ARAN Nume r ò ;

_ NOTICIARI ARANÉS _ 77 DELUNS : 22-1-1. 990

ERA DIPUTAC I ON MET DE COSTAT ETH PROJÈCTE DE PROSPECCIONS D'AIGOES

TERMAUS D'ARTI ES

Es algue s termaus nei shen en diuè rsi punts d 'Aran c oma a guest d e Tredò s . Fò t o d e th diari -LA MARANA-o

Era Dlputacio n de Ll eida a metut de costat e t h p r ojècte de p r ospecc1o n d ' aigues terma u s en Arties . j a que non i a e s garanties tà que dempú s d ' aguestes despenes bè r a empresa se hèsque cargue dera explotacio n d ' agues t es aigues .

(seguís darrèr)

IMPRESI · SENSE ADREÇA -AG d'Aran - Toti. Noticiari Aranés (Vielha) 22/01/1990 - Página 1

(co ntinuacio n dera no t icia)

Era corporacion provin c iau vo tarà plenària era na ua desti nacion pessetes que i aUl.e assignat s en aguest projec te .

ena des

u n

propèra sess i on 20 milions de començamen t tad

Era prevision d ' aguesti sòs s ' auie het tà po rtar a terme eth convè ni qu ' auien signat era Diputacion de Lleida , era companhia electrica ENH ER e d ' aute s i nstitucions .

Eth d ipu t at provi nciau didec auesse interès per part des aguestes aigues . se tornarie a

que s ' en empresaris d auri r eth

un futur i tà explotar

projècte .

Ena a c tualitat es Banhs d ' Arties son barrats ath public ja que se tròben en mau estat , encara qu ' era gent d ' Arties en pòt he r us d ' eri . Es nau i accionistes an prob lemes finan cèrs que le s impedissen hèr inversions e n aguesti edi f icis .

Damatge qu ' aguest arg ument t o ristica (cas de Caldes pogue po rtar a tèrme en un

CONDES TÀ ARRIR

tà consolidar e ra economia de Bai e Lui s hon) non se futur immediat .

ENTÀ BEN OINAR

Un gascon romaue pes carrèrs d e París . .. e en tot aço , se ' n cuedèc ara en vista deth Pont des Teulères d ' un gran mossur, er enginhèr deth mon ument, ça ' m par! Er èster planèr deth v r ente coma deth pòrtamoneda , aqueth gatilop de pagés se metec en cap de dinar a esquies der arquitèc te . S ' a pròpe ath pònt , campe toti es costats , guarde es trabalhs, coma se siguesse un entenut , es ' a r tu r e just ath mi~i deth pònt. Er arquitècte , t ot inquiriós , inspector nauèth , e li demane ç ò -Car amic , se ditz eth gascon , prepaus d ' aqueth pònt; mes que prumèr entà d inar .

se ' n va na trapa= ad aqueth que ' n pense . qu'è quauquarren a dide-vos a sò aganit, e que ml:! ' n vau de

Còp sec . er enginhèr que la convide a dinar amassa tamb eth . Quan e r a taula es tèc r epleterada , eth gascon que li d i tz : -Mon amic, qu ' auetz plan ben hèt de bastir aqueth pònt ath t r auèr s de r a aigua , pr ' amor que s ' auessetz sajat de ba stí-lo ath long d ' era , non auríetz pas encar a acaba t !

Istoères gascones.

AG d'Aran - Toti. Noticiari Aranés (Vielha) 22/01/1990 - Página 2

Toti es que volgatz calendaris der an 1.990 editats pe th Centre de .Normalisacion Linguistica dera Val d'Aran, les podetz recuélher en toti es Ajuntaments d'Aran o en madeish Centre.

HETUDA EN MARCHA O'UA NAUA ESTACION RECEPTORA EN ARTIES

Laguens deth plan de melhora de qualitat de servici que FECSA amie a cap ena actualitat , eth passat dia 14 de deseme entrèc en foncionament , e n règim de pr6va , ua naua estacion r eceptora de 110/25 kv (kilovòlts) en termiari municipau d ' Arties .

Aguest nau centre, en que era inaguracion definitiva ei prevista entad aguesta prumèra quinzena de gèr , supause ua importanta creishuda dera c apaci t at de distribuiment en eish de Vielha-Arties-Baquèira , ath còp qu ' aumente tanplan eth nivèu d e fiabilitat deth hilat elèctric deth parçan .

Era inversion que FECSA d ' agues ta naua estacion milions de pessetes .

a hèt entara receptora a

metuda en plaça estat d ' uns 170

Direcciò de Comun icació Social de FECSA .

ENTREVISTA. Eth passat Centre de

mes de Noveme se creec ua Comiss ion de Normali sacion. Aué pa rlam damb Frederic

Vergés e li demanam:

Quines son es persones que formen agues ta Comission?

De prumèr me cau díder que es persones que hèn part d ' agues ta Comission , an estat alistades per dues parts , era ua, eth Conselh Comarc a u e , era auta , e ra Generalitat de Catalunya . Coma r epresentants d ' organismes o associac i ons araneses : -Joan Cdnalies Aurés, cap des Pompièrs deth parc de Vielha-Mijaran . -Carles 3arrera Sánchez , president dera Societat de Caça e Pesca d era Val d ' Aran . - Ju sèp X a Bo ya Busquets, d irec tor deth Musèu de ra Val d'l\ran . - Lo~ ~ Scr.vat Mala , ves in de Vielha e hilh d ' Art ies. Represenlants deth Conselh Comarcau : - J u:- ~'P Ca lbe tó Jimenez , Pre s i den t de th Con s elh .

(seguis dal~ rèr )

AG d'Aran - Toti. Noticiari Aranés (Vielha) 22/01/1990 - Página 3

(contiriuacion dera entrevista)

- Jusèp Lois Boya Go nz alez , Vice-President . - Amparo Serrano Iglesias , còsso . - Jesús Rodriguez Martínez, còsso . Representant s dera Generalitat de Catalunya : Peth cant deth Departament de Cultura : -Miquel Strubel i Treueta , Cap dera Seccion de Politica Linguistica . - Eugeni Nadal, Coord i nador de Cul tura dera Generalitat de Cata lunya en Lleida . - Lluis Climen t, Cap de Seccion .

Eth Respo nsable deth Cen tre de No rmalisacio n Linguistica dera Val d ' Aran. Peth cant deth Departament d'Ensenhament :

Josep Varela , Cap des Servieis Territoriaus d ' Ense nhament de Lleida . - Joaquim Arenas i Sampera , Cap deth S .E . D. E. C. - Es directors deth Collègi Public Garona e der I . E . S . (Institut d ' Ense nhament Segondari) de Vielha .

Toti a guesti ca rgue s poiràn delegar en d ' autes persones

Quin criteri s 'a seguit tà escuelher aguesta gent?

En açò que hè at h critèri que s ' a seg uit , creigui qu : a estat eth de cercar aqueres pe r sones que pet h son cargue e p r ' amor d ' açò sigue un bon puntalh ara o ra d ' e nee t a r ua campa nha de se nsibilisacion , mès me cau higer en j us t icia que d ' au tes persones tanben aurien podut tanher ad aguesta comis sion peth sòn trabalh d ' un bèth començamen t e n prò dera le ngua e cul tura pròpia dera nòs ta tèrra, e voi d ' aciu es tant , r é ner aume natge ad aqueres persones que ena mia persona non demoren ne demoraràn jamès en ano ni mat .

Quina ei era finauitat d'aguesta Comission?

Coma f inali ta t , agues ta Comission de Ce n tre aurà en tremiei d ' au tes fo ncions era d ' aprovar eth programa annau d ' activitats, liquidar eth press upòst a nna u e aprovar era memòria d ' activitats, e prepausar era designacion , renauiment o cessatge deth d i rector d eth C. N. L .. Coma plan podetz veir , a guesta Com i ssion çò que ven a hèr, qu ' ei emparar e balhar supòrt as i nic1a~iues pròpies deth C. N. L. en torn d ' abracà - les - ac . Era Comission s ' amassarà au mens dus viatges pe r an .

Quin ei eth tutur deth Cen tre de Normalisacion ?

Entad açò qu ' ei eth futur deth C. N. L., a guest va j u~hut ath futur dera nòsta c u lt ura e de ra nòs ta prcpia esséncia coma pòble , e açò pensi que aguesta Comission de Centre a c a plan comprenut atau .

AG d'Aran - Toti. Noticiari Aranés (Vielha) 22/01/1990 - Página 4

Opinions Aguesta naua nnnada non mos a pas uengut tamb bon pè . Eru eaonomia d'un bèth piaZQ't' de familhe~ nrnnese8 se ' n r eBsen. Còp sec mos auem tr>apat coma se desvethèssem z.ong sòn , e aque rò que jamès auiem vist , ara ac vedem , e aque'f'ò que ,jamèa cr ediem que vieY'ie èstel" , aué ei.

Ero economia d ' Amn a compdal' des Qns 60 entà deçà, s 'acaminat completament entath aeetor sepvicis o ter'cial'i (tol'isme , comèl'ç , osta lal'ia , eoo.) , mès en torn de cpear- ua simbiòsi damb toti es autt sectol's: eth primal'i (agl'iculturo, bestial' e bòsquiJ e eth segondari (irulús tria) e atau potencià -se es un8 as Qutt . agues ti dus estèl'en acornerots e "desbrembats" . en tot 1'6SpÓner atau a i ntel'ès i de dehòl'a entà 6specuZap e enpiqui -se a eompde nòste ( l"ebl'emhi aciu bères declal'Gcions deishades d 'anal" pel" un ex­ministre en ua amassada damb es bai~es d'Ar>an hè quauqui ans on didec que en un plaç de dètz ans non vo~erie veir pas mès vaques ena Va~ d'Aran) , en tot deishar ePO. eaonomia d 'aguest par çan enes mans der>a meteopo~ogia, e aoma el'Gl naturo ei aambiadissa , coma non ne va èstel' eth temps?

Mal.uposoment aué es !Jaques an lèu despapeishut , per tant s 'a aomplit eth desir d 'aqueth ex-ministpe , mès tanpòc aué auem eth "manà" de1'Cl nhèu. Tot açò hè rebrembar er>a sabença populap embarrada en aguest arr'eper-vè:ri : "Dempús d'un bèth que ' n ven un lèg". Ei donc o:ra de deishar de p~anhé-8e e de cuéUler eth taure P,:s còr ne8 e de non demor a1' que tot mos vengue de dehòN o deth ceu.

Ei as nòstes aut01'itats e a toti nosati amassa es qu 'auem de recon8idero.r aguesta situacion actuau e ce1'ca1' 11Ques gessudes enta1'O eaonornia aranesa , que responigue as interèsi des araneai e nOI1 pas as de dehò1'a e 110n depenigue bria mès de sonque un 8ecto'r'.

Ana

Dealaraaion dero senhON Ana C1'usafont de çò de Bro.stet d'Unha , entath prog1'O.mG Meddia Aranés de Catalunya Ràdia , e passada ad a9uosta Rodaccion taPa aL/a publiaQC!ion 1217. notiC!i.ari 'l'OTI.

Senho ra:

Pe1'metetz-me de pa1'la1' d ' un tèma en una tèrmes que diZhèu pòden oféner Q Quauqu 'un. mès que se i appofondissen dam/; objeativitat veiràn que non . vau tant enganhada. Jo pera mia par t gòsi parlar atau peth mèn ppovat amor ara Val , eth mèn e eth des mès pai:rs , ara Ja mòrta , digui ppovat perque non sonque ei de paroules senon de hèts.

(seguís da r rèr) AG d'Aran - Toti. Noticiari Aranés (Vielha) 22/01/1990 - Página 5

(ven de r a p lana d e deuant) Nosati apraièrem e en~ara ac estam hènt ua casa

meravelhosa damb es nòsti estauvis qu 'ara ei un o1"gulh non sonque tà nosati qu ' a~ auem hèt senon tà tota era Val . Nosati non auem vengut a enriqui-mos , -trenta ans en darrèr , guardatz se n'aur iem podut c r'ompar ~a8es tà espe~ular'-, senon a dar, a ~ollaborar a qu 'era Va l en çò qu ' ei capaç de hèr' el' òme sigue digna d' aquerò qu ' era natura. li a dat de forma tant extroor>dinària, e çò que jo voler ia didé-vos ei qu 'es aranesi auetz un passat eròi e d'estima aro val , d 'amàs e collaboracion entr'e es sòns òmes en front d ' un enemic COMun: eth francés. Ara era Val patis ua invasion mès temible, amagada , silenciosa e enganhosa , en7 invasion des especuladol's que vien a enriqui -se sus vosati , as que non les interèsse en absolut era ber'esa incomparable des uòsti paisatges e es uòsti pòbles unics en mond , e vosati non /J08 auetz amassat entà afr'or.tà-Zes ne les auetz demanat un minim de dignitat coma. podien auer estat el' ajardinament de't'a Val , e8 milhores de tot tipe tara vòsta gent , es depu1"Qdore8 d'aigua , eca. , eca. ,

v d i e s r t a a

e p a a s n a o r B a r m a i 5

e t a e

L

quauqu ' uns an agut e an conservat el' anti c sen. h arau';s e ar. s eguit trabalhant era sua i8enda , uns auti an abandona t t ot e ~~l seguit ad aguesti especuladors que sense es C'l'UpUls es t ar! maut1'Qctant era ber'esa natu.rou d 'aguesta Val, en un aute t emps tant pr i viLcgiada e qu 'ei un patrimÒni deth q ... e sonque n ' èm usufructuar'is e un patri mòni qu 'auriem de deishc.l' ·ntactr n ben miZhorat tàs p1'opè1'es gene1'acions . Aguest còp r.Ort i . an agut ama ssades en Mija't'an , des senhor's des cas€s arane.3I'.:.:tc. 'e 'Or' de trapa1' eth camin tà sauva1' ero Val. dcs invas io~ls ~('';'''.; " 1. 1'<1';8 ,'·d"a en aque1'i temps i i8t01'i~s. Aguest " òp i a ag!. : . aerlc !.. , passivitot , ~oztabol'a~ionisme. SiZènci mortau en! ,iefenlla dé.l'a nòsta estimada Val..

F:1'a Val agonise senho1's , e semb le ès ter que non ac t. '~ I ve t

AG d'Aran - Toti. Noticiari Aranés (Vielha) 22/01/1990 - Página 6

s o E G l N A R A S SAUSSÈR E l U N A N l M A A

U l Q T A l S H O N DE U S E N G O N P O G P A N Q u E R A T L LETRES T R V l l V E R E l N O E S N N O S T E Cercatz en agu

E S M O E N T V A R Saussèr de let

N E S u l R O H E 8 nòms de Q S p E R O M E P C A sauvatge.

CROTZ AMENT DE MOTS

1 . - Animau sauvatge que li agraden fòrça es garies . ~ .- Parent des iranges . 3 . - Lòc a on s ' embarren es garies . 4 . - Verdura fòrça estimada tà minjar . 5 . - utís f è rra important ena vida deth pages e que la pòrt e ena pòcha . 6 . - Persona que cride fòrça . 7 . - Hèt de mòi era tèrra tà semiar .

CONCURS CULTURAU

Entorneja tamb un cercle era contèsta b o na .

best

est res iar

1 . - Sabe s qu in escrivan cec i tan recebec eth Prèmi Nabel de literatura en 1 . 906 pes sòns òbres literaries en lengua d ' òc : Pèire Bec , Frederic Mistral, J . Larsac . R. Lafont . A. Perbosc .

2 . - Quin nòm a er arriu que passe peth dej ós de Bagergue : Aiguamòg . Toran . Nere , Varradòs , Unhòla .

3 . - Quin ei eth prumèr pòble der Estat francés que trapam en auer passat era frontèra de Les : HòS , Mèlles . Fronsac . Luishon , Chaurn .

4 . - Un "brinho n" ei un lòc a on i demo ren : Audèths , rno scaria , abelhes , poralha , arrats .

5 . - Ua "bura " ei : un bonh en cap , un arra t , un caucèr. un arbe , ua pèça de r òba lorda .

Nòm : . . . • ............ Adreça : ... ... . .. ... . . ... . ....... .

AG d'Aran - Toti. Noticiari Aranés (Vielha) 22/01/1990 - Página 7

SOLUCIONS ATH TOTI Na 76 TOTI _ Ji01'ICIARI ARANts _

E R A C A H I L T S H P A~~A D A A D E LES o U L

E [ e [ o A H E II [ R ç A • R R A E T H II " L " A A P A fflO R 'O P

C ~ P L o L E II

DIRECCION GENERAU DE POLITICA LINGOISTICA CONSELH COHARCAU OERA VAL O'ARAN .

L U E S A II E T B O , E R A H A R R A T A II A E II

JORNADES SUS ER

as RÒl

EN PlRlNÈU

EDITE E IMP RI Mf s:

Centre do N orma~isacion

Ling~i s tica dera Va~ d'Ar .. n. CÒto Saforcadu, 5/nO tel.: 6 4 0 0 92 25530 V I E L II A

~!;;RQ~I~ . !!!=~!,U.:. L- 1.32ij-l.987

Era Com LSSLon deth MieL ambLent dera ComunItat de trebalh des PIrineus està actualment trebalhant ena protecclon der 05 RÒl en Plrineu. Ena darrèra amassada d'aguesta Comission, celebrada eth passat 15 de Noveme en Barcelona. s ' acordèc era realisacIon d'ues Jornades entà debatir tecnicament es diferents proJèctes de restauracion dera poblacion d'aguesta raça en Pirineu, e saJ8r d ' establir un prumer contacte damb es representants des municipis a o n se portarie a tèrme es nomentats proJèctes . Damb aguest propòsit eth Conselh Comarcau dera Val d 'Aran e era Direccion Generau deth MieI Naturau deth Departament d'agricultura. ramaderia e pesca dera Generalitat de Catalunya o rganIsen aguestes jornades en Vielha es d i es 1 e 2 de Hereuèr/90 .

Eth remoquet dera setmana 13fSTf~P. DE AIJ~Ft 1JI(.UNA

vAc o.vAT T>EAA : SfL"ÒH, "PLlHrICÒSI, 'O/U}~RÒSI, . ...

( ........ k,. c .é.E.)

AG d'Aran - Toti. Noticiari Aranés (Vielha) 22/01/1990 - Página 8