Ohiturak• Antzina sagar-bilketa auzolanean

burutzen zen. Tolarerik ez zen etxee-tan bilketan lagundu eta beraientzatsagardo-kantitate bat jasotzen zuten.

• Sagardogintza amaituta, muztioa ku-pelatan sartzea bukatutakoan inguru-koei txalaparta joaz lanen amaierakojaialdiaren berri emanez, gonbitealuzatzen zitzaien.

• Oraindik galdu ez den ohitura hau da:sagardogintzako lan guztiak ilbeheranburutzea (sagarra jotzea, barrika edoupela ixtea, txotxerako irekitzea, boti-laratzea, etab.).

SagastiakFrutazantza modernoa heldu arte

sagastien ustiapena mantentzeko, lanjakin gutxi batzuk besterik ez ziren gau-zatzen.

Sagastietako lan zaharrak• Mahairako eta sagardotarako saga-

rrondoak lortzeko barietateak BASA-KAn txertatzen ziren. Mentu–oin gisabasaka erabiltzeak ondorio nabarme-nak zekartzan (hazkunde latza adibi-

Sagardo hitza gaur egun ez da edari batenizen hutsa. Sagardoa aipatzeak, joera zahar eta

berriak dakartzagu… sagardoa ohitura zaharrakdira; txalapartaren oihartzunen buelta. Sagardoa,

bertsozale guztiak, ase eta freskatzen dituen iturriaizateaz gain, bertsoa da. Sagardoa azti, sorgin-pitargile

eta modernoen edaria da. Sagardoa, kaletarren inbidia etabaserritarren gutizia ohoretsua da. Sagardoa magia da.

Jakoba Errekondo

Argazkiak: Jakoba ErrekondoJoxean Labaien

Sagarrondoa sagarrez gainezka

dez), arboletik arbolerako tartea 6 eta 7metrorainokoa zelarik.

• Ongarriketa aldetik, ia simaurra beste-rik ez da erabili izan eta honek dara-matzan elikagai urriak sagarrondoareneta belardiaren artean banatu beharizaten zituzten.

• Gaitz eta izurriteen aldetik, ez zentaiuzko tratamendurik burutzen. En-borra negu partean karez estaltzen zen.Besterik ez.

• Kimaketa-lanak urri ziren. Normaleanmihurak kendu eta lehorturiko arbaketa mentuaz azpiko aldeko altzumakebaki besterik ez.

Sagastietako egungo lanakEgun, sagarrondotik behar adinako

ustiapena lortzeko teknikak izugarri au-rreratu dira; bai nekazaritzako beste languztiekin bat doazen esparruetan (lur-analisiak, ongarriak, etab.), bai sagastie-tako lan berezietan (tratamenduak,inausketa, etab.). Hona hemen, bada,gaur egun sagardoa egiteko barietateezosaturiko sagastietan burutzen diren la-nen deskribapen labur bat.• Arbola

Txertaketa-teknikak erabat aldatuakditugu azken urte hauetan. Orain begiatxertatzearen teknika da ia erabat era-

Sagastia garai bateko moduan baratz eta soro artean

bilia. Mentu.oin bezala lehen “basa-ka” bakarrik erabili ohi bazen, egunizugarrizko aukera dago. Lurra, egu-raldia, barietatea, tresneria berezia,gaitz eta izurriteak, fruitua heltzekogaraia eta abar luze bateko baldintzaugarien arabera egokiro erantzutekomentu-oin ugari dugu aukeratzeko(ikus Elhuyar. Zientzia eta Teknika.24, 24. or.).

• LantzeaGaitz eta izurriteen aurkako borrokaizugarri aurreratu da. Berorien eragi-leen biologia, produktu kimikoen iker-kuntza etengabe, eta abarren aurrera-penei esker, sagarrondoen berezkobabesen indartzea eta garaian garaikotratamenduak (biologikoak, kimi-koak, integralak, etab.), urterokosagar-ekoizpen oparo eta egokiak se-gurtatzeko bitarteko egokiak ditugu.Barietateen ikerkuntzaren ondoriobikainenetako bat, bi urtetik behinekoekoizpenaren “mamua” ahantzi etaurtero-urteroko ekoizpen egokiaklortzeko tratamendu eta lanak ditugu(ikus Elhuyar. Zientzia eta Teknika21).Ongarriketa da, bestetik, ekoizpenegokiak lortzeko ezinbesteko gerta-tzen den lana. Bai lurraren, bai saga-

rrondoaren eta bai bere hostoen anali-siak eta lortutako datuen interpreta-zioak kontutan harturik, lurraren iaedozein baldintza sagarrondoarentza-ko parametro egokienetara aldatzekobitartekoak badaude.Ongarri organiko (simaurra, konpos-ta, humusa, zizare-lurra, pinu-azala,etab.) eta kimikoak (fosfato, nitratonaturalak, etab. eta industrialki ekoiz-turiko produktu konplexuak) medio,lurra eta inguruaren baldintzekiko lo-tura eta atxekimendua alda dezakegu,berez uzta onak lortzeko egoki ez direnlur-sailetan sagastiak kokatuz.Inausketa-teknikei buruz, zer esanikez, ikasi eta erabili beste erremediorikez dago. Bi urtetik behineko ekoizpenaurteroko ziklora lotu, sagarrondoarengarapena kontrolatu, fruitu-kantita-teari eta kalitateari eragin, heltze-garaiaren gorabeherak bideratu etab.lor daitezke garaian garaikoinausketa-teknika egokiak erabiliz.Oinarrizkoak diren aurreko teknikagarrantzitsu hauez gain, batipat ekoiz-penek optimizatzea xedetzat harturikazken aldiko ikerkuntzen ondorioenaplikazioen ahalmenak ugari dira.Ureztaketa-sistemak, fruitu-biltzailemekanikoak, forma arraroetako

arbola-iladak, barietate ezezaguneketab.ek harridura adina jakinmin era-gin beharko liguke.

SAGARDOGINTZA. PROZEDURAHITZ BITAN

• Sagar-nahasketaLortu nahi den sagardo-motaren ara-

bera sagar-barietateak portzentaia ezber-dinetan nahasten dira: gozoak, gezak,gaziak, garratzak, etab.

Sagar garratzek sagardo bizia eman-go dute (txotx-garairako egokia), baina

1.- Gurearekiko ezberdintasunak– Sagar-barietate ezberdinak erabiltzen dira.– Zanpatze-prozesu azkarragoa.– Sagardotegian upela guztietako sagardoa nahasten da, sagardo uniformea

lortuz.– 2 urtez botilaratu gabe egon daiteke. Saldu ahala botilaratzen da.– Sagardotegian jatea ez da normala.– Sagardoak edalontzian hautsi bezain azkar aparra galdu behar du (aparkon-

trakoak erabiltzeraino…).– Edalontzian sagardoari koipea ikusi behar zaio.– Sagardo gozo eta ahulagoa dute atsegin.

2.- Herriak ematen dion tratamendua– Ez da folklore hutsa.– Poteoan ardoaren ordez sagardoa edateko ohitura dago, botilak eskatuz.– Sagardotegian, txotxetik urte guztian edan daiteke, upela hasi bezain azkar

botilaratzen delarik. Orduan jaki berezi batzuk ere badituzte (“chorizo a lasidra”, arrautza egosiak, patata–tortilak, enpanatuak, hirugihar egosia, gaztaberde eta zuriak).

– Sagardoa ondo botatzeak duen garrantzia mantendu da, lehen mailako edariizaten dirau eta…

SAGARDOA ASTURIASEN

Sagar-saskia

Sagarra txikitzen tolarean sartu aurretik

gerorako, uda alderako sagardo apartalortzeko gaziak eta batipat gozoak nahas-tu beharko dira.

Aspaldiko gustorako, tolarerakosagar-piloan heren bana garratz, gazi etagozo nahasi ohi ziren. Gaur egungo sa-gardo lehor eta iraunkorrak lortzeko al-diz, gazi eta gozoen kopurua murriztu etagarratzena handiagotu egin ohi da.

Aipatzeke ezin utzi kalitatezko sagar-doa lortzeko sagarraren egoeraren ga-rrantzia. Fruitua, umatua edo helduaeduki behar da (azukrea, pektina eta bereezaugarri organoleptikoen momentu go-

Honek sagarra txiki-txiki egin beharreanfruitua lehertu egiten du. Puskatuz bainabarruko hazia hautsi gabe; zapore txarraatxekiko bait lioke muztioari.

Jotako sagarrari pats deritzo eta zuze-nean tolarera sartzen da.• Tolarean

Era zaharrean patsa tolarean geldirikuzten zen “goza” zedin, baina orain joahala estutzea komeni dela ezaguna da,inolako irakite edo beste prozesu kimiko-rik gauzatzen has ez dadin. Beraz, patsazenbat eta lehenago zanpatu, are etamuztio garbiago, finago eta osoagoa lor-

Ontziak neurri, bolumen eta forma asko-takoak dira. Gaur egun ontzi ezberdinenizenak kabida edo bolumenagatik bereiz-ten dira.

100 litrorainokoa BARRIKOTEA,100-600 litro bitartekoa BARRIKA,600-1000 litro bitartekoa BUKOIA eta1000 litrotik gorakoa UPELA, KUPE-LA, UPA edo KUPA.

Ontziaren barruan muztio zakar,gozo eta lodikotea sagardo arin, lehor etabizi bilakatuko da, bi irakinaldi medio.

Lehenengo irakinaldia azkarra da;zaratatsua, eta aerobioa. Sagardoa hone-

rena), baina usteltzen hasi gabea; proze-su kimiko kaltegarriak eragin bait ditza-ke.• Sagarra jotzea

Sagarra egoki nahastu ondoren, gar-bitu egiten da, normalean ur-korrontebatetik igaro eraziz. Horrela fruituariitsatsiriko lurra, belarrak, hostoak, etab.alde batera geldituko dira. Ondoren, sa-garra txikituko duen makinara doa.

tuko da.Patsa tolarean pilatu ondoren, edo-

zein eratako tramankuluz zanpatzen da.Eskuz, karrakaz, palankaz, motorez,hidraulikoki, etab. Helburua honakoa da:pats horrek berekin duen likido guztiaahal den neurrian kentzea. Likido horiuztioa da.• Upategia

Muztioa tolaretik ontzira joaten da.

la irakiten hasteko ontzia irekita utzibehar da. Muztioan nahasirik doazenlegamiek irakite-prozesua segituan has-ten dute. Gozoki asko eta oxigenoa esku-ra dute. Irakinaldi hau motza da; ontzia-ren arabera, 10 egunetik - 1,5 hilabetebitartekoa. Sagardoa garbituz joango da,material arinak aparretan gainezka egi-nez eta trinkoak prezipitatuz. Irakinaldihonetan anhidrido karbonikoa askatzen

Usurbilgo Ibarrola-Berri baserriko tolarea eta sagarra txikitzeko makina

SAGAR-BARIETATEAK

Sagardogintzan mota guztietako sagarrak erabili ohi dira: gaziak, gezak, gozoak, garratzak, gezaminak, gazi-gezak, gazi-gozoak, geza-garratzak, gazi-garratzak, etab.

Sagar hauen nahaste-proportzioa da nolako sagardoa bilakatuko den erabakitzeko oinarrizko eragilerikgarrantzitsuena.

Potrokiloa Merkalina

Urtebia Abelaia

Txori-sagarra Geza-gorria

Sagarrak eta sagardogintzakEuskal Herrian garrantzi handiaizan dute. Horren lekuko, AZ-KUEren hiztegian sagar-barie-tate guzti hauek agertzen zaizki-gu. Bertako grafia errespetatudugu, ts, tx, x, tt kontsonanteenkasuan ezik.

abaleiaabapuruaaitza-sagarraAizpuru-sagarraaldaman-sagarraaldapatxaaltxa-sagarraaltz-ondoaAndoain-sagarraangisagarraarbi-sagarraasto-sagarraazilokaBalantzategiabaratze-sagarrabasasagarra edo basatiabetagorrabetigozoabegaza edo berazabolin-sagarraboskantoiaburdintxadanbolinadomentxaerrege-sagarraerril-sagarraespuruaeztiaeztibeltxaeztigorriaeztizuriagarratxagarzabalagazagozoagazaminagaziagerabil-txorrotxagezagezagorriageza-zuria edo gezeta-zuriagordinxuriagorrantxagorri-garratzaibarbizarraibarretaJexuxaJondoni Joani-sagarrakamoiza edo kamuesakana-sagarrakanpondojakeremula edo kizki-luzeakurkubitalarrin-sagarraleinalomentxalopete-sagarramadari-sagarraMainttoniamakatzamamulamandaburuamandakamantxuteamatxetaiñamerkalina edo mokateamoleoamoxo-sagarraoilokakaolotzapanpandojapedaxaSan Joan-sagarrasapo-sagarrateila-sagarratxakala-sagarratxakara-sagarratxarbatxori-sagarratxorten edo txorten-luzeatxuriaudare-sagarraurdinsagarraurtebia edo urtesagarrauztasagarrazelai-sagarra

Bordaberria

Patzolua

Bizkai-sagarra

Pelestrina

da. Horregatik ontziaren goiko aldekozuloan sua ipinita itzaltzen ez deneanirakinaldi hau amaitu egin dela jakin ohida.

Bigarren irakinaldia, lehenengoabaino bareagoa edo lasaiagoa da. Proze-su anaerobioa da. Geldi-geldi edukibeharko da ontzia. Sagardoa gazituzjoango da eta erabat garbituz ere bai.Luzea izaten da; ontziaren arabera 2-4hilabetekoa.

Ondorioz sagardo bezala ezagutzendugun edaria izango dugu eta gertatu denaldaketarik garrantzitsuena honakoa da:azukrea alkohol eta anhidrido karbonikobihurtzea.

Prozesu guzti hauek muztio–mota,ontzi eta batipat tenperaturaren araberaazkartu edo mantsotu egin daitezke.Gaur egun eta kontserbazio-teknikenaurrerapenen arabera sagardogileakederki kontrola dezake prozesuen abia-dura, komeni zaionean txotxerako, boti-laratzeko, etab.etarako sagardoa prestegon dadin.

Amaitzeko, muztioa ontziratu zene-tik kupelen kasuan 4-5 hilabetera botila-ratuko da sagardoa.

Sagardo perfektuaren bilaGaur egungo sagardogileak inor bai-

no lehenago jabetu dira sagardogintzarenprozesu osoan ikerketa kimikoek dutengarrantziaz.

Bazen garaia, eta aspaldian ardogi-leek hartutako bidetik abiatu dira sagar-dogileak. Sagardogintzaren prozesua,bere bihurgune guztiak ezagutzetik hasibeharra dago, inoiz nahi bezalako sagar-doa lortzerik badugu.

Muztioa sagardo bihurtzearen alda-ketan, baldintza ugari kontrola daitezke.Horien artean garrantzitsuena, tenpera-tura da. Egun sagardotegi askotan aurkiditzakegu upelen tenperatura kontrola-tzeko sistema ezberdinak (ganbara frigo-rifikoak, serpentinak, etab.). Altzairuherdoilgaitzezko upelak ere bai. Muz-tioen analisiak, legezko gehigarriak era-biltzea, etab. prozedura normaltzat jobehar ditugu, baldin eta sagardoen kalita-teak gusto eta behar ezberdinei erantzu-tea nahi bada.

Sagastia errentagarria al da?70.eko hamarkada bitartean, sagar-

doa gainbehera joan zen, baina amaitzeragoazen 80.ekoan sagardoa izugarri pres-tigiatu da. Baina zein da hain preziatua

SAGAR-MUZTIOEN ETA SAGARDOEN EZAUGARRI FISIKO-KIMIKOAK. HARTZIDURA-PROZESUA

Tolaretik ateratzen denean sagar-muztioak urak baino dentsitate handiagoadu. Erabili den sagar-motaren eta beronen heldutasunaren menpe egoten da.Gipuzkoako muztioek 1040 kg/l eta 1050 kg/l tartean egoten dira, eskuarki.

Muztioaren osagairik nagusiena ura da (%75-85), bertan disolbaturik subs-tantzia desberdin asko dagoelarik. Beroiek ematen dizkiote muztioari ezaugarriorganoleptikoak.

Substantzia horien artean azukre sinpleak (hala nola, fruktosa, glukosa etasakarosa) dira ugarienak (70-100 g/l). Beroriek ematen diote muztioari gozota-suna. Egitura konplexuagoko beste azukre batzuk ere egoten dira. Pektinaesaten zaie eta muztioari biskositate eta gorputza ematen diote.

Ikuspegi organoleptikotik, azido organikoak muztioaren osagai garrantzi-tsuak dira. Izan ere, muztioari ezaugarri azidoa ematen diote. Azidoen arteanazido malikoa (%0,1-1,36) da ugariena eta bere proportzioa erabili den sagarmikatzen proportzioaren menpe dago.

Fenolak ere agertzen dira sagar-muztioetan eta garraztasuna eragiteaz at,idorreria ere eragiten dute.

Beste osagaien artean hauek aipa daitezke: substantzia nitrogenatuak(aminoazidoak), elementu mineralak (sodioa, potasioa, magnesioa, etab.) etabitaminak (B taldeko bitaminen proportzioa nahikoa handia dute).

Substantzia hauetaz gain, mikroorganismoak (legamiak eta bakterioak) ereegoten dira.Hartzidura

Muztioa tolaretik atera eta denboraldi batera (giro-tenperaturaren menpe-koa da denboraldia) legamiak hazi egiten dira eta hartzidura alkoholikoari ekitendiote. Prozesu honetan, glikolisian zehar, azukreak etanol eta karbono(IV) oxidobilakatzen dira. Aldi berean bero-xahuketa handia dago eta ondorioz upelakberotu egiten dira. Prozesu biokimiko honen bidez transformatzen da sagar-muztioa sagardotan. Azukre guztiak ez dira etanol eta karbono(IV) oxidobilakatzen; zati batean beste konposatu batzuk (hala nola glizerina butan-2,-diol, goi-mailako alkohol, eta azido azetiko) bihurtzen dira.

Sagardoaren fabrikazioan zehar jazoten den beste prozesu garrantzitsua,hartzidura malolaktikoa da. Bakterio laktikoek zuzentzen dute prozesua etaazido laktikoa sortzen da azido malikotik abiatuz. Prozesu honen bidez, sagar-doen azidotasun finkoa txikiagotu egiten da, azido laktikoak malikoak bainoazidotasun txikiagoa duelako. Horrexegatik, sagardoen pHa hasierako muz-tioarena baino handiagoa izaten da.

Sagardogintzarako kaltegarri diren mikroorganismoen artean bakterio aze-tikoak daude. Sagardogintzaren azken urratsetan agertzen dira eta upelengainazalean egiten dute lan. Etanola azido azetiko bihurtzen dute eta ondoriozsagardoaren azidotasun hegaskorra handiagotu egiten da.

Ana Irastortza

Tolareindustriala

1. taula: Hektarea bat produkzioan hasteko gastuak (pta.tan)

12345678...

8

Urteak

EKOIZPENA ZUZENEKO GASTUAK (ALDAKORRAK) pta.tan

tn/Ha Arbolak Ongarria TratamenduaKantitatea

pta/HaMakineria

bereziaBeste

zenbaitZuzeneko gastuakguztira (pta.tan)

Subentzioa(pta.tan)

Saldoa(pta.tan)

162.500––––––––––––––

––

––––

258

122025

30

–– ––

50.000125.000200.000300.000500.000625.000

750.000

85.16510.00015.00032.86632.86632.86640.00040.000

40.000

10.00010.00010.00010.00010.00010.00010.00010.000

10.000

3.5006.1006.1006.1006.1006.1006.1006.100

6.100

150.000––––––––––––––

––

25.0005.0005.0005.0005.0005.0005.0005.000

5.000

286.16531.10036.10053.96653.96653.96661.10061.100

61.100

– 136.165– 31.100

13.90071.034

146.034246.034438.900563.900

688.900

2. taula: Altxortegiaren eboluzioa kanpoko finantzaketarik gabe hektarea baterako.

1. urtean 2. urtean 3. urtean 4. urtean GUZTIRA

ARBOLAKONGARRIAKTRATAMENDUAKMAKINERIA BEREZIABESTE ZENBAIT

ZUZENEKO GASTUAK

LURRAREN ALOKAIRUAKAPITALA

GASTUAK GUZTIRA

LANESKUA: DENBORA (orduak) SOLDATAK

LAU URTEKO INBERTSIOA:AMORTIZAZIOA HOGEI URTEAN:

836.335.– Pta. 41.817.– Pta/Ha/urte

162.50085.16510.0003.500

25.000

286.165

40.000––

326.165

12763.500

–– 10.00010.0006.1005.000

31.100

40.00032.617

103.717

4522.500

–– 15.00010.0006.1005.000

36.100

40.00042.989

119.089

5025.000

–– 32.86610.0006.1005.000

53.966

40.00054.898

148.864

5527.500

162.500143.03140.00021.80040.000

407.331

160.000130.504

697.835

277138.500

Muztioa dariola…

Upeletan

den hemengo sagarra ekoizten dutensagastien egoera? Buelta eman al zaiosagastian sagarrondo artean pinuak lan-datzen ziren garai hari?

Sagar-ekoizpenaren egoera honelaadieraz dezakegu labur esanda:– Sagasti ugari dago beraien zikloaren

amaieraz gero bertan eta egoera kax-karrean.

– Bertako sagar-ekoizpena sagardogi-leen eskearentzat oso eskasa da.

– Diputazioen laguntzari esker, landa-keta berri asko dago, baina nahikoa aldira?

– Teknika berriak medio, uzta azkar etaerrentagarritasun ona lortzeko aukeradago.

Errentagarritasunaren bila1.– Sagastiak ohizko izaera bikoitzari

(belardi/sagasti) utzi eta ustiapenbakarra izatera heldu behar du.

2.– Aukeratutako barietateak erabilibehar dira; erresistenteak, emanko-rrak, ezaugarri teknologiko one-koak, etab.

3.– Teknologia aplikatu behar da(kimaketa, etab.).

Nekazariarentzako onurak:– Ekoizpen azkarra, eta gero handia eta

erregularra.– Lantzen erraza eta mantenimendu-

lanen mekanizazio egokia.

Sagardogileentzako onurak– Bertako sagar-ekoizpen erregularra.– Sagardotarako kalitate oneko

barietate-aukera (gazi, gozo, garratz,etab.) eta heldutasun-momentu ego-kian.

– Kalitatezko sagarrak (konposatu ni-trogenatu eta pestizida gutxi).

“Zutikako ardatza” izeneko teknika-ren ezaugarrien laburpenaLurra:– Ahal dela hego-ekialde edo hego-

mendebaldera begira eta haize indart-suetatik babestuta. Behar badirababesteko pantailak ezarri.

– Haize hotza biltzen deneko gunerik ezerabili.

– Lur oparo eta sakonak behar dira.Buztintsuegiek (hezetasun handiegiaizateagatik), gaitzen arriskua izugarri

Botilaratze-makina

Tolareari eragiten

Muztioaren eta sagardoaren konposizioaMuztioa Sagardoa

Dentsitatea (15oC) 1043-1070 g/l 996-1002Gozoa 70-150 g/l 0,3-5Sakarosa 5-48 g/l ––Glukosa 20-40 g/l ––Fruktosa 40-80 g/l ––pH (18oC) 3,4-4,0 3,7-4,3Alkohol-maila –– 5,5-7o

Taninoa 0,88-2,55 g/l 0,52-1,98Azidoa (SO

4H

2) 1,2-7,9 g/l 2,4-4,2

Mineralak 1,35-2,77 g/l ––Nitrogenoa 51-88 mg/l ––Pektinak 2,5-8 g/l 0,12-0,86Hondakin lehorrak (100oC) 126-164 g/l 19,12-36,6Errautsak 1,14-2,99 g/l 1,64-2,71

Estatuan sagardoari buruzko legeriakzer dioen hemen azaltzea interesgarriaizan daiteke. Legeria hori 25/1970 legeaneta 835/1972 dekretuan biltzen da. Honasegidan punturik interesgarrienak:3. art.- Sagardoa sagar freskoaren edotahonen muztioaren hartzidura osoz edopartzialez lortzen den edari alkoholikoada. Hartutako maila alkoholikoa 4 gradu-koa baino handiagoa izango da.Lehor, 30 g/l azukre baino gutxiago due-nari esaten zaio; erdilehor edo erdigozo,30-50 g/l duenari, eta gozo, 50-80 g/lduenari.4. art.- Berezko Sagardo ohizko proze-duren bidez lortutakoari esaten zaio. Ezinzaio azukrerik erantsi eta gas karboni-koak jatorri endogenoa du. Hartutakomaila alkoholikoa 4,5 gradukoa bainohandiagoa izango da.

ONARTUTAKO PROZEDURAK6. art.- Onartutako prozedurak. B/ Berez-ko sagardoarentzat.1.- Sagardo naturalen nahasketa.2.- Tolare-prozedura ohizkoak (hala

nola aldaketa, erremontatua eta ira-gazketak) eta hozketa eta pasteuri-zazioa.

3.- Tanino, jelatina, arrautz zuringo,kaseina, esne esnegaingabetu,odol-sero, bentonita eta Lebrijako

lurra bezalako materien bidez argidaiteke, baldin eta zapore eta subs-tantzia arrotzik uzten ez badute.Ikatz aktibatuz tratatzea.

4.- Azido tartariko edo zitriko hutseneransketa, 2 g/l-ko dositan gehie-nez.

5.- Kaltzio trioxokarbonato(IV) hutsezdesazidifikatzea.

6.- A/2.- atalean esandako moduansufre(IV) anhidridoa eranstea, kon-tsumitu behar den sagardoak 100mg/l baino gehiago ezin izan duela-rik.

7.- Kaltzio edo amonio tetraoxofosfa-to(V) hutsa eranstea.

8.- Potasio sorbatoa eranstea, 200mg/l-ko dositan gehienez.

9.- Azido askorbikoa eranstea, 100mg/l-ko dositan gehienez.

10.- Fabrikazioaren zenbait fasetannitrogeno-atmosferan izatea, oxida-ziorik gerta ez dadin.

DEBEKATUTAKO PROZEDURAK7. art.- Debekatutako prozedurak. B/ Be-rezko sagardoarentzat.1.- Ura eranstea.2.- Ardoa edo alkohola eranstea.3.- Koloratzaileak erabiltzea, azukre-

karameloa izan ezik.4.- Baimendu gabeko agente kontser-

batzaileak edo hartziduraren kon-trakoak erabiltzea.

5.- Edulkorante artifizial eta dextrinakerabiltzea.

6.- Esterrak, aromatizatzaileak eta an-tzeko substantziak eranstea.

PRODUKTUEN EZAUGARRIAK9. art.- Kontsumorako produktuekosasun-legeria betetzeaz gain ezaugarrihauek bete behar dituzte:1.- Sufre(IV) oxido osoaren kontzentra-

zioa 320 mg/l-koa izango da, askea-ren maximoa 100 mg/l-koa izangodelarik.

2.- Metanol-kontzentrazioa 200 mg/l-koa izango da gehienez.

3.- Azidotasun hegaskorra 2 g/l-koaizango da gehienez.

4.- Azukrerik gabeko erauzkin lehorosoa 14 g/l-koa izango da gutxie-nez.

5.- Errautsak 1,8 g/l izango dira gutxie-nez.

6.- Burdin kontzentrazioa 10 mg/l-koaizango da gehienez.

7.- Etanol-kontzentrazioa 150 mg/l-koaizango da gehienez.

8.- 20oC-tan karbono(IV) oxidoarenpresioa 1,5 atm-koa izango da gu-txienez.

SAGARDOARI BURUZKO LEGERIA

areagotzen dute.Mentu-oina:– Normalean MM-106 erabili (indar

ertaina).Barietateak:Ekoizpen handikoak behar dira. Gaitz etaizurriteekiko erresistente direnak etasagardogintzarako ezaugarri teknologi-ko onak dituztenak (garraztasun egokia,gozoa, berandu helduko direnak, etab.)Egun eta Diputazioen ikerkuntz zentrue-tan barietate ugariei buruzko ekoizpen,erresistentzi eta portaera teknologikoariburuzko ikerketa ugari burutzen ari dira.Arbolen barreiaketa:Nahikoa tartea eduki behar dute, lanakmekanizatzeko aukera izan dadin (baimantenimenduan, bai bilketan).Barietatearen garapen-indarraren arabe-ra hektareako 500-850 landare bitartekokopurua komeni da. Gehien gomenda-tzen den bornua 5,5x2,5 m-koa da (650landare/Ha).

Mantenimendu-lanak:– Arbolen iladan belarra kentzea (2 m-

ko zabaleran, batipat lehenengo 5urteetan), belarraren konpetentziadeusezteko. Mekanikoki, termikokiedo kimikoki egin daiteke.

– Arbola-iladen arteko kaleetan belarahulak ezartzea (hirusta zuria, Festu-ca rubra, Agnostis temios, etab.).Urtean 6-8 aldiz jorratuko da, belar-hondakinak ongarri gisa bertan utziz.

– Tratamendu fitosanitarioak, erregu-larki babesteko (urtean 3-6 aldiz).

– Ongarriketa lur-analisien arabera.Inausketa:“Zutikako ardatza” da proposatzen denformarik egokiena, barietate bakoitzarenfruktifikazioaren arabera erabiliz. Sin-plea da eta udan, berdetan, eta neguangauzatzen da. Arbola formatu ondoren,ekoizpen-inausketan sartzen gara (biurtetik behineko ekoizpena borrokatze-

ko eta urterokoa oparoagoa izan dadin).Ekoizpena eta bilketa:3. edo 4. urtean hasten da (2-5 tona/Ha)eta ekoizpenik handiena 8. urtetik aurre-ra lortzen da (25-35 tona/Ha).Bilketa mekaniza daiteke:– Arbola astinduz (eskuz edo makinaz)– Sagarrak zangaratuta (rotatibaz, hai-

zez…)– Biltzaile mekanikoa; zangatik gurdi-

ra.Sistema hauek erabiliz Asturiasen

egin diren ikerketen arabera, egungomerkatuaren egoerarekin sagardotarakosagarraren ustiapena 3 hektareatik gora-ko sagastietan errentagarria da. 8. urtetikaurrera (ekoizpen maximoa), urteko etahektareako irabazi gordina 560.000-680.000 bitartekoa da.

Bilketa-tresneria 10 hektareatik go-rako azaleretan bakarrik da errentagarriaeta erabil dadin nekazal taldeak sortzeagomendatzen da.