Hartzailea (ikuslea, entzulea): pertsona bat edo erakunde bat izango da; adierazi nahi izanden hori (mezua) jasoko duena.

Aurreko hori jakitea ezinbestekoa da ulertzeko zein den publizitatearen izaera, eta nola hartzenduen parte komunikazio-prozesu batean. Hori guztia azaltzeko, publizitatearen zenbait komu-nikazio-ezaugarri aztertuko ditugu:

— Komunikazio-prozesua

Publizitatea komunikazio-prozesu bat da, ez da ekintza isolatu bat, bat-batean hasi edoamaitzen dena; kontrara, aurretiaz antolatutako prozesu jakin bat da, iragarleak iragarrinahi denaren berri emateko prestatzen dena.

Mezua iragarkia bera da: Spota, irratiko kuña, publizitate-orrialdea, etab., eta publizita-te-agentzia batek sortzen du.

Bideak ugari izan daitezke: telebista, irratia, prentsa, mailinga, etab.

Eta azkenik, hartzailea dugu, hau da, mezua jasoko duena: ikuslea, entzulea edo irakur-lea.

— Izaera inpertsonala

Publizitatea komunikazio inpertsonala da. Hedabideak erabiliz gero, ez dago iragarlea-ren eta hartzailearen arteko kontaktu fisikorik.

— Kontrolatutako prozesua

Publizitatea kontrolatutako komunikazio-prozesu bat da. Iragarki-jartzaileak berak kon-trolatzen du mezua, eta berak erabakitzen du noiz igorri, zer eduki igorri eta zer formahartuko duen mezuak.

— Mass-media, komunikabideak

Publizitatea mass-medien bidez egiten da, hau da, iragarleak komunikabideak erabiltzenditu, bide merkeagoa baita mezua azkar zabaltzeko; adibidez telebista, irratia, prentsa,iragarki-panelak, internet, zinema, eta teknologiak eskaintzen digun beste edozein bide.



— Produktua, zerbitzua, ideia edo erakundea

Publizitatea zerbait iragartzeko erabiltzen da, izan produktua zein zerbitzua, ideia edoerakundea. Horrela, ukitu daitezkeen produktuak iragarriko ditu: jostailuak, autoak, eda-riak, elektrotresnak, bitxiak…; ukitu ezin daitezkeenak: bidaiak, aseguruak, banketxeenproduktuak…, eta baita erakundeen onurarako direnak ere: erakunde politikoak,Administrazioa, GKEak…

— Eroste-prozesuarekiko eragina, ideiak onartu, informazioa eman

Publizitateak beti du helburu bat: hartzailearengan eragitea, eta helburu horiek ugari etazabalak izan daitezke, hala nola zerbitzu jakin bat ezagutaraztea, pentsaeran eragina iza-tea, erosteko ohiturak bideratzea, etab.

Ikusi dugunez, publizitatearen helburua da: mezua edo mezu multzoa zabaldu eta horrenbidez produktu baten salmentak areagotzea, edo enpresa edo produktuaren irudi baliotsu batsortzea, edo… Horrela, kontsumitzailea fidatu egingo da enpresarekin, pentsatuko duiragarritako produktuak garantia bat duela eta konfidantza osoz erosi eta erabiliko dudelako produktua.

2.2. PUBLIZITATE MOTAK

Publizitate motak sailkatzeko zenbait irizpide har ditzakegu:

Iragarlearen izaeraren arabera:

— Enpresa pribatu edo publikoen publizitatea. Produktuak saltzeko egiten da; izan ere,enpresa horiek komertzializatu daitezkeen produktu edo zerbitzuak dituzte.

— Elkarteen publizitatea (alderdi politikoak, GKEak, giza laguntzako elkarteak…). Ez daproduktu bat saltzeko asmoz egiten; izan ere, elkarte horiek izaera ludikorik gabeko enti-tate pribatuak izaten dira, eta iragartzen dituzten produktu edo zerbitzuek talde-interesaizaten dute.

— Administrazio Publikoko erakundeak. Erakunde horien publizitateari “instituzio-publi-zitatea” esaten zaio, eta komunitatearentzako zerbitzu bat edo onura iragartzen du.

Iragarleen aktibitatearen arabera:

— Egileen eta ekoizleen iragarkiak. Publizitate mota honetan iragarleak berak eraldatutakonahiz eraldatu gabeko ondasunak iragartzen dira, berdin auto-egileak zein abeltzainak.Zerbitzu-enpresak ere atal honetan daude.

— Bitartekarien publizitatea. Enpresa-bitartekariek egiten duten publizitate mota, batez eredistribuzio-lanetan dihardutenek.

Iragarle kopuruaren arabera:



— Banakoa. Iragarle bakar batek egiten duen publizitatea, nork bere produktua besterik ezdu komunikatzen.

— Taldekoa. Iragarle batek baino gehiagok hartzen dute parte publizitate mota honetan,guztientzako probetxuko iragarkia diseinatuta; esate baterako, enpresa batek produktuaegiten du eta beste batek saldu (Philips + Tien21).

Iragarkiaren izaeraren arabera:

— Korporazioen publizitatea edo instituzioen publizitatea. Entitate publiko edo pribatuekegiten dutena, hartzaileei entitatearen irudi ona aurkeztu nahian.

— Produktu-publizitatea, marka-publizitatea ere deitua. Produktuaren ezaugarriak gorai-patzen dituzte.

Produktuak zertarako diren aintzat hartuta:

— Industria-merkatuetara bideratutako publizitatea.

— Kontsumo-merkatuetara bideratutako publizitatea. Azken kontsumitzaileari zuzendutadago.

Produktuaren izaeraren arabera:

— Uki daitezkeen produktuen iragarkiak.

— Uki ezin daitezkeen produktuen iragarkiak.

Iragarkiaren egituraren arabera:

— Konparaziozko publizitatea. Produktu bi edo gehiago erakusten dituen publizitatea,horiek alderatuz, eta iragarritako produktuaren ezaugarriak bestearenak baino hobeakdirela esanez (Don Simon eta Minute Maid).

— Publizitate ezkonparaziozkoa: Produktu jakin bakar bati buruz ari denean, munduangehien erabiltzen den publizitatea da.

Kanpainaren zabalkundea aintzat hartuta:

— Tokikoa. Eremu geografiko mugatu batean ikusten den publizitatea. Gehienetan, enpre-sa txikiek erabiltzen dute edo eremu jakin batean bakarrik merkaturatzen diren produk-tuen iragarkietarako erabiltzen da.

— Nazio mailakoa. Eremu geografiko horretan jarduten duten ekoizleen iragarkiak dira.

— Nazioartekoa. Herrialde bat baino gehiagotan gauzatzen den publizitate-egintza, multi-nazionalek proposatua, herrialde guztietan enpresa-irudi bera erakusteko eta kosteak txi-kitzeko.

Erabilitako bide edo kanalaren arabera:



— Prentsa-publizitatea. Egunkari, aldizkari edo doako publikazio idatzietan egiten denpublizitatea da. Komunikabide horietan hainbat formatu aurkitu ditzakegu:

• Orrialde osoko edo zati bateko iragarkiak —orrialde erdia, laurdena, moduluak,etab.—, eta testu, argazki edota irudiekin osatua.

• Enkarteak. Iragarleak diseinatutako liburuxkak, aldizkari edo egunkariaren orri arte-an tartekatuak.

• Komunikatuak edo prentsa-oharrak. Beste formatu bat dira, askotan kortesiaz txer-tatzen direnak, ordaindu gabe, eta iragarleak berak sortuak.

• Aurrekoaren berdintsua da, denetan luzeena —orrialde batetik lau orrialderainokoa—,eta ordaindu beharrekoa.

• Iragarki sailkatuak. Jeneralean produktua erakusten dute testu labur baten bidez, etamultzoka sailkaturiko iragarki askoren artean argitaratzen dira.

— Irrati-publizitatea. Irratiek entzuleei igortzen dieten publizitatea da, eta ohiko forma-tuak honako hauek dira:

• Hitzak. Esatariaren esaldi jakin batzuk, apainketa-lanik gabe eta musikarik gabe, esa-tariak programaren barruan aipatzen dituenak

• Kuñak. Iragarki hauek testua dute eta musika-soinuarekin grabatu dira, hamar-hama-bost segundo diraute, eta programa baten barruan edo programen artean tartekatu dai-tezke

• Babesleak. Formatu hau aurreko bietatik aldendu egiten da: erakunde edo enpresarenbatek diruz laguntzen du programa.

— Telebista-publizitatea. Telebista-kateetan zabaltzen duten publizitate mota da:

• Spota. Gehien erabiltzen den formatua da, iragarleek sortutako filme labur bat da,hamar-hogeitamar segundokoa, eta programaren barruan edo programen artean emi-titzen dena.

• Patrozinioak edo babesleak. Enpresa edo erakunde batek diruz laguntzen du telebis-ta-produkzioa

• Publi-erreportajeak. Formatu luzeagoa dute spotak baino —minutu bat edo gehiago—,oso gutxitan erabiltzen da, eta kutsu informatibo-kulturalaz janzten dute iragarkiaenpresaren eta produktuaren ezaugarriak deskribatzeko.

— Kanpoko publizitatea. Kaleetan, eraikinetan, errepideetan, elementu mugikorretan,etab. ikusi daitekeen publizitatea, besteak beste garraio publikoetan, iragarki-paneletan,telefono-kabinetan…

— Publizitate zuzena. Herritarrei zuzenean etxera bidaltzen zaizkien iragarkiak dira,gehien bat korreoz, edo zuzenean postontzietan sartuta; edo dendetan hartu daitezkeeneskuorriak.



— Interneteko publizitatea. Banner izeneko formatua duten iragarkiak dira, hainbat neu-rritakoak, sareko web-orrietan txertatzen direnak.

— Saltokietako publizitatea. Komertzio-dendetan egiten den publizitate mota da, bai egile-ek, bai bitartekariek sortutakoa, eta formatu ugari erabilita:

• displaya, hau da, diseinu erakargarria duen euskarri txiki bat, produktuaren ezauga-rriak erakusteko balio duena.

• erakusleihoa, tamaina eta itxura askotako altzaria, produktuak aurkezteko erabiltzendena, ohi denez, dendaren sarrera-irteeretan.

• kartela, askotan erabiltzen da saltoki hauetan iragarkiak jendaurrean jartzeko.

• bozgorailuetatik ematen den soinu bidezko komunikazioa, batzuetan aldez aurretikgrabatutako mezuekin, beste askotan zuzenean esanda.

2.3. PUBLIZITATEAREN HELBURUAK

Hasteko, kontuan hartu behar dira iragarki bat sortzerakoan, legeak definitzen dituen bal-dintzak. Iragarlea nornahi izan daiteke eta legeak ez du mugarik jartzen arlo horretan, bainairagarkiaren edukietarako legeak bost puntutan zehazten du zer den onartezin:

— Pertsonaren duintasuna erasotzea edo Konstituzioan agertzen diren balio eta eskubideenaurka agertzea, bereziki ume, gazte eta emakumeei dagozkienean

— Mezu engainagarriak igortzea

— Publizitate desleiala egitea

— Publizitate subliminala egitea

— Produktu, zerbitzu edo jarduera jakin batzuk erregulatzen dituzten arauak ez betetzea;esate baterako, tabako eta alkoholari buruzkoa, botikei buruzkoa, etab.

Tamalez, arau horiek, askotan, ez dira errespetatzen; izan ere, iragarlearentzat onuragarria-goa izaten da, batzuetan disimuluz eta besteetan ageri-agerian iragarki “ez-onargarriak” argi-taratzea, ikusita probokazioak ospea ematen duela eta salmentak igo.

Publizitatearen gakoa sedukzioan dago. Iragarleak hartzailea inplikatu nahi du, are gehia-go, manipulatu egiten du. Eta esan dezakegu manipulazioa ekintza-segida bat dela, funtziona-mendu-estrategiak direla. Ez dago pertsuasiboa ez den komunikazio ekintzarik.

Informazio-diskurtsoa eta pertsuasio-diskurtsoa sendo lotuta doaz, nahitaez. Funtsean dis-kurtso bakarra osatzen dute, balio biak barnean hartzen dituen diskurtsoa. Informazioak era-kutsi nahi du; pertsuasioak egin eragin (zerbait egitera behartu) nahi du.

Publizitatearen helburu nagusia da: norbaiti zerbait eginaraztea edo norbaitek ez dezala zer-bait egin. Manipulatzailearen lorpen onena, beraz, hauxe da: hartzaileak ez dezala kemenik



izan zerbait ez egiteko. Pertsuasioak baliabide asko eta askotarikoak erabiltzen ditu gizakiazerbait egitera bultzatzeko, edo zerbait sinestarazteko. Baliabide horiek izan daitezke: forma-lak, irudiari dagozkio; ahozkoak, hitzak eta testua; eta soinua, musika eta hotsak. Horiek guz-tiak aurrerago aztertuko ditugu.

Baina, nola jokatzen du iragarleak hartzaileari zerbait eginarazteko? Bada, lau formulanagusi erabiltzen ditu iragarki-jartzaileak:

• Sedukzioa: norbaitek juizio positibo bat adierazten du ikuslearen gaitasunei buruz,hartzaileak aurrean agertzen zaion arazoari irtenbidea emateko: zu bikaina zara.

• Tentazioa: balio positiboak dituzten objektuak proposatzen dira, eta ikusleari eskatzen zaiohoriei atxikitzeko: hau bikaina da.

• Probokazioa: ikuslearen gaitasunekiko posizio negatiboa adierazten da, haren errebeldia-jarrera bilatzeko eta ikuslea mugiarazteko. Probokazioa sedukzioaren kontrabidea da.

• Larderia: balio negatiboak eskaintzen dira, ikusleak gaitzetsi ditzan eta horien aurka jotzeko.

Sedukzio— eta tentazio-formulekin honako hau bilatu nahi da:

• ez egiteari ezin uko egitea + egin nahi izatea.

Probokazio eta larderiarekin bilatu nahi da:

• ez egiteari ezin uko egitea + egin behar izatea

2.3.1. Enpresa-publizitatearen helburuak

— Marka-irudi sendoa sortzea, bai enpresaren irudia, bai produktuen irudia.

— Produktua beste askoren artean nabarmentzea, egungo konpetentzia munduan.

— Kontsumitzaileak egin duen erosketa berrestea.

— Gehiago saltzea.

— Hartzailearen kontsumo— eta jokaera-ohiturak aldatzea, esaterako, lehen freskagarriakgasdunak izan behar ziren, orain, ostera, gas gabeak dira onenak.

— Herritarrak denda eta saltoki handietara bideratzea, prezio bikainak eskainita.

2.3.2. Elkarte-publizitatearen helburuak

— Elkartea bera ezagutzera ematea, haren jardueren informazioa azaltzea, eta herritarren-gan interesa suspertzea; esate baterako, diruzko emaitzen onura fiskala, kirol-klub bate-an jardutearen abantailak….

— Sozietatearen ohiturak moldatzea; esate baterako, alkoholaren, drogen eta tabakoarenkalteak…



— Elkarte horien gaineko uste ezkorrak edo axolagabekeria-jarrerak aldatzea.

— Elkartearen irudi onari eustea edo hobetzea.

— Bazkide edo boluntario gehiago lortzea.

— Diru-laguntzak edo beste izakin batzuk lortzea: botikak, arropa, odola, jostailuak…

— Gizartea sentsibilizatzea egoera jakin batzuen aurrean: gosea, gaixotasunak edo bestekomunitate batzuen egoera larria.

2.3.3. Administrazio publikoen publizitatearen helburuak

— Administrazioak eskaintzen dituen zerbitzuen berri ematea.

— Lege eta arauak hobeto ezagutzera ematea, ohi denez herritarrek ulertzen ez dituztenbuletinetan argitaratzen baitira.

— Herritarren jarrerak aldatzea: energia aurreztea, uraren kontsumoa murriztea, drogak ezkontsumitzea…

— Gizarte ohitura batzuk bideratzea: familia-planifikazioa, abortua…

— Erakunde publiko batzuen irudia sortu, eutsi edo hobetzea.

— Hainbat sektore sozio-ekonomikori laguntza ematea: arraina eta olioa jatea bultzatu,tokian tokiko produktuak erostea gomendatu…

— Turismoa erakartzeko kanpainak egitea.

— Diru-sarrerak areagotzea. Horretarako, bi bide existitzen dira: jokoak (loteria, kinielak,etab.) eta zor publikoa argitaratzea.

2.4. PERTSUASIO ESTRATEGIAK

Pertsuasioa aztertzean hiru ikuspuntu edo multzo handi aurkitzen ditugu: arrazoizkopertsuasioa, emozio-pertsuasioa eta oharkabeko pertsuasioa. Dena dela, pertsuasioa benetaneraginkorra izateko, iragarleak oso ondo jakin behar du zein diren bezero potentzialen jokabi-deak. Horrela, modu egokian antolatu ahal izango ditu mezuak bildu beharreko ezaugarriak,eta iragarki arrakastatsua lortuko du.

Arrazoizko pertsuasioa

Arrazoizko pertsuasioan argumentazioa da oinarria; prozesu baten ondoren, diskurtso arra-zoitu bat, nola ez, garatuko da, arau batzuen arabera eraikia, eta emaitza onuragarriak lortukodira horretara.

Publizitateak arrazonamendu logikoa erabiltzen du:



— Arrazonamendu deduktiboa, hau da, unibertsalki ezaguna den printzipio batetik abiatzenda, kasu konkretu batera heltzeko.

— Arrazonamendu induktiboa, hau da, esperientzia jakin batetik abiatzen da orokortasune-ra iristeko.

— Arrazonamendu erretorikoa, ezagunak eta ohikoak diren edukiak modu erakargarriago-an aurkezten dira: metaforak, hiperboleak…

— Arrazonamendu analogikoa, hau da, erreferentziei eta antzekotasunei erreparatuta, erro-tutako eduki jakinak berriekin alderatzen dira.

Emozio-pertsuasioa

Emozio-pertsuasioaren oinarria sentimendu eta emozioetan dago. Kontsumitzaileak betisentitzen du faktore subjektiboen pisua zerbait aukeratzeko orduan, hau da, ez da horren libresentitzen. Horrexegatik, publizitateak subjektoaren prekonszientean jotzen du atea, eta identi-fikazio-mekanismo psikologikoak erabiltzen ditu.

Oharkabeko pertsuasioa

Pertsonak fisiologikoki mezu bat antzeman dezake, eta horri erantzuna eman, berakontziente izan gabe. Horri deitzen diogu oharkabeko pertsuasioa edo publizitate sublimina-

la, eta argi dago mezu mota horiekin saihestu egiten direla kontsumitzailearen defentsa-meka-nismoak. Oharkabeko pertsuasioa aspaldi dago ikertuta; egin ere, hainbat proba egin dira, etaemaitza esanguratsuak lortu dira. Legeak zigortu egiten du publizitate mota hori erabiltzea,baina oraindik ikusten da noizbait halakorik, batez ere instintu basatienak pizteko prestatudiren irudiak erabilita.

Publizitateko mezua aztertzean bost ezaugarri garrantzitsu nabarmendu ditzakegu:

— Iragarlearen prestigioa eta iturrien fidagarritasuna. Iragarleak zenbat eta prestigioaltuagoa izan edo iturri fidagarriagoak erabili, komunikazioa orduan eta eraginko-rragoa izango da.

— Argumentazioa aldebikoa erabiltzea. Mezuak argumentazio bilaterala erabiltzen badu,konexio handiagoa lortuko du hartzailearekin, eta eraginkorragoa izango da; esaterako,produktuaren abantailak erakutsi produktua ez erabiltzeak dakartzan desabantailekinbatera.

— Argumentuak ordenatzeko modua. Pertsuasioaren eraginkortasuna indartzeko beste bidebat da argumentuak modu egokian ordenatzea: lehenengo balio positiboak eta geronegatiboak (lehentasun-ideia), edo lehenik negatiboak eta gero positiboak (berri-

kuntza-ideia).

— Emozioak baliatzea. Arestian esan dugunez, emoziozko errekurtsoak ere pisu handia iza-ten du publizitatearen prozesuan.



— Ondorio nabarmen eta argirik ez ematea. Zenbait mezuk ez diote hartzaileari konklusioargirik azaltzen, eta mezu horietan erantzun espliziturik gabeko galdera erretorikoak egi-ten dira, hartzailearentzat erakargarri eta gogoangarriak diren egoerei buruz.

Hartzailearen kualitateak aztertzean beste bost ezaugarri nabarmendu daitezke:

— Pertsuasioa eraginkorragoa da, mezua gizabanakoari zuzendu beharrean taldeari eraginnahi badio, eta taldearen arau eta balioetan murgildu badaiteke.

— Taldeak txikiak badira, zailagoa da pertsuasioak arrakasta izatea, baina mezua indartsuerrotzen bada taldekide batengan, taldekide horrek berak lagunduko du zabaltzen.

— Iritzi-liderrak erabiliz gero, iragarkia azkar hedatuko da (lehenik liderra pertsuaditubehar da).

— Taldeak txikiak izan eta liderra badute, komunikazio-korronte inperatiboa sortzen da:mass-medietako publizitatetik iritzi-liderretara, eta horien bidez kontsumitzaile eragine-rrazak direnengana.

Orokorrean, esan dezakegu publizitatearen arrakastaren gakoa hartzailearen disposizio psi-kikoetan soilik dagoela. Arrakasta hori, beraz, pertsona bakoitzaren pentsaeraren menpe dago:batzuetan onartuko egingo da mezuaren muina, eta beste batzuetan ez.

2.5. PUBLIZITATEAREN FUNTZIOAK

Publizitateak, informazio hutsaz gain, kontuan hartzen ditu motibazio ekonomiko, sozialeta psikologikoak. Horregatik, esan dezakegu gizartean hainbat funtzio betetzen dituela.

Funtzio informatiboa

Funtzio informatiboa funtsezkoa da produktorearentzat, bere produktua ezagutzera emannahi du eta. Kontsumitzaileak ere, ahalegin handirik gabe, jakingo du produktuak zer onuraduen bere beharrizanak asetzeko, eta horrek lagundu egingo dio zenbait produkturen arteanaukeratzen.

Funtzio ekonomikoa

Publizitateak ikuslearen kontsumo-ohiturak bideratu nahi ditu —hezten gaituztelako aitza-kian—, eta jakina, salmentak handitu. Merkatua zabaldu egiten da publizitatearen laguntzaz:bertikalean, une honetan maila sozialetik gora edo ahalmen ekonomikotik kanpo dauden pro-duktuak kontsumituta (esaterako, autoa), eta horizontalean, gero eta kontsumitzaile gehiagolortuta.

Beste alde batetik, publizitatea oso baliagarria da eskariaren unean uneko gorabeherakzuzentzeko ere.



Esan dezakegu, gainera, publizitatea oinarrizko elementu bat dela konpetentzia libreko eko-nomian, kontsumitzaileek produktu batzuenganako fidelitatea izatea eragiten duelako, besteproduktu batzuen kalterako.

Horiek horrela, enpresa gehienentzat derrigorrezko bihurtu da iragarki-munduan sartzea,publizitate arrakastatsua eginda konpetentziakoak errazago gainditzen baitituzte. Salmentakhanditzeak, gainera, produktuaren unitateko ekoizpen-prezioa jaistea eragiten du, eta irabaziakizugarri hasten dira.

Funtzio finantzatzailea

Komunikabide guztiak, agertu zirenetik, publizitatearen bidez finantzatzen dira neurrihandi batean. Horrek eragina dauka komunikabideen askatasunean: ezin dute jo beren diru-itu-rrien kontra eta, beraz, mugatuta daude zeinahi ideia adierazteko, hau da, eragin hori fidaga-rritasunaren kalterako da.

Funtzio estereotipatzailea

Publizitateak, giza taldeen jokaera-usadioak bere horretan gorde nahi ditu, baina aldi bere-an, portaera berri batzuk ere sortu nahi ditu, talde sozialen irizpideak, ideiak eta gustuak pare-katzen doazen heinean. Horren adibide argia “marka-irudiak” dira, hau da, kontsumitzailebakoitzaren esperientziaz aparte talde-estereotipoak sortzen dituztenak. Horrela, esan dezake-gu gizabanakoaren bizimoduan eragin duela; besteak beste, garbitasunean, umeen elikaduran,kirola egiteko ohituretan… eta hobetu egin duela bizimodu hori.

Funtzio arazo-kentzailea

Publizitateak gizarte-taldeen arteko orekari eusten dio nolabait, eguneroko bizitza eta des-berdintasunak desdramatizatzen dituelako, eta zoriontasun bidea erakusten digu. Puntu horre-tan sortzen da, bestalde, kontsumitzen duen gizakiaren frustrazio-arriskua, plazeraren eta diru-aukeren arteko distantzia areagotu egiten denean.

2.6. PUBLIZITATEAREN ERAGINA GIZARTEAN

2.6.1. Publizitatea eta gizartea

Publizitateak sozietate-korronteetatik hartzen ditu erabiliko dituen prototipo sozialak. Ezditu sortzen, aldez aurretik existitzen dira, eta komunikazio-lanetan oso baliotsuak suertatzendira. Hurrengo hauek dira publizitateak aukeratutako garrantzitsuenak:

— Etxekoandrea: gehien erabiltzen dena, normalean hark erabakitzen duelako etxean zererosi.

— Intelektuala: pertsonaia intelektualek produktuaren gaineko interesa agertzen badute,produktua ere interesgarri bihurtzen da.

— Garailea: produktu garestiekin lotuta egoten da.



— Kirolaria: gero eta gehiago azaltzen da, eta bi modutan agertzen dira: bata, produktuaeta kirolariaren lorpenak lotuta erakutsita, eta, bestea, kirolariaren lorpenak produktuariesker direla erakutsita (kasu hori Legearen mugan dago).

— Umeak: askotan agertzen dira, bai umeentzako propio diren produktuak saltzeko, bainagusientzako produktuak iragartzen.

2.6.2. Modeloak aukeratzea

Iragarkian agertuko den modeloa kontu handiz aukeratzen da.

Fisikoki oso erakargarriak diren modeloak erabilita ikusteko iragarki atseginak lortzen diraeta hori onuragarria da publizitatearentzat, errazago ezartzen baitira produktuarekiko loturapositiboak. Baina, beste alde batetik, kontsumitzaileari gehiago kostatzen zaio pertsonaiahorrekin identifikatzea teorian hartzailea bera ordezkatzen duen arren.

Beste modelo batzuk kaleko herritar xumeak izaten dira, baina modelo horiek erabiltzekoohiko modeloen edertasunaren ordez adierazkortasun-dosi sendo bat edo kapazitate dramatikohandia eskaini behar ditugu, bestela, ezin dira erabili.

Modeloak aukeratzean kasu berezi bat aurkitzen dugu: aktoreak eta pertsona ospetsuak era-biltzea. Modelo horiek badute jadanik kapazitate dramatikoa, eta gizartearen leialtasuna. Etagehienetan ederrak ere badira. Baina arrisku bat dago: pertsonaiak produktua iluntzea edoestaltzea, eta publizitatearen profesionalek kontu osoz kontrolatu behar dute iragarkiarendiseinua.

2.6.3. Kultura osagaiak

— Publizitatea eta moda: Batak besteari eusten dio. Moda-tendentzia berriak aurrera era-mateko publizitate kanpainak sortzen dira; publizitateak modari askotariko forma etajarrerak jendarteratzen laguntzen dio, publizitatea erabili ezean indarrean ezarriko ezliratekeen jarrerak hain zuzen.

— Publizitatea eta sexua: “Sexuak saldu egiten duela” esaten da. Iragarki askotan agert-zen da kontzeptu hori, helduei bideratutako iragarkietan, hain zuzen ere (etxekoandreeibideratutako iragarkietan izan ezik). Ia edozer saltzeko erabili daiteke: perfumeak, kos-metika, edariak, autoak, bidaiak…

— Publizitatea eta biolentzia: Oso arraroa da ekintza biolento edo bortitzak aurkitzea ira-garkietan. Gehiago esateko, jokabide onartezinak salatzeko erabiltzen da: emakumearenaurkako erasoak, ardurarik gabe gidatzearen ondorioak, etab.

— Publizitatea eta artea: Iragarkiek zerikusi izugarria dute arte plastikoekin, batez ereargazkilaritza eta zinemarekin, eta horietatik baliabide zein truku asko hartu dituzte.

— Publizitatearen hizkuntza: Oso garrantzitsua da hizkuntza trebe erabiltzea mezua azkaremateko aditzera. Testuingurutik kanpo jarritako esaldi bat, hitz-jokoak, zenbaitkontzepturen sintesitik ateratako espresio bat, eta horrelako baliabideak erabiltzen



dituzte iragarleek. Eta iragarki-sortzailearen ardura da mezua zentzu zuzenean heltzeahartzailearengana, oso hitz gutxi erabilita.

— Publizitatea eta musika: musika telebistako spoten eta irrati kuñen osagairik funtsez-koenetarikoa da. Batzuetan musika-pieza ezagunak jartzen dituzte, delako abesti horiberriz entzutean beste nonbaiten, produktua gogoratzeko. Eta beste batzuetan espresukiegiten da iragarkiarentzat musika-konposaketa berezi bat. Iragarleek, publizitate-kanpai-na batean zeinahi ikus-entzuneko komunikabide erabili arren, beti erabiliko dute doinuberbera, produktuarekiko erlazioa errazteko eta berresteko.


Pertzepzioa 33


Pertzepzioa 31

3.1. IRUDIA, ERREALITATEA ETA ZENTZUA

Teknologiak erabateko garrantzia hartu du komunikabideetan, eta horrek errotik aldatu dituinformazioa gordetzeko eta igortzeko moduak, baita mundua hautemateko eta pentsatzekomekanismoak ere. Sei-zortzi orduz telebistaren aurrean dagoen biztanle kopurua hazi egin da,eta herritar horiek mundua telebistaren bitartez hautematen dute. Paraleloan, baina justu alde-rantziz, hitzaren kulturak, hau da, ikasteko ohiko bideak, indarra galdu du.

XX. mendearen azken urteetan gizarteak eta haren balioek aldaketa sakona bizi izan dute.Hitzetik irudirako saltoa nabaria izan da. Bideo-klipak, esate baterako, osotasun bat dira, etamezua ulertuko badugu ezinbestekoa dugu irudia; abestiaren letrak eta irudiak ez du zertan batetorri, baina bideo-kliparen mezua ulertzeko biak dira beharrezko, bestela ez baita zuzen uler-tuko. Zinemak berak ere diskurtso biren artean funtzionatzen du, konfliktoan diharduten bieremuren artean: alde batetik, teknologiaren makinarian eta liluran hartzen du parte eta, beste-tik, diskurtso tradizionalen (pintura, antzerkia, literatura) oinarrizko balioak hartzen ditu bere-gain. Eta beraz, zinemaren esparrua gune aproposa izan daiteke pertzepzioaren arazoari aurrezaurre begiratzeko, kontuan hartuta ikusizkoaren diskurtsoaren analisia dela gure garaikoobjektu nagusia.

3.2. ERREALITATEAREN IRUDIA / IRUDIAREN ERREALITATEA

Irudiaren kontzeptua lantzen hasteko, datu nabarmen batekin hasiko gara: gaur egun, herrihandi batean bizi den biztanleriari, informazioaren % 94a baino gehiago sartzen zaio burmui-nera ikusmenaren eta entzumenaren bitartez; zehatzago esanda, informazioaren % 80 bainogehiago, ikusizko pertzepzioaren bitartez heltzen da hiritarraren burmuinetara. Ez da kasuali-tatea, beraz, irudiaren zibilizazioa esatea gaurko komunikazio-unibertsoa definitzean.

Ikusizkoak duen zabalkunde izugarria ulertzeko, zenbait ideia aztertuko ditugu:

Hasteko, irudiak propio duen ezaugarri garrantzitsu bat aipatu beharra dago. Aldi bereanbalio bi kontrajartzen duen izaera du irudiak: batetik, erreflexu-ispilu gisa funtzionatzen dueta, bestetik, errealitatearen bikoizketa bat da, hau da, berehalakotasuna eta nahastea, biak aldiberean. Eta kontzeptu-lehia horrek ez digu bereizten uzten irudiaren errealitatea eta errealita-tearen irudia.

Errealitatea aditzera emateko nahitaez erabili behar da teknikaren bat, erreferente hori nola-bait erakusteko moduren bat. Ikusten duguna ez da inoiz erabateko errealitatea, baizik eta tek-nikak ematen digun gutxi gorabeherako errealitate homologagarria. Beste modu batean esate-ko, inoiz ez ditugu gauzak ikusten, gauzen arteko erlazioak baizik. Adieraziarekin konexioanjartzen gara adierazlearen bitartez.

Irudi orotan erregistro bi daude aldi berean: lehenak, munduaren itxura jasotzen du eta, bes-teak, itxura jasotzen duten erregistro horiek ikusteko modua. Eta berriz ere, irudiaren zibiliza-zioaren ideia azaltzen da ezinbestean.



Horregatik guztiagatik esaten dugu, norbaitek sortu duela ikusten dugun guztia, norbaithorrek parte hartu duela ikusten ari garena eraikitzen, eta puntu horretatik aurrera hautematendugula guk, geure interpretatzeko gaitasuna eta trebezia baliatuta.

3.3. IRUDIAREN DEFINIZIOA

Irudia definitzeko hainbat ikuspuntu erabili izan dira historian zehar. Platonek irudiez hitzegitean esaten zuen: “itzalak eta (…) fantasmak, ur eta gorputz opaku eta garbi-distiratsuenazal gainetan adieraziak”. Platonen berboi begiratuta elementu biri erreparatuko diegu: adie-razpenaren ideiari eta erreflexu-ispiluaren nozioari.

Aurreko erreferentzia berberak agertzen dira irudi hitzaren etimologia bilatzean: latinekoimago, eta gauza bera ikono hitzaren etimologia bilatzean: eikon grekoa. Hau da, adierazpenaeta erreprodukzioa alde batetik, eta antzekotasuna (erretratuaren kontzeptua) bestetik.

Ikusten dugunez, definizio horiek biak ideologiaren esparruan ari dira. Egokiagoa izangoda, beharbada, deskripzioaren esparrutik abiatzen diren definizioak bilatzea; besteak besteAbraham Molesek egiten duena: “irudia ikusizko euskarri bat da, pertzepzio zabalaren atalbat gauzatzen duena, eta denboran zehar atal horren existentzia luzatzeko ahalmena agertzenduena”.

Molesen definiziotik, irudiaren beste osagai bi ateratzen ditugu: materialtasuna, hau da,eginda egotearen kualitatea, eta independentzia adierazitako gai eta objektuekiko.

Molesek irudiaren inguruan hainbat ezaugarri aztertu zituen, eta garrantziaren arabera bimailatan sailkatu zituen:

Lehen mailako ezaugarriak:

— Figurazioa: figura edo entitate ezagunen adierazpena. Konparaketa erabiliz irudiak eza-gutzeko egiten dugun operazioa (esate baterako, erlojua).

— Ikonotasuna: adierazitako entitateen edo gauzen identitatearen kalitatearekin du zeriku-sia. Zenbat eta antz handiagoa izan objektuarekin edo objektu mota batekin, orduan etaikono izate maila handiagoa. Sinpletasunak eta abstrakzioak ikonotasunetik aldentzengaituzte (esate baterako, erloju bigunak).

— Konplexutasuna: elementu asko irudi berean biltzen direnean, edo irudia sinplea dene-an baina esanahi askokoa. Batzuetan, sinpletasun nabarmenegiak irudia ulertzen zail egi-ten du.

— Tamaina: Ikus-eremuan zer zati hartzen duen, edo tamaina. Eta tamaina zelakoa, hala-koa da ikusleari irudiek eragiten dioten presioa.

Bigarren mailako ezaugarriak:

— Bilbea eta granoaren lodiera: irudia osatzen duten osagai formalen multzoa.


Pertzepzioa 33

— Zenbait nolakotasun tekniko: kontrastea, argiztapena, gardentasuna, denbora pasatze-aren aztarnak, etab.

—Kolorea: kolorea egotea edo ez egotea garrantzitsua da. Ezaugarri honek, bere funtzio-naltasunaren arabera, adierazkortasun erabakigarria emango dio irudiari, eta, bide batez,bateko edo besteko informazioa hartzaileari.

— Dimentsio estetikoa: ikusleak irudia begiratzean ateratzen duen gozamena. Sortzaileaknola konposatu eta ordenatu duen irudia, ikuslearengan sentsazio mugagabeak lortzeko.Ezaugarri honetan, helburua ez da informazioa.

—Normalizazioa: arauei buruzkoa da, hedabideen difusiorako, eta “kopiatze” lanetarakoerabilgarria.

Irudiaren erreproduzitze, kopiatze, aldatze, eta abarrekin, irudia estali eta distortsionatu bes-terik ez da egiten, eta azkenean errealitatea ilundu edo zikindu egiten da. Are gehiago, badagoirudiaren barneko zerbait ezkutatzeko interes nabari bat. Eta zerbait hori da irudiaren hizkuntza-izaera. Hizkuntza-izaera hori ezkutatzen zaio hartzaileari pertsuazio-tresna modura baliatzendela jabetu ez dadin; izan ere, edozein lengoaia ikonikok desitxuratu egiten du mezua eta estra-tegiarekin jokatzen du.

3.4. IRUDI MOTAK

Irudien multzoan bereizketa bat egin behar da, oinarrizkoa eta garrantzitsua, irudi figurati-boaren eta irudi abstraktuaren artean:

— Irudi figuratiboak. Irudi figuratiboak dira gure ikusizko esperientziaz baliatuta, egoe-ra, gertaera eta denbora ulertzen uzten diguten irudiak. Irudi figuratiboak bertute bat du:bera ez beste zerbaiti buruzko informazioa ematen duela, hau da, bere materialtasun pro-piotik kanpo dauden elementuen informazioa ematen du, subrogatze operazio bat burutzendu. Bigarren eskuko pertzepzioa dela esan dezakegu: irudia bitartekari batek sortzen du,nik horrela ikusteko.

— Irudi abstraktuak. Irudi abstraktuak ez dira batere ezagunak, eta gure esperientziarikonparazio prozesu bat eginarazten diote. Irudi mota honek erakusten du dagoena, bes-terik ez, ez dauka figurazio dimentsiorik, irudiaren materialtasuna baino ez digu aurreanjartzen.

Bi horietaz gain badira beste irudi batzuk: irudi mentalak, eta, ezagupenaren irudiarenmunduan murgiltzen hasita, ezin ditugu bazter utzi. Eztabaida bat sortzen da, ordea: nahiz etairudi materialen ezaugarri asko izan, irudi hauek eta horien adierazpenek izaera psikikoa dute-la, eta agertzeko ez dutela inolako estimulu fisikoren beharrik.

Irudia ulertzeko bidean beste bereizketa bat ere egin daiteke. Hiru kontzeptu multzo aipa-tuko ditugu, aurreko guztiarekin lotuta daudenak. Multzo bakoitzean hiru kontzeptu agertukodira, eta irudiak guztiak batzen ditu bere baitan, elkarren arteko harreman estua baitute, bainaharreman horretan komuneko alde asko dituzte arren desberdintasunak ere badira:



— pentsatu daitekeena, esan daitekeena, ikusi daitekeena

— fisikoa dena, diskurtsiboa dena, mentala dena

— naturala dena, gizatiarra dena, transzendentala dena

3.5. PERTZEPZIOA. IKUSMENAREN MEKANIKA

Nola eta zergatik ikusten dugun ulertzeko, zenbait ideia azalduko ditugu.

Hasteko, begia komunikazioaren kanal bat da, hau da, informazioak erabiltzen duen bidebat. Sistema fisiko bat da, pasabide bat, igorleak bidalitako mezuak erabili duen pasabideahartzailearen burmuinera heldu eta sentsazio bat eragiteko. Transmititzen den mezua edo infor-mazioa argi-seinalea da, argi-bulkadak dira. Eta heltzen den mezuak hiru informazio motaekartzen digu:

— munduan objektuek duten kokapen erlatiboari buruzkoa

— objektuen argiaren intentsitateri buruzkoa

— koloreari edo espektro kromatikoari buruzkoa

Begietatik dena sartzen da. Baina kontuz, begiak badu sentsibilitate eta saturazio muga bat:kitzikadura nahikoa behar da begiak informazioa ateratzeko. Begiak, baina, muga fisiko batdauka: gehienezko kitzikadura, eta muga horretatik gora begiak ezin du jasan informazio-eztanda hori, beraz, ez du ezer ikusten.

Informazioa atzemateko erretinan sortzen den irudia dugu baliabide nagusia, hau da, bidimentsioko gainazal fisiko baten gainean sortu den hiru dimentsioko objektu baten errefle-xua. Eta ikusmenak eraldatu egiten du erretina-irudi hori, burmuinak informazioa behar beza-la ulertzeko. Irudia ez da kopia bat, errealitatearen korrelatibo bat baizik. Erretina-irudia,beraz, errealitatearen adierazpen posibleetako bat da.

Munduari begiratzen diogunean ahal denik eta informazio gehien lortu nahi dugu. Begiradaikus-eremuan zehar mugitzen da, eta potentzialki informazio gehien egongo den tokietan gel-ditzen da. Ikusmenaren lana da munduari buruzko ikusmen-mapak eraikitzea, eta guk, bur-muinaren laguntzaz, mapa horiek gorde eta berrerabili egiten ditugu. Aldi berean, mapa horiekaukeratu eta eraiki egiten ditugu gure borondatearen arabera eta munduarekin dugun interak-zioaren arabera. Guk geuk erabakiko dugu zein den informazioa, betiere geure aurrees-perientziak baliatuta. Eta geuk erabakiko dugu zein informazio gorde nahi dugun, eta zein ez.

3.6. PERTZEPZIOAREN TEORIAK

Pertzepzioaren teoriaren inguruan hainbat eztabaida egon dira historian zehar, baina bikorronte nagusi azpimarra ditzakegu, betiere psikofisikoak: inferentziaren teoria eta teorianatibista.


Pertzepzioa 35

Inferentziaren teoria

Teoria hau, enpirismoarekin lotuta dago, esperientziarekin. Heideger, Hofs, Locke, Hümeeta beste batzuek esaten zuten, “giza burua tabula rasa bat da, non esperientziak idatzi egitenduen”. Teoria honen oinarria aurrehipotesietan dago, eta gero inferentziak egiten dira.Pertzepzioa konparazio prozesu bat da, pertsona edo objektuen izaera zein den ondorioztatze-ko egiten dena, eta ondorio hori lortzen dugu aldez aurretik izandako sentsazioek, beharbada,hala iradoki digutelako. Pertzepzioa norbanakoari dagokio, eta norbanako horren ikaste-pro-zesu kognitibo propioari. Objetibatze bat da.

Teoria natibista, Gestalt edo formaren teoria

— Teoria honek gogor kritikatzen du inferentziaren teoria. Descartes, Kant eta abarrek esa-ten dutenez, “objektua berez da, esperientzia baino urrunago dagoen zera bat”. Giza-buruak berezko ideia asko ditu tamainari buruzkoak, formari buruzkoak…, eta horrelaantzeman ditzakegu beste hainbat ideia. Pertzepzioa ez da besterik gabe osagai bakunenasoziazio— prozesu bat, prozesu integral bat baizik.

• Gestalt teoriaren jarraitzaileek lege edo arau batzuk azpimarratzen dituzte, formarenlegeak deritzenak:

• Figuraren eta hondoaren legea: objektu bat hondoan dagoen beste batetik nabarmen-du eta bereizi egiten da.

• Multzoaren legea: unitateetan biltzen diren objektuak, baldintza jakin batzuen arabe-ra biltzen dira, eta objektuek berezkoa dute biltze-gaitasuna, honako parametro hauenarabera: hurbiltasuna, berdintasuna, antzekotasuna, itxitura, komuneko helburua,komuneko mugimendua, esperientzia, estaldura, pregnantzia.

• Formaren propietatearen legeak: isolagarria, itxia, egituratua…

• Konplexutasunaren legea: sendo lotuta dauden forma konplexuek bere horretan irau-teko indar egiten dute eta kontra egiten diote osagai dituzten beste forma sinpleago-ak askatzeari.

• Balioaren legea: egituratutako forma batean, barneko forma guztiek ez dute baliobera, batzuk ezinbestekoak dira formaren identitateari eusteko, eta beste batzuk ezdute apenas laguntzen.

• Ingeradaren legea: forma biren artean muga bat dago. Ingerada oso garrantzitsua dafiguraren eta hondoaren arteko bereizketan ere.


Irudiaren osagaimorfologikoak 44


Irudiaren osagai morfologikoak 39

Irudiaren edo ikusizko adierazpenaren osagai morfologikoak dira izaera espaziala dutenelementuak. Espazio plastikoaren oinarrizko egitura osatzen dute, errealitate-espazioa mode-latzean. Osagai morfologiko horiek dira, adierazpenaren osagai guztien artean, ukitu daitezke-enak eta presentzia materiala duten bakarrak. Hori dela eta, soluzio ikoniko bat emateko osa-gai bat aukeratzean, eta beste batzuk ez, beti egingo dugu testuinguru baten arabera.

Aztertuko ditugu, azaletik bada ere osagai horietatik garrantzitsuenak: puntua, lerroa, pla-noa, ehundura, kolorea eta forma.

4.1. PUNTUA

Puntua, dudarik gabe, irudiaren osagai sinpleena da. Baina, bere sinpletasun horretan, pun-tua materia baino garrantzitsuagoa da: ez du grafikoki adierazita egon behar bere eragin plas-tikoa nabaria izateko. Gainazal baten zentro geometrikoa, esate baterako, puntu bat da, etanahiz eta fisikoki ez azaldu, planoaren espazioa baldintzatzen du, arreta-zentro bat eratzenduelako, eta beste horrenbeste gertatzen da perspektiba zentral baten konposizioaren ihes-pun-tuarekin, nahiz eta lerroak elkartzera heldu ez.

Puntua, elementu plastiko moduan aztertuta, ezaugarri hauek definitzen dute: dimentsioak,formak eta koloreak.

Dena dela, puntuaren ezaugarri garrantzitsuenak, dinamismoak, ez du zerikusirik harenitxura grafikoarekin, baizik eta tentsioa eragiteko duen gaitasunarekin. Planoaren gaineankokatzean, puntuak, , segun eta non kokatzen den, ikusizko tentsio desberdinak sortuko ditu.

Beste alde batetik, puntuak ezaugarri berezi bat dauka: irudi mota batzuen oinarrizko osa-gaia izatea, hau da, osagai egituratzailea izatea (esate baterako, puntu-trama erreprodukziomekanikoetan, puntillismoa pinturan…)

4.2. LERROA

Lerroa irudiaren ikusizko osagai garrantzitsua da. Lerroak erabilera ugari ditu ikusizkokomunikazioan: paisaia urbanoak behin eta berriro definitzen eta mugatzen dira lerro-egiture-kin; grafiak ia lerroak besterik ez dira; edo planoak, eskemak, moda-patroiak, eta beste hain-bat diseinu.

Lerroaren funtzio nagusiak dira markatzea eta adieraztea. Guri adierazpen plastikoa dago-kigu, eta hori azalduko dugu sakonago:

— Lerroak norabide-bektoreak sortzeko gaitasuna du, bektoreek dinamismoa edo bizitasu-na eransten diote irudiari, eta osagaien arteko erlazio plastikoak sortzeaz aparte, irudia-ren irakurketa baldintzatzen dute.

— Lerroak plano bi bereizten ditu elkarren artean, batez ere intentsitate desberdina duten gunebiren arteko ingeradak, nahiz eta lerroa ez agertu fisikoki, antzematen da bertan balegobezala.



— Lerroak bi dimentsioko objektuei bolumena eman diezaieke itzalen bitartez. Efektu horilortzeko, ingerada lerroari lerro ukitzaileak gehitzen zaizkio.

— Margolariek lerroa erabili izan dute perspektiba edo sakonera adierazteko, objektuluzangak edo egitura linealekoak diagonalean aurkeztuta konposizioan. Gainera, lerroaosagai dinamizatzailea bada berez, are gehiago diagonalean jarrita.

— Lerroa osagai indartsua da edozein objektu definitzeko, eta ezin dugu ahaztu marrazke-taren oinarria dela; beraz, hainbat iruditan lerroa izango da osagai nagusia, eta ugariena.

4.3. PLANOA

Plano hitzak hainbat interpretazio izan ditzake, baina planoa osagai morfologiko modurahartzen badugu, izaera guztiz espaziala duen elementua dela esango dugu. Planoa, batez ere,konposaketari lotuta dago eta konposaketa-planoaz egiten dugu berba; baina, horretaz aparte,beste atributu batzuk ekartzen dizkio irudiari, esaterako gainazala eta bidimentsionalitatea(jeneralean bata besteari lotuta dauden atributuak).

Kubismoaren planoetan ikusi aforismoak planoaren propietate nabariena azpimarratzen du:objektuaren ezaugarri morfologikoak eta eskala-ezaugarriak bi dimentsiotan kodifikatzekogaitasuna, eta horrek ahalbidetzen du bi dimentsiotan ikuspuntu ugari baliatu ahal izatea etaikuspuntu bakarreko adierazpenak gainditzea, hau da, planoari esker posible da errealitatearenaskotariko adierazpena.

4.4. EHUNDURA

Ehundura gainazalaren osagai morfologiko bat da, eta, normalean koloreari eta planoarilotuta agertzen da. Ehundurak sentsibilizatu egiten ditu gainazalak eta erabat definitu eta ezau-garritu. Ehundurak oinarrizko bi funtzio dauzka: bata pertzepziozkoa, bestea plastikoa.Pertzepzioaren mundutik begiratuta, komeni da gogora ekartzea ikusmenaren estimulu bieta-ko bat dela, argiztapenarekin batera. Osagai plastiko modura begiratuta, ehunduraren propie-tateen artean, azpimarratu nahi dugu ikusizko eta ukimenezko kualitateak hartzen dituela berebaitan.

Ehundurak parte hartzen du espazioa eraikitzen eta artikulatzen, gainazalak eta planoaksortzen dituelako. Esan behar da, ehundura, neurri handi batean, irudia adierazteko erabilidugun euskarriaren menpe dagoela; esate baterako, argazkietako irudietan filmaren emultsiomotak ehundura jakin bat eragingo du.

4.5. KOLOREA

Kolorea aipatzean, osagai morfologikoetan izaera konplexuenetakoa duen osagaia aipatzendugu.



Lehenik eta behin, galdera bati erantzun behar genioke: zer da kolorea? Erantzunik ohiko-enak hauek dira: argi-energiaren ikusizko forma bat dela; edo objektuen definizio-atributuadela edo erretinaren zelula fotoerrezeptoreek jasandako kitzikaduraren ondorioa.

Erantzun horiek guztiak kolorearen dimentsio objektiboari dagozkio; baina, posible dirabeste erantzun batzuk ere, kolorearen dimentsio subjektiboari lotuta daudenak, eta eraikitzendirenak kontuan hartuta ikuslearen esperientzia: kolorearen kualitate termikoak, kolorearendinamismoa, kolore jakin batzuk hurreratu eta beste batzuk urrundu egiten direlako sentsazioa,edo soinu jakin batzuei loturiko propietate sinestesikoak…

Koloreak izaera kromatiko desberdin bi ditu: paleta-kolorea (pigmentu-kolorea) eta prisma-kolorea (argi-kolorea). Arestiko galderari erantzuteko, dimentsio objektiboari erreparatukodiogu, eta zenbait hausnarketa egingo ditugu.

Esperientzia kromatikoaren dimentsio objektiboak

Kolorea, ezaugarri guztien gainetik, zentzuen esperientzia bat da. Esperientzia horibetetzeko, gutxienez, hiru elementu behar dira (eta honekin berriz komunikazioaren eremurabueltatzen gara): energia-iturri bat, energia modulatuko duen kanala edo bidea, eta sistemahartzaile espezifiko bat. Eta, guri dagokigunez, hiru elementu horiek, beste era honetan emanditzakegu: argia, objektuaren gainazala eta erretina. Ez dago kolorerik esperientzia sentsorialabete arte, esperientzia sentsorialik gabe kolorea potentziala baino ez da.

Giza-begia, beste animalia batzuen begiaren antzera —arrainenak, tximinoenak eta erlee-nak— sentikorra da energia elektromagnetikoaren uhin-luzera jakin batzuekiko (gutxi gorabe-hera 400 eta 700 nanometro artean). Espektroaren banda ikusgarri horretan daude argiarenbarietate kromatiko guztiak, eta zehaztu edo bereizi daitezke argi zuriaren izpia prisma bateanzehar pasatzean.

Kolorea bi magnitudek definitzen dute fisikoki: argi-uhinen luzerak eta zabalerak. Baina,zientziaren azalpenetatik aldenduta, kolorearen esperientzia sentsoriala azaltzeko, haren pro-pietate sentsorialak ikusi behar dira: ñabardura (uhin luzerari dagokio), distira (intentsitateari)eta kolorearen saturazioa (koloreak duen argi zuri kantitateari dagokio).

Aurretik aipatu dugun bereizketak, paletako koloreen eta prisman zeharreko koloreen arte-ko bereizketak, arazo bat sortzen du: argi-izaera duten lehen mailako koloreak gorria, berdeaeta urdina dira, baina paletan nahasten diren lehen mailako koloreak magenta (gorria), ciana(urdina) eta horia dira. Horra, bada, esperientzia kromatikoa sortzeko oinarrizko bigarren osa-gaia (lehenengoa argia da): inguru fisikoa, hainbat gainazal desberdinez betea, argia xurgatuzeta islatuz kolorea modulatzen duen ingurua.

Argi-kolorearen eta pigmentu-kolorearen paradoxaren gakoa, beraz, ez dago kolore jakinbat lortzeko erabiltzen den sintesi kromatikoaren baitan, baizik eta argiaren eta materiarenartean dagoen erlazio estuan.

Pertzepzio kromatikoaren esperientzian, gainera, badago ñabardura kulturala ere. Gizakia ehuneta hogeita hamar kolore inguru bereizteko gai da. Baina horrekin batera, bizi-esperientziaren ara-bera, eta bizirik irauteko beharraren arabera, giza talde batzuek pertzepzio aberatsagoa izango



dute kolore gama jakin batzuetan, beste batzuetan baino, eskimalei gertatzen zaien bezalazuriaren tonuen pertzepzioarekin.

Esperientzia kromatikoaren dimentsio subjektiboak

Kolorea, definizioz, irudiaren osagai morfologikoa da. Esan daiteke ezaugarri orokor bidituela, aldi berean funtzio plastiko garrantzitsuenak betetzen dituztenak: elementu espazialaizatea eta dinamikoa. Ideia hau azaltzeko zenbait puntu ikusiko ditugu:

Koloreak adierazpenaren espazio plastikoa sortzen du, eta espazio hori bi dimentsiokoa edohiru dimentsiokoa izan daiteke, kolorea nola erabili den ikusita. Hau da, kolorearen eraginezadierazpen jakin bat lau izan daiteke, edo sakoneraduna.

Koloreak adierazpen-espazioa zenbait ataletan artikulatzen du, eta espazio zati berrien artean,esanahi bereziak sortzen dituzten erlazio plastikoak ahalbidetzen ditu (norabideak, erritmoak,kontraste progresiboak…).

Kolorearen izaera kromatikoa ez da bakarrik espaziala; kolorearen ezaugarriak aldi bereandira intentsiboak eta kualitatiboak, eta zentzu honetan, kolorea elementu oso egokia da erritmoaksortzeko.

Kolorearen dinamismoa, gehienbat, kontrastean dago. Argiaren edo kolorearen kontrastealde horiek ez baleude, gizakiak diskriminazio espazialerako gaitasun guztia galduko zukeen;eta ikusizko esperientziatik ateratako ezagutzak ere balio guztia galduko zukeen.

Kolorearen kualitate termikoak konposaketan indar handia hartzen du: kolore beroak—horirantz jotzen dutenak— ikuslearengana hurbiltzen dira eta efektu zentripetoa dute;kolore hotzak —urdinerantz jotzen dutenak— ikuslearengandik urruntzen dira, eta efektu zen-trifugoa dute.

Kualitate termikoaren ondoan, beste kualitate bat aurkitzen dugu, aurrekoaren osagarria:zurirantz edo beltzerantz jo, koloreak ilunak eta argiak izan daitezke. Eta kualitate honek are-agotu egiten du aurrekoak eragindako sentsazioa: kolore beroak eta argiak are gertuago daudeikuslearengandik, eta kolore hotzak eta ilunak oso urrun sentitzen dira.

Kolorearen osagai morfologiko konplexuena formaren eta kolorearen arteko erlazioa da,hau da, errealitateko objektu baten ikusizko izaera, formari eta koloreari esker lortzen da, batezere formari esker.



4.6.

KO

LO

RE

AR

EN

PSI

KO

LO

GIA

ET

ASI

NB

OL

OG

IAK

OL

OR

EA

EZ

AU

GA

RR

IAK

E

RA

GIN

A

ZU

RIA

BE

LTZ

A

GR

ISA

GO

RR

IA

— A

rgi o

soa

da.

— E

guna

reki

n, ja

iotz

arek

in, z

orte

arek

in lo

tzen

da.

— G

arde

ntas

una,

gar

bita

suna

, eto

rkiz

una,

inoz

entz

ia, l

asai

tasu

na e

ta o

reka

osoa

adi

eraz

ten

du.

— A

dier

azi d

ezak

e, g

aine

ra, k

astit

atea

, eta

fin

a et

a de

likat

ua iz

atea

.—

Eki

alde

koen

tzat

, oro

korr

ean,

dol

ua a

dier

azte

n du

.

— I

lunt

asun

oso

a da

; gau

aren

kol

orea

.—

Her

iotz

a, g

aizt

aker

ia, t

rist

ura

eta

axol

agab

eker

iare

kin

lotz

en d

a.—

Pis

ua, b

oter

ea, s

endo

tasu

na, s

erio

tasu

na, n

oble

zia

eta

mis

teri

oa a

dier

azte

ndu

.—

Adi

eraz

i dez

ake,

gai

nera

, dot

oret

asun

a et

a ja

sa; u

rre

kolo

rear

ekin

bat

era

luxu

a et

a lil

ura

ekar

tzen

du.

— A

frik

an h

erio

tzar

ekin

eta

dea

brua

reki

n er

lazi

onat

zen

dute

.—

Mod

an k

olor

e so

fist

ikat

ua d

a:•

beat

niks

-ak,

roc

kero

ak,

punk

yak

eta

gotik

oak,

giz

arte

aren

bal

ioen

aurk

ako

sinb

olot

zat h

artu

dut

e•

Goi

-mai

lako

josk

intz

an o

so e

lega

ntea

da

— Z

uria

eta

bel

tzar

en n

ahas

tea

da; b

egir

atu

beha

r da

bie

tako

zei

neta

rant

zjo

tzen

due

n.—

Edo

zein

kol

orek

, gri

sera

ntz

jotz

en b

adu,

neu

troa

del

a es

aten

dug

u.—

Gri

sak,

bes

te k

olor

e ba

ten

ondo

an, i

a be

ti ko

nbin

atze

n du

ond

o, e

taga

iner

a ba

retu

egi

ten

du b

este

aren

inda

rra.

— A

lder

dike

riar

ik e

za e

ta n

orbe

re b

aita

ra b

iltze

a ad

iera

zten

du,

bai

tase

riot

asun

a et

a di

skre

zioa

ere

.

— G

orri

a hu

rbild

u eg

iten

da g

ureg

ana,

din

amik

oa d

a.—

Odo

lare

n ko

lore

a da

, biz

i-so

rtza

ilea.

— P

oza,

gar

ra e

ta b

erot

asun

a ko

mun

ikaz

ioan

, ero

tism

oa, b

ortiz

keri

a,ba

lent

ria,

irab

azte

ko g

rina

eta

has

erre

a ad

iera

zten

du.

— A

dier

azi d

ezak

e, g

aine

ra, a

rris

kua,

ger

ra e

ta s

akri

fizi

oa.

— G

orri

aren

zen

tzua

ask

o al

datz

en d

a m

agen

tara

ntz

jotz

en d

uene

an:

adei

tsua

, eto

rkor

ra, s

ents

uala

eta

lim

urko

rra

bih

urtz

en d

a.—

Iku

rret

an a

rris

kua

adie

razt

en d

u, e

sate

rako

traf

iko-

sein

alet

an.

— ja

ia e

tago

zam

ena

— s

ents

ibili

tate

a—

ain

geru

a,ez

kong

aia

— p

ositi

bota

suna

— b

eldu

rra

— m

ehat

xua,

zigo

rra

— d

eabr

ua, e

paile

a—

neg

atib

otas

una

— m

akal

a—

bel

durt

ia—

zal

antz

atia

— a

ktib

itate

a,in

darr

a—

sen

nat

ural

a ed

oba

satia

— m

usik

a no

ta:

SOL

—us

aina

:sa

kona

,IZ

PIL

IKU

A—

zapo

rea:

GO

ZO

A



KO

LO

RE

AE

ZA

UG

AR

RIA

K

ER

AG

INA

UR

DIN

A

BE

RD

EA

HO

RIA

LA

RA

NJA

BIO

LE

TA

The

o G

imbe

l-en

Hea

ling

With

Col

or Z

one

The

rapy

libur

utik

ate

rata

ko d

atua

k

— p

asib

otas

una

— m

undu

tik u

rrut

i—

mal

enko

nia

— b

izitz

a et

am

undu

a ul

ertz

ea—

ero

sota

suna

— b

arne

-biz

itasu

na—

inte

ligen

tzia

,zo

rroz

tasu

na—

pas

ioa

— k

itzik

agar

ria

— ir

rika

,ha

rrot

asun

a

— m

usik

a no

ta:

RE

— u

sain

a:us

aing

abea

,A

HU

NT

Z-

PRA

KA

—za

pore

a:M

ING

OT

SA

— m

usik

a no

ta:

DO

—us

aina

:L

IMO

IA—

zap

orea

:G

AR

RA

TZ

A

— m

usik

a no

ta:

SI—

usa

ina:

mot

ela,

KA

NE

LA

— z

apor

ea:

GA

ZIA

—m

usik

a no

ta:

LA

—us

aina

:B

AL

SAM

OA

— z

apor

ea:

AL

KA

LIN

OA

— m

usik

a no

ta:

FA—

usa

ina:

AZ

AH

AR

RA

— z

apor

ea:

EZ

TI-

MIN

GO

TSA

— I

nfin

ituar

en e

ta e

spir

itual

tasu

nare

n ko

lore

a da

; urr

undu

egi

ten

daik

usle

aren

gand

ik.

— U

rare

n et

a ze

ruar

en k

olor

ea d

a.—

Pla

zera

, ats

eden

a, k

onfi

dant

za, s

egur

tasu

na, o

rden

a et

a is

iltas

una

adie

razt

en d

u.—

Iku

rret

an in

form

azio

a em

aten

du,

esa

tera

ko tr

afik

o-se

inal

etan

.—

Mod

an, a

gind

ua, l

ana

eta

gogo

rtas

una

adie

razt

en d

u (u

nifo

rmea

k,m

ahoi

zko

lan

arro

pak,

bak

eroa

k)

— M

odan

, urd

in il

unak

dot

oret

asun

a ad

iera

zi d

ezak

e (t

raje

ak)

— V

enus

pla

neta

ren

kolo

rea

da, b

eraz

am

odio

aren

kol

orea

.—

Biz

itzar

en k

olor

ea d

a, n

atur

aren

a, u

dabe

rria

rena

.—

Bat

zuet

an li

zuna

ren

eta

gain

behe

rare

n ko

lore

a er

e ba

da.

— F

enom

eno

para

norm

alek

in lo

tzen

da.

— E

moz

ioen

ore

ka, s

egur

tasu

na, b

izia

, ore

ka e

ta g

azte

tasu

na a

dier

azte

n du

.—

Adi

eraz

i dez

ake,

gai

nera

, las

aita

suna

, kur

iosi

tate

a, ir

udim

ena

eta

gogo

eta.

— B

erde

pur

uak

eman

kort

asun

a a

dier

azte

n du

.

— K

olor

e to

niko

a da

, nag

usia

, oso

arg

itsua

.—

Egu

zkia

(bi

zi-e

mai

lea)

eta

urr

ea (

aber

asta

suna

) lo

tzen

ditu

.—

Ber

otas

una,

zor

iona

, iru

dim

ena

eta

gazt

etas

una

adie

razt

en d

u.—

Ero

men

ezko

a et

a os

o pi

zgar

ria

izan

dai

teke

.—

Adi

eraz

i dez

ake,

bai

ta, s

aldu

keri

a, ja

rrai

tuta

suni

k ez

a, z

eloa

k et

abe

kaiz

keri

a.—

Sug

arre

n et

a ud

azke

nare

n ko

lore

a er

e ba

da.

— P

izga

rria

, kitz

ikag

arri

a, e

rotik

oa d

a.—

Hor

iare

n es

piri

tutik

ger

tuag

o da

go, g

orri

aren

esp

iritu

tik b

aino

.—

Seg

urta

suna

eta

ero

sota

suna

adi

eraz

ten

du.

— A

dier

azi d

ezak

e, g

aine

ra, j

aia,

goz

amen

a, e

guzk

ia, b

oter

ea e

ta z

erba

itbe

rria

dat

orre

n itx

arop

ena.

— I

ntim

itate

arek

in e

ta m

istiz

ism

oare

kin

lotz

en d

a.—

Err

eget

za, d

uint

asun

a, d

otor

etas

una

eta

mis

teri

oa a

dier

azte

n du

.—

Adi

eraz

i dez

ake,

gai

nera

, bio

lent

zia

eta

iruz

urra

.—

Pur

pura

kol

orea

sex

uare

kin

eta

bote

rear

ekin

erl

azio

natz

en d

a.—

Bio

leta

-kol

ore

mot

elek

tris

teta

sun

kuts

ua d

auka

te.



4.7. FORMA

Forma edukiaren itxura ikusgarria da. Forma da objektuaren edo objektuaren irudiaren itxu-ra, ikusi eta sentitu daitekeen itxura, hain zuzen; hau da, objektua lekuz aldatzean, orientaziozaldatzean, edo testuinguruz aldatzean eraldatzen diren ezaugarriei buruz aritzean erabilikodugu forma hitza. Eta objektuaren beste ezaugarri ez-aldakorrak eta ikusizko izaeraren funtsadirenak aipatzeko egitura erabiliko dugu.

Kontzeptu biak elkartuz, egituraren forma eta haren aldaezintasuna, objektuaren ezagutzabermatzen da, objektuaren kontzeptualizazioa egituran oinarritzen delako.

Ezagutza, beraz, pertzepzioari buruz esandakoak gogora ekarrita, egitura biren konbinazioa-ren edo gainezarpen bidez lortzen da: memorian gordeta dugun ikusizko kontzeptua —irudigenerikoa— eta objektuaren irudi propioa. Zehatzago esateko, objektuaren ikusizko izaera egi-turaren formaren menpe dago eta hori da egituraren formaren pertzepzio-ezaugarririk garrantzit-suena.

Egituraren sinpletasuna

Egituraren sinpletasuna, eta nahikotasuna, objektuaren egiturazko ezaugarriei eta horienbalioei dagokie lehenik, eta partsimonia eta ordenari bigarrenez. Pertzepzioaren ikuspuntutikaztertuta, hauek izan daitezke sinpletasuna baldintzatzen duten ezaugarriak:

— Estimuluaren intentsitatea. Estimulua ahula bada, pertzepzio-lana errazago egingo da,eta ondorioz emaitza sinplifikatu egingo da.

— Estimulua egituraz sinplea izatea. Estimulua egituraz simplea bada, pertzepzio-objektuaere sinplea izango da (lau puntu binaka simetrikoak nahikoak dira laukia pertzibitzeko).

— Estimulua anbiguoa izatea. Halakoetan gizakiak egitura “zuzentzera” jotzen du, eta egi-tura sinpleena hautatzen du.

4.8. TIPOGRAFIA

Aurreko puntuetan, jada, aztertu ditugu irudiaren osagai morfologikoak. Orain ikusiko dugupublizitatearen arlo bat, aurreko osagai morfologiko horiek (puntua, lerroa, forma, kolorea…) elka-rrekin aztertu eta jokoan jartzen dituena: Tipografia, diseinu grafikoaren parte garrantzitsua.

Tipografiaren definizio bat emateko honela egin dezakegu:

— Gizakiak espresio sistemak asmatu behar izan ditu, hitzekin ulertzera emateko edo defi-nitzeko zailak edo ezinezkoak diren ideiak eta kontzeptuak adierazi beharrean aur-kitu izan denean. Gizakia komunikazioarekin bat existitzen da, eta denbora-espaziodistantziak gainditzen ditu, gehienbat idazkera-zeinuak erabiltzen dituelako komu-nikazio-tresna gisa. Gizakiak, komunikatzen denean, ez du informazioa hutseanematen, eta beste helburu batzuk ere badituenez (pertsuaditu, esate baterako) ezau-garri eta gehigarri sentsual askorekin apaintzen du.



Tradizionalki, tipografia hitzak ematen du aditzera inpresio-teknika batetik datorrela, hauda, tinta paperean jartzeko erliebea duen molde bat erabiltzen duen teknikatik. Zehatzago esa-teko, tipografia hitzaren esanahi konbentzionala da: finkatu eta inprimatu daitekeena. Gauregun, tipografia hitzak aurrerapenaren abantailak ere bereganatu ditu, teknologia berriak etagaurko beharrizanak batu ditu, hau da, izaera plastikoa duten esanahiak adierazten ditu etafigurazio eremura integratu da.

Esan daiteke, figurazio eremu horretan, kontzienteki sartzen direla emoziozko oroitzape-nak. Gero eta gehiago, eta gero eta indartsuago perfilatzen dira tipografiaren formetan, forma-ren legean (Gestalt legeak) oinarritutako ezaugarri estetikoak.

Tipografia Diseinu Grafikoaren eremuetako bat da, eta haren helburu nagusia komunika-zioa ahalbidetzea da. Beste modu batean esateko, tipografiak modu egokian konfiguratzen dituletrak eta hitzak, eta ideiak transmititzeko bide garrantzitsuenetakoa da, kultura orokorrarentestuingurua ahaztu gabe diseinu-lan horretan. Tipografiak, beraz, informazioa transmititu nahidu, fisikoak diren formen bitartez eta zenbait arau plastiko kontrolatuta; besteak beste, osagaimorfologikoen interrelazioa: espazioak, proportzioak, erritmoa, kontrasteak, oreka, ordena…

Tipografiaren erabilerak ikuspuntu bi bildu ditzake aldi berean:

— Tipografia zelan erabili irakurketa prozeduraren araberako diseinuan.

Alde batetik, tipografiaren funtsa idazkeran dago, eta horrek azken asmoa zehatza izanbeharra eragiten du: informazioa eman inprimatutako letren bitartez. Horregatik, mezuainprimatuko dugu irakurketa aintzat hartuta, hau da, kontuan izanda alfabeto tipoa, tintamota, euskarria, tamaina, non agertuko den (liburu, hiztegi, aldizkari), etab.

— Tipografiaren esperimentazioa espresio forma berriak bilatzeko.

Beste alde batetik, tipografiak aintzat hartu behar ditu forma berriei buruzko arazoak,ikusizko komunikazioaren arloan. Ez dakigun hizkuntza bateko testu bat ikusten dugu-nean, edo inoiz ikusi ez dugun letra mota berezi baten aurrean hasten gara formak “ira-kurtzen”, hau da, formaren eta edukiaren arteko harreman estua antzematen.

Alfabetoaren zeinu konbentzionaletatik abiatuz, formaren interpretazio askeak sortu dai-tezke, eta erabiltzen diren bakoitzean proposamen guztiz desberdinak lortu.Konposaketa grafikoaren azken emaitzak, dena dela, koherentea eta bateratua izan behardu, eta hori egiteko, lagungarri dira konposaketa harmonikoa eta kontu handiz egitura-tutako figurazioa.

Ahozko mezu batek hainbat intonazio-kutsu dituen bezala, mezu idatziak ere, intonaziohoriek transmititzeko gaitasuna izan behar du.

Tipografian hasi ziren esperimentatzen espresioaren beste arlo batzuetatik abiatuta, pintura,poesia eta argazkiaren arloetatik, hain zuzen ere. Eta sortu zen beharrizan berriei aurre egite-ko hau da, arlo guztietan espresio-modu eta aukera berriak bortizki esperimentatzen hasi zire-nean agertutako premiei aurre egiteko. Tipografiak, testu ulergarri bat lortu behar du, etahorrez gain, egitura modernoa eta ohiko zeinuak aintzat hartuta, kulturaren hausnarketa batbideratu, beti ere barne hausnarketari lehentasuna emanda. Hori dena laburbiltzeko, tipogra-



fiaren funtzioa, edo hobeto esateko, Diseinu Grafikoaren funtzioa deskribapena dela esanbehar da, transkripzioaren gainetik.

Zeinu alfabetikoen espresio-balioak

Zeinu alfabetikoek ikusizko balioak hartzen dituzte, gaurko komunikazio-eredu honetan,irudiaren zibilizazioaren garaian. Pertzepzioaren prozeduran, gero eta gehiago, konposizioosoa irudi bakarra balitz bezala antzematen dugu, tipografiak irudia eta testua bereizketarikgabe lotzen dituen neurrian.

Diseinu grafikoan, bere funtzioari erreparatuz, hiru arlo hartu behar dira kontuan:

— Publizitatea: kartela, iragarkia, folletoa…

— Korporazio-identitatea: logotipoak, seinaleak, paackaginga…

— Edizioa: egunkariak, aldizkariak, liburuak…

Eta grafikoen diseinatzailearen helburua da espresio eraginkorrena aurkitzea, efektu grafi-ko estimulagarriena aurkitzea, modu oso eraginkorrean kaleratzea, eta hartzailearen memorianekitea. Eta hori dena, aurrez kalkulatuta hartzaileak zer lotura egin beharko duen testuaren etaenpresaren artean.

Diseinatzaileak hainbat tresna ditu bere lana aurrera ateratzeko.Zeinu edo ikur alfa-betikoak, hitzak, gai dira komunikazio-arazoak salbatzeko, irudi figuratibo edo argazkibaten laguntzarik gabe. Hau da, logotipo bat, edo testuekin egindako beste marka-irudi bat,irudi figuratiboa bezain indartsua eta baliagarria izan daiteke. Baina, diseinatzaileak anagramabat ere diseinatu dezake, espresiorako beste tresna bat baita.

Azaldu dezagun zer diren logotipoa eta anagrama.

Logotipoa. Logotipoa da idatzizko testu bat, Korporazioaren identitate gisa funtzionatzenduena, eta enpresaren marka-irudiaren osagai garrantzitsua. Marka-irudia, diseinuaren arloan,osagai sinbolikoa da, ideia, produktua edo korporazioa identifikatzen duena.

Logotipoa monograma bat izan daiteke, enpresa-izenaren laburdura, edo testu bat osatzenduten zeinu alfabetikoen sintesi bat, edo esaldi labur bat; hau da, enpresaren identitate-ikurra.

Anagrama. Anagrama da karaktere figuratiboa edo abstraktua duen ikur bat, eta ez dirahitzak edo testua izango. Logotipoak egiten duen moduan, anagramak enpresa ordezkatzen du.

Logograma. Logograma aurreko bien batura da; hau da, hitzak ikonizatu eta irudi bihurtu-tako diseinu bat. Eta logograma erabiltzen da marka are errazago ikusteko, azkarrago antze-mateko gaur egungo bat-batekotasunaren zibilizazioan.

Publizitateak gatibatu egin behar du hartzailea, eta horretarako marka-irudi biziak, bere-ziak, esaldi laburrak, eta abar erabiltzen ditu. Aldi berean, hitzak erabiltzen dituenean, hitzentipologiak estiloa eransten dio mezuari, eta estilo horrek bere baitan dauzkan kutsu historiko,erlijioso, eta beste hainbat. Esate baterako, tipo gotikoak, edo Erdi Arokoak garai haietara era-maten gaituzte, edota artisau-kutsua ematen diote mezuari. Euskal Herrian badugu Euskalletra delakoa, duela urte batzuetako balio politiko eta sozialak gogora ekartzen dizkiguna.



Letra kapitularrak eta ornamentuzkoak, irudi begetalak eta abar, apaingarri gisa erabiltzendira, eta horiek kaligrafiaren garaietara eramaten gaituzte, edo usaien sentsazioetara, edo mis-teriora, edo…

Gaur egun, modernitateak tipografia sinpleak ezarri ditu, garbiak, serif gabeak, argiagoaketa egituraren sinpletasuna bilatzen dutenak, testuaren oinarrizko kontzeptuetara (mezua besteapaingarri gabe) bueltatu izan direlarik. Hori horrela, tipo berri hauek modernitate-ideia era-gin nahi dute, eta aurreko guztiak errekurtso gisa erabiltzen dira beste sentsazio batzukgehitzeko: ideia kitschak, eskuz idatzitakoaren itxura, tradizioa….

Diseinu Grafikoaren arloan, eta Tipografiaz ari garenean, konposizioaren oreka lortzeko(oreka nahi bada behintzat), kontuan hartu behar dira zenbait faktore, eta haiekin tentu handizjokatu:

— letra tipoak

— letren estiloak

— letren tamaina

— letren arteko tartea

— lerroen arteko tartea

— zutabeen neurriak

— koloreak

— norabideak

— osotasuna, zatiketa

Enpresa-irudia

Enpresa-irudia kontzeptua aipatzen dugunean, enpresarentzat gestiorako tresna lagungarriaden irudi batez ari gara. Enpresak merkatu-lana indartu behar duenean enpresa-irudi sendoabehar du.

Enpresa-irudiaren elementuak ugari dira, eta denak osotasunean eta koherentziarekin kale-ratu behar dira: izena, tipografia, letren estiloa, enpresaren koloreak, produktuak, enbaseak,ibilgailuak, promozio-materiala, errotuluak, katalogoak, publizitate iragarkiak… Enpresarenikusizko inpresioak esango digu zer nolako lana egiten duten. Eta enpresak inpresio ona emannahi du.

Enpresaren marka-irudiak (logotipo, anagrama), behar bezala eginda egoteko, besteakbeste, diseinu kalkulatu bat izan beharko du, eta horretarako aintzat hartuko ditu:

— ezaugarri funtzionalak: ulertzeko erreza, bereizteko originala, aise gogoratzekoa eta for-matu askotan erabiltzeko gaitasuna

— ezaugarri formalak: estetikoki erakargarria, gaurko gustuetara egokitua, enpresaren esti-loarekin bat etortzea

— ezaugarri semantikoak: komunikazio-politikarekin lehian ez jartzea



Letra tipoa ulergarria izan behar da, eta sinplea bada askoz hobeto korporazioaren irudiarendiseinu-lanotan. Koloreak, edo enpresaren koloreak, oreka izan behar du eta horretarako hirufaktore izan behar dira gogoan: estetika eta zer lortu nahi den koordinatzea, kolorea ezartzearenkostua zaintzea, eta logotipoa edo anagrama erabiltzeko moduak ezartzen dituen baldintzak.


Irudi zinematografikoa 55



5.1. IRUDIA ETA SERIALITATEA: IRUDI ZINEMATOGRAFIKOA

Filma: istorio bat kontatzen duen irudi zinematografikoa

Spota: publizitate-istorio bat kontatzen duen film laburra

McLuhanek (1968) esan zuen “zinemak ahalbidetzen digu mundu erreala erroilu bateanbiltzea, zabaltzeko geroago fantasiazko alfonbra magiko bat balitz bezala”. McLuhanek ikus-kizun zinematografikoaren alde materialak nahi zituen nabarmendu, eta, horretarako, azpima-rratu zuen filma material garden eta malgua zuen erroilu bat baino ez zela; erroilu horretanzinema-kamerak hartutako hainbat argazki finkatzen ziren, eta pantaila zuri batean proiektatzera-koan, ikusizko idazkera bat sortzen zuten, errealitateko objektuek emandako lehengaien bitartezsortua, hain zuzen ere.

Arrazoibide horri jarraituz, Roman Gubernek (1987) esan zuen zinemak kronopiktogramaksortu zituela, eta kronopiktogramen mugimendu intrintsikoak ekarri zuela denbora-fluxuarenikonizazioa. Horiek horrela, zinematografoak aurrerapausoa suposatu zuen, bai argazkiareki-ko (mugimendurik gabekoa zen), bai komikiarekiko (gertaeren iraupena simulazioz egitenzen). Zehatzago esateko, denbora-fluxuaren ikonizazioa posible izan zen phi efektua izenekoilusioa existitzen zelako. Efektu horri esker (ez nahastu erretinaren pertzistentziarekin), filme-tako irudiak mundua desbildu zezakeen ikuslearen begien aurrean, mugimenduaren ilusioasortzen zuelako.

Argazkiak ikonizitaterantz eramaten du filma, eta denbora-dimentsioak, narratibitaterantz.Komunikazio-ekintza batean, aurrerapen kuantitatiboa izateaz gain, aurrerapen kualitatiboaere ekarri zuen, filmaren eta ikuslearen artean nolabaiteko elkarreragina sortzean, gauza berriaordura arte.

Baina mugimendua islatzeko gaitasuna funtsezko erreminta izanik, eta filma ikustean mun-duaren mugimendua errealtzat hartzen badugu, nola antzematen dugu mugimendu hori?Deleuzek (1983) esan zuen zinema-mugimendua mugimendu faltsua zela, fotogramen erren-kadak sortzen zuela mugimendua, hau da, argazki mugimendu gabeen errenkadak, eta foto-gramak, kendu, moldatu eta egokitu egin daitezkeenez, mugimendua erreala ez izateaz gainmanipulagarria zen.

Film ororen ekoizpen-operazioa, bi fasetan banatu daiteke:

1. Filmatzea. Filmatzeko kamerak lagin hautaketa espazio-denborala egiten du, eta errea-litatearen puska esanguratsuak eta distantziakideak grabatzen ditu. Horri gehitu beharzaio beste ideia bat: zinemak desagerrarazi egin zuen Artean beste arlo plastiko batzuek(argazkia, pintura…) zuten morrontza: ikuspuntu bakarra eduki beharra eta harekikolotura eta menpekotasuna.

2. Proiekzioa. Proiekzioaren bidez, irudi finkoak bata bestearen atzean metatuz, pantaila-ren gainean mugimenduaren jarraitutasuna eta denboraren jarraipena berrezartzen ditufilmak.



Berrezartze hori elipsi batzuetan oinarritzen da, filmaren jarraitutasunik eza estaltzen dutenelipsietan. Eta beraz, ikuslearen eta film-irudiaren arteko erlazioa aspektu bitan oinarritzen da:jarraikortasun formala (fotogramen arteko desberdintasunak ukatuz), eta narrazioaren jarrai-kortasuna (filma-espazioa ikusiz).

Filmaren mezua aldendu egiten da errealitatearen teoria bat existitzen den ideiatik, —teo-ria horrek azaltzen du errealitateko objektuak ispilu batean bezala ageri direla filmean—.Filmaren mezua zinemaren espresioaren teorian murgiltzen da, eta teoria horrek zinema feno-meno autonomotzat jotzen du.

Zinema gizarte-arauek araututa dago, baina arau horiek ez dute derrigorrean bat etorri beharerrealitatearen kontzepzio kognoszitiboaren arauekin.

Zinemari buruzko eztabaida ohiko bat izan da bi eremu mugatzea edo definitzea: fikzioa etadokumentala (fantasia eta errealitatea). Dena dela, esan daiteke, edozein fikzio-filmek bereistorioa dokumentatzen duela, eta, nola ez, edozein film dokumentalek aurrez existitzen denerrealitatea fikzionalizatu egiten duela.

Film orok bere mezua egia delako itxura eman nahi du, eta autorearen eta ikuslearen arte-an inplizituki ezartzen da egiaztapen-kontratu bat, proposamenaren egiantzean oinarritua,ikusleak egia hori sinestu dezan. Hori dena kontuan izanik, dokumentala eta fikzioa pertsua-sio-tresnak izango dira, pertsuaditzeko estrategia alternatiboak. Izan ere, filma komunikazioekintza bat denez, argi dago filma estrategia pertsuasiboa dela. Beraz, proposamenaren espe-zifitatea aztertu behar da kasuan-kasuan. Eta hemen publizitate-filmak edo spotak ditugu, bes-teak beste, eredu argienak.

Filma egiteko nahitaezko baldintza bat dagoela esan dezakegu: ikuslea istorioarekin identi-fikatzea, eta horrekin ikusten dugu narratibitatea dela filmaren zentzua egituratzen duen oina-rria.

Zinemak, hain zuzen ere, “simulazio-makina” moduan jokatzen duela ematen du, eta erre-alitatearen pertzepzio batzuk proposatzen dizkio ikusleari, ametsetako adierazpenetatik osogertu daudenak.

5.2. FILMAREN HIZKUNTZA

Film bat zeinu, formula eta zenbait prozeduraz osatzen da, arau sintaktiko batzuen bitartezjosiak, eta arau horiek, aldi berean, semantikotasun jakin bat dakarte berekin. Filma, beraz,hizkuntza gisa ulertu dezakegu semiotikaren ikuspuntutik, eta aztertu dezakegu hiru arlo nagu-siri erreparatuta. Arloetako bat adierazleak edo filmaren espresioaren arloa da —adierazpe-naren euskarri fisikoak—; beste arlo bat, zeinuen tipologia da, izan ere, filma zeinuen tipolo-gia modura agertzen da —antolatzeko modua—; eta azkenik, konturatu behar dugu nolaartikulatzen diren filmaren diskurtsoan jokatzen duten kodigoek —antolaketak eransten dionbalio esanguratsua—.



5.2.1. Filmaren espresioaren arloa

Filmaren espresioaren arloa esaten dugunean, esan nahi dugu zer-nolako izaera duten horagertzen diren adierazleek. Hizkuntzen arteko ohiko bereizketak espresio-materian daudeniritzien arabera egiten dira; hizkuntza bakoitzak espresio-materiaren ezaugarri bat dauka oina-rritzat hartuta, edo espresio-materia jakin batzuen elkarketa.

Eta hori da, hain zuzen ere, zinemaren —filmaren— kasua. Esan daiteke filmaren espresioaheterogeneoa dela, bost materia desberdin konbinatzen dituen neurrian: alde batetik, irudia-ren inguruko materia bi:

— argazki-irudi mugikorrak, hau da, argazki asko eta askotarikoak, jarraipena dutensegidetan antolatuak

— notazio grafikoak. Batzuetan irudi analogikoak ordezkatzen dituzte edo irudietan gain-jartzen dira (esaterako, tarteko tituluak, plano artean tartekaturiko kartelak, kreditu-titu-luak…)

beste aldetik, soinuak edo soinu-bandari buruzko hiru materia:

— ahots-soinua, ahotsetatik eratorria

— musika-soinua, musika tresnetatik eratorria

— zarata, objektuak kokatzeko edo espazioa deskribatzeko balio duten errealitateko zaratak

Eta, aipaturiko materia bakoitzak ere beste hainbat espresio arlorekin jartzen gaitu harre-manetan:

— irudiak, pinturaren, argazkigintzaren, eta abarren artifizio ikoniko guztiak ekartzen diz-kigu gogora

— notazio grafikoekin hizkuntza naturalak antzematen ditugu, eta horiek euskarri bateanfinkatzeko nola erabili diren

— ahotsek, hitz egiten dugun hizkuntzara eramaten gaituzte

— musikak, musika-tresnen artikulazioa erakusten digu, tonuak eta tinbreak nolakoakdiren, etab.

— Zaratak, entzumenezko gure esperientzia sentsoriala jartzen du abian

Espresio zinematografikoaren berezitasuna, beraz, esan dezakegu arlo desberdinen konbi-nazio-hetereogeneotasun horretan dagoela. Arlo horiek guztiak hautatu, antolatu, manipulatueta eraldatu egiten dira esanahia eraikitzeko.

5.2.2. Zeinuak

Zeinu modura definitzen dugu adierazleen, adierazien, eta haien erreferenteen arteko erla-zioa. Piercek (1931) esaten duenez, zeinuak hiru motatakoak izan daitezke: indizeak, ikonoaketa sinboloak.



— Indizeak. Indizeek objektu baten existentzia agertzen dute, baina ez dute objektu horrenizaera deskribatzen (esate baterako, perfume-usaina antzematen badugu igogailuan, indi-ze horrek esaten digu bertan norbait egon dela gure aurretik, nahiz eta nor izan den jakin ez).

— Ikonoak. Ikonoek objektuaren forma adierazten dute, baina ez dute izaera erreala ager-tu behar; hau da, objektuaren ezaugarriren bat erakusten dute (esaterako, limoi batenargazkiak esaten digu nolako fruitua den hor agertzen dena, baina ez digu esaten jan dai-tekeen benetako limoia den).

— Sinboloak. Sinboloek objektua erakusten dute araututako lege batzuk erabiliz; ez duteezer esaten objektuaren izaeraz, ezta haren ezaugarriez (esate baterako, hizkuntza jakinbatean hitz zehatz bat erabiliko da objektu bat adierazteko, eta beste hizkuntza batzuetanbeste hitz desberdin batzuek adieraziko dute objektu bera).

Filmaren kasuan, asko sinplifikatuta, esan daiteke soinuak indizeak direla, irudiak ikonoakdirela, eta hitzak eta musika sinboloak. Eta esan daiteke, gainera, osagai batzuek gaitasunadutela bateko edo besteko zeinu modura funtzionatzeko.

Horiek horrela, ikusten dugu, plano bat hainbat zeinuk osatzen dutela antolaketa berezibaten arabera; hau da, diskurtso baten arabera. Beraz, plano edo irudi horien ezaugarri nagu-sietako bat da eduki semantikoa josi ahal izatea mezu inplizituak eta esplizituak nahastuz.Ezaugarri horrek azaltzen du diskurtso eraginkorra existitzea; esate baterako, publizitatearendiskurtsoa.

5.2.3. Kodeak

Kodea zenbait zentzutan ulertu daiteke. Alde batetik, kodeak elkartrukeko erlazio multzobat definitzen du, hau da, baliokidetasun sistema bat da —esaterako, morse alfabetoa—. Bestealde batetik, kodea izan daiteke esanahi propioa duen zeinu bakana, zein zeinu multzoa, —esatera-ko zirkulazio-kodea—. Eta azkenik, kodea jokamolde batzuen arau multzoa izan daiteke, komunita-te batek hautaturiko arau multzoa, igorlea eta hartzailea elkarren artean komunikatzeko —esaterako,hizkuntza baten gramatika arauak—.

Filmaren kasuan, ezin ditugu sailkatu kodeak horren irmo, irudiak beti duelako beste esa-nahi posible bat. Dena dela, zinemaren ibilbidean zehar ezarritako konbentzioak, zenbait kodebereizi ditu, ahulak baina eraginkorrak: kode teknologikoak, ikusizko kodeak, soinu-kodeak,eta muntaiazko kodeak edo kode sintaktikoak.

— Kode teknologikoak. Kode teknologikoek filma objektu teknologiko gisa hartzen dute;hau da, film batek euskarri fisiko jakin bat dauka, fotokimikoa edo elektromagnetikoa,eta horren arabera zuntzaren sentikortasuna, formatua, argazki-objektiboak…; filmakerreprodukzio bide batzuk erabiltzen ditu, proiektorea, bideoa, etab., eta horien araberaemanaldiaren irudien definizioa (zehaztasuna), fotogramen erritmoa mugimendu jarrai-tuaren ilusioa lortzeko…; eta filmak ikusizko eta soinu-ezaugarri bereziak ditu emanal-diaren mementoan, besteak beste pantailaren tamaina, soinu instalazioak, eta abar.

— Ikusizko kodeak. Ikusizko kodeak lau ezaugarri multzorekin erlazionatzen dira:Ikonizitatea, argazki-izaera, mugikortasuna eta perspektiba, eta elementu grafikoak.



— Ikonizitatea. Ikonizitate-kodeak ez dira zinemaren diskurtsoan bakarrik ematen, etabeste diskurtso batzuk ere erabiltzen dituzte kode hauek; besteak beste, pinturak etaargazkigintzak. Kode hauek, funtzionaltasunaren arabera, zenbait taldetan sailkatu dai-tezke:

• Ezagutza ikonikorako direnak. Kode hauek balio semantikoekin erlazionatzen dituz-te ezaugarri ikonikoak. Beraz, ikus-entzuleek pantailan agertzen diren figurak etafiguren adierazpenak atzematen dituzte kode hauei esker.

• Trantsizio ikonikorako direnak. Ezaugarri semantikoak zeinu grafikoekin erlazionat-zen dituzte objektuen izaera adierazteko.

• Konposaketarako direnak. Irudiaren barneko zenbait elementuren arteko harremanakezartzen dituzte, batik bat enkoadratzean figurek betetzen dituzten espazioak, edobatak bestearekiko duen garrantzia, etab.

• Ikonografikoak direnak. Kodeok antolatu egiten dituzte esanahi iraunkorra eta gene-rikoa duten irudiak —pertsonaiak eta tokiak—, filmari kutsu berezia emateko (wes-terna, zinema beltza…).

— Argazki-izaera. Argazki-kodeak konplexuak eta ugariak dira, eta ez dira bereziki zine-maren esparrukoak, baina bereizi egiten dute zinema pintura eta argazkilaritzaren espa-rruetatik. Lau multzotan banatuko ditugu kode hauek:

• Antolaketa-kodeak. Antolaketa-kodeak konposaketari dagozkio, objektuen ingeradarieta filmaren formatuari alde batetik, eta planoen forma eta eskalari bestetik.

— Filmaren formatuari buruzko kontzeptuak azaltzeko, jakin behar dugu, hasteko, filmarenformatua laukizuzena izaten dela (zabalagoa altuerarekin alderatuta), elementuak moduegokiak kokatzen laguntzen duelako. Era horretan, enkoadratzeak —borondatezkoekintza delako— mugak azpimarratzen ditu, ikusten den zati hori beste hainbaten arteanbereizi nahi delako, edo sekuentziaren beste planoetatik nabarmendu nahi delako.Bereizketa horrek, ezinbestean, espazio atal bat aukerarazten digu, baina, jakin badaki-gu, eszenaren gainontzeko atal guztiek, artean, hor alboan jarraitzen dutela. Eremu bar-nean eta eremuz kanpo kontzeptuak beraz, pertsonaien edo objektuen sarrera-irteerekinerlazionatzen ditugu zuzenean, eta espazio jarraituaren ilusioari eusten diogu. Komenida, bestalde, gogoraraztea, eremuz kanpo hori sei segmentuz osatua dagoela: lau ere-muaren mugak fisikoak dira, bosgarrena kamera atzean dagoen ustezko espazio birtualada, eta seigarrena dekoratuaren atzean gelditzen den espazio guztia da.

— Planoaren forma eta eskalaz hitz egiten dugunean, espazioari nola begiratzen diogunesan nahi dugu eta ez diogu erreparatzen espazioa nola egokitzen zaion ideia horri. Hauda, plano motak, kameraren angelua lurrarekiko eta bertikalarekiko, zer distantziataragauden —urruti, gertu—, begiradaren norabidea —bertikala, zeiharra, horizontala—, zeraltueratatik begiratzen dugun —goitik behera, behetik gora, begien altueratik…—, etaabar asko erabaki behar dira.

• Argiztapen-kodeak. Argia nola erabili antolatzen dute, enkoadratze jakin bakoitzakonposatzeko. Argiak elementuak ikusgai bihurtzen ditu beste gabe —zinema natura-



lista, edo telebistarako egindako film gehienak—, edota elementuren bat azpimarratuedo difuminatu edo desitxuratu dezake indar handiz —esate baterako, zinema beltze-ko argiztapen mota—. Orokorrean, argiztapen-kodeak ez dira bereziki zinemarenkodeak, eta beste diskurtso batzuetan ere nolabaiteko esanahi semantikoa ematen dieartelanei, beti ere esparru horietan aldez aurretik araututako konbentzioei jarraituz.

• Kolorearen-kodeak. Hauek dira argazki-izaerarekin zerikusia duten beste kodeak bat-zuk: kolorea erabili, zuri-beltza erabili, filmak ez du hartzen kutsu bera. Zinemarenibilbidearen hasieran, arazo tekniko gaindiezinak zeuden filmari kolorea eransteko;beraz, zuri-beltzez egiten ziren lehen filmak, eta kolorea erabiltzen zen une batzuetanelementuren bati kutsu bitxia eransteko. Urteak aurrera, zinema kolorez egin ahal izanda, eta xehetasun eraginkor horri alderantzizko bidea eman diogu: elementu berezibatzuk zuri-beltzean (edo sepia tonuetan, biratuta) agertzen dira errekurtso esangu-ratsu gisa, filmak dituen kolore bizien artean (errealitate-zentzua emateko, dokumen-tazioa, misterioa, beste dimentsio bat…).

— Perspektiba. Perspektiba-kodeak kamera ilunaren funtzionamendua hartzen du eredutzat.Irudiak pantailaren azalean agertzen dira, balizko antolaketa “natural” baten modura; horrega-tik, nahiz eta hirugarren dimentsiorik izan ez, mundua antzemateko ilusio erreala sortzen dute.

— Elementu grafikoak. Kode grafikoak baliagarriak dira agertzen diren elementu grafikoedo idatzizko elementu guztiak artikulatzeko, eta filmean ikusten ditugu irudi ikonikoa-rekin batera, edo fondo neutro batean. Zenbait motatakoak dira:

• Didaskaliak. Gehienbat zinema mutuan erabili izan dira, elkarrizketaren falta saihes-teko, eta erabiltzen dira, gaur egun, narrazioari informazio osagarria gehitzeko edotasekuentzien arteko bereizketa egiteko.

• Tituluak. Batzuk kreditu tituluak izango dira, egileak eta fitxa teknikoa mentatzeko,eta beste batzuk filmaren zatiak edo bukaera edo hurrengo zati bat egingo den ideiaadierazteko. Batzuetan, tituluak oso landuak eta apainduak izaten dira, eta, horrenondorioz, narrazioan garrantzi handia hartzen dute; izan ere, batzuetan, irudia bainogarrantzitsuago agertzen dira.

• Azpitituluak. Gehienetan agertzen dira jatorrizko bertsioa doblatu gabe dagoenean etabeste hizkuntzetan ulergarri izateko filma, edo eszenan agertzen dena azaltzeko edokontraesanean jartzeko.

• Idazkiak. Irudi errealean edo dekoratuan egoten dira, eta diegetikoak izango diranarrazioaren parte direnean, edo ez-diegetikoak izango dira narraziotik kanpo daude-nean, nahiz eta lagundu istorioa kontatzen.

— Soinuaren kodeak. Filmean soinua eta irudia parekatu zirenean errekurtso gisa, zinemaikus-entzunezko ikuskizuna bihurtu zen. Hortik aurrera, garaiko antzerkiaren pareanjarri zen, eta gainera, soinu-bandaren laguntzaz, errealitate-inpresioa lortzen zuen.Errealitate-sentsazio horri laguntzeko, soinua diegetikoa izan daiteke (soinuaren iturriairudian bertan agertuko da), edo ez-diegetikoa (soinuaren iturriak ez du irudiarekin erla-ziorik izango). Sailkapen horretaz aparte, baina horrekin erlazionatuta, soinuaren kodeak



hiru direla esan behar da, filmean nola edo nondik sartzen diren kontuan izanda: ahotsa, zarataeta musika.

• Ahotsak garrantzi eta presentzia handia du filmaren soinuzko osagarrien artean, hitzakistorioa kontatzeko duen gaitasunagatik. Ahotsa, pertsonaiaren ahoan entzun daiteke,iturria ikusi egin daiteke, edo kanpotik sartu daiteke, etab.

• Zaratak ahotsak bezain funtsezkoak dira, nahiz eta konplexutasun gutxiago izan.Irudian agertzen diren elementuak azaldu, indartu eta osatu egiten dituzte. Hau da,ikusizko edo soinuzko pertzepzioa baldintzatzen dute, eta, ondorioz, pertzepziohorren aurrean erantzun sentsorial jakin bat eragiten dute.

• Musika ez da ahotsak bezain garrantzitsua, baina bada lagungarria edo osagarria.Batzuetan, areagotu egiten du irudiaren adierazkortasuna, beste batzuetan kontrapun-tu bezala jokatzen du, eta ordezkatu egin ditzake ahotsak ere, arrazoi teknikorenbatengatik edo erabaki •diskurtsibo batengatik agertu ezin diren ahotsak. Musika, soi-nuzko kode guztiak bezala, diegetikoa edo ez-diegetikoa (ohikoena) izan daiteke.

— Muntaia-kodeak. Kode sintaktikoak dira, filmaren konposizioko osagai guztiak artiku-latzen dituzten kodeak. Konposatzeko prozedurari muntaia deitzen zaio, eta zentzu zaba-lean honela definitu daiteke: filma osatzen duen plano-multzoa antolatzea, edo hobetoesateko, aurrez erabakitako ordena baten arabera filmaren ikusizko eta soinuzko osa-gaien barne-egitura antolatzea. Muntaiak ahalbidetzen du filmak osotasunaren zentzuaizatea; hau da, narratibotasuna izatea, atal desberdinak kateatzen dituelako eta iraupenamoldatzen.

Muntaia egiteko prozeduran, denbora-espazioaren artikulazio jakin bat erabiliko da, etabatzuetan jarraitutasuna bilatuko dute, eta beste batzutan ez. Lotura hauek raccord (irudi,edo mugimendu, edo tokiko segidetan lotura logikoak eta ulerkorrak ematea) kontzep-tuaren laguntzaz beteko dira, edo apurtu.

Filmak, denboraren arazoaren aurrean, kontatu egin behar ditu, ahal duen eran, aldi bere-an gertatzen diren zenbait eszena, eta hori lortzeko lau baliabide ditu:

• Eremu berean gertatzen diren ekintza desberdinak, denak erakutsi —esate baterako,eremu sakonera erabilita—.

• Ekintza desberdinak enkoadratze bitan (hirutan, etab.) aurkeztu, biak —edo hirurak—aldi berean —esate baterako, esposizio bikoitza, split-screena—.

• Ekintzak bata bestearen atzean erakutsi.

• Ekintzak txandaka muntatuta edo cross-cutting modura erakutsi —ekintza biak zati-ka nahastuta kontatzen dira, eta ikusleak ez du narrazioaren zentzurik galtzen—.

Muntaia narratibo ulergarria egiteko, plano egokiak aukeratu behar dira eta kontuan izanbehar dira zenbait puntu:

Plano orokorretik plano ertainera pasatzean, ikus-entzuleen arreta eszenaren zati txikiago-an kontzentratzen da.



Lehen plano ertainetik planora pasatzean, tentsioa gutxitu egiten da, pantailan elementuugari agertzen direlako.

Plano batetik beste batera pasatzean, pertsonaia koadroaren alde berean egon behar da beti,norantza berean mugitu behar da, argiztapen berdintsua izan, eta eszena begiratzeko antzekoaltuera. Istorioaren jarraitutasunari eusteko, oso garrantzitsua da, gainera, pertsonaien begira-daren norantzari eustea: pertsonaiak norantz begiratu plano osoan, harantz izango du begiradabeste planoetan ere. Begiraden ardatza delako errekurtso horri eutsita ez dugu ematen tokialdaketa sentsaziorik, eta pertsonaien kokapenak eta haien arteko elkarrizketak eta erlazioakez dira nahasten.

Pertsonaia plano laburrean aurkezten badugu, haren espresioa ondo ikusiko da eta indarraizango du; behar bada, nabarmenegia izan daiteke planoa oso hurbilekoa bada. Eta, planoaluzeagoa bada, keinu zabalak bakarrik izango dira antzemangarri.

Bi pertsonaiaren arteko elkarrizketa erakusteko plano aldaketekin eta aurpegiak lehen pla-noan agertzen badira, buruen tamaina beti izan behar da antzekoa, garrantzi berdina izateko bipertsonaiek; nor pantailaren bere aldean agertuko da memento guztietan, edo plano osoarekinazaldu beharko dugu nola dauden kokatuta; eta pertsonaia bakoitzari dagokion planoaren irau-pena ere berdintsua izango da garrantzi berdina eman nahi badiegu (bestela, bat bestearen gai-netik gelditzea nahi izanez gero, horri denbora nabarmen luzeagoa eman pantailan).

Plano boteretsuena izango da pertsonaiak kamerari zuzenean begiratzen dionean, eta horrela,gainera, pertsonaia ikusleari bideratzen zaio zuzenean. Plano mota hau pertsonaiaren pentsamen-dua agertzeko erabiltzen da, eta askotan off ahots batekin lagunduta.

Distantziari erreparatuz, plano batzuek elementuen arteko erlazio eta ikuspegi normalaagertzen dute; beste plano batzuek, aldiz, ez. Esate baterako, angelu zabaleko objektiboa era-biltzean aurrealdeko elementu asko aurkezten dira, baina urrunago daudela ematen du etabolumen sentsazioa ematen die. Beste plano batzuetan, teleobjektiboa erabilita urruneko ele-mentuak hurbildu egiten dira eta irudiak bata bestearen gainean daudela ematen du eta sakon-tasuna galtzen da.

Planoaren konposaketa lantzeko kontuan hartu behar dira hainbat puntu:

Garrantzitsua da planoaren konposaketa modu egokian antolatzea, batez ere narrazioanmugimendua eta norantzak adierazteko; hau da, pertsonaiak norantz begiratu edo norantz abia-tu, han egon behar da aire gehiago.

Konposaketa antolatzeko orduan, koadroa bi zati simetrikotan banatzen badugu, pertsonaiaerdi-erdian kokatzean irudi ahula eta interes gutxikoa lortuko dugu; irudiaren gehiegizko ore-kak ez baitu dinamismorik eragiten, beraz, filmaren hizkuntzarako beharrezkoa den mugi-mendua ez da apenas antzematen. Konposaketa egoki bat egiteko hiru herenetan banatzen dakoadroa —herenaren legea—, bai horizontalean eta bai bertikalean. Pertsonaia gune horieta-ko batean kokatuko da, lortu nahi den sentsazioaren eta burutuko den ekintzaren arabera.Koadroa hiru zatitan banatzeak diagonal nabarmenak sortzen ditu; ondorioz, dinamismoa,tentsioa eta irudiaren eremu-sakonera areagotzen ditu, eta norantza nabarmendu.



Konposaketa nola egin behar den pentsatzean edo sortzean urrezko arau bat dago: sinpleta-sunari eutsi behar diogu. Estetikoki konposaketa eder bat, beti dago argitasunaren menpe; edo-zein konposaketatan oso argi egon behar da zein den elementu garrantzizkoena, eta elementuhori kokatu behar dugu beti arreta-gune nagusian (planoa eraginkorra izatea lortu nahi bada,behintzat).

Plano bat orekatua izateko osagaien pisuari erreparatu behar diogu, eta kontu handiz koka-tu agertzen diren osagaiak —irudiaren edo formaren legeei jarraituz—.

Konposaketa diseinatzean, enkoadratze lagungarri bat izan daiteke pertsonaia elementu batzuenartean agertzea, edo lehen planoan dauden elementuak pertsonaia enkuadratzea, arreta pertsonaia-rengana bideratuz (esaterako, ate batean kontra-argiarekin).



5.3.

PL

AN

O M

OT

AK

Pla

noak

sai

lkat

zeko

eta

auk

erat

zeko

, gi

zaki

a ha

rtze

n da

neu

rri-

ered

utza

t. P

lano

mot

ak,

urru

neti

k xe

heta

sune

rant

z or

dena

tzen

ditu

gu,

eta

koka

pen

orok

orra

em

atet

ik x

ehet

asun

ak e

ta e

spre

sioa

des

krib

atze

ra p

asat

zen

gara

.

PL

AN

O I

ZE

NA

EZ

AU

GA

RR

IAK

E

RA

GIN

A

Pan

oram

ika

edo

ikus

pegi

orok

orna

gusi

a

Pla

noor

okor

ra

Pla

no o

soa

Plan

o m

ota

hau

info

rmaz

ioa

emat

eko

erab

iltze

n da

, per

tson

aiak

ingu

rune

arek

in e

rlaz

iona

tzek

o, e

taik

usle

ak e

re to

kia

ezag

utze

ko.

Bat

zuet

an, k

ontr

aste

mod

ura

erab

iltze

nda

, hai

nbat

pla

no la

burr

en a

rtea

n.B

este

bat

zuet

an, p

erts

onai

a tx

iki e

taur

ruti

ager

tzen

den

ez, i

sola

men

duse

ntsa

zioa

inda

rtze

n du

, edo

basa

mor

tuar

en z

abal

era

bero

a, e

doho

ndam

endi

bat

en e

ragi

na…

Kok

atu

egite

n du

eki

ntza

, inf

orm

azio

aem

aten

du.

Pais

aiak

era

kust

eko

balia

tzen

da,

hiri

aren

zal

apar

ta…

Pert

sona

iak

desk

riba

tzea

du

bete

beha

rra.

Nol

akoa

k di

ren

eta

zer

egite

n du

ten.

Esp

resi

oa e

kint

zeta

nda

go.

Pais

aia

edo

herr

i bat

en ik

uspe

gi n

agus

ia a

gert

zen

da. T

okia

ikus

ten

da u

rrun

etik

, det

aile

gut

xire

kin,

bain

a er

emu-

sako

nera

han

diar

ekin

. Eki

ntza

edo

pert

sona

iak

espa

zio

horr

etan

kok

atze

n di

ra, n

ahiz

eta

orai

ndik

ez

ikus

i oso

ond

o ze

rtan

dab

iltza

n.

Plan

oeta

n oi

narr

izko

ena

da. P

erts

onai

ak e

tain

guru

a er

akus

ten

ditu

, bai

na o

rain

goan

pla

nopa

nora

mik

oak

bain

o ge

rtua

gotik

. Tok

iade

skri

batu

egi

ten

du, p

erts

onai

ak a

urke

ztu

bain

oez

, per

tson

aiak

nah

iko

txik

iak

ager

tzen

dir

aen

koad

rean

eta

gut

xi o

kupa

tzen

dut

e.

Pert

sona

iak

edo

pert

sona

ien

tald

ea o

sori

kag

ertz

en d

a; n

ahik

o ge

rtu.

Ond

o ik

uste

n da

zer

gert

atze

n de

n; e

kint

za a

urke

zten

du.

Per

tson

aiak

desk

riba

tu e

gite

n di

tu, k

oadr

oan

asko

oku

patz

endu

te, e

z da

go a

ire

gehi

egir

ik h

aien

ingu

ruan

.



Mas

ter

plan

oa

Pla

noam

erik

arra

Pla

no e

rtai

na

Rac

cord

aka

tsak

sai

hest

eko

edo

narr

azio

aren

lotu

rak

jost

eko

erab

iltze

nda

. Mas

ter

plan

oa e

rref

eren

tzia

-pla

noa

izan

go d

a ik

usle

aren

tzat

, ule

rtze

kono

ndik

dat

ozen

hur

reng

o pl

anoe

tako

pert

sona

iak,

beg

irad

ak, m

ugim

endu

aket

a ab

ar.

Bak

eroe

n fi

lmet

an ik

usi d

aite

ke p

lano

hau

bate

z er

e.

Plan

o er

tain

a iz

aera

k ik

ertz

eko

lehe

nur

rats

a iz

an d

aite

ke: P

erts

onai

aren

aurp

egia

ikus

lea

inte

resa

tzek

o ha

ina

erak

uste

n du

te, b

aina

ez

best

e el

emen

tuas

kore

ngan

ako

inte

resa

ken

tzek

o be

ste.

Tele

bist

an, e

lkar

rizk

etak

, mah

aiin

guru

ak…

Nor

mal

ean

plan

o or

okor

rare

n an

tzek

oa e

dopl

ano

osoa

ren

antz

ekoa

izat

en d

a.Pe

rtso

naia

k ed

o eg

oera

oso

tasu

nean

aur

kezt

eko

erab

iltze

n da

, hau

da,

ger

oago

pla

no la

burr

ekza

tika

erak

utsi

ko d

uten

ego

era

azal

tzek

o.

Pert

sona

ia b

elau

neta

tik g

ora

ager

tzen

da.

Pert

sona

ia, g

erri

ingu

rutik

gor

a ag

ertz

en d

a. Z

ereg

iten

duen

ere

ikus

ten

da, h

obet

o es

atek

o,az

aldu

egi

ten

da e

kint

za. I

ngur

ua a

pena

s ik

uste

nda

, mar

ko g

isa

ager

tzen

da

eta

ez d

u ga

rran

tzir

ik.

Plan

o m

ota

hone

tan

pert

sona

ia b

i edo

geh

iago

ager

tu d

aite

zke,

eta

hai

en e

rrea

kzio

ak.



Leh

enpl

anoa

Xeh

etas

unpl

anoa

Tele

bist

an, a

urke

zlea

k, e

tab

Plan

o ha

u pe

rtso

naia

ren

aurp

egia

nze

ntra

tzen

da

eta

hare

n ba

rne-

bizi

pena

kko

ntat

zeko

sar

rera

bat

da.

Iku

slea

k,na

hita

ez p

erts

onai

a ho

rri e

rrep

arat

ube

har

dio.

Hai

n ge

rtut

ik ik

usita

, per

tson

aiar

enke

inua

oso

esa

ngur

atsu

a da

. Te

lebi

stan

aur

kezl

ea o

so p

olita

den

ean.

Nor

mal

ean

emak

umez

koak

, edo

film

eko

mal

tzur

rare

n be

gira

da b

ortit

za e

doits

usita

suna

age

rtze

ko.

Kon

tuz,

aur

pegi

bat

ger

tueg

itik

erak

utsi

ta d

efor

mat

uta

ager

tu d

aite

ke e

taga

iner

a, in

dart

sueg

i; ed

o ito

larr

ia iz

anda

iteke

ikus

lear

entz

at.

Leh

en p

lano

luze

aB

ular

retik

gor

a en

koad

ratz

en d

a pe

rtso

naia

.E

spre

sioa

eta

per

tson

aiar

en iz

aera

era

kuts

i nah

idu

gu. P

erts

onai

ak b

etet

zen

du ia

koa

dro

guzt

ia,

ez d

ago

kasi

k ko

kape

nare

n el

emen

turi

k.L

ehen

pla

no la

burr

a.So

rbal

deta

tik g

ora,

edo

bur

ua b

akar

rik

ager

tzen

da, e

ta k

oadr

oa ia

oso

rik

bete

tzen

du.

Gor

putz

aren

ata

l txi

ki b

at g

ertu

tik e

raku

sten

da,

begi

a, e

skua

idaz

ten,

bos

teko

a em

aten

…E

kint

zare

n iz

aera

izan

dai

teke

era

kuts

i nah

ide

na, e

ta h

orre

kin,

per

tson

aiar

en p

siko

logi

a.



5.4.

IK

USP

EG

IAE

DO

AN

GE

LU

AK

ET

AK

ontu

an h

artu

beh

ar d

a no

rk b

egir

atze

n du

en, e

ta n

ondi

k be

gira

tzen

due

n, e

raba

kitz

eko

zein

den

per

tson

aiar

en i

kusp

egia

ren

altu

era

logi

-ko

a: u

mea

, nag

usia

, err

aldo

ia…

Kon

bent

zion

alki

nag

usi

bate

n b

egie

n al

tuer

a ha

rtze

n da

iku

speg

i or

okor

tzat

.

PL

AN

O I

ZE

NA

EZ

AU

GA

RR

IAK

E

RA

GIN

A

Nor

mal

a ed

obe

gien

altu

erak

oa

Pik

atua

Ikus

pegi

nat

ural

ena

izan

go d

age

hien

etan

; err

ealis

moa

eta

sin

plet

asun

aad

iera

zten

du.

Beg

irat

zen

duen

ak —

kam

erak

—pe

rtso

naia

edo

obj

ektu

ak m

enpe

an d

itu.

Ang

elu

hone

k in

dart

u eg

iten

ditu

konp

osak

etar

en z

enba

it el

emen

tu, e

taga

rran

tzia

ken

tzen

dio

per

tson

aiar

i.Pl

ano

mot

a ha

u eg

okia

izan

dai

teke

nagu

si b

atek

beg

irat

zen

dion

ean

ume

bati.

M

ehat

xua

adie

razt

eko,

mal

tzur

rak

edo

mun

stro

ak g

oitik

beg

irat

zen

dio

bere

bikt

imar

i.

Ohi

ko a

ltuer

a es

tand

arra

due

n pe

rtso

naia

bat

enar

aber

ako

plan

oa d

a, g

utxi

gor

abeh

era

ingu

ruar

ibe

gira

tzek

o de

non

mod

ua. H

oriz

onta

lean

ater

atak

o pl

anoa

da.

Goi

tik b

eher

antz

ate

rata

ko p

lano

a da

, beg

ien

altu

era

bain

o go

rago

tik. I

kusp

egi h

onen

ang

elua

,tx

ikia

edo

oso

zab

ala

izan

dai

teke

, lor

tu n

ahi

dena

ren

arab

era.



Kon

trap

i-ka

tua

Ikus

pegi

zeni

tala

Nad

irik

uspe

gia

Ikus

pegi

hau

ez-

ohik

oa d

a et

a al

datu

egite

n di

tu p

ropo

rtzi

oak;

beh

etik

gor

aik

uste

n de

n pe

rtso

naia

ren

edo

obje

ktua

ren

altu

era

hand

itu e

ta n

abar

men

du e

gite

n du

.(B

atzu

etan

giz

onez

ko a

ktor

ea n

eska

bai

noba

xuag

oa b

ada,

pla

no m

ota

hone

kin

disi

mul

atze

n du

te).

Plan

o m

ota

hau

egok

ia iz

an d

aite

ke, u

me

bate

k ko

ntat

zen

duen

ean

isto

rioa

,er

akus

teko

nol

a ik

uste

n di

tuen

bes

tepe

rtso

naia

nag

usia

goak

eta

mun

dua.

Pl

ano

hau

erab

iltze

n da

nor

bait

lurr

ean

dago

enea

n jip

oitu

ta, e

tzan

da e

guzk

itan,

ezku

tatu

rik

ohe

azpi

an,

erai

kin

bati

begi

ra e

ta h

olak

o ka

suet

an.

Pais

aiak

eta

toki

ak e

raku

stek

o er

abilt

zen

da, g

ehie

nbat

zer

utik

beg

irat

uta;

nat

ura-

doku

men

tale

tan

oso

egok

ia.

Nor

baite

k le

ihot

ik b

egir

atze

an e

doam

ildeg

iare

n er

tzet

ik b

egir

atze

anse

ntitz

en d

uena

nab

arm

entz

eko

balio

du.

Nor

bait

etza

nda

dago

enea

n, b

ere

buru

gain

ean

ikus

ten

duen

a de

skri

batz

eko

erab

iltze

n da

.

Beh

etik

gor

antz

ate

rata

ko p

lano

a da

, beg

ien

altu

era

bain

o be

hera

gotik

. Iku

speg

i hon

enan

gelu

a er

e, tx

ikia

edo

oso

zab

ala

izan

dai

teke

,lo

rtu

nahi

den

aren

ara

bera

koa.

Goi

-goi

tik a

tera

tako

ikus

pegi

a da

, hau

da,

zer

utik

edo

saba

itik

lurr

eran

tz b

ertik

alea

n ed

o ia

bert

ikal

ean.

Beh

etik

gor

a at

erat

ako

plan

oa d

a, lu

rret

ikze

rura

nzko

nor

abid

e be

rtik

alea

n ik

usi d

aite

keen

ikus

pegi

a.



5.5.

AR

GIZ

TA

PE

NA

Arg

izta

pena

, ar

esti

an e

san

dugu

nez,

iru

diar

en e

zaug

arri

gar

rant

zits

uene

tari

koa

da.

Irud

iari

ind

arra

em

aten

dio

, ed

o in

darr

a ke

ntze

n di

o,ed

o eh

undu

ra e

raku

stek

o di

sein

atze

n da

, ed

o es

zena

ren

elem

entu

bat

i ar

reta

guz

tia

jart

zeko

bid

erat

zen

da,

eta

abar

. O

rdua

k et

a eg

ural

diak

zeri

kusi

est

ua d

ute

argi

aren

kal

itat

ean;

bai

na, a

rtif

izia

lki

bada

ere

, arg

izta

pen

jaki

n ba

tzuk

lor

tzek

o na

hia

egot

en d

a, e

ta h

orre

n ar

aber

a ik

u-si

ko d

itug

u ar

gizt

apen

aren

ere

duak

.A

urpe

giak

edo

sub

jekt

uak

—er

retr

atua

k— m

odu

egok

ian

argi

ztat

zeko

hir

u fo

ku e

do i

turr

i b

ehar

dir

a: a

rgi

nagu

sia

(sub

jekt

ua n

abar

men

t-ze

ko),

arg

i os

agar

ria

(itz

alak

big

untz

eko)

, et

a at

zeko

arg

ia (

hond

otik

ber

eizt

eko)

. A

rgiz

tape

n gu

ztia

k iz

aten

dir

a bi

txia

k ba

karr

ik e

rabi

ltze

nba

dira

, eta

bet

i lo

rtze

n di

ra e

mai

tza

hobe

ak z

enba

it a

rgiz

tape

n k

onbi

natu

z.

ZE

NA

EZ

AU

GA

RR

IAK

Inte

ntsi

tate

a ed

oka

litat

ea

Arg

iin

dart

sua

edo

gogo

rra

Arg

iin

darg

eaed

o bi

guna

Arg

i ind

arts

uak

itzal

gog

orra

k de

fini

tzen

ditu

;ha

u da

, arg

iare

n al

de b

ieta

n da

uden

ele

men

tuen

arte

an k

ontr

aste

han

diak

sor

tzen

ditu

. Ehu

ndur

aket

a bo

lum

enak

gar

rant

zi h

andi

a ha

rtze

n du

tear

gizt

apen

gog

orra

reki

n. O

so e

goki

a da

gir

odr

amat

ikok

o em

aitz

ak s

ortz

eko.

Ego

kia

da k

olor

ebi

ziek

in b

alia

tzek

o, in

dart

u eg

iten

baiti

tu, e

tain

gera

dak

eta

ertz

ak d

efin

izio

han

diz

azpi

mar

ratz

eko

ere

oso

apro

posa

da.

Arg

i ind

arge

ak it

zala

k bi

gund

u eg

iten

ditu

,ba

tzue

tan

ikus

i ere

ez

dira

egi

ten.

Arg

i nat

ural

aiz

aten

da,

lain

oa d

agoe

n eg

unet

an n

abar

itzen

den

argi

bar

reia

tua

beza

lako

a. K

ontr

aste

gut

xiko

konp

osak

etak

sor

tzen

ditu

, eta

irud

i hau

etan

gir

oala

saia

goa

izat

en d

a. E

goer

a m

otel

ak e

ta tr

iste

akad

iera

ztek

o ar

gizt

apen

big

un h

au o

so e

goki

aiz

aten

da.

Irag

azki

en b

itart

ez la

usot

zen

da a

rgi i

zpia

.



Nor

abid

eaA

urre

zau

rrek

oa

Goi

tik

behe

ra

Beh

etik

go

ra

Alb

otik

Kon

trar

gia

Aur

rez

aurr

eko

argi

ak a

pald

u eg

iten

ditu

subj

ektu

aren

sak

onta

suna

eta

ehu

ndur

a, e

ta,

bera

z, e

spre

sioa

apa

ldu.

Iza

n er

e, a

urre

z au

rrek

oar

gizt

apen

big

unak

leun

du e

gite

n du

irud

i oso

a.

Arg

iare

n no

rabi

de g

oitik

beh

erak

oak,

edo

zeih

arra

k, o

bjek

tu e

ta p

erts

onai

ak d

esitx

urat

ueg

iten

ditu

, esp

resi

oare

n ez

auga

rri b

atzu

kna

barm

endu

, eta

bes

te b

atzu

k de

sage

rrar

azi.

Arg

igo

gorr

arek

in g

erta

tzen

bad

a, e

spre

sio

mai

labo

rtitz

a iz

an d

aite

ke; a

rgi b

igun

aren

kas

uan,

konp

osak

etak

nat

ural

tasu

n ge

hiag

o iz

ango

du.

Kon

trar

gia

efek

tu o

so k

ontr

asta

tuak

sor

tzek

oer

abilt

zen

da. A

rgiz

tape

n bi

gun

baxu

arek

in(a

urre

tik e

ta p

ixka

bat

alb

otik

) ko

nbin

atze

nde

nean

, ing

erad

ari i

zuga

rriz

ko in

darr

a em

aten

dio,

sub

jekt

ua h

ondo

tik b

erei

zten

da,

sak

onta

suna

emat

en d

io, e

ta b

este

arg

i big

unar

enla

gunt

zare

kin

ez d

u be

re iz

aera

gal

tzen

. Film

asko

tan,

nes

ka p

olita

ri, k

ontr

ako

argi

a ja

rtze

ndi

ote,

bur

uare

n in

guru

an ja

inko

sa h

alo

bate

nan

tzek

oa e

rans

teko

.



Itur

ria

Nat

ural

a

Art

ifiz

iala

Arg

i nat

ural

a ar

gi in

dart

sua

izan

dai

teke

, eta

gogo

rra

edo

bigu

na iz

ango

da

bald

intz

a na

tura

lba

tzue

n ar

aber

a; h

au d

a, e

guzk

i-or

duar

en a

rabe

ra,

lain

oen

arab

era

eta

urte

sas

oiar

en a

rabe

ra.

Sua

eta

kand

elak

arg

i nat

ural

ak iz

aten

dir

a, b

aina

oso-

oso

mot

elak

(fi

lmar

en s

entik

orta

sun

oso

altu

aes

katz

en d

ute)

; ask

otan

osa

tzek

o ar

gizt

apen

age

hitu

beh

ar z

aie.

Foku

ak, e

rref

lekt

ore

para

bolik

oak,

Spo

tak

(fok

uak)

, eta

bes

te h

ainb

at p

roie

ktor

e et

a ga

iluer

abilt

zen

dira

arg

izta

pen

artif

izia

l ego

kia

sort

zeko

. Bar

neko

esz

enak

, edo

est

udio

koes

zena

k ar

gi a

rtif

izia

lare

kin

egite

n di

ra g

ehie

nak.

Fo

kuek

, ira

gazk

iak

eta

erre

flex

urak

o pa

ntai

lak

izat

en d

ituzt

e ar

gi iz

pien

nor

abid

ea k

ontr

olat

zeko

,go

gort

asun

a et

a bi

gunt

asun

a ne

urtz

eko,

kol

orez

apur

bat

tind

atze

ko, n

atur

alta

suna

imita

tzek

o…A

rgiz

tape

n ar

tifiz

iala

era

biliz

ger

o, f

ilmar

enka

litat

ea—

sent

ikor

tasu

na—

, ber

ezia

izan

go d

a,ha

u da

, arg

i art

ifiz

iala

reki

n er

abilt

zeko

ego

kia.



Kol

orea

Arg

iare

nko

lore

aK

olor

eare

n te

nper

atur

a, a

rgia

ren

kolo

rear

ekin

bat

dato

r, ha

u da

: arg

i ask

ok, k

olor

eare

n te

nper

atur

aal

tua

daka

r, be

raz,

kol

ore

bizi

ak e

ta a

rgits

uak

ikus

iko

ditu

gu, e

ta g

ehie

gizk

oak

badi

ra,

urdi

nera

ntz

joko

dut

e; a

rgi o

so g

utxi

bad

ago,

kolo

rear

en te

nper

atur

a tx

ikia

izan

go d

a, b

eraz

tonu

ak la

ranj

aran

tz e

ta h

orir

antz

joko

du.

D

ena

dela

, ton

uak

nahi

koa

erra

z lo

rtu

daite

zke

irag

azki

ak e

rabi

lita,

arg

iare

n in

tent

sita

tea

hain

best

ekoa

izan

gab

e, e

do f

ortz

atu

gabe

. Ber

az,

irud

iari

tonu

hot

za e

mat

eko,

irag

azki

urd

inek

intin

datu

egi

ten

da g

iroa

, mis

teri

oare

ntza

ko ir

agaz

kim

orea

k er

abilt

zen

dira

, ber

otu

nahi

den

ean

hori

agoa

k ba

liatu

ko d

itugu

, ant

zina

ko e

szen

etan

berd

e et

a m

arro

iak,

eta

b.K

olor

eare

n bi

zita

suna

mur

rizt

en d

enea

n, e

doho

beto

esa

teko

, den

a ap

aldu

eta

gri

sago

bih

urtz

endu

gune

an, o

rdua

n ku

tsu

are

seri

oago

a ed

om

iste

riot

suag

oa e

mat

en z

aio

film

ari.



5.6.

KA

ME

RA

MA

KU

RD

UR

AK

EN

KO

AD

RA

TZ

EA

EZ

AU

GA

RR

IAK

E

RA

GIN

A

Zuz

ena

Zei

harr

a

Nar

razi

o ob

jekt

iboa

da,

gau

zak

erak

uste

kom

odu

sinp

leen

a. E

z du

tent

sio

naba

rmen

ikso

rtze

n, lo

giko

a et

a na

tura

la s

uert

atze

nba

itzai

gu.

Enk

oadr

atze

din

amik

oa d

a, ia

ore

ka g

aldu

tadu

ena.

Fun

tzio

dra

mat

ikoa

edo

nar

ratib

oa iz

aten

du.

Nar

razi

o su

bjek

tiboa

da

eta

espr

esib

otas

una

inda

rtze

ko e

rabi

ltzen

da.

Iku

slea

rent

zako

ez

daba

tere

err

aza

begi

ratz

eko,

des

atse

gina

egi

ten

zaig

u; h

orre

n on

dori

oz a

skoz

din

amik

oago

abi

hurt

zen

da ir

udia

, eta

ask

oz h

obet

o as

tintz

endi

tu g

ure

inte

resa

k.E

rritm

o bi

ziko

film

etan

, bid

eo-k

lipet

an, k

amer

aez

kutu

an g

raba

tzen

den

itxu

ra e

mat

eko,

eta

zora

bio

idei

a tr

ansm

ititu

nah

i den

isto

rioe

tan

erab

iltze

n da

geh

ienb

at.

Bat

zuet

an m

akur

dura

hor

i age

rtze

a er

reku

rtso

artis

tiko

huts

bat

da,

guz

tiz d

oako

a.

Beg

irat

zeko

mod

ua n

orm

ala,

hori

zont

alar

en p

aral

eloa

nbe

gira

tzea

n ik

uste

n de

n ik

uspe

gia

da.

Pert

sona

ia b

ertik

alki

age

rtze

n da

koad

roan

, goi

alde

arek

in e

tabe

heal

dear

ekin

ang

elu

zuze

naos

atze

n.

Enk

oadr

atze

zei

harr

ean

pert

sona

iek

edo

obje

ktue

k ga

ldu

egite

n du

te b

ertik

alta

suna

,di

agon

alea

n az

altz

en d

ira,

ezke

rret

aran

tz e

do e

skum

atar

antz

mak

urtu

ta.

Ask

otan

per

tson

aiak

edo

obje

ktua

k m

odu

bitx

ian

moz

tuta

ager

tzen

dir

a, z

ati b

atzu

kko

adro

tik k

anpo

gel

ditz

endi

rela

rik.

Ask

o et

a as

ko n

abar

men

tzen

da

lort

u na

hi d

en e

ragi

na k

amer

aren

ikus

pegi

jaki

n ba

tzuk

eta

mak

urdu

ra e

goki

ak b

iak

bate

ra e

mat

en d

iren

ean



5.7.

RA

CC

OR

DA

EN

KO

AD

RA

TZ

EA

EZ

AU

GA

RR

IAK

Beg

irad

aren

rac

cord

-a

Mug

imen

duar

en r

acco

rda

Kei

nuar

en r

acco

rda

Ard

atza

ren

racc

orda

Plan

o ba

tean

per

tson

aia

ager

tzen

da,

zer

baiti

beg

ira

(nor

mal

ean

erem

utik

kan

po d

agoe

n ze

rbai

ti be

gira

);hu

rren

go p

lano

an o

bjek

tu e

do p

erts

onai

a ho

ri a

gert

zen

da.

Plan

o ba

tean

mug

imen

duar

en h

asie

ra a

gert

zen

da, a

biad

ura

eta

nora

bide

jaki

n ba

teki

n; h

urre

ngo

plan

oan

mug

imen

duar

en b

ukae

ra a

gert

uko

da, n

orab

ide

berd

inar

ekin

eta

abi

adur

a be

rdin

tsua

reki

n.

Pert

sona

iak

egite

n du

en k

einu

a, le

hene

ngo

plan

oan

hasi

ko d

a et

a bi

garr

en p

lano

an b

ukat

uko

da, b

aina

ikus

pegi

aren

pla

no a

ldak

eta

bate

kin.

Ego

era

bate

tan,

jarr

aian

em

aten

dir

en u

ne b

i, ba

ta b

este

tik e

lipsi

txik

i bat

ez b

anan

duta

, bi p

lano

tan

aurk

ezte

n di

ra: b

atea

n un

e ba

t des

krib

atze

n da

, eta

hur

reng

oan

kam

era

alde

ndu

edo

gert

urat

u eg

iten

da b

este

unea

des

krib

atze

ko.



5.8.

KA

ME

RA

MU

GIM

EN

DU

AK

EN

KO

AD

RA

TZ

EA

EZ

AU

GA

RR

IAK

trav

ellin

ga

pano

ram

ika

ekor

keta

zoom

a

erra

ilak

edo

esku

z

dolly

a

gara

biko

a

pano

ram

ika

hori

zont

ala

pano

ram

ika

bert

ikal

a

Kam

era

lurr

ean

zeha

r m

ugitz

en d

a ed

ozei

n no

rabi

deta

n. M

ugim

endu

a er

rail

batz

uk e

rabi

liz e

gite

n da

, edo

esku

z er

e iz

an d

aite

ke. A

skot

an tr

avel

linga

k pe

rtso

naia

reng

ana

hurb

iltze

ko e

rrek

urts

o m

odur

a er

abilt

zen

dira

.

Kam

era

mug

itzek

o, h

oriz

onta

lean

eta

bes

te e

doze

in n

orab

idet

an, g

urpi

ldun

eus

karr

i bat

era

biltz

en d

a.

Kam

erar

en m

ugim

endu

a be

rtik

alea

n em

aten

den

ean,

hau

da,

altu

eraz

ald

atze

n de

nean

gra

batz

en a

ri d

ela.

Kam

era

bere

eus

karr

i fin

koan

gel

diri

k m

ante

ntze

n da

, eta

bir

atu

egite

n du

ard

atz

bert

ikal

ean.

Hau

da,

kam

erak

has

iera

ko ik

uspe

giar

en a

lboe

tan

dago

ena

erak

uste

n du

.

Kam

era

bere

eus

karr

i fin

koan

gel

diri

k m

ante

ntze

n da

, eta

bas

kula

tu e

gite

n du

ard

atz

hori

zont

alar

ekik

o. H

auda

, has

iera

ko ik

uspe

giar

en g

aine

tik e

ta a

zpiti

k da

goen

a er

akus

ten

du.

Pano

ram

ika

hori

ek e

gite

an, h

asie

rako

pla

noak

eta

am

aier

ako

plan

oak

bain

o ez

dut

e ga

rden

tasu

nik;

tart

eko

irud

iak

mug

ituta

age

rtze

n di

ra, d

enak

nah

astu

ta e

ta h

aien

atz

etik

uha

ra b

at b

alut

e be

zala

.

Em

aten

du

kam

era

bera

mug

itu e

gite

n de

la —

pert

sona

iare

ngan

a ed

o ob

jekt

uare

ngan

a hu

rbild

u ed

our

rund

u—, b

aina

izat

ez k

amer

aren

obj

ektib

oak

egin

dez

akee

n m

ugim

endu

bat

da.

Mot

a ho

neta

kom

ugim

endu

ak it

xura

zkoa

k di

rela

esa

ten

dugu

.



5.9.

SO

INU

MO

TA

K

Soin

u-ba

nda

film

ean

ager

tzen

den

soi

nuzk

o ko

dea

da.

Soin

u-ba

ndan

, en

tzun

(ed

o gi

zaki

ak b

atzu

etan

ent

zun

ez)

dait

ezke

en o

saga

i as

kok

hart

zen

dute

par

te. E

lem

entu

osa

gai h

orie

k gu

ztia

k di

ra e

sang

urat

suak

, eta

irud

iak

osat

u ed

o in

dart

u eg

itea

z ap

arte

, fil

mar

en p

ertz

epzi

o se

nt-

sori

ala

bald

intz

atze

n du

te.

Soin

u-ba

ndar

en o

saga

iek

narr

azio

an p

arte

har

tzen

bad

ute,

hau

da,

ikus

ten

eta

gert

atze

n de

nare

kin

bat b

adat

oz, o

rdua

n, s

oinu

ak d

iege

tiko

-ak

dir

a, e

ta i

rudi

aren

bar

neko

ak e

do k

anpo

koak

iza

n da

itez

ke;

osag

aiak

nar

razi

otik

kan

po b

adau

de, n

ahiz

eta

per

tzep

zio

mai

lan

lagu

ndu

edo

inda

rtu,

ord

uan

ez-d

iege

tiko

ak i

zate

n di

ra, e

ta i

rudi

aren

kan

poko

ak e

ta n

orm

alea

n “

over

” m

otak

oak

izat

en d

ira.

ZE

NA

MO

TAE

ZA

UG

AR

RIA

K

AD

IBID

EA

K

Aho

tsa

in out

off

thro

ugh

over

Irud

ian

part

e ha

rtze

n du

en a

hots

a da

, hau

da,

irud

ian

ikus

ten

dugu

npe

rtso

naia

k es

aten

due

n ho

ri g

uztia

. In

ahot

sa, b

este

guz

tien

mod

ura,

film

ean

zuze

nean

gra

batu

dai

teke

, edo

ger

oago

mun

take

ta p

roze

dura

npe

likul

ari e

rant

si.

Film

ean

irud

iare

kin

bate

ra e

ntzu

ten

den

ahot

sa d

a, n

ahiz

eta

aho

tsar

enitu

rria

ikus

i ez.

Koa

droa

ren

kanp

oan

dago

en n

orba

itek

hitz

egi

ten

du.

Film

ean

entz

uten

den

hot

sa iz

ango

da;

ez

dago

aho

tsar

en ja

bea

koad

roan

. Ez

du je

nera

lean

itur

ri e

zagu

nik,

eta

geh

iene

tan

narr

atza

ile-

lana

bet

etze

n du

. Bar

ne-m

onol

ogoa

k et

a fl

ashb

acke

tan

ikus

ten

dire

nir

udie

kiko

hau

snar

keta

k of

f ah

otsa

k eg

iten

ditu

.

Hiz

lari

a ed

o pe

rtso

naia

irud

ieta

n ik

uste

n de

nean

, bai

na h

itz e

gite

nda

goel

a ik

uste

n ez

den

ean,

thro

ugh

ahot

sa d

ela

esat

en d

ugu;

esa

teba

tera

ko, b

urua

edo

aho

a ik

uste

n ez

dio

gune

an, e

do p

erts

onai

a at

zez

ager

tzen

den

ean.

Aho

ts m

ota

hau

irud

ien

aldi

ber

ean

ekoi

zten

da

film

oso

an z

ehar

.K

anpo

tik d

ator

eta

ez

du z

erik

usir

ik d

iege

tikok

i film

ean

part

e ha

rtze

ndu

ten

pert

sona

ieki

n. N

orm

alea

n ik

uste

n de

nare

n ga

inea

n in

form

azio

age

hitz

eko

eta

azal

pena

k em

atek

o er

abilt

zen

da; e

sate

rako

,do

kum

enta

leta

n ag

ertz

en d

en a

hots

a, e

do k

redi

tu-t

itulu

ak o

rdez

katz

endi

tuen

ean

hori

ek g

rafi

koki

ez

daud

elak

o.

— p

erts

onai

a hi

tz e

gite

n

— a

tear

en a

tzea

n da

goen

nor

baite

nah

otsa

— p

erts

onai

a az

terk

eta

bat e

gite

anpe

ntsa

tzen

ari

da

nola

dem

ontr

eer

antz

un

— e

sate

rako

, Cha

rlie

, “L

os á

ngel

esde

Cha

rlie

”ko

buru

zagi

a



Zar

atak

mus

ika

in out

off

thro

ugh

over

in out

over

Zar

ata

sort

zen

duen

itur

ria

edo

obje

ktua

irud

ian

bert

an ik

uste

n da

.So

inua

eza

gutz

en d

ugu

obje

ktua

ikus

ten

dugu

lako

.

Aho

tsar

ekin

ger

tatz

en d

en m

odur

a, s

oinu

ak ir

udik

o ko

ntak

izun

ean

part

e ha

rtze

n du

, bai

na e

z du

gu ik

uste

n.

Info

rmaz

ioa

gehi

tzek

o ba

liaga

rria

den

zar

ata

mot

a da

. Ez

dugu

itur

ria

ikus

ten,

ez

dato

r ik

uste

n du

guna

reki

n ba

t, ba

ina

estim

ulu

subl

imin

ala

erag

iten

dute

, esa

tera

ko k

alek

o za

lapa

rta,

ger

ra b

aten

bor

roka

-hot

sak

edo

beld

urre

zko

film

etan

ilun

pean

ent

zute

n di

ren

arna

sest

uak

eta

kirr

inka

k.

Aho

tsar

en k

asua

n ge

rtat

zen

den

mod

ura,

zar

atar

en it

urri

a ir

udia

nag

ertz

en d

a, b

aina

ez

dugu

ikus

ten

nola

sor

tzen

due

n za

rata

hor

i.

Zar

ata

mot

a ho

neta

n, e

spliz

ituki

die

gene

sitik

kan

po d

aude

n za

rata

keg

ongo

dir

a, e

ta b

aita

efe

ktu

bere

zi g

isa

eran

tsita

ko z

arat

a gu

ztia

ker

e.

Irud

iare

kin

bate

ra m

usik

aria

, edo

ork

estr

a, e

do g

ram

ofon

oa…

ager

tzen

dir

a. I

turr

ia e

zagu

na d

a be

raz,

eta

gai

nera

die

getik

oa d

a, h

auda

, kon

taki

zune

an p

arte

har

tzen

du.

Mus

ika

irud

iare

kin

bate

ra e

ntzu

ten

da, k

onta

kizu

nean

par

te h

artz

endu

. Ant

zem

aten

da

zer

den

eta

nond

ik d

ator

ren,

bai

na e

z da

ikus

ten

iturr

ia.

Kon

taki

zuna

ri la

gunt

zen

dion

mus

ika

da. J

ener

alea

n an

bien

tazi

o et

ape

rtsu

asio

gis

a er

abilt

zen

dute

, eta

dra

ma,

tris

tura

, bel

durr

a et

aha

lako

zen

bait

eran

tzun

bila

tzek

o ko

ntu

hand

iz a

uker

atua

edo

konp

osat

ua iz

aten

da.

Eta

bila

tzen

den

era

ntzu

nare

n ar

aber

a, b

este

pert

suas

io-t

resn

a ba

t era

biltz

en d

a: b

olum

enar

ekin

kon

tzie

ntek

i eta

asko

tan

bort

izki

joka

tzea

. Dis

kurt

soar

en g

arra

ntzi

zko

osag

aia

da.

Ikus

-ent

zule

aren

mem

oria

n, b

atzu

etan

irud

ia b

aino

inda

rtsu

ago

erro

tzen

da,

eta

den

bora

n lu

zeag

o ir

aute

n du

.

— te

lefo

no d

ei b

at e

ntzu

ten

da, e

tate

lefo

noa

begi

bist

an d

ugu

— a

lbok

o ge

lan

dago

en te

lefo

noa

entz

uten

da;

ez

dugu

ikus

ten

bain

ape

rtso

naia

gel

a ho

rret

ara

sart

zen

dade

ia e

rant

zute

ko

— g

erra

gar

aiko

film

etan

sir

ena-

hots

aken

tzut

en d

ira

herr

ian

— m

unst

roa

anim

alia

txoa

jate

n en

tzut

endu

gu, b

aina

ez

dugu

ikus

ten;

kam

era

atze

an d

ago

— e

xtra

lurt

arre

n ar

teko

bor

roke

tan

entz

uten

dir

en z

arat

a be

rezi

ak,

esat

erak

o

— p

erts

onai

a pi

anoa

jotz

en a

ri d

a

— p

erts

onai

ek d

antz

an e

gite

n du

tepa

rkea

n, p

alaz

iotik

ate

ratz

en d

enm

usik

a ja

rrai

tuz

— b

eldu

rra

erag

iteko

, mus

ika

gero

eta

inda

rtsu

ago

entz

uten

da



5.10

. MU

NT

AIA

MO

TA

K

Mun

taia

ren

pro

zedu

ra b

ehar

riza

n ba

tzue

i aur

re e

gite

ko a

gert

u ze

n: ik

uspu

ntu

eta

denb

ora

desb

erdi

neta

n ha

rtut

ako

hain

bat i

rudi

, nar

rati

-bi

tate

jaki

n ba

ti ja

rrai

tuz

nola

bait

lotu

beh

ar z

iren

. Iru

di e

ta s

oinu

hor

iek

guzt

iak

lotz

eko

hain

bat m

unta

i mot

a er

abil

i iza

n di

ra d

enbo

ran

zeha

r.M

unta

iak

mod

u ba

tean

edo

bes

tean

egi

teak

fil

mar

en a

zken

em

aitz

ari e

fekt

u ar

tist

iko

eta

erag

inko

r de

sber

dina

k em

an d

izki

o, e

ta z

enba

it fu

nt-

zio

bete

tzen

edo

are

agot

zen

lagu

ndu

dio.

Moz

tu-i

tsat

si k

ontz

eptu

a ba

ino

asko

z pr

ozed

ura

konp

lexu

agoa

da.

Mun

taia

k bi

fun

tzio

nag

usi

bete

t-ze

n di

tu:

bata

nar

rati

boa,

eta

, bes

tea,

esp

resi

boa.

ZE

NA

EZ

AU

GA

RR

IAK

E

RA

GIN

A

Mun

taia

linea

la

Mun

taia

txan

daka

koa

Mun

taia

para

lelo

a

Mun

taia

konb

erge

ntea

Seku

entz

ia-

plan

oa

Mun

taia

line

ala

sinp

leen

a et

a lo

giko

ena

da. I

stor

ioa

gert

atze

n de

n or

dena

kron

olog

iko

bere

an k

onta

tzen

da.

Mun

taia

k de

nbor

aren

ord

ena

erre

spet

atze

n du

.

Mun

taia

txan

daka

koa

dene

an, e

do c

ross

-cut

ting

dela

ko m

unta

ia, i

stor

ioba

t bai

no g

ehia

go k

onta

tzen

dir

a. K

onta

kizu

nak

gutx

i gor

abeh

era

mem

ento

ber

ean

gert

atze

n di

ra, e

ta b

ata

best

eare

n at

zetik

ez

kont

atze

ko,

apur

tuta

eta

zat

ika

txan

daka

tzen

dir

a. I

kus-

entz

ulea

k za

tiak

erla

zion

atu

eta

lotu

egi

ten

ditu

, eta

nah

astu

rik

aurk

ezte

n di

rene

z, a

ldi b

erek

oik

uski

zuna

k di

rela

jabe

tzen

da.

Mun

taia

par

alel

oan

ager

tzen

dir

en k

onta

kizu

nak

ez d

ira

aldi

ber

ekoa

k.N

ahas

tuta

kon

tatz

en d

ira,

zat

ika,

ikus

-ent

zule

ari e

goer

a de

sber

dine

nin

form

azio

ak e

man

da, e

ta a

rgi d

ago

egoe

rak

denb

ora

desb

erdi

neta

nge

rtat

u iz

an d

irel

a. N

orm

alea

n, is

tori

oen

plan

oen

erri

tmoa

ber

dint

sua

izat

en d

a, e

ta b

ukae

ran

bizi

tu e

gite

n da

.

Mun

taia

kon

berg

ente

an k

onta

kizu

nak,

une

kon

kret

u et

a be

rezi

bat

etan

bild

u eg

iten

dira

. Tok

i des

berd

inet

an e

mat

en d

iren

ger

taer

ak, n

ahas

tuta

aurk

ezte

n di

ra, e

ta o

so o

ngi k

alku

latu

tako

err

itmo

jaki

n ba

tean

mun

tatz

en d

ira.

Film

aren

une

bat

ean,

isto

rioe

k fi

siko

ki b

at e

gite

n du

te.

Seku

entz

ia-p

lano

bat

den

a ja

rrai

an g

raba

tuta

ko s

ekue

ntzi

a ba

t da,

hau

da,

seku

entz

ia-p

lano

an e

z da

go m

ozke

tari

k, e

zta

ekin

tza-

plan

o de

sber

dini

k,ez

ta a

ngel

u al

dake

tari

k.E

rrod

atze

ko o

so k

onpl

exua

k iz

aten

dir

a, b

aina

mun

tatz

eko

ordu

an o

soer

raza

k.

Mun

taia

kla

siko

a ho

nela

ko m

unta

ia m

ota

izan

da,

gara

iko

antz

erki

aren

kon

tatz

eko

mod

u be

rdin

a er

abili

izan

du

film

ak e

re.

Kam

erak

fun

tzio

nar

ratib

o os

oare

n pi

sua

eram

aten

du,

eta

mun

taia

ren

funt

zio

nagu

sia

da e

raku

stea

ger

taer

akba

tera

em

aten

dir

ela,

eta

bat

a be

stea

ren

atze

tik a

gert

zeak

erag

in d

ezak

een

idei

a fa

ltsua

aha

ztar

azte

a.

Zen

bait

ekin

tza-

lerr

oren

art

ean

lotu

ra e

ta h

artu

-em

anak

erag

iteko

era

biltz

en d

a m

unta

ia p

aral

eloa

. Eki

ntze

nor

dena

eta

irau

pena

pri

mer

an m

anip

ulat

zen

ditu

, eta

elip

siak

sor

tzek

o m

unta

ia m

ota

egok

ia d

a.

Pert

sona

ia ta

ldea

k ar

gi e

ta g

arbi

ban

atur

ik a

urke

zten

dir

afi

lmar

en z

atie

tan,

eta

per

tson

aia

hori

ek to

ki b

akar

bat

eta

une

baka

r ba

tera

ntz

abia

tzen

dir

a. F

ilmea

n, a

tal b

atzu

kpo

liki-

polik

i bes

te b

atzu

enga

n er

agite

n du

te, e

taaz

kene

an, b

at e

gite

n du

te, a

tal g

uztie

n ar

tean

buk

aera

kosi

ntes

i bat

sor

tuz;

per

tson

aien

tald

eek

bat e

gite

n du

te.

Nor

mal

ean

film

aren

has

iera

n ag

ertz

en d

ira,

ikus

-en

tzul

eare

n au

rrea

n eg

oera

aur

kezt

eko,

kok

atze

ko e

tagi

rotz

eko.

Des

krip

zio-

lana

bet

etze

n du

te g

ehie

nbat

.



Elip

sia

Fla

shba

cka

Fla

shfo

r-w

arda

Elip

siar

en e

gite

koa

gert

aere

n de

nbor

a ta

rtea

k de

sage

rrar

azte

a da

.E

lipsi

ak h

ainb

at a

rraz

oire

ngat

ik e

gite

n di

ra; b

este

ak b

este

, nar

razi

oalu

zeeg

ia d

elak

o, e

rritm

oa b

izitu

beh

ar d

elak

o, m

ugim

endu

ren

bat

labu

rtut

a ar

gi u

lert

zen

dela

ko…

Moz

keta

ren

bita

rtez

lotz

en d

ira,

kon

tu h

andi

z ko

katu

beh

ar d

ira

eta

mod

u eg

okia

n au

rret

iaz

ohar

tara

zi b

ehar

dut

e ik

us-e

ntzu

lea,

hon

ekel

ipsi

a on

gi a

ntze

man

dez

an.

Flas

hbac

ka e

rabi

lita,

isto

rioa

ren

orai

nald

itik

lehe

nald

ira

itzul

tzen

gar

a.Je

nera

lean

, fla

shba

cka

kate

atua

era

biliz

eza

rtze

n da

film

ean,

eta

hasi

erak

o s

oinu

a er

e so

inu

berr

iare

kin

teila

katz

en d

a.

Flas

hfor

war

da a

urre

ranz

ko ja

uzi b

at d

a: is

tori

oa d

enbo

ra ja

kin

bate

anko

ntat

zen

da, e

ta b

at-b

atea

n de

nbor

ak n

abar

men

egi

ten

du a

urre

ra(e

lipsi

a ta

rtek

o). E

rrek

urts

o ha

u er

abili

dai

teke

fla

shba

ck b

atet

ikitz

ultz

eko

ere.

Te

knik

oki a

urre

koar

en m

odu

bere

an e

koiz

ten

da.

Elip

siak

den

-den

a ez

kon

tatz

earr

en e

gite

n di

ra; z

entz

uho

neta

n at

sede

na a

halb

idet

zen

dute

.

Atz

era

begi

rada

bat

em

aten

da.

Nos

talg

ia k

utsu

aar

eago

tzek

o, e

dota

nar

razi

oare

n el

ipsi

en a

zalp

enen

bat

emat

eko

da b

alia

garr

ia.

Aur

reko

aren

par

eko

bete

kizu

nak

ditu

.



5.11

. MU

NT

AIA

RE

N B

AL

IAB

IDE

AK

ZE

NA

EZ

AU

GA

RR

IAK

A

DIB

IDE

AK

Nar

razi

oaab

eras

teko

erre

kur-

tsoa

k:lo

tura

-pl

anoa

k

Cut

away

Jum

p cu

t

Lot

ura-

plan

oak

Cut

away

pla

noa,

mas

ter

plan

oko

esze

nan

ager

tzen

ez

den

zatir

en b

ater

akus

teko

era

biltz

en d

en p

lano

a da

. Eki

ntza

nag

usia

ren

narr

azio

antx

erta

tzen

da,

isto

rioa

abe

rast

eko,

edo

alb

oan

gert

atze

n de

n ze

rbai

taz

altz

eko,

edo

eki

ntza

ri b

egir

a da

goen

nor

bait

erak

uste

ko e

tadi

men

tsio

ber

ri b

at e

rans

teko

, edo

dra

mat

ism

o ge

hiag

o em

atek

o, e

dois

tori

otik

kan

po d

agoe

n ir

udi b

itxi b

at s

artz

eko

mod

u ba

rreg

arri

aned

o m

etaf

ora

gisa

… C

utaw

ay h

auek

, bat

zuet

an, j

arra

ituta

sun

akat

sak

disi

mul

atze

ko ta

rtek

atze

n di

ra. B

este

bat

zuet

an, o

so a

zkar

buk

atuk

olit

zate

keen

eki

ntza

bat

i luz

e et

a lu

ze e

uste

n di

o pa

ntai

lan

(esa

tera

kobo

nba

bat i

ndar

gabe

tzen

dut

enea

n az

ken

segu

ndoa

n).

Jum

p cu

t moz

keta

bat

da:

jarr

aian

har

tuta

ko e

szen

a ba

tean

moz

tueg

iten

da ta

rte

bat e

ta d

esag

erra

razi

, moz

keta

ren

mut

ur b

iak

lotu

z.Ju

mp

cuta

k es

zena

luze

ak la

burt

zeko

egi

ten

dira

, eta

ia ik

usie

zina

kiz

an d

aite

zke,

edo

inte

ntzi

o os

oz n

abar

men

age

rtu.

Iza

n er

e, e

fekt

uha

u ez

bad

a m

odu

egok

ian

kalk

ulat

zen,

pla

no e

do e

skal

a al

dake

taul

erte

zin

eta

desa

tseg

in g

erta

dai

teke

. Bat

zuet

an, m

ozke

ta h

auek

inba

tera

, fot

ogra

mak

izoz

tu e

gite

n di

ra, e

ta h

orre

la ir

udia

sal

toka

dabi

len

efek

tu b

erez

ia e

ragi

ten

da.

Lot

ura-

plan

oak

erab

iltze

n di

ra tx

arto

lotz

en d

iren

bi p

lano

ren

arte

an,

racc

ord

araz

o ho

ri s

aihe

stek

o ta

rtea

n ko

katu

ta. L

otur

a-pl

anoa

k ed

o -

esze

nak,

alb

oko

irud

ieki

ko e

do e

szen

ekik

o os

o de

sber

dina

k iz

aten

dira

, eta

arr

eta

desb

ider

atze

n du

te e

dota

rac

cord

ald

aket

ari a

zalp

enen

bat e

mat

en d

iote

.

— tr

apez

iotik

izug

arri

zko

akro

bazi

a eg

ingo

dut

e, e

taes

zena

den

a ja

rrai

an ik

usik

o da

,ba

ina,

tart

eka,

pla

no la

burr

etan

,um

een

harr

idur

a et

a je

ndea

ren

beld

urra

era

kuts

iko

dute

— m

usik

agile

gaz

te b

ati e

gind

ako

elka

rriz

keta

luze

a la

burt

urik

mun

tatu

ta, z

ati d

esbe

rdin

akna

barm

en b

erei

zten

dir

a

— a

dibi

dez,

per

tson

aia

esku

mar

antz

doa

eta

hur

reng

opl

anoa

n ez

kerr

eran

tz jo

an b

ehar

da; b

ada,

tart

ean,

xeh

etas

unpl

ano

bat t

xert

atze

n da

lotu

rapl

ano

gisa

, bid

egur

utze

bat

eko

nora

bide

ak e

raku

sten

ditu

ena



Gra

bake

ta-

abia

dura

mot

ela

edo

azka

rra

Err

eakz

io-

plan

oa

Bat

zuet

an, p

lano

en a

rtea

n de

nbor

a al

dake

tak

eman

beh

ar d

ira

eta

plan

oak

txer

tatu

edo

eza

batu

beh

arre

an, p

lano

en a

biad

urak

mol

datz

en d

ira

efek

tu b

at e

do b

este

a lo

rtze

ko, k

ontu

an iz

anda

, bet

ier

e, u

kitu

err

ealis

ta e

do n

atur

alis

ta lo

rtze

ko, a

biad

ura

alda

keta

—tr

ukak

eta—

just

u-ju

stuk

oa iz

an b

ehar

del

a:•

Kam

era

mot

ela:

pant

aila

n er

akus

ten

den

mug

imen

dua

oso

astir

oet

a xe

heta

sun

asko

reki

n em

aten

da;

efe

ktu

hau

lort

zeko

irud

iak

oso

azka

r gr

abat

u be

har

dira

, eta

ger

o pr

oiek

tatz

ean

astir

oago

em

an.

Leh

erke

tak

eta

borr

oka

bort

itzak

kam

era

(apu

r ba

t) m

otel

ean

egite

ndi

ra, d

enbo

rari

eus

teko

eta

xeh

etas

unak

ong

i ant

zem

atek

o.•

Kam

era

azka

rra:

pant

aila

n ag

ertz

en d

iren

mug

imen

duak

azka

rreg

iak

emat

en d

ute,

abs

urdo

ak, e

ta d

enbo

ra e

ta e

spaz

ioa

trin

kotu

ta d

aude

; efe

ktu

hau

lort

zeko

irud

iak

astir

o fi

lmat

u be

har

dira

, pro

iekt

atuk

o di

ren

abia

dura

n ba

ino

asko

z as

tiroa

go.

Jaza

rpen

ak k

amer

a (a

pur

bat)

azk

arre

an e

mat

en d

ira

erri

tmoa

area

gotz

eko,

eta

xeh

etas

unak

—tr

ikim

ailu

ak—

ong

i ez

naba

ritz

eko.

• F

otog

ram

az f

otog

ram

a:de

nbor

a ta

rte

luze

bat

ean

grab

atut

ako

foto

gram

ak b

ata

best

eare

n at

zean

jarr

aian

jost

ean,

efe

ktu

oso

bitx

iak

sort

zen

dira

; esa

tera

ko, l

anda

ra b

at n

ola

hazi

eta

lora

tzen

den,

dor

re b

at n

ola

erai

kitz

en d

uten

, egu

zkia

nol

a at

erat

zen

den

edo

gord

etze

n de

n…

Err

eakz

io-p

lano

ak e

raku

sten

du

ekin

tza

nagu

sian

par

te h

artz

en d

uen

edo

part

e ha

rtze

n du

ten

zenb

ait p

erts

onar

en e

rrea

kzio

a. O

soko

nple

xua

izat

en d

a er

reak

zio-

plan

o be

neta

n si

nesg

arri

ak lo

rtze

a:ek

intz

a na

gusi

arek

in b

ater

a em

aten

den

err

eakz

io b

at d

a —

ikus

punt

ual

dake

tare

kin

eta

ohi d

enez

lehe

n pl

anoa

n—, e

ta e

goki

ena,

une

horr

etan

gra

batz

ea iz

aten

da,

bai

na g

ehie

neta

n ho

ri p

osib

le e

z de

nez

—ka

mer

a ez

ikus

teko

—,

gero

ago

grab

atu

beha

r iz

aten

da

aurr

eko

egoe

ra im

itatu

z; b

eraz

, nor

mal

ean,

nol

abai

teko

aka

tsak

em

aten

dir

a,et

a ir

udia

ez

da b

at e

tort

zen

aurr

ekoa

reki

n.In

sert

pla

noa,

mas

ter-

plan

oan

egon

dag

oen

zerb

ait a

gert

zeko

erab

iltze

n da

, bai

na b

este

ikus

punt

u ba

tetik

ate

rata

ko ir

udie

kin.

— p

ress

ing-

catc

h es

zena

bat

ean,

gezu

rrez

ko k

olpe

en b

orro

kagr

abat

zen

dute

, eta

ger

otx

erta

tzen

dir

a pe

rtso

naie

kja

rtze

n di

tuzt

en a

urpe

gi la

rri

min

bera

tuak



Txe

rtat

ua,

INSE

RT

plan

oa

moz

keta

,C

UT

kate

atua

DIS

SOLV

E

irau

ngip

ena

FAD

E

gort

inak

WIP

ES

Kon

taki

zuna

abe

rast

eko

erab

iltze

n da

: eki

ntza

nag

usia

ren

irud

ien

arte

an tx

erta

tzen

da,

geh

ienb

at x

ehet

asun

en b

ater

antz

era

kart

zeko

arre

ta, e

ta p

lano

uga

riag

o iz

atek

o. B

atzu

etan

, pla

no m

aste

r bi

ren

arte

ko lo

tura

bid

erat

zen

du. I

nser

t pla

no h

auek

in r

acco

rda

kont

uha

ndiz

bet

e be

har

da, e

doze

in ja

rrai

tuta

sun

akat

s os

o na

barm

ena

izan

baita

iteke

.

Moz

keta

edo

cut

tran

sizi

o m

ota,

pla

no b

iren

art

eko

alda

keta

gog

orra

da, b

at-b

atek

o al

dake

ta b

at d

a. T

rans

izio

mot

a ha

u oh

ikoe

na e

tabo

tere

tsue

na iz

aten

da,

bai

na ir

udia

ren

eta

soin

uare

n al

de a

sko

kont

rola

tu b

ehar

dir

a on

gi e

gite

ko, i

rudi

bat

etik

bes

tera

des

berd

inta

sun

hand

iak

egot

en b

aitir

a. D

enbo

rare

n ja

rrai

tuta

suna

adi

eraz

i nah

i iza

nez

gero

, ezi

nbes

teko

a da

rac

cord

est

ua e

gite

a m

ozke

ta g

unea

n.

Kat

eatu

a ed

odi

ssol

vetr

ants

izio

mot

a, p

lano

bir

en a

rtek

o al

dake

tabi

guna

da,

une

txik

i bat

ean

plan

o bi

en n

ahas

teaz

egi

ndak

o al

dake

ta.

Nar

razi

oare

n al

detik

, kat

eatu

bat

ek, j

ener

alea

n de

nbor

a au

rrer

a jo

ande

la a

dier

azte

n du

. Esp

azio

an a

lden

duta

ko e

lem

entu

bi e

rlaz

iona

tzek

oer

e er

abilt

zen

da.

Irau

ngip

ena

edo

fade

tran

tsiz

io m

ota,

pla

no b

aten

eta

kol

ore

beltz

aren

arte

ko a

ldak

eta

da, p

lano

aren

irud

ia il

untz

en d

oa g

uztiz

bel

tza

izan

arte

; hau

da,

pan

taila

n ez

dag

o ir

udir

ik, b

akar

rik

kolo

re b

eltz

a. E

san

beha

r da

irau

ngip

ena

edoz

ein

kolo

reta

rant

z eg

in d

aite

keel

a, b

aina

beltz

eran

tz e

gite

a da

ohi

koen

a.Ir

aung

ipen

etan

bi e

redu

des

berd

in e

rabi

ltzen

dir

a: fa

de i

n —

beltz

etik

irud

ira

pasa

tzea

— z

erba

iten

hasi

era

edo

irek

iera

adi

eraz

teko

, eta

fade

out

—ir

uditi

k be

ltzer

a pa

satz

ea—

zer

baite

n bu

kaer

a ad

iera

ztek

o.

Gor

tinak

edo

wip

es tr

ants

izio

mot

a, p

lano

bir

en a

rtea

n ge

rtat

zen

da,

eta

tran

tsiz

io h

ori i

kusi

egi

ten

da. E

baki

dura

-dis

einu

ak e

stal

i egi

ten

duau

rren

eko

plan

oa, p

lano

ber

ria

ager

rara

zten

doa

n he

inea

n. G

ortin

ak e

zdu

te n

arra

zior

ako

balio

esa

ngur

atsu

rik,

eta

gai

nera

oso

art

ifiz

iala

kge

rtat

zen

dira

. Tel

ebis

tan

eta

bide

oan

emat

en d

iren

tran

tsiz

iotip

ikoe

nak

dira

hau

ek; g

aur

egun

, oso

mod

an ja

rri d

ira

info

rmat

ika

mun

duan

irud

i eta

bid

eo m

unta

ia s

inpl

eak

egite

ko (

Pow

er P

oint

,M

ovie

Mak

er…

).

— h

erri

ko p

erts

onai

a ba

ten

omen

aldi

anka

xarr

anka

dan

tzat

zen

ari d

ira

kutx

aga

inea

n; d

antz

a os

orik

ikus

iko

da,

bain

a, ta

rtek

a, o

inen

ikus

pegi

pika

tua

gehi

tzen

da



Esz

enat

okia

edo

set

tinga

, oso

gar

rant

zits

ua d

a eg

oera

beh

ar b

ezal

ako

katz

eko.

Esa

n de

zake

gu, f

ilmea

n ge

rtat

zen

dena

ren

kont

ened

ore

gisa

fun

tzio

natz

en d

uela

esz

enat

okia

k, e

ta, b

atzu

etan

lehe

n m

aila

rapa

satu

dai

teke

(ed

o de

kora

tuar

en o

bjek

tu b

akan

en b

at),

eta

isto

rioa

ren

part

e iz

an, p

aper

dra

mat

iko

edo

narr

atib

oa jo

katu

z.E

szen

atok

ia a

rtif

izia

la b

ada,

hau

da,

film

erak

o pr

opio

sor

tua

bada

,be

neta

ko e

rrea

litat

eare

n itx

ura

bila

tu d

aite

ke e

lem

entu

enhi

pere

rrea

lism

oare

kin,

edo

err

ealit

atea

del

ako

itxur

ak e

man

pro

iekz

ioet

a ga

rden

kien

bita

rtez

, edo

toki

des

berd

inet

an g

raba

turi

ko ir

udia

kla

bora

tegi

an m

unta

tuta

.

Janz

kera

eta

mak

illaj

ea n

eutr

oak

izan

dai

tezk

e na

tura

ltasu

na b

ilatz

eko

(fok

uen

erag

in g

ogor

regi

a bi

gunt

zeko

); e

do e

stili

smo

erre

alis

ta b

atitx

urat

u, s

ents

azio

edo

gar

ai b

at g

irot

zeko

; edo

bitx

ia, f

anta

stik

oa,

naba

rmen

a ed

ota

gehi

egiz

koa

izan

dai

teke

, zen

tzu

jaki

nen

bat

mar

katz

eko

eta

ikus

-ent

zule

enga

n bo

rtitz

ago

erag

iteko

.Ja

nzke

rak

eta

mak

illaj

eak

pert

sona

iare

n no

rtas

una

edo

anim

o-eg

oera

espr

esib

oki i

ndar

tu n

ahi d

ute;

film

aren

esa

nahi

aren

art

ikul

azio

an p

aper

garr

antz

itsua

joka

tu d

ezak

ete

osag

ai b

i hau

ek.

Psik

osis

film

eko

etxe

a, e

skai

lera

alda

pats

u ba

ten

gain

ean,

edo

Psik

osis

film

eko

dutx

ako

gort

ina.

Bak

eroe

n fi

lmet

an k

apel

a,po

ntxo

a…B

eldu

rrez

ko e

goer

etan

aur

pegi

zurb

ilak

begi

bel

tz-b

eltz

ekin

…

5.12

. ESZ

EN

AR

AT

ZE

A

ZE

NA

EZ

AU

GA

RR

IAK

A

DIB

IDE

AK

Toki

aren

aket

apr

oduk

zioa

ren

dise

inu

orok

orre

rak

oak

deko

ratu

natu

rala

ked

oar

tifi

zial

ak

jant

ziak

eta

mak

illaj

ea



Arg

izta

pena

esz

enan

par

te h

artz

en d

uen

osag

ai g

arra

ntzi

tsue

neta

riko

a da

;pl

anoa

k ed

o fi

lm o

soak

due

n es

anah

iare

n iz

aera

bal

dint

zatz

en d

u.B

atzu

etan

neu

troa

izan

dai

teke

, esz

enan

age

rtze

n di

ren

elem

entu

ak e

raku

stek

ona

hiko

a be

ster

ik e

z. B

este

bat

zuet

an, g

ehie

neta

n ho

beto

esa

teko

,ar

gizt

apen

aren

fun

tzio

a dr

amat

ikoa

da

eta

konp

osak

etan

era

gite

ko iz

ango

da;

hau

da, e

rrek

urts

o er

reto

riko

a da

.A

rgiz

tape

nak

lau

para

met

rore

n ar

aber

a jo

katz

en d

u: k

alita

tea,

nor

abid

ea,

iturr

ia e

ta k

olor

ea.

Kal

itat

ea.I

nten

tsita

tear

i dag

okio

. Int

ents

itate

han

diko

arg

izta

pen

bate

k os

oon

gi a

zpim

arra

tzen

ditu

arg

ia b

izia

k et

a itz

al g

ogor

rak;

bes

tald

e, in

tent

sita

tetx

ikik

o ar

gizt

apen

ak, h

au d

a, f

iltro

en b

idez

bah

etur

iko

argi

ztap

enak

, ing

erad

akdi

fum

inat

zen

ditu

eta

kon

tras

teak

neu

tral

izat

u eg

iten

ditu

.N

orab

idea

.Arg

ia n

ondi

k da

torr

en d

a. A

rgia

k ob

jekt

ueta

n jo

tzea

n ef

ektu

bere

ziak

era

gite

n di

tu k

onpo

sake

tan,

eta

esp

resi

oa in

dart

u eg

iten

du (

esat

erak

ogo

itik

edo

azpi

tik d

ator

ren

argi

ztap

enak

, per

tson

aia

bati

itxur

afa

ntas

mag

orik

oa e

man

die

zaio

ke).

Itur

ria.

Arg

ia z

erk

sort

zen

duen

. Itu

rria

die

getik

oa e

do e

z-di

eget

ikoa

izan

daite

ke, e

ta n

atur

ala

edo

artif

izia

la. E

goer

ari e

rref

eren

tzia

kul

tura

l jak

in b

atem

an a

hal d

io (

esat

e ba

tera

ko, k

ande

la b

at, f

arol

a ba

t, po

lizi f

oku

bat…

).K

olor

ea.N

atur

alis

ta e

do e

stet

ikok

i for

tzat

ua iz

an d

aite

ke. F

ilmak

,ar

gizt

apen

aren

ara

bera

, hau

da,

era

bilit

ako

kolo

rear

en te

nper

atur

aren

ara

bera

,to

nu b

erez

i bat

izan

go d

u, e

ta h

orre

k bi

gund

u, g

ogor

tu, b

erot

u… e

ging

o du

sort

utak

o ik

usiz

ko s

ents

azio

a.

Esz

ena

bate

an p

arte

hat

zen

dute

n pe

rtso

naia

k ko

ntu

hand

iz a

uker

atze

n di

ra:

fam

atua

k iz

an d

aite

zke,

kal

eko

jend

e no

rmal

a et

a ez

ezag

una,

eta

b. A

uker

aket

aho

rri e

sker

per

tsua

sio

inda

rra

edo

film

aren

era

gina

hol

akoa

edo

hal

akoa

izan

goda

(ho

ni b

uruz

hitz

egi

n du

gu p

ubliz

itate

aren

ata

lean

).Pe

rtso

naia

ant

zezl

an b

aten

bita

rtez

era

ikitz

en d

a. A

ntze

zlan

aren

osa

gaia

kik

usiz

ko e

lem

entu

ak —

enko

adra

tzea

n ha

rtze

n du

en p

rese

ntzi

a, k

einu

ak,

aurp

egia

ren

espr

esio

a— e

ta s

oinu

zko

elem

entu

ak —

ahot

sa, t

onua

— d

ira.

Ask

otan

per

tson

aien

aho

tsak

bik

oizt

uta

ager

tzen

dir

a, e

ta je

nera

lean

,bi

koiz

keta

hor

i per

turb

azio

gis

a an

tzem

aten

da

(esa

tera

ko, s

pote

tan

hain

bat

irag

arki

dob

latu

ta d

aude

her

rial

de d

esbe

rdin

etan

irag

arki

ber

a em

aten

bai

ta,

bain

a es

tetik

a de

la z

ein

hizk

untz

aren

fal

tsut

asun

a de

la, p

erts

uasi

o bo

robi

la iz

anzi

teke

ena

ahul

a bi

hurt

zen

da).

pert

sona

iak

argi

ztap

ena

Akt

oree

net

aak

tore

sen

auke

rake

taet

aan

tzez

lana

ren an

tola

keta



5.13. ANIMAZIOA PUBLIZITATEAN

Marrazki bizidunak hainbatetan erabili izan dira produktuak saltzeko, eta hainbatetan erabilikodira oraindik ere. Batzuetan, espresuki sortzen dira produktu edo marka jakin batentzat hala-ko pertsonaiak; beste batzuetan, dagoeneko famatuak diren pertsonaiak erabiltzen dira. Etainoiz, hain direnez famatuak marrazkiak, horien inguruko produktuak sortzen dira merkatu-ratzeko.

Marrazki bizidunekin egindako iragarkia arrakastatsua izaten da gehienetan, eta gaineraerrentabilitate handikoa, luzaroagoan gelditzen baita ikus-entzulearen memorian bestelako ira-garki ez-animatuak baino. Marrazki bizidunak, bereziak eta atseginak direla eta, askoz ereerrazago gogoratzen ditugu, eta denbora pasatu ahala, ez da estetikoki hain azkar zaharkitzenbeste iragarkien ondoan.

Ohiko spotetan, pertsonaia errealak erabiltzen direnez, ikus-entzulea identifikatze-lanetansartzen da. Animaziozko marrazkiekin, ordea, ez da bilatzen ikus-entzulearen identifikazio hori,nahikoa da pertsonaia atsegina gertatzea, eta mezua modu horretan bidali. Gainera, pertsonaiak fan-tasiazkoak direnez, hartzaileak ez du zalantzan jartzen pertsonaia horren jatortasuna, ezta mezua-ren fidagarritasuna ere.

Animazioz sortutako iragarki askotan, marrazki bizidunaren eta irudi errealaren arteko era-gin-trukea ematen da, eta zenbait modutan izaten da:

• Banaketa: Banaketaz hitz egin dezakegu pertsonaia animatuen espazioak eta irudi erre-alen espazioak ez direnean elkartzen, hau da, alde bietako pertsonaientzako beste aldeaoso ondo bananduta dagoenean, edo eszenatan bereizita daudenean.

• Eranstea: Eransteaz hitz egiten dugu marrazki bizidunek errealitatearen mundura saltoegiten dutenean, edo alderantziz, errealitateko pertsonaiak animaziozko espaziora sartzendirenean, eta biak elkarrekin interakzioa dutenean. Publizitate animatuetako errekurtso hauzenbait modutan egiten da:

— Eranste zuzena eginda, hau da, marrazkiak bat-batean agertzen dira espazio errealeanmurgilduta.

— Haustearen bidez, hau da, marrazkiak beren espazioan daude, eta espazioa nolabaitapurtu edo hautsi egiten dute, eta errealitatearen espazioan agertzen dira.

— Muga gaindituta, hau da, marrazkia bere espazioan dago, eta gorputzaren atal bat, edogorputz erdia atera egiten du eta beste espazioan agertu.

Hona hemen adibide gisa marrazkiak eta errealitatea lotuta agertzen diren spot batzuk:

— Mikado, hostorezko eta txokolatezko pasta batzuk: Correcaminos ostruka eta Koioteagertzen dira beti bezala, bata bestearen atzetik korrika, borroka bizian; Koiotek Mikadopasta-kutxa bat aurkitzen du, eta ez du inolako gogorik ostrukaren atzetik segika egite-ko, esloganak esaten duenez, “Ahaztu egingo dituzu zure obsesioak”. Spotaren irudiguztiak animaziozko irudiak dira, espazio edo kokagune horretan txertaturiko Mikadokutxa izan ezik.



— La Piara pateak, tapa beltzdunak: Popeye agertzen da spot honetan, eta esaten du bereizugarrizko indarra La Piara patea jateagatik dela (eta guk ulertzen dugu, beraz, ez delajatorrizko marrazkietan bezala espinakak jateagatik). Iragarkian Popeye marrazki bizi-dunen herri batean paseatzen agertzen da, baina azken eszenan ematen du ume errealbatekin bizi dela.


Spotak aztertzen 66


Spotak aztertzen 89

6.1. SPOT BAT EGITEKO PROZEDURA

Spot bat egiteko zenbait pausu eman behar dira:

Lehenik eta behin, kontatuko den istorioa ondo pentsatu behar da: zein den mezua, norkeskatu duen iragarkia egiteko, nori bideratuta dagoen, zenbat denbora dagoen spota egiteko,zenbat denbora iraun behar duen, zenbat diru erabili daitekeen, etab.

Gero, ideiak antolatu behar dira, abantailak eta desabantailak kontuan hartu, eta sortze-lanaagindu duenari iragarkia azaldu eta saldu. Ideia nagusia egingarria dela ikusten denean, etaonartuta dagoenean, sakonago zehaztu behar da prozedura guztia. Horretarako, zenbait balia-bide eta formatu erabiltzen dira; besteak beste, honako hauek:

Gidoi teknikoa: Gidoi teknikoa prozedura plan bat da, narrazio bat filma bihurtzeko eginbeharrekoa: zer kontatuko den, zenbat planotan, nortzuk parte hartzen duten plano bakoitze-an… Hau da, filmean gertatzen diren eszenen laburpena. Gidoia da filma sortzeko abiapuntua,eta aldaketak eta zehaztasunak gero etorriko dira.

Errodatzeko plangintza: Gidoiak eskatzen dituen eszenen arabera, filmatzeko plangintzaegin behar da, lana azkarrago, egokiago, eta batez ere, merkeago ateratzeko. Errodaia antolatzeko,besteak beste kontuan hartu behar diren baldintzak eta egoerak hauek dira: nola grabatu, nongrabatu, noiz grabatu, zein ordenatan, nork egingo duen, zer lortu nahi duen…

Story Boarda: Story Boarda komiki antzeko ikusizko errekurtsoa da, narrazioa irudietanaurkezteko eta argitzeko erabiltzen dena. Gidoi teknikoaren ondoren egiten da; istorioan zergertatuko den kontatzen du, plano motak, ikuspegiak, kamera mugimenduak, zer ikusi beharden, soinuak, eta beste hainbat xehetasun eta azalpen zehazten dituela. Datu horiek guztiak,betiere, story boardaren konplexutasunaren arabera, eta filmaren konplexutasunaren araberaosatuko dira, eta egiten da errodatze prozeduran parte hartuko duten langile eta sortzaile guz-tiek dena ongi ulertu dezaten eta talde lana errazago joan dadin.

Story board honetako marrazkirik ez dute zertan marrazki landuak eta politak izan behar;marrazkitxo hauen helburua, gidoi teknikoa laguntzea eta ikustaraztea da, eta horrekin plano-en arteko loturak eta kamera mugimenduak azaltzea.



6.2.

SP

OT

AK

AZ

TE

RT

ZE

KO

GID

OIA

. NO

LA

EG

IN

SPO

TA

K A

ZT

ER

TZ

EK

O G

IDO

IA

Spot

aren

izen

buru

aZ

er ir

agar

tzen

den

Nor

k ir

agar

tzen

due

nN

oiz

egin

den

Ana

lisi o

bjek

tibo

a: Z

erik

uste

n da

?

Zer

ger

tatz

en d

en, l

abur

pena

Esz

enak

ban

andu

, eta

bako

itzea

n az

aldu

: Ir

udia

:ot

azio

gra

fiko

ak:

Soin

ua:

Ani

maz

ioa,

efe

ktu

bere

ziak

:

Esz

enak

ban

andu

, eta

bako

itzea

n az

aldu

: —

zer

ikus

ten

den

— p

lano

mot

ak,ik

uspe

-gi

ak, e

nkoa

drat

zea,

konp

osak

eta

mot

a—

kol

orea

ren

erab

ilera

:ho

tzak

/ber

oak,

zuri

a/be

ltza,

mot

e-la

k/bi

ziak

— a

rgiz

tape

na: n

atur

ala,

artif

izia

la, g

ogor

ra,

ehun

dura

, nor

abid

ea,

kolo

rear

en te

nper

atur

a—

dek

orat

uak,

gir

otze

a—

kon

posa

keta

, ind

ar-

lerr

oak,

ere

mu

sako

-ne

ra

— m

arka

, tes

tuak

tipo

-gr

afia

, for

mat

ua,

letr

en a

rtek

o ta

rtea

,ko

lore

ak,

— te

stuk

o hi

tzen

zuz

en-

tasu

na, o

nom

atop

eiak

,es

amol

deak

— n

ola

ager

tzen

dir

en

— ta

mai

na k

oadr

oan

— a

hots

ak, z

arat

ak,

mus

ika

— d

iege

tikoa

k, e

z-di

ege-

tikoa

k…

— b

olum

ena,

isilu

neak

— n

olak

o ef

ektu

ak d

iren

— z

eint

zuk

elem

entu

anim

atze

n di

ren


Spotak aztertzen 91

Nar

razi

oa

— g

erta

tzen

den

aren

ord

ena,

lotu

rak

— p

lano

en a

rtek

o tr

ants

izio

ak, r

acco

rdak

— k

amer

a-m

ugim

endu

ak—

irud

ien

erri

tmoa

, ete

nak,

soi

nuar

ekin

lotu

ra

enpr

esar

en ir

udia

eta

enpr

esa-

mar

ka:

Irag

arki

aren

itxu

raor

okor

ra:

— P

rodu

ktua

eza

guna

den

a, b

este

rik

badu

aur

reko

ei e

rref

eren

tzia

k eg

iten

dizk

ien,

kon

pete

ntzi

ak b

adue

n ho

lako

rik

— P

rodu

ktu

berr

ia d

a? B

ehin

ero

sten

da,

edo

ask

otan

ero

si b

ehar

da?

— N

oren

tzak

o ir

agar

tzen

due

n. K

onts

umitz

aile

en e

zaug

arri

ak—

Zer

nah

i due

n: s

aldu

, eza

gutu

, abi

satu

, meh

atxa

tu…

— N

ongo

a de

n, n

on ik

uste

ko e

do s

altz

eko

prod

uktu

a. T

okia

ren

ezau

garr

iak:

her

ria,

den

da,

— T

eleb

ista

n ba

karr

ik ir

agar

tzen

den

, med

io d

esbe

rdin

etan

— N

orm

alea

n te

lebi

stan

irag

artz

en d

en, e

z-oh

ikoa

den

Test

uing

urua

Gar

estia

, mer

kea,

kal

itate

a, e

roso

aPe

rtso

naia

k, e

szen

atok

iak

Sinp

lea,

kon

plex

ua, i

raga

rkia

ask

otan

ikus

i beh

ar d

en, e

do b

este

ber

tsio

ak ik

usi b

ehar

dir

enIr

agar

ki b

akar

ra d

a, e

do k

anpa

ina

oso

bate

n pa

rte?

Irag

arki

labu

rra,

luze

a, o

ngi l

andu

a, n

ahita

itxu

ra e

skas

aSo

inua

ren

pres

entz

ia, f

amat

ua, e

z du

en p

rese

ntzi

arik

…Ir

udie

n er

ritm

oa e

goki

a de

n, e

stut

zen

zaitu

en, a

nim

atze

n za

ituen

…Te

stua

ren

erab

ilera

: ira

kurt

zen

den,

den

bora

em

aten

due

n, ta

mai

na, t

estu

ak ir

udia

ren

bain

a gu

ztia

k ar

gitu

beh

arko

lituz

ke, k

olor

ea, i

rudi

arek

in b

at d

ator

ren

edo

ez…

Non

kok

atze

n de

n te

stua

, ong

i nab

arm

entz

en d

enTe

stua

eta

irud

iak,

kol

orea

enp

resa

ren

kolo

rea

Ana

lisi s

ubje

ktib

oa:

zer

uler

tzen

da?



Per

tsua

sio-

tres

nak:

Azk

en ir

itzi

a: z

erde

ritz

ozu

irag

arki

ari?

— e

ster

eotip

oak

— s

exua

— e

gia/

gezu

rra

— k

onpa

razi

oa—

err

ealis

mo

mai

la, f

anta

sia,

sur

real

ism

oa, t

xist

ea, i

roni

a, s

orpr

esa

— ir

agar

kia

eta

erre

tent

iba,

fun

tzio

natz

en d

u?—

Bad

u ez

er il

egal

ik?

— s

ents

azio

ak, z

entz

umen

ei e

ragi

na


Spotak aztertzen 93

6.3.

IR

AG

AR

KIA

K A

ZT

ER

TZ

EK

O G

IDO

IA

SPO

TA

K A

ZT

ER

TZ

EK

O G

IDO

IA

Spot

aren

izen

buru

aZ

er ir

agar

tzen

den

Nor

k ir

agar

tzen

due

nN

oiz

egin

den

Ana

lisi o

bjek

tibo

a: Z

erik

uste

n da

?

Zer

ger

tatz

en d

en, l

abur

pena

Esz

enak

ban

andu

, eta

bako

itzea

n az

aldu

: Ir

udia

:ot

azio

gra

fiko

ak:

Soin

ua:

Ani

maz

ioa,

efe

ktu

bere

ziak

:

1. e

szen

a

2. e

szen

a

3. e

szen

a



Nar

razi

oa

Ana

lisi o

bjek

tibo

a: Z

erik

uste

n da

?

enpr

esar

en ir

udia

eta

enpr

esa-

mar

ka:

Irag

arki

aren

itxu

raor

okor

ra:

Per

tsua

sio-

tres

nak:

Azk

en ir

itzi

a: z

erde

ritz

ozu

irag

arki

ari?


Spotak aztertzen 95

6.4. TELEBISTAREN AURREAN SPOTAK AZTERTZEN

Nolako iragarkiak ikusi daitezke telebistan?

Aste beteko tartean, ordutegi desberdinetan, telebista aurrean jarri gara, eta hainbat spotaurkitu ditugu; adibidez, zerrendatutako hauek:

produktua zerbait berezia

Janaria

Edariak

Hedabideak

Ikuskizunak

Garbiketarakoproduktuak

Produktugarestiak

Zerbitzuak

mermelada, kafea, sobreko zopa, zukua,gozokia, pasteltxoa, laboreak, txokolatea,foie-gras, arto-errea, hestebeteak, gaztasikua, ogian zabaltzeko gazta, barazkiizoztuak, margarina, gailetak, poltsanprestaturiko entsalada, salda egitekopilulak…

umetxoentzako esne berezia, kaltzio ugarikoesnea, kaka egiten laguntzeko jogurtak…

garagardoa, freskagarriak…

Telebista-kate bateko programa, irrati-programa, arestiko telebista-seriearenDVDko bilduma, liburua+DVDa kioskoan,ordaindu beharreko telebista-katea,egunkaria, telebista-katea, jokoak sakelakotelefonorako, Argiñanoren errezetabilduma…

sakelako telefonoak, smsa bidaliz musikalortzea, Interneterako Usb modema…

BECen egingo den ikuskizun bateniragarkia, zineman film berria…

baxera garbitzeko xaboia, etxea garbitzekoproduktua, aire-lurrintzailea, orbanakkentzekoa, garbigailuak zaintzeko karearenaurkako produktua…

autoak, altzariak…

aseguruak…

umeentzako janariakanimazioarekinaurkezten dira;produktu batzuek dirua,opariak edo bidaiakzozketatzen dituzte…

inoiz ez da esaten argieta garbi zertarako denproduktua

jende multzo batekin(plano zenitaletik hartutamultzoa) telebista-katearen logotipoa sortu

animazioa erabiltzendute

konparazioa egiten dute;animazioa erabiltzendute (animaliak);biologian doktorea denbatek gomendatzen dugarbikaria

iragarki labur desberdinasko asegurubakarrarentzat; ideia batijarraituz bertsiodesberdinetako spotak…



Markak

Dendahandiak

Perfumeak

Norberarengarbitasuna

Arropak etagauzak

Botikak

Erakundeak

Bereziak

elektrotresnak erraz ordaintzeko, erreformakegiteko enpresa, markak kontsumitzekospota…

elektrotresnen denda handia, janarien dendahandia, brikolaje-denda handia, altzari-denda…

emakume eta gizonezkoentzako lurrinak…

emakumeen eta gizonezkoen aurpegirakokrema, (hidratatzeko eta zimurrak kentzeko),gaztetxoen aknearen aurkako krema,umetxoentzako xaboia, txanpua, ilerakotintea eta aparra, bizarra mozteko makina etalozioa, hortzak garbitzeko eskubilaelektrikoa…

udaberriko arropa denda handian,betaurrekoak…

eztarriko mina kentzeko pilulak, eztulakentzeko xarabea, aspirina…

hortzak zuritzeko tratamendua, haurdunzauden jakiteko tresna berezia…

minbiziaren kontra, Gurutze Gorriaren aldekoLoteria nazionala, ONCEren kupoia…

Iberdrola, Naturgas…

probintzia baten promozio turistikoa,Kantauriko hegaluzea erosteko/jatekogomendioa…

botika generikoak erabiltzeko gomendioa,umeen eta emakumeen kontrako tratu txarrenaurkakoa…

opariak eskaintzendituzte

lurrin horrekin besteguztiak txora-txoraeginda gelditzen dira

ilerako produktuakestilista ospetsuekgomendatzen dituzte;froga estatistiko bateanoinarrituta esaten dutejendeak nahiago dituelagorputzerako kremahoriek , edo 10etik 8adituk gomendatzendutela; gizonezkoenzimurren aurkako kremaPierce Brosnanekiragartzen du.

dentistak gomendatzendu, ...

dirua lortzeko izaten da

ez da inoiz bukatzen(moztuta dago)


Spotak aztertzen 97

Telebistako iragarkiak aztertu eta gero, galdera batzuk egin daitezke:Nolako iragarkiak izaten dira? Nola aurkezten dira? Noiz? Zenbat aldiz?

Ideia batzuk atera ditugu telebistaren aurrean jarrita:

• Iragarki normalek 20 segundo irauten dute, baina neurri hori baino laburragoak erebadaude, eta askoz luzeagoak ere bai.

• Iragarkia behin eta berriz ematen dute, edota denbora luzean ikusi daiteke. Gero, hain eza-guna dugunez, bertsio laburtua edo oso laburtua egiten dute (esaterako, autoen hainbatspot). Eta batzuetan, denbora luze pasa eta gero ematen dituzte berriro, gogorarazteko edo.Argi dago, ikus-entzuleak ez garela hainbeste aldatzen, eta memoria ona dugula.

• Batzuetan, aurreko ideiaren alderantzizkoa gertatzen da: lehenik, flash bat (edo hainbatflash) bakarrik ematen dute, egun askotan, behin eta berriz, kuriositatea eraginez. Etaegun batzuk geroago, iragarki osoa ikusten da. (Traerá cola, el cuponazo de La ONCE)

• Batzuetan, ideia beraren gainean antzeko hiruzpalau iragarki egiten dira, kanpaina osobat izaten da, esaterako: Ikea, republica independiente de tu casa: esto no se toca, esto esmío, etab.; Linea Directa aseguruak, autogidarien estereotipoekin…

• Betiko lemari eusten dioten iragarkiak ere badaude, baina horretarako aurreneko spotakarrakastatsuak izan behar izan dira: Ya es primavera en el Corte Inglés.

• Animazioa, gehienbat, zerealetan eta gosarietan erabiltzen da, eta batez ere, umeei bide-raturiko iragarkietan, animalien animazioa erabiliz.

• Batzuetan, arrakastatsua izan den ideia bat berreskuratu eta bertsionatu egiten dute, hauda, jarraipena eman, istorio berriak kontatu aurrekoei erreferentziak eginez, eta abar.(soy, soy… Mutua Madrileña)

• Iragarki batzuek abesti famatuen laguntza izaten dute; beste batzuek abestiak bertsionat-zen dituzte: Lokopizza, Locomiaren dantza eta doinuarekin…

• Produktu garestien iragarkiak gauez ematen dituzte gehienbat, nagusiak filmen bat ikus-ten daudenean; umeen iragarkiak goizez, gosariaren orduan, edo arratsaldez; garbitasu-nerako produktuak, goizez… Hau da, kontuan hartzen da potentzialki nor dagoen tele-bista aurrean.

• Batzuetan, iragarki baten gainean, izkinan, segundo batzuetan beste logotipo bat ezart-zen da; esate baterako: Alicante, edo Barcelona World Races.

• Publierreportajeak, luzeak, eta normalean famatu eta eder horietako bat tarteko dela, pro-duktu edo enpresa baten laguntzarekin egiten dira.

• Spot batzuk, edo kanpaina labur batzuk, espresuki prestatuta egoten dira egun berezieta-rako: aitaren eguna, maiteminduen eguna, errenta-aitorpena, loteria, etab.

Noizbehinka, egun berezi horietarako edo gizartearen ohitura txarrak salatzeko kanpainakegiten dituzte, zenbait iragarki labur eta oso bortitzak sortua: trafiko-istripuak, drogaren arris-kuak, minbiziaren aurka, Ihesaren aurka…



• Batzuetan, marka edo produktu baten iragarkiak beste produktu bat oparitzen du; hau da,bi marka spot berean.

• Spot batzuk oso landuak dira eta garesti itxura ematen dute; beste batzuk, ordea, osoxumeak dira, gutxi landuak. Eta beste batzuek ematen dute nahita egin direlatxarto .

Soinu-bikoizketari buruz hainbat gauza esan daiteke:

• Batzuetan, bikoiztuta ematen da kanpoko iragarki bat, hau da, beste herrialde batetandiseinatutako spota gurean ematen da ahotsezko soinua bikoiztuta. Kasu askotan, gureartean estetikoki desegokia izaten da spot hori.

• Batzuetan ez dago hitzik, eta testua bikoizten dute, gainetik berriz idatziz, xanpuetan,hortzetarako kremetan, eta beste hainbat produktutan gertatzen den bezala.

• Hizkuntzaren aldetik, batzuetan generoak ez dira zuzen erabiltzen, esate baterako CajaMadridek Guatemalan umeak jaiotzean diru-laguntzak ematen ditu, baina, spotean ema-ten du bakarrik mutilak babesten dituela (los niños esaten du, eta mutilen izenak beste-rik ez dira agertzen). Euskaraz desberdin gertatzen da —kasu berezia dela esan beharda— generorik ez baitago: Eitbko spot batean los vascos y las vascas nos atacan (erru-siarrei) ezin da esan horrela euskaraz, ez dagoelako genero bereizketarik, eta beraz, bestegauza bat esanez bikoiztu behar izan zuten iragarkia.

• Euskarazko kateetan agertzen diren spotak, hainbat eta hainbat, erdaratik itzulita daude,eta oso arraro gelditzen dira, ez dute ondo betetzen bere funtzioa. Euskaraz zuzeneandiseinatutako spotak hobeto heltzen zaizkigu, eta ondorioz hobeto eragiten dute (berto-ko banketxe batzuk, Eusko Jaurlaritza, Eskola publikoa, jaialdiak, Eitb…).

6.5. ZENBAIT PUBLIZITATE JAIALDI

Canneseko nazioarteko publizitate-jaialdia, munduko jaialdietangarrantzizkoena da. Sariak —Lehoiak—, hainbat alorretan banatzen dira:zinema/telebista, hedabideak, marketing zuzena, irratia, diseinugrafikoa, kanpoko publizitatea, eta euskarri interaktiboak.Frantziako Cannes hirian izaten da jaialdi hau, eta hortik hartzendu izena.

El Sol publizitate-jaialdia Donostian izaten da urtero. EspainiakoPublizitate Agentzien Elkarteak antolatzen du hispanoamerikarfestibal hau, eta 2003ko ediziotik aurrera Espainiako publizitateak,Portugalekoak, Hispano Amerikakoek eta Estatu Batuetakopublizitate latindarrak hartu dezakete parte.

CANNES

EL SOL


Publizitatearen historia 99

El Chupete jaialdia Espainian egiten da eta zenbait arlotanbanatzen ditu sariak: telebista, prentsa grafikoa, paackaginga,publizitate interaktiboa, eta musika. 2005etik dago martxan etazenbait Erakunde eta Elkarte dira jaialdia bultzatzen dutenak:AEAP (Espainiako Publizitate Agentzien Elkartea), AEFJ(Espainiako Jostailu Egilea) eta AMPE (Espainiako PublizitateHedabideen Elkartea).

Diente publizitate-jaialdia argentinarra da, eta saritzen dituzteherrialdean azken urtean izan diren publizitate ekintzak etakanpainen sortze-lanak.Publizitate-lanak hedabide-ereduka banakatzen dira eta horrenarabera ematen dira sariakDiente jaialdia urtero egiten da eta Argentinar SortzaileenZirkuluak antolatzen du.

El Ojo de Iberoamérica jaialdia Hispano Amerikako herrietangarrantzitsuenetakoa da, eta gero eta gehiago ari da munduanbarrena zabaltzen. Jaialdiaren funtzioa da Hispano Amerikakopublizitatearen berariazko begirada eta sormenerako trebetasunasustraitzen laguntzea, eta herrialde latindarra munduan integratzea.

D&AD Awards jaialdia Londres hirian egiten den nazioartekopublizitate-jaialdia da.D&AD Ongintzako eta Hezkuntzako Erakundea da, eta munduosoko sortze-lan bikainak saritzen ditu. Sari hauek, sarien arteankalitate eta erreputazio hobezina dute.Sariak zenbait arlotan ematen dira: diseinu grafiko onenak, spotonenak, eta komunikazio-kanpaina onenak. Sariak erabakitzeko,mundu mailan liderrak diren 30 sortzaile batzen dira.

FIAP edo HispanoamerikarPublizitate Jaialdia 1969tik egiten daurtero Argentinan, azken urteetan Buenos Airesen.Zenbait arlotan banatzen dira sariak.

Clio nazioarteko publizitate-jaialdia Estatu Batuetako MiamiBeach hirian egiten da. Profesionalen eta ikasleen sortze-lanaksaritzen dira, spota, diseinu grafikoa, kanpoko iragarkiak,hedabideak, Internetekoak…

EL CHUPETE

DIENTE

EL OJO DEIBEROAMÉRICA

D&AD Awards

FIAP

CLIO


Adibideak 77


Abideak 103



7.1

AU

DI:

IR

AG

AR

KIA

RE

N G

IDO

I SI

NP

LE

BA

T

• ka

teat

ua, b

eltz

etik

irud

ira•

test

ua z

uriz

• ka

teat

ua b

eltz

era

• ka

teat

ua, b

eltz

etik

irud

ira•

plan

o la

burr

a•

gizo

n-es

ku b

atek

gilt

za

eske

giko

du,

test

ua a

gertu

ko d

a(d

esig

n),

biak

des

ager

tuko

dira

• au

rrez

aur

reko

foku

inda

rtsua

ira

gazk

iare

kin

• be

rdin

, eta

em

akum

e ba

ten

esku

a a

gertu

ko d

a, te

stua

ager

tuko

da

(com

fort)

, bia

kde

sage

rtuko

dira

• ka

mer

a-m

ugim

endu

a: ir

udia

pi

xkat

jaits

iko

da, f

okua

ren

pare

ra•

zirr

indo

len

gain

ean

esal

dia

(in o

ne c

ar o

nly)

age

rtu e

tade

sage

rtuko

da

•den

a de

sage

rtuko

da,

kat

eatu

a

• ka

mer

a-m

ugim

endu

a: ir

udia

ag

ertu

ko d

a ka

teat

ua, b

ehet

ikgo

runt

z:

logo

tipoa

, A

udi

• te

stua

des

ager

tuko

da,

an

agra

ma

man

tend

uko

da d

a

• te

stu

berr

ia a

gertu

ko d

a, h

irule

rro

• de

sage

rtu e

ging

o da

• be

rdin

, hiru

garr

ena

emak

ume

bate

n es

kua,

test

ua (s

afet

y)

•la

ugar

rena

giz

onez

koba

ten

esku

bi,

test

ua(s

portn

ess)


Abideak 105

7.2

AU

DI:

SP

OT

AR

EN

AZ

TE

RK

ET

A

Spot

aren

ize

nbur

ua: A

udi

Zer

ira

gart

zen

den:

Aud

i enp

resa

ren

auto

ak o

roko

rrea

nN

ork

irag

artz

en d

en: A

udi e

npre

sak

Noi

z eg

in d

en: 2

008

urte

ko a

zken

hile

etan

Ana

lisi o

bjek

tibo

a:

Leh

enik

fon

do b

eltz

ean

gald

era

bat

ager

tzen

da.

Ger

o, h

orm

a za

ti ba

tean

lau

iltz

e ag

ertz

en d

ira.

Esk

u ba

t ik

uste

n da

leh

en i

ltzea

n gi

ltza

bat

eske

gitz

en g

iltza

tako

aren

ara

ndel

atik

, eta

bat

a be

stea

ren

atze

tik, l

au e

sku

desb

erdi

nek

lau

giltz

a de

sber

din

eske

gitz

en d

ituzt

e ba

koitz

a ilt

ze b

ate-

an.

Gilt

za b

akoi

tza

jart

zen

dene

an k

oadr

oan,

ald

i be

rean

hitz

bat

age

rtze

n da

. G

iltza

guz

tiak

eske

gita

dau

dene

an,

best

e es

aldi

bat

age

rtze

n da

.G

iltza

k de

sage

rtze

n di

ra, e

ta a

rand

elak

zeu

den

toki

an A

udir

en lo

gotip

oa a

gert

zen

da.

Esz

enak

ban

andu

, eta

bako

itzea

n az

aldu

: Ir

udia

:N

otaz

io g

rafi

koak

: So

inua

:A

nim

azio

a,ef

ektu

ber

ezia

k:

1. e

szen

a(0

-2 s

egun

do)

Kat

eatu

a, b

eltz

etik

letr

a zu

riak

age

rtu

arte

Koa

dro

beltz

a, le

tra

zuri

ak

kate

atua

bel

tzer

ale

trak

ber

riro

des

ager

tzen

dir

a et

a ir

u-di

a be

ltzez

gel

ditz

en d

a

Ler

ro h

oriz

onta

l bat

age

rt-

zen

da, k

oadr

oare

n er

diin

guru

an, e

zker

retik

esk

u-m

ara

ia d

ena

bete

tzen

; let

razu

riak

dir

a, la

rria

k, s

erif

aga

beak

eta

luze

ra-z

abal

eran

nahi

ko k

arra

tuak

, eta

koa

-dr

oare

kin

alde

ratu

z tx

ikia

k.L

etra

k fi

nak

dira

. Let

ren

arte

ko e

spaz

ioa

oso

zaba

la

Perk

usio

-tre

sna

bat,

kolp

eer

ritm

ikoa

k et

a as

tiro.

Soin

uak

klab

e ba

t (eg

urre

zko

tutu

bat

) ed

o an

tzek

o tin

brea

duen

zer

bait

emat

en d

u.

Ez

dago



2. e

szen

a(3

-19

segu

ndo)

kate

atua

, bel

tzet

ik ir

udir

a:A

urre

z au

rrek

o pl

ano

bat,

lehe

n pl

a-no

a. A

gert

zen

dira

lau

iltze

hor

ma

gri-

sean

. Ira

gark

i guz

tian

man

tent

zen

daik

uspe

gi h

au. K

olor

ea m

otel

a da

, eta

nahi

ko h

otza

. Iru

diar

ekin

bat

era

gizo

-ne

zko

bate

n es

kum

ako

esku

ak, k

oa-

droa

ren

esku

mat

ik, g

iltza

bat

esk

egit-

zen

du e

zker

reko

lehe

n ilt

zean

. Aut

oko

giltz

a go

rrix

ka d

a, e

ta g

iltza

rria

kzi

rrin

dola

bat

dau

ka. G

iltza

ri b

uelta

emat

en d

io k

oadr

oare

n az

piko

ald

etik

ezke

rrek

o es

kuar

ekin

, gilt

zak

zein

logo

tipo

dauk

an e

raku

stek

o. G

iltza

nA

lfa

Rom

eo ir

akur

tzen

da.

Kat

eatu

a, e

skua

des

ager

tzen

da

Kat

eatu

a, b

este

esk

u ba

t age

rtze

n da

:E

mak

ume

bate

n ez

kerr

eko

esku

fin

ada

, era

ztun

han

di b

at d

aram

a. G

iltza

eske

gitz

en d

u es

kum

aren

dag

oen

iltze

-an

. Gilt

zan

Mer

cede

s au

toen

logo

tipoa

ikus

ten

da.

da. B

este

eza

ugar

ri b

at k

on-

tuan

har

tuz,

letr

ak e

z di

raaz

alak

, bol

umen

a du

tela

em

a-te

n du

. Esk

umat

ik e

ta a

zpiti

kitz

ala

dute

.

WH

AT

DO

U Y

OU

WA

NT

IN A

CA

R?

jart

zen

du in

ge-

lese

z.w

ww

.Pub

liTV

.com

log

oade

nbor

a gu

ztia

n ag

ertz

en d

a

kate

atua

, ag

ertu

eta

des

ager

-tu

:te

stua

hor

izon

tale

an a

gert

zen

da, e

rdi i

ngur

uan,

esk

uare

nek

intz

aren

alb

oan

koka

tuta

.L

etra

k zu

riak

dir

a, a

urre

koak

bain

o tx

ikia

goak

. Esk

uak

giltz

ari b

uelta

em

aten

dio

ne-

an a

gert

zen

da, e

ta D

ES-

SIG

N?j

artz

en d

u

esku

a de

sage

rtu

bain

o le

hen,

test

ua a

gert

zen

da, e

ta e

skua

-re

n ez

kerr

alde

an C

OM

-FO

RT

? ja

rtze

n du

,

Perk

usio

-soi

nuar

i geh

itzen

zaio

hai

ze-t

resn

aren

bat

ekso

rtut

ako

soin

u lu

ze e

ta g

ra-

bea:

ada

rrar

en h

otsa

em

aten

du.

Perk

usio

a bi

zitu

egi

ten

daap

ur b

at


Abideak 107

Kat

eatu

a, e

skua

des

ager

tzen

da

Kat

eatu

a, b

este

esk

u ba

t age

rtze

n da

:E

mak

ume

bate

n ez

kerr

eko

esku

aag

ertz

en d

a, e

razt

un f

in a

sko

atza

ma-

rrea

n di

tuel

a. G

iltza

esk

egitz

en d

ubi

garr

en il

tzea

n, V

olvo

logo

tipoa

due

ngi

ltza

aleg

ia.

Kat

eatu

a, e

skua

des

ager

tzen

da.

Kat

eatu

a, e

sku

bi a

gert

zen

dira

:O

rain

goan

, giz

onez

ko b

aten

esk

u bi

ager

tzen

dir

a, b

ata

goiti

k et

a be

stea

behe

tik, e

ta a

zken

gilt

za u

zten

dut

eor

aind

ik li

bre

dago

en il

tzea

n. G

iltza

BM

Wau

toen

gilt

za d

a.E

skua

des

ager

tzen

da

Irud

ia b

eher

antz

mug

itzen

da,

just

ugi

ltzar

rien

lau

zirr

indo

lak

foku

aren

eta

koad

roar

en e

rdia

n ho

rizo

ntal

ki le

rro-

katu

rik

geld

itu a

rte

Irud

ia d

esag

ertz

en d

a, b

eltz

era

kate

a-tu

ta

Irud

iak

behe

rant

z eg

in d

uen

mug

imen

-du

txik

i hor

i, or

ain

gora

ntz

egite

n du

irud

i ber

riak

. Leh

en z

eude

nen

antz

eko

lau

eraz

tun,

zila

rrez

koak

, dis

tira

gehi

a-go

reki

n. A

udir

en a

nagr

ama

da.

esku

a de

sage

rtu

bain

o le

hen

test

ua a

gert

zen

da a

zpia

ldea

n,SA

FET

Y?

orai

ngoa

n te

stua

k ze

ra e

sate

ndu

:SP

OR

TN

ESS

?

test

ua d

esag

ertz

en d

a

esal

di b

at a

gert

zen

da, e

z da

mug

itzen

, bai

na ju

stu

giltz

a-rr

ien

gain

ean

koka

turi

k da

go,

oso

ongi

just

ifik

atur

ik:

IN O

NE

CA

R O

NLY

? Te

stua

des

ager

tzen

da,

bel

t-ze

ra k

atea

tuta

ww

w.P

ubliT

V.co

m lo

gotip

oaor

ain

desa

gert

u eg

iten

da, i

asp

ot o

soan

man

tent

zen

da

irud

iare

kin

bate

ra, h

aren

azpi

an, t

estu

lerr

o go

rri b

at:

AU

DI

(spo

tare

n ko

lore

ber

oba

karr

a)

Bes

te a

darr

aren

hot

s itx

urak

oba

t geh

itzen

da,

ora

ingo

anzo

liago

a

Ada

rrot

sak

isilt

zen

dira

; per

-ku

sioa

k er

ritm

o la

saia

nja

rrai

tzen

du

Spot

oso

an s

oinu

a ez

da

oso

garb

ia; e

mat

en d

u ez

dag

oela

labo

rate

gian

land

uta.

3. e

szen

a(2

0-25

seg

undo

)

4. e

szen

a(2

9-31

seg

undo

)



Ana

gram

a ko

adro

an g

eldi

tzen

da,

eta

test

ua d

esag

ertz

en d

a (d

isso

lve)

Age

rtze

n de

n ir

udi b

erri

a te

stua

da

test

u ho

nen

azpi

an b

este

lerr

oho

rizo

ntal

bat

: hir

u hi

tz,

zuri

ak, l

etra

txik

ian:

Vor

spru

ng d

urch

Tec

hnik

, eta

letr

a go

rriz

web

-hel

bide

a:w

ww

.aud

i.com

Test

u be

rria

ere

hor

izon

tale

-an

, hir

u le

rro

eta

baka

rrik

zuri

a et

a go

rria

era

biltz

endi

tu:

lehe

na, l

etra

zur

i pot

olo,

eta

larr

iak:

CIA

VE

NN

A; b

igar

re-

na g

orri

z, o

so b

anan

duak

,ju

stif

ikat

ua: i

mpo

rt; h

irug

a-rr

ena

behe

rago

, let

ra lo

diak

eta

larr

iak,

ban

andu

ak b

aina

gora

ntz

luza

ngak

: GE

TY

OU

RS

HE

RE

Ez

dago

gilt

zak

eske

gitz

ean

sort

zen

den

soin

ua, e

z be

ste

inol

ako

zara

tari

k.


Abideak 109

Nol

akoa

da

enpr

esa-

irud

iaet

a en

pres

a-m

arka

:

Irag

arki

aren

itxu

raor

okor

ra:

Aud

i enp

resa

aut

oak

egite

n di

tuen

ale

man

iar

enpr

esa

pres

tigio

tsua

da:

aut

oak

gare

stia

k di

ra, k

alita

te h

andi

z eg

inak

, eta

kont

sum

itzai

le a

bera

ts e

ta d

otor

eent

zat b

ider

atua

k ba

tez

ere.

Enp

resa

-iru

dia,

ber

az, s

erio

a da

, kon

pete

ntzi

a gu

txi d

uena

,m

erka

tu b

ikai

neta

n m

ugitz

en d

ena,

ale

man

iarr

en tr

adiz

iozk

o zo

rroz

tasu

nare

kin,

bai

na a

urre

rako

ia d

isei

nu a

rloa

n.E

npre

sare

n lo

gotip

oak

eta

anag

ram

ak g

auza

ber

a es

aten

dut

e: e

npre

sa-m

arka

elk

arri

lotu

ta d

aude

n la

u er

aztu

n di

ra,

olin

piad

en e

razt

unei

err

efer

entz

ia e

gine

z, k

irol

tasu

nare

n ad

orea

ri e

ta g

arai

leen

aus

ardi

ari e

rref

eren

tzia

, zila

rrez

ko e

razt

undi

stir

atsu

ak b

aitir

a. I

zena

, Aud

i, go

rriz

idaz

ten

dute

, tip

ogra

fia

zaba

la, n

ahik

o bi

ribi

la, s

endo

a, a

urre

neko

hiz

kia

letr

a la

rriz

eta

best

eak

letr

a xe

hez…

Log

otip

oare

n ez

auga

rri h

auek

gaz

teen

gana

ko g

ertu

tasu

na a

dier

azte

n du

te, e

do o

rain

dik

bizi

tzek

om

odue

tan

gazt

e se

ntitz

en d

iren

enga

nako

a. E

ta ja

kin

bada

kigu

, nah

iko

gazt

e et

a na

hiko

abe

rats

ak d

iren

kon

tsum

itzai

leak

,ha

u da

, dir

ua e

rraz

egi

n et

a er

raz

mug

itzen

dut

enak

, aus

arta

k et

a au

rrer

akoi

ak iz

ango

dir

ela,

eta

pun

ta-p

unta

ko d

isei

nua

eta

kalit

atea

bila

tzen

dut

ela.

Eta

bai

ta, j

ener

alea

n ep

e la

burr

ean,

pun

ta-p

unta

ko a

uto

berr

iak

eros

iko

ditu

ztel

a.Sp

ot h

onet

an, e

npre

sak

bere

irud

ia g

orai

patz

en d

u, e

npre

sa b

era

sald

u na

hi d

u.A

udi e

npre

sak,

tele

bist

an e

z ez

ik, b

este

zen

bait

heda

bide

tan

ere

irag

arki

ak e

gite

n di

tu, e

ta te

lebi

stak

oak

beza

in ir

agar

kido

tore

ak iz

aten

dir

a.

Spot

ak s

inpl

ea e

mat

en d

u, b

at-b

atea

n ik

uste

n da

eta

bat

-bat

ean

uler

tzen

da.

Bai

na, a

gert

zen

dire

n el

emen

tu g

uztia

k ko

ntu

hand

iz lo

tuta

dau

de: s

oinu

a, ir

udia

, ant

zem

an d

aite

zkee

n pe

rtso

naia

k…E

szen

atok

iak

ere

sinp

lea

emat

en d

u, b

aina

izan

ere

,si

nple

a ba

rik

neut

roa

da, b

erta

n ge

rtat

zen

dire

n eg

oera

k m

odu

bizi

an n

abar

men

tzen

ditu

en g

iro

neut

roa.

Sor

tzai

leen

lan

bika

ina

dago

azp

ian;

ez

da h

ain

spot

sin

plea

eta

mer

kea.

Nar

razi

oa

Spot

ean

ager

tzen

den

lehe

neng

o ir

udia

n ga

lder

a ba

t pla

ntea

tzen

da.

Hor

tik a

urre

na g

alde

rare

n er

antz

una

argi

tzen

da

irud

ien

bide

z:

Hor

ma

zati

bat i

kust

en d

a ko

adro

an, s

pot g

uztia

n ze

har

ikus

pegi

a al

datu

bar

ik m

ante

ntze

n de

na, e

ta p

olik

i-po

liki h

orm

a za

ti ho

rri e

lem

en-

tuak

geh

itzen

zai

zkio

. Ele

men

tu b

erri

bak

oitz

a ha

sier

ako

gald

erar

en e

rant

zun

posi

ble

bate

kin

lotz

en d

a. A

zken

ean,

ele

men

tu g

uztia

k ko

katu

-ta

dau

dene

an, e

rant

zun

posi

ble

guzt

iak

bate

ratz

en d

ituen

era

ntzu

n na

gusi

a au

rkez

ten

zaig

u: A

udi a

utoa

, hau

da,

pro

dukt

ua.

Plan

o-al

dake

tari

k ez

dag

o ap

enas

, esz

ena

baka

rra

da, s

pota

ren

aurk

ezpe

na e

ta b

ukae

ra d

ira

alda

tzen

dir

en k

oadr

o ba

karr

ak —

test

ua h

ondo

neut

roan

—.

Kam

era

ere,

ez

da ia

mug

itzen

; bak

arri

k eg

iten

du tr

avel

ling

txik

i bat

goi

tik b

eher

antz

eta

beh

etik

gor

antz

, spo

ta e

bazt

eko

mem

ento

an, h

auda

, iru

diak

eta

esa

nahi

a lo

tu e

ta a

zken

hau

arg

itu e

gite

n de

nean

.Ir

udie

n er

ritm

oa o

so l

asai

a da

, jar

raitu

a, e

teni

k ga

be, k

atea

tuz

lotz

en d

ira

irud

i gu

ztia

k, e

ta m

usik

ak l

agun

du e

gite

n du

bis

tara

tze-

erri

tmo

horr

etan

. Ez

dago

zar

ata

dieg

etik

orik

.

Ana

lisi s

ubje

ktib

oa:

zer

uler

tzen

da?



Per

tsua

sio-

tres

nak:

Irag

arki

ak e

z du

esa

ten

zein

pro

dukt

u ko

nkre

tu e

rosi

beh

ar d

en, b

aizi

k et

a, e

npre

sare

n ed

ozei

n pr

oduk

tu e

rosi

beh

ar d

ela,

hau

da, e

doze

in p

rodu

ktuk

ase

tuko

zai

tuel

a. H

au h

arro

keri

a! E

ta g

aine

ra, b

ere

mai

lako

bes

te e

npre

sen

ondo

an, A

udi e

npre

sa b

era

dela

era

bate

koen

a, b

este

guz

tien

ezau

garr

i apa

rten

ak b

ere

baita

n de

nak

bate

ratz

en b

aitit

u.

Spot

ak k

onpa

razi

oa e

rabi

ltzen

du

mod

u do

tore

an: e

z du

gez

urri

k es

aten

, bai

na b

ere

konp

eten

tzia

koak

bak

arri

k ez

auga

rri

bika

in b

atea

n na

barm

entz

en d

irel

a es

aten

du

(kon

pete

ntzi

a-en

pres

a ka

ruak

eta

bot

eret

suak

auk

erat

zen

ditu

hai

ekin

pare

katz

eko)

: Alf

a-R

omeo

k di

sein

ua, M

erce

dese

k er

osot

asun

a, V

olvo

k se

gurt

asun

a, e

ta B

MW

k ki

rola

ren

sua

eta

bizi

tasu

na.

Pren

tsan

age

rtze

n de

n ir

agar

kian

idei

a be

rari

eus

ten

dio:

A3

auto

bat

age

rtze

n da

, kas

u ho

neta

n en

pres

aren

pro

dukt

u ko

nkre

tuba

t, au

rrez

aur

re a

tera

tako

pla

no o

so b

atea

n et

a ar

gizt

apen

gog

orra

reki

n. A

rgaz

kiar

en e

zker

rald

ean

lau

esal

di z

erre

ndat

zen

dira

, Ògu

apoa

k ez

in d

ira

azka

rrak

izan

Ó, Ò

dibe

rtig

arri

ak e

zin

dira

era

giko

rrak

izan

Ó, Ò

ekol

ogik

oak

ezin

dir

a ki

rola

riak

izan

Ó,Òe

sklu

sibo

ak e

zin

dira

eko

nom

ikoa

k iz

anÓ,

eta

ger

o es

aten

du

Ònah

i duz

u be

ste

topi

kori

k en

tzun

?Ó. E

rant

zuna

: Aud

i A3

TD

IeÒE

ffic

ient

Lin

eÓ 2

0.90

0¤ a

n. e

ragi

nkor

rago

a. A

udia

goa.

Hau

da,

kon

pete

ntzi

aren

eza

ugar

ri b

erez

iak

eta

onak

, teo

rian

ezin

ezko

ak b

aina

ben

etak

oak

dire

nak,

Aud

ik g

uztia

k ba

tera

esk

aint

zen

ditu

ela

bere

pro

dukt

ueta

n. M

ezua

, ber

az, h

onak

o ha

uiz

ango

litz

atek

e: h

orre

n ab

erat

sa e

z ba

zara

, hor

ren

ausa

rta

ez b

azar

a, h

orre

n le

hiak

orra

ez

baza

ra, h

orre

n m

oder

noa

ezba

zara

É, b

aina

Aud

i aut

o ba

t ero

sten

bad

uzu,

bad

a, h

orre

lako

a iz

ater

a as

ko e

ta a

sko

gert

urat

uko

zara

; aut

oak

bera

k ez

auga

rri

hori

ekin

guz

tieki

n ja

ntzi

ko z

aitu

.Sp

otak

ele

men

tu g

rafi

ko s

inpl

e ba

t era

biltz

en d

u na

rraz

ioar

en g

idar

i gis

a: g

iltza

rria

ren

zirr

indo

la e

do e

razt

una.

Den

okez

agut

zen

dugu

met

alez

ko e

lem

entu

txik

i eta

mer

ke h

ori.

Gilt

zak

eram

atek

o er

abilt

zen

da. E

ta z

irri

ndol

a ho

rret

an d

agoe

ngi

ltzak

zer

bait

prez

iatu

a za

baltz

en d

u; h

au d

a, g

arra

ntzi

tsue

na g

iltza

ren

barr

uan

gord

etze

n de

n m

undu

ber

ezia

da

Ñet

xea,

auto

a, n

egoz

ioa,

dir

u-ku

txaÉ

nor

bera

k jo

rrat

utak

o al

txor

bal

iots

uakÑ

. Esz

enat

okia

ren

horm

a gr

isa

da, n

eutr

oa, e

z du

inol

ako

garr

antz

irik

. Gilt

zak

iltze

arr

unte

tan

eske

gitz

en d

ira;

iltz

eek

ez d

ute

garr

antz

irik

. Gar

rant

zizk

oak

giltz

ak d

ira.

Eta

gilt

zaba

koitz

ak a

uto

jaki

n ba

t jar

tzen

du

mar

txan

, eta

mun

du ja

kin

bate

n se

ntsa

zioe

tan

mur

giltz

en z

aitu

. Bat

-bat

ean

narr

azio

akai

torm

en b

at e

gite

n du

: lau

zir

rind

olak

Aud

iren

ana

gram

a bi

hurt

zen

dira

. Lau

gilt

zek

bate

ra A

udi b

aten

gilt

za o

satz

en d

ute;

eta

mun

du b

irib

ilago

bat

en s

ents

azio

guz

tiak

ekar

tzen

diz

kizu

.M

ezua

inda

rtu

egite

n da

: ber

din

da n

olak

o ho

rmak

ditu

zun,

nol

ako

giltz

atok

ia d

uzun

, non

lan

egite

n du

zunÉ

, gak

oa d

aes

kuan

duz

un g

iltza

k ze

in a

uto

jart

zen

duen

mar

txan

, eta

hor

ren

arab

era

jaki

ngo

dugu

zeu

eta

zeu

re m

undu

a no

lako

ak d

iren

. K

olor

eare

n er

abile

rak,

ber

riz

ere,

mez

uari

lagu

ntze

n di

o: k

olor

eak

hotz

ak d

ira,

biz

itasu

n gu

txik

oak,

eta

kon

tras

te g

utxi

koak

.Sp

otar

en b

ukae

ran,

mez

ua e

zagu

tzen

dug

unea

n, o

rdua

n ag

ertz

en d

a ko

lore

biz

i bak

arra

, Aud

iren

kol

ore

gorr

ia (

bizi

a,in

dart

sua,

aus

arta

, aur

rera

koia

É).

Mun

du a

pal e

ta le

un b

atea

n Ñ

nahi

z et

a al

dera

tuta

ko e

npre

sak

oso

pres

tigio

tsua

k iz

anÑ

,A

udi e

npre

sare

n ko

lore

a na

barm

entz

en d

a, A

udi e

npre

sa g

arai

lea

da.

Mus

ika

sofi

stik

atua

da.

New

Age

est

iloa

ekar

tzen

du

gogo

ra, e

ntzu

le z

orro

tzen

tzat

sor

tuta

ko d

oinu

ez

kom

ertz

iala

. Gog

orar

azi

deza

ke, g

aine

ra, E

uska

l Her

riko

Ore

ka T

x ta

ldea

k eg

iten

duen

esp

erim

enta

zio-

lana

; esa

tera

ko, b

ere

azke

n N

omad

ak T

xla

nean

: tra

dizi

ozko

mus

ika-

tres

neki

n lo

rtut

ako

soin

u bi

txia

k et

a tr

esne

n ar

teko

kon

bina

zio

bitx

iak

Ñtx

alap

arta

-per

kusi

oa iz

otz

blok

eeki

n, h

arri

ekin

, egu

rrek

in, k

onbi

natu

ta a

ntzi

nako

ada

rren

hot

seki

nÑ. E

rritm

oa la

saia

da:

aur

kezp

enea

n pe

rkus

ioa

baka

rrik

; iru

dien

bon

bard

aket

a et

a is

tori

oa g

arat

zen

dene

an e

rritm

oa a

pur

bat b

izitu

egi

ten

da, i

kusk

izun

bat

ean

zerb

ait


Abideak 111

dato

rrel

a ir

agar

tzen

due

n er

redo

blea

k be

zala

ko s

ents

azio

a so

rtuz

; eta

buk

aera

n, b

erri

ro, e

rant

zuna

arg

itzen

den

ean,

per

kusi

oaba

karr

ik e

ntzu

ten

da, b

erri

ro la

saia

go.

Test

ua a

rgits

ua d

a, e

rraz

irak

urtz

ekoa

, hitz

sol

te s

inpl

eak

esan

ahi s

akon

arek

in. E

kint

zare

n on

doan

age

rtze

n da

, hon

doar

ekin

ondo

kon

tras

tatu

ta. K

onta

kizu

nari

lagu

ntze

n di

o, s

akon

ago

azal

tzen

bai

tu z

er d

en ik

uste

n ar

i gar

ena.

Ist

orio

an p

arte

har

tzen

dute

n pe

rtso

naie

i —gi

ltzei

eta

esk

uei e

do g

iltze

n ja

beei

, hob

eto

esat

eko—

eza

ugar

riak

era

nzte

n di

zkie

. Tip

ogra

fia

alde

tik,

esan

dai

teke

letr

a m

ota

Aud

iren

ana

gram

arek

in lo

tuta

dag

oela

, bol

umen

agat

ik, d

istir

agat

ik, z

abal

erag

atik

,itz

alen

gatik

…Te

stua

, hau

da,

aza

lpen

ak, z

uriz

age

rtze

n di

ra; l

ogot

ipoa

, hau

da,

mez

ua, g

orri

z.

Azk

en ir

itzi

a: z

erde

ritz

ozu

irag

arki

ari

Spot

ak o

hiko

irau

pena

du,

bai

na la

burr

agoa

den

sen

tsaz

ioa

emat

en d

u, in

form

azio

zeh

atza

eta

sin

plea

em

aten

due

lako

. Hor

i da,

lehe

nik

usta

ldia

n on

dori

ozta

tzen

den

a. G

eroa

go, o

ngi p

ents

atu

eta

gero

, ask

oz g

ehia

go e

sate

n du

. Hor

i da

irag

arki

aren

lorp

en h

andi

enat

akoa

: zei

ner

raz

kont

atze

n di

tuen

hai

nbat

gau

za, e

ta z

ein

erra

z an

tzem

aten

ditu

gun,

kol

pe b

akar

bat

ean.

Spot

aren

buk

aera

art

e ez

dak

igu

zein

den

irag

artz

en d

en p

rodu

ktua

, mis

teri

oa m

ante

ntze

n du

, eta

nol

a eb

atzi

ko d

en z

ain

gaud

e. Z

irri

ndol

aked

o er

aztu

nak

Aud

iren

ana

gram

arek

in lo

tzen

dir

enea

n so

rpre

sa s

entit

zen

dugu

, eta

jarr

aian

esa

ten

dugu

: nos

ki, a

rgi d

ago!

Idei

a os

o on

gi g

ogor

atze

n da

.Sp

otea

n ez

da

auto

rik

erak

uste

n, e

ta e

z da

bat

ere

beh

arre

zkoa

, gilt

zeki

n na

hiko

a da

. Spo

ta h

asi b

ezai

n pr

onto

igar

tzen

dug

u au

tom

ozio

-m

undu

ko z

erba

it iz

ango

del

a. E

ta s

pota

buk

atze

an, e

z di

tugu

aut

oak

falta

n su

mat

zen,

gur

e m

emor

ian

badu

gula

ko a

rgi A

udi m

arka

ko a

utoe

nes

tiloa

eta

enp

resa

ren

estil

oa. A

udir

en a

nagr

ama,

gau

r eg

un o

so e

zagu

na d

a, o

so e

rraz

a go

gora

tzek

o, e

ta o

rain

spo

tare

n bi

tart

ez, g

ure

egun

erok

o zi

rrin

dola

sin

plea

reki

n pa

reka

tzea

n, a

skoz

ere

err

azag

oa. “

Nik

ere

, nir

e es

kuet

an, h

orre

lako

gilt

zarr

i bat

edu

ki d

ezak

et”.

Aud

ik k

alek

o je

nde

xum

eari

esk

aint

zen

dizk

io b

ere

auto

ak. B

aina

, ink

onfo

rmis

tak

dire

n ho

riei

, gor

antz

jotz

en d

uten

hor

iei (

eta

nork

ez

dugo

ra b

egir

a am

este

n?).

Spot

a bi

kain

a de

la u

ste

dut.


Bibliografia 88


Bibliografia 115

AUMONT, Jacques: La imagen, Editorial Paidos Ibérica, 2007.

VILLAFAÑE, Justo: Introducción a la teoría de la imagen, Ediciones Pirámide S.A., 2009.

ARNHEIM, Rudolf: Arte y Percepción visual:psocología del ojo creador, Alianza Editorial, S.A.,2002.

CARMONA, Ramón: Cómo se comenta un texto fílmico, Ediciones Cátedra, 1991.

DE ARIJÓN, Daniel: Gramática del lenguaje audiovisual.

DELEUZA, Guilles La imagen en movimiento, Paidós Ibérica, 1984.

GARCÍA SÁNCHEZ, J.L.: Lenguaje audiovisual, Pearson Alhambra, 1989.

HERNÁNDEZ CARRIÓN, Pedro: Imagen y sonido. Biblioteca de recursos didácticos. PearsonAlhambra, 1990.

PÉREZ TORNERO J.M.: La semiótica de la Publicidad. Análisis del lenguaje publicitario, ed. Mitre,1982.

SWAN, Alan: Bases del Diseño Gráfico, Editorial.Gustavo Gil, 1990.

ZUNZUNEGI, Santos: Pensar la imagen. Ediciones. Cátedra, S.A., 1989.

Web-orriak

www.publiTV.com

www.anuncios.com

www.anunciostv.wordpress.com

www.cortosytrailers.com

www.losmejoresanunciosdetelevision.com

www.youtube.com

www.primerplano.com

www.spotstv.com

www.buscacine.com

www.moviesounds.com

www.bandasonoras.com

www.cinefantastico.com

www.cortometrajes.org

www.euskalnet.net/metropolis

www.geocities.com/Hollywood

www.dreamers.com Komikiak eta zinema


ISBN: 978-84-457-3041-6

9 788445 730416

creo

SPOTSTOP Publizitatearen mintzaira...Albuma zuritutako gainazal leun bat zen, gainean idazteko...

Documents

Transcript of SPOTSTOP Publizitatearen mintzaira...Albuma zuritutako gainazal leun bat zen, gainean idazteko...