REXURDIMENTO

REXURDIMENTO

PRECURSORES E REXURDIMENTO PLENO

PERIODIZACIÓN DA LITERATURA GALEGA

• ÉPOCA MEDIEVAL-Etapa pre-afonsina (1196-1245)-Etapa afonsina (1245-1284)-Etapa dionisíaca (1284-1325)-Etapa posdionisíaca (1325-1354)*Etapa da Escola galego-castelá(1354-1445) *Etapa da Escola castelá portuguesa (fs.XV-

ps.XVI)• SÉCULOS ESCUROS (XVI-XVII)• ILUSTRACIÓN (XVIII)• REXURDIMENTO (XIX)-Precursores (1808-1862)-Rexurdimento Pleno (1863-1888)-Decadencia Finisecular (1888-1914)• S.XX-HOXE-Segundo Rexurdimento (1914-1939)-Silencio (1939-1950)-Lenta Eclosión (1951-1981)-Actualidade (1981-Hoxe)

REXURDIMENTO

• Características:– s. XIX.– Movemento Político (Provincialismo; Federalismo;

Rexionalismo; [Nacionalismo]).– Recuperación escrita en galego:

• moita calidade + non subordinación.– Clase media.

• Iniciativa.• Opóñense: Organismos oficiais do Estado + intelectuais (internos e

externos). • Contradicións entre teoría (dignificación galego) e práctica (uso do

castelán).– A castelanización de Galicia aumenta.– Progresiva recuperación do prestixio do galego. Vs. aumento de

atrancos.

REXURDIMENTO• Períodos:

– Precursor (1808-1862):• Dende a ocupación francesa – ata publicación de Cantares Gallegos.• Autores relacionados co Provincialismo.• 1808-1836: convivencia: etapa final dos Séculos Escuros e primeiros

precursores. – Rexurdimento Pleno (1863-1888):

• Desde Cantares Gallegos – ata publicación da última obra dun dos tres grandes (O Divino Sainete de Curros).

• Maior esplendor.• Poesía (teatro e narrativa, algo).• Concursos + gramáticas e dicionarios + Editorial + Prensa.

– Depresión Finisecular (1889-1914):• Dende O Divino Sainete – ata o inicio da I Guerra Mundial.• Forte declive.• Cuantitativamente: alto; cualitativamente: baixo.• Asentamento: narrativa e teatro.• Modernismo hispanoamericano + ideoloxía da Xeración do 98 => forte

ideoloxía castelanista.

REXURDIMENTO• Obxectivos:

– Troco na consideración negativa do galego.• Argumentos: Prestixio + Utilidade + Identidade.

– Ampliación os eidos de uso do galego.• Literatura, prensa, recoñecemento oficial, ensino, vida oficial e eclesiástica.

– Estudo, perfeccionamento e depuración do galego.• Dicionarios e gramáticas, xérmolo do galego estándar.

• Iniciativas e eidos de uso.– Historiografía.

• Defensa do pasado celta => “Pobo con Historia”.– Filoloxía.

• Dicionarios e gramáticas.• Tendencia foneticista vs. Tendencia etimoloxista.

– Prensa.• Galego: total ou parte.• Trampolín da cultura e os intereses de Galicia.

– Folclore.• Compilacións de literatura oral popular + reivindicación da beleza da etnografía galega.

– Música.• Creación de coros e orfeóns.• Divulgación de todo tipo de materiais.

– Literatura.• Recuperación xéneros literarios + certames + primeiras editoriais.

REXURDIMENTO:PRECURSORES

• 1833: Isabel II : de novo enmudece.• Album de la Caridad (1862):

– Textos dos Xogos Florais da Coruña (1861).– Contido:

• Composicións premiadas.• “Mosaico poético de nuestros vates gallegos contemporáneos”.

• Autores:– Antonio Benito Fandiño:

• A Casamenteira (1849):– Escrito 1812 no cárcere.– Obra de teatro de 16 escenas en 3 cadros.– Tema: casamentos amañados (papel das casamenteiras).

– Nicomedes Pastor Díaz:• A Alborada (1828):

– Poema amoroso.• Égloga de Belmiro e Benigno:

– 2 pastores dialogan sobre as tristuras do amor.

REXURDIMENTO:PRECURSORES

– Alberto Camino:• Compón:

– Vilancicos para o Hospicio compostelán.– Poemas variados.

– Francisco Añón Paz:• Poema “A Galicia”:

– Gaña os Xogos Florais da Coruña de 1861.– Xoán Manuel Pintos:

• A Gaita Gallega:– 7 foliadas.– Prosa e verso.– Castelá, galego e latín.– Intención: Exaltación e aprendizaxe do galego.– Un gaiteiro galego e un tamborileiro discuten sobre a lingua.

REXURDIMENTO: PLENO:ROSALÍA DE CASTRO

• Mito: chorona + santiña + romántica rezagada + inconsciente da súa relevancia.

• Realidade: culta + contestataria (pioneira e fortes concepcións) + rexa +consciente da súa relevancia.

• Problemas para publicar <= poucos lectores.• Recibe constantes ataques + abandono.• Romántica?

– Nunca actitude escapista; sempre coa realidade.– Non actitude individualista; actitude solidaria e crítica.– Non cursilería e finximento; ton de sinceridade.– Temas graves tratados dun xeito máis serio e fondo.


• Alta sensibilidade social:– Defensa da cultura, lingua e idiosincrasia galegas.– Defensa dos valores sociais e morais galegos.– Identificación cos problemas do pobo (mulleres).– Denuncia das inxustizas cos galegos.– Reivindicación dos dereitos da muller.

• Feminismo: contra os patróns establecidos:– 93% mulleres analfabetas.– Escritoras: castelán + temas “de mulleres”.


• Obra en galego:– Cantares Gallegos (1863):

• 1º libro totalmente en galego.• Dedicada a Fernán Caballero (Cecilia Böhl de Faber).• Cadro de Galicia: Dignificación + folclore.• Estrutura:

– Dedicatoria.– Prólogo.– 36 poemas.

» Prólogo: introdución.-1 tópico da captatio benvolentiae: desculparse.- Razóns da escrita en galego: ·Validez e capacidade do noso idioma. ·Maltrato do país e os habitantes. ·Combater a falsa negativa imaxe de Galicia e os habitantes.

» Corpo:34 poemas.- Tema: folclórico-etnográfico: ·os máis numerosos. ·costumistas + amorosos.- Tema: social e/ou patriótica: ·galeguismo + denuncia de situacións.- Tema: intimista: ·vivencias e sentimentos persoais.

» Epílogo: despedida.


– Follas Novas (1880):• 1880: Aires da miña terra (Curros Enríquez) e Saudades Gallegas (Lamas Carvajal).• A maioría: escritos en Simancas (Valladolid).• Estrutura:

– Prólogo (prosa).– 137 poemas en 5 apartados:

» Lírica Solitaria ou subxectiva:a) “Vaguedás” (20 poemas).

-Reflexións da escrita feminina (tamén a súa propia escrita).-Estado anímico propio.

b) “Do íntimo” (36 poemas).-insolidariedade humana + imparable paso do tempo.

» Ponte entre as dúas partes:c) “Varia” (40 poemas).

-Sufrimento da xente (mulleres + emigración).» Lírica Solidaria ou obxectiva:d) “Da terra” (9 poemas).

-identificación co pobo galego.e) “As viúvas dos vivos e as viúvas dos mortos” (31 poemas).

-fenómeno da inmigración + consecuencias deste fenómeno.• Obra persoal e filosófica.

– Conto Gallego (1864):• Permanece esquecido ata 1923 (Almanaque gallego, Manuel Castro López).• 2 amigos apostan por se acadarán unha viúva. Conséguena, pero pola febleza económica e legal.• Alegato feminista.


• Obra en castelán:– La Flor (1857):

• Poemas de temas e actitudes románticas.– La hija del mar (1859):

• Novela de trasfondo feminista.• Elementos autobiográficos.

– A mi madre (1862):• Poema pola morte da nai.

– El caballero de las botas azules (1867):• Novela satírica, literaria e socialmente.

– En las orillas del Sar (1884):• O poemario máis pesimista e nihilista.• Fondo amor polo país.


• Lingua– Galego de Padrón-Santiago.– Sinxeleza (seseo + vulgarismos).

• Temática e recursos:– Populares (paralelismo, repetición, asonancia,…).– Formas menores (romance ou muiñeira) [predominan] + Formas

maiores.– Versos de arte maior + formas novidosas => revolución.

• Escola rosaliana:– Moitos/as continúan o seu camiño.

• Solidarización cos problemas dos/as galegos/as.• Beleza da nosa terra.• En xeral menos ácedos/as.• Destaca: Valentín Lamas Carvajal, O catecismo da doutrina labrega

(1888, por entregas) ou Saudades Gallegas (1880): anticaciquil.

REXURDIMENTO: PLENO:EDUARDO PONDAL

• Obra en Galego:– A campana de Anllóns (1858):

• Un soldado galego prisioneiro en Orán que sente morriña das paisaxes bergantiñás nativas.

– Queixumes dos Pinos (1886):• Poemas: 89 galego + 2 galego e castelán.• Textos:

– Todos os de Gandreiras.– 17 de Rumores de los Pinos (2 gal-cast) + 11 gal. + 4 traducidos.

• Celtismo + misoxinia + bardismo + helenismo.• “Os Pinos” + música Pascual Veiga =>Himno Galego.

– Os Eoas (1886):• Historia de Cristovo Colón e os mariñeiros galegos que o acompañan.• Refaina de xeito constante.• 2005 publicación definitiva.• Posibles causas da NON publicación:

– Neurose => preocupación por se fracasa.– Extensión + lingua coidada + tema moi manido => posible problemas de

publicación.– Excesiva semellanza c’ Os Lusíadas de Camoes (1572).– Anacronismo dun xénero como a epopea.


• Obra en galego e castelán:– Rumores de los Pinos (1877):

• Poemas: 8 cast. + 11 gal. + 2 gal. e cast.• Celtismo + misoxinia + bardismo.

• Obra en castelán:– Primeiros poemas: temática romántico-amorosa.– 1856: primeiro poema ideolóxico (no Banquete de

Conxo).– Juán Pérez (1858):

• Novela autobiográfica.


• Trazos xerais:– Ideolóxicos:

• Ambición => quere ser o bardo de Galicia.• Demócrata + progresista > protogaleguismo (rexionalismo).

– Temáticos:• Non costumismo; estética persoal.• Celtismo: Galiza celta; España íbera. Pasado glorioso.• Bardismo: bardo é sacerdote-adiviño-poeta celta [ossianismo

s.XVIII].• Iberismo: futura unidade ibérica: Hispania + Lusitania + Galiza.• Misoxinia e machismo: feminino negativo; masculino positivo.• Helenismo ou Clasicismo: admiración por Esparta e polo poeta

Tyrteo.• Natureza: valor simbólico ou personaxe.


• Lingua:– Galego de bergantiños + cultismos.– Elimina vulgarismos e castelanismos.– Menos popular, máis enxebre

• Estilo:– Rexistro culto e refinado.– Adxectivos en oposición semántica.– Uso de epítetos e expresións metafóricas.– Símbolos con elementos naturais.– Topónimos abondosos.– Diminutivos escasos.– Cultismos grego + latín.

• Moitos seguirán a liña iniciada por Pondal.

REXURDIMENTO: PLENO:CURROS ENRÍQUEZ

• Obra en galego:– Curros gaña o Certame Literario de Ourense (1874):

• “A Virxe de Cristal”, “Unha boda en Einibó” e “O Gueiteiro”.• => instalación definitiva no galego.

– Aires da miña terra (1880):• Poemas heteroxéneos.• Estrutura:

– “Introdución”: xustifica o uso do galego.• Poemas: 17 na 1ªed; 23 na 2ªed (1881); 32 na 3ª ed (1886).

– “Encomenda”: reflicte o compromiso cívico.• Temática:

– Poemas sociais ou cívicos: » progresismo + democracia + galeguismo.» Núcleo básico.

– Poemas intimistas e de cirscunstacias:» Acontecementos persoais ou familiares.

– Poemas costumistas:» Os tres poemas cos que gañara o Certame Literario de Ourense.

• Os ataques e o procesamento polo anticlericalismo => adquira moita sona.


– O Divino Sainete (1888):• Poema satírico-burlesco.• Parodia da Divina Comedia de Dante Alighieri.• Obxectivos:

– Criticar ao goberno e a sectores reaccionarios.– Defensa do Rexurdimento e da literatura galega como

autónoma.– Satirizar a determinados inimigos.

• Estrutura: introdución + 8 cantos.• Argumento: Curros marcha a Roma para polo Xubileo do

papa León XIII (1877) guiado por Francisco Añón a través dos diferentes vagóns (cada un deles representa un pecado capital).


• Trazos xerais:– Ideolóxica e temática:

• Combate e compromiso constante.• Progreso + democracia + liberdade + república +

galeguismo.• Progresismo:• Compromiso Social:• Anticlericalismo: • Evolución:

– Esquemas optimistas vs. Realidade negativa.» Confianza no capitalismo > combáteo.» Solución na emigración > combátea.» De Republicano convencido > rexionalista (autogoberno).


• Lingua:– Galego de fala popular.– Enxebre e depurado de castelanismos. – Sinxela e eficazmente comunicativa.

• Estilo:– Finalidade moralizante e didáctica.– Achega a súa poesía aos moldes populares.

• Moitos seguiron os pasos de denuncia social (conflitividade, marxinalidade e maltrato de Galicia).

REXURDIMENTO: DECADENCIA FINISECULAR:

PROSA E TEATRO• Cultivo: só 2 últimas décadas do s.XIX.• Esplendor: Irmandades e Grupo Nós.• Por que o atraso destes xéneros?

– Explicación da época: incapacidade da lingua.– Explicacións reais:

• Consecuencias da marxinación do idioma (falla de estándar,...).

• Alfabetización exclusiva en castelán.• Falta de editoriais e dificultades de edición.• Facilidade de edición da poesía nos xornais e revistas.• Actitude hostil das clases acaudaladas da sociedade.

REXURDIMENTO: DECADENCIA FINISECULAR:

PROSA E TEATRO• Prosa:

– 1ª obra: Majina ou a filla espúrea, Marcial Valladares (1880).– Tipos:

• Narrativa Histórica: baséase no Romantismo.• Narrativa Sentimental.• Narrativa Costumista.• Narrativa de transfondo Político: combate ideolóxico.

• Teatro:– Antes do s.XIX existe teatro popular:

• Comicismo, mofa e “picante”.• Anónimo.• Representación ao ar libre con determinadas festividades.

– Teatro Culto:• Dende 2 décadas finais s. XIX.

– Por que?» Normas oficias do teatro (só permitido:castelán).» Actitude hostil das clases medias e altas.» Carencia de compañías teatrais.» Escaseza editorial

• 1ª estrea: A fonte do xuramento, Francisco Mª de la Iglesia (1882).• 1903: Escola Rexional de Declamación (A Coruña).• Tipos:

– Teatro histórico.– Teatro costumista e sentimental.– Teatro Social e anticaciquil.

REXURDIMENTO

Documents

Transcript of REXURDIMENTO