Shana Kaiser

ျဖစရပဥပမာေရးသားသမား -

Erik AsplundNeil BurronAndrew LimoS.Y. Quraishi

ဤလကစြစာအပသည ဒမကေရစႏင ေရြးေကာကပြအကအညေပးေရး ႏငငတကာအဖြ႔အစညး

(International IDEA)မ အဂၤလပဘာသာျဖင ထတေ၀ေသာ Social Media: A Practical Guide for

Electoral Management Bodies” အားတကရက ျမနမာျပနဆထားျခငးျဖစပါသည။ ဤစာအပအား

ဘာသာျပနဆရာတြင International IDEA (ျမနမာ)မ အတကႏငဆး မရငးအဓပၸါယ မထခကေစရန

အားထတၾကးပမးထားပါသည။ သ႔ေသာ ဘာသာျပနဆမႈတြငကြလြခ႕ယြငးခက တစစတစရာရခပါက

မရငး အဂၤလပဘာသာျဖင ထတေ၀ထားေသာ စာအပတြင ေဖာျပခကမားကသာ ကးကားရနျဖစပါသည။

စာဖတသအေနျဖင ဤဘာသာျပနဆမႈ၏ အရညအေသြးႏင တကမႈတ႔အေပၚတြင အၾကျပခကတစစ

တစရာရပါက ေဖာျပပါ အးေမးလလပစာ info-myanmar@idea.int သ႔ ေပးပ႔မညဆပါလင

International IDEA မ ၀မးေျမာက၀မးသာ ၾကဆပါသည။

ဤစာစဥအားလးကေသာလညးေကာငး တစစတတစပငးေသာလညးေကာငး ဘာသာျပနဆရန

(သ႔) ကးယရန ခြငျပခကေတာငးခလပါက ေအာကပါလပစာအတငးေတာငးခႏငပါသည။

ယခပႏပထတေ၀ျခငးသည တကေသာ အမးသား သ႔မဟတ ႏငငေရး အကးစးပြားအေပၚ

မချခငးမရပါ။ ဤစာအပတြငေဖာျပထားေသာအယအဆမားသည International IDEA၊ ယငး၏

ဘတအဖြ႔ သ႔မဟတ အဖြ႔၀ငႏငငမားေကာငစ သ႔မဟတ ဘ႑ာေငြေထာကပသမား ေကာငစတ႔၏

အျမငမား၊ သးသပခကမားက ကနးေသေပါက ကယစားျပေဖာျပေပးျခငးမရပါ။

International IDEAStromsborgSE-103 34 Stockholm SwedenPhone: +46-8-698 37 00Fax: +46-8-20 24 22Email: info@idea.int

Website: http:// www.idea.int

ဒမကေရစႏင ေရြးေကာကပြဆငရာ ပပးေရး ႏငငတကာအဖြ႔အစညး INTERNATIONAL IDEA (Myanmar)Room 5C, Yatha Condominium, 458-460,Corner of Mahabandoola Rd and 31st Street, Pabedan Township, Yangon, MyanmarTel: 01-389202, Fax: 01-389202

Email: info-myanmar@idea.int

Graphic design by: Original Eva Alkmar ISBN: 978-91-87729-74-4

3

လြနခေသာ ႏစအေတာၾကာမစၿပး လမႈဆကဆေရးတြင ဆရယ

မဒယာသည တစျဖညးျဖညး အေရးၾကးေသာ အခနးက႑တစခ အျဖစ

ေနရာယလာသည။ Facebook, Twitter, Youtube, WordPress စသည

ဆရယမဒယာ စာမကႏာအသစမား ဒဂစတယကမၻာထသ႔ ဝငေရာက

ျခငးႏငအတ သတငးအခကအလကမား ဖနတးမႈႏင သးစြမႈပစသည

လညး ေျပာငးလခပါသည။ သတငးအခကအလကက “တရား၀င

သတငးရငးျမစ”မတစဆင တစလမးသြားျဖန႔ခမႈမသည တဥးခငးစ

(သ႕မဟတ) အပစတစစကျဖစေစ သတငးတစခက ထတလပၿပး

အြနလငးအသးျပသမားက မေ၀ျခငးျဖင ၎တ႔သညထတလပသလညး

ျဖစ သးစြသလညးျဖစလာၾကပါသည။

ဤသ႔ျဖစလာေသာေၾကာင ျပညသလထသည တရား၀ငအဖြ႕

အစညးမား၊ အငစတကးရငးမားက အြနလငးတြင တကၾကြစြာလႈပရားၾက

ရန ေမာလငလာၾကၿပး သတငးအခကအလကမားက ၎တ႔ကယတင

တကၾကြစြာ လႈပရားေနၾကေသာ ဆရယမဒယာမားမ တစဆငျဖန႔ျဖး

ၾကရနလလားလာၾကသည။ ေရြးေကာကပြေကာမရငမားသညလညး

ခြငးခကမဟတပ ဆကစပပတသကမႈရေနေစရန ျပညသလထ၏

ေျပာငးလလာေသာ ေတာငးဆခကမားက တန႔ျပနရမညျဖစသည။

ထ႔အျပင ဆရယမဒယာနညးလမးမားက ထထေရာကေရာက အသးခ

ျခငးျဖင ၎တ႔အတြကလညးအကးေကးဇးမား ရရႏငပါသည။

ဤလမးညႊနခကသည ေရြးေကာကပြေကာမရငမားက ေရြး ေကာ

ကပြျဖစစဥတစေလာကလးတြင ဆရယမဒယာမားက အသးၿပၿပး မ

ဆႏၵရငမားႏင မညကသ႔ပးေပါငးေဆာငရြကရမည၊ ဆကသြယေရးက

မညသ႔ျမငတငရမည၊ ရပရြာအသငးအ၀ငးမားႏင မညသ႔ဆကဆရမညက

ေဖာျပထားပါသည။ ေရြးေကာကပြေကာမရငမား ဆရယမဒယာ စာမကႏာ

4

မားက စတငအသးျပသညအခါ ထညသြငးစဥးစားရမည အရာမားႏင ေရြးေကာကပြျဖစစဥ

တစေလာကလးတြင ဆရယမဒယာမားက မညသ႔ထေရာကစြာ အသးျပႏငေၾကာငး ကလညး

ေဖာျပထားပါသည။ ဤလမးညႊနခကက ေရြးေကာကပြကာလတစေလာက ဆရယမဒယာက

အသးၿပျခငးဆငရာ မတဆကနဒါနးအျဖစလညးေကာငး၊ ဆရယမဒယာက စတငအသးျပ

ေသာ ေရြးေကာကပြ ေကာမရငမားအတြကလညးေကာငး၊ ဆကသြယေရးနညးလမးသစမားက

တန႔ျပနရနအတြက စဥးစားစရာအျဖစ ေလလာခငသမားအတြကလညးေကာငး၊ ထေရာက

ေသာ ဆရယမဒယာ မဟာဗဟာမား ေရးဆြႏငရန အတြကလညးေကာငး၊ မဒယာမဟာဗဟာ

မားတြင ဆရယမဒယာမားက မညသ႔ထညသြငးရမညကလညးေကာငး ေဖၚျပထားပါသည။

ဆရယမဒယာမားသည မဆႏၵရငမား၏ သတငးအခကအလကမားႏငပတသက၍

အလြနအေရးၾကးေသာ အခနးက႑တြငပါရပါသည။ ေရြးေကာကပြေကာမရငမားသည

မဆႏၵရငမားက လကလမးမရနလအပျပး ငယရြယေသာမဆႏၵရငမားမာ ဆရယကြနရကမား

တြငတကၾကြစြာပါ၀ငေလရပါသည။ ထ႔ေၾကာင ဆရယမဒယာသည မဆႏၵရငပညာေပးလပ

ငနးမားအတြက ထေရာကေသာကရယာတစချဖစျပး မဆႏၵရငမား သတငးအခကအလက

မားရရေစရနႏင ၎တ႔၏ မေပးခြငက ထေရာကစြာအသးျပႏငရန အသးျပႏငပါသည။

ဒစဂစတယေခတတြင ဆရယမဒယာသည ေရြးေကာကပြေကာမရငမားအတြက မဆႏၵရင

ပညာေပးလပငနးမားအတြက အလြနတနဖးၾကးၿပး ထေရာကေသာ အလားအလာေကာငး

သညနညးလမးတစချဖစပါသည။

အငတာေနရငနယ အငဒယာ

5

6

7

AEC Australian Electoral Commission (ၾသစေၾတးလားေရြးေကာကပြေကာမရင)CNE Consejo Nacional Electoral (Colombia) EMB electoral management body (ေရြးေကာကပြစမခန႔ခြမႈအဖြ႕) EUR EuroGEO Global Electoral OrganizationsIEBC The Independent Electoral and Boundaries Commission of Kenya (ကငညာႏငငလြတလပေသာေရြးေကာကပြႏင နယျခားေဒသေကာမရင)International IDEA Internaitonal Instutute for Democracy and Electoral Assistance (ဒမကေရစႏငေရြးေကာကပြဆငရာအကအည ေပးေရးႏငငတကာအဖြ႕)JNE Jurado Nacional de Elecciones (Peru)ONPE Oficina Nacional de Procesos Electorales (Pero)RNEC Registraduria Nacional del Estado Civil (Colombia)UGC user-generated content UNDP United Nations Development Programme

8

9

၂၀၀၈ ခႏစ ၾသဂတလအတြငးတြင အသးျပသည လဥးေရေပါငး

သနး ၁၀၀ ရၿပဟ Facebook က သတငးထတျပနခသည။ ၄ႏစေကာ

ၾကာၿပးေနာက ၂၀၁၂ ဒဇငဘာလအတြငး ေန႔စဥပမန သးစြေပါငးပမးမ

၆၁၈ သနးထတးလာချပး လစဥသးစြသေပါငး ၁.၀၆ ဗလယအထ တးၿမင

လာခသည။ (ပမနသးစြသဆသညမာ Facebook ကမတပတင၍ log in

၀ငျပး ဆဒအတြငးသ႔ ၀ငေရာကသမားက ဆလသည။ ေအာကပါဇယား

၁ မ ၅ အထကၾကညပါ)။ ၂၀၁၂ ပထမ သးလပငးအတြငး Facebook

အသးျပသမားမ Like လပျခငး၊ ေ၀ဖနခကေပးျခငး ပမးမ ၃.၂ ဗလယ

ေကာ ေန႕စဥရရသညဟ Facebook ကမၸဏမာ ေၾကာျငာခကထတျပန

ခပါသည။ အလားတTwitter အသးျပမႈစတငခသည ၂၀၀၆ ခႏစ

မတလမစ၍ Twitter အသးျပသေပါငးမာလညး အရနအဟနျဖငတးတ

ကလာခသည။ ၂၀၁၃ ခႏစ ကနးဂဏနးမားက ေန႔စဥ Twitter က

သးသေပါငးခန႔မနးေျခ သနး ၅၀၀ ရသညဟ ဆသည။ (USSEC Twitter)

ဂရပဖ ၁ - ကမာၻတစ၀မး တတၾကြစြာအသးျပသမား (သနးေပါငး)

10

ဂရပဖ ၂ - အေမရကနႏင ကေနဒါမ

တတၾကြစြာအသးျပသ (သနးေပါငး)

ဂရပဖ ၄ - အာရမ တတၾကြစြာအသးျပသ

(သနးေပါငး)

ဂရပဖ ၃ - ဥေရာပမ

တတၾကြစြာအသးျပသ (သနးေပါငး)

ဂရပဖ ၅ - ကနကမာၻတစလႊားမ

တတႀကြစြာအသးျပသ (သနးေပါငး)

* ဥေရာပတြင ရရားႏင တရကတ႔မ အသးျပသအားလး ပါ၀ငသည။

*ကနကမာၻတစလႊားတြင အာဖရက၊လကတငအေမရကႏင အေရ႕အလယပငးေဒသတ႔ ပါ၀ငသည။

*အာရတြင ၾသစေတးလႏင နယဇးလနတ႔မ အသးျပသအားလးပါ၀ငသည။

Source: United States Securities and Exchange Commission Form 10-k—Facebook,<http://investor.fb.com/secfiling.cfm?filingID=1326801-13-3&CIK=1326801>

၂၀၁၃ ခႏစ ႏ၀ငဘာလတြင ရယသည။

ကနးဂဏနးအခကအလကမားက ဆရယမဒယာကြနယကက လႀကကမားမႈ တးပြား ျခငးႏင ရယသးစြႏငမႈက အေလးထားေဖာျပေနၿပး၊ ျပညသမားအၾကား ဆကသြယမႈႏင သတငးအခကအလက မေ၀မႈနညးလမးမား ေျပာငးလလာေနသညကလညး ျပသေနေပ သည။ တတၾကြေသာ လမႈကြနယကမားသည ႏငင၏နယနမတမားကေကာလြနၿပး တကႀကး မားအထျပန႔ႏ႔ကာ ကမာၻတစ၀မးမ အမနတကယအေျခအေနမာက အသးျပသမားႏင ထစပ

11

ႏငေအာင ေဆာငကဥးေပးပါသည။ သတငးအခကအလကမားက မညကသ႔ရရသည၊ ထတျပနသည၊ ဆကလကေဆာငရြကျခငးႏင တန႔ျပနေဆာငရြကမႈတြင ဆရယမဒယာ ၏သကေရာကမႈသည ဆငကျဖစစဥတစခအျဖစ ဆကတကျဖစေပၚေနၿပး၊ အဆပါ သတငးဆကသြယေရးနညးလမးသစမားက အသးျပရနသငယေသာ အငစတကရငးမားသည သတ႔၏ပရတသတမားေတာငးဆမႈက ပ၍ထထေရာကေရာက ျဖညဆညးေပးႏငလမမည။

ေရြးေကာကပြဆငရာလပငနးစဥမားအေပၚ ၿပညသမား၏အၿမငသေဘာထားမားႏင နားလညထားပ၊ ထေဘာငအတြငးမ လပငနးစဥမား၊ လပရားမမားက ေဆာငရြကပသည ေရြးေကာကပြ ေအာငၿမငၿခငးထမတစဆင ေရြးေကာကပြေကာမရင၏ေအာငၿမငၿခငးအတြက လြနစြာ အေရးၾကးပါသည။ မဆႏၵရငမား အေရးႀကးေသာ အခကအလကမားရရရန၊ မဆႏၵ ရငမားႏငဆကဆေရးတးျမငရန ေရြးေကာကပြေကာမရငတစခက ေသခာေအာငအေျခခကေသာနညးလမးမားထကတစခမာ ႏစလမးသြားဆကဆေရးတစခကဖြငလစၿပး ထနးသမးသြားရနျဖစ သည။(International IDEA 2006a: 210)ယငးသ႔ ႏစလမးသြားဆကဆေရးသည ဆရယ မဒယာက ေသခာစြာစဥးစားၿပး မဟာဗဟာကကအသးၿပျခငးေၾကာင ပမလြယကလာသည။

ဆရယမဒယာႏင လကရအသးျပေနၾကေသာ အၿခားလႀကကမားေသာ စာမကႏာ မားအေၾကာငးက ဤလမးညႊနခကတြင ရငးလငးေဖၚၿပထားပါသည။ ထ႔ေနာက ဆရယမဒယာ ကအသးၿပၿပး မဆႏၵရငမားႏင ဆကသြယေဆာငရြကခသည ကမာၻတဝမးတြငရေသာ ေရြးေကာကပြေကာ မရငမားေတြ႕ရခသည အကးေကးဇးတစခ႕က ေဖာျပထားသည။ နညးလမးမနေသာ ဆရယမဒယာတခေရးဆြရာတြင အသးၿပေသာ အစတအပငးမားႏငလပ ေဆာငခကမားက မညကသ႔စတငရမညက ေဖၚၿပထားပါသည။ ထေနာက ေရြးေကာကပြ ေကာမရငမား ဆရယမဒယာမဟာဗဟာတစခက စတငေရးဆြရာတြင သတထားသငေသာ အရာမားက ေဖၚျပထားပါသည။ ေနာကဆးအေနျဖင ေရြးေကာကပြေကာမရငမားသည ေရြး ေကာကပြျဖစစဥတစေလာကလးတြင သတမတထားေသာ မဆႏၵရငမားႏင ဆကသြယႏင မည နညးလမးမားအတြက အႀကညဏတစခ႕က တငျပထားသည။

အခနး ၁

အခနး ၂

အခနး ၃

ဆရယမဒယာ မတဆက နဒါနးေရြးေကာကပြေကာမရင မားအတြက ဆရယမဒယာ ၏ အကးေကးဇးမား

ဆရယမဒယာ မဟာဗ ဟာတြင ပါ၀ငသည အခကအလကမား ဆရယမဒယာ မဟာဗ ဟာေရးဆြသည လပငနးစဥ

လပငနးစတငရနအတြက စဥးစားသငသညအခကမား ေရြးေကာကပြျဖစစဥ တစေလာကလးတြင ဆရယမဒယာက အသးျပျခငး

12

13

ဆရယမဒယာအတြက အဓပၸါယဖြငဆခကမား အမးမးရ

ေသာလညး ေယဘယနားလညထားသညမာ အသးျပသကယတင ထတ

လပေသာ အေၾကာငးအရာမား (User Generated Content – UGC) ႏင

ဆကသြယေရးမ တစဆငအငတာနကအေျခခ သ႔မဟတ မဘငးဖနး

အေျခခႏစလမးသြား ဆကဆေရးကခြငျပေသာ စာမကႏာမားျဖစသည။

သ႔ျဖစ၍ ဆရယမဒယာသည သတငးအရငးအၿမစတခထမလာေသာ

သ႔မဟတ အေျခစကထားေသာ အငတာနကစာမကႏာတခတညးမ

ထတလႊငေသာ မဒယာမဟတပါ။ ယငးသည အသးျပသမားက သတငး

အခကအလကမားဖနတးရန ခြငျပထားသလ သတငးအရငးအျမစႏင

ျပနလနဆကသြယႏငရန ခြငျပထားေသာ မဒယာျဖစသည။

ဆရယမဒယာသည အငတာနကက ၾကားခနယအျဖစ ထားရေန

ေသာလညး အငတာနကဆဒမားအားလး သည ဆရယမဒယာျဖစသညဟ

သတမတလ႔မရႏငပါ။ အခ႕ေသာ ဝကဆဒမားသည လာေရာကဖတရ

ေသာ ပရသတအတြက မတခကကြနမန႔ေပးႏငရန ခြငျပထားၿခငးမး

မရပါ။ သ႔ေသာ အျခားဆဒမားသည ဖတရႈ႕သမားက ေ၀ဖနခကမား

ေရးသားရန ခြငျပသည။ ဒတယအမးအစားသည သတငးရငးျမစေနရာႏင

ျပနလနဆကသြယမႈက အတငးအတာတစခအထ ခြငျပေသာလညး

၎တ႔က ဆရယမဒယာစာမကႏာအျဖစ ယခလမးညႊနခကတြင မသတ

မတပါ။

14

လကတေလာ ဆရယမဒယာစာမကႏာတစခ႕မာ Facebook, Twitter, Instagram,

Youtube, Bambuser, Vimeo, Blogs, Flickr, LinkedIn, and Google+ တ႔ျဖစသည။

အၿခားေသာႏငငမား သ႔မဟတ ေဒသမားတြင လႀကကမားေသာ စာမကႏာမားမာ Cloob

(အရန)၊ ဘရာဇး၊ Orkut (ဘရာဇး၊ အႏၵယ)၊ Cyworld (ေတာငကရးယား)၊ Frienster

(အေရ႕ေတာငအာရ)၊ Grono.net (ပလန)၊ Hi5 (အာရတစတတပငး၊ အာဖရက အလယပငး

ႏင လကတငအေမရက)၊ mixi (ဂပန)၊ Spaces (ရရား)ႏင Sinaweibo (တရတျပညမႀကး)

တ႔ျဖစသည။ ၎စာမကႏာမားအၿပင ဆရယမဒယာထတလႊငမႈမားက စာမကႏာအမးမးႏင

ခနဆကထားေသာ (ဥပမာ Threadsy, HootSuite, Buffer etc.) ကသ႔ ေရးဆြထားေသာ

စာမကႏာ အမးမး၊ အသးျပသေတြက တန႔ျပနမႈေပးႏငသည ဆရယမဒယာေဆြးေႏြးမႈမားက

ေစာငၾကညေလလာရန အကအညေပးေသာ ေဆာဖ၀လမား (ဥပမာ Tweetdeck, Meltwater

buzz စသည)လညး ရေနသည။ (တစခ႕ လသမားေသာ ဆရယမဒယာစာမကႏာမား၏

အတခပေဖာျပခကမားက ေနာကဆကတြ (၁)တြင ေတြ႕ႏငပါသည။)

ေရြးေကာကပြ လပငနးစဥမား တရားဥပေဒႏငအည ထထေရာကေရာက ဂဏသကၡာ

ရရလပေဆာငႏငရနအတြက ေရြးေကာကပြေကာမရငမားက ေသခာေအာငေဆာငရြကရန

အေရးႀကးပါသည။ မဆႏၵရငမားသည ေရြးေကာကပြဆငရာ လပငနးစဥမားႏင ေရြးေကာကပြ

ေကာမရငမားက တာ၀နခ လပကငေဆာငရြကရမည အခကမားက ေသခာစြာသရေစရန

ေကာမရငမားက ေသခာေအာငေဆာငရြကရနလညး တာဝနရပါသည။ ေရြးေကာကပြေကာ

မရငမား၏ အခနးက႑ႏငလပငနးတာ၀နမားသည ေရြးေကာကပြလပငနးစဥမားက စမ

ခန႔ခြမႈအတြကရထားေသာ လမးညႊနစညးမဥးစညးကမးမားႏင ဆကစပလကရပါသည။

သးျခားလြတလပျခငး၊ ဘကမလကရျခငး၊ ေရြးေကာကပြေကာမရင၀နထမးမား ဂဏသကၡာရ

ျခငးႏငအတ ပြငလငးျမငသာမႈရရျခငး၊ စြမးေဆာငရညရျခငး၊ လပငနးဆငရာ ကၽြမးကငမႈ

ရျခငးႏင ၀နေဆာငမႈေပးျခငးက ဥးထပထားေသာ ကင၀တတ႔ ျဖစပါသည။ (International

IDEA 2006a: 22) ၾကးထြားလာေနေသာ ဆရယမဒယာမားကေပးအပသည နညးစနစသစမား

ႏင စာမကႏာသစမားသည သမားရးက လထခညးကပနညးမားႏငေပါငးစပလက အဆပါ

စညးမဥးစညးကမးမားက ေရြးေကာကပြေကာမရငမားက တတကကလကနာေစရန

အေထာကအကေပးရာတြင အေရးႀကးေသာ အခနးက႑တြငရလာပါသည။

ပါ၀ငပတသကသမားက ေရြးေကာကပြေကာမရငမား၏ အခနးက႑ႏင လပငနးမား

15

က ပမနားလည လာေလေလ ထေကာမရငမား၏ဂဏသကၡာႏင လပငနးထေရာကမႈပမၾကး

မားလာေလေလျဖစသည။ (International IDEA 2006a: 26)

လကရအခနတြင ေရြးေကာကပြေကာမရငအနညးငယသညသာ ဆရယမဒယာပစ

တစမးမးက အသးျပၾကသည။ ၂၀၁၃ ခႏစ ေအာကတဘာလတြင အငတာေနရငနယ

အငဒယာက ေျမပေလကငခနး၊ ကမၻာလးဆငရာေရြးေကာကပြေကာမရငမားႏင ၎တ႔၏ဆ

ရယမဒယာမားအသးျပပေလလာခကက ျပလပချပး ႏငငေပါငး ၁၇၂ ႏငင၊ ေဒသၾကးမား

အနက ေရြးေကာကပြေကာမရင ၅၅ ခတြငသာ (၃၁.၉ ရာခငႏႈနး) Facebook စာမကႏာမားရျပး

ထ ၅၅ ခအနက ၄၉ ခကသာ လကရ Facebook လႈပရားမႈမားက အသးျပသညလကၡဏမား

ေတြ႕ရသည။ Twitter လညး ထ႔နညးတျဖစျပး ေရြးေကာကပြေကာမရင ၄၇ ခ (၂၇ ရာခငႏႈနး)

တြငသာ Twitter accounts မားေတြ႔ရသည။ Twitter ´ေနာကလက´ အေရအတြကမာ

၂၅၀,၁၁၇ (လကတငအေမရကႏငငမားသည Twitter ကတကၾကြစြာအသးျပၾကသည။)

မသည ႏစေယာကသာရသညအထ ေတြ႔ရသည။

တငးျပည/ေဒသၾကးအလက

‘likes’ ရေသာ အေရအတြက

တငးျပည/ေဒသၾကးအလက

‘likes’ ရေသာ အေရအတြက

အာဖဂနနစၥတန

အယေဘးနးယား

အာေမးနးယား

ၾသစေတးလ

အေကြေဒါ

အဂစ

အယလဆာေဗးဒ

အကစတးနးယား

၂၁၀၀

၈၂၂

၃၇

၁၉၀၈၃

၂၈၃၂၂

၁၂၃၆၉၄

၂၀၃၇၃

၃၇၀၈

16

တငးျပည/ေဒသၾကးအလက

‘likes’ ရေသာ အေရအတြက

တငးျပည/ေဒသၾကးအလက

‘likes’ ရေသာ အေရအတြက

အဇာဘငဂန

ဘာရနး

ဘဂၤလားေဒရ႕

ဘတန

ေဘာကစ၀ါနာ

ကလဘယာ(စအနအး)

ကလဘယာ

(အာလအနအးစ)

ေကာစတာရကာ

ဒမနကန သမၼတႏငင

၉၇၈

၁၅၇၆၆

၂၁၀

၆၃၀

၉၈

၅၀၈၃

၈၄၀၂

၁၇၃၅၆

၆၁၈၂

ဖဂ

ဖငလန

ျပငသစ

ေဂာဂယာ

ဂါနာ

ဟြနဒးရကစ

အႏၵယ

အငဒနးရား

အရတ

Isle of Man

၁၀၆၃

၇၄၁၀

၅၈၂၄

၁၇၉၀၁

၂၈၀၆၈

၃၉၅၀

၁၉၃၁

၁၅

၁၃၆၆၃

၈၃

ထအေရအတြကမားက ေရြးေကာကပြေကာမရငမားသည ဆရယမဒယာက အသးျပမႈ

တစခႏငတစခ ကြာျခားခကၾကးမားေၾကာငးျပသရမမက ေရြးေကာကပြေကာမရငမားႏင

သတ႔၏ အြနလငးေနာကလကမားအၾကား ထေတြ႕ဆကဆမႈအဆငသည ေယဘယအားျဖင

အလြနမျမငမားေၾကာငးလ ေဖၚျပသည။ အမနစငစစမ ေရြးေကာကပြေကာမရငမား၏

Facebook စာမကႏာမားေပၚတြင အသးျပသမားက post တငေနေသာအခနမားတြင ေရြးေ

ကာကပြေကာမရငမား၏လႈပရားမႈထက အသးျပသမား၏လႈပရားမႈမားက ပမားေၾကာငး

ေတြ႕ရသည။ ဤအခကက ေရြးေကာကပြေကာမရငမားသည Facebook ကအသးျပ၍ ပရ

သတမားႏငထေရာကစြာထေတြ႕ဆကဆမႈမားမရေၾကာငးညြနျပေနသည/

17

တငးျပည/ေဒသၾကးအလက

‘likes’ ရေသာ အေရအတြက

တငးျပည/ေဒသၾကးအလက

‘likes’ ရေသာ အေရအတြက

ဂေမကာကငညာကဆဗေမာလဒကမကဆက(အငအကဖအး) ေမာဒဗာသမၼတႏငငနမးဗးယားနေပါနယသာလနနယးဇလနႏငဂးရးယားပါလကစတငးနယေျမ - အသမးပကခပနားမား

၅၈၂၇၂၃၃၆

၇၇၇၁၀၅၆

၄၃၉၁၆

၇၀၇၅၇၆၈

၂၄၁၁၃၃၀၇၄၂၇၅၇၆၁၇၇

၂၃၃၀၆

ပါရာေဂြးပရး (ေဂအနအး)ပရး (အအနပအး)ပရတရကရ၀မဒါေတာငလစယာအာဖရကဆြစဇာလနတဘက (ျပညပေရာက) တဂတနးရားဥရေဂြးဇမဘယာဇငဘာေဘြ

၅၉၀၅၉၆၈၉

၃၆၁၈၆၁၀၀၄၂၅

၁၄၁၄၈

၁၁၉၆၂၀၈၂၅၆၂၆

၉၀၅၈၃၇၆

၂၃၄၂၉၀၉၅၉

ေျမပေလကငခနးက ေရြးေကာကပြေကာမရငမား၏ စာျဖငေရးသားထားေသာ ကမၻာ

လးဆငရာ ေလလာခကမားက ထပေဆာငးပပးေပးထားသည။ ထေလလာခကမားအား တ႔

18

ျပနမႈမားအရ ေရြးေကာကပြေကာမရငမားသည ဆရယမဒယာမားက ေရြးေကာကပြစမခန႔ခြမႈ

မားအေပၚ သကေရာကလာသညရႏငေသာ အကးေကးဇးမားႏင ျဖစေပၚလာႏငေသာ

စမေခၚမႈမားက အသားေပးေဖၚျပထားၾကသည။ ရႏငသည အကးအျမတမားက ကယျပန႔

ေသာ အမးအစားသးမးျဖင အပစဖြ႔ေဖၚျပႏငပါသည။ (၁) မဆႏၵရငမားႏင ပ၍ လြယကစြာ

ဆကသြယႏငျခငး၊ (၂) ပရတသတ အသစမားႏင ဆကသြယႏငျခငး (၃) ပြငလငးျမငသာမႈႏင

သတငးရယႏငမႈ တးတတေကာငးမြနျခငးတ႔ျဖစသည။ ေရြးေကာကပြေကာမရငမားက ေဖၚ

ထတလာေသာစမေခၚမႈမားႏငပတသက၍ ဤလမးညႊနေနာကပငးတြငေဆြးေႏြးသြားပါမည။

စစတမးက တန႔ျပနသမား၏ အေၾကာငးျပနၾကားခကမားတြင ပြငလငးေသာေဆြးေႏြး

မႈမားမတစဆင မဆႏၵရငမားႏငဆကသြယႏငျခငးသည ဆရယမဒယာစာမကႏာမားက

အသးျပျခငး၏ အဓက အကးေကးဇးျဖစသညဟ

ေရြးေကာကပြေကာမရငမားက ယၾကညၾကသညမာ

ထငရားသည။ သတငးစကားတစခက အလငအျမန

ျဖန႔ေ၀ရန လအပလင ေရြးေကာကပြေကာမရငသည

မဆႏၵရငမားက တကရကဆြကသြယႏငသည လမး

ေၾကာငးတစခရရၿပး အဆပါအေရးႀကး သတငးအခက

အလကက မဆႏၵရငမားကလညး ၎တ႔၏ ဆက၍

ဆကကာ ျပန႔ႏ႔သြားေသာ ျဖစစဥျဖစသည ဆရယ

မဒယာကြနယကမားတြင ျပနလညမေ၀ႏငပါသည။

အလားတ အေရးႀကးသညအခကမာ ဆရယ

မဒယာစာမကႏာမားမတစဆင မဆႏၵရငမားထမ

စေဆာငးႏငသည အခနႏငတေျပးည ျဖစေနေသာ

သတငးအခကအလကမားျဖစသည (ဥပမာ ၁ က

ၾကညပါ)။ ဥပမာ ဆရယမဒယာ စာမကႏာမားမ တစ

ဆင ကေနဒါ ေရြးေကာကပြေကာမရငသည မဆႏၵရင

ကဒျပားမားက အခ႕ေနရာတြင ျဖန႔ေ၀ထားျခငး မရ

ျခငး ကသ႔ေသာျပာနာမားက ေထာကလမးသရႏင

ျပး သတငးေပးပ႔ခကမား၏ တကမနကနမႈက အတညျပႏငသညအျပင ၎တ႔၏ ကြငးဆငး

ေဆာငရြကေနေသာ၀နထမးမားက သငေတာေသာအေရးယေဆာငရြကမႈမားျပလပရန

ဆရယမဒယာသည “သတငးအခက

အလကမား ေပးပ႔ရသကသကမဟတ

ပ ျပညသမားႏင ေဆြးေႏြးႏငေသာ၊

ဆကသြယႏငေသာ နညးလမးတစခ”

ျဖစပါသည။ (ေနာေ၀း)

ဆရယမဒယာသည “သတငးအခက

အလကမားက လြယကလငျမနစြာ

ျဖန႔ခႏငၿပး ေရြးေကာကပြျဖစစဥမား

တြင မဆႏၵရငမား၊ အျခားေသာ သက

ဆငသမားထမလညး သတငးအခက

အလကမားရရႏငပါသည။” (ေပၚတဂ)

ဆရယမဒယာသည “သတငးအခက

အလကမားက ကယကယျပန႔ျပန႔

ျဖန႔ခႏငၿပး ခကခငးတန႔ျပနမႈမားက

ရရရန” ေရြးေကာကပြေကာမရငမားက

ကညပါသည။ (ေဘာကစ၀ါနာ)

19

ညြနၾကားႏငသည။ ထ႔အျပင ဆရယမဒယာမားေၾကာင `ပါ၀ငပတသကသမား´၏ အျမင

မားႏင စတ၀ငစားမႈမားႏငပတသက၍ အခနႏငတေျပးညသတငးအခကအလကမား ရရႏင

သည `အခြငအေရး´ရရေၾကာငး ကေနဒါေရြးေကာကပြေကာမရငက အစရငခသည။ ပရတ

သက၏အသကနားေထာငႏငျခငးႏင ဆရယမဒယာစာမကႏာမားတြင တငထားေသာ သတ႔

၏လလားခကမား၊ သေဘာထားမားကနားလညႏငျခငးသည ဆရယမဒယာအသးျပျခငး၏

အဓကကေသာ ေအာငျမငမႈမားျဖစျပးဤအခကက ေလာမတြကသငေပ။

ဥပမာ ၁ - အႏၵယႏငငတြင ဆရယမဒယာမတစဆင အခနန႔တေျပးညေပးပ႔လာေသာ သတငးတစခက တန႔ျပနေဆာငရြကျခငး

ဆရယမဒယာ၏ ထငရားေသာအကးေကးဇးတစခမာ အျခားမဒယာတစခခ၏ ၾကားခ

ျခငးမရပ ပရတသတႏင ခကခငးတကရကဆကသြယႏငျခငး ျဖစသည။ ဆရယမဒယာ၏

အသး၀ငမႈအျဖစ သတငးအခကအလကမားက အခနႏငတေျပးည ေပးပ႔ႏငျခငးႏင တန႔ျပနမႈ

မားက ခကခငးျပလပႏငေၾကာငးက ႀကမဖနမားစြာ သကေသျပၿပးျဖစသည။ တစစတစေယာက

သည အေၾကာငးအရာမားက ျဖစပကေနသညအတငး သရရသည။ အႏၵယႏငငရ လြတလပ

ေသာ ေရြးေကာကပြေကာမရင၏ ေကာမရငနာမငးႀကးေဟာငးအေနျဖင ကၽြႏပရညညြနးေျပာ

ၾကားခငသည ျဖစရပတစခမာ ၂၀၁၂ ခႏစ မတလတြင ဥတာပရာေဒရ႕ ျပညနယက မ

ေရတြကသညစငတာတစခတြင အလြနအရပဆးသည ျဖစရပတစခက Twitter ကတစဆင

ကၽြႏပသရခရပျဖစသည။ ထေန႔ညပငး မအႏငအရႈးရလာဒေၾကညာရနအတြက မဆႏၵနယ

ႏစနယသာ ကနရေတာသညအခနတြင ကၽြႏပအမျပနခသည။ မၾကာခငမာပင Twitter မ

တစဆင “ေဒါကတာ ကြာရငရ … မေရတြကသညစငတာ အျပငဖကမာ အႀကမးဖကလအပစ

တစစရ႕ ၀ငးထားျခငးခေနရေသာ သတငးသမားမားက ကယတငဖ႔ ခငဗားဘာလပေနသလ”

ဆတ ေမးျမနးမႈက ေတြ႕ရလကရပါတယ။ ကၽြႏပရေနစဥအခနက ထကသျဖစရပ ျဖစပြားေန

ေၾကာငး ေရြးေကာကပြအရာရမားက ကၽြႏပထသတငးပ႔ျခငးမရခ၍ မညသညသလြနစမ မရရ

ခပါ။ ကၽြႏပတ႔ သကဆငရာေခါငးေဆာငက ဆကသြယေျပာဆခရာ ထေခါငးေဆာငမ သ႕ရ႕

ေနာကလကမားအား ပတဆ႔ထားမႈမားက ခကခငးဖယရားေပးရန ေျပာဆချခငး သ႔မဟတ

ထအႀကမးဖကသမားက ပါတမထပပယျခငးတ႔က လပေဆာငခသည။ ယငးျဖစရပသည

အလြနအေရးႀကးေသာ အေျခအေနတစရပကအခနမ ေျပာငးလလကႏငေသာ ခကခငးအကး

သကေရာကမႈတစခ ရခသည။

ေဒါကတာ အကစ. ၀င. ကြာရငရ၊

အႏၵယႏငငလြတလပေသာ

ေရြးေကာကပြေကာမရင၏ ေကာမရငနာေဟာငး

20

ေရြးေကာကပြေကာမရငမားက မဆႏၵရငမားႏငသမားရးက ဆကသြယမႈနညးမား

အျပင ဆရယမဒယာမားက တနဖးရေသာနညးလမးမားက ထပေဆာငးေပးသည။ ေရြး

ေကာကပြေကာမရငတစခႏင မဆႏၵရငမားအၾကား တကရကဆကသြယေရးလမးေၾကာငး

မားသည ေရြးေကာကပြေကာမရငမားအတြက မရမျဖစလအပေၾကာငး ကာလၾကာျမငစြာအ

သအမတျပထားျပးျဖစသည။ ထနညးလမးမားထတြင တကရကတယလဖနးဆကျခငး၊ လ

ထသတငးစစမးေရးစားပြမားထားေပးျခငး၊ ေစး၊ ေစး၀ယစငတာမား သ႔မဟတ လမးပနး

ဆကသြယေရး အခကအခာေနရာမားတြင အၾကေပးေသတာမားထားေပးျခငး ေရဒယႏင

တဗြအစအစဥမား၊ ေကာမရငအဖြ႕၀ငမားကယတင တတေရာကသည “ၿမ႕ေတာခနးမ”တြင

ျပညသႏငေတြ႕ဆပြမား ျဖစသည။ (International IDEA 2006a: 207) အဆပါ နညးလမးမား

သည အစဥအလာအရ လထႏငထစပမည လႈပရားမႈမားအတြက အကးေကးဇးရသလ

ဆရယမဒယာသည ထနညးလမးက ေၾကာျငာေပးျခငး၊ ၎နညးလမးမားက အသးျပ၍

ပါ၀ငေဆာငရြကရန အားေပးျခငးႏငရညရြယထားေသာ သတငးစကားမားက ျပန႔ႏ႔ရန ျဖည

စြကေဆာငရြကေပးျခငးတ႔တြင အသးျပႏငသည။

ေရြးေကာကပြေကာမရငတစခက သတငးအခကအလကမားမေ၀ရနအျပင မဆႏၵ

ရမားအၾကား ထငရားသညေဆြးေႏြးမႈမားမ တနဖးရေသာအျမငသေဘာထားမားက

စေဆာငးႏငရနလညး အကညျဖစေစေသာ နညးလမးအမးမးရပါသည။ ထနညးလမးမား

သည ေကာမရငတစခက ေရြးေကာကပြျဖစစဥအတြငး မဆႏၵရငမား၏လအပခကႏင

ေကာမရငထမ ေမာလငခကက ေဖာထတဆနးစစႏငရန ကညပါသည။ ထအခကမားက

အေထာကအကေပးႏငေသာဆရယမဒယာမားတြငအသးျပသညနညးလမးမားမာ ေအာကပါ

တ႔ ပါ၀ငသည။

• အြနလငး ဉာဏစမးမား

• အြနလငး ဆႏၵသေဘာထားစစတမးမား

• သးစြသမား ၎တ႔၏ေ၀ဖနခကမားႏင ‘tweet” ေမးခြနးမားက တငျပႏငေစရန

စာမကႏာမားက ဖြငထားျခငး

• ဖတရႈသမားကယတငဘေလာကခမားတြင ေဆာငးပါးမားေရးသားႏငၿပး ေ၀ဖနႏင

ရန ခြငျပျခငး

• အြနလငး စကားစစထးပြမားက အားေပးသည ေမးခြနးမားတငေပးျခငး

• သတငးအခကအလကမေ၀ျခငး သ႔မဟတ အေမးအေျဖက႑မားအတြက လကခ

ေဆာငရြကျခငး

• အသးျပသမားက ဗဒယဖငမားတငႏငရန ခြငျပျခငး

21

• အသးျပထားေသာ အဓကစကားလးမားကေဖာထတေပးသည ဆနးစစေလလာခက

ေဆာဖ၀က အသးျပျခငး

• ဆရယမဒယာစာမကႏာမားက ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင စးရမးစရာကစၥမားက

ခကခငးတန႔ျပနရန စစဥထားရျခငး

အငတာေနရငနယအငဒယာ၏ ကမၻာလးဆငရာ ေလလာခကမားအရ အျပနအလန

ဆကသြယႏငေသာ ဆကသြယေရး စာမကႏာမားသည ေရြးေကာကပြေကာမရငမားက

လ႕အဖြ႕အစညးတစခအတြငး ကယျပန႔စြာ ထေတြ႕

ေဆာငရြကရန ယခငကသတငးအခကအလကမား

မရရႏငခသည အထးလမႈအပစမားကလညး သတငး

မားေပးႏငရန အေထာကအကျပႏငေၾကာငးေဖၚျပပါ

သည။ ဆရယမဒယာသည ကယျပန႔ေသာ လဥးေရ

အမးမးက ဆကသြယေဆာငရြကႏငရန အေရးႀကး

ေသာ အခနးက႑မ ပါ၀ငႏငၿပး၊ မဆႏၵနယ တစခ

အတြငး အမးမးေသာ ျပညသမား၏လအပခကမား

က နားလညရန အေထာကအကျပ ႏငသည။

ထ႔အျပင လ႕အဖြ႕အစညးအတြငးမ အလႊာအမးမး

အၾကား ႏငငေရးႏင ေရြးေကာကပြဆငရာ နယပယ

မားႏင ေယဘယႏငငေရးတ႔တြင ပါ၀ငေဆာငရြက

ႏငသည နညးလမးမားအျဖစလညး အေထာကအက

ျပပါသည။

ေရြးေကာကပြေကာမရငမားက လငယမား၊

လနညးစမား၊ အမးသမးမားသည ေရြးေကာကပြႏင

ႏငငေရး ျဖစစဥမားတြင ပါ၀ငေဆာငရြကမႈနညးသည

ပရတသတမားအျဖစ ေဖာျပၾကပါသည။ ေဘာစစနး

ယားႏင ဟာဇဂးဗးနား ေရြးေကာကပြေကာမရငသည

အဆပါအပစမားႏင ဆကသြယေဆာငရြကရန ဆရယမဒယာကအသးျပေနၿပး ၎တ႔၏

အဓကပရတသတမာ “ပထမဆးအႀကမ မေပးသမား၊ ဒကၡသညမားႏင ေနရပေရႊ႕ေျပာငး

ေနထငရသမား၊ အမးသမးမားႏငလငယမားျဖစၿပး ေရြးေကာကပြမားတြင မေပးသႏႈနးျမငမား

ဤစာမကႏာမားသည “အစဥအလာ

မဒယာမားလကလမးမမေသာ ထးျခား

ေသာ လ႕အဖြ႕အစညးတစခက လက

လမးမရန အခြငအလမးေပးပါသည”

(ကငညာ)

ဆရယမဒယာသည “ႏငငသား အလႊာ

မးစက ကယျပန႔စြာ ပါ၀ငေဆာငရြက

ရန ဖြငလစေပးထားသည” (ခလ)

“လငယထႏငပၿပး ထထေရာကေရာက

ဆကသြယေဆာငရြကႏငရန (ဆရယ

မဒယာ)က စတငအသးျပရန ကၽြႏပတ႔

ရညရြယထားသည။ ထ႔အျပင ေရြး

ေကာကပြျဖစစဥမားတြင လတတေလာ

ဆကသြယေဆာငရြကျခငး မရေသာ

သမားႏငလညး ႀကးစားဆကသြယရန

လညး ရညရြယသည။ ဥပမာ လကရ

တြင မစာရငးမသြငးထားေသာ သမား

ျဖစသည။” (ၾသစေတးလ)

22

ေစရနႏင အဆပါတကေသာ မဆႏၵရငအပစအမးအစားသ႔ သတငးအခကအလကမား ပမ

ျဖန႔ခရန ရညရြယသည။

လ႔အသငးအ၀ငး၏ ကြျပားျခားနားေသာက႑မား ဆရယမဒယာမကႏာစာမားက

အသးခႏငမႈ၊ ဆကသြယႏငမႈ နညးလမးမားအေပၚ`ဒစဂစတယျခားနားခက´ (ဒစဂစတယ

နညးပညာက ရယအသးျပႏငမႈအရ လမႈအစအဖြ႕မားအၾကားကြျပားျခားနားမႈ)၊ ပညာေရး

အဆငအတနး၊ အတနးအစားကြျပားမႈ၊ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငရေသာ လအပစမားတညရမႈ

စေသာအခကမား၏ သကေရာကမႈမားစြာရသည။ ထလအပစမားက အာရစကျခငးသည

ေရြး ေကာကပြေကာမရင၏ ျဖန႔ကကေဆာငရြကသညမဟာဗဟာမားတြင အြနလငးျဖစေစ

အျခားနညးလမးျဖင ျဖစေစပါ၀ငသငသည။ (ေရြးေကာကပြျဖစစဥမား သ႔မဟတ ဆရယ

မဒယာစာမကႏာမား)တြင တတၾကြစြာပါ၀ငေဆာငရြကျခငး မရေသးသညသမားသည ႏငင

မားအလက အမးမးရႏငသည။ ထအပစမားက ဆရယ မဒယာမတစဆင သ႔မဟတ ၎တ႔

တတၾကြစြာပါ၀ငေနေသာ စာမကႏာမားမတစဆင ပါ၀ငေဆာငရြကလာရန အေသအခာ

ရာေဖြေဖာထတျခငး လပငနးသည အကးေကးဇးရေသာ လႈပရားမႈတစခလညးျဖစသည။

(“ပရတသတက ဥးတညေသာ ေဆြးေႏြးေျပာဆျခငး” ကၾကညပါ) ဥပမာအားျဖင မဒယာ

အသစသည လငယမားၾကားတြငသာ ေခတစားသညဟ ယဆ၍မရႏငပါ။ ေလလာခကမား

အရ ဆရယမဒယာအသးျပမႈသည ကြျပားေသာအသကအပစမားအၾကား သသာစြာတးပြား

လကရသည။ (Deloitte 2010: 5) ယငးအခကက ဆရယမဒယာက လငယထအၾကား

သးစြရန ဥးတညခကထား စစဥထားေသာလညး အနာဂတတြင အျခားေသာအသကအပစမား

လညး သးစြမႈဆ ထေရာကစြာ ေျပာငးလႏငပါသည။ေရြးေကာကပြျဖစစဥမားက တတႏငသ

မကယကယျပန႔ျပန႔ျဖစေစခငေသာ ေရြးေကာကပြေကာမရငမား အေနျဖင ထအေျပာငးအလ

က လစလရႈမထားသငပါ။

“အမားပါ၀ငေဆာငရြကေသာ ႏငငေရး-မဒယာသစႏင လငယမား၏ ႏငငေရးလႈပရား

မႈ”ေခါငးစဥျဖင သေတသနေလလာခကတစခက “မဒယာသစသည မတညေသာ တငးရငး

သားအပစမားမ လငယမားအၾကား ႏငငေရးတြင တနးတပါ၀ငေဆာငရြကမႈက ကညပပးႏင

ေသာ အလားအလာရသည” ဟ ေဖာျပထားသည။ (Cohen and Kahne 2012: 20-30) ထ႔

အျပင Pew Internet and American Life အစအစဥတစခက “အေမရကနႏငငရ အသား

အေရာငရေသာ လမးမားအၾကား နညးပညာဆငရာ လမးေၾကာငးမား” (Smith 2010)

ေခါငးစဥျဖင ၂၀၁၀ ခႏစတြင သေတသနေလလာခက တစခက -

“(အေမရကနႏငငတြင) အငတာနကအသးျပသမားအၾကား ကပၸလလမးႏင

23

အဂၤလပစကားေျပာ လကတငအေမရကားသား ၁၀ ဥးလင ၇ ဥးသည

ဆရယမဒယာကသးၾကၿပး လျဖ ၁၀ ဥးလင ၆ ဥးသာ ဆရယမဒယာ က

သးစြသညအေျခအေန သသသာသာ ျမငမားေနပါသည။” ၎အေျခအေန

အတြငး “လနညးစမား၏ တန႔ျပနမႈသည လျဖမားထက ပ၍ျဖစႏငေခရၿပး

ယခလ ျဖန႔ကကေဆာငရြကသညပစသည အစးရ လပေဆာငခကမားႏင

ပတသက၍ ျပညသမားသတငးရရရန အေထာကအကျဖစသညအျပငအစးရ

ကလညး ပ၍လကလမးမေစရန လျဖမားထက ပ၍ေျပာဆႏငပါသည။ အစးရ

ေအဂငစမားသည ဆရယမဒယာစာမကႏာမားတြင သတငးအခက အလက

မားျဖန႔ချခငးႏင အသေပးျခငးက လပေဆာငျခငးသည အလြနအေရးႀကးသည

ဟ လျဖမားထက ပ၍ေျပာဆဖြယရသည။”

ထသ႔ေသာေလလာခကမားမ ေဒသတြငးအေျခအေနမားပါရေသာ သတငးအခက

အလကမားက ထတႏႈတျခငးျဖင သ႔မဟတ ထသ႔ေသာသေဘာရသည သေတသနမား

ေဆာငရြကျခငးျဖင ေရြးေကာကပြေကာမရငမားသည ထေရာကေသာ ဆရယမဒယာမဟာ

ဗဟာမား စစဥခမတႏငျပး ေရြးေကာကပြျဖစစဥမားတြင ပါ၀ငျခငးမရေသးေသာအစအဖြ႕

မား၏ အေနအထားက ပမဂရစကႏငမည ျဖစသည။

ဆရယမဒယာအသးျပမႈႏငစပလငး၍ ပမဂရစကေလလာ၍ စဥးစားႏငရနလအပေသာ

အျခားလမႈအစအဖြ႕မာ ကားမကြျပားမႈပငျဖစသည။ ကမာၻတစလႊားတြင အငတာနကႏင

ဆရယကြနရကမား ComScore ေလလာခကတြင ေဖာျပခကမားအရ အမးသမးမားသည

အမးသားမားထက အငတာနကအသးျပမႈ အနညးငယပနညးသည။ အမးသမးမားသည

ကမၻာတစလႊာ းအငတာနကအသးျပသလဥးေရ၏ ၄၆ ရာခငႏႈနးရသည။ (Vollman, A.,

Abraham, L. and Morn, M.P., 2010) သ႔ေသာလညး ေလလာခကအရ တကမၻာလးပမးမ

သးစြမႈနညးပါးျခငးသည အာရပစဖတေဒသတြင အငတာနကသးစြႏငမႈနညးပါးျခငးႏင

တရတျပညတြင ဆရယမဒယာသးစြမႈ ကန႔သတထားျခငးတ႔ေၾကာင ျဖစသညဟဆသည။

(Vollman, A., Abraham, L. and Morn, M.P., 2010) ထကသ႔ အခကအလကမားရေသာလညး

အဆပါ ေလလာခကက ေတြ႕ရရသညမာ “အြနလငးက အမးသား မားထက အမးသမးမားက

ပ၍သးစြသည” ဟ ဆသည။ ပမးမအားျဖင အမးသမးမားသည ဆရယကြနရကမားတြင ပ၍

အခနကနသညဟဆသည။ ယငးအခကက ဇယား ၂ တြငေတြ႕ႏငသည။

24

ဇယား ၂ ပါ အခကအလကမားအရ ေဒသတစခခငးစတြင အမးသမးမားသည

အမးသားမားထက ဆရယမဒယာသးစြသ ပမားၿပး၊ Facebook တစခထက သးစြမႈသည

အမးသားမားထက ေကာလြနၿပး ၅၇% မ ၄၃% အထရသည။ (Honigman 2012)

ဤအခကက လအပသညေနရာမားတြင ေရြးေကာကပြေကာမရငသည လအပစတစခက

တတကက သတမတခကထားၿပး ၎၏သတငးစကားက ျဖန႔ခႏငသညအလားအလာရသည

ဟ ညႊနျပေနသည။ ႏငငေရးရညရြယခကသကသကအတြက အမးသမးမားသည ဆရယ

မဒယာက သးစြျခငးမရေသာလညး ဆရယမဒယာသည ထအပစက ႏငငေရးႏငေရြးေကာက

ပြနယပယထသ႔ ၀ငေရာကလာေအာင ဆြေဆာငႏငသည အရညအခငးရသည။

ေနာကဆးအေနျဖင ႏငငအမားအျပားသည လငယမား မေပးသညႏႈနးကဆငးျခငးႏင

ရငဆငေနရပါသည။ ပဥၥမအၾကမေျမာက GEO ညလာခ(Global Electoral Organization)

ကသ႔ ဖရမမးတြင ေဆြးေႏြးခသညအတငး ထလအပစအတြငး မေပးႏႈနးျမငမားလာ ေစရန

မဟာဗဟာမားတြင လငယမားက သတ႔သးစြသည ဘာသာစကားမား၊ အျပနအလန

ဆကသြယေျပာဆသညေနရာမားအထ လကလ၍ ျဖန႔ကကေဆာငရြကရန ပါ၀ငသည။

(International IDEA, 2011 ကၾကညပါ) ဆရယမဒယာစာမကႏာမား မားျပားလာသလ

ေရြးေကာကပြေကာမရငမားက လငယထက အဓကထားေသာ ေဆြးေႏြးခကမားျဖင

ျဖန႔ကကအသးျပႏငေသာ နညးလမးႏင အခြငအလမးအမးမးလညး မားျပားလာပါသည။

ေအာကပါျဖစရပ ေလလာမႈက ကေနဒါေရြးေကာကပြေကာမရငသည “ကေနဒါ ဒမကေရစ

ရကသတပတ” လႈပရားမႈျဖင ဆရယမဒယာက မညသ႔သးစြခသညက ေဖာျပထားသည။

ယငးျဖစရပေလလာခကက အဘယေၾကာင ထလႈပရားမႈက ေရြးခယခသည၊ သတ႔ရ႕ ဆရယ

ေဒသ ကား မ

အာရပစဖတ ၂.၇ ၃.၃

ဥေရာပ ၆.၃ ၈.၂

လကတငအေမရက ၆.၉ ၈.၂

ေျမာကအေမရက ၆.၀ ၇.၉

တစကမာၻလး ၅.၀ ၆.၅

Source: ComScore ‘It’s a Social World:

Top 10 Need-to-Knows About Social Networking and Where It’s Headed’

(December 2011)

25

ဥပမာ ၂ - ဆရယမဒယာက အသးျပၿပး လငယမားပါ၀ငေဆာငရြကမႈကျမငတငျခငး - Election Canada ႏင ကေနဒါ ဒမကေရစ ရကသတပတအစအစဥ

ကေနဒါ ဒမကေရစ ရကသတပတသည Elections Canada ကစစဥေသာ ႏစစဥလထ

ပညာေပးအစအစဥတစချဖစၿပး၊ ကေနဒါ လငယထအၾကား ဒမကေရစအသမား ျမငတငျခငးႏင

ဆႏၵမေပးျခငးတြင လငယမားပါ၀ငျခငး၏အေရးပါပက ျမငတငေဆာငရြကျခငးျဖစသည။

ဆရယမဒယာသည ဤအစအစဥ၏အဓက အစတအပငးျဖစၿပး လငယမား၊ အဓက

ပါ၀ငပတသကသမားႏင အျပနအလနဆကသြယရာတြင အသးျပသည။ ဤရကသတပတ

တစေလာကလး လပေဆာငမညျဖစစဥမားႏင လႈပရားမႈမားက ေၾကာျငာျခငးႏင National

Youth Challenge က ျမငတငေဆာငရြကျခငးတ႔တြင အသးျပသည။ ကေနဒါ ဒမကေရစ

ရကသတပတက ၂၀၁၁ ခႏစတြင ပထမဆးအႀကမ စတငခေသာလညး ဆရယမဒယာသည

ေနာကတစႏစၾကာမ ဤအစအစဥတြငထငရားလာခသည။ ထသ႔ထငရားရျခငးမာ က႑အေတာ

မားမားကတညေထာငခၿပး လငယမားႏင ဆကသြယေဆာငရြကကာ အေၾကာငးအရာမားစြာက

တတတတၾကြၾကြတငျပခသည။ ယခအခါ ဤအစအစဥတြင ကေနဒါ၏တရား၀င ဘာသာစကား

မားျဖစေသာ အဂၤလပႏငျပငသစ ႏစဘာသာလး Facebook ႏင Twitter အေကာငမားတြင

ထညသြငးထားသလ ဘာသာစကားတစမးစျဖင You Tube လငးကလညး ထညသြငးထားသည။

ဤအစအစဥသည ႏစစဥ စကတငဘာလ၏ ရကသတပတတစပတတြင ကငးပေသာလညး

ဆရယမဒယာအေကာငမားသည တစႏစပတလး ရငသနလကရသည။

ကေနဒါ ဒမကေရစ ရကသတပတ ဆရယမဒယာသည အျပနအလနဆကသြယ

ေဆာငရြကမႈ ပစအသစမတစဆင Elections Canada ၏ အမားျပညသႏင ဆကသြယေဆာင

ရြကေသာ ပထမဆးႀကးပမးမႈျဖစသည။ အဆပါ ေအဂငစသည ဆရယမဒယာတစခက ၎၏

မားျပားေသာ လပငနးမားမတစဆင ထေထာငထားျခငးမရေသးသျဖင ထအေကာငမားက

ကေနဒါ ဒမကေရစ ရကသတပတ အစအစဥႏငသးျခားတဆပသတမတထားသည။

ကေနဒါ ဒမကေရစ ရကသတပတအစအစဥအတြက ဆရယမဒယာက အသးျပသည

နညးလမးက ေဖာေဆာငရာတြင Elections Canada သည စမအပခပမႈ ဖြ႕စညးပႏင အသးျပမႈ

စညးမဥးစညးကမးမားက ေရးဆြခသည။ ၎တ႔ထတြင အသးျပသက လကနာရမည လမးညႊန

ခကမားကေဖာျပထားၿပး လကမခႏငေသာ အေၾကာငးအရာက အဓပၸါယရငးလငးေဖာျပခက

ႏငတကြ ထညသြငးထားသည။

ဆရယမဒယာအေကာငမားက လအနညးအကဥးသာ ပါ၀ငေသာအဖြ႕ငယေလးတစဖြ႕

ျဖင စမေဆာငရြကသည။ စမအပခပေရး အဖြ႕၀ငတစဥးသည အေၾကာငးအရာအမားစက

မဒယာစာမကႏာမားက မညကသ႔ စမခန႔ခြသညႏင ယေန႔အခနထ ၎တ႔၏ ေအာငျမငမႈမား

ႏင စနေခၚခကမားႏငပတသကေသာ ရႈျမငခကမားကေဖာျပထားပါသည။

26

ျပငဆငျခငးႏင ေနစဥလပေဆာငမႈမားက ေစာငၾကညေလလာျခငးတ႔ ျပလပရသည။ စမကနး

မနေနဂာႏင အႀကးတနးအႀကေပးပဂၢလတ႔က အေၾကာငးခငးရာက ေလလာသးသပျခငးႏင

အတညျပျခငးတ႔ ျပလပၾကျပး အေၾကာငးအရာမားသည ေအဂငစက ကယကယျပန႔ျပန႔ေပး

ေနေသာ သတငးစကားႏင ကြလြမႈမရရန ေသခာေဆာငရြကရသည။ ေနာကထပ အႀကးတနး

ဒါရကတာႏစဥးက အားလးၿခငသးသပမႈႏင အေၾကာငးအရာမားအေပၚ အတညျပခကမားက

ေပးၾကသည။

ကေနဒါ ဒမကေရစ ရကသတပတအစအစဥတြင ဆရယမဒယာက အသးျပျခငးသည

အလြနေအာငျမငမႈရရခၿပး၊ စနေခၚမႈမားႏငလညး ႀကခရပါသည။ ဤနညးပညာက အသးျပရာ

တြင အကၽြမးတ၀ငရေအာင လပေဆာငရသညမာ အခနယရၿပး၊ ပးေပါငးေဆာငရြကသည

အျပအမျဖင မညသ႔လငလငျမနျမန တန႔ျပနရသညကလညး သငယရပါသည။ ထ႔အျပင

လြတလပေသာ ေအဂငစတစခအေနျဖင Elections Canada သည ေအဂငစ၏ ဘကမလက

ေသာမ၀ါဒက ထနးညရန တငသမအေၾကာငးအရာမားအတြက အေကာငမားက ေစာငၾကည

ေလလာသည။ အေကာငမားကအသးျပသအမားစသည လမးညႊနခကမားက ေလးစားလက

နာၾကၿပး ဘကလကေသာ တငျပခကအနညးအကဥးသာ ေတြရရၿပး (မညသညအေၾကာငး

အရာျဖစေစ ၎တ႔ကဖယရားျပစသည)။ ေနာကဆးအေနျဖင ကေနဒါ ဒမကေရစ ရက

သတပတအတြက ဆရယမဒယာကအသးျပျခငးသည Elections Canada က လငယထႏင

ထေတြ႕ရနေနာကထပနညးလမးမားရရခၿပး၊ အဓကသကဆငသမားႏငအေရးပါေသာ ပးေပါငး

ေဆာငရြကမႈမားက အားျဖညေပးသလ အနာဂတကာလတြင ဆရယမဒယာက တးခ႕ေဆာင

ရြကရန စဥးစားသညအခါ ေအဂငစအတြက အသးျပႏငသည အေလအကငေကာငးမား

ထေထာငႏငခသည။

ေနးလဘာရြန - ကေနဒါေရြးေကာကပြမား

Pew Research Centre၏ “Internet and American Life Project on Civic

Engagement”ေလလာခက စစတမးက လမႈလႈပရားမႈမားအတြက

အေမရကနႏငငမလငယမားသည ဆရယမဒယာနညးလမးမားက ပ၍အသးျပဖြယရသည

ဟ ျပသေနၿပး ႏငငေရးႏငဆကစပေနေသာလႈပရားမႈမားအတြက သတ႔အမားဆး

အသးျပပျပေသာ ဆရယမဒယာမားက အေသးစတ ေဖာျပထားပါသည။ ဥပမာအားျဖင

ထအပစမားသည Facebook ကအသးျပျပး ႏငငေရးကစၥမားက ‘like’ လပျခငး သ႔မဟတ

အမားသတထား မလာေစျခငး၊ ဆရယမဒယာမားတြင အျခားသမားကလညးမေပးလာရန

အားေပးျခငး၊ ကစၥအေၾကာငးအရာမားႏင ပတသကေသာ post မားတငျခငး၊

ႏငငေရးအေၾကာငးအရာမားက ထပမတငျခငး၊ အရာရမား ႏင/သ႔မဟတ ကယစားလယ

ေလာငးမားက ‘follow’ လပျခငးတ႔ျပလပၾကသည။ ထပမ၍ဥပမာေပးရလင အသက ၁၈-၂၉

27

ၾကား ဆရယမဒယာအသးျပသမား၏ ၄၄ ရာခငႏႈနးသည ႏငငေရးကစၥမားက ‘like’ လပရန၊

စညးရးရန အသးျပၾကျပး၊ အသက ၅၀-၆၄ အၾကား ဆရယမဒယာအသးျပသမား၏ ၃၄

ရာခငႏႈနးကသာ အျခား ရညရြယခကမားျဖင အသးျပၾကသည။ ထ႔ေၾကာင အသက ၁၈-၂၉

အၾကားလငယအားလးနးပါးသည လမႈျပနာမားအေပၚ ၎တ႔တစဥးခငး၏အေတြးအျမင

မားက “like” လပျခငး၊ ေဝမျခငး သ႔မဟတ အျခားသမားတငေသာ ပ႔စမားက စညးရးေပးျခ

ငးတ႔ျပလပၾကေၾကာငးက သတျပရမညျဖစသည။ ေလလာခကအရ လဥးေရ၏အနမဆးရာ

ခငႏႈနးကသာ ျပညသ႔အရာရမား သ႔မဟတ ႏငငေရး ကယစားလယမားက ‘follow’

လပၾကေၾကာငးေတြ႕ရသည။ (Rainie, L., Smith, A., Schlozman, K.L, et.al.)

ပြငလငးျမငသာမႈႏင ဂဏသကၡာရမႈတ႔သည

ေရြးေကာကပြေကာမရငတစခ၏ တာဝနယမႈအတြက

အထးပငအေရးၾကးပါသည။ (International IDEA

2006a: 223) ဆရယမဒယာသည ေရြးေကာကပြ

ေကာမရငမားအေနျဖင ဘကမလကေသာ၊ တက

ေသာ၊ အခနႏငတေျပးညျဖစေသာ သတငးအခက

အလကမားက ျဖန႔ခႏငသည စြမးရညမတစဆင

ဆရယမဒယာက ဆကသြယေရးအတြက အသးျပျခငး

သည ျဖန႔ကကေဆာငရြကႏငမႈဆသည မဆႏၵရငမား

၏ အျမငမားက တးပြားေစပါသည။ ထ႔အျပင

ေရြးေကာကပြ ေကာမရငမား၏ ဆရယမဒယာ

စာမကႏာမားတြင ေရြးေကာကပြေကာမရငမားႏင

သးစြသမားအၾကား ေသာလညးေကာငး သးစြသမား

အခငးခငးေသာလညးေကာငးအၾကားတြင အျပနအ

လန အျမငဖလယမႈမားသည ကယျပန႔ေသာပရသတ

အတြက ျမငသာထငသာရေစသည။ အျပနအလန

အားျဖင သတငးအခကအလကမားက ပမရယႏငမႈ

က တးပြားလာေစျပး စးရမစရာ ကစၥရပမားအေပၚ

ပြငလငးျမငသာမႈမားက ျဖစေပၚေစပါသည။

ယငးသည ေရြးေကာကပြ ေကာမရငတငး

ဆရယမဒယာသည “ျပညသမားႏင

ေျပာဆဆကသြယႏငေစရနအခြငအလမး

ရၿပး၊ ၎တ႔ႏင ပ၍ထေရာကစြာ ဆက

စပမႈရရအၿပငေဆာငရြကလက အခက

အလကမားႏင သတငးမား စေဆာငး

ႏငသည အခြငအလမး” ကလညး ေပး

သည။ (ၾသစေတးလ)

ဆရယမဒယာသည “မဆႏၵရင အမး

အစားအားလး၊ ေရြးေကာကပြျဖစစဥ

တြငပါ၀ငေဆာငရြကၾကေသာႏငငေရး

ပါတမားအားလးႏင စဥဆကမျပတ

ဆကသြယႏငသည အခြငအလမး” က

ေပးသည။ (စပန)

အလြနရႈပေထြးေသာ ေရြးေကာကပြ

လပငနးစဥမားက လထအား အသေပး

ႏငၿပး လြနခေသာႏစမားအတြငး မေပး

သအေရအတြက မားလာသလ (ဒကၡ

သညမားႏင ေရႊ႕ေျပာငးေနထငသမား)

မစားရငးေရးသြငးသလညးမားလာသည။

(ေဘာစနးယားႏင ဟာဇးဂးဗးနား)

28

အတြက မနကနေသာလညး အထးသျဖင အသြင

ကးေျပာငးသည ကာလမားက ျဖတသနးေနရေသာ

ေကာမရငမားသည မဆႏၵရငမားႏင ႏငငေရးေဆာင

ရြကသမားႏင ယၾကညမႈတညေဆာကေနရေသာ

ေၾကာင ပ၍သကဆငပါသည။ ထသ႔လပေဆာငရန

ႏငငေရးလႈပရားသမား ေဆြးေႏြးပြမား၊ အႀကညဏ

ေတာငးခမႈမား စသည ယၾကညမႈတညေဆာကသည လႈပရားမႈမားလပေဆာငရန ထညသြငး

စဥးစားသငၿပး ဆရယမဒယာသည အေရးႀကးေသာအခနးက႑တြငပါ၀ငသည။

(International IDEA, 2012: 4)

မဆႏၵရငမားႏင တခါးဖြင အျပနအလနဆကဆေရးအတြက ေကာမရငမားက

ဆရယမဒယာက အသးျပျခငးသည သတငးအခကအလကမားအေပၚ ေကာမရင၏တန႔ျပ

နႏငမႈစြမးရညႏင ယဥတြေနၿပး၊ အဆးတြင မဆႏၵရငမား၊ ေကာမရငႏင ေရြးေကာကပြ

ျဖစစဥမားအၾကား ယၾကညမႈက တညေဆာကႏငသည။ ယငးအခကက ႏငဂးရးယာႏငင

ဥပမာက ေဖာျပေနပါသည။ ထႏငငတြင ဆရယမဒယာမားက ေစာငၾကညေရး စငတာမားက

ဆရယမဒယာက ထေရာကစြာအသးချခငးက မဆႏၵရငမား၏ ေရြးေကာကပြေကာမရငအေပၚ

ယၾကညမႈတးတတေစသညဟ သးသပထားပါသည။ (ဥပမာ ၃ က ၾကညပါ)။

ဆရယမဒယာသည “သတငး အခက

အလက ေပးရသကသကမဟတပ

အျပနအလန ဆကသြယေဆြးေႏြးႏင

သညနညးလမးျဖင လထႏင ထေတြ႕

ေသာ ထေရာကသည နညးလမးမား”

ျဖစသည။ (ေနာေ၀း)

ဥပမာ ၃ - ႏငဂရးယား၏ ေရြးေကာကပြလပငနးစဥတြင ဆရယမဒယာမတစဆင ယၾကညမႈတညေဆာကျခငး

၂၀၀၃ ႏင ၂၀၀၇ ခႏစ ေရြးေကာကပြမားတြင အႀကးအကယနာမညပကခၿပးေနာက

၂၀၁၁ ခႏစ ႏငဂရးယားသမၼတေရြးေကာကပြသည ေမာလငခကႀကးႀကးမားမားျဖင ကငးပခ

သည။ ၂၀၁၁ ခႏစ ေရြးေကာကပြသည ႏငဂရးယား ေရြးေကာကပြ ျဖစစဥတစေလာက ဆရယ

မဒယာက ကယကယျပန႔ျပန႔အသးျပခသည ပထမဆး ေရြးေကာကပြျဖစသည။ ယငးျဖစစဥတြင

လထအေျချပအဖြ႕အစညးမား၊ ႏငငေရးပါတမားႏင ကယစားလယေလာငးမား၊ ရဌာနမား၊

ႏငငသားမား၊ သတငးမဒယာဌာနမားႏင ေရြးေကာကပြေကာမရင၊ လြတလပေသာ အမးသား

ေရြးေကာကပြေကာမရငစသျဖင သကဆငရာအဖြ႕အစညးမား ကယကယျပန႔ျပန႔ပါ၀ငသည။

ေရြးေကာကပြေန႔သ႔ ခညးကပလာခနတြင ေရြးေကာကပြကာလအတြင ဆရယမဒယ နယပယ

တြင မညကသ႔ျဖစပကသညကေလလာရန ဆရယမဒယာေစာငၾကညေလလာေရး စငတက

ထေထာငၿပး မညသညလမးေၾကာငးမားျဖစေပၚေနၿပး ျဖစႏငေျခရေသာ ျပငဆငမႈမားႏင မည

သည အပစမားက တစဥးအေတြ႔အႀက တစဥးကသငယေနသည စသျဖင ေလလာခသည။

SMS၊ Facebook ႏင Twitter မ သတငးအခကအလကမားႏင အငတာနကေပၚတြင တတထား

29

ေသာ ဓာတပမားကစေဆာငးၿပး သးသပေလလာခသည။ အဆပါ အစရငခစာက သးသပသည

မာ ဆရယမဒယာေၾကာင လြတလပေသာ အမးသားေရြးေကာကပြေကာမရငအေပၚ ယၾကညမႈ

တးတတခသည။

ေရြးေကာကပြျဖစစဥတစေလာကလးတြင ဆရယမဒယာတညရမႈႏင သတငးအခက

အလကမားက ေကာမရငကလကခၿပး တန႔ျပနေဆာငရြကလစတရျခငးက ၎တ႔၏ အသမား

က ပထမဆး နားေထာငသညဟႏငဂရးယား ႏငငသားမားက ခစားမေစသည။ ၎တ႔သည

မစာရငးေပးျခငး၊ မေပးျခငးႏင ၎တ႔၏မမားက ကာကြယျခငး စသညတ႔အတြက ႀကးပမးအား

ထတလာၾကသည။ တတၾကြလႈပရားသ မဟတသမားပငလင ေရြးေကာကပြရလာဒမားေနာက

လကပါေစာငၾကညၾကၿပး သတငးေပးပ႔ခကမားက ေျမျပငေပၚတြကအမနတကယ ျဖစပကေန

သညအတငး ဟတမဟတ ေသခာေစရန စစေဆးမႈမား ျပလပခၾကသည။ ထအစရငခစာက

ေအာကပါလငတြင ၾကညရႈ႕ႏငသည။

http://aceproject.org/electoral-advice/archive/questions/replies/918145253/

860730352/Tracking_Social_Media-COMPLETE-final.pdf

30

31

ေရြးေကာကပြေကာမရငအမားစသည ရငးလငးေသာမဟာဗဟာ

မရပ ဆရယမဒယာက ေအာငျမငစြာ အသးျပၾကသည။ ယခအခါ အေတြ႕

အၾကႏင သခၤနးစာမားရျပးျဖစ၍ ကးေၾကာငး ဆ

ေလာစြာ ရညရြယခကၿပးေျမာကႏငေသာ၊ အေကာင

အထညေဖာေဆာငရြကႏငစြမးရေသာ ဆရယမဒယာ

မဟာဗဟာတစခက ခမတေဆာငရြကျခငးသည

ေရြးေကာကပြေကာမရငတစခက ျဖစေပၚလာႏငသည

စနေခၚမႈမားႏင အႏရာယမားက ရငဆငႏငရန

လမးညႊနကညႏငသလ ဥးတညသတမတထားေသာ

ျပညသမားက ပ၍ထထေရာကေရာက ဆကသြယ

ေဆာငရြကႏငရနလညး ကညပါသည။

ဆရယမဒယာ မဟာဗဟာမားသည ရညရြယ

ခကမားက ဆးျဖတၿပး ရညရြယထားသညေနရာက

ေရာကရရန လပငနးအစအစဥကလညး ခမတေဆာင

ရြကရသည။ မဟာဗဟာမားသည အဖြ႕အစညးတစခ

က ေရ႕ဆကစဥးစားႏငရနႏင အျပသေဘာေဆာင

သည လႈပရားမႈမား လပေဆာငႏငရန ျဖစသည။ ဤ

ေနရာတြင ေရြးေကာကပြေကာမရငတစခသည ေဆြး

ေႏြးၿပးသားအေၾကာငးအရာမားကတန႔ျပနလပေဆာင

ရနသကသကထက ေဆြးေႏြးပြမား၊ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားႏင ပညာ

ဗဟသတမေ၀မႈမားက အဆငလကလပေဆာငသည နညးလမးမားႏင

‘ကငညာႏငင၏ လြတလပေသာ ေရြး

ေကာကပြႏင မဆႏၵနယေျမမားဆငရာ

ေကာမရင(IEBC)သည ဆရယမဒယာ

သးစြျခငးမရခပါ။ သ႔ေသာ ဆရယမဒ

ယာသးစြျခငးအေပၚ ေယဘယလကခ

ထားခသည။ လတငးက ဆရယမဒယာ

က သးစြရနလအပသညဟ ေျပာဆေန

ၾကေသာလညး မညကသ႔အသးျပမည၊

မညသညအတငး အတာအထ အသး

ျပမညဆသညအခကက မသရၾကပါ။

မဟာဗဟာတစခရျခငးက ေသခာ

ေပါက အေထာကအက ျဖစပါလမမည။

သတငးအခကအလကမားက တငျပ

ရန မညသ႕တြငတာ၀နရသည၊ ဌာန

မားအၾကား ဆရယမဒယာႏင မညက

သ႔ ျပနလနဆကဆရမည စသျဖင

ကေနာတ႔ အမနတကယ မသရခပါ’

IEBC ကယစားလယ

32

ဥးတညလမးေၾကာငး ရလာမညျဖစသည။ ယၾကညမႈ၊ ႏငငေရးဖအား သ႔မဟတ ပကဆး

လြယေသာ ထြနးသစစဒမကေရစ စသည စနေခၚမႈမားက ရငဆငရသည ေနရာမားတြင

ေရြးေကာကပြေကာမရငမားအေနျဖင ရငးလငးေသာ ဆရယမဒယာ မဟာဗဟာတစခႏင

မညသညအခနတြင မညသ႔အသးျပမညဆသည လမးညႊနခကမားရထားရန အထးအေရး

ႀကးသည။

ဆရယမဒယာသည ၎၏ျပညစေသာ ၀နေဆာငမႈလပငနးသစမား ေပၚေပါကလာ

ျခငးႏငအတ ရႏငေနၿပးျဖစ ေသာမကႏာစာမားတြင တထြငဆနးသစမႈအသစမားျဖင

လငျမနစြာ ေျပာငးလေနသည။ ထ႔အျပင ဆရယမဒ ယာက ၎တ႔အတြက အသစျဖစေနေသာ

ေရြးေကာကပြေကာမရငမားသည စမးသပသးစြၿပး အမားရာသည ကာလတစခရႏငပါသည။

ထ႔ေၾကာင မဟာဗဟာတစခက ၆ လ သ႔မဟတ ၁ ႏစ သ႔မဟတ ထ႔ထကပ၍ ေရးဆြ

ခမတရသည။ အခနကာလ ကန႔သတခကကၾကညမေနပ ပမနျပနလညသးသပျခငး၊ ျပန

လညအစအစဥဆြျခငးႏင ျပငဆငျခငးတ႔သည အၿမတမးရငသနေနေစရနအတြက မရမျဖစ

လအပသည။ မဟာဗဟာမားသည လငျမနေသာနညးပညာအေျပာငးအလမားႏင လက

ေလာညေထြရႏငရန ျပလြယျပငလြယျဖစသငသည။

ေအာကတြငေဖၚျပထားေသာ အဆငခြနႏစဆငမာ ေရြးေကာကပြေကာမရငမားက

ထေရာကေသာ မဟာဗဟာမားေရးဆြရာတြင အေထာကအကျပပါလမမည။

၁။ အဖြ႕အစညးအေနႏငဆရယမဒယာအသးျပမႈက လမးညႊနႏငမည အဓကေမးခြနး

မားက ေမးပါ။

၂။ မဟာဗဟာက အေကာငအထညေဖာရန လအပသညအရငးအျမစမားက ေဖာ

ထတပါ။

၃။ မဟာဗဟာက အေကာငအထညေဖာရနအတြက လမးညႊနခကမားကေရးဆြပါ။

၄။ အဖြ႕အစညးအတြငးရ အျခားမဟာဗဟာမား၊ မ၀ါဒမားႏင ခတဆကမႈမားက

ေဖာထတပါ။

၅။ ဆရယမဒယာက အသးျပေနေသာ အျခားသမားက ေဖာထတပါ။

၆။ ဆရယမဒယာသးစြျခငးေၾကာင ျဖစေပၚႏငေသာအႏရာယမား၊ အေျခအေနမားႏင

၎တ႔ကေျဖရငးမည နညလမးမားက ထညသြငးစဥးစားပါ။

၇။ သငခနးစာမားရယလက မဟာဗဟာက ျပနလညသးသပေ၀ဖနပါ။

အထကပါအခကမားက ဤအခနးတစေလာကလးတြင ေဆြးေႏြးသြားမညျဖစၿပး

တက၍ ျပလြယျပငလြယ မရေသာ ပေသကားခပမားထတေဖၚျခငးထက ေရြးေကာကပြေကာ

မရငမားအေနျဖင ၎တ႔ရငဆငရေသာ အေျခအေနအသးသးတြင ကယပငေျဖရငးနညးမား

33

ေဖာထတႏငရန ထညသြငးစဥးစားရမည အခကတစခ႕က အေလးထားေဆြးေႏြးေဖာျပမည

ျဖစသည။

ေရြးေကာကပြေကာမရငတစခအေနျဖင ဆရယမဒယာက မညကသ႔ ဆကစပမႈ

အရဆးျဖစၿပး ေကာမရငအတြက မညကသ႔ အကးသကေရာကမႈအရဆးျဖစမညက ဆးျဖတ

ရန ကညလမးညႊနေပးမည ေမးခြနးတစခ႕ရသည။ ထေမးခြနးမားသည ရညရြယခက၊

ပရသတ၊ နညးစနစႏငအႏရယမားအျပင ေအာကပါတ႔ကပါ အာရစကသငသည။

၁။ အဘယေၾကာင ဆရယမဒယာမတဆင ဆကသြယေဆာငရြကခငသနညး။

ရညရြယခကမားႏင ရညမနးခကမားက အဘယနညး။

၂။ ဆရယမဒယာကေျဖရငးေဆာငရြကႏငသည သ႔မဟတ တးတကေကာငးမြနေအာင

လပကငႏငသည ဟ ယၾကညေသာ အရာမားက အဘယနညး။

၃။ အဖြ႕အစညးအတြငးရေနေသာ အရငးအျမစမားကမညသ႔နညး။ မညသည အရငး

အျမစမားႏင လပကငရမညနညး။

34

၄။ လႈ႕ေဆာမႈႏငပးေပါငးပါ၀ငေဆာငရြကမႈက ျဖစေစသည မညသညဆကသြယ

ေျပာဆမႈအမးအစားက စတ၀ငစားသနညး။ ထသ႔ ဆကသြယေျပာဆမႈမားက

အဘယေၾကာငစတ၀ငစား၍ အဖြ႕အစညး၏ ရညမနးခကမားႏင မညကသ႔ဆကစပ

မႈရသနညး။

၅။ ဥးတညသတမတထားသည မတညေသာ မညသညအပစမားႏင ဆကသြယ

လပေဆာငမညနညး။ မညသည ဆရယမဒယာမားက သတ႔ အသးျပေနသနညး။

၆။ ကၽြႏပတ႔ ဥးတညသတမတထားသမားက ကၽြႏပတ႔၏ ဆရယမဒယာက အဘယ

ေၾကာင အသးျပမညနညး။

၇။ ကၽြႏပတ႔ ဥးတညသတမတထားေသာအပစမားႏင ဆကသြယေဆာငရြကရန

အျခားမညသေတြ ႀကးစားေနသနညး။ ထလမးေၾကာငးမားက မညကသ႔ သတျပ

ႏငမညနညး။ မမတ႔ ဆကသြယေဆာငရြကခငေသာအပစမားက လကလမးမ

ေဆာငရြကမႈ တးတတေကာငးမြနလာေစရန ထသမားႏင မတဖကေဆာငရြကျခငး

ႏငမညလား။

၈။ ကၽြႏပတ႔၏ ဆရယမဒယာမကႏာစာမားတြင လကပါေဆာငရြကသမားက မညက

သ႔စစညးၿပး၊ ၎ တ႔၏ စတ၀ငစားမႈမားက မညကသ႔ ထနးသမးထားမညနညး။

၉။ မညသညအေၾကာငးအရာအမးအစားက မေ၀ၿပးမညကသ႔ တငျပမညနညး။

၁၀။ အထးစစဥထားေသာလႈပရားမႈတစခက အေကာငအထညေဖာခငသည ေနရက

ႏငျဖစစဥတတကက ရပါသလား။

၁၁။ ျဖစႏငေျခရေသာ မညသညျဖစစဥျဖစရပ ျမငကြငးမးအတြက ကၽြႏပတ႔ ျပငဆင

ထားရနလအပသနညး။ ျဖစႏငေျခရေသာ အႏရာယမားက မညသညအရာမားနညး။

အထကပါ ေမးခြနးမားအတြက မဟာဗဟာထတြင အေျဖမား တကရကပါ၀ငခငမ

ပါ၀ငမညျဖစေသာလညး ဆရယမဒယာမဟာဗဟာသည အေျဖမားက ျပငဆငထားျခငးျဖင

(က) ဆရယမဒယာက အသးျပရျခငး၏ ရညရြယခက၊ (ခ) သးစြမည ပရတသတ၊ (ဂ) သးစြ

သမားႏင ဆကသြယဆကဆမညနညးလမးမားႏင (ဃ) အႏရာယမားက ေလာပါးေစသည

မဟာဗဟာမားက ရငးလငးျပတသာစြာေရးဆြရာတြင အေထာကအက ျဖစႏငသည။ ထ

ေမးခြနးမားက ေျဖဆျခငးသည ဆကစပမႈရေသာအညႊနးကနးမားျဖင တငးတာ၍ရေသာ

ရညရြယခကမား (ဥပမာသးစြသမားလာျခငး၊ စာမကႏာက ၀ငေရာကၾကညရႈ႕သ တးပြား

လာျခငး သ႔မဟတ ေရြးေကာကပြေကာမရင၏ အငတာနကစာမကႏာမ သတငးအခကအလက

မား ရယသမားလာျခငး) တ႔က ရငးရငးလငးလငးျဖစေစရန အကအညေပးသည။ ထ႔အျပင

ယငးသည ထငထငရားရားတငးတာ၍ရေသာ ရညရြယခကမားႏင အညြနးကနးမားသည

35

မဟဗဟာ၏ေအာငျမငမႈက အကျဖတရာတြင မရမျဖစလအပသည။

ဆရယမဒယာ နညးစနစမားသည အခမရရႏငၿပး ထနညးစနစမားက အသးျပရာတြင

အကးေကးဇးအမားဆး ရရေစရနအတြက လႏင

အျခားအရငးအျမစ အမားအျပား သးစြရပါသည။

ထ႔ေၾကာင ဆရယမဒယာ မဟာဗဟာက ျဖညဆညး

ႏငမည လအပေသာ အရငးအျမစမားက ဆးျဖတ

သတမတရန လအပပါသည။

၀နထမးမား၏ တာ၀န၀တရားမားထတြင

ဆရယမဒယာက ထညသြငးျခငးသည အဆးတြင

ဘ႑ာေရးဆငရာ ကနကစရတမားရလာႏငသည။

ထ႔ေၾကာင ဆရယမဒယာ မဟာဗဟာတတစခက

ေရးဆြရာရာတြင ဆရယမဒယာတစခက အသးျပျခငး

၏ ရညရြယခကမားႏင အကးေကးဇးမားက ျဖစေပၚ

လာႏငေသာ ကနကမႈမားႏငခနထး၍ ဂရတစက

တြကခကထားသငသည။

ထညသြငးစဥးစားရမည တစခ႕ အရငးအျမစမားမာ -

“ ေရြးေကာကပြေကာမရငတစခသည

၎၏ေဆာကရြကခကမားက သက

ဆငသမားသတျပမေစရနႏငယၾကည

မႈတညေဆာကရန ျမငတငေဆာငရြက

ႏငသည ကနကစရတအေတာသက

သာေသာ နညးလမးတစခမာ တခါးဖြင

ဆကသြယေရးႏင ေတြ႕ဆေဆြးေႏြး

ေရးက တးျမငေဆာငရြကရန ခငမာ

ေသာႀကးပမးမႈမားမတစဆင ျဖစ

သည။” Elecotral Management

Design: International IDEA Handbook

(Stockholm: International IDEA, 2006

ဆရယမဒယာ မကႏာစာမားက စမခန႔ခြမည စတအားထကသနေသာ

၀နထမးတစဥး သ႔မဟတ ၀နထမးအဖြ႕တစဖြ႕က ခန႔ထားျခငး

ဆရယမဒယာေပၚတြင ရကသတပတ ၁ ပတမာ ၂၄ နာရလးလး ရႏငၿပး

အခနႏငတေျပးည တန႔ျပနမႈမား

မဟာဗဟာ နယနမတ သတမတျခငး (ဥပမာ - အသးျပမား ဆရယမဒယာ

အမးအစားအေရအတြက)

၀နထမး၏ကၽြမးကငမႈက ျမငတငျခငးႏင ျဖစႏငေျခရေသာမတဖကျပျခငး

သ႔မဟတ ျပငပအဖြ႕အစညးတစခခက တာ၀နေပးျခငး

ဘာသာစကား

ဆရယမဒယာ စမခန႔ခြမႈ ေဆာဖ၀လ အသးျပမႈ

36

ဆရယမဒယာ လႈပရားမႈမားသည ေရြးေကာကပြကာလတြင တးပြားလာတတေသာ

လညး၊ ေရြးေကာကပြမတငမႏင ေရြးေကာကပြၿပးေနာကပငးကာလမားတြင ေရြးေကာကပြ

ျဖစစဥႏငပတသက၍ အေရးႀကးေသာသတငးအခကအလကမား စေဆာငးရေသာ၊ ျဖန႔ေ၀ရ

ေသာ အခနကာလမားလညး ပါ၀ငသည။ ထ႔ေၾကာင ေရြးေကာကပြေကာမရင တစခသည

ေရြးေကာကပြျဖစစဥ တစေလာကလးတြင ၎၏ ၀နထမးတစဥး ကျဖစေစ၊ တစဖြ႕ကျဖစေစ

ဆရယမဒယာမကႏာစာမားက အၿမအာရစကႏငရန ထညသြငးစဥးစားရမည။

ထ႔အျပင အခနႏငတေျပးည တန႔ျပနေဆာငရြကႏငစြမး ဆသညမာ အရငးအျမစမား

က အဆကမျပတလအပသညဟ အဓပၸါယရသည။ သေသာ စနေခၚမႈမားမရပ ေဆာငရြကရ

သညေတာ မဟတပါ။ ေနာေ၀ႏငင ေရြး ေကာကပြေကာမရင အဆအရ “ၾကညရႈစစေဆးျခငးႏင

အၿမသတငးတငေပးျခငးအလပက ပမနေဆာငရြကႏငရန အရငးအျမစမား အလြနရားပါးေန

သည။ ယငးသည စဥဆကမျပတ သတငးတငေပးရနအတြက ေတာငးဆမႈမားက ျပညမေစ

ရန စနေခၚမႈတစချဖစသည။”

အထးသျဖင မၾကာခငကဖြငလစခေသာ ဆရယမဒယာစာမကႏာမားက ေရြးေကာကပြ

ေကာမရင ၀နထမးမားက ညပငးမားႏင ရးပတရကမားမာပါ ဂရစကတန႔ျပနေဆာငရြကမႈက

ပမနလပေဆာငသငၿပး လာေရာကၾကညရႈ႕သမား ယၾကညမႈရလာေစရန လပေဆာငသင

သည။ ယငးအခကက လသားအရငးအျမစသည ပမန ရးခနျပငပမာပါ လအပခကရေနသညဟ

သးသပႏငသည။

ေရြးေကာကပြေကာမရင၏ ၀နထမးအနညးငယျဖင ဖြ႕စညးထားသည အဖြ႕ကသာ

ဆရယမဒယာေပၚသ႔တငမည အေၾကာငးအရာမားအတြက တာ၀နရေသာလညး၊ အျခား

၀နထမးမားက ထအဖြ႕သ႔ သတငးမားေပးပရန လအပခကကေဘးဖယထား၍မရပါ။ ထ

သတငးမားက ဆရယမဒယာႏင လကေလာညေထြေသာ ‘post’ မားအျဖစ ျပငဆငတညး

ျဖတၿပး တငျပရန ထအဖြ႕က တငျပႏငပါသည။ တစခ႕ ဆရယမဒယာ စမခန႔ခြမႈစနစမားသည

မဒယာအဖြ႕ျပငပမ၀နထမးမား၏ အၾကဥာဏေပးမႈက အားေပးေသာလညး သတငးအခက

အလကမားက ၀နထမးမားက အႀကမးျပစရနသား ခြငျပထားၿပး ထတလႊငရနခြငျပခကက

ဗဟခပကငမႈျဖင ေဆာငရြကသည။ ထ႔ေၾကာင ဆရယမဒယာ စမခန႔ခြသညအဖြ႕ သ႔မဟတ

၀နထမးက အမားျပညသသ႔ တငျပရနအတြက သတငးအႀကမးထညက အတညျပခကရရရန

ေစာငဆငးရသည။ဥပမာ ၾသစေတးလ ေရြးေကာကပြေကာမရင (AEC) တြင ဆရယမဒယာ

စမခန႔ခြမႈတြင တကရကပါ၀ငပတသကေနေသာ အရာရမားသည အျငငးပြားဖြယျဖစႏငေသာ

သ႔မဟတ အသစေဖာကထြကလာေသာ အဆျပထားသည အေၾကာငးအရာတစခအတြက

ရငးလငးခက ေတာငးခသည။ အဆပါအရာရမားသည ပမနေတြ႕ဆၾကၿပး သတငးအခကအ

37

လကမားႏင စတကးအႀကညဏမားက ဖလယၾကသည။ အေျခအေနေပးလင ေဆြးေႏြးပြ

မားႏင အျခား သကဆငသည သငတနးမားကလညး တတေရာကၾကသည။ ယငးသည

လတငးက သတ႔ေဆာငရြကရမည လပငနးစဥမားအေပၚ အၿမသတရေနၿပး ဆရယမဒယာ

မကႏာစာ တစခခငးစအတြက အလားအလာရေသာ သတငးတငျပမႈမားက စစစလပေဆာင

ေနျခငး ျဖစသည။

မညသညကစၥတြငမဆ သတငးထတလႊငဖနးတးမႈတြင ၀နထမးမား ပါ၀ငျခငးသည

၎တ႔လညး ဆရယမဒယာ မဟာဗဟာလပငနးစဥတြင ပါ၀ငေနသညဆသည ခစားမႈက

ျဖစေစၿပး အဖြ႕အစညးအတြငးရ ဌာနတငးက ကယကယျပနျပန ဆကသြယေဆာငရြကျခငးျဖင

ပ၍ ဆနးသစေသာ၊ တထြငဖနတးမႈရေသာ အခကအလကျပညစေသာ သတငးမားက ထတ

လႊငႏငမည ျဖစသည။ ယငးသည ေသးငယေသာ ဆရယမဒ ယာအဖြ႕ကေလးတစခအတြက

အရငးအျမစဆငရာႏင ၎တ႔အေပၚကေရာကေသာ ၀နထပ၀နပးက စမခန႔ခြမႈနညးလမး

တစခလညး ျဖစသည။

အရငးအျမစမားသည မဟာဗဟာ၏ လႊမးျခေသာနယပယႏငလညး ဆကစပသငၿပး

အရငးအျမစရရႏငမႈ တးပြားသညအေလာက မဟာဗဟာ၏နယပယလညး တးပြားလာသည

ဟ ဆရမည။ ဆရယမဒယာ မကႏာစာမား၏ ေအာငျမငမႈသည ယငး၏ေနာကဆးရညမနးခ

ကျဖစေသာ ႏစလမးသြား ဆကသြယ ေဆာငရြကျခငးျဖစေသာ လညး စတငေဆာငရြကစဥတြင

ေၾကညာခကမားႏင စတငျခငး သ႔မဟတ အဖြ႕အစညး၏ အငတာနကစာမကႏာႏင ခတ

ဆကျခငးတ႔သည ဆရယမဒယာက စတငထညေထာငျခငး အတြက ပထမအဆငပငျဖစသည။

အေမရကနႏငင၏ တရားေရးဌာနက ေဆာငရြကထားသလ မမ၏နယပယက အမားျပညသ

သရေစရန ေဖာျပျခငးသည အျပနအလန ဆကသြယေဆာငရြကျခငး အတြကေမာလငခကမား

က ေလာခႏငရန အေထာကအက ျဖစသည။

(ပစာ - အေမရကနတရားေရးဌာန (DOJ) ၏ တရား၀င Twitter အေကာင။ DOJ သည ဤအေကာငမ တစဆင ေ၀ဖနခကမား သ႔မဟတ သတငးစကားမားက စေဆာငးျခငးမရပါ။ အေသးစတသလပါက justice.gov/privacy-file.htm က ၀ငၾကညပါ။)

38

အဖြ႕အစညးတြင ဆရယမဒယာေပၚတြင စဥဆကမျပတ ဆကသြယေဆာငရြကရန

လပေဆာငထားၿပးခနတြင ပမကယျပန႔ေသာ သတငးအခကအလကမား ဥပမာ-ေဆြးေႏြး

ျငငးခမႈမား၊ လကပါေစာငၾကညသမားက ေမးခြနးေမးျခငးမား၊ အခနႏငတေျပးညစစဥေသာ

အစအစဥမားစသျဖင ေမးခြနးႏငအေျဖက႑က တငျပႏငျပျဖစသည။

၀နထမးမား၏ ကၽြမးကငမႈ တညေဆာကျခငး အခ႕ ၀နထမးမားသည ဆရယမဒယာစာမကႏာမားတြင အေၾကာငးအရားမားတငျပ

ျခငးႏင ဆကသြယျခငးတြင ေမြးရာပါကၽြမးကငမႈပါလာတတေသာလညး အဆပါမကႏာစာ

မားတြင ေျပာငးလမႈမား အလငအျမနျဖစေပၚေနသညမ သကေသပငျဖစသည။ အရငးအျမစ

မားသာရမညဆလင ၀နထမးမားကအမးမးေသာ ဆရယမဒယာပသ႑ာနမားႏင ပတ

သကၿပး မညကသ႔အေကာငးဆးဆကသြယလပေဆာငပ၊ တန႔ျပနေဆာငရြကပ၊ ႏင အကပ

အတညးကာလတြင ကငတြယတန႔ျပနပတ႔က သငတနးေပးပါ။ ဤသ႔ျဖင ၀နထမးမားသည

အၿမ အေျပာငးအလကလကမေနၿပး သကဆငရာမကႏာစာတြင အေကာငးဆးစြမးေဆာငႏင

မညျဖစသည။ ယငးသ႔ဝနထမးမားအား ကြမးကငမႈတညေဆာကျခငးသည ဆရယမဒယာက

အသးျပမႈႏငပတသက၍အဖြ႕အစညးအတြငးယၾကညမႈ ပမအားေကာငးေစသလ မဟာဗဟာ

မားက အေကာငအထညေဖာသည နညးလမးမားအေပၚလညး ပမယၾကညေစသည။

မတဖကမားထေထာငျခငးႏင ျပငပသ႔ လပငနးအပႏျခငး ပရသတမားႏင ျဖစႏငသမ အကယျပနဆး ဆကသြယေဆာငရြကရနႏင သတငး

အခကအလကမားက အထေရာကဆးျပနႏ႔ရန၊ အရငးအျမစမားက အေကာငးဆးအသးျပ

ရန ေနာကထပနညးလမးတစခမာ မတဖကမားထေထာငျခငးျဖစသည။ မတဖကမားက

ေရြးေကာကပြေကာမရငႏင အစးရေအဂငစမား၊ လထအေျချပ လမႈအဖြ႕အစညးမား

သ႔မဟတ အကးအျမတမယေသာ အဖြ႕အစညးမား၊ ထငရငးေသာ လပဂၢလမားႏင အျခား

သမားအၾကား ထေထာငႏငသည။ အမားျပညသႏင ဆကသြယဆကဆေရးအတြက အဆပါ

အဖြ႕အစညးမားက ဆရယမဒယာကအသးျပသည နညးလမးမားႏငပတသက၍ ေကာငးမြန

ေသာ ဥပမာ အမားအျပားရပါသည။ ေရြးေကာကပြေကာမရငမားသည ၎၏ရညမနးခကမား

အတြက ထကသ႔ ႏငငေရးအရ ၾကားေနေသာ အဖြ႕အစညးမားႏင ဆကသြယေဆာငရြက

ေသာနညးလမးက ရာေဖြရနစးရမးမႈ မရသငပါ။ အြနလငးေဆြးေႏြးပြမား သ႔မဟတ မကႏာ

ခငးဆငေဆြးေႏြးသည ဖရမမားမတစဆင အျခားေသာ ေရြးေကာကပြေကာမရငမား၊ အစးရ

သ႔မဟတ အစးရမဟတသည အဖြ႕အစညးမားႏငအေတြ႕အႀကမား ဖလယျခငးသည

39

အလြတသေဘာ မတဖြ႕ျခငးျဖစၿပး အမားျပညသႏင ဆကသြယေဆာငရြကရန ပမတထြင

ႀကဆႏငေသာ နညးလမးမားက ေရးဆြႏငပါသည။

ၾသစေတးလ ေရြးေကာကပြေကာမရငက ေအာငျမငစြာအသးျပခေသာ ေနာကထပ

နညးလမးတစခမာ ဆရယမဒယာ မဟာဗဟာတစခက စတငအေကာငအထညေဖာသည

အဆငတြင ျပငပေအဂငစတစခႏင မတဖကျပျခငးျဖစသည။ နမနာတစခမာ ေၾကညာ ေအ

ဂငစတစခကတယလဖနးေခၚဆေမးျမနးသညစငတာမ ျပနလညေျဖဆမႈလကစြ လမးညႊန

မားကေပးၿပး အြနလငးမေမးျမနးေသာ ေမးခြနးမားက လငျမနစြာတန႔ျပနေျဖဆႏငသည။

(Macnamrar J., Sakinofsky, P. and Beattie, J., 2012: 33) ယငးသ႔ မတဖကျပျခငးက

AEC ၀နထမးမားက အဆပါ ေအဂငစမ သငယေလလာမႈ အခြငအလမးကရရေစၿပး တစခခ

မားယြငးသြားပါက အနားတြငအေျခအေနက ထနးသမးကငတြယမည ကၽြမးကငသမားအနား

တြင ရေနျခငးျဖစသည။ ယငးသည AEC ၀နထမးမားအတြက သတ႔၏ ဆရယမဒယာ

စာမကႏာက စတငဖြငလစသည ပထမအဆငတြင သကေတာငသကသာရသည ခစားမႈ

ျမငျမငမားမား ရရေစသည။ (ဥပမာ ၄ က ၾကညပါ။)

ဥပမာ ၄ - ဆရယမဒယာက အသးျပျခငး - ၾသစေတးလ အေတြ႔အႀက

၂၀၁၂ ခႏစတြင ၾသစေတးလ ေရြးေကာကပြေကာမရငသည ဆရယမဒယာက စတင

အသးမျပမ ၾသစေတးလအစးရ၏ အျခားေအဂငစမားႏင ေရြးေကာကပြအာဏာပငမားက

ဆရယမဒယာက အသးျပမႈအေပၚ ကယကယျပန႔ျပန႔ ဆနးစစသးသပမႈတစချပလပခသည။

ထအစရငခစာသည ၾသစေတးလေရြးေကာကပြေကာမရငက ဆရယမဒယာအား ၎၏မဟာ

ဗဟာမား၏ အစတအပငးအျဖစ ကငသးရနေထာကခမႈေပးခသည။ ထအစရငခစာက

ေအာကပါလငတြင ရရႏငသည။

http://www.aec.gov.au/About_AEC/research/social-media.htm

Facebook - ၂၀၁၂ ခႏစ ေမလ ၂၈ ရကေန႔တြင ၾသစေတးလေရြးေကာကပြေကာမရင၏

Facebook စာမကႏာက စတငဖြငလစခၿပး ေကာမရင၏ေၾကာညာေအဂငစ BMF က ဒဇငး

ေရးဆြခသည။ BMF သည ထစာမကႏာက ကာလတစမေဆာငရြကေပးခၿပး ၾသစေတးလ

ေရြးေကာကပြေကာမရင၏ ပညာေရးႏငဆကသြယေရးဌာနက လႊေျပာငးရယ စမေဆာငရြကခ

သည။ ထစာမကႏာက ဖြငလစရျခငး၏ လတတေလာအေၾကာငးရငးက ၾသစေတးလျပညသ

သနးႏငခၿပး Facebook က အပတစဥသးစြၾကၿပး၊ အမားအျပားမာ တစေန႔က အႀကမအေတာ

မားမားသးစြၾကသည။ ေရြးေကာကပြေကာမရငအတြကမ ထစာမကႏာကစမးသပရနျဖစသည။

ထစာမကႏာက ဖြငလစျခငးသည ၾသစေတးလလငယအမားအျပားက ဆကသြယႏငသည

40

အလား အလာရျခငးႏင Count Me In လႈပရားမႈကာလအတြင မစာရငးေရးသြငးမႈ သတငးမား

ျဖန႔ချခငးလပငနးက စြေဆာငႏငခသည။ ထစာမကႏာ၏ ထငေပၚမႈႏင(မစာရငးေရးသြငးျခငး

ႏင အေျခအေနက စစေဆးႏငသည)ေကာမရင၏ အငတာနကစာမကႏာက ၀ငေရာကျခငး

သည ကနဥးေမာလငထားသညထက နညးပါးသညဟေျပာမ မတရာေရာကပါမည။ အေသ

အခာပစမတထား ေဆာငရြကေသာ ေကာမရင၏ ဒစဂစတယနညးပညာတးျမငေဆာငရြက

ျခငးႏင Facebook တညရမႈက ေၾကာညာရျခငးသည ေကာမရင၏မဒယာေအဂငစအတြက

ခကခေသာအလပတစချဖစေၾကာငး သကေသျပခသည။ အျခားသငယခရသည သငခနးစာမား

မာ ခကခငးေအာငျမငမညဟ ေမာလငခကႏင ဆန႔ကငလက ထစာမကႏာ ကယျပန႔ဖ႔

အတြက အခနလအပျခငးပငျဖစသည။ သ႔ေသာ ပမနကယျပန႔လာမႈအေပၚ ေကနပခရၿပး

ေကာမရင၏ Facebook စာမကႏာကႏစသကသ ၁၉၀၀၀ ေကာခသညအထ တးတတခၿပး

အမားစသည ၂၀၁၃ ခႏစ ေရြးေကာကပြနးလာခနတြင ရရခသည။

Facebook စာမကႏာက သတငးျဖန႔ခသညလႈပရားမႈ၏ အစတအပငးအျဖစ အသးျပ

သညအျပင ျပညသမားက စစမးေမးျမနးမႈမားကလညး လကခရာေနရာလညး ျဖစသည။

ျပညသမား၏စစမးေမးျမနးမႈ ပမာဏာသည ၂၀၁၃ ခႏစ ေရြးေကာကပြနညးလာသညႏငအမ

သသသာသာ မားျပားလာၿပး၊ ေရြးေကာကပြကာလအတြငး အေတာေလးျမငတတခသည။

ၾသစေတးလ ေရြးေကာကပြေကာမရငသည ထကသ႔ေမးျမနမႈမားက ေျဖၾကားရနျပငဆငရာတြင

Facebook မ မဆႏၵရငးမား ေမးခြနးမားကစစစၿပး စႏႈနးသတမတတန႔ျပနေျဖၾကားသည။ ယငး

အလပသည အမးသား ဖနးေခၚဆမႈ စငတာ (National Call Centre) က တယလဖနးေခၚဆမႈႏင

အးေမးလေပါငး ရာေထာငခက စမခန႔ခြရသည လအပခကႏင ဆငတသည။

TWITTER – ၾသစေတးလေရြးေကာကပြ ေကာမရငသည ၎၏ Twitter က Facebook

စာမကႏာ ဖြငသည အခနႏင တစၿပငတညး ဖြငလစခသည။ Facebook ႏင မတသညအခကမာ

Twitter က စတငကတညးက ေကာမရင၏မဒယာႏင ျပညသ႕ဆကဆေရးအဖြ႕က စမခန႔ခြ

သည။ ထသ႔ဆးျဖတလကျခငးသည Twitter က ရးစငးၿပး သ႔ကသးစြရာတြင အသားၾကေအာင

လပရျခငး သငတနးမားတတရျခငးတ႔ မလအပျခငးေၾကာငျဖစသည။ Twitter က ေကာမရင၏

Count Me In လႈပရားမႈတြင သးစြသညအခါ ယငးသည မဒယာႏငဆငေသာ ကစၥရပမားက

စမခန႔ခြရန အလြနအသး၀ငသည ကရယာတစချဖစေၾကာင လငလငျမနျမန သကေသျပႏငခ

သည။ သတငးသမားမားႏင သကဆငသအမားအျပားသည ျပညသမားႏငအတ Twitter က

သးၾကသည။

ဆရယမဒယာစာမကႏာအမးမးက အဆကမျပတ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင

သတငးမားတငျပျခငးသည ေရြးေကာကပြေကာမရငတစခ စြမးေဆာငႏငသည အေျခအေန

ထက ေကာလြနေနျခငး သ႔မဟတ အခနကနလြနျခငး သ႔မဟတ ကနကစရတမားျခငး

41

စသျဖင ထငျမငယဆႏငပါသည။ ထကသ႔ အေျခအေနတြင တစခ႕ေကာမရငမားသည ၎

တ႔၏ ဆရယမဒယာစာမကႏာမား၏ အေၾကာငးအရာမားက အျခားေအဂငစမား (ဥပမာ

အရပဖကအဖြ႕အစညးမား သ႔မဟတ ပဂၢလက ၀နေဆာငမႈလပငနးမား)ထအပႏ၍ ေဆာင

ရြကေစပါသည။ သ႔ေသာလညး ဆရယမဒယာလပငနးက အျခားအဖြ႕အစညးမားထအပႏရာ

တြင ထညသြငးစဥးစားရမည ကစၥရပမားမာ ဘကမလကပ ၾကားေနေရး အျမငသေဘာထားမား၊

တငျပေသာ သတငးအခကအလကအေၾကာငးအရာမားအတြက မမတ႔ကယတငပငဆင

တာ၀နယေဆာငရြကျခငး၊ ေရြးေကာကပြျဖစစဥမားႏငအကၽြမး၀ငမႈရျခငး၊ လထဆကသြယ

ေရး မဟာဗဟာႏငမ၀ါဒမား၊ ေရြးေကာကပြေကာမရင၏ ဥပေဒမား၊ စညးမဥးစညးကမးမားႏင

အခြငအာဏာ စသညအခကမားျဖစသည။ ေရြးေကာကပြေကာမရငက ကယစားျပႏငရန

တာ၀နယလပေဆာငေပးမည ျပငပအဖြ႕အစညးမားက အထကပါအခကမားႏငပတသတ၍

ပညာေပးသငသလ ေကာမရင၊ ေရြးေကာကပြျဖစစဥႏင အျခားပါ၀ငပတသကသမား၏

အခနးက႑ႏင ဥပေဒေၾကာငးဆငရာ ကန႔သတခကမားကလညး ပညာေပးသငပါသည။

ဘာသာစကား ဘာသာစကားႏစမး သ႔မဟတ ႏစမးထကပၿပးေျပာသာ ႏငငမားတြင ဆရယမဒယာ

ေပၚ၌ ဘာသာစကားအားလးက ေဖာျပထနးသမးရျခငးသည ေနာကထပစနေခၚမႈမားျဖစၿပး

အရငးအျမစမားပမလအပသည။ ယငးအခကသည ဆရယမဒယာေပၚတြင ေဆြးေႏြးေသာ

ေဆြးေႏြးခကမားအားလးက တရား၀ငအသးျပေနေသာ ဘာသာစကားမားျဖင ေဆာငရြကရန

ေမာလငထားမည အေျခအေနမးမာ အထးသျဖင မနကနသည။

ေရြးေကာကပြေကာမရင ၀နထမးမားသညခမတထားေသာ မဟာဗဟာႏငအည

ေဆာငရြကေနေၾကာငးေသခာေစရန ေကာမရင၏ ဆရယမဒယာစာမကႏာမားက ကငတြယ

ေဆာငရြကေနသညသမား လကနာေဆာငရြကရန လမးညႊနခကမား သ႔မဟတ လပငနး

ကင၀တမားက ေရးဆြႏငပါသည။ လမးညႊနခကမားတြင ေအာကပါအခကမား ထညသြငး

ႏငပါသည။

• တငျပႏငသည အေၾကာငးအရာအမးအစား

• အဖြ႕အစညးအေနျဖင အသးျပမည ဆရယမဒယာစာမကႏာမား

• အဖြ႕အစညး၏ သေဘာထားကထငဟပသည ေရးသားေျပာဆဟန

• အေၾကာငးအရာအသစမား တငျပသညအႀကမအေရအတြက

42

• တငျပလကေသာ အေၾကာငးအရာမားက တစဆငျပနလညမေ၀ျခငးႏငပတသတ

ၿပး အဖြ႕အစညး၏ သေဘာထားႏငထသေဘာထားမားက အျခား(ၾကားေနမႈ အထက

အေလာက အားနညးေသာ) အဖြ႕အစညးမားက ျမငသာေစျခငး။

ေရြးေကာကပြေကာမရငတငးတြင ဆရယမဒယာက အသးျပမႈဆငရာ လမးညႊနခက

မား ေရးဆြရာတြင မမတ႔၏သးျခားအေျခအေနႏင ရညရြယခကမားအေပၚဗဟျပ၍ ေရးဆြၾက

မညျဖစေသာလညး ေအာကပါအေရးၾကးေသာ အခကအခ႕ကလညး ထညသြငးစဥးစား

ရပါမည။

• ရညရြယခက - ဤလမးညႊနခကမားက အဘယေၾကာင ေရးဆြခသနညး။ ၎

လမးညႊနးခကမားႏင မဟာဗဟာ မညသ႔ဆကစပမႈရသနညး။

• ပရတသတ၊ နယပယႏင အသးျပႏငမႈ - ဤလမးညႊနခကမားသည မညသေတြ

အတြက ျဖစသနညး။ လမးညႊနခကမားက မညသညအခနတြင ျပနလညဆနးစစေ၀ဖန

သးသပမညနညး။ လမးညႊနခကမားသည ေရြးေကာကပြေကာမရင၏ ဆရယမဒယာ

စာမကႏာမားအတြကသာ အသးျပႏငသလား သ႔မဟတ အျခားပဂၢလက ဆရယမဒ

ယာအသးျပမႈမားအတြကေရာ သးႏငသလား။

• ေနာကခအေၾကာငး - ဆရယမဒယာက အဘယေၾကာငေရြးခယသနညး။ လကရ

ဆရယ မဒယာက အသးျပမႈတြင မမတ႔အဖြ႕အစညးသည မညသညေနရာတြင

ရပတညေနသနညး။ မည သညေနရာသ႔ သြားရန ရညရြယထားသနညး။ ထေနရာသ႔

ေရာကရရန မညသ႔လပေဆာင မညနညး။

• အသးျပရန လကခထားေသာ ဆရယမဒယာ စာမကႏာမား - တငးျပညအေျခအေန

အရ မညသညဆရယမဒယာစာမကႏာသည သးစြရနအသငေလာဆး ျဖစသညဟ

ယဆသနညး။

• ရညရြယထားေသာ ပရတသတ

• ဆကစပေသာ မတတမးမား - အျခားမညသည မ၀ါဒမားႏင ဆကစပမႈရသနညး

သ႔မဟတ ဤလမးညႊနခကတြင ေဖာျပမညနညး။

• လပေဆာငရမညအခနးက႑မားႏင တာ၀နယမႈမား- ဥပမာ -ေရြးေကာကပြ

ေကာမရငကေရြးခယခေသာ ဆရယမဒယာစာမကႏာမားက ထနးသမးျခငး၊ လမး

ညႊနခကမားက လကနာမႈရမရေစာငၾကညေလလာျခငး၊ မဟာဗဟာက အေကာင

အထညေဖာျခငး၊ မဟာဗဟာက ျပနလညဆနးစစေ၀ဖနျခငး စသညတ႔ ျဖစသည။

• အခြငအေရးေပးျခငး (ေပးႏငမညဆလင)

• အကပအတညးကာလမားအတြက ကင၀တနညးလမးမား

43

• ထပမျဖညစြကႏငသည သတငးအခကအလကမား

အစးရဌာနမား၊ အကးအျမတအတြကမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမားႏင အျခားအဖြ႕

မားက ေရးဆြထားေသာ ဆရယမဒယာလမးညႊနခကမား၊ မဝါဒမားပတသက၍ ေနာကထပ

ဥပမာမား ထပမေလလာလပါလင -

http://socialmediagovernance.com/policies.php?f=5 တြငရရႏငပါသည။

လပငနးကင၀တမား လပငနးကင၀တမားသည လမးညႊနးခကမားအတငးေဆာငရြကျခငး ရ မရေသခာ

ေစရန အေထာကအကျပပါသည။ ေယဘယအားျဖင လပငနးကင၀တသည အဖြ႕အစညး

တစခအတြငးရ အဖြ႕၀ငတငးလကနာရမည ဥပေဒစညးမဥးမား၊ တာ၀နမားႏင ေမာလငထား

ေသာ အျပအမမားျဖစသည။ ဆရယမဒယာႏငစပလဥး၍ ေရြးေကာကပြေကာမရင၏ဆရယ

မဒယာစာမကႏာမား၊ ေရြးေကာကပြႏငသကဆငသမား အသးျပသညဆရယမဒယာမားႏင

လပငနးခြငအတြင ေယဘယအားျဖင အသးျပေသာဆရယမဒယာမားအၾကား လပငနး ကင

၀တမားသည ကြျပားျခားနားႏငပါသည။ ဆရယမဒယာအတြက လပငနးကင၀တေရးဆြရန

စဥးစားသညအခါ အထကတြငေဆြးေႏြးခေသာ အဖြ႕အစညး၏အျခားေသာ မဟာဗဟာမား

ႏင ခတဆကမႈကလညး လပေဆာငသငသည။

ေရြးေကာကပြေကာမရင၏ ဆရယမဒယာစာမကႏာမားက စမေဆာငရြကသမားအတြက

ေရြးေကာကပြေကာမရင၏ ဆရယမဒယာစာမကႏာက စမေဆာငရြကသညအဖြ႕

အတြက လပငနးကင၀တမားထတြင ထညသြငးသငသည စဥးစားရမညအခကမားမာ ၎

အဖြ႕သည ေကာမရငကယစား ေျပာဆေဆာငရြကရမညျဖစၿပး ေကာမရင၏ဆရယမဒယာ

စာမကႏာမားက တာ၀နခရမည။ ၎အဖြ႕၏ ပဂၢလကအျမင သေဘာထားမားက မထငဟပ

ေစရပါ။ ေရြးေကာကပြေကာမရင၏ ဆရယမဒယာစာမကႏာမားက စမေဆာငရြကသမား

အတြက လပငနးကငဝတမားတြငလညး ဤသ႔ေသာသေဘာက ေရာငျပနဟပရမည။

ေဖၚျပခသညအတငး ေရြးေကာကပြေကာမရငး၏ အခြငအာဏာ၊ လပငနးစဥမား၊

ဥပေဒမားႏင စညးမဥးစညးကမးမားက ေကာငးစြာနားလညသေဘာေပါကမႈရၿပး၊ ထအခက

မားကလကနာလက ေဆြးေႏြးမႈမား၊ အေၾကာငးအရာအသစမား ထပမတငျပမႈမား သ႔မဟတ

တန႔ျပနမႈမား လပေဆာငျခငးသည တာ၀နယထားေသာအဖြ႕၏ စတ၀ငစားမႈႏငလညး သက

ဆငသည။ ထ႔ေၾကာင ဆရယမဒယာစာမကႏာက တာ၀နယရေသာ ၀နထမး(သ႔မဟတ

44

အျခားတစေယာက) သည ေရြးေကာကပြေကာမရင၏ စႏႈနးမားႏင အျမငသေဘာထားမားက

ေမးျမနးသညေမးခြနးမား တတလာလင ေကာမရင၏ရပတညခကက ထငဟပေစေသာ

တန႔ျပနမႈမားက မညသညေနရာတြင ရာေဖြႏငသနညးဆသညက သရေနရမညဟအႀကျပပါ

သည။ ထကသ႔ ေဆာငရြကခကမားက လပငနးကင၀တထတြင ထညသြငးႏငသည။

ထ႔အျပင အစအဖြ႕တစခ သ႔မဟတ အဖြ႕အစညးတစခ၏ Facebook စာမားႏာမားက

တစဥးတစေယာက၏ အေကာငျဖင ဖြငလစေဆာငရြကရေသာေၾကာင ထစာမကႏာက

၀နထမးတစေယာက၏ ကယပငအေကာငမ တစဆငဖြငလစေဆာငရြကမလား သ႔မဟတ

အဖြ႕အစညး၏အေကာငတစခကဖနတးမလားဆသညအဖြ႕အစညး၏ရပတညခကက ေဖာျပ

ႏငပါသည။

ေရြးေကာကပြတြင ပါ၀ငပတသကသမားအတြက မဒယာမား၊ မရ၀နထမးမား၊ ႏငငေရးပါတမား၊ ေရြးေကာကပြေကာမရင၀နထမးမား

အသးျပရန ေရးဆြထား ေသာ လပငနးကင၀တမားထတြင ဆရယမဒယာက ေရြးေကာကပြ

ကာလတစေလာကလးတြင အသးျပမည ျဖစၿပး၊ (မဆြယစညးရးျခငးက တားျမစေသာကာလ

ကသ႔) ကာလမားတြင ဆရယမဒယာက အသးျပမႈတြင ျဖစႏငေျခရေသာ ကန႔သတခကမားက

ထညသြငးႏငသည။

ဆရယမဒယာက ပဂၢလကအသးျပမႈအတြက ထ႔အျပင ဆရယမဒယာက သးသန႔ပဂၢလကသေဘာ သ႔မဟတ လပငနးခြငအတြငး

အသးျပျခငးဆငရာ နညးလမးမားႏငပတသကေသာ ဥပေဒစညးမဥးမား သ႔မဟတ လပငနး

ကင၀တမားက တစခ႕အဖြ႕အစညးမားတြင ျပဌာနးထားသည။ ေရြးေကာကပြေကာမရင၏

လပငနးဆငရာသတငးမားက ဆရယမဒယာအသးျပၿပး ပဂၢလကသေဘာျဖင ျဖန႔ချခငးတြင

ႀကးမားေသာတနဖးမားရေသာလညး ယငးသ႔ေကာမရင၏သတငးမားက ပဂၢလကဆရယ

မဒယာအေကာငတစခက ေဖာျပပမာအားနညးခကမားရႏငသည အႏရာယရသည။ ဤသ႔

စဥးစားျခငးသည ေနာကဆးတြင ၀နထမးမားက လပငနးခြငအေၾကာငး တငျပသည သတငး

မား သ႔မဟတ ေဆြးေႏြးခကမားကပါ ထခကမႈရေစသည။ ထ႔အျပင ကယစားလယေလာငးမား

သ႔မဟတ လႊတေတာကယစားလယမားႏင ပါတအရာရမားကသ႔ေသာလသမားသည ႏငင

ေရးနယပယမပဂၢလမားထမ “မတေဆြျပ” ရနေတာငးဆလာပါက လကချခငးကသ႔ ျဖစရပ

မားႏငစပလဥး၍ ၀နထမးမားက လမးညႊနခကမားတြင နညးလမးမားအႀကျပႏငပါသည။

45

ဆန႔ကငဖကျဖစေသာ သ႔မဟတ တစခႏငတစခ ညညြတမႈမရေသာ မဟာဗဟာမား

သည ရႈပေထြးမႈက ဥးတညေစေသာေၾကာင ဆရယမဒယာ မဟာဗဟာက ပ၍ကယျပန႔ေသာ

ဆကသြယမႈ သ႔မဟတ ျဖန႔ကကေဆာငရြကမႈ မဟာဗဟာမားႏင ခတဆကေဆာငရြကရန

သ႔မဟတ ေပါငးစပရနနညးလမးမားသည အေရးၾကးေသာ စဥးစားခကမားျဖစသည။

ထ႔ေၾကာင ဆရယမဒယာမဟာဗဟာတစခသည လထပညာေပး လႈပရားမႈမား၊ လထ

အစညးအေ၀းပြမား၊ အငတာနကစာမကႏာမား၊ ေဆာငးပါးမား၊ သတငးမားႏင အျခား

ထတေ၀ျဖန႔ခမႈမား စသညနယပယမားက တးတတေကာငးမြနလာေစရန ျဖညစြကေဆာင

ရြကသည နညးလမးမားက အသားေပးေဖာျပသငပါသည။

ေရြးေကာကပြမားတြင လပရးလပစဥ လထၾကားျဖန႔ကကေဆာငရြကသည လႈပရားမႈ

မားက ပမျမငသာေစရန ဆရယမဒယာက မညသ႔အသးျပမညဆသည ဥပမာတစခက

ကေနဒါႏငင မနတဘာျပညနယ ေရြးေကာကပြေကာမရင၏ Facebook ကအသးျပၿပး

ျပညသ႕ပညာေပးလႈပရားမႈမားက ျပညနယတစလႊား ေကာငးစာသငခနးမားထအထ မညက

သ႔ ျဖန႔ကကေဆာငရြကခပက ေအာကတြငေတြ႕ရရမည ျဖစပါသည။

(ပစာ - ဆရာမားခငဗာ…ကေနာတ႔ႏငင၏ ဒမကေရစလပငနးစဥထတြင သငတ႔ေကာငးသားမား ပါ၀ငေဆာငရြကႏငရန နညးလမးမား ရာေဖြေနပါသလား။ မနတဘာ ေရြးေကာကပြေကာမရငသည ေကာငးစာသငခနးထထ လာေရာကၿပး ေကာငးသားမားအတြက ေပာစရာေကာငၿပး အျပနအလနတတၾကြစြာလႈပရားေဆာငရြကႏငသည အလပရေဆြးေႏြးပြတစခက ကငးပေပးပါမည။ ေအာကပါလငက

ၾကညၿပး အခမအလပရေဆြးေႏြးပြတစခက ေတာငးဆႏငပါသည။)

46

ေဒသဆငရာ ေရြးေကာကပြေကာမရငမား

အရပဖက လ႕အဖြ႕အစညးမား

ႏငငတကာ အဖြ႕အစညးမား

စတ၀ငစားေသာ ႏငငသားမား

ေလလာေစာငၾကညေသာ အဖြ႕မား

ႏငငေရးပါတမား

မဒယာမား

လၿခေရးအဖြ႕အစညးမား

ဆရယမဒယာ မဟာဗဟာမားနင စာမကႏာမားက အမးသားေရြးေကာကပြ ေကာ

မရင၊ ေဒသဆငရာ ေရြးေကာကပြေကာမရင သ႔မဟတ သးျခားစတ၀ငစားေသာကစၥရပတစခ

(ဥပမာ မစာရငးေရးသြငးျခငး)အတြက ဒဇငးေရးဆြႏငပါသည။ ျဖစႏငေျခရေသာ ေနရာမား

တြင ေရြးေကာကပြေကာမရငတညရမႈအေပၚမတညၿပး မဆႏၵနယမားႏင အမးမးေသာ

ဆရယမဒယာစာမကႏာမားအတြက ေရးဆြထားေသာ မဟာဗဟာမား ဆကစပမႈရရနလအပ

သည။ အေၾကာငးမာ မဟာဗဟာတစခက အေကာငအထညေဖာရာတြင အျခားတစခက

ဆန႔ကငဖကသကေရာကမႈျဖစႏငေသာေၾကာငျဖစသည။ ယငးအခကသည အေျခအေန

အမးမးတြင မဆႏၵရငမားသည ေရြးေကာကပြေကာမရငမား၏ ဖြ႕စညးပႏင ရငးႏးကၽြမး၀ငမႈ

မရျခငးေၾကာငျဖစသည ဆသညအခကမာလညး အထးသျဖင မနသည။အခ႕ မဆႏၵရငမား

သည ေရြးေကာကပြေကာမရငဆသညမာ ဗဟအဖြ႕ႏင ေဒသဆငရာ၊ ျပညနယ ေကာမရငးမား

ရသညက မသရၾကပ ဤအဖြ႕အစညးအဆငဆငသည သးျခားအဖြ႕မားျဖစေၾကာငး သတ

မထားမၾကပါ။

ႏငငတစခတြင ဆရယမဒယာက အသးျပေသာ ေရြးေကာကပြေကာမရင တစခသာ

ရေသာလညး မဆႏၵရငမားႏင ေရြးေကာကပြဆငရာ ကစၥမားကဆရယမဒယာကတစဆင

ဆကသြယေဆာငရြကေနၾကေသာ အရပဖက လ႕အဖြ႕အစညးမား၊ ႏငငတကားအဖြ႕အစညး

မား၊ စတ၀ငစားေသာ ႏငငသားမား၊ ေစာငၾကညေလလာေရး အဖြ႕မား (ျပညတြငး၊ ျပညပ)၊

ႏငငေရးပါတမားႏင အျခားေသာအဖြ႕အစညးမားရပါသည။

ဆရယမဒယာက အသးျပေသာ အျခားအဖြ႕အစညးမားမာ -

47

ဥးတညသတမတထားသည တညေသာပရတသတမားက ဆကသြယႏငရန အျခား

သမားအသးျပသည ဆရယမဒယာစာမကႏာမားႏင ဆကစပေဆာငရြကျခငးသည ႀကးမား

ေသာတနဖးက ျဖစေပၚေစသည။ ေရြးေကာကပြေကာမရငသည ဆရယမဒယာမတစဆင

အဆပါအဖြ႕အစညးမားႏငဆကသြယၿပး ေဆြးေႏြးပြမား အားေကာငလာေစရန ေဆာငရြက

ႏငယမမက ေရြးေကာကပြကာလအတြငး သတငးမားမားျပန႔ႏ႕မႈက တားဆးႏငရန (ေအာက

တြင ေဖာျပထားေသာ စနေခၚမႈမားႏင အႏရာယမားကၾကညပါ)ႏင အကပအတညးမား

ေပၚေပါကလာပါက တန႔ျပနေဆာငရြကႏငရန အဆပါအဖြ႕မား၊ လပဂၢလမားႏင ဆကသြယ

ေဆာငရြကျခငးက ေကာမရငးအတြက တနဖးရလသည။ ထ႔အျပင ေရြးေကာကပြေကာမရင

တစခက ဆရယမဒယာက အသးျပသညျဖစေစ မျပသညျဖစေစ ယငးသည အြနလငးေဆြး

ေႏြးပြမား၏တစစတတစပငးအျဖစ မလြမေရာငသာ ပါ၀ငေနပါသည။ ထေဆြးေႏြးပြမားက

သတျပမေနျခငးႏငျဖစႏငသညေနရာမားတြင လပရးလပစဥ တန႔ျပနမႈမးထက အျပသေဘာ

တန႔ျပနျခငးမားသည ေရြးေကာကပြေကာမရငတစခက ေဆြးေႏြးပြကဥးေဆာငရနက ညပပး

ရာေရာကသလ ဥးတညသတမတထားေသာ ပရတသတမားႏင ဆကသြယေဆာငရြကမႈက

ပမေကာငးမြနေစပါသည။

ႏငငသားသတငးသမားမား (Citizen Reporters)မားက ဆရယမဒယာႏင အြနလငး

စာမကႏာမားကအသးျပျခငး (ဥပမာ ၅ ကၾကညပါ)ႏင ျပညတြငး ေလလာေစာငၾကညေရး

အဖြ႕မားသည လငျမနစြာတးပြားလကရသည။ ထမကႏာစာမားႏင ႏငငသားသတငးသမား

မား၊ ေလလာေစာငၾကညေရးအဖြ႕မားက စေဆာငးေပးပ႔သည အခကအလကမားက

နားလညျခငးသည ေရြးေကာကပြေကာမရငမားအတြက တနဖးရေသာ သတငးအရငးအျမစ

ျဖစသည။ အျခားတစဖကတြင ျပညတြငးေစာငၾကညေလလာသမားက ၎တ႔၏အခနးက႑

မားႏင လကနာရမည ဥပေဒစညးမဥးေဘာငမားက ပညာေပးရန ေရြးေကာကပြေကာမရငမား

သည ဆရယမဒယာႏင အြနလငးစာမကႏာမားက အသးျပႏငသည။

ဥပမာ ၅ - ေရြးေကာကပြ ေလလာေစာငၾကညရာတြင Ushahidi က အသးျပျခငး

၂၀၀၇ ခႏစ ကငညာႏငင ေရြးေကာကပြၿပးေနာက ျဖစပြားခေသာ အႀကမးဖကမႈက

တန႔ျပနရန ဖနတးခေသာ Ushahidi (Swahili စကားျဖင “အစစေဆးချခငး”)သည လအပက

ေျခရာခသည ေဆာဖ၀လတစချဖစၿပး ျပညသမားက လကကငဖနးမတစဆင သတငးေပးပ႔ျခငး၊

အးေမးလပ႔ျခငး၊ Twitter ႏင အငတာနကအသးျပၿပး သတငးအခကအလကမား ထညသြငးႏင

သည။ စတ၀ငစားသမားက သတငးအခကအလကမား စေဆာငးျခငး၊ ေျမပေပၚတြငမတသား

ျခငးႏင ျဖန႔ျဖးျခငးတ႔လပေဆာငႏငရန တထြငထားေသာ ဤနညးစနစသည အခမ ရယႏင

48

သည။ Ushahidi အဆအရ “ဤနညးစနစက သာမနျပညသမားထမ သတငးအခကအလက

မားစေဆာငးၿပး ျဖစပကေနေသာအခနႏင တစေျပးညနးပါ ေပးပ႔ႏငေအာင တညေဆာကထား

ျခငးျဖစသည” ဤစနစသည ကငညာႏငငတလႊားရ အႀကမးဖကမႈ ေနရာမားက ေျမပခမတသား

ရန မလကရညရြယခေသာလညး ေရြးေကာကပြျဖစစဥမားက ႏငငသားမားက သတငးေပးပ႔ႏင

ေစရန လကခေဆာငရြကေပးေသာ စနစအျဖစ ေျပာငးလတးတတလာသည။၂၀၁၃ ခႏစ ကင

ညာႏငငေရြးေကာကပြမားတြင အသးျပရန Ushahidi က ဖနတးခေသာ Uchaguzi က႑သည

ႏငငသားမားက ေရြးေကာကပြႏငသကဆငေသာ ျပာနာမားျဖစသည အမနးစကားမား၊

မေရတြကျခငးႏင ရလာဒမား၊ မရမား၏သယယပ႔ေဆာငေရးစနစ၊ ပစၥညးကရယာမားႏင မ

ျပာနာမားက သတငးေပးပ႔ႏငသည။

<www.ushahidi.com>/<www.wchaguzi.co.ke>

ႏငငေရးပါတမားသည ဆရယမဒယာက မဆြယစညးရးျခငး၊ ေၾကာျငာျခငးႏင ရပေငြ

စေဆာငးျခငးတ႔တြင နညးစနစတစခအျဖစ ပမအသးျပၾကသည။ ေရြးေကာကပြေကာမရင

မားသည ႏငငေရးပါတမားက ဥပေဒစညးမဥးမားက ခးေဖာကျခငးရမရ အဆပါ ဆရယ

မဒယာစာမကႏာမားက ေစာငၾကညႏငသည။ ေရြးေကာကပြေကာမရငသည ဆရယမဒယာ

လမးေၾကာငး (သ႔မဟတ အျခားလမးေၾကာငး)မ ႏငငေရးပါတတစခအေပၚ အျခားပါတထက

ပမမကႏာသာေပးေဖာျပျခငးက ေရာငကဥရန အႀကျပလသည။ အကယ၍ ဆရယမဒယာ

စာမကႏာတစခေပၚတြင ႏငငေရးပါတမားက ညႊနးဆေဖာျပရနလအပပါက ပါတအားလးက

တညစြာေဖာျပသငပါသည။ ေရြးေကာကပြဆငရာ လႈပရားမႈမားက မဆႏၵရငမားအား ပညာ

ေပးရန ကညလပါက ေရြးေကာကပြေကာမရငသည ဘကလကမႈမရေသာ သတငးမားက

စေဆာငေသာအငတာနကစာမကႏာမား သ႔မဟတ အရပဖကအဖြ႕အစညးမားႏငခတဆက

ေဆာငရြကႏငပါသည။

ေရြးေကာကပြေကာမရငမားအေနျဖင ဆရယမဒယာမတစဆင ထေတြ႕ဆကဆႏင

ေသာ ပတသကသ ေနာကအစအဖြ႕တစခမာ အစဥအလာသတငးမဒယာျဖစသည။ အစဥ

အလာ သတငးမဒယာေလာကသည ဆရယမဒယာစာမကႏာမားတြင ေဖာျပေနေသာ

ေျပာဆခကမား ႏင ပ၍အကၽြမးတ၀ငရလာၿပး ရလာဒ အေနျဖင ၎တ႔၏ အခနးက႑မာလညး

ေျပာငးလလာသည။ သတငးေဝဖနသတစဥးက ထသ႔ေျပာငးလလာျခငးက ဂတတခါးကေစာင

သညဘ၀မသည ထဂတတခါးကေစာငၾကည သမားအျဖစ ေျပာငးလလာျခငးဟ ေဖၚျပသည။

(Bradshaw 2011: 6) သမားရးကမဒယာမားသည ဆရယမဒယာ စာမကႏာမား ျပန႔ႏ႔ေန

ေသာ အေၾကာငးအရာမားႏင သကဆငဆကစပသညအေၾကာငးအရာမားက ေစာငၾကည

ေလလာျခငး၊ မနကနျခငးရမရစစစျခငး၊ ၎တ႔ပရသတမားအတြက ထငျမငခကမားေပးျခငး၊

49

ထဇာတလမးမားက အဓပၺါယဖြငဆျခငး စသညတ႔ျပလပလာၾကသည။ အြနလငးပ႔စမား

ေနာကဆကတြ မတခကမားျဖင ဇာတလမးမားဥးေဆာငေဖၚျပျခငး၊ အကအညေပးျခငးတ႔ျဖင

ေရြးေကာကပြေကာမရငမားသည သမားရးကသတငးမဒယာမားႏင ၎တ႔၏ ေရြးေကာကပြ

ကာလအတြငး သတငးေဖၚျပခကမားက ၾသဇာလႊမးမးႏငသည။ ေရြးေကာကပြေကာမရင

တစခသည ေရြးေကာကပြႏငပတသကၿပး မဆႏၵရငမားက သတငးေပးရနႏင ပညာေပးရန

သတငးမဒယာမားက အသးျပႏငၿပး၊ ပႏပထတေ၀ျခငး သ႔မဟတ ဗဒယေခြျဖန႔ချခငး၊

အငတာနကစာမကႏာမားတြင ပမနသတငးထတလႊငျခငး စသည ေကာမရင၏ ကယပင

ျပညသသ႔အသေပးသည အစအစဥမားက ေဆာငရြကျခငးျဖင မဆႏၵရငမားႏင ေကာမရင၏

လႈပရားမႈမားအၾကား အၿမထစပေနေစရနေဆာငရြကႏငသည။ (International IDEA

2006a: 207)

တနးရားႏငငတြင ျပညတြငးေရဒယသတငးဌာန တစခသည ကလသမဂၢႏငပးေပါငး၍

လထပညာေပးလပငနး တစခေဆာငရြကရန သတ႔၏ကယပင လသမားေသာ အငတာနက

စာမကႏာႏင Facebook တ႔မတစဆင လပေဆာငသည။ (ဥပမာ ၆ ကၾကညပါ) ထကသ႔ျဖစစဥ

မးတြငေရြးေကာကပြေကာမရငသည တနဖးရေသာသတငးအခကအလကမား၊ လမးညႊန

ခကမားက ျဖန႔ခရန အဆပါသတငးဌာနႏင ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးျဖင ေကာမရင၏ပရပက

ျမငမာေစသလ ပၿပးထေတြ႕ျဖန႔ကကေဆာငရြကႏငသည။

ဥပမာ ၆ - DemocraTweet - တနးရား လငယထႏင ဆကသြယေဆာငရြကျခငး

၂၀၁၁ ခႏစ အမးသားလႊတေတာေရြးေကာကပြ ကငးပခနနးလာခနတြင တနးရား

ျပညသမားအၾကား သသယစတႏင အေၾကာကတရားမားတညရေနသည။ ေရြးေကာကပြျဖစစဥ

အတြငး လငယထႏငဆကသြယၿပး အကအညေပးရန တနးရားတြင လသအမားဆး ေရဒယ

အသလႊငဌာနမားထကတစချဖစၿပး၊ ၎အသလႊငဌာန၏ အငတာနကစာမကႏာႏင Facebook

တ႔မာလညး လအမားၾကညရႈေသာ Radio Mosaique FM သည ကလသမဂၢဖြ႔ၿဖးေရးအစအစဥ

(UNDP)ႏငတြဖကၿပး လငယမား ပါ၀ငေဆာငရြကမႈကျမငတငရန မဆႏၵရငပညာေပး ကစား

နညးတစခက စတငေဆာငရြကခသည။

Democra Tweet လ႔အမညေပးထားေသာ ထကစားနညးက ေရြးေကာကပြေန႔မတငမ

ရကသတပတ အနညးငယအလတြင စတငခၿပး၊ ဒမကေရစအေျခခစညးမဥးမား၊ ဒမကေရစသ႔

ကးေျပာငးျခငး၊ ေရြးေကာကပြျဖစစဥႏင ေရြးေကာကပြေန႔ စသညေခါငးစဥအမးမးျဖင

ကစားသမားႏင ကစားခသည။ ကစားသမားက ေမးခြနး မားေမးျမနးခၿပး မနကနစြာေျဖဆျခငးျဖင

ကစားနညးက အဆငဆငကစားႏငေစရန စမထားသည။ ကစားပြမာ အႏငရရသႏစဥးက

ေရြးခယၿပး တနးရားလငယထထမ သတငးစကားကသယေဆာငကာ နယးေရာကၿမ႕ရ ကလ

50

ဆရယမဒယာႏင သတငးမဒယာအၾကား ဆကဆေရးသည ပ၍အျပနအလနသေဘာ

ဆနလာပါသည။ ဆရယမဒယာမားက သတငးမဒယာမား၏ သတငးမားက ရယျဖန႔ျဖးေန

သည တစခနတညးမာပ သတငးမဒယာမားကလညး ဆရယမဒယာမားေပၚတြင စေဆာငး

ေသာ သတငးမားအေပၚ ပမအားကးလာရသည။ ယငးတ႔၏ အျပနအလနဆကဆေရးက

နားလညျခငးသည မမ၏ ဆရယမဒယာစာမကႏာမ ထတလႊငလကေသာ အေၾကာငးအရာ

တစခသည ပ၍ကယကယျပန႔ျပန႔ျဖန႔ခလာႏငသည အကးေကးဇးက ေရြးေကာကပြ

ေကာမရငမား ရရမညျဖစသည။

ထ႔အျပင အငတာနကသးစြႏငမႈသည ကမာၻတစလႊားတြင အမးမးျဖစတတေသာ

ေၾကာင ေရြးေကာကပြ ေကာမရငတစခသည လထပညာေပးလႈပရားမႈမား၊ အစဥအလာ

သတငးမဒယာမားျဖစေသာ တဗြ၊ ေရဒယႏင ပႏပမဒယာမားႏင ဆကသြယမႈက ထနးသမး

ထားျခငးမာ အေရးႀကးပါသည။ အထးသျဖင အငတာနကဆကသြယမႈႏင ဆရယမဒယာ

အသးျပမႈအကန႔အသတႏငရေသာ ေနရာမားတြင အဆပါဆကသြယေရးနညးစနစမားက

အစားထးသးစြျခငးထက ျဖညစြကသးစြရန အေရးႀကးပါသည။

ဆရယမဒယာက သးစြျခငးေၾကာင အကးေကးဇး အမားအျပားရပါသည။ သ႔ေသာ

မဒယာအသစကရယာမားက အသးျပျခငး၏ စမေခၚခကမားလညး ရေနပါသည။ ဆရယ

မဒယာ မဟာဗဟာတစခကေရးဆြစဥ ေရြးေကာကပြေကာမရင တစခသည ဆရယမဒယာက

သယေဆာငလာႏငေသာအႏရာယမား သ႔မဟတ စနေခၚခကမားႏငယငးတ႔ကေျဖရငးရ

သမဂၢသ႔ သြားေရာကခြငရမည ျဖစသည။

ထလႈပရားမႈႏငပတသက၍ ကယကယျပန႔ျပန႔ေၾကာျငာမႈမားက သတငးမဒယာမား၊

ဆရယမဒယာမား၊ ေၾကာညာဆငးဘဒမားႏင လကကမးစာေစာငမားျဖန႔ခ လပေဆာငခသည။

ထကစားနညးသည ျပငသစႏင အာရပဘာသာစကားျဖင ကစားသ ၂၆၀၀ က ဆြေဆာငခၿပး

ဥးတညသတမတထားေသာ အသက ၁၈ ႏစ ႏင ၃၅ ႏစအၾကား လငယမားက ေအာငျမငစြာ

ဆကသြယႏငခသည။

ပမသရလပါက ေအာကပါလငတြငၾကညပါ။

http://www.undp.org/content/undp/en/home/ourwork/democraticgovernance/

successstories/supporting-democratic-elections-tunisia.html

အရစ အကစပလန႔(Erik Asplund)

51

မည နညးလမးမားကပါ ထညသြငးစဥးစားသငသည။ ထအႏရာယက ေျဖရငးရနအတြက

မဟာဗဟာ တစခခငးစသည ေရြးေကာကပြေကာမရငတစခ ေဆာငရြကရသည အေျခအေန

ေပၚတြက အမားႀကးမတညသညအတြကေၾကာင အခ႕ေသာအႏရာယ အေျခအေနမားက

စဥးစားႏငရန ေဖာျပထားပါသည။ သ႔ ေသာ အႏရာယတစခခငးစက ေျဖရငးေဆာငရြကသည

နညးလမးမားကမ ေရြးေကာကပြေကာမရငကယတင၏ ကယပငအသျဖင ဆးျဖတလပေဆာ

ငရမညအခကအျဖစ ခနလပထားပါသည။

ျဖစႏငေသာ စမေခၚမႈမားသည ကယျပန႔ပါသည။ သ႔ေသာ ေရြးေကကပြေကာမရင

မားထညသြငးစဥးစားရမည အေရးအၾကးဆးစမေခၚမႈမားမာ ေအာကပါတ႔ျဖစသည။

• ဥပေဒ မေဘာငႏင အဖြ႕အစညးအတြငးရ လပငနးအစအစဥမား

• အဆးျမင တငျပခကမား

• သတငးမားမား ျပန႔ႏ႔မႈ

• ပဋပကၡကာလႏင ပဋပကၡအလြနကာလ အေျခအေနမားတြင ဆရယမဒယာက

အသးျပျခငး

• တရားမ၀င စာမကႏာမား သ႔မဟတ စာမကႏာအတမား

• တတၾကြလႈပရားေသာ ဆရယမဒယာ စာမကႏာမား

ဥပေဒ မေဘာငႏင အဖြ႕အစညးအတြငးရ လပငနးအစအစဥမား ေရြးေကာကပြေကာမရငတစခသည အဖြ႕အစညးအတြငး ဆရယမဒယာသးစြပ နညး

လမးမားက ေကာငးမြနစြာ သရနားလညထားသငၿပး ယငးသ႔သးစြျခငးေၾကာင ေရြးေကာကပြ

လပငနးစဥတစခလး၏ ဥပေဒဆငရာ မေဘာငမားအထ အကးသကေရာကမႈ ရလာႏငသည

က နားလညထားသငသည။ ထ႔အတ အဖြ႕အစညးအတြငးရ လညပတေမာငးႏငေနသည

လပငနးအစအစဥမားအေပၚလညး သကေရာကမႈရလာႏငပါသည။ ေကာမရငသည ၎

ေရြးခယသးစြေသာ ဆရယမဒယာစာမကႏာတြင တကစြာေဖာျပထားသညအတငး လကနာရ

မည ဥပေဒမားက နားလညသေဘာေပါကၿပးလကနာသငပါသည။

ေရြးေကာကပြေကာမရငတစခသည ထကသ႔ ျပညစလေလာကေသာ ေလလာမႈတစခ

ျပလပရန အရငးအျမစမား မရႏငေသာေၾကာင ကၽြမးကငသတစခ႕က အႀကျပထားသညမာ

မနေနဂာမားသည “ေကာမရငအတြငးရ ဥပေဒ၀နထမးမား၊ လြတလပေသာအဖြ႕အစညးမား

ထမလညး လမးညႊနခကမားအပါအဝင ဥပေဒ အရငးအျမစမားႏင တငပငသငသည။ [….]

ထ႔ေနာက အဆပါအႀကျပခကမားက ေရရညျပညသ႔ေရးရာ စမခန႔ခြမႈအစအစဥတစခ၏

အစတအပငးအေနျဖင ထညသြငးႏငပါသည။ ထအစအစဥသည ေကာမရင၏ ေရတေရရည

52

ဥပမာ ၇ - ဆရယမဒယာႏငစပလဥး၍ ကေနဒါႏငင၏ တရားေရးစနစက ျပငဆငျခငး

၁၉၃၈ ခႏစကတညးက ကေနဒါႏငင ေရြးေကာကပြအကဥပေဒ၏ ပဒမ ၃၂၉ “အခန

မတငမ ထတလႊငျခငး” တြင ေအာကပါအတငး ေဖာျပထားသည။

အျခားမဆႏၵနယခရငမားရ မရမားအားလး ပတခနမတငမ မဆႏၵနယခရငတစခခတြင

မရလာဒ သ႔မဟတ ခန႔မနးမရလာဒက မညသမ အမားျပညသသ႔ ထတလႊငျခငးမျပရပါ။

၂၀၁၁ ခႏစ ကေနဒါ ျပညေထာငစ ေရြးေကာကပြကာလအတြငး ႏငင၏ အတလနတစ

ကမးရးတနးရ မရမားသည ပစဖတကမးရးတနးရ မရမားထက အခန ၄ နာရခြေစာၿပး ပတခကာ

Twitter က ကယကယျပန႔ျပန႔ အသးျပခၿပး ၎မတစဆင မရလာဒမားက သတငးေပးပ႔ခသည။

အထကပါ အကဥပေဒေၾကာင Twitter သည ဥပေဒကခးေဖာကၿပး အခနမတငမ သတငး

ထတလႊငခသည။ Elections Canada က လကရအသးျပေနေသာ နညးပညာမားေၾကာင ထ

ဥပေဒက ကငသး၍မရႏငေၾကာင ယဆခၿပး၊ ၂၀၁၅ ခႏစ ေရြးေကာကပြကာလမတငမ ထပဒမ

က ပယဖကဖ႔ ၂၀၁၂ ခႏစ ဇနန၀ါရလ ၁၃ ရကေန႔တြင အဆျပလကခခသည။

လပငနးစဥ ႏစမးစလးက လမးညႊနပါလမမည။ (Leighninger, 2011: 6) အဘယေၾကာင

ဆေသာ ဆရယမဒယာမားသည သြငျပငလကၡဏာအသစမား ျဖစေနဆျဖစျပး ေရြးေကာကပြ

ေကာမရငမားအေနျဖင အားလးကလႊမးျခေသာ ဥပေဒသးသပခကမားေဆာငရြကႏငရန

အကအညရယႏငေရးအတြက မမတ႔အဖြ႕၏ျပငပသ႔လမးေမာၾကညရန ေၾကာကရြ႕မေနသင

ေသာေၾကာင ျဖစသည။

ဆရယမဒယာက ကယကယျပန႔ျပန႔အသးျပျခငးက ဥပေဒအဓပၸါယဖြငဆမႈ၊

ေရြးေကာကပြလပငနးစဥက စမခန႔ခြေသာ ဥပေဒမားက ကငသးျခငးႏင ခးေဖာကမႈမားက

အေရးယျခငးတ႔တြင စနေခၚမႈအသစမားျဖစေစသညဟ အခ႕ေရြးေကာကပြေကာမရငမားက

သတမတၾကသည။ မဒယာအသစမကႏာရ ဥပေဒမေဘာငမားသည ေခတမမေတာေၾကာငး

ကေနဒါႏင ျပငသစႏငငတ႔၏ အေတြ႕အႀကမားက ျပသေနသည။ ဥပမာ ထႏငငမားတြင

မရမားမပတမ မရလာဒမားက သတငးေရးသားျခငးက တားျမစခကမားက တစခနက

လကခကငသးခေသာလညး ယခအခါ မဆႏၵရငမားက ေရြးေကာကပြေန႔တြင ဆရယမဒယာက

အသးျပျခငးက ထဥပေဒစညးမဥးအတငးအေရးယရန ခကခလာပါသည (ဥပမာ ၃ ႏင ၄ က

ၾကညပါ)။ ထ႔အျပင မဆြယမႈမျပလပရန ကန႔သတထားေသာကာလႏင ေရြးေကာကပြ အသး

စာရတမားအေပၚ ေစာငၾကညေလလာျခငးသည စနေခၚမႈအသစမားအျဖစ ႀကေတြ႕ေနရ

ေၾကာငး ေရြးေကာကပြေကာမရငမားက အစရငခၾကသည။

53

ဥပမာ ၈ - ေရဒယ လနဒန - ျပငသစသမၼတ ေရြးေကာကပြမားတြင Flanby and Camembert အျဖစ Twitter မေပးပ႔ျခငး

မရျပငပေစာငၾကညေလလာမႈအရ ခန႔မနးရလာဒမားက မရမားဖြငေနေသးသညအခန

တြင ထတျပနျခငးအား ျပငသစဥပေဒက တားျမစထားသည။ ေရြးေကာကပြေကာမရငက

မဒယာမားထ သတငးေပါကၾကားမႈမားကေစာငၾကညရန ၀နထမး ၁၀ ဥး အနညးဆးခန႔ထားၿပး၊

သတငးေပးပ႔မႈမားေတြ႕ရပါက ယရေငြ ၇၅၀၀၀ အထ ဒဏရကမညဟ ေဖာျပထားေသာလညး

Twitter အသးျပသမားသည ကယကယျပန႔ျပန႔ အသးျပေနေသာ ကယစားလယေလာငးမား၏

အမညေျပာငမားကဖနတးၿပး ထဥပေဒကေကာလႊားၿပး၊ ထအမညေျပာငမားျဖင ခန႔မနးခကမား

က ထတျပနခသည။ ဤအစရငခစာက ထတျပနခနတြင ဤဥပေဒကျပငဆငရန အႀကျပျခငး

သ႔မဟတ အတညျပျခငး မရခပါ။

ကေနဒါႏငငတြင ေတြ႕ရသညအတငး ေရြးေကာကပြေကာမရငကယတငက ဥပေဒ

ျပငဆငျခငးက အေကာငအထညေဖာ၍မရေသာလညး ေခတမမေတာသညဥပေဒမားေၾကာင

ဥပေဒမားက ႀကးႀကပရနႏင အေကာငအထညေဖာရန အခြငအာဏာအပႏငးထားေသာ

ေရြးေကာကပြေကာမရငသည ေရြးေကာကပြဆငရာဥပေဒမားႏင စညးမဥးမားက ျပငဆငရန

အႀကျပခကမား ေပးရပါလမမည။

အဆးျမင posts မားအဖြ႕အစညးတစခ၏ ဆရယမဒယာစာမကႏာတြင ေရးသားေသာ ေ၀ဖနခကအမား

အျပားသည အျပသေဘာ ေဆာငၾကေသာလညး တစခ႕အဆးျမငေ၀ဖနခကမားက မလႊ

မေရာငသာ ေတြ႕ရပါလမမည။ ထအဆးျမင ေ၀ဖနခကမားက ေတြ႕ရသညအခါ ၎တ႔က

ဖကပစျခငး သ႔မဟတ ဖးကြယျခငးလပတာထက တကရကေျဖရငးျခငးသည ပြငလငးျမငသာ

မႈကထနးသမးေသာ အေကာငးဆးနညးလမးျဖစသညဟ ကၽြမးကငသအမားအျပားက အႀက

ျပၾကပါသည။ အဆးျမငေ၀ဖနခကမားက ဖကပစျခငးသည တကရကတန႔ျပနျခငး ေလာက

ထေ၀ဖနခကကေရးသားသမားက ေကနပမႈမရေစပ အဆပါကစၥရပက ဆရယမဒယာ

စာမကႏာေပၚတြင ထပျပနတလလ ေရးသားေနလမမည။

ညစညမးေသာ သ႔မဟတ ေစာကားေသာ ပ႔စမား၊ သ႔မဟတ တညျငမေအးခမးေရးက

ျခမးေျခာကမႈမားျဖစလင ခကခငးဖယရားပစသငသည။ ထ႔အတ ေရြးေကာကပြေကာမရင၏

ၾကားေနေရးမက ထခကေစႏငသည တငျပခကမားကလညး(ေရြးေကာကပြေကာမရင

သ႔မဟတ ေရြးေကာကပြအရာရမားက ကယစားျပေသာသမားက တငျပသညဆလင)

54

သ႔မဟတ တရားမဝငေသာ အျပအမႈမားက အားေပးလင၊ စးပြားေရးအကးစးပြားက

ေၾကာညာေပးလင သ႔မဟတ အျခားသမား၏ ကယေရးလြတလပမႈက ထခကလင အလားတ

ခကခငးဖယရားပစသငပါသည။ အဖြ႕အစညးအမားအျပားသည မညသညတငျပခကမားက

ဖယရားပစမညဆသည စညးကမးခကမားကျပဌာနးထားၿပး သတ႔၏ဆရယမဒယာ စာမက

ႏာမားေပၚတြင ေမာမနးထားသည လပေဆာငခကမားကလညး လမးညႊနခမတေပးထား

တတပါသည။ (ဥပမာ ၉ က ၾကညပါ)

ဥပမာ ၉ - Facebook ၏ စညးကမးခကမား - UN Women

The United Nations Entity for Gender Equality and the Empowerment of

Women (UN Women)သည ၎၏ ဆရယမဒယာမား(ဘေလာခ၊ ဆရယကြနယကမား၊

မကေဆခဖရမမား စသျဖင)တြင တငျပေသာ သးသပခကမား၏ တရား၀ငမႈတကမႈႏင မနကန

မႈမားအေပၚ တာ၀နမခပါ။ အသးျပသမားသည လပဂၢလတစဥးဥး သ႔မဟတ အဖြ႕အစညး

တစခခက ကသကေအာငျဖစေစေသာ၊ အမနးပြားေသာ၊ အလြသးစားလပေသာ၊ ေႏာကယက

ေသာ၊ ခနးေျခာကေသာ၊ ရနစေစာကားေသာ၊ အသေရဖကေသာ၊ ရတညႀကမးတမးေသာ

အေၾကာငးအရာမားက မတငရပါ။ UN Women သည မသငေလာေသာ သ႔မဟတ လကမခႏင

ေသာ မညသညေ၀ဖနခကမားကမဆ ပယဖကရန သ႔မဟတ တညးျဖတရနအခြငအေရးရ

သည။

အရငးအျမစ: http://www.facebook.com/unwomen?sk=app_4949752878

၂၀၁၂ ခႏစ၊ ဇလငလ ၃၁ ရကေန႔တြင ရယသည။

ထ႔အျပင ေရြးေကာကပြေကာမရငတစခသည ၎၏ဆရယမဒယာစာမကႏာမားေပၚ

တြင ေျပာဆမႈမားက ႏးညသမေမြ႕စြာ တကရကကငတြယတတရန လအပပါသည။ အထး

သျဖင ေျပာဆၾကသည အေၾကာငးအရာသည လြေခာေနျပး ေရြးေကာကပြလပငနးစဥ

သ႔မဟတ ေကာမရငႏင သကဆငျခငးလး၀မရလင သ႔မဟတ ေျပာဆေနၾကသမားအၾကား

တငးမာမႈမား ျမငတတလာလင ထသ႔ကငတြယေဆာငရြကရန လအပပါသည။

55

သတငးမားမား ျပန႔ႏ႔မႈ

(ပစာ - မစာရငးေရးသြငးျခငးက အခမေဆာငရြကႏငၿပး ေငြေၾကးေပးစရာမလေၾကာငး ျပညသ ေတြကကေနာတ႔ သတေပးႏႈးေဆာေနပါတယ။ ကမၸဏတစခက မစာရငးေရးသြငးျခငးအေပၚ ေပါငစတာ လင ၃၀ ေကာကခေနပါတယ - အဂၤလနေရြးေကာကပြေကာမရင)

အသး၀ငေသာ အခကအလကမနကနမႈရေသာ သတငးအခကအလကသည

ျပန႔ႏ႕မႈလငျမနႏငသလ မားယြငေသာသတငးအခကအလကသညလညး အလားတ ျပန႔ႏ႔မႈ

လငျမနပါသည။ သတငးသမားမား၊ သတငးစာပညာရပတ႔ႏင ဆကႏြယေလရေသာ စႏႈနး

မားမာ “ႏငငသား သတငးသမားမား” (citizen journalists)မားႏင မဆကသြယရန ျဖစသည။

အေၾကာငးမာ မားယြငးေသာ သတငးအခကအလကမားႏင ၀ါဒျဖန႔ခမႈမားက ဆ ရယမဒယာ

၏ ျမနႏႈနးႏင လ႕၀ကႏငမႈကအသးခၿပး ႏငငသားတစဥးခငးစက တာ၀နယမႈကငးမစြာ လပ

ေဆာငသညအခကအေပၚ စးရမမႈမား တးပြားလာလကရေသာေၾကာင ျဖစသည။(Bradshaw,

2011: 13) ဤေနရာတြင ေရြးေကာကပြေကာမရငမားသည ေကာမရင၏အေၾကာငးႏင

ေရြးေကာကပြလပငနးစဥမားအေပၚ အျခားေသာ ဆရယမဒယာမားက ေရးသားေျပာဆ ေန

သညက သတျပသငၿပး မားယြငးေသာသတငးအခကအလကမားက လငျမနစြာ တန႔ျပန

ေဆာငရြကႏငစြမးရသငသည။ ထ႔ေၾကာင ေရြးေကာကပြႏငသကဆငေသာ အျခားအဖြ႕

အစညးမားျဖစသည မဒယာမား၊ ႏငငေရးပါတမား၊ မတဖကအဖြ႕အစညးမားႏင ထငရား

ေသာ ဘေလာခဂါမား၏ ဆရယမဒယာစာမကႏာမားက ေစာငၾကညေလလာရန အေရးႀကးပါ

သည။ (ျဖစႏငမညဆလင) သတ႔၏ သကဆငရာ သတငးအခကအလကမားက မေ၀ယမ

မက မားယြငးေသာသတငးအခကအလကမားက ျဖစႏငသမ ျမန ျမန ျပငဆငႏငစြမးရရပါမည။

ေစာငၾကညေလလာျခငးက ထကစၥရပအတြကအထးျပေရးဆြထားေသာ ေဆာဖ၀က အသးျပ

ၿပးရာေဖြျခငးျဖင ေဆာငရြကႏငပါသည (ေနာကဆကတြ ၁ ကၾကညပါ)။

၂၀၁၃ ခႏစ ကငညာႏငင ေရြးေကာကပြတြင မမားေရတြကေနစဥအတြက ေရြး

ေကာကပြေကာမရင ဥကဌ ျပနေပးဆြခရသညဟ ေကာလဟာလသတငး တမဟတခငး

ျပန႔ႏ႔ခသည။ ထေကာလဟာလသတငးကေခဖကရန ေကာမရငသည အစဥအလာသ တငး

မဒယာကအသးျပၿပး အေျခအေနက ထနးသမးႏငခသည (ဥပမာ ၁၀ က ၾကညပါ)။

56

ဥပမာ ၁၀ - မေရတြကေနခနကာလအတြငး ေကာလဟာလသတငးမားက ေခဖကျခငး - ၂၀၁၃ ခႏစ ကငညာႏငင

၂၀၁၃ ခႏစ မတလ ၈ ရကေန႔၊ အေထြေထြေရြးေကာကပြကငးပအၿပး ၄ ရကအၾကား၊

မေရတြကမႈႏင ရလာဒမားက တြကခကမႈအျမငဆးအဆငသ႔ ေရာကရေနခနတြင ကငညာႏငင

Independent Electoral and Boundaries Commission (IEBC) ၏ CEO မစၥတာ ဂမးစ ေအာစ

၀ါဂ ျပနေပးဆြသြားသညဟ ဆရယမဒယာမတစဆင ေကာလဟာလသတငးမား ျပန႔ႏေနသည

ဟ သတငးေပးပ႔လာသည။ မေရတြကမႈျဖစစဥ တစ ေလာကလး CEO ႏင ေကာမရငနာမငးႀကးမား

သတငးမဒယာမားႏင ပမနေတြ႕ဆးမႈမား ျပလပေနသညၾကားက ထသတငးျပန႔ႏ႕ချခငးျဖစသ

ည။ Kenyanexpress လ႔အမညရသည ဘေလာခတြင ေအာကပါအတငး “IEBC CEO ဂမး

ေအာစ၀ါဂက UHURU ၏လမားက ေရြးေကာကပြက ညစခငေသာေၾကာင တစေနရာတြင

ခပေႏာငထားခသည ဟ CORD PROPAGANDISTS မားက ဆသည” ဟ သတေပးစာတမး

တငထားသည။ ဆကလကၿပး CEO က ကငညာ ကာကြယေရးဌာနက ႏစနာရၾကာ ခပေႏာငခၿပး

အမးသား မေရတြကေရးစငတာ (Bomas) တြင မေရတြကမႈမားက ႀကးကငခယလယခသညဟ

စြပစြမႈမား ထြကေပၚလာသည။

ဆရယမဒယာကလညး ထျပနေပးဆြမႈသတငးျဖင လႈပခတသြားျပး ေအာစဝါက

လြတေျမာကေရးအတြက ေတာငးဆမႈေသာ tweets မားေပၚေပါကလာသည။

ထ စးရမစရာ ေကာလဟာလမားက တန႔ျပနရန IEBC က ရပျမငသၾကားကသ႔ အဓက

မဒယာက အသးျပရနဆးျဖတခသည။ ဆရယမဒယာမားတြင CEO ကယတင လလးထြကျပရန

မျဖစႏငေသာေၾကာင ရပျမငသၾကားတြင ထြကျပရနလအပပါသည။ ယငးနညးစနစသည

ထေရာကမႈရလၿပး ဆရယမဒယာမားတြင ထအေၾကာငးအရာႏငပတသကၿပး ေဖာျပမႈမား

သသသာသာေျပာငးလသြားခသည။ ဥပမာ ဆရယမဒယာ မကေဆခမားတြင “CEO ဂမး

ေအာစ၀ါဂသည ေကာငးစြာကနးမာလကရၿပး အလပမားေသာေၾကာင ႏြမးနယေနသညဟ

ျပနေပးဆြခထားရသညသတငးႏင ဆန႔ကငဖကေရးသားေဖာျပၾကသည” သ႔မဟတ “#IEBC

CEO#ဂမးေအာစ၀ါဂ ေနာကဆးေတာျပညသ႕ေရ႕ေမာကေပၚထြကလာၿပ” “#ကေနာ ေထာငထ

မာမဟတပါဘး၊ ဒါေပမယ အလြနပငပနးႏြမးနယေနပါတယ” စသျဖင ေဖာျပလာၾကသည။

ထကာလအတြင IEBC အတြက တနဖးရေသာ သငခနးစာတစခမာ ေကာလဟာလမား

သ႔မဟတ သတငးအမားမားက တန႔ျပနရာတြင အဆပါသတငးမားျပန႔ႏ႔သည ဆကသြယမႈအမး

အစားက အသးျပျခငးသည အခါခပသမးအေကာငးဆးေရြးခယမႈ မဟတဆသညအခကပင

ျဖစသည။

အနဒရးလမ - Independent Electoral and Boundaries Commission၊ ကငညာ

57

ေနာကဆးအေနျဖင ေရြးေကာကပြေကာမရငကယတငကေပးေသာ သတငးအခက

အလကသည မားယြငးစြာနားလညျခငး သ႔မဟတ မားယြငးစြာဘာသာျပနဆျခငးမားရႏငပါ

သည။ ယငးအခကက သတငးမားတငျပသညအခါ ရငးလငးျပတသားၿပး ကစလစတေတာငး

ရန လအပခကႏင လအပသညေနရာမားတြင အမားျပငဆငႏငရန ေရးသားေျပာဆမႈမားက

အနးကပေစာငၾကညေလလာရန လအပပါသည။

ပဋပကၡကာလအတြငးႏင ပဋပကၡအလြန အေျခအေနမားတြင ဆရယမဒယာက အသးျပျခငး

ဆရယမဒယာက အသးျပပ၊ ၎စာမကႏာေပၚက သတငးမား၏ အေျခအေနႏင

သတငးတငျပမႈအႀကမအေရအတြကက ေဖာထတရနအတြက မဟာဗဟာတစခသည

ပဋပကၡကာလအတြငး သ႔မဟတ ပဋပကၡလြနကာလ အေျခအေနမားအတြက အထးစဥးစား

ရမညကစၥ ျဖစပါသည။ ထကသ႔ ထရလြယေသာ အေျခအေနမးတြင ေကာလဟာလသတငးမား

သ႔မဟတ အမနးစကားမား ျပန႔ႏ႔မႈျဖစႏငေျခသည အလြနျပငးထနေနႏငၿပး၊ ေရြး ေကာကပြ

ေကာမရငတစခသည ေကာလဟာလမား သ႔မဟတ မားယြငးေသာသတငးအခကအလကမား

ျပန႔ႏ႔ျခငးအေပၚ အခနႏငတေျပးညတန႔ျပနၿပး သတငးအခကအလကမနမား တငျပရန

လအပပါသည။ လြတလပစြာေရးသားေဖာျပျခငးႏင အႀကမးဖကမႈမားက လႈ႕ေဆာသည ေရး

သားမႈမားအၾကား မေျခတစခကရာေဖြႏငရန အထးသျဖငအေရးၾကးသည။ ဆရယမဒယာမား

ေပၚက ေဆြးေႏြးမႈမားက ေရြးေကာကပြေကာမရင သ႔မဟတ ေရြးေကာကပြျဖစစဥအေပၚ

ယၾကညမႈအဆငျဖငတငးတာၿပး ဆနးစစေ၀ဖနႏငၿပး၊ ထေရာကေသာ ပဋပကၡတားဆးေရးႏင

ေလာခေရးမဟာဗဟာမားအတြက ေရြးေကာကပြေကာမရငမားက စစညးအသေပးႏငပါ

သည။ အလားတပင ေရြးေကာကပြျဖစစဥတစခအတြငး ဆရယမဒယာကအသးျပၿပး

ၿငမးခမးေရးအတြက ေဆာၾသႏငၿပး အၾကမးဖကမႈ၏ အေျဖမားက ဆရယမဒယာမတစဆင

ျငမးခမးစြာရာေဖြလေသာ အျခားပဂၢလတစဥးခငး သ႔မဟတ အဖြ႕အစညးမားကပါ ထသ႔လပ

ေဆာငရန ဆကသြယခတဆကႏငသည။ (Mancini, 2013 ကၾကညပါ။)

58

တရားမ၀င စာမကႏာမား သ႔မဟတ စာမကႏာအတမား ေယဘယအားျဖင ဆရယမဒယာမားကဖနတးခငလင အသးျပသမားလကနာရမည

ဥပေဒျပဌာနးခကမား ရပါသည။ ထျပဌားနးခကမားသည ပဂၢလေရးဆငရာ သတငးမားမားက

ေဖာျပခြငမျပ၊ သ႔မဟတ အျခားသတစဥးဥးအတြက ခြငျပခကမရပ အေကာငတစခကဖနတး

ျခငးက ကန႔သတထားပါသည။ သ႔ေသာလညး တရားမဝငေသာ သ႔မဟတ စာမကႏာအတမား

မာ အဆနးမဟတပါ။ ၂၀၁၂ ခႏစအတြငး သးစြသေပါငး ၁၀၆ ဗလယ အေကာငထမ ၇၂ သနး

(၇.၂ %) သည “ပတကးထားေသာ၊ မားယြငးစြာ အမးအစားခြျခားထားေသာ၊ မထားရသင

ေသာ” အေကာငမားျဖစသညဟ Facebook က အစရငခထားပါသည။ မထားရသငေသာ

အေကာငဆသညမာ Facebook ကသတမတထားေသာ စညးမဥးစညးကမးမားက ခးေဖာက

ရနရညရြယလက အသးျပသညဟ Facebook က ဆးျဖတသတမတေသာ သးစြသမားက

ဆလသည။ ထအေကာငမားသည ၉.၅ သနးရသည။ (USSEC Facebook) ထအေကာငမားက

59

ပဂၢလတစဥးခငးေသာလညး သ႔မဟတ သတ႔၏စာမကႏာမားေပၚ လာေရာကၾကညရႈ႕ရန

ဆြေဆာငေသာ၊ ဥပမာ အခြနမားရရရန Like မားဆြေဆာငေသာ သ႔မဟတ အျခားစာမကႏာ

မားက သကၡာကေအာငလပေဆာငရန ဖနတးထားေသာစကရပမားက ဖြငထားသည စာမက

ႏာမား ျဖစႏငပါသည။

တရားမ၀င စာမကႏာမားဖနတးျခငးက တားဆးရန အဆငမားထားရေသာလညး

ခးေဖာကမႈမားက ေဖာထတျခငးႏင သတငးေပးပ႔ျခငးသည အလြနေနာကကတတေလရ

သည။ သင၏အဖြ႕အစညးႏငပတသကၿပး အျခားစာမကႏာမားေပၚတြင မၾကာခဏရာေဖြရန

အခနေပးျခငးသည စာမကႏာအတမားက ေစာစးစြာၾကားျဖတေဖာထတျခငးအတြက နညး

လမးတစချဖစသည။ (ဆရယမဒယာစာမကႏာ သ႔မဟတ အျခားတစေနရာ)တြင ေရြးေကာက

ပြေကာမရငအမညျဖင စာမကႏာအတ တစခထြကရေနေၾကာငး အမားျပညသသရရန ေၾက

ညာျခငးျဖင တရားမ၀ငစာမကႏာမားရေၾကာငး အသေပးသငပါသည။ ထတရားမ၀ငစာမ

ကႏာႏငပတသကၿပး တရား၀ငဖြငထားေသာ စာမကႏာတြငသတငးေရးသားျခငးက ခကခငး

ျပလပသငသည။ ဥပမာ Facebook တြင တရားမ၀ငအေကာငမားက သတငးပ႔ရန အဆင ၅

ဆင ရပါသည။ (http://www.facebook.com/help/174210519303259/ ကၾကညပါ။)

သ႔ေသာ ထအေကာငမားက အသးျပခြငမရရေအာင လပေဆာငသညၾကာျမငခနသည

အမးမး ျဖစႏငပါသည။

တတၾကြလႈပရားေသာ ဆရယမဒယာ စာမကႏာမား ျဖစရပမားအားလးဟာ အဆးခညးပမဟတတာ ေသခာပါသည။ ေရြးေကာကပြ

ေကာမရင၏ ဆရယမဒယာ စာမကႏာသည ေမာမနးထားသညထကေကာလြနၿပး ဥးတည

သတမတထားေသာ ပရတသတႏင ဆကသြယေဆာငရြကႏငကာ တတၾကြလႈပရားေသာ

သးစြသအေရအတြကလညး ေမာမနးထားသညထက ေကာလြနႏငပါသည။ သ႔ရာတြင ထသ႔

ျဖစလာေစရနမာ စာမကႏာေပၚကေဆြးေႏြးမႈမားအားလးက အဆကမျပတ ျဖစေပၚေနေစရန

ေဆာငရြကထားရသလ အဆကမျပတေစာငၾကညေလလာျခငး၊ တန႔ျပနျခငးမားက ေဆာင

ရြကရန အစအစဥမားခမတထားျခငးေၾကာငျဖစသည။

မဟာဗဟာမားႏင လပငနးစဥမားအားလးလလမာပင ၎တ႔၏ တနဖး၊ လမးညႊန

ခကမားႏင အသး၀ငမႈတ႔က ျပနလညဆငျခငသးသပရန အခနယရန အေရးႀကးပါသည။

ယငးအခကသည ဆကသြယေရး သ႔မဟတ ဆရယမဒယာမဟာဗဟာမားအတြက ျခားနားမႈ

60

မရပါ။ ေရြးေကာကပြေကာမရငတစခက အသးျပေနေသာ ဆရယမဒယာ နညးလမးမားမ

ေလလာရရေသာ သငခနးစာမားက ျပနလနသးသပျခငးႏင ေနာကဆကတြျပငဆငျခငး၊

ျဖညစြကျခငးတ႔သည မရမျဖစ အေရးပါသည။ စာမကႏာမားႏင ပသ႑ာနမား လငလငျမန

ျမန ေျပာငးလေနခနတြင ဆရယမဒယာ မဟာဗဟာက ျပနလညဆနးစစျခငးသည အျခား

ပေသမဟာဗဟာမား၊ မ၀ါဒမား သ႔မဟတ လမးညႊနခကမားထက အႀကမေရမားမား ပမ

လအပသည။

ျပနလညဆနးစစျခငးသည ေရြးေကာကပြေကာမရငမား ၎တ႔သတမတထားသည

ရညရြယခကမား၊ အျမငဆး စြမးေဆာငႏငရညႏင အရညအေသြးျပညမေသာ ၀နေဆာငမႈမား

ရမရ ေသခာေစရန လပေဆာငျခငးျဖစသည။ ေရြးေကာပြေကာမရငတစခ၏ ဆရယမဒယာက

ဥးတညသတမတထားေသာ ပရတသတႏင ဆကသြယေဆာငရြကမႈနညးလမးမားက

အဆက မျပတေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အကျဖတျခငး (ေစာငၾကညေလလာသည

ေဆာဖ၀မ တစဆင၊ ဥပမာ ေနာကဆကတြ ၁ ကၾကညပါ) သည ထေမးခြနးမားက ေျဖဆရန

အသး၀ငေသာနညးစနစျဖစၿပး ေရ႕ဆကေဆာငရြကႏငမည နညးလမးသစမားက ခမတႏင

ပါသည။

61

မဟာဗဟာက ေရးဆြခၿပးျဖစသညအတြက ေရြးေကာကပြေကာ

မရငတစခအေနျဖင ေကာမရင၏ဆရယ မဒယာမားျဖင ဆကသြယ

ေဆာငရြကမႈကျမငတငရန အေကာငဆးအေကာငအထညေဖာရာတြင

အေထာကအကျဖစႏငသည အရာမားရပါသည။ အထးထညသြငးစဥးစား

ရမည နယပယသးခရပါသည။

အျပနအလနဆကသြယေျပာဆျခငး

ပရတသတက ဥးတညေသာ ေဆြးေႏြးေျပာဆမႈမား

လၿခေရး

ဆရယမဒယာက လမႈေရးဆနဆန စစဥထားျခငးျဖစၿပး အျပန

အလန ဆကသြယေျပာဆျခငးက ျမငတငေပးႏငေသာအရညအေသြးျဖင

ရပျမငသၾကား၊ ေရဒယ၊ ပႏပမဒယာမားကသ႔ အစဥအလာမဒယာမားႏင

မတပ အသးျပသမား ပမထြကေပၚလာေစရန ဥးတညခကထားေသာ မဒ

ယာအမးအစားျဖစသည။ထ႔အျပင ဆရယမဒယာသည ၎စာမကႏာ

ေပၚတြင ေဆြးေႏြးမႈမား သ႔မဟတ သတငးေပး ပ႔ခကမားက ၎အေပၚစ

တ၀ငစားမႈတးပြားလာေစရန ရညရြယသညနညးလမးက ေျပာငးလ

ကငသးလာခသည။ ဇယား ၃ တြင အစဥအလာ သတငးေရးသားမႈပစ၊

သတငးျဖန႔ေ၀မႈႏင မတကြျပားစြာပင ဆရယမဒယာစာမကႏာမားမတစ

ဆင ဆကသြယဆကဆမႈနညးလမးမားက ၿခငေဖာျပထားပါသည။

62

အစဥအလာ သတငးေရးသားမႈ ဆရယမဒယာ ေရးသားမႈ

ဆနးစစေ၀ဖနသးသပျခငး ဆကသြယေဆာငရြကျခငး

ရည တ

ပႏပျဖန႔ခ ပႏပျဖန႔ချခငး မျပ

ပေသ သတငးေပးပ႔ျခငး ခကခငးသတငးပ႔ျခငးႏငတန႔ျပန

မႈျပႏငျခငး

ပ၍ တရား၀ငဆနေသာပစ အလြတသေဘာ စကားေျပာပစ

ေရြးေကာကပြေကာမရငတစခသည ျပညသမားထမရရေသာ ေမးခြနမားႏငေ၀ဖန

ခကမားက အၿမတမးလငျမနစြာႏင တတကကတန႔ျပနႏငရန အေရးႀကးပါသည။ တန႔ျပနရန

ေႏာငေႏးျခငး သ႔မဟတ မတန႔ျပနျခငးက ေရြးေကာကပြေကာမရငသည မဆႏၵရငမားက

၀နေဆာငမႈေပးရန စတမ၀ငစားေသာ အဖြ႕အစညးအျဖစ ျပည သၾကားတြင ပရပထငေစသည။

(International IDEA 2006a: 207)ထ႔အျပင ေ၀ဖနခကမား သ႔မဟတ ေမးျမနခကမားက

မတန႔ျပနျခငးသည ေရြးေကာကပြေကာမရငက ေဆာငရြကေနေသာအလပမားအေပၚ လကပါ

ေဆာငရြကသမားရရရနႏင ခငၿမေစေရးကထခကႏငပါသည။ ဆရယမဒယာသည ေရြး

ေကာကပြေကာမရငႏင ျပညသအၾကား အျပနအလနဆကသြယေျပာဆမႈ ျဖစေပၚလာေစရန

ေတာငးဆယမမက ထသ႔ဆကသြယမႈကလငျမနစြာႏငပမနေဆာငရြကႏငရနလညး ေတာငး

ဆသည။

ဆကသြယေဆာငရြကမႈမား ထေရာကေစရန ေရြးေကာကပြေကာမရငသည ၎၏

ဥးတည သတမတထားေသာ ပရတသတအေၾကာငး ေကာငးစြာနာလညးသေဘာေပါကရ

မညျဖစၿပး ၎တ႔ႏငဆကသြယေျပာဆမည အေကာငးဆးနညးလမးမားလညး ရသငသည။

ပရတသတသေဘာက နားလညျခငးက ေရြးေကာကပြေကာမရငက ၎၏ဆရယမဒယာ

စာမကႏာမ အဖြ႕၀ငမား၏လအပခကမားက အေကာငးဆးေျဖရငးေပးႏငသည နညးလမး

ျဖင သတငးစကားမားႏင ေဆြးေႏြးခကမားက ဥးတညသတမတရနအတြက အေထာကအက

ျဖစေစသည။ ပရတသတမားသည ေဖာေျဖေရး၊ သတငးအခကအလကႏင စဥးစားေတြးေတာ

စရာမားက ရာေဖြေနျခငးရမရ ဆသညအခကက ဆရယမဒယာစာမကႏာေပၚရ ေဆြးေႏြးမႈ

နညးလမးမားႏငစာမကႏာက အသးျပပမားက ႀကးႀကးမားမားေျပာငးလေစသည။ ထ႔ေၾကာင

63

ဆရယမဒယာစာမကႏာတစခခငးစ၏ ယဥေကးမႈကနားလညရန အေရးႀကးပါသည။

စာမကႏာေပၚရအသးျပေသာ အသးအႏႈနးမား နညးစနစကနျခငး သ႔မဟတ အလြတ

သေဘာဆနျခငး အတငးအတာမားက ေရြးေကာကပြေကာမရင အသးျပသည သတငးစကား

မား၏ ေရခနက အဆးအျဖတေပးသည။ သတငးအခကအလကမားမတငျပမ အခနတစခ

ယၿပး စာမကႏာမားက ေစာငၾကညေလလာျခငးသည ပါ၀ငေဆြးေႏြးသမား၊ ေနာကလကမား

ႏငေအာငျမငေသာ ဆကသြယေဆာငရြကမႈနညးလမးမားက ေဖာထတရနႏင ေဆြးေႏြးမည

ပစက ပၿပးေကာငးစြာနားလညေစရန အေထာကအကျပပါသည။

ဆရယမဒယာစာမကႏာအမးမးက အသးျပမညဆလင အဆပါစာမကႏာမားတြင

ေဆြးေႏြးမညေခါငးစဥမားက တညေအာငလပေဆာငျခငးသည တနဖးရႏငၿပး၊ စာမကႏာ

တစခခငးတြင သငေတာေသာေဆြးေႏြးဟနမားျဖစေစရန လပေဆာငႏငသည။ ထ႔ေၾကာင

ဆရယမဒယာစာမကႏာမား၊ ဥးတညသတမတထားေသာ ပရတသတ၊ ေဆြးေႏြးသည

အေၾကာငးအရာ၊ ေဆြးေႏြးဟနတ႔က ေရြးေကာကပြေကာမရင သ႔မဟတ ေကာမရငက တာ၀န

ေပးထားေသာ မတဖကေအဂငစတစခက ေကာငးစြာနားလညသညအထ မမတငးျပညအတြငး

ကယျပန႔စြာ အသးျပေနေသာ ဆရယမဒယာတစခ သ႔မဟတ ႏစခႏငသာ စတငေဆာငရြက

သငေၾကာငး အႀကျပပါသည။

ပရတသတတစစက ဥးတညခကထားၿပး အသးျပေသာ နညးစနစတစခက လဥးေရ

တစခက အလြယတက သႏငေသာထငရားေသာလပဂၢလတစဥး သ႔မဟတ တစခ႕၏

အငတာနကစာမကႏာမားက ရာေဖြေဖာထတၿပး ေကာမရင၏ဆရယမဒယာစာမကႏာေပၚ

က ေဆြးေႏြးခကမားက Like ၊ Link to၊ Re-tweet စသျဖင ေၾကာညာႏငပါသည။ ထ႔အျပင

သတငးမဒယာမားသည သတငးအခကအလကမားကစေဆာငၿပး ကယကယျပန႔ျပန႔ ျဖန႔ခ

ရနစတ၀ငစားပါက ေရြးေကာကပြေကာမရငကအသးျပသည ဆရယမဒယာစာမကႏာမားက

လညး သရထားသငသည။

64

(ပစာ - မဒယမားက အႀကျပခက - ၂၀၁၂ ခႏစ ႏစပတလည ဘ႑ေရးအစရငခစာ - ဗစတးရးယား - မတပတငထားေသာ ႏငငေရးပါတမားႏင မဆႏၵနယမားရ အသငးအဖြ႕မားအတြက ၂၀၁၂ ခႏစ

ႏစပတလည ဘ႑ေရးအစရငခစာက အမားျပညသမား စစေဆးၾကညရႈ႕ႏငရနပါၿပ။)

ဆရယမဒယာ စာမကႏာေပၚတြင တငျပမႈအႀကမအရညအတြက (အလြနနညးျခငး

သ႔မဟတ အလြနမားျခငး)က မတေအာငေဆာငရြကျခငးသည အခနယေစာငၾကညေလလာ

ၿပး ခနညရသညအရာျဖစသည။ ပညာရငမားက ေဆြးေႏြးပြအေရအတြကထက အရညအေသြး

လအပခကကေထာကျပၾကသည။ သတငးအခကအလကေပးေသာ၊ အျပနအလနျဖစေသာ

မမကယပငခဥးကပမႈက ေရာငျပနဟပသည ေဆြးေႏြးခကမားသည ေရရညတြင ေနာကလ

ကမားအၾကားပမၾကးမားေသာ သစၥာရမႈက အားေပးပါလမမည။ သ႔ေသာ ေရြးေကာပြေကာမရင

တစခသည သတငးမားက အခနမအလငအျမနတငျပလျပး အရငးအျမစမား နညးပါးသည

ျပနာရပါက အလအေလာကေဆာငရြကေသာ RSS ျဖင သတငးတငျပသည နညးစနစ

သည အသး၀ငသည။ သ႔ေသာ အလအေလာက ေဆာငရြကေသာ လသားမဆနေသာ

လကၡဏာရပမားႏင စစမနေသာအျပနအလနဆကသြယမႈမားကငးမျခငးသည ေနာကလက

မား၏ စတ၀ငစားမႈမား ေလာကေစသညက အထးမတသားထားရမည။ သတငးတငျပမႈမား

သည ေနာကလကမား၏ အာရစကမႈႏင စတ၀ငစားမႈက ထနးထားႏငရန လသားအသႏင

ကယေရကယေသြး လအပသည။

ေရြးေကာကပြေကာမရငက တငေသာပ႔စမားႏင ေဆြးေႏြးခကမားသည ဥးတည

ပရတသတအေပၚမတည၍ ကြျပားျခားနားႏငသည။ အဓက ဥးတညသတမတထားေသာ

65

ပရတသတသည ေယဘယမဆႏၵရငမားျဖစလင ေရြးေကာကပြတစခက ႀကးႀကပသည

ဥပေဒမား၊ ပဒမမားႏငစပလဥး၍ အလြနမားျပားေသာ အေသးစတအဆငမား မလအပပါ။

မစားရငးသြငးနညး၊ မေပးနညး၊ ကန႔ကြကလႊာတငနညး စသညလကေတြ႕ကေသာ သတငး

အခကအလကမားသည ပ၍လလားေသာအခကမားျဖစျပး ပ၍အသး၀ငမညျဖစသည။

အကယ၍ ဥးတညပရတသတသည ႏငငေရးပါတမား သ႔မဟတ ကယစားလယမားျဖစ

သညဆလင ကယစားလယေလာငး စားရငးသြငးျခငး၊ ႏငငေရးဆငရာ ေငြေၾကးေထာကပမႈႏင

ဆငေသာ အကဥပေဒမားႏင စညးမဥးစညးကမးမား သ႔မဟတ ေရြးေကာကပြေန႔မတငမ

ျပမေနထငရမည ဥပေဒစညးမဥးမားႏင စပလဥးေသာေဆြးေႏြးခကမား သ႔မဟတ သတငး

တငျပခကမားသည ပ၍သငေတာသည။ သ႔ေသာ ထကသ႔ဥပေဒဆငရာ ၿခငသးသပခကမား

ႏင ေဆြးေႏြးခကမားသည သာမနမဆႏၵရငမားအတြကလည ႏငငေရးပါတတစခ၊ တစသး

ပဂၢလကယစားလယေလာငးမားႏင ေရြးေကာကပြေကာမရငကယတငႏင ပတသက၍ ပမ

သေဘာေပါကနားလညလာႏငသညအထ အသး၀ငပါသည။

(ပစာ - မစာရငးေပးသြငးျခငးက တစႏငငလးတြင ယေန႔စတငသည။ ျပညသမား၏ေမးျမနး ခကအမားအျပားကေလလာၿပး ေရြးေကာကပြေကာမရငက ရငးလငးခငသညအခကမာ ျပညသတစဥး ခငးက အေထြေထြေရြး ေကာကပြကာလအတြငး မမမထညခငသည ရပကြကတြင ကယတငသြား ေရာကၿပး မစားရငးေရးသြငးရမည ျဖစပါသည။ မစားရငးေရးသြငးျခငးက (ရးပတရကမားႏင အမားျပည

သအားလပရကမားအပါအ၀င) ရကေပါငး (၃၀)ၾကာ ေဆာငရြကမည ျဖစသည။)

66

(ပစာ - ေနာကတစပတဗဒၶဟးေန႔တြငကငးပမည ၾကားျဖတေရြးေကာကပြမားတြင ယဥၿပငမည ကယစားလယေလာငးမားအတြက para.ms/19SepCandidates ကၾကညပါ။ မရမားက နနက ၇ နာရမ

ည ၉ နာရအထ ဖြငမည။)

(ပစာ - Elected Office Fund ကေပးအပေသာ ရပေငြက လကခရရသည မသနမစြမးကယစားလယေလာငး

မားအတြက ေရြးေကာကပြဆငရာ ေငြေၾကးသးစြမႈ ဥပေဒစညးမဥးမားက ေျပာငးလလကသည)

အကယ၍ ေရြးေကာကပြေကာမရငက လငယထက ဥးတညခကထားလင(မဆႏၵရင

အသစ သ႔မဟတ မေပးခြငမရေသးေသာ လငယမား) ေဆြးေႏြးခကမားသည ေရခနႏင

အျပနအလနဆကဆမႈေပါပါး၍ လငယမားႏငသကဆငျပး သတငးအခကအလကမားလညး

ေပးႏငရမည။ သကဆငသည ေဆြးေႏြးခကမားမာ မဆႏၵေပးခြငမရေသးေသာ လငယမား

ပါ၀ငေဆာငရြကႏငမည နညးလမးမား (ဥပမာ လငယႏငဆငေသာ ေကာငစမားဖြ႕စညးျခငး

သ႔မဟတ ၎ေကာငစမားတြင ပါ၀ငေဆာငရြကျခငး)၊ မစားရငး သြငးႏငသည အသကအရြယ

ႏင ထသ႔သတမတရသည အေၾကာငးရငးမား၊ မစားရငးေရးသြငးျခငး “မာရသြန”၊ လထပညာ

ေပးလႈပရားမႈမား ေဆာငရြကေနသည အဖြ႕အစညးမား သ႔မဟတ အစဥအလာ သတငး

မဒယာမားႏင ခတဆကမႈမား၊ ႏငငေရးျဖစစဥတြင လငယမားပါ၀ငေဆာငရြကျခငးႏင

“မဆႏၵထြကေပးေရး” လႈပရားမႈမား၊ လငယမားက ႏငငေရးအရ ပါ၀ငေဆာငရြကသည

နညးလမးမားႏငပတသကၿပး နမနာမားေပးျခငးျဖင ေမးျမနးျခငးႏင သကတရြယတမား

သငယခငးမားႏင ဆကဆရာတြင အသးျပေသာ မဟာဗဟာမားက ေမးျမနးျခငး စသညတ႔

ျဖစသည။ (လငယမားႏငထေတြ႕ဆကဆျခငးအတြက အၾကဥာဏမားပမရယလပါက

67

International IDEA, 2006b ကၾကညပါ။)

အြနလငးစာမကႏာမားက အသးျပတငး သတငးအခကအလကဆငရာ လၿခေရး

သည အၿမတမးထညသြငးစဥးစားရသည အခကျဖစသည။ အြနးလငးစာမကႏာအားလးႏင

ပတသကၿပး သာမနသေဘာမးထားသငေသာလညး အြနလငးသတငးမား၏လၿခေရးက

တးတတေကာငးမြနေစရန ရးရငးေသာအဆငတစခ႕က ေဆာငရြကႏငပါသည။ ဆရယ

မဒယာစာမကႏာမားတြင သငေလာေသာ လ႕၀ကကဒနပါတရရနႏင ထစာမကႏာမားက

စမႏငသဥးေရး ကန႔သတထားရနအႀကျပပါသည။ စမခန႔ခြသမားသည စာမကႏာ တစခခငး

စ၏ အေသးစတ အခကအလကမား၊ အလအေလာကအသးျပႏငေသာ အစအစဥမားႏင

အသးမျပႏငေသာႏငေသာ အစအစဥမားက နားလညထားသငပါသည။ ဥပမာ Facebook ၏

အစအစဥသစမားသည မားေသာအားျဖင အလအေလာက အသးျပႏငသညအတြက စမ

ခန႔ခြသမားက ထအစအစဥသစမား (စာမကႏာအားလး အတြက) စတင အသးျပႏငသညႏင

သတျပသငၿပး ၎တ႔က မမစာမကႏာ၏လၿခေရးက မညကသသကေရာကမႈ ရသညကပါ

သတျပမေနရမည။

အဖြ႕အစညးတစခ၏ ဆရယမဒယာစာမကႏာမားက ၀ငေရာကသညအခါ အႏရာယ

ရေသာ အစအစဥမားက စာမကႏာေပၚသ႔ တငႏငသညက သတျပရမညျဖစၿပး ထလငမား

သည အတညျပႏငေသာ အရငးအျမစမျဖစရနလၿပး သတထားၿပးဖြငသငသည။ ယငးအခက

က ေရြးေကာကပြေကာမရင၏စာမကႏာ(ဥပမာ Facebook) က ၀ငေရာကၾကညရႈ႕ေနသတစဥး

က မေ၀ထားေသာ လငမားျဖစေစ၊ ေကာမရင၏အေကာငတစခမျဖစေစ အျခားအဖြ႕အစညး

မား သ႔မဟတ လပဂၢလတစဥးက တငေသာလငမားအတြကပါ ကငသးပါ။

အခ႕ ဆရယမဒယာမားသည လၿခေရးျပာနာမားက ေျဖရငးရာတြင ႀကးမားေသာ

ေျခလမးမား လမးခၾကသည။ ဥပမာ Facebook သည ဗငးရကစႏမႏငးေရး(Antivirus)

ကမၸဏတစခ႕ႏင မဟာမတဖြ႕မႈက ေၾကညာခၿပး ၎၏လၿခေရးစာမကႏာတြင လၿခေရး

ဆငရာျပာနာမားႏငေျဖရငးနညးမားက ပမနအသေပးတငျပေနပါသည။ ေရြးေကာကပြ

ေကာမရငမားသည ၎တ႔စာမကႏာမား၏ စနစမားအေပၚ ျဖစႏငေျခရေသာ ခနးေျခာကမႈ

အသစမားက သတျပသငရမမက လၿခေရးစနစက ထးေဖာက၀ငေရာကမႈမားႏင စပနး

(Spam) မား ျဖင တကခကမႈမားကပါ သတျပသငသည။

ျဖစႏငေခရေသာေနရာမားတြင စာမကႏာေပၚက ေဆြးေႏြးခကမား ေပာကဆးျခငး၊

ပကဆးျခငးမရေစရန သငေလာသလ ထနးသမးႏငရန တစလတစႀကမ အဖြ႕အစညး၏

68

စာမကႏာတစခလးက သမးဆညးျခငး လပေဆာငပါ။

အားလးၿခ၍ေျပာရလင ဆရယမဒယာေပၚ တငလကေသာ အရာတငးသည တမဟတ

ခငး အမားျပညသထ ျပန႔ႏ႔သြားၿပး၊ တငလကၿပးေသာ သတငးတစခက ျပနလညဖကပစရန

သ႔မဟတ ျပနလညရပသမးရန လး၀အခြငအလမးမရေတာပါဟ သတျပရန အေရးႀကးၿပးပါ

သည။

ေရြးေကာကပြေကာမရငတစခ၏ ဆရယမဒယာစာမကႏာမားက ၀ငေရာကၾကညရႈသ

အမားအျပားသည အဓကအားျဖင ေရြးေကာကပြေန႔ႏင အနးကပဆးအခနတြင သးစြၾကေသာ

လညး ေရြးေကာကပြျဖစစဥတစေလာကလးတြင မဆႏၵရငမားႏင ဆကသြယေဆာငရြကရန

အခြငအလမးမားရသည။ ေရြးေကာကပြျဖစစဥတေလာက ဆရယမဒယာစာမကႏာမားက

တတၾကြစြာအသးျပျခငးျဖင ေရြးေကာကပြေကာမရငသည ၎စာမကႏာက ၾကညရႈ႕သအေရ

အတြကက ထနးထားႏငယမမက ပမန၀ငေရာကၾကညရႈ႕သမားသည ေရြးေကာကပြျဖစစဥ

တစခလးႏငပတသကၿပး ပ၍ေလလာသရႏငၿပး ေရြးေကာကပြေကာမရင၏ ေဆာငရြကခက

မားသည ေရြးေကာကပြေန တစေနအတြကမဟတသည အေရးႀကးေသာအလပမားကလညး

ေတြ႕ျမငရမညျဖစသည။

ဆရယမဒယာစာမကႏာမားသည လမႈဆကဆေရးပစဆနဆန ဖြ႕စညးထားၿပး

ႏစလမးသြားဆကဆေရးက ျဖစေပၚေစသညက သတျပရနအေရးႀကးပါသည။ ဆရယမဒယာ

စာမကႏာမားေပၚတြင ပရတသတတစဥးႏင ဆကသြယေဆာငရြကသည နညးလမးမား

အမးမးရႏငၿပး ေအာငပါနညးလမးမားပါ၀ငသည။

• ေရြးေကာကပြေကာမရငက တကရကေသာလညး၊ စာမကႏာမတစဆင ေသာလညး

ေျဖဆႏငသည ေမးခြနမားတငထားျခငး။

• ကစၥရပတစခအေပၚ ၎တ႔၏အျမငသေဘာထားမားကေပးႏငရန၀ငေရာက ၾကည

ရႈ႕သမားက အားေပးေသာနညးလမးျဖင သတငးအခကအလကမားတငထားျခငး။

• အသးျပသမားက ၀နေဆာငမႈေပးေသာေနရာအျဖစ ေမးခြနးမား သ႔မဟတ စးရမမႈ

မားက တန႔ျပနမႈေပးျခငး

• ၀ငေရာကၾကညရႈ႕သမား ေဆြးေႏြးပြမားတြင ကယတငပါ၀င၍ စာျဖငရကၿပး ေဆြး

ေႏြးႏငသညေနရာ (Chat Functions) မားဖနတးထားျခငး။

• အေမးအေျဖက႑မား ဖြငထားျခငး။

• အျခားအဖြ႕အစညးမား၏ လပငနးရပမားႏင ခတဆကၿပး ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးႏင

69

ထအဖြ႕ အစညးမားကလညး အလာတျပနလညခတဆကေဖာျပျခငး။

• ဆႏၵသေဘာထားမား သ႔မဟတ စစတမးမား ေကာကခမႈက ဖနတးျခငး။

• ညဏစမးပေဟဌမား တငထားျခငး

• ေ၀ဖနခကေပးရန ရပပမား တငထားျခငး

• ေရြးေကာကပြေန႔ သ႔မဟတ အျခားခရးစဥမား၏ ဓာတပဂာနယမား တငေပးျခငး

• သတငးအခကအလကမားက ကယကယျပန႔ျပန႔ရရေစရန အျခားအဖြ႕အစညးမား

ႏင မဟာမတဖြျခငး

• အခကအလကမားပါ၀ငေသာ ဂရကဖမား (သတငးအခကအလကမားက ျမငသာ

ေအာင တငျပျခငး၊ ဥပမာ ပကားခပမား၊ ေျမပမား၊ အခနဇယားမား)

• ရပရငဇာတလမးတမား

ဆရယမဒယာအသးျပသမားႏငဆကသြယေသာ အျခားနညးလမးမားမာ အစအစဥ

တစခက ေရးဆြျခငး၊ ဥပမာ - မစားရငးသြငးျခငး (ဥပမာ ၁၁ ကၾကညပါ) ေဆြးေႏြးမႈမားႏင

ေလလာသငယမႈမားက လႈ႕ေဆာေပးႏငသည အြနလငးလႈ႕ေဆာေရးစနစမား - ဥပမာ

ေရြးေကာကပြစနစ သ႔မဟတ မဆႏၵနယေျမသတမတျခငး၊ အသးျပသမား သငယႏငၿပး

အျပန အလနဆကသြယေဆာငရြကႏငသည အြနလငးသငတနးမားေပးျခငး - ဥပမာ -

ေရြးေကာကပြေကာမရင၀နထမး/မရ၀နထမးမားအတြက၊ ေငြေၾကးသးစြျခငးဆငရာ စညးမဥး

မားႏင ကန႔ကြကလႊာတငသည လပငနးစဥမား၊ စသညတ႔ပါ၀ငသည။

ဥပမာ ၁၁ - မစာရငးသြငးရနအတြက Facebook က အသးျပျခငး - ၀ါရငတနျပညနယ

၂၀၁၂ ခႏစ အေမရကန ေရြးေကာကပြအႀကကာလတြင ၀ါရငတနျပညနယ ေရြးေကာက

ပြေကာမရငႏင Facebook တ႔ ပးတြၿပး “My Vote” ဟေခၚသည ေဆာဖ၀တစခက ေရးဆြခသည။

ထေဆာဖ၀သည မစာရငးေရးသြငးျခငး မရေသးေသာ မဆႏၵရငမားအငတာနကမစာရငး

ေရးသြငးႏငရနစစဥထားၿပး စာရငးေရးသြငးၿပးေသာ မဆႏၵရငမားသည ျပညနယေရြးေကာကပြရး

၏ အငတာနကစာမကႏာမတစဆငျဖစေစ သ႔မဟတ ၎တ႔၏ကယပင Facebook စာ

မကႏာမတစဆင တကရကျဖစေစ ၎တ႔၏ ကယေရးအခကအလကမားက စစေဆးျခငးႏင

ျပငဆငျခငးကခြငျပထားသည။ ထစနစသညမဆႏၵရငမားကအြနလငး၊စာတကႏငလကယတင

တစနညးနညးျဖင မစာရငးေရးသြငးႏငေအာင လမးညႊနထားသည။ ထစနစအေပၚ ယၾကညမႈရ

လာေစရန Facebook သ႔ ေပးပ႔ရေသာ အသးျပသ၏ အမည၊ အသကႏင အခကအလကမား

ကအဆပါ စာမကႏာတြင သမးဆညးထားျခငးမရပါ။

70

ေရြးေကာကပြလပငနးစဥ တေလာကလးတြင (ဆကႏြယပတသကေသာေနရာမားႏင

ဥပေဒအရ ကငသးႏငေသာေနရာမား) တြင ေရြးေကာကပြေကာမရငမားသည စတငေဆာင

ရြကႏငသည ေဆြးေႏြးရမညေခါငးစဥမားအတြက အႀကျပခကတစခ႕က ပကားခပ ၁၁ တြင

ေဖာျပထားသည။

ဥပေဒဆငရာ မေဘာငမား

ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒ

• မဆႏၵနယကအေျခခေသာ လႊတေတာမား၏ လပငနးစဥမား၊ သ႔မဟတ

• အျခား ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငျခငး ဆငရာ လပငနးအဖြ႕မား၊

• ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒကျပငဆငျခငးႏငအေကာငအထညေဖာမည အခနကာလမား၊

• ဖြ႕စညးပ အေျခ ခဥပေဒျပငဆငျခငးဆငရာ လထဆႏၵခယပြမား၊

ဥပေဒျပလႊတေတာ

• ေရြးေကာကပြလပငနးစဥမားႏငသကဆငေသာ ဥပေဒမားက လႊတေတာတြင

ျပငဆငျခငး သ႔မဟတ ျဖညစြကျခငး၊

• ဥပေဒ ဆငရာ ျပျပငေျပာငးလေရးအတြက လထဆႏၵခယပြမား

ေရြးေကာကပြစနစ (ျပနလညျပငဆငျခငး)

• ေရြးေကာကပြစနစ ျပငဆငျခငး ေနာကကြယက အေၾကာငး ရငး၊

• ဆးျဖတခကမခမတမ စနစအမးမးက ေထာကချခငးႏင ကန႔ကြကျခငးမား၊

• အမားျပညသအသးျပႏငမည လႈ႕ေဆာမႈ ပါေသာ နညးစနစမား

71

ေရြးေကာကပြဆငရာ နယနမတမား (ျပနလညျပငဆငျခငး)

• နယနမတကန႔သတျခငး၏ အေၾကာငးရငးမားႏင ေနာက ဆကတြျဖစရပမား၊

• လကေတြ႕အသးကျခငး၊ ရလာဒမားႏင အကးသကေရာကမႈမားက ဆငျခငသးသပ

ျခငး၊

• ကယစားလယမား အေျပာငးအလ

ေရြးေကာကပြ ေကာမရငမား

• ေရြးေကာကပြေကာမရင၏ အခြငအာဏာႏင အဓက လပငနးမား

ကင၀တဆငရာ စညးမဥးမား

• သကဆငသမား၏ ကင၀တဆငရာ စညးမဥးမား - ႏငငေရး ပါတမား၊ သတငး

မဒယာ၊ ေရြးေကာကပြေကာမရငမား၊

• ေရြးေကာကပြျဖစစဥတစေလာက (ေရြးေကာကပြေကာမရင ၀နထမးမား၊ ႏငငေရး

ပါတမားႏငကယစားလယေလာငးမား၊ အျခားသကဆငသမား) ဆရယမဒယာ အသးျပ

မႈႏင ပတသကေသာ ကင၀တစညးကမးမား

အစအစဥေရးဆြျခငးႏငအေကာငအထညေဖာျခငး

ဘ႑ာေငြေရးဆြျခငး၊ ရပေငြႏငေငြေၾကး တြကခကျခငး

• ၿပးဆးခေသာ ေရြးေကာကပြ လပငနးစဥမား၏ ဘ႑ာေရးဆငရာ အစရငခစာႏင

ဆနးစစေ၀ဖနသးသပမႈမား

ေရြးေကာကပြအခနဇယား

• ေရြးေကာကပြျဖစစဥတစေလာကအဓကေန႔ရကမားႏငျဖန႔ျဖးရမညအရာမား

၀နထမးစေဆာငးျခငးႏင ျဖန႔ခထားျခငး

• ၀နထမးစေဆာငးျခငးႏင လပအားေပး၀နထမးမား လပလစမႈက အသေပးေၾကညာ

ျခငး၊ ပစၥညး၀ယယမႈ အစအစဥမား၊ တငဒါေလာကထားသမားႏင တငဒါေအာငသမား၊

• လကရေရြးေကာကပြေကာမရငရး ၀နထမးမားႏင မရ၀နထမးမားအတြက သငတနး

ဗဒယမား (ဥပမာ လပငနးအစအစဥမား၊ နညးပညာအသစမား၊ ဥပေဒမေဘာငမား

စသျဖင)

သယယပ႔ေဆာငေရး ႏငလၿခေရး

• ေရြးေကာကပြလပငနးစဥအေပၚ လကလမးမျခငး၊

• ေရြ႕လား မရမား အသးျပျခငး၊ လၿခေရးလပငနးစဥႏင ေဆာငရြကရမညအဆငမား၊

• သကဆငရာ ဥပေဒစညးမဥးမား

72

သငတနးႏင ပညာေပးျခငး

လထပညာေပးျခငးႏင မဆႏၵရငမားႏငပတ သကေသာသတငး အခကအလက

• ႏငငေရးပါတအားလးႏင ခတဆကထားမႈ၊ မထညမည အခနေနရာႏင မထညနညး

ႏငပတသကေသာအခကအလကမား၊

• ေရြးေကာကပြေန႔ ေၾကညာျခငး၊

• ေရြးေကာကပြေကာမရင၏ သတငးစာရငးလငးပြမား၊

• တကရကဒမကေရစ ေရြးေကာကပြမားအတြက ရပတညခကေၾကညာခကမား၊

• ျပညပေရာက ႏငငသားမဆႏၵရငမားႏင လပငနးစဥမား၊

• ေရြ႕ရား မရမားႏင ထမရမားက အသးျပႏငခြင သတမတခက၊

• ကယစားလယ ေလာငးမား၏ စကားစစထးပြမား၊

• မအခးအစား၊ မသနစြမးသမားအတြက မေပးမႈလပငနးစဥ၊

• အြနလငးမေပးျခငးလပငနးစဥ။

မဆႏၵရငမတပတငျခငး

• မစာရငးသြငးျခငးလပငနႏင အခနသတမတခက၊

• မစာရငးသြငးပသြငးနညးႏင လအပမားအခကမား၊

• မစာရငးေရးသြငးျခငးတြင ကန႔သတခကမား၊

• ႀကတငမႏင ျပငပမမမားအတြက အထးမစာရငးသြငးျခငး၊

• အြနလငးမစာရငးသြငးျခငးႏင ဆရယမဒယာမတစဆင အတညျပျခငး။

မစာရငးေရးသြငးျခငး

ေလလာေစာငၾကညသကခြငျပျခငး

• ေလလာေစာငၾကညသမား အြနလငးမခြငျပခကတငရန လမးေၾကာငးဖြငေပးထားျခငး၊

• သကၡာရေသာ ႏငငတကာႏင ျပည တြငးမ ေစာငၾကညေလလာသမား၊

• ေစာငၾကညေလလာသမား ၏ က႑ႏငအခြငအာဏာ၊

• မေပးသညအခနတြင မရထ၌ ရ ေနရမညသမား။

ပါတမားႏင ကယစား လယေလာငးမား

• မတပတငျခငးအတြက လအပသညအရာမား၊

• ႏငငေရးပါတမားႏင (တစသးပဂၢလကယစားလယမားအပါအ၀င) ကယစားလယ

ေလာငးမား မတပတငျခငး လပငနးစဥ၊

• ကယစားလယေလာငးစာရငးမား။

73

မဒယာမ သတငးရယႏငမႈ

• မဒယာ၏ ေဆာငရြကခကႏင ၎တ႔၏လပေဆာငခကမားအေပၚ စမမညဥပေဒ

ျပျခငး၊

• ေရြးေကာကပြျဖစစဥတစေလာက မဒယာမ သတငးရယႏငမႈ၊

• ပါ၀ငပတသကသအားလးမ မဒ ယာက လကလမးမႏငမႈ

ေရြးေကာကပြ မဆြယျခငး

မဆြယပြဆငရာ ညႏႈငးေဆာငရြကျခငး

• ေရြးေကာကပြကာလ၊

• မဆြယမႈ မျပလပရသညကာလ၊

• ေရြးေကာကပြေကာမရင၏ မဆႏၵထြကေပးေရးႀကးပမးမႈမား သ႔မဟတ လႈပရားမႈမား

ပါတေငြေၾကးသးစြျခငး

• မဆြယျခငးဆငရာ ေငြေၾကးသးစြမႈမားႏင ေထာကပမႈမားကတငျပမည အခနႏင

နညးလမး၊

• သကဆငရာ ဥပေဒမားႏင မဆြယျခငးဆငရာ ကန႔သတခကမား၊

• ပါတမား ေငြေၾကးသး စြမႈမား မတတမးက စစေဆးမညေနရာ၊

• မဆြယျခငးက ေထာကပသည အလရငမားဆငရာ သတငးအခကအလက

မဆႏၵေပးျခငး လပငနးမားႏင ေရြးေကာကပြေန႔

မေပးျခငး

• မရဖြငခနမားႏင မမသမာမႈမား၊

• မရဆသြားေရာကႏငမႈ၊ ေကာ လဟာလမား၊

• သတငးမားမားက တားျမစျခငး/ျပငဆငျခငး၊

• မရမား၏လပငနးစဥ၊

• မေပးသအေရအတြက

အထးႏငျပညပမ မေပးျခငး

• ႀကတငမေပးျခငး (ေန႔ရကမား၊ ေနရာမားႏင အစအစဥမား)၊

• ႀကတငမေပးသညေနရာ၊ ေပးရျခငးအေၾကာငး၊

• ေပးပေပး နညး၊ ႀကတငမ သ႔မဟတ ျပညပမမေပးျခငးအေပၚ ကန႔သတ ခကမား၊

• ျပညပမ မေပးျခငး လပငနးစဥႏင လအပခကမား။

74

မေရတြကျခငး

• မေရတြကျခငး၊ အတညျပျခငးႏင ဇယားေရးသြငးျခငး၊

• အမား ျပညသၾကညရႈ႕ခြငေပးေသာ လပငနးစဥ၊

• မအေရအတြက ဇယားေရးသြငးျခငးက သတငးပ႔ရန ေရြးေကာကပြေကာမရင အသး

ျပေသာ လမးညႊနခကမားႏင စညးမဥးစညးကမးမား (အခနကန႔သတခကစသျဖင)

• အခနကန႔သတထားရျခငး။

ရလာဒမားကဇယားသြငးျခငး

• မအေရအတြကဇယား အၿပငေရသြငးျခငး၊

• ဇယားေရးသြငးျခငးႏင ရလာဒေၾကညာျခငးဆငရာ ဥပေဒေၾကာငးအရ အခနကန႔

သတထားျခငး၊

• ရလာဒေၾကညာရန ေႏာငေႏးသည အေၾကာငးရငးမား၊

• တရားမ၀င ရလာဒမား။

ရလာဒမားက အတညျပျခငး

တရား၀ငရလာဒမား

• တရား၀ငရလာဒမား၊

• မစာရြကမဟတေသာ မေရတြကျခငး ဆငရာမတတမးမား( ဥပမာ ေရြးေကာကပြ

စညးမဥးမား၊ မေရတြကသည ဇယားကြကမားႏင ရလာဒႏငပတသကေသာ ဆးျဖတ

ခကမား) က ျပညသမား ရရေလလာႏငမႈ၊

• မရလာဒ ေၾကညာျခငးဆငရာ ခၽြငးခကမားပါ၀ငေသာ ဥပေဒဆငရာ စညးမဥးမား။

• အေသးစတေရးသြငးထားေသာ မေရတြကမႈ ဇယားမား။

ကန႔ကြကျခငးႏငအယခ၀ငျခငး

• ကန႔ကြကလႊာတငႏငေသာသ၊

• ကန႔ကြာမႈအမးအစားမား၊

• ကန႔ ကြကလႊာတငႏငေသာ (တငႏငသညအဖြ႕၊ တငေၾကး အပါ အ၀င) လပငနးစဥ၊

• ျပငဆငခကလပငနးစဥႏင အခနကာလ၊

• စရငခကခမတျခငးႏင လပငနးစဥမား၊

• မျပန လညေရတြကရာ ေနရာႏင ထသ႔ျပနလညေရတြကရသည အေၾကာငးရငး။

စာရငးစစျခငးႏငအကျဖတသးသပျခငး

• စစေဆးအကျဖတျခငးႏင စားရငးစစျခငး ရလာဒမား

75

ေရြးေကာကပြ အလြနကာလ

မစာရငး ျဖညစြကျခငး

• မစားရငးျဖညစြကျခငးႏင လပေဆာငရမညလပငနးစဥမား

ဥပေဒျပငဆငျခငး

• ဥပေဒမေဘာငမားက ျပနလညျပငဆငျခငး

မတတမးေရးသြငးျခငး ႏင သေတသနျပျခငး

• ေရြးေကာကပြျဖစစဥမားႏငေရြးေကာကပြေကာမရင ေဆာငရြကခသည အခနးက႑

မားအေပၚ တန႔ျပနမႈမားေတာငးချခငး

*ေရြးေကာကပြေကာမရင၏ ဥပေဒမေဘာငႏင အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကမႈဆငရာ

အခြငအာဏာအတြငး ျပလပေသာေဆြးေႏြးမႈမား

76

77

ျပးခသညႏစအနညးငယအတြငး ဆရယမဒယာအသးျပမႈအလြန

လငျမနစြာတးတကလာျခငးက ကြႏပတ႔၏ ဆကသြယပမားက လးလး

လားလားေျပာငးလေစချပး ကြႏပတ႔မေ၀သးစြၾကေသာ ဆကသြယမႈပစ

မား၏ လကၡဏာရပမားလညး ေျပာငးလခပါသည။ ထအေျပာငးအလမား

မာ ေရြးေကာကပြေကာမရငမားအတြက အခြငအလမးမားျဖစသကသ႔

စမေခၚမႈမားလညး ျဖစလာပါသည။ ကြႏပတ႔ေတြ႔ျမငခသညအတငး

ေရြးေကာကပြေကာမရငမားသည ဆကသြယေရး၊ ပြငလငးျမငသာမႈႏင

တာ၀နခမႈတ႔ - သတငးအခကအလကမားစေဆာငးျခငးႏင ျပနလည

တန႔ျပနျခငး၊ ဥးတညပရသတမားသ႔ လကလမးမျခငး၊ ေရြးေကာကပြျဖစ

စဥကာလတေလာကလး မဆႏၵရငမားအၾကား အျပနအလနဆကဆျခငး

ႏင ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးတ႔ ပမမားျပားလာျခငး စသညကစၥရပမား

တးတကလာေစရန ဆရယမဒယာ စာမကႏာမားက သကေသာငသက

သာျဖင ပမျမနဆနစြာအသးျပႏငလာၾကသည။ သ႔ေသာ ဆရယမဒယာ

မားကအသးျပရာတြင သတလကလြတမျဖစေစရန အထးသတထားရမည

အခကမား ရပါသည။ ေရြးေကာကပြေကာမရငမားအေနျဖင အရငးအျမ

စမားစမခန႔ခြျခငးႏင ၀နထမးမား၏အရညအေသြးမား ျမငတငေပးျခငး

ဆငရာ သတထားရမည ဆကႏြယပါတသကေသာအခကမား၊ ယခ

လကရ မဟာဗဟာႏင မ၀ါဒမားႏငအည ဆရယမဒယာအားအသးျပရန

လအပမႈ၊ သမားရးကမဒယာႏငဆကစပရန အေရးၾကးမႈ၊ ဥးတည

ပရသတ၏ အထးေတာငးဆခကမားႏင စတ၀ငစားမႈမားက ေဖၚထတႏင

မႈ၊ သငေတာေသာေလသျဖင ပရသတက ဆကဆ၊ တန႔ျပနႏငရနလအပမႈ၊

အပကသေဘာေရးသားခကမားႏင တရားမ၀ငေသာဆဒမားကသ႔ေသာ

ျဖစႏငသညအႏရာယမားက သတထားႏငမႈ၊ အငတာနကလျခေရးႏင

ဆကႏြယေသာကစၥရပမား စသညအခကမားျဖစသည။

78

ထသ႔ေသာစမေခၚမႈမားသည ေရြးေကာကပြေကာမရငမားကမဆႏၵရငမားႏင ဆကဆ

ရာတြင ဆရယမဒယာမားအားအသးျပရန အထေရာကဆးနညးလမးမားက ေဖၚထတ

အေကာငအထညေဖၚရာတြင လမးညႊနေပးေသာ ဆရယမဒယာ မဟာဗဟာမား ေသခာစြာ

ေရးဆြဖနတးႏငရနအကအညျဖစေစေၾကာငး ေထာကခေဆြးေႏြးၾကသည။ အသးျပမည

စာမကႏာ အမးအစား၊ ဆကသြယေဆာငရြကမည ဥးတည ပရတသတကသ႔ အေျခခအခက

မားက ေဖာထတသတမတျခငးသည လအပေသာအရငးအျမစမားႏင ေဆြးေႏြးရမည

အေၾကာငးအရာေခါငးစဥမားက ဆးျဖတရာတြင အေထာကအကျဖစပါသည။ ထ႔ေနာက မတ

သားခသညအတငး ထေရာကေသာဆရယမဒယာအသးျပမႈအတြက အားေကာငးေသာ

လကၡဏာရပမာ လကရဆရယမဒယာရႈေမာခငးက ေကာငးစြာနားလညျခငးျဖစသည။

ဆရယမဒယာမက တကရကအသးျပရန ေရြးခယထားျခငးမရေသာ ေရြးေကာကပြ

ေကာမရငမားအတြက ဆရယမဒယာက ေရြးေကာကပြလပငနးစဥမားအေပၚ ၾသဇာလႊမးမးမႈ

မားက သတျပမရနအေရးႀကးပါသည။ တညးျဖတျခငးႏင သတငးစာပညာဆငရာစႏႈနးမား

က အနညးငယသာထညသြငးစဥးစားျပး သတငးမားက လငျမနစြာျဖန႔ခႏငသညစြမးရည

သည ေရြးေကာကပြျဖစစဥမား၊ ယငးတြင ပါ၀ငပတသကသမားႏင စမခန႔ခြမႈမားဆငရာ

အျမငသေဘာထားမားအေပၚ လြမးမးႏငပါသည။ ဆရယမဒယာစာမကႏာမားေပၚတြင ဆက

စပပတသကေသာ အေၾကာငးအရာေဆြးေႏြးခကမားက ေလလာေနျခငးျဖင ေရြးေကကပြ

ျဖစစဥအေပၚ ျပညသလထ၏ အျမငသေဘာထားမားအေၾကာငးသရႏငျပး သငေတာသလ

အေရးယျခငး၊ တန႔ျပနျခငးတ႔က ပမထေရာကစြာေဆာငရြကႏငမညျဖစသည။

ေနာကဆးအေနျဖင အငတာနက သးစြႏငမႈသည ႏငငတစႏငငႏင တစႏငင၊ လဥးေရ

တစခႏငတစခ မတကြျပားေသာလညး ေရြးေကာကပြေကာမရငမားသည အစဥအလာကငသး

ခေသာ နညးစနစမားႏင လထပညာေပးနညးလမးမားက လစလမရႈသငပါ။ သ႔ေသာ ေရြး

ေကာကပြေကာမရငမားအေနျဖင ဆရယမဒယာစာမကႏာမားက ၎တ႔အားထပမျဖညစြက

ခကအျဖစ အသးျပသငပါသည။

ယငးသ႔စဥးစားခကမားကအာရထား၍ စြန႔စားလေသာစတဓါတျဖင ေရြးေကာကပြ

ေကာမရငမားသည မဆႏၵရငမားက ေရြးေကာကပြဆငရာ အဓကလပငနးစဥမားအေၾကာငး

သာမက ေရြးေကာကပြေန႔ေနာကပငး ေကာမရငမား၏ အေရးႀကးေသာလပငနးမားကပါ

အသေပးရန ဆရယမဒယာက အလြယတကအသးျပႏငပါသည။

79

Facebook၂၀၀၄ ခႏစတြင စတငခေသာ Facebook သည ယခအခါ အသးျပ

သ ၁ ဘလယျဖင ဆရယမဒယာေလာက၏ ဥးေဆာငစာမကႏာတစခ

ျဖစလာပါသည။ လတစဥးခငးျဖစေစအဖြ႕အစညးလကျဖစေစ Facebook

စာမကႏာမားဖြငလစၿပး လတငး၀ငေရာကၾကညရႈႏငေအာင ဖြငလစ

ထားသလ ၀ငေရာကခြင(ဥပမာ လကခထားေသာ မတေဆြမားအတြက

သာ)ကန႔သတထားျခငး သ႔မဟတ နးစပေသာအပစမားကသာ ခြငျပျခငး

တ႔ လပႏငပါသည။ Facebook က နာမညေျပာငမားျဖင သးစြေနသည

နမနာအေျမာကအမားရေသာလညး သးစြသ၏အခကအလကမနကသာ

အသးျပရန လအပသည။ Facebook တြင သငယခငးမားႏင လြတလပ

စြာ(စာျဖငရက၍)စကားေျပာႏငသည။ အသးျပသမားသည စာမကႏာ

ေပၚက ၎တ႔၏လႈပရားမႈမား မတတမးအျပညအစက စာရြကျဖင

မတတမးကးယထားႏငသည။

ထ႔အျပင မဘငးစမတဖနးမားတြင Facebook က သြငးထားျခငး

ျဖင မမ၏စာမကႏာက မဘငးစမတဖနးမားမတစဆင အလြယတက

၀ငေရာကၾကညရႈ႕ႏငသည။ အသးျပသမားသည Facebook က ေပး

ထားေသာ အေျခခသငခနးစားမားက အသးျပၿပး မမ၏သးသန႔အကပလ

ေကးရငးတစခက ဖနတးႏငစြမးရသည။

Facebook သည အသးျပရ အေတာလြယကျခငး၊ လကရတြင

အသးျပသ အမားဆးျဖစျခငးႏင သတငးအခကအလကမားက ကြန

ယကမားအတြငး လငျမနစြာျဖန႔ခႏငျခငး စသညတ႔တြင ထငရားသည။

အကယ၍ သးစြသတစဥးက Facebook ေပၚတြင Like လပလင ယငးက

80

သးစြသ၏ စာမကႏာေပၚက သတငးမား စေဆာငးတငျပသည စာမကႏာေပၚတြင အလ

အေလာက သတငးပ႔ေပးသည။ သးစြသမားက ၎ကကြနယကထတြင မေ၀ႏငၿပး ေ၀ဖန

ခကမားကလ တကရကေရးႏငသလ သတငးအရငးအျမစ သ႔မဟတ အျခားသမားႏင

ေဆြးေႏြးႏငပါသည။

Twitter၂၀၀၆ ခႏစတြင ဖနတခေသာ Twitter သည အေသးစား ဘေလာကခတစချဖစၿပး

အသးျပသမားက သတငးတမားက စာလးေရ ၁၄၀ အထ တငႏငပါသည။ ၂၀၁၂ ခႏစ

ႏစကနတြင Twitter မ သတငးပ႔ခကမားသည တစလလင သနး ၂၀၀ ရခၿပး၊ သနး ၃၄၀

အထ ေန႔စဥတးပြားလကရသည။ Twitter တြင အေကာငဖြငမထားေသာ သမားကလညး

သတငးတမားကၾကညႏငၿပး အေကာငဖြငထားသမားသာ သတငးေရးႏငပါသည။ သတငး

မားက အျခားသမားႏငမေ၀ျခငးႏင အျခားအေကာငမ သတငးမားကျပနလညတငျပျခငးတ႔

လပႏငသည။ အကယ၍ အေၾကာငးအရာတစခသည လစတ၀ငစားမႈမားၿပး၊ မၾကာခဏ

မေ၀လင ယငးက “လႀကကမားျခငး”ဟယဆၿပး (#)လကၡဏာကသးလက ေဆြးေႏြးေျပာဆမႈ

တစခက လကပါႏငသည။

Twitter သည အခနတအတြငး သတငးအတမားက မားျပားေသာသမားထ ေပးပႏင

သည။ ထ႔အျပင Twitter မာ သတငးမားက ကးယရနလညးေကာငး၊ သမးဆညးရနလညး

ေကာငး ၀နေဆာငမႈေပးထားျခငးမရပ၊ သမး ဆညးခငပါက တတယသးစြသ၏ စာမကႏာက

အသးျပရန လအပသည။

YouTube and Vimeo၂၀၀၅ ခႏစ ေဖေဖာ၀ါရလတြင ဖနတးခေသာ YouTube သည ဗဒယဖငမား တငႏင

သည စာမကႏာတစချဖစၿပး အသးျပသမားက ဗဒယကတငႏငျခငး၊ ၾကညႏငျခငး၊ မေ၀ႏင

ျခငးတ႔ လပႏငပါသည။ ဗဒယတစခကတငရန အသးျပသသည မတပတငၿပးမ တငႏငေသာ

လညး မတပမတငထားသမားကတငထားေသာ ဗဒယဖငမားက ၾကညႏငပါသည။ အျခား

ဆရယမဒယာစာမကႏာမားျဖစေသာ Facebook ႏင Twitter မားမ You Tube က ခတဆက

ႏငသည။ YouTube က မဘငးစမတဖနးမားမလညး အသးျပႏငၿပး လႀကကမားေသာ

ဗဒယမားက မမ၏ကယပငစာမကႏာတြင တငထားႏငသည။ You Tube က ၾကညရႈ႕သမား

သည မတပတငထားရနမလသျဖင ၎စာမကႏာ အသးျပသအေရအတြကက ခန႔မနးရ

မလြယကပါ။ သ႔ေသာ You Tube သည လကရတြင လႀကကအမားဆး ဗဒယစာမကႏာအျဖစ

81

လသမားပါသည။

YouTube တြင ‘insight’ ဆသည နညးစနစတစခကရၿပး မတပတငထားေသာ အသး

ျပသသည ဗဒယဖငတစခတြင ျမငကြငးေပါငးမညမရရသညဆသည အခကအလကက

ရယႏငသည။ ထဗဒယ၏ လႀကကမားမႈ၊ ၾကညရႈ႕သမား မညသ႔ခတဆကသည သ႔မဟတ

ရာေဖြသည၊ ၾကညရႈ႕သမား၏ ေယဘယ အသကအပငး အျခား၊ ကား/မႏင ၾကညရႈ႕သည

ေနရာမား၊ ၾကညရႈ႕သမားက ဆြေဆာငႏငသည ဗဒယထက အဓကအခနး မား စသညအခက

အလကမားက ရယႏငသည။ You Tube သည အြနလငးဗဒယစာမကႏာမားထတြင လ

ၾကညအမားဆး စာမကႏာျဖစသည။

YouTube ႏငဆငတစြာပင Vimeo သည ဗဒယဖငမား တငသညစာမကႏာျဖစၿပး

အရညအေသြးေကာငးစြာ တညးျဖတႏငသည စာမကႏာလညး ျဖစသည။ You Tube ႏင

မတသညမာ Vimeo တြငတငေသာ ဗဒယမားသည ကးယရနခြငျပထားသည။

Blogs (WordPress အပါအ၀င စာမကႏာအားလး)Blogs သည လတစဥးခငး သ႔မဟတ အသးျပသတစစက ၎တ႔အျမငသေဘာထားမား၊

သတငးအခက အလကမားက ပမနတငျပႏငေသာ ေနရာျဖစသည။ Blooger (Blog ၏

စာေရးသ)၊ Blooging (Blog တြင စာေရးသားျခငးႏင သတငးတငျခငး)၊ Blogosphere

(အငတာနက ဘေလာကခကမာၻ)ကသ႔ စကားအသး အႏႈနးမားသည ဆရယမဒယာေလာက

တြင လသးမားေသာ ေ၀ါဟာရမား ျဖစသည။ ဘေလာကခမားသည ေမးခြနးမားေမးျခငးႏင

ေ၀ဖနခကမားတငျခငးျဖင စာေရးသႏင စာဖတသအၾကား သ႔မဟတ စာဖကသ အခငးခငး

အၾကား အျပနအလနဆကသြယမႈျပႏငၿပး ေခါငးစဥတစခအေပၚ ေဆြးေႏြးျငငးခႏငပါသည။

ဘေလာကခက အျခားဆရယမဒယာစာမကႏာမားႏင ခတဆကႏငၿပး ေယဘယအားျဖင

သးျခငး ေရးဆြထားေသာ တကသည ဘေလာကခစာမကႏာမားက လကခေဆာငရြကေပး

သည။

ဘေလာကခတစခက ထနးသမးရန အခနႏင အရငးအျမစမား လအပသည။ သ႔ေသာ

အကးေကးဇးမား ထတြင ေခါငးစဥတစခအေပၚ ပညာေပးျခငးႏင ေဆြးေႏြးပြမားျဖစေအာင

လႈ႕ေဆာျခငးဆသည အရညအေသြးမား ပါ၀ငသည။ ဘေလာကခမားက အျမငသေဘာထား

မားက တငျပေဆြးေႏြးရာတြင အသးျပၾကၿပး ဘေလာကခဂါ အေပၚမတညၿပး ဘေလာကခ

သညသတငး သ႔မဟတ အခကအလကမား၏ အရငးအျမစအျဖစ အၿမမယဆပါ။

82

LinkedInLinkedIn သည ပေရာဖစရငနယမားအတြက ဆရယမဒယာကြနယကတစချဖစၿပး

အသးျပသ ၁၂၀ သနးခန႔ ရသည။ယငးစာမကႏာတြင အသးျပသမားအတြက လပဂၢလတစဥး

၏ အခမစာမကႏာမားမသည စမခန႔ခြသအရာရတစဥး၏ လစဥေၾကးေပးရေသာ စာမကႏာ

အထ အမးမးရသည။

ထ႔အျပင LinkedIn သည မဘငစမတဖနးမားတြငလညး အသးျပႏငၿပး သတငးအခက

အလကမား မေ၀ႏင ပါသည။ သတငးအခကအလကမားကလညး ျပနလညမေ၀ႏငပါသည။

မမစတ၀ငစားမႈ၊ ကၽြမးကငမႈနယပယအေပၚမတညၿပး ဖတေခၚျခငး သ႔မဟတ မတဆကျခငးမ

တစဆင LinkedIn အပစတစခတြင ပါ၀ငႏငၿပး သတငးအခကအလကမား သ႔မဟတ ျဖစရပ

မားက အဖြ႕၀ငမားက စာမကႏာေပၚတြင တငႏငပါသည။ ထ႔ အျပင ကမၸဏစာမကႏာတစခက

LinkedIn တြင မတပတငထားႏငၿပး ထကမၸဏ၏ ထတကနမားႏင ၀နေဆာငမႈမားက အသး

ျပသမား ေလလာႏငသလ သတငးအခကအလကသစမားကလညး လကခရရႏငပါသည။

Google+Google+ သည အသက ၁၃ ႏစ အထက အသးျပသမား၏ အြနလငးလမႈကြနယက

တစချဖစၿပး ၂၀၁၂ ခႏစ ဇနန၀ါရလတြင စတငပါသည။ Google+ က အသးျပသမားသည

အစအဖြ႕ဖြ႕၍ (ဥပမာ သငယခငးမား၊ လပေဖာကငဖကမား၊ မသားစ၀ငမား စသျဖင) ၎

တ႔ႏငဆငေသာ သတငးအခကအလကမားကသာ တညး ျဖတ မေ၀ႏငပါသည။ Google+

တြင စာျဖငရက၍ အျပနအလနစကားေျပာျခငး (Chat) ႏင ဗဒယျဖင စကားေျပာျခငးတ႔က

လႏစေယာကအၾကားျဖစေစ၊ အပစလကျဖစေစ ျပလပႏငပါသည။ ထ႔အျပင မမစတ၀ငစား

ေသာနယပယမ သတငးအခကအလကမားက ရာေဖြႏငၿပး သတမတထားေသာ အဖြ႕၀ငမား

အၾကား ပမနမေ၀ႏငပါသည။ အဖြ႕အစညး သ႔မဟတ ကမၸဏႏငဆငေသာ ဓာတပမားႏင

ဗဒယမားကလညး မေ၀ႏငပါသည။

၂၀၁၃ ခႏစ ေအာကတဘာလမ စတငၿပး Google+ သးစြသေပါငး သနး ၅၄၀ ရေနၿပး

Google+ က စမတဖနးအမားစမလညး သးစြႏငပါသည။ Google+ အေကာင ဖြငႏငရန

အတြက လပဂၢလတစဥးခငးစသည၎တ႔၏ကယေရးအခကအလကအစစအမနက သးစြရန

လအပၿပး Google Takeout မတစဆင အသးျပသသည သ၏ အေကာငတြင တငထားေသာ

အရာမားက (ပ႔စမား အျပနအလနေျပာဆမႈမား အပါအ၀င) ကးယထားႏငပါသည။

83

မဘငးဖနးမ သတငးေပးပ႔ျခငးအငတာနက ဆကသြယေရး အားနညးသညေနရာမားတြင မဘငးဖနးမားမ SMS

သ႔မဟတ စာေၾကာငးတမား ေပးပ႔ဆကသြယျခငးက လႀကကမားလာၿပး သးစြမႈလညး

တးပြားလကရပါသည။ အျခား ဆရယမဒယာ စာမကႏာမားကသ႔ တညေသာ အျပနအလန

ဆကသြယမႈမး SMS ျဖစ မလပႏငေသာလညး ယငးသည အငတာနကဆကသြယေရး

အားနညးေသာေနရာမားတြင အေရးႀကးေသာ သတငးအခကအလကမား ျဖန႔ခမႈတြင အသး

၀ငပါသည။

မဘငးဖနးနပါတမားက လႈပရားမႈမားအတြငး (တတေရာကမႈမတတမးမားတြင ဖနး

နပါတက မမဆႏၵအေလာက ျဖညစြကျခငးျဖင) လကယတင စေဆာငးႏငသလ၊ အဖြ႕အစညး

တစခ၏ သတငးအခကအလကလကခရာ အငတာနကစာမကႏာမတစဆငလညး စေဆာငး

ႏငပါသည။ SMS မားက ပ႔လႊတသညအခါ ပ႔လႊတသထ သငေလာေသာအခနအတြငး

ျပနလညတန႔ျပနရန အေရးႀကးပါသည။ အဖြ႕အစညးတစခထမ လကခရရေသာ မဘငး

သတငးအခကအလကမားက အသးျပသတစဥးက လကမခခငေတာလင ဆကလကေပးပ႔

ျခငးမျပရန အလြယတက ေရြးခယႏငသည အခြငအလမးမားက ေပးထားသငပါသည။

ယငးသ႔ ေရြးခယမႈကလညး အၿမေလးစားသငပါသည။

စားပြတငကြနပတာ စနစမ SMS ေပးပ႔သည ေဆာဖ၀သည အသးျပသမားက

ထကြနပတာတြင တပဆငထားေသာ မဒမ သ႔မဟတ ခတဆကထားေသာ မဘငးဖနးမတစ

ဆင SMS ေပးပ႔ႏငသည။ အခ႕ ေဆာဖ၀မားသည အသးျပသက မဘငးဖနးနပါတမား

စေဆာငးသမးဆညးထားႏငရန၊ ဘာသာစကား အမးမးျဖင SMS ပ႔ႏငရနႏင ေပးပ႔လကေသာ

SMS အားလးက ေျခရာခထားႏငရန နညးစနစမား ပါ၀ငသည။ ယငးသ႔ ကြနပတာမ အသးျပ

သည ေဆာဖ၀မားက အခမရယႏငၿပး၊ တစႀကမတြင ေပးပ႔သည SMS အေရအတြက၊

ရညလားမႈ၊ တန႔ျပနမႈမား လကခရရမႈ စသညအရညအေသြးမားမာ ကြျပားမႈရပါသည။

SMS မား ေပးပ႔ျခငးသည ေပးပ႔သႏင လကခသအေပၚတြင မတညပါသည။ အခ႕

SMS ၀နေဆာငမႈေပးသမား ၏သည ၀ယယမႈပမာဏႏင စေဆာငးမႈ/ေပးပ႔မႈ စနစမားအတြက

ေလာေစးမား ေပးတတသည။ SMS ကနကစရတသည လကခသမားအတြကလညး တည

စြာျမငမားသညအတြက လကခသအမးအစားအေပၚမတညၿပး လအပေသာ တန႔ျပနမႈအေရ

အတြကက ကန႔သတထားသငေၾကာငး အႀကျပပါသည။ ထ႔အျပင SMS ေပးပ႔သည ၾကာျမင

ခနသည အသးျပသညကြနယကအေပၚမတည၍ အမးမးရတတၿပး တစခါတရပ႔လကေသာ

SMS သည ေျပာကဆးသြားျခငး သ႔မဟတ ေႏးေကြးျခငးတ႔ ျဖစတတၿပး အမနတကယပ႔သည

အခနက ထခကတတပါသည။

84

ဆရယမဒယာက ေစာငၾကညေလလာသည ေဆာဖ၀လပဂၢလတစဥးခငး သ႔မဟတ အဖြ႕အစညးမားက ၎တ႔၏ ဆရယမဒယာစာမကႏာ

မားေပၚတငျပေသာ အေၾကာငးအရာမားကစမခန႔ခြျခငး၊ ၀ငေရာကၾကညရႈ႕သမားက

ေလလာျခငး၊ ေဆြးေႏြးခကမားက ေစာငၾကညျခငး စသညတ႔က ေဆာငရြကႏငေသာ

ေဆာဖ၀ပရဂရမအမးမးက ေရးဆြထားခပါသည။ အဆပါ ပရဂရမမား၏ အေျခခအဆငတြင

(က) သတငးအခကအလကမားက ဆရယမဒယာစာမကႏာ အားလးကစမခန႔ခြေသာ ဗဟ

ကခပကငသညစနစမတစဆင ဗဟလကခဌာနမ ေပးပ႔ျခငး လကချခငး ျပလပႏငျခငး၊

(ခ) ဗဟကခပကငသညစနစမတစဆငသတငးအခကအလကမားက စာမကႏာအားလးသ႔

ျဖန႔ခႏငျခငး၊

(ဂ) ဥးတညသတမတထားေသာ ပရတသတစားရငးမားက ဖနတးႏငျခငး၊

(ဃ) အသးျပသမား၏ စာမကႏာမားက အခကအလကမားက ဆနးစစေ၀ဖနျခငး၊

(င) အဓက စကားလးမားက အသးျပၿပး ေဆြးေႏြးပြမားက ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင

(စ) ဆရယမဒယာက အသးျပသညအစရငခစာမား ထတေပးျခငးတ႔ လပေဆာငေပးပါသည။

85

ဤလမးညႊနစာအပက ေရးသားခသညတစေလာကလး စဥဆက

မျပတကညခၿပး အႀကညဏမား၊ တညးျဖတမႈအကအညမား ေပးခေသm

Monica Erikson ႏင VasilVaschanka တ႔က ေကးဇးအမားႀကး တငရပါသည။

ေရြးေကာကပြေကာမရငမား၏ ကညပပးမႈ၊ ေကာမရငမား၏ ကယစားလယ

မားကေပးေသာ အေၾကာငးအရာမား ႏငပတသကသည အျမငသေဘာထား

မားမရရပ ဤလမးညႊနစာအပက ေရးသားရနမျဖစႏငပါ။ ထ႔အတြက Miriam

Lapp (ကေနဒါေရြးေကာကပြ ေကာမရင)၊ Tom Rogers ႏင Tess Kerr

(ၾသစေတးလ ေရြးေကာကပြေကာမရင)၊ Peter Wardle ႏင Rosemary

Davenport (အဂၤလနေရြးေကာကပြေကာမရင) ႏင Ian Browne (ဘာဘဒ

ေရြးေကာကပြႏင မဆႏၵနယေကာမရင) တ႔က အထးေကးဇး တငပါသည။

Abdurashid Solijonov ႏင Olga Karavayeva တ႔သည ဤလမးညႊနစာအပ

အတြက နာရမားစြာ သေတသနျပခၿပး ဆရယမဒယာက အသးျပေနေသာ

ေရြးေကာကပြေကာမရငမား၏ ကနးဂဏနး အခကအလကမားက ေထာကပ

ခပါသည။ International IDEA မ အျခားေသာ လပေဖာကငဖကမား

ျဖစေသာ Martin Schneider, Lotta Westerberg, Jenny Hedström,

Andrew Ellis, Andrea Liebman ႏင Stina Larserud တ႔ကလညး

ဤလမးညႊနစာအပ ဖြ႕စညးမႈ ပငးဆငရာႏင ပါ၀ငမညအေၾကာငးအရာမားက

ျဖညစြကေပးခၾကပါသည။ ေနာကဆးအေနျဖင ေရြးေကာကပြလပငနးစဥမား

ဆငရာအဖြ႕မ အႀကးတနးအစအစဥမနေနဂာ Annette Fath-Lihic ႏင

ႏငငတကာအစအစဥဌာနမ ဒါရကတာ Kristen Sample တ႔က ဤလမးညႊန

စာအပ ထတေ၀ျဖန႔ခမႈအတြက စဥဆကမျပတ အကအညေပးခမႈမားအတြက

အမားႀကး ေကးဇးတငရပါသည။ ဤလမးညႊနက ထတေ၀ေပးေသာ

International IDEA ၏ ထတလပမႈအရာရ Lisa Hagman ကလညး ေကးဇး

တငပါသည။

86

ဒမကေရစႏငေရြးေကာကပြဆငရာ အကအညေပးေရးႏငငတကာ

အဖြ႕ (The International Institute for Democracy and Electoral

Assistance International IDEA)သည ကမၻာႏငတစဝမး ေရရညတညတ

ခငျမေသာ ဒမကေရစကအားေပးသည အစးရအမားႏင ပးေပါငးေဆာင

ရြကေသာ အဖြ႕အစညးျဖစသည။

၎၏ရညရြယခကသည ဒမကေရစအဖြ႕အစညးမားႏင ၎တ႔၏

လပငနးစဥမားႏင ပမ၍ေရရညခ၍ထေရာကျပး ဥပေဒႏငညညြတေသာ

ဒမကေရစက အားေပးျမငတငရနႏငျဖစသည။

အငစတက႕၏အလပသည အေျပာငးအလ၏ ေမာငးႏငအားက

ႏငငသားအျဖစယဆဥးတညျပး ကမၻာတစ၀မးႏင ေဒသတြငးႏင ႏငင

အဆငတြင စစညးထားသည။

အငတာေနရငနယအငဒယာသည ၎၏ကြမးကငရာနယပယ

မားျဖစေသာ ေရြးေကာကပြျဖစစဥမား၊ အေျခခဥပေဒေရးဆြျခငး၊ ႏငငေ

ရးတြငပါ၀ငျခငးႏငကယစားျပျခငး၊ ဒမကေရစႏင ဖြ႕ျဖးတးတကမႈတ႔

အျပင ကားမခြျခားမႈ၊ ကြျပားျခားနားမႈ၊ ပဋပကၡႏငလျခေရးတ႔ႏင ဆကစပ

ေသာ ဒမကေရစ စသညနယပယမား အတြက ေခတျပငဗဟသတမားက

ထတလပသည။

IDEA သညထဗဟသတမားက ဒမကေရစျပျပငေျပာငးလမႈ

အတြက ေဆာငရြကေနၾကသည ႏငငအဆင ေဒသခပဂၢလမားအတြက

ေဆာငကဥးေပးျပး ဒမကေရစျပျပငေျပာငးလျခငးမားက အေထာကအပ

ေပးသည ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမႈမားက အကအညေပးသည။

87

၎၏လပငနးမားအနက IDEA ရညရြယသညမာ -

• ဒမကေရစ၏ တးတကလာေသာ လပႏငစြမး၊ ဥပေဒႏငညညြတမႈႏင ဂဏသကၡာ၊

• ပမ၍ ကယျပန႔ေသာအမားပါ၀ငေဆာငရြကမႈႏင တာ၀နခႏငေသာကယစားျပမႈ

• ပမ၍ထေရာကျပး ဥပေဒႏငညညြတေသာဒမကေရစ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ

တ႔ျဖစသည။

အငတာေနရငနယအငဒယာသည ကမၻတစ၀မးလးတြင အလပလပသည။ ဆြဒငႏငင

စေတာဟမးျမ႕တြင အေျခစက၍ အငစတက႕တြင အာဖရက၊ အာရႏငပစဖတ၊ လကတင

အေမရကႏငကာရစဘယန၊ အေနာကအာရႏင ေျမာကအာဖရကေဒသၾကးတ႔အတြက

ရးခြမားရသည။

88

Bradshaw, P., ‘Mapping Digital Media: Social Media and News’, Open Society ReferenceSeries Number 15,<http://www.opensocietyfoundations.org/sites/default/files/mappingdigital-media-social-media-and-news-20120119.pdf>,accessed 15 November 2013

Cohen, C. J., and Kahne, J., ‘Participatory Politics: New Media and Youth Political Action’ (Oakland, CA: Youth and Participatory Politics Research Network, 2012)

Deloitte, ‘Deloitte’s State of the Media Democracy Survey’, fourth edition, 2010,<http://www.deloitte.com/assets/Dcom-Sweden/Local%20Assets/Documents/Global_State_of_the_Media_Democracy_Report_TMT20110214.pdf>, accessed 15 November 2013

Honigman, B., ‘100 Fascinating Social Media Statistics and Figures From 2012’,Huffington Post, 29 November 2012, <http://www.huffingtonpost.com/brian-honigman/100-fascinating-social-me_b_2185281.html>,accessed 15 November 2013

International IDEA, 5th Global Electoral Organization Conference: Credible Elections for Democracy Conference Report (Stockholm: International IDEA, 2011)

— Electoral Management Design: The International IDEA Handbook (Stockholm: International IDEA, 2006)

— Electoral Management During Transition: Challenges and Opportunities, Policy Paper (Stockholm: International IDEA, 2012)

— Engaging the Electorate: Initiatives to Promote Voter Turnout From Around the World (Stockholm: International IDEA, 2006)

Leighninger, M., ‘Using online tools to engage—and be engaged by—the public’, IBM Centre for the Business of Government’, <http://www.businessofgovernment.org/report/using-online-tools-engage-public>, accessed 15 November 2013

Macnamara, J., Sakinofsky, P., and Beattie, J., E-lectoral engagement: Maintaining and enhancing democratic participation through social media. Report to the Australian Electoral Commission by Australian Centre for Public Communication (Sydney: Sydney University of Technology Sydney, 2012)

89

Mancini, F. (ed.) New Technology and the Prevention of Violence and Conflict (New York and Vienna: International Peace Institute, 2013)

Rainie, L., Smith, A., Schlozman, K.L., Brady, H. and Verba, S., ‘Social Media and Political Engagement’, Pew Internet & American Life Project, 19 October 2012,<http://pewinternet.org/Reports/2012/Political-engagement/Additional-Analysis/Social-Media-and-Political-Engagement.aspx>, accessed 15 November 2013

Smith, A., ‘Technology Trends Among People of Color’, Pew Research Center, 17 September 2010, <http://www.pewinternet.org/Commentary/2010/September/Technology-Trends-Among-People-of-Color.aspx>, accessed 15 November 2013

USSEC, ‘United States Securities and Exchange Commission Form 10-k—Facebook’, <http://investor.fb.com/secfiling.cfm?filingID=1326801-13-3&CIK=1326801>, accessed 15 November 2013

— ‘United States Securities and Exchange Commission Form S-1 Registration Statement— Twitter, Inc.’, <http://www.sec.gov/Archives/edgar/ata/1418091/000119312513390321/d564001ds1.htm>

Vollman, A., Abraham, L., and Mörn M. P., ‘Women on the Web: How Women are Shaping the Internet’, ComScore Presentation,<http://www.comscore.com/Insights/Presentations_and_Whitepapers/2010/Women_on_the_Web_How_Women_are_Shaping_the_Internet>, accessed 15 November 2013