PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DE CIENCIAS … · Nivel de desempeño das ... o bloque de Habilidades,...

CURSO 2017/2018

Carmen

The houze!

C

IES ALEXANDRE BÓVEDA

Mª CARMEN MARTÍNEZ SANTOS

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DE BIOLOXÍA E XEOLOXÍA

2

ÍNDICE

1.- Glosario 2.- Introdución e contextualización 2.1.Contexto do centro 3.- Obxectivos xerais ESO 4.- Contribución da materia ao logro das competencias básicas 5.- Elementos transversais 6.- Bioloxía e Xeoloxía 1º ESO

6.1. Relación dos estándares de aprendizaxe avaliables da materia que forman parte dos perfís competenciais 6.2. Secuenciación e temporalización 6.3. Concreción dos obxectivos mínimos para o curso 6.4. Relación entre os aspectos curriculares para cada unidad 6.5. Grupo flexible de 1º ESO

7.- Bioloxia e Xeoloxía 3º ESO 7.1. Introdución e contextualización 7.2. Relación dos estándares de parendizaxe avaliables da materia que forman parte dos perfís competenciais 7.3.Concreción dos dos obxectivos mínimos para o curso 7.4. Secuenciación e temporalización 7.5. Relación entre os aspectos curriculares para cada unidad 8.-Bioloxia e Xeoloxía 4º ESO 8.1. Introdución e contextualización 8.2. Relación dos estándares de aprendizaxe avaliables da materia que forman parte dos perfís competenciais 8.3. Secuenciación e temporalización 8.4. Relación entre os aspectos curriculares para cada unidad 9.- Cultura Científica 4º ESO 9.1. Introdución e contextualización 9.2. Secuenciación e temporalización 9.3. Relación dos estándares de aprendizaxe avaliables da materia que forman parte dos perfís competenciais 9.4. Relación entre os aspectos curriculares para cada unidad 9.5. Concreción dos obxectivos mínimos para o curso 9.6 .Metodoloxía que requiere a materia

9.7. Criterios sobre: Avaliación, cualificación 9.7.1. Avaliación inicial 9.7.2. Avaliación continua 9.7.3. Cualificación 9.8. Plans de traballo para a superación da materia pendente 9.9. Tratamento da diversidade 9.10. Tratamento do fomento da lectura 9.11. Contribución ao plan de itnegración das TIC 9.12. Actividades complementarias e extraescolares

10.- Bioloxia e Xeoloxía 1º Bacharelato

3

10.1. Obxectivos xerais bacharelato 10.2. Introdución e contextualización 10.3. Secuenciación e temporalización 10.4. Relación dos estándares de parendizaxe avaliables da materia que forman parte dos perfís competenciais 10.5. Relación entre os aspectos curriculares para cada unidad 10.6. Concreción dos dos obxectivos mínimos para o curso 11.- Cultura científica 1º bacharelato 11.1.Introducción 11.2. Secuenciación e temporalización 11.3. Relación dos estándares de parendizaxe avaliables da materia que forman parte dos perfís competenciais 11.4. Relación entre os aspectos curriculares para cada unidad 12.- Anatomia 1º bacharelato 12.1. Obxectivos 12.2. Secuenciación e temporalización 12.3. Relación entre os aspectos curriculares para cada unidad 13.- Metodoloxía 13.1. Criterios de cualificación 1º bacha Bioloxía e Xeoloxía 13.2.- Criterios de cualificación Cultura Científica 13.3.- Criterios de cualificación Anatomía 14.- Bioloxía e Xeoloxía 2º bacharelato 14.1.- Introdución 14.2.- Secuenciación e temporalización 14.3.- Relación dos estándares de parendizaxe avaliables da materia que forman parte dos perfís competenciais 14.4.- Relación entre os aspectos curriculares para cada unidad 15.-Ciencias da Terra 15.1.- Introdución 15.2.- Secuenciación e temporalización 15.3.- Relación dos estándares de parendizaxe avaliables da materia que forman parte dos perfís competenciais 15.4.- Contribución ao desenvolvemento das competencias claves 16. - Metodoloxia 16.1.- Procedementos de avaliación 16.2.- Criterios de cualificación 17.- Materiais e recursos didácticos 18.- Medidas de atención á diversidade 19.- Organización das actividades de seguimiento, recuperación e avaliación das materias pendentes 20.- Prácticas do laboratorio no departamento 21.- Actividades complementarias e extraescolares 22.- indicadores de logro para avaliar o proceso do ensino e a práctica docente 23.- Mecanismo de revisión, avaliación e modificación da programación didáctica en relación aos resutados académicos e procesos de mellora. 24.-Modo de dar a coñecer a programación ao alumnado e os pais e nais 25.- Organización do departamento

Terminoloxía básica sobre a programación.

Programación didáctica

Criterios de avaliación Referente específico para avaliar a aprendizaxe do alumnado. Describen aquilo que se

quere valorar e que o alumnado debe lograr, tanto en coñecementos coma en competencias. Responden ao que se pretende conseguir en cada disciplina (art. 2.3. do Decreto 86/2015).

Estándares de aprendizaxe Especificacións dos criterios de avaliación que permiten definir os resultados de

aprendizaxe e que concretan o que o alumnado debe saber, comprender e saber facer en cada disciplina. Deben ser observables, medibles e avaliables, e permitir graduar o rendemento ou o logro alcanzado.

Criterios de cualificación

Son especificacións dos estándares para graduar o seu nivel de adquisición. Forman parte dos criterios de cualificación de dito estándar. O instrumento máis idóneo para identificar esa graduación sería a rúbrica (art. 7.4 da Orde ECD 65/2015, BOE 29/1/2015). O docente é o responsable da súa definición e posta en práctica.

Indicadores de logro

1. GLOSARIO

6

Grao de consecución dun estándar

Serve para sinalar o grao mínimo de consecución esixible dun estándar para superar a materia (art. 13.3d da Resolución 27/7/2015). Canto maior sexa o grao esixido de consecución, máis importante se considera o estándar.

Criterios de cualificación e instrumentos

Serven para ponderar “o valor” que se dá a cada estándar e a proporción que cada instrumento utilizado para avalialo achega a ese valor.

Estándares imprescindibles Son os estándares mínimos esixibles para superar un área. O seu grao de adquisición debería estar en torno ao 100%.

Procedementos e instrumentos

Os procedementos de avaliación utilizables, como a observación sistemática do traballo do alumnado, as probas orais e escritas, o portfolio, os protocolos de rexistro ou os traballos de clase, permitirán a integración de todas as competencias nun marco de avaliación coherente (art. 7.6, terceiro parágrafo, da Orde ECD 65/2015).

Rúbrica Instrumento de avaliación que permite coñecer o grao de adquisición dunha aprendizaxe

ou dunha competencia

OUTROS ASPECTOS

Graduación dos estándares Para identificar o progreso dos mesmos ao longo dunha etapa.

Perfíl de área Conxunto de estándares de aprendizaxe avaliables que ten unha área ou materia. Dado

que os estándares de aprendizaxe avaliables póñense en relación coas competencias, este perfil permitirá identificar aquelas competencias que se desenvolven a través desa área ou materia (art. 5.6 Orde ECD 65/2015). Son a referencia para a programación, a avaliación e o reforzo.

7

Perfil competencial Conxunto de estándares de diferentes áreas relacionados coa mesma competencia clave

(art. 5.7 Orde ECD 65/2015).

Avaliacion das competencias A avaliación do grao de adquisición das competencias debe estar integrada coa

avaliación dos contidos, na medida en que ser competente supón mobilizar os coñecementos, destrezas, actitudes e valores (art. 7.3 da Orde ECD 65/2015).

Nivel de desempeño das competencias.

Poderanse medir a través dos indicadores de logro, tales como rúbricas ou escalas de avaliación […] que teñan en conta á atención á diversidade (art. 7.4 da Orde ECD/65/2015).

Exemplo: B1.1: B1: Bloque de contido / 1: Número de contido dun bloque.

Identificación de contidos e criterios

Exemplo: BXB1.1.2

BXB: Abreviatura da área: Bioloxía e Xeoloxía

Identificación dos estándares B1. Bloque de contidos do que xorde o estándar. 1. Número do criterio de avaliación que orixina o estándar. 2. Número de estándar dun determinado criterio de avaliación.

2.- INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN DA PROGRAMACIÓN

Utilizando el Decreto 86/2015,(DOG do 25 de xuño) polo que se regulan as

ensinanzas da educación secundaria obrigatoria na Comunidade Autónoma de Galicia. Faremos unha introdución da programación de ciencias naturais

Na regulación das ensinanzas mínimas ten especial relevancia a definición das competencias básicas que comezaron a desenvolverse na etapa anterior,e que serán completadas na educación secundaria obrigatoria e deberán ser alcanzadas por todo o alumnado.

As competencias básicas, permiten identificar aquelas aprendizaxes que se

consideran imprescindibles, desde un enfoque integrador e orientado á aplicación dos saberes adquiridos. O seu logro deberá capacitar ás alumnas e os alumnos para a súa realización persoal,a incorporación satisfactoria á vida adulta e o desenvolvemento dunha aprendizaxe permanente ao longo da vida. Unha posible definición de competencia básica podería ser a capacidade de poñer en práctica de forma integrada, en contextos e situacións diversos, os coñecementos, as habilidades e as actitudes persoais adquiridas vai mais alá do saber e do saber facer, incluíndo o saber ser ou estar.

A aplicación ou desenvolvemento dos coñecementos tratados na materia dentro de ámbitos como a Internet, o uso de soportes informáticos ou a análise da información transmitida por medios audiovisuais... constitúense como un elemento gratificante e motivador á vez que nunha aprendizaxe imprescindible para a adaptación do alumnado a futuras incorporacións a distintos ámbitos académicos ou laborais.

Se ao que antecede lle engadimos a presenza duns contidos que por especial importancia na nosa sociedade deben impregnar moitas das actividades de aprendizaxe así como o interese por fomentar a capacidade do alumno para regular o seu propio proceso de aprendizaxe e seguir aprendendo ao longo da vida, teremos os piares básicos para os alumnos/as.

Principalmente neste curso a materia xirará en torno aos seres vivos e a súa interacción coa Terra.

Neste primeiro ciclo, o bloque de “Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica” e o bloque “Proxecto de investigación” son comúns a primeiro e a terceiro da ESO. Dado que esta é unha materia de carácter científico, debemos ter sempre estes bloques como marco de referencia no desenvolvemento do currículo ao longo de toda a etapa educativa.

9

En 1º da ESO o currículo parte do mundo macroscópico, máis concreto,

observable e identificable polo alumnado (como a Terra no Universo, a biodiversidade no planeta Terra e os ecosistemas). Estes diferentes temas serán tratados na aula e a través de prácticas de laboratorio nos grupos onde numericamente sexa posíbel, xa que non se contemplan desdobres.

Consideramos que as prácticas de laboratorio supoñen unha experimentación seguindo un método científico, que permitirá aos alumnos alcanzar as destrezas necesarias que lle permitirán nun futuro afrontar estudos científicos ca formación necesaria. Ademais os alumnos participan dun xeito activo e recollen todos os datos nun caderno avaliable en función dos procedementos seguidos, seguindo un guión de prácticas e traballando en equipo.

Así mesmo o manexo de modelos baseados nas novas tecnoloxías, dado que o

Centro dispón de equipamento Abalar, será un valor engadido á formación teórica que se recolle nos contidos.

En definitiva, esta materia en 1º da ESO permitirá que o alumnado adquira un

nivel competencial que lles axude a ser cidadáns con respeto por si mesmos e polos demais e polo medio e a ser capaces de ter criterios propios e de manter o interese por investigar e aprender.

Pero non todos os alumnos poden seguir o mesmo ritmo de aprendizaxe, tanto polo seu propio desenvolvemento psicolóxico como por moi diversas circunstancias persoais e sociais: a atención á diversidade de alumnos e de situacións escolares, convértese nun elemento fundamental da actividade educativa.

Distintas actividades (no libro de texto e nos materiais de que dispón o

profesor asociado a este) pretenden dar resposta a esa ineludible realidade tan heteroxénea das aulas.

2.1.- CONTEXTO DO CENTRO

O instituto de ensino secundario e bacharelato"Alexandre Bóveda" é un centro público creado no ano 1.975 sito no populoso barrio de Coia da cidade de Vigo. O Polígono de Coia está ubicado ó S.O. do termo municipal de Vigo a pouca distancia da súa ría, esténdese entre a zona das Travesas e a praia de Samil; a Avda. de Castelao divide o Polígono en dúas zonas independentes; no PXOU do ano l984 a parte norte pasou a pertencer ó barrio de Bouzas. Creado a finais dos anos sesenta e construído durante a década dos setenta, dito polígono, que hoxe ten unha poboación de máis de cincuenta mil persoas, naceu coa pretensión de resolver un grave problema que se presentara durante aquelas dúas décadas como consecuencia da carencia de vivendas que se estaba a acusar tralo aluvión que xerou o boom industrial de Vigo naquela época.

10

As ensinanzas que imparte son: ESO, Bacharelato nas modalidades Científico tecnolóxico humanidades e musical tendo tamen un grupo de PMAR con 10 alumnos, un grupo flexible en 1º ESO en matemáticas e lingua castelan, outro grupo flexible en 2º ESO en galego e matemáticas

O número total de alumnos neste curso son de 861.

Os estudantes que se incorporan a 1º de ESO son os correspondentes aos seguintes Centros adscritos:

Balaidos con dúas lineas

O seis do Nadal tamen dúas líneas

Rocio unha linea

Illas Cíes unha línea

3.- OBXECTIVOS XERAIS DA EDUCACIÓN SECUNDARIA

A Educación Secundaria Obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan:

a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.

b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.

c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller.

d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos.

e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.

f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia.

11

g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades.

h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura.

i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada.

l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo.

m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora.

n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.

ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito.

o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.

4.- CONTRIBUCIÓN DA MATERIA AO LOGRO DAS COMPETENCIAS BÁSICAS

Moitas son as definicións que se deron sobre este concepto novo, pero

todas fan fincapé no mesmo: fronte a un modelo educativo centrado na adquisición de coñecementos máis ou menos teóricos, desconectados entre si en moitas ocasións, un proceso educativo baseado na adquisición de competencias incide, fundamentalmente, na adquisición duns saberes imprescindibles, prácticos e integrados, saberes que haberán de ser demostrados polos alumnos (é algo máis que unha formación funcional). En suma, unha competencia é a capacidade posta en práctica e demostrada de integrar

12

coñecementos, habilidades e actitudes para resolver problemas e situacións en contextos diversos. De forma moi gráfica e sucinta, chegouse a definir como a posta en práctica dos coñecementos adquiridos, os coñecementos en acción, é dicir, mobilizar os coñecementos e as habilidades nunha situación determinada (de carácter real e distinta daquela en que se aprendeu), activar recursos ou coñecementos que se teñen (aínda que se crea que non se teñen porque se esqueceron).

No RD 1105 /14 y na Orde ECD/65/2015, de 21 de xaneiro, pola que se describen as relación entre as competencias, os contidos e os criterios de avaliación do ensino primario, o ensino secundario obrigatoria e o bacharelato, especifícanse que as competencias clave do currículo son as seguintes: 1. Competencias clave. Para os efectos deste decreto, as competencias clave do currículo serán as seguintes: a) Comunicación lingüística (CCL). b) Competencia dixital (CD). c) Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT). d) Aprender a aprender (CAA). e) Competencias sociais e cívicas (CSC). f) Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE). g) Conciencia e expresións culturais (CCEC). 2. A descrición das relacións entre as competencias, os contidos e os criterios de avaliación na educación secundaria obrigatoria e no bacharelato será a establecida de conformidade coa Orde ECD/65/2015, do 21 de xaneiro, pola que se describen as relacións entre as competencias, os contidos e os criterios de avaliación da educación primaria, da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato. 3. Potenciarase o desenvolvemento da competencia de comunicación lingüística, da competencia matemática e das competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. 4. Para unha adquisición eficaz das competencias e a súa integración efectiva no currículo, deberán deseñarse actividades de aprendizaxe integradas que lle permitan ao alumnado avanzar cara aos resultados de aprendizaxe en máis dunha competencia ao mesmo tempo.

5.-ELEMENTOS TRANSVERSAIS (Decreto 86/2015)

A comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, as tecnoloxías da información e da comunicación, o emprendemento, e a educación cívica e constitucional traballaranse en todas as materias, sen prexuízo do seu tratamento específico nalgunhas das materias de cada etapa. A programación docente debe abranguer en todo caso a prevención da violencia de xénero, da violencia contra as persoas con discapacidade, da violencia terrorista e de calquera forma de violencia, racismo ou xenofobia, incluído o estudo do Holocausto xudeu como feito histórico.

13

Evitaranse os comportamentos e os contidos sexistas e os estereotipos que supoñan discriminación por razón da orientación sexual ou da identidade de xénero, favorecendo a visibilidade da realidade homosexual, bisexual, transexual, transxénero e intersexual. A consellería con competencias en materia de educación fomentará as medidas para que o alumnado participe en actividades que lle permitan afianzar o espírito emprendedor e a iniciativa empresarial a partir de aptitudes como a creatividade, a autonomía, a iniciativa, o traballo en equipo, a confianza nun mesmo e o sentido crítico. No ámbito da educación e a seguridade viaria, promoveranse accións para a mellora da convivencia e a prevención dos accidentes de tráfico, coa finalidade de que os/as alumnos/as coñezan os seus dereitos e deberes como usuarios/as das vías, en calidade de peóns, viaxeiros/as e condutores/as de bicicletas ou vehículos a motor, respecten as normas e os sinais, e se favoreza a convivencia, a tolerancia, a prudencia, o autocontrol, o diálogo e a empatía con actuacións adecuadas tendentes a evitar os accidentes de tráfico e as súas secuelas. CL: Comprensión lectora EOE: Expresión oral e escrita. CA: Comunicación audiovisual. TIC: Tecnoloxías da información y de la comunicación. EMP: Emprendimento. EC: Educación cívica. PV: Prevención da violencia. EV: Educación e seguridade viaria.

CURSO 1º ESO

ASIGNATURA BIOLOXÍA E XEOLOXÍA

PROFESORA NATALIA MOURIÑO, ANA BELÉN GODOY E ROSA DOMINGUEZ

LIBRO DE

TEXTO

Título BIOLOXÍA E XEOLOXÍA 1º ESO

Autor EMILIO PEDRINACI, CONCHA GIL, JOSE ANTONIO PASCUAL

Editorial SM ISB

N 978-84-9854-530-2

Data Autoriz. 2015 X Galego Castelán

6.1.RELACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES DA MATERIA QUE FORMAN PARTE DOS PERFÍS COMPETENCIAIS

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

COMPETENCIAS CLAVE

BXB 1.1.1. Identifica os termos máis frecuentes do vocabulario científico, e exprésase de xeito correcto tanto oralmente como por escrito. *CCL / *CMCCT

BXB 1.2.1. Procura, selecciona e interpreta a información de carácter científico a partir da utilización de diversas fontes. *CD / *CAA

BXB 1.2.2. Transmite a información seleccionada de xeito preciso, utilizando diversos soportes. *CD / *CCL

BXB 1.2.3. Utiliza a información de carácter científico para formar unha opinión propia e argumentar sobre problemas relacionados. *CAA / *CCL

BXB 1.3.1. Coñece e respecta normas de seguridade no laboratorio, e coida os instrumentos e o material empregado. *CMCCT / *CSC

BXB 1.3.2. Desenvolve con autonomía a planificación do traballo experimental, utilizando tanto instrumentos ópticos de recoñecemento coma material básico de laboratorio, argumenta o proceso experimental seguido, describe as súas observacións e interpreta os seus resultados.

*CSIEE / *CMCCT / *CAA

BXB 2.1.1. Identifica as ideas principais sobre a orixe do Universo. *CMCCT

BXB 2.2.1. Recoñece os compoñentes do Universo e do Sistema Solar, e describe as súas características xerais. *CMCCT

BXB 2.3.1. Precisa as características que se dan no planeta Terra que permiten o desenvolvemento da vida nel e que non se dan noutros planetas. *CMCCT

BXB 2.4.1. Identifica a posición da Terra no Sistema Solar. *CMCCT

BXB 2.5.1. Categoriza os fenómenos principais relacionados co movemento e a posición dos astros e deduce a súa importancia para a vida. *CMCCT

BXB 2.5.2. Interpreta correctamente en gráficos e esquemas fenómenos como as fases lunares e as eclipses, e establece a súa relación coa posición relativa da Terra, a Lúa e o Sol.

*CMCCT

BXB 2.6.1. Describe as características xerais dos materiais máis frecuentes nas zonas externas do planeta e xustifica a súa distribución en capas en función da súa densidade.

*CMCCT

BXB 2.6.2. Describe as características xerais da codia, o manto e o núcleo terrestre, e os materiais que os compoñen, e relaciona esas características coa súa situación.

*CMCCT

BXB 2.7.1. Identifica minerais e rochas utilizando criterios que permitan diferencialos. *CMCCT / *CAA

BXB 2.7.2. Describe algunhas das aplicacións máis frecuentes dos minerais e das rochas no ámbito da vida cotiá. *CCEC

BXB 2.7.3. Recoñece a importancia do uso responsable e a xestión sustentable dos recursos minerais. *CSC

BXB 2.8.1. Recoñece a estrutura e a composición da atmosfera. *CMCCT

BXB 2.8.2. Recoñece a composición do aire e identifica os contaminantes principais coa súa orixe. *CMCCT

BXB 2.8.3. Identifica e xustifica con argumentacións sinxelas as causas que sustentan o papel protector da atmosfera para os seres vivos. *CMCCT

BXB 2.9.1. Relaciona a contaminación ambiental co deterioración ambiental, e propón accións e hábitos que contribúan á súa solución. *CSC / *CSIEE

15

BXB 2.10.1. Relaciona situacións en que a actividade humana interfire coa acción protectora da atmosfera. *CSC

BXB 2.11.1. Recoñece as propiedades anómalas da auga en relación coas súas consecuencias para o mantemento da vida na Terra. *CMCCT

BXB 2 .12.1. Describe o ciclo da auga en relación cos seus cambios de estado de agregación. *CMCCT

BXB 2.13.1. Comprende e identifica o significado da xestión sustentable da auga doce, e enumera medidas concretas que colaboren nesa xestión. *CSC / *CSIEE

BXB 2.14.1. Recoñece os problemas de contaminación de augas doces e salgadas, en relación coas actividades humanas. *CSC

BXB 2.15.1 Describe as características que posibilitaron o desenvolvemento da vida na Terra. *CMCCT

BXB 3.1.1. Estima a importancia da biodiversidade e aplica criterios de clasificación dos seres vivos, relacionando os animais e as plantas máis comúns co seu grupo taxonómico.

*CCEC / *CMCCT

BXB 3.2.1. Identifica e recoñece exemplares característicos de cada un destes grupos, e salienta a súa importancia biolóxica. *CMCCT

BXB 3.3.1. Discrimina as características xerais e singulares de cada grupo taxonómico. *CMCCT

BXB 3.4.1. Asocia invertebrados comúns co grupo taxonómico ao que pertencen. *CMCCT

BXB 3.4.2. Recoñece exemplares de vertebrados e asígnaos á clase á que pertencen. *CMCCT

BXB 3.5.1. Detalla o proceso da nutrición autótrofa e relaciónao coa súa importancia para o conxunto de todos os seres vivos. *CMCCT

BXB 3.5.2 Describe as características xerais e singulares dos principais grupos de plantas. *CMCCT

BXB 3.6.1. Clasifica e identifica animais e plantas a partir de claves de identificación. *CAA

BXB 3.7.1. Identifica exemplares de plantas e animais propios dalgúns ecosistemas ou de interese especial por seren especies en perigo de extinción ou endémicas.

*CMCCT

BXB 3.7.2. Relaciona coa súa adaptación ao medio a presenza de determinadas estruturas nos animais e nas plantas máis comúns. *CAA / *CMCCT

BXB 3.7.3. Identifica exemplares de plantas e animais propios dos ecosistemas galegos. *CCEC

BXB 4.1.1. Identifica os compoñentes dun ecosistema. *CMCCT

BXB 4.2.1. Recoñece e enumera os factores desencadeántes de desequilibrios nun ecosistema. *CMCCT

BXB 4.3.1. Selecciona accións que preveñen a destrución ambiental. *CSC / *CSIEE

BXB 5.1.1. Integra e aplica as destrezas propias do método científico. *CAA / *CMCCT

BXB 5.2.1. Utiliza argumentos que xustifiquen as hipóteses que propón. *CAA / *CCL

BXB 5.3.1. Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose nas TIC para a elaboración e a presentación das súas investigacións. *CMCCT / *CD

BXB 5.4.1. Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo. *CSC / *CSIEE

BXB 5.5.1. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana, para a súa presentación e defensa na aula.

*CAA / *CMCCT *CSIEE / *CD

BXB 5.5.2. Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito. *CCL / *CCEC

16

6.2. SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN

AVALIACIÓNS

UNIDADES DIDÁCTICAS TEMPORALIZACIÓN PROBAS

TEMA BLOQUE CONTIDO MES Nº SESIÓNS AVALIACIÓN

1ª

B1 BLOQUE 1: Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica (CONTIDOS COMÚNS)

0

B1.1 O vocabulario científico na expresión oral e escrita.

O NÚMERO DE SESIÓNS É

APROXIMADO, XA QUE DEBERÁ

ADAPTARSE ÁS

NECESIDADES DE CADA

GRUPO, AOS IMPREVISTOS QUE XURDAN,

ETC.

Todo o curso

TODO O CURSO TODO O CURSO B1.5 Normas de seguridade no laboratorio, e coidado dos instrumentos e do material.

B1.2 Metodoloxía científica: características básicas. 6

X

B1.3 Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección e interpretación de información de carácter científico a partir da selección e a recollida de mostras do medio natural ou doutras fontes.

8

B1.4 Planificación e realización do traballo experimental, e interpretación dos seus resultados. 6

B5 BLOQUE 5: Proxecto de investigación

1

B5.1 Método científico. Elaboración de hipóteses, e a súa comprobación e argumentación a partir da experimentación ou da observación.

4

B5.2 Artigo científico. Fontes de divulgación científica.

TODO O CURSO TODO O CURSO B5.3

Proxecto de investigación en equipo: organización. Participación e colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo. Presentación de conclusións.

B2 BLOQUE 2: A Terra no Universo

1

B2.1 Principais modelos sobre a orixe do Universo.

NOVEMBRO -

DECEMBRO

2

X

B2.2 Compoñentes do Universo. 2

B2.3 Características do Sistema Solar e dos seus compoñentes. 2

B2.4 Concepcións sobre o Sistema Solar ao longo da historia. 1

B2.5 Os planetas no Sistema Solar. 7

B2.6 O planeta Terra: características. Características que fixeron da Terra un planeta habitable. 3

B2.7 Os movementos da Terra, da Lúa e do Sol, e as súas consecuencias. 6

2ª 4,5

B2.8 A xeosfera: estrutura e composición da codia, o manto e o núcleo.

DEC - FEB

4

X B2.9 Minerais e rochas: propiedades, características e utilidades. 8

B2.10 Xestión sustentable dos recursos minerais. Recursos minerais en Galicia. 4

17

3 B2.11

A atmosfera: composición e estrutura. O aire e os seus compoñentes. Efecto invernadoiro. Importancia da atmosfera para os seres vivos. FEB - MARZ

6 X

B2.12 Contaminación atmosférica: repercusións e posibles solucións. 3

3ª

2

B2.13 A hidrosfera. Propiedades da auga. Importancia da auga para os seres vivos.

MARZO – ABRIL

3

X

B2.14 A auga na Terra. Auga doce e salgada. 1

B2.15 Ciclo da auga. 3

B2.16 A auga como recurso 1

B2.17 Xestión sustentable da auga. 1

B2.18 Contaminación das augas doces e salgadas. 2

6 B2.19 A biosfera.Características que fixeron da Terra un planeta habitable. MAIO 2 X

B3 BLOQUE 3: A biodiversidade no planeta Terra

6

B3.1 Concepto de biodiversidade. Importancia da biodiversidade.

MAIO

2

X B3.2 Sistemas de clasificación dos seres vivos. Concepto de especie. Nomenclatura binomial. 3

B3.3 Reinos dos seres vivos: Moneras, Protoctistas, Fungi, Metafitas e Metazoos. 8

7,8,9,10

B3.4 Invertebrados: poríferos, celentéreos, anélidos, moluscos, equinodermos e artrópodos. Características anatómicas e fisiolóxicas.

MAIO – XUÑO

6

X

B3.5 Vertebrados: peixes, anfibios, réptiles, aves e mamíferos. Características anatómicas e fisiolóxicas. 3

B3.6 Plantas: brións, fieitos, ximnospermas e anxiospermas. Características principais, nutrición, relación e reprodución. 4

B3.7 Clasificación de animais e plantas a partir de claves dicotómicas e outros medios. 2

B3.8 Identificación de plantas e animais propios dalgúns ecosistemas, especies en extinción e especies endémicas. Adaptacións dos animais e as plantas ao medio. Biodiversidade en Galicia.

2

B4 BLOQUE 4: Ecosistemas

11,12

B4.1 Ecosistema: identificación dos seus compoñentes.

XUÑO

1

X

B4.2 Factores abióticos e bióticos nos ecosistemas. 2

B4.3 Ecosistemas acuáticos. 2

B4.4 Ecosistemas terrestres. 1

B4.5 Factores desencadeantes de desequilibrios nos ecosistemas. 1

B4.6 Estratexias para restablecer o equilibrio nos ecosistemas. 1

B4.7 Accións que favorecen a conservación ambiental. 1

6.3.-CONCRECIÓN DOS OBXECTIVOS MÍNIMOS PARA O CURSO

Toda a materia está dividida en 12 temas e un tema de iniciación ao traballo científico (Tema 0), para os que se indican os obxectivos mínimos . Tema 0

- Coñecer as partes e o funcionamento do microscopio óptico. - Utilizar vocabulario científico. - Aplicar as normas de seguranza no laboratorio. - Coñecer algúns avances científicos e tecnolóxicos. - Aprender a recoller o laboratorio. - Traballar dun xeito correcto e tranquilo.

Tema 1

- Identificar os principais componentes do Sistema Solar. - Explicar a teoría do Big Bang sobre a orixe do universo. - Enumerar as principais características do Sol. - Comprender os movementos da Terra e as súas consecuencias. - Explicar a influenza da Lúa nas mareas. - Comprender a formación dun eclipse e diferenciar os tipos de eclipses.

Tema 2

- Coñecer as principais propiedades da auga. - Distinguir os compartimentos terrestres que constitúen a hidrosfera. - Describir o ciclo da auga. - Recoñecer a importancia dos procesos de potabilización e depuración. - Enumerar os usos da auga. - Valorar o consumo responsable da auga e evitar a sobreexplotación dos

acuíferos. Tema 3

- Describir a estrutura e a composición da atmosfera terrestre. - Coñecer as funcións da atmosfera. - Describir alguns tipos de contaminación atmosférica. - Enumerar as causas do quecemento global. - Propoñer solucións para reducir o quecemento global.

Tema 4

- Recoñecer as diferentes capas da estrutura interna da Terra. - Enumerar as características da materia mineral e coñecer o seu significado. - Recoñecer as principais propiedades dos minerais.

19

- Diferenciar unha rocha dun mineral. - Nomear algúns minerais comúns e coñecer o seu uso.

Tema 5

- Clasificar unha rocha segundo a súa orixe. - Diferenciar as rochas plutónicas das volcánicas e poner un exemplo de cada. - Coñecer o proceso de formación das rochas sedimentarias e poñer algún

exemplo. - Indicar o uso das principais rochas con interese económico. - Identificar as principais rochas metamórficas de Galicia. - Valorar a información obtida a partir dos fósiles. - Coñecer algún usos das rochas.

Tema 6

- Coñecer as características comúns a todos os seres vivos. - Diferenciar organismo unicelular de pluricelular. - Distinguir a celular procariota da eucariota e a animal da vexetal. - Diferenciar a nutrición autótrofa da heterótrofa. - Distinguir a reprodución asexual da sexual. - Comprender o proceso básico da función da relación.

Tema 7

- Coñecer a nomenclatura binomial e as súas regras. - Valorar a importancia da biodiversidade. - Describir a estrutura dunha bacteria. - Explicar o papel dos microorganismos na biosfera. - Coñecer o taxón de maior rango ( Reino) e o de menor ( especie). - Citar os cinco reinos e indicar algunhas características deles. - Recoñecer que os virus non son seres vivos. - Coñecer os grupos incluidos no reino Protoctista. - Indicar o papel dos fungos na biosfera.

Tema 8

- Enumerar as características xerais dos animais. - Distinguir os vertebrados dos invertebrados. - Citar as adaptacions dos peixes á vida acuática. - Coñecer as características xerais dos anfibios. - Recoñecer as adaptacions dos réptiles á terra firme. - Enumerar as características xerais e as adaptacións das aves. - Enumerar as características xerais dos mamíferos. - Indicar as diferentes formas de alimentación dos animais.

Tema 9

20

- Recoñecer as principais características dos invertebrados. - Coñecer os principais grupos de invertebrados. - Recoñecer a importancia ecolóxica e económica dos moluscos e crustáceos en

Galicia. - Identificar os principais grupos de artrópodos - Xustificar o éxito biolóxico dos insectos e importancia nos ecosistemas.

Tema 10

- Explicar o proceso da fotosíntese e os factores que inflúen nela. - Valorar a importancia da fotosíntese na biosfera. - Distinguir os zumes de transporte de sustancias nas plantas. - Explicar alguna forma de reprodución asexual nas plantas. - Recoñecer as partes da flor das anxiospermas. - Describir os procesos de polinización e os axentes polinizadores. - Identificar os órganos das plantas con flores e as súas función. - Citar os grupos principais pertencentes ó Reino Plantas. - Explicar o proceso de fecundación. - Comprender o proceso de xerminación e os factores que inflúen nela.

Tema 11

- Enumerar e relacionar os niveis de organización da materia viva. - Diferenciar os factores dun ecosistema. - Describir os principais ecosistemas acuáticos e terrestres da súa contorna. - Explicar os efectos dos factores abióticos sobre os seres vivos. - Distinguir entre factores físicos, químicos, climáticos e edáficos. - Recoñecer os principais biomas da Terra. - Definir e propor exemplos das relacións intraespecíficas e interespecíficas que

poden establecerse entre dous seres vivos. Tema 12

- Enumerar as causas que orixinan desequilibrios nos ecosistemas. - Coñecer os factores que alteran o medio ambiente. - Diferenciar as actividades humanas que están provocando alteracións no medio

ambiente. - Coñecer os perigos da contaminación da auga, do solo ou da atmosfera para

todos os seres vivos do planeta. - Valorar e proponer medidas e accions en prol do medio ambiente.

6.4. RELACIÓN ENTRE OS ASPECTOS CURRICULARES PARA CADA UNIDADE

1ª Aval Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificacion e instrumentos de avaliación Temas transversais

Temas Identif.

Contidos Identif.

Criterios Identific Estándar

Competencias clave

Estándares de aprendizaxe Grao mínimo consecución

Peso na cualificación

Instrumentos Temas transversais

Pr.oral Pr.escr Tr.ind Tr.grupo Caderno /

docs ordenador

Rúbrica Observación CL EOE CA TIC EMP EC PV

TEMA 0

CONTIDOS COMÚNS

B1.1 B1.1 BXB1.1.1. CCL, CMCCT Identifica os termos máis frecuentes do vocabulario científico, e exprésase de xeito correcto tanto oralmente como por escrito.

100% 10% 70% 30% X X

B1.2 / B1.3 B1.2

BXB1.2.1. CD, CAA Procura, selecciona e interpreta a información de carácter científico a partir da utilización de diversas fontes.

100% 5% 70% 30% X X X X

BXB1.2.2. CCL, CD Transmite a información seleccionada de xeito preciso, utilizando diversos soportes. 40% 3% 100% X X X X

BXB1.2.3. CCL, CAA Utiliza a información de carácter científico para formar unha opinión propia e argumentar sobre problemas relacionados.

30% 2% 100% X X X X X

B.1.4 / B1.5 B.1.3

BXB1.3.1. CMCCT, CSC Coñece e respecta as normas de seguridade no laboratorio, e coida os instrumentos e o material empregado.

50% 5% 100% X X X X

BXB1.3.2. CMCCT, CSIEE, CAA

Desenvolve con autonomía a planificación do traballo experimental, utilizando tanto instrumentos ópticos de recoñecemento como material básico de laboratorio, argumenta o proceso experimental seguido, describe as súas observacións e interpreta os seus resultados.

70% 5% 70% 30% X X X X

30% SUMA

TEMA 1

MÉTODO CIENTÍFICO

B5.1 B5.1 BXB5.1.1. CAA, CMCCT Integra e aplica as destrezas propias do método científico. 100% 25% 100% X X

B5.2 BXB5.2.1. CAA, CCL Utiliza argumentos que xustifiquen as hipóteses que propón. 50% 10% 100% X X

B5.2 B5.3 BXB5.3.1. CMCCT, CD Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose nas TIC, para a elaboración e a presentación das súas investigacións.

50% 20% 100% X X X X X

B5.3

B5.4 BXB5.4.1. CSIEE, CSC Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo. 100% 5% 100% X X

B5.5

BXB5.5.1. CAA, CMCCT, CSIEE, CD

Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana, para a súa presentación e defensa na aula.

25% 5% 100% X X X X X

BXB5.5.2. CCL, CCEC Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito.

25% 5% 100% X X X X

70% SUMA

TEMA 2

UNIVERSO E SISTEMA SOLAR

B2.1 B2.1 BXB2.1.1. CMCCT Identifica as ideas principais sobre a orixe do universo. 50% 10% 70% 20% 10% X X

B2.2 / B2.3 / B2.4

B2.2 BXB2.2.1. CMCCT Recoñece os compoñentes do Universo e do Sistema Solar, e describe as súas características xerais.

50% 12% 70% 20% 10% X X

B2.5 B2.3 BXB2.3.1. CMCCT Precisa as características que se dan no planeta Terra que permiten o desenvolvemento da vida nel, e que non se dan nos outros planetas.

100% 10% 70% 20% 10% X

B2.6 B2.4 BXB2.4.1. CMCCT Identifica a posición da Terra no Sistema Solar. 100% 10% 70% 20% 10% X X X

B2.7 B2.5

BXB2.5.1. CMCCT Categoriza os fenómenos principais relacionados co movemento e a posición dos astros, e deduce a súa importancia para a vida.

100% 13% 70% 20% 10% X X X X X

BXB2.5.2. CMCCT Interpreta correctamente en gráficos e esquemas as fases lunares e as eclipses e establece a súa relación coa posición relativa da Terra, a Lúa e o Sol.

70% 15% 70% 20% 10% X X X

70% SUMA

TEMA 3

XEOSFERA TERRESTRE

B2.8 B2.6

BXB2.6.1. CMCCT Describe as características xerais dos materiais máis frecuentes nas zonas externas do planeta e xustifica a súa distribución en capas en función da súa densidade.

70% 10% 70% 20% 10% X X

BXB2.6.2. CMCCT Describe as características xerais da codia, o manto e o núcleo terrestre, e os materiais que os compoñen, e relaciona esas características coa súa situación.

100% 15% 70% 20% 10% X X

23

B2.9 / B2.10 B2.7

BXB2.7.1. CMCCT, CAA, CCEC, CSC

Identifica minerais e rochas utilizando criterios que permitan diferencialos. 100% 25% 70% 20% 10% X X X


Describe algunhas das aplicacións máis frecuentes dos minerais e das rochas no ámbito da vida cotiá.

100% 10% 70% 20% 10% X X X X X


Recoñece a importancia do uso responsable e a xestión sustentable dos recursos minerais. 70% 10% 70% 20% 10% X X X

70%

TEMA 4

ATMOSFERA TERRESTRE

B2.11 B2.8

BXB2.8.1. CMCCT Recoñece a estrutura e a composición da atmosfera. 100% 10% 70% 20% 10% X X X

BXB2.8.2. CMCCT Recoñece a composición do aire e identifica os contaminantes principais en relación coa súa orixe.

80% 10% 70% 20% 10% X X X X

BXB2.8.3. CMCCT Identifica e xustifica con argumentacións sinxelas as causas que sustentan o papel protector da atmosfera para os seres vivos.

100% 10% 70% 20% 10% X X X

B2.12

B2.9 BXB2.9.1. CSC, CSIEE Relaciona a contaminación ambiental coa deterioración ambiental, e propón accións e hábitos que contribúan á súa solución.

50% 5% 70% 20% 10% X X X X

B2.10 BXB2.10.1. CSC Relaciona situacións en que a actividade humana interfire coa acción protectora da atmosfera.

50% 5% 70% 20% 10% X X X

TEMA 5

HIDROSFERA TERRESTRE

B2.13 B2.11 BXB2.11.1. CMCCT Recoñece as propiedades anómalas da auga en relación coas súas consecuencias para o mantemento da vida na Terra.

100% 10% 70% 20% 10% X X

B2.14 / B2.15 / B2.16

B2.12 BXB2.12.1. CMCCT Describe o ciclo da auga en relación cos seus cambios de estado de agregación. 100% 10% 70% 20% 10% X X X

B2.17 B2.13 BXB2.13.1. CSC, CSIEE Comprende e identifica o significado da xestión sustentable da auga doce, e enumera medidas concretas que colaboren nesa xestión.

70% 5% 70% 20% 10% X X X

B2.18 B2.14 BXB2.14.1. CSC Recoñece os problemas de contaminación de augas doces e salgadas, en relación coas actividades humanas

70% 5% 70% 20% 10% X X

70% SUMA

TEMA 6

BIODIVERSIDADE NA TERRA

B2.19 BXB2.15.1 CMCCT Describe as características que posibilitaron o desenvolvemento da vida na Terra. 100% 10% 70% 20% 10% X X

B3.1 B3.1 BXB3.1.1. CCEC, CMCCT Estima a importancia da biodiversidade e aplica criterios de clasificación dos seres vivos, relacionando os animais e as plantas máis comúns co seu grupo taxonómico.

70% 10% 70% 20% 10% X X X X

B3.2 B3.2 BXB3.2.1. CMCCT Identifica e recoñece exemplares característicos de cada un destes grupos, e salienta a súa importancia biolóxica.

70% 5% 70% 20% 10% X X X

B3.3 B3.3 BXB3.3.1. CMCCT Discrimina as características xerais e singulares de cada grupo taxonómico. 50% 5% 70% 20% 10% X X X

TEMA 7

REINOS ANIMAIS E PLANTAS

B3.4 B3.4 BXB3.4.1. CMCCT Asocia invertebrados comúns co grupo taxonómico ao que pertencen. 70% 3% 70% 20% 10% X X X

B3.5 B3.4 BXB3.4.2. CMCCT Recoñece exemplares de vertebrados e asígnaos á clase á que pertencen. 100% 8% 70% 20% 10% X X X

B3.3 B3.5 BXB3.5.1. CMCCT Detalla o proceso da nutrición autótrofa e relaciónao coa súa importancia para o conxunto de todos os seres vivos.

100% 5% 70% 20% 10% X X

B3.6 B3.5 BXB3.5.2. CMCCT Describe as características xerais e singulares dos principais grupos de plantas. 70% 7% 70% 20% 10% X X

B3.7 B3.6 BXB3.6.1. CAA Clasifica e identifica animais e plantas a partir de claves de identificación. 50% 2% 100% X X X

B3.8 B3.7 BXB3.7.1. CMCCT, CAA, CCEC

Identifica exemplares de plantas e animais propios dalgúns ecosistemas ou de interese especial por seren especies en perigo de extinción ou endémicas.

50% 5% 100% X X X


Relaciona coa súa adaptación ao medio a presenza de determinadas estruturas nos animais e nas plantas máis comúns.

70% 5% 70% 20% 10% X X


Identifica exemplares de plantas e animais propios dos ecosistemas galegos. 70% 5% 70% 20% 10%

70% SUMA

TEMA 8

ECOSISTEMAS

B4.1 / B4.2 / B4.3 / B4.4

B4.1 BXB4.1.1. CMCCT Identifica os compoñentes dun ecosistema. 70% 10% 100% X X

B4.5 B4.2 BXB4.2.1. CMCCT Recoñece e enumera os factores desencadeantes de desequilibrios nun ecosistema. 70% 10% 100% X X

24

B4.6 / B4.7 B4.3 BXB4.3.1. CSC, CSIEE Selecciona accións que preveñen a destrución ambiental. 50% 10% 100% X X X X

30% SUMA

TOTAL

6.5. GRUPO FLEXIBLE 1º ESO

DESENVOLVEMENTO E CONCRECIÓN DE CONTIDOS MÍNIMOS

Unidade 1: A Terra no universo

Relación de contidos mínimos -Distinguir, de forma xeral, os modelos “heliocéntrico” e o modelo “Xeocéntrico” e os seus defensores. -Nomear os principais astros do S. solar e saber ordenalos según a súa distancia respecto o Sol. -Saber, de forma básica, o proceso de formación do S. solar. -Saber relacionar o movemento de rotación terrestre coa sucesión do día e a noite. -Saber relacionar o movemento de translación terrestre coa sucesión das estacións do ano. -Coñecer algunhas características da lúa e relacionar as mareas coa atracción gravitatoria entre a Lúa e a Terra. -Saber as causas dos eclipses e os tipos de eclipses que hai. -Diferenciar as capas que forman a Terra. Relación de destrezas e actividades mínimas -Saber buscar e seleccionar información , moi concreta, sobre os avances tecnolóxicos para o coñecemento do universo. -Realizar , con esmero e limpeza, diferentes debuxos sobre o S. solar, as capas terrestres e os eclipses. -Realizar todas as actividades propostas e presentalas dentro do prazo establecido.

Unidade 2: O planeta auga.

Relación de contidos mínimos -Coñecer os estados físicos en que se encontra a auga no noso planeta. -Saber as propiedades organolépticas e físicas da auga. -Coñecer os compartimentos terrestres que constitúen a hidrosfera. -Describir o “Ciclo da auga” e a importancia do Sol e a gravidade no mesmo -Distinguir os procesos de “Potabilización” e “Depuración” da auga e importancia de ambos. Relación de destrezas e actividades mínimas. -Realizar , con limpeza e esmero, un debuxo sobre o “Ciclo da auga”. -Coñecer o material básico de laboratorio e a súa utilidade.

26

-Saber razoar , con algúnha experiencia de laboratorio, a capacidade disolvente da auga. Unidade 3: A atmosfera

Relación de contidos mínimos -Coñecer a composición da atmosfera. -Ordenar capas atmosféricas. -Recoñecer o papel protector da atmosfera fronte a radiacións perigrosas. -Saber, de forma elemental, en que consiste o “efecto invernadoiro” e algunhas evidencias do mesmo. -Citar as principais causas da contaminación atmosférica. -Propoñer solucións fronte o “Quecemento global”. Relación de destrezas e actividades mínimas -Debuxar, con limpeza e esmero, a estrutura da atmosfera terrestre. -Saber extraer información dun texto sobre a composición das atmosferas dos planetas mais próximos á Terra , comparar e deducir a posible existencia de vida nos mesmos. -Realizar todas as actividades propostas e presentalas dentro do prazo establecido. Tema 4: A xeosfera.

Relación de contidos mínimos -Recoñecer as diferentes capas da estrutura interna da Terra. -Coñecer o concepto de mineral e o seu significado. -Coñecer as propiedades mais importantes dos minerais: Cor, brillo e dureza. -Diferenciar unha rocha dun mineral. -Distinguir os conceptos de mena e ganga. Relación de destrezas e actividades mínimas -Realizar, con limpeza e esmero, un debuxo sobre as capas da Xeosfera. -Saber distinguir diferentes propiedades, ( brillo, cor..) dos minerais mais comúns dun “visu”. -Realizar e presentar todas as actividades propostas dentro do prazo establecido. Tema 5: As rochas

Relación de contidos mínimos -Clasificar os tipos de rochas según a súa orixe. -Distinguir as rochas plutónicas das volcánicas e poñer un exemplo de cada unha. -Saber como se orixinan as rochas sedimentarias e poñer exemplos. -Explicar que son os fósiles e a importancia do seu estudo. -Distinguir entre sí, as principais rochas metamórficas mais abundantes en Galicia. -Coñecer os principais “combustibles fósiles” e a súa utilidade. Relación de destrezas e actividades mínimas.

27

-Identificar as rochas mais importantes seguindo unha clave dicotómica sinxela. Tema 6: A Terra planeta habitado

Relación de contidos mínimos -Coñecer as funcións básicas de todos os seres vivos. -Diferenciar a materia inorgánica da orgánica. -Distinguir un organismo unicelular dun pluricelular. -Diferenciar unha célula procarita dunha eucariota. -Coñecer a estrutura dunha célula animal e diferenciala respecto á vexetal. -Distinguir a nutrición autótrofa da heterótrofa. -Diferenciar á reproducción asexual da sexual. Realización de destrezas e actividades mínimas -Mostrar certa habilidade no manexo da lupa binocular e do microscopio óptico. -Coñecer as partes do microscopio óptico e a súa utilidade. -Realizar, con detalle e limpeza, debuxos de diferentes tipos de células. -Realizar todas as fichas , exercicios e traballos e entregalos dentro do prazo establecido. Tema 7: A diversidade dos seres vivos.

Relación de contidos mínimos. -Coñecer a clasificación xerárquica dos seres vivos e recoñecer o taxón mais amplo e o mais pequeno. -Definir ” especie”. -Saber en que consiste a “Nomenclatura binomial” e as súas regras. -Coñecer o concepto de “Biodiversidade” e a importancia de preservala. -Describir o proceso de “evolución dos seres vivos” con algún exemplo concreto sinxelo. -Citar os cinco Reinos. -Describir a morfoloxía e estrutura básica dunha bacteria. -Saber explicar a importancia dos microorganismos na Biosfera. Relación de destrezas e actividades mínimas. -Realizar , con esmero e limpeza , debuxos de diferentes organismos. -Mostrar habilidade nas observacións de microrganismos, protozoos, fungos, etc coa lupa binocular e microscopio. -Ordenar cronoloxicamente, un proceso evolutivo por selección natural sinxelo.

Tema 8: Animais vertebrados

Relación de contidos mínimos -Coñecer as características que identifican a un animal. -Diferenciar un animal Invertebrado dun vertebrado e saber poñer exemplos. -Distinguir os diferentes tipos de simetría dos animais. -Coñecer as diferentes formas de alimentación dos animais.

28

-Recoñecer as características que identifican a un peixe relacionandoas coa adaptación á vida acuática. -Coñecer as características mais destacadas dos anfibios e dos réptiles. -Distinguir as características anatómicas das aves e relacionalas coa vida aérea. -Enumerar as características xerais dos mamíferos. Relación de destrezas e actividades mínimas -Realizar, con detalle e limpeza, debuxos de diferentes vertebrados.. -Búsqueda e selección de información sobre animais en perigro de extinción en Galicia e España e elaboración dun pequeño informe ou presentación. -Exposición oral da información extraida anteriormente. -Realizar todos os exercicos e actividades e presentalas dentro do prazo pactado. Tema 9: Os invertebrados

Relación de contidos mínimos. -Citar tres características que identifican os invertebrados. -Citar os principais grupos de invertebrados. -Distinguir un pólipo dunha medusa pola estrutura corporal e forma de vida. -Coñecer a estrutura básica dun molusco e saber poñer exemplos dos diferentes grupos. -Enumerar as características básicas dos insectos e poñer algún exemplo. -Xustificar o éxito biolóxico dos insectos. -Coñecer a importancia económica dos moluscos e crustáceos na economía de Galicia. Relación de destrezas e actividades mínimas. -Buscar e seleccionar información sobre a importancia dos invertebrados como recursos alimentícios, agrícolas, ecolóxicos, etc para os seres humanos. -Exposición oral da información obtida. -Realizar diferentes debuxos sobre os principais grupos de invertebrados con detalle e pulcritude. Tema 10: As plantas

Relación de contidos mínimos. -Relacionar a fotosíntese coa nutrición autótrofa. -Coñecer o beneficio da fotosíntese para as plantas e para o resto de seres vivos. -Saber que as plantan tamén respiran e coñecer o significado deste proceso. -Distinguir os diferentes zumes que circulan polo interior dos vexetais. -Coñecer as partes elementais da raíz, talo e follas. -Recoñecer á flor como órgano reprodutor das plantas espermatofita e nomear os seus elementos. -Coñecer a importancia da polinización e os axentes encargados da mesma. -Distinguir os elementos que forman a semente e a importancia deste órgano na reproducción sexual vexetal. -Enumerar os factores que inflúen no proceso de xerminación. -Coñecer algunha forma de reproducción asexual nos vexetais.

29

Relación de destrezas e actividades mínimas -Realizar debuxos dos diferentes órganos dun vexetal con limpeza e pulcritude. -Buscar e seleccionar información sobre as adaptacións das plantas ao medio e expoñela oralmente. -Realizar todas as actividades propostas e presentalas dentro do prazo establecido. Tema 11: os ecosistemas

Relación de contidos mínimos. -Saber cales son os compoñentes dun ecosistema -Enumerar os factores abióticos que forman o biotopo dun ecosistema. -Coñecer a función dos seres vivos nos ecosistemas. -Distinguir unha cadea trófica dunha rede trófica e ser capaz de describir algúnha cadea trófica sinxela. -Definir e propor exemplos de relacións intraespecíficas e interespecíficas. -Coñecer a importancia do solo como asento da vida. Relación de destrezas e actividades mínimas. -Realizar debuxos de cadeas tróficas e redes tróficas moi sinxelas con esmero e pulcritude. -Realizar todos os traballos e exercicios indicados e presentalos dentro do prazo establecido. Tema 12: Degradación e conservación do medio.

Relación de contidos mínimos -Coñecer a estrutura básica dunha pirámide trófica e o papel de cada nivel na mesma. -Enumerar as causas que orixinan desequilibrios nos ecosistemas. -Coñecer as consecuencias da contaminación da auga, solo e atmosfera para todos os seres vivos. -Propor medidas en prol do medio ambiente. Relación de destrezas e actividades mínimas. -Buscar información sobre os efectos da contaminación nos diferentes medios e realizar debates argumentados. -Realizar e presentar todas as actividades e traballos indicados, dentro do prazo establecido.

30

Prácticas a realizar no laboratorio

Propoñemos as seguintes prácticas: 1-Coñecer o material básico empregado no laboratorio e nomealo mediante unha clave dicotómica. 2-Comprobar a capacidade da auga para disolver os gases atmosféricos. 3-Comprobar as propiedades do aire atmosférico: dilatación, compresión e presión. 4-Coñecer as propiedades mais importantes dos minerais: cor, brillo e dureza. 5-Identificar as rochas magmáticas e sedimentarias mais importantes , mediante unha clave dicotómica sinxela. 6-Aprender a manexar a lupa binocular e realizar observacións de musgos, algas , fungos e fentos. 7-Comprobar o proceso de transpiración das plantas. 8-Observar o proceso de xerminación dunha semente. Criterios de cualificación Os criterios de cualificación serán:

-50% corresponderá as diferentes probas escritas. -20% corresponderá os diferentes exercicios, fichas e actividades de clase e libreta. -10% corresponderá os traballos individuais ou en grupo . -10% corresponderá as prácticas de laboratorio. -10% corresponderá a actitude, participación e interese.

31

I.E.S. ALEXANDRE BÓVEDA

CURSO 3º ESO


PROFESOR Rosa Dominguez e Mercedes Chamorro

LIBRO DE

TEXTO

Título BIOLOXÍA E XEOLOXÍA 3º ESO

Autor Emilio Pedrinaci, Conha Gil y otros

Editorial SM ISBN 978-84-9854-518-0

Data Autoriz.

2015 X Galego Castelán

7.1.- INTRODUCIÓN e CONTEXTUALIZACIÓN

A materia de Bioloxía e Xeoloxía de 3º da ESO debe contribuír a que o

alumnado desenvolva as competencias clave, poñendo especial énfases na competencia científica en todas as súas dimensións, tratando de que o alumnado observe e reflexione sobre situacións reais, recollida de datos, curiosidade, motivación e tantos outros aspectos que o leven a un mellor desenvolvemento do seu entorno e a un mellor benestar social.

Principalmente neste curso a materia xirará en torno ao estudo microscópico

da célula, o ser humano e a saúde, o relevo terrestre e a súa evolución. A materia ten como núcleo central a saúde e a súa promoción. O principal

obxectivo e que o alumnado adquira as capacidades e as competencias que lle permitan coidar o seu corpo, a nivel tanto físico como mental, así como valorar e ter unha actuación crítica ante actitudes sociais que poidan repercutir negativamente no seu desenvolvemento físico, social e psicolóxico. Se pretende tamén que tomen conciencia da importancia de preservar o medio ambiente polas repercusións que ten sobre a saúde.

32

Neste primeiro ciclo, o bloque de “Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica” e o bloque “Proxecto de investigación” son comúns a primeiro e a terceiro da ESO. Dado que esta é unha materia de carácter científico, debemos ter sempre estes bloques como marco de referencia no desenvolvemento do currículo ao longo de toda a etapa educativa.

A inclusión das competencias clave no currículo ten como finalidade que os

alumnos e as alumnas a) poidan facer posible o pleno exercicio da cidadanía no marco

da sociedade de referencia; b) constrúan un proxecto de vida satisfactorio; c) acaden

un desenvolvemento persoal emocional e afectivo equilibrado; e d) accedan a outros

procesos educativos e formativos posteriores con garantías de éxito.

Nunha sociedade en constante cambio as demandas que ten un individuo varían dunha situación a outra e dun momento a outro.

Ser competente, significa ser capaz de activar e utilizar ante un problema o

coñecemento que o alumno ou a alumna ten.

Só a partir destas premisas pensamos que é posible a aplicación dun dos eixes fundamentais da Programación Didáctica Bioloxía e Xeoloxía : a funcionalidade das aprendizaxes. A esta funcionalidade cabe darlle outra dimensión: que os alumnos e alumnas aprendan a aprender. Un aprendiz competente é aquel que coñece e regula os seus procesos de construción do coñecemento, tanto desde o punto de vista cognitivo como emocional, e pode facer un uso estratéxico dos seus coñecementos, axustándoos ás circunstancias específicas do problema ao que se enfronta.

Así, a aprendizaxe das competencias clave, aínda que vai ligada ás áreas de coñecemento e aos estándares de aprendizaxe fixados nelas, é global e adquirirase a partir da súa contextualización en situacións reais e próximas ao alumno para que poida integrar diferentes aprendizaxes, tanto as formais, como as informais e non formais, e utilizalas de forma efectiva cando lle resulten necesarias en diferentes situacións e contextos.

A aplicación ou desenvolvemento dos coñecementos tratados na materia dentro de ámbitos como a Internet, o uso de soportes informáticos ou a análise da información transmitida por medios audiovisuais... constitúense como un elemento gratificante e motivador á vez que nunha aprendizaxe imprescindible para a adaptación do alumnado a futuras incorporacións a distintos ámbitos académicos ou laborais.

Consideramos que as prácticas de laboratorio supoñen unha experimentación seguindo un método científico, que permitirá aos alumnos alcanzar as destrezas necesarias no manexo do material de laboratorio e deducir conclusións razoadas que lle permitirán nun futuro afrontar estudos científicos ca formación necesaria. Ademais os alumnos participan dun xeito activo e recollen todos os datos nun caderno avaliable en función dos procedementos seguidos. Así mesmo o manexo de modelos baseados

33

nas novas tecnoloxías, será un valor engadido á formación teórica que se recolle nos contidos.

En definitiva, a materia de Bioloxía e Xeoloxía en 3º da ESO permitirá que o alumnado adquira un nivel competencial que lles axude a ser cidadáns e cidadanas con respeto por si mesmos e polos demais e polo medio e a ser capaces de ter criterios propios e de manter o interese por investigar e aprender

7.2.- RELACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES DA MATERIA QUE FORMAN PARTE DOS PERFÍS COMPETENCIAIS

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE COMPETENCIAS CLAVE

BXB1.1.1. Identifica os termos máis frecuentes do vocabulario científico e exprésase con corrección, tanto oralmente como por escrito *CCL / *CMCCT

BXB1.2.1. Procura, selecciona e interpreta a información de carácter científico a partir da utilización de diversas fontes. *CD / *CAA

BXB1.2.2.Transmite a información seleccionada de xeito preciso utilizando diversos soportes. *CD / *CCL

BXB1.2.3. Utiliza a información de carácter científico para formar una opinión propia e argumentar sobre problemas relacionados. *CAA / *CCL

BXB1.3.1. Coñece e respecta as normas de seguridade no laboratorio, e coida os instrumentos e o material empregado. *CMCCT / *CSC

BXB1.3.2. Desenvolve con autonomía a planificación do traballo experimental, utilizando tanto instrumentos ópticos de recoñecemento como material básico de laboratorio, argumenta o proceso experimental seguido, describe as súas observacións e interpreta os resultados.

*CSIEE / *CMCCT / *CAA

BXB2.1.1. Diferencia a materia viva da inerte partindo das características particulares de ambas. *CMCCT

BXB2.1.2. Establece comparativamente as analoxías e as diferenzas entre célula procariota e eucariota, e entre célula animal e vexetal. *CMCCT

BXB2.2.1. Recoñece e diferencia a importancia de cada función para o mantemento da vida. *CMCCT

BXB2.2.2. Contrasta o proceso de nutrición autótrofa e nutrición heterótrofa, e deduce a relación entre elas. *CMCCT

BXB3.1.1. Interpreta os niveis de organización no ser humano e procura a relación entre eles. *CAA

BXB3.1.2. Diferencia os tipos celulares e describe a función dos orgánulos máis importantes. *CMCCT

BXB3.2.1. Recoñece os principais tecidos que conforman o corpo humano e asóciaos á súa función. *CMCCT

BXB3.3.1. Argumenta as implicacións dos hábitos para a saúde, e xustifica con exemplos as eleccións que realiza ou pode realizar para promovela individual e colectivamente.

*CSC

BXB3.4.1. Recoñece as doenzas e as infeccións máis común, e relaciónaas coas súas causas. *CMCCT

BXB3.4.2. Distingue e explica os mecanismos de transmisión das doenzas infecciosas. *CMCCT

BXB3.5.1. Coñece e describe hábitos de vida saudable e identificaos como medio de promoción da súa saúde e da das demais persoas. *CSC

BXB3.5.2. Propón métodos para evitar o contaxio e a propagación das doenzas infecciosas máis común. *CSIEE / *CSC

BXB3.6.1. Establece diferenzas entre as doenzas que afectan as rexións dun mundo globalizado, e deseña propostas de actuación. *CSC / *CSIEE

BXB3.7.1. Explica en que consiste o proceso de inmunidade, e valora o papel das vacinas como método de prevención das doenzas. *CMCCT / *CSC

BXB3.8.1. Detalla a importancia da doazón de células, sangue e órganos para a sociedade e para o ser humano. *CSC

BXB3.9.1. Detecta as situación de risco para a saúde relacionadas co consumo de substancias tóxicas e estimulantes, como tabaco, alcohol, drogas, etc., contrasta os seus efectos nocivos e propón medidas de prevención e control.

*CSC / *CSIEE

BXB3.10.1. Identifica as consecuencias de seguir condutas de risco coas drogas, para o individuo e a sociedade. *CSC

BXB3.11.1. Discrimina o proceso de nutrición do da alimentación. *CMCCT

35

BXB3.11.2. Relaciona cada nutriente coa súa función no organismo, e recoñece hábitos nitricionais saudables. *CMCCT

BXB3.12.1. Deseña hábitos nutricionais saudables mediante a elaboración de dietas equilibradas, utilizando táboas con grupos de alimentos cos nutrientes principais presentes neles e o seu valor calórico.

*CAA / *CD

BXB3.13.1. Valora e determina una dieta equilibrada para una vida saudable e identifica os principais transtornos da conduta alimentaria. *CAA / *CSC

BXB3.14.1. Determina e identifica, a partir de gráficos e esquemas, os órganos, os aparellos e os sistemas implicados na función de nutrición, e relaciónao coa súa contribución no proceso.

*CMCCT

BXB3.15.1. Recoñece a función de cada aparello e de cada sistema nas función de nutrición. *CMCCT

BXB3.16.1. Coñece e explica os componentes dos aparellos dixestivo, circulatorio, respiratorio e excretor, e o seu funcionamiento. *CMCCT

BXB3.17.1. Diferenza as doenzas máis frecuentes dos órganos, os aparellos e os sistemas implicados na nutrición, e asóciaas coas súas causas. *CMCCT

BXB3.18.1. Especifica a función de cada aparello e de cada sistema implicados nas funcións de relación. *CMCCT

BXB3.18.2. Describe os procesos implicados na función de relación, e identifica o órgano ou a estrutura responsables de cada proceso. *CMCCT

BXB3.18.3. Clasifica os tipos de receptores sensoriais e relaciónaos cos órganos dos sentidos en que se atopan. *CMCCT

BXB3.19.1. Identifica algunas doenzas común do sistema nervioso e relaciónaas coas súas causas, cos factores de risco e coa súa prevención. *CMCCT / *CSC

BXB3.20.1. Enumera as glándulas endócrinas e asocia con elas as hormonas segregadas e a súa función. *CMCCT

BXB3.21.1. Recoñece algún proceso que teña lugar na vida cotiá no que se evidencia claramente a integración neuroendócrina. *CMCCT

BXB3.22.1. Localiza os principais ósos e músculos do corpo humano en esquemas do aparello locomotor. *CMCCT

BXB3.23.1. Diferencia os tipos de músculos en función do seu tipo de contracción, e relaciónaos co sistema nervioso que os controla. *CMCCT

BXB3.24.1. Identifica os factores de risco máis frecuentes que poden afectar o aparello locomotor e relaciónaos coas lesións que producen. *CSC / *CAA

BXB3.25.1. Identifica en esquemas os órganos do aparello reprodutor masculino e feminino, e especifica a súa función. *CMCCT

BXB3.26.1. Describe as principais etapas do ciclo menstrual e indica que glándulas e que hormonas participan na súa regulación. *CMCCT

BXB3.27.1. Discrimina os métodos de anticoncepción humana. *CMCCT

BXB3.27.2. Categoriza as principais doenzas de transmisión sexual e argumenta sobre a súa prevención. *CMCCT / *CSC / *CCEC

BXB3.28.1. Identifica as técnicas de reproducción asistida máis frecuentes. *CMCCT

BXB3.29.1. Actúa, decide e defende responsablemente a súa sexualidade e a das persoas do seu contorno. *CSC / *CCEC

BXB4.1.1. Identifica e influencia do clima e das características das rochas que condicionan os tipos de relevo e inflúen neles. *CMCCT

BXB4.2.1. Relaciona a enerxía solar cos procesos externos, e xustifica o papel da gravidade na súa dinámica. *CMCCT

BXB4.2.2. Diferencia os procesos de meteorización, erosión, transporte e sedimentación, e os seus efectos no relevo. *CMCCT

BXB4.3.1. Analiza a actividade de erosión, transporte e sedimentación, e os seus efectos no relevo. *CMCCT

BXB4.4.1. Valora e analiza a importancia das aguas subterráneas e os riscos da súa sobreexplotación. *CMCCT / *CSC

BXB4.5.1. Relaciona os movementos da auga do mar coa erosión, o transporte e a sedimentación no litoral, e identifica algunas formas resultantes características.

*CMCCT

BXB4.6.1. Asocia a actividade eólica cos ambientes en que esta actividade xeolóxica pode ser relevante. *CMCCT

BXB4.7.1. Analiza a dinámica glaciar e identifica os seus efectos sobre o relevo. *CMCCT

BXB4.8.1. Investiga acerca da paisaxe do seu contorno máis próximo e identifica algúns dos factores que condicionaron a súa modelaxe. *CCEC / *CAA

BXB4.9.1. Identifica a intervención de seres vivos en procesos de meteorización, erosión, transporte e sedimentación. *CMCCT

BXB4.9.2. Valora e describe a importancia das actividades humanas na transformación da superficie terrestre. *CSC / *CCEC

36

BXB4.10.1. Diferencia un proceso xeolóxico externo dun interno e identifica os seus efectos no relevo. *CMCCT

BXB4.11.1. Coñece e describe como se orixinan os sismos e os efectos que xeran. *CMCCT

BXB4.11.2. Relaciona os tipos de erupción volcánica co magma que as orixina, e asóciaos co seu grao de perigo. *CMCCT

BXB4.12.1. Xustifica a existencia de zonas en que os terremotos son máis frecuentes e de maior magnitude. *CAA / *CMCCT

BXB4.13.1. Valora e describe o risco sísmico e, de ser o caso, volcánico, existente na zona en que habita, e coñece as medidas de prevención que debe adoptar.

*CAA / *CSC

BXB5.1.1. Recoñece que o solo é o resultado da interacción entre os compoñentes bióticos e abióticos, e sinala algunhas das súas interaccións. *CMCCT

BXB5.2.1. Recoñece a fraxilidade do solo e valora a necesidade de protexelo. *CMCCT / *CSC

BXB6.1.1. Integra e aplica as destrezas propias do método científico. *CAA / *CMCCT

BXB6.2.1. Utiliza argumentos que xustifiquen as hipóteses que propón. *CAA / *CCL

BXB6.3.1. Utiliza fontes de información apoiándose nas TIC, para a elaboración e a presentación das súas investigacións. *CMCCT / *CD

BXB6.4.1. Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo. *CAA / *CMCCT / *CSC / *CSIEE

BXB6.5.1. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana, para a súa presentación e defensa na aula.

*CSIEE / *CD

BXB6.5.2. Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito. *CCL / *CCEC

7.3.- CONCRECIÓN DOS OBXECTIVOS MÍNIMOS PARA O CURSO

. TEMA 0

– Explicar o método de traballo dos científicos.

– Coñecer as partes e o funcionamento do microscopio óptico.

– Recoñecer a importancia do vocabulario científico.

– Enumerar e aplicar as normas de seguranza no laboratorio.

– Coñecer algúns avances científicos e tecnolóxicos.

– Aprender a recoller o laboratorio.

– Traballar dun xeito correcto e tranquilo.

TEMA 1

– Enumerar as características da materia viva.

– Describir as funcións vitais dos seres vivos.

– Distinguir os niveis de organización dos seres vivos.

– Diferenciar entre organismos unicelulares e pluricelulares.

– Identificar as partes básicas dunha célula.

– Comparar as células procariotas y eucariotas.

– Describir a estrutura da célula animal e da célula vexetal.

– Explicar as características dos principais tecidos animais e vexetais.

TEMA 2

– Identificar os niveis de organización do corpo humano.

– Indicar os principais compoñentes da estrutura celular recoñecendo a súa función.

– Propor exemplos de diferenciación celular a partir do concepto de célula nai.

– Distinguir a morfoloxía e a función dos principais tecidos do corpo humano.

– Recoñecer a estrutura dun órgano e dun aparello ou sistema.

– Relacionar cada aparello e sistema do corpo humano cunha das tres funcións vitais dos seres vivos.

TEMA 3

– Clasificar un nutriente en macronutriente ou micronutriente.

– Enumerar as características dunha dieta equilibrada.

– Describir e valorar a dieta mediterránea e outros tipos de dietas.

38

– Utilizar táboas de composición dos principais alimentos.

– Obter e valorar o índice de masa corporal (IMC) utilizando fórmulas e táboas.

– Enumerar e describir as etapas do proceso dixestivo.

– Localizar os órganos e glándulas do aparello dixestivo e indicar a súa función principal.

– Describir a dixestión nos diferentes compartimentos do tubo dixestivo indicando a función dos principais enzimas.

– Diferenciar a absorción dos nutrientes no intestino delgado e no intestino groso.

– Recoñecer a orixe dalgunhas doenzas do aparello dixestivo.

TEMA 4

– Enumerar e describir os compoñentes do sangue.

– Indicar as diferenzas estruturais entre os tres tipos de vasos sanguíneos.

– Recoñecer as principais partes do corazón e a súa participación no ciclo cardíaco.

– Interpretar un esquema sobre a circulación maior e menor do sangue.

– Identificar as partes do aparello respiratorio.

– Describir o proceso da ventilación pulmonar.

– Enumerar os problemas derivados do consumo de tabaco.

– Nomear as partes do aparello urinario indicando a súa función.

– Identificar as principais partes da estrutura do ril e do nefrón.

– Describir as etapas da formación da urina.

TEMA 5

– Comparar a función dos sistemas nervioso e hormonal.

– Identificar as partes características dunha neurona e os tipos de neuronas existentes.

– Explicar o mecanismo que permite a transmisión do impulso nervioso.

– Nomear as partes do sistema nervioso central e as súas funcións.

– Recoñecer as consecuencias de determinadas lesións cerebrais e medulares.

– Coñecer os síntomas das principais doenzas do sistema nervioso.

– Describir o mecanismo de acción das drogas.

– Explicar o funcionamento do sistema endócrino.

– Nomear e localizar as principais glándulas e hormonas.

– Coñecer algunhas alteracións do sistema hormonal.

TEMA 6

– Explicar a función dos receptores sensoriais.

– Localizar os receptores sensoriais propios de diferentes órganos dos sentidos.

– Nomear as principais partes do ollo e indicar a súa función específica.

39

– Relacionar o enfoque e a acomodación con algunhas anomalías oculares.

– Describir a estrutura do oído indicando a función das súas partes.

– Explicar como funciona o aparello locomotor e a contracción muscular.

– Nomear e localizar os principais músculos do corpo humano.

– Recoñecer os tres tipos de articulacións.

– Enumerar os beneficios do exercicio físico.

– Explicar as características das principais lesións do aparello locomotor.

TEMA 7

– Identificar as principais partes do aparello reprodutor masculino e feminino.

– Recoñecer os procesos de produción de óvulos e espermatozoides.

– Describir o ciclo reprodutor feminino.

– Caracterizar as etapas do parto.

– Enumerar e valorar os diferentes métodos anticonceptivos recoñecendo en que se basean.

– Describir as principais técnicas de reprodución asistida.

– Coñecer os síntomas das enfermidades de transmisión sexual e as medidas preventivas correspondentes.

TEMA 8

– Explicar o sistema de saúde en España.

– Explicar os obxectivos do diagnóstico precoz.

– Distinguir os microorganismos que producen enfermidades infecciosas.

– Valorar a utilización dos antibióticos

– Explicar as causas e a prevención das enfermidades non infecciosas.

– Explicar o que é un transplante e as súas implicacións éticas e sociais.

– Diferenciar entre a inmunidade inespecífica e específica

– Propor exemplos de aplicación da biotecnoloxía e a nanotecnoloxía na medicina do século XXI.

– Interpretar unha análise de sangue.

TEMA 9

– Relacionar algúns fenómenos xeolóxicos coa enerxía interna da Terra.

– Identificar as grandes placas da litosfera.

– Nomear as partes dun volcán e recoñecer os diferentes produtos que emite.

– Clasificar os volcáns en función do seu tipo de erupción.

– Describir os elementos dun terremoto e diferenciar entre terremotos tectónicos e volcánicos.

40

– Distinguir entre magnitude e intensidade dun terremoto.

– Explicar a actividade sísmica e volcánica nos límites de placas.

– Enumerar e valorar os factores de riscos volcánicos e sísmicos, e explicar a súa predición e prevención.

– Determinar o epicentro dun terremoto.

TEMA 10

– Enumerar os axentes xeolóxicos externos.

– Explicar os factores que condicionan o relevo nunha rexión.

– Describir os procesos xeolóxicos externos.

– Comparar a meteorización física, química e biolóxica.

– Explicar o relevo dos diferentes treitos dun río.

– Recoñecer as características das augas subterráneas, do seu aproveitamento e da súa contaminación.

– Nomear e describir os elementos característicos do relevo cárstico.

– Explicar a acción xeolóxica do xeo recoñecendo a paisaxe propia dos glaciares de montaña e de val.

– Recoñecer a acción xeolóxica do vento e os elementos propios do relevo dos desertos.

– Describir a acción xeolóxica do mar distinguindo as formas de erosión e de sedimentación.

– Explicar a orixe do relevo costeiro en Galicia.

– Interpretar o perfil dun solo.

– Diferenciar entre desertización e desertificación.

– Interpretar un mapa topográfico.

7.4.- SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN

TEMAS Temporalización

Probas

1ª avaliciación

Tema Bloque Contido Mes Sesións

1

B2 BLOQUE 2: A CÉLULA, UNIDADE ESTRUTURAL E FUNCIONAL DOS SERES VIVOS

Setembro e Outubro

12 x

B2.1 Características da materia viva e diferenzas coa materia inerte.

B2.2 A célula. Características básicas da célula procariota e eucariota, animal e vexetal.

B2.3 Funcións vitais: nutrición, relación e reprodución.

B3 BLOQUE 3: AS PERSOAS E A SAÚDE. PROMOCIÓN DA SAÚDE

B3.1 Niveis de organización da materia viva.

B3.2 Organización xeral do corpo humano: células, tecidos, órganos, aparellos e sistemas

B3.3 A célula animal: estruturas celulares. Órgánulos celulares e a súa función.

B3.4 Os tecidos do corpo humano: estrutura e funcións.

2

B3.5 Saúde e a doenza, e factores que as determinan.

Novembro 8 x

B3.6 Doenzas infecciosas e non infecciosas.

B3.27 Doenzas de transmisión sexual: prevención.

B3.7 Hixiene e prevención. Hábitos de vida saludables.

B3.8 Sistema inmunitario. Vacinas, soros e antibióticos.

B3.9 Uso responsable de medicamentos.

B3.10 Transplante e doazón de células, sangue e órganos.

B3.11 Substancias aditivas: tabaco, alcohol e outras drogas. Problemas asociados.

3

B3.12 Alimentación e nutrición. Alimentos e nutrientes: tipos e funcións básicas.

Decembro 6 Traballo B3.13

Dieta e saúde. Dieta equilibrada. Deseño e análise de dietas. Hábitos nutricionais saudables.Trastornos da conduta alimentaria.

42


Probas

2ª avaliciación

Tema

Bloque Contido

Mes Sesións B3 BLOQUE 3: AS PERSOAS E A SAÚDE. PROMOCIÓN DA SAÚDE

4 B3.14 Función de nutrición. Visión global e integradora de aparello e procesos que interveñen na nutrición.

Xaneiro, Febreiro e Marzo

Proxecto: 20

sesións

Proxecto, observación e proba escrita

tipo test

B3.15 Anatomía e fisioloxía dos aprarellos dixestivo, respiratorio, circulatorio e excretor.

B3.16 Alteracións máis frecuentes e doenzas asociadas aos aparellos que interveñen na nutrición: prevención e hábitos de vida saudables.

5

B3.17 Función de relación. Sistema nervioso e sistema endócrino.

B3.18 Órganos dos sentidos: estrutura e función; coidado e hixiene.

B3.19 Coordinación e sistema nervioso: organización e función.

B3.20 Doenzas comúns do sistema nervioso: causas, factores de risco e prevención.

B3.21 Sistema endócrino: glándulas endócrinas e o seu funcionamento. Principais alteracións.

B3.22 Visión integradora dos sistemas nervioso e endócrino.

B3.23 Aparello locomotor. Organización e relacións funcionais entre ósos, músculos e sistema nervioso.

B3.24 Factores de risco e prevención das lesións.

6

B3.25 Reprodución humana. Anatomía e fisioloxía do aparello reprodutor. Cambios físicos e psíquicos na adolescencia.

B3.26 Ciclo menstrual. Fecundación, embarazo e parto.

B3.27 Análise dos métodos anticonceptivos.

B3.29 Técnicas de reprodución asistida.

B3.30 Reposta sexual humana. Sexo e sexualidade. Saúde e hixiene sexual.

43


Probas

3ª avaliciación

Tema

Bloque Contido

Mes Sesións B4 BLOQUE 4. O RELEVO TERRESTRE E A SÚA EVOLUCIÓN

7

B4.1 Modelaxe do relevo. Factores que condicionan o relevo terrestre.

Abril 8 x

B4.2 Procesos xeolóxicos externos e diferenzas cos internos. Meteorización, erosión, transporte e sedimentación.

B4.3 Augas superficiais e modelaxe do relevo: formas características.

B4.4 Augas subterráneas: circulación e explotación.

B4.5 Acción xeolóxica do mar: dinámica mariña e modelaxe litoral.

B4.6 Acción xeolóxica do vento: modelaxe eólica.

B4.7 Acción xeolóxica dos glaciares: formas de erosión e depósito que orixinan.

B4.8 Factores que condicionan a modelaxe da paisaxe galega.

B4.9 Acción xeolóxica dos seres vivos. A especie humana como axente xeolóxico.

8

B4.10 Manifestacións da enerxía interna da Terra.

Maio 8

x

B4.11 Actividade sísmica e volcánica: orixe e tipos de magmas.

B4.12 Distribución de volcáns e terremotos. Riscos sísmico e volcánico: importancia da súa predición e da súa prevención.

B4.13 Sismicidade en Galicia.

9

B5 BLOQUE 5. O SOLO COMO ECOSISTEMA

Maio e Xuño

6 B5.1 O solo como ecosistema.

B5.2 Compoñentes do solo e as súas interaccións.

B5.3 Importancia do solo. Riscos da súa sobreexplotación, degradación ou perda.

44


Probas

1ª, 2ª e 3ª Avaliación

Tema

Bloque Contido

Mes Sesións B1

BLOQUE 1: HABILIDADES, DESTREZAS E ESTRATEXIAS. METODOLOXÍA CIENTÍFICA

Todos

B1.1 O vocabulario científico na expresión oral e escrita.

Todos Todas

Traballos e outras

actividades ao longo do

curso

B1.2 Metodoloxía científica: características básicas.

B1.3 Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección e interpretación de información de carácter científico a partir da selección e a recollida de mostras do medio natural ou doutras fontes.

B1.4 Planificación e realización do traballo experimental, e interpretación dos seus resultados.

B1.5 Normas de seguridade no laboratorio, e coidado dos instrumentos e do material.

B6 BLOQUE 6. PROXECTO DE INVESTIGACIÓN

B6.1 Método científico. Elaboración de hipóteses, e a súa comprobación e argumentación, a partir da experimentación ou a observación.


B6.3 Proxecto de investigación en equipo. Organización. Participación e colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo. Presentación de conclusións.

Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificacion e instrumentos de avaliación Elementos transversais

Identif. Identif. Identif. Competencias Grao mínimo Peso na Instrumentos Elementos transversais

contidos criterios estándar Clave Indicadores de logro consecución cualificación Proba esc.

Proba oral Tr.ind Tr.grupo

Cad. clase

Rúbrica (2) Obs. aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV

1

B2.1 B2.1 BXB2.1.1. CMCCT

Diferencia a materia viva da inerte partindo das características particulares de ambas.

100% 5% 100% x x

BXB2.1.2. CMCCT

Establece comparativamente as analoxías e as diferenzas entre célula procariota e eucariota, e entre célula animal e vexetal.

100% 25% 100% x x x


Recoñece e diferencia a importancia de cada función para o mantemento da vida.

70%

20% 100%

x x

BXB2.2.2. CMCCT

Contrasta o proceso de nutrición autótrofa e nutrición heterótrofa, e deduce a relación entre elas.

100% x x


Interpreta os niveis de organización no ser humano e procura a relación entre eles.

70% 20% 80% 20% x

BXB3.1.2. CMCCT

Diferencia os tipos celulares e describe a función dos orgánulos máis importantes.

50% 15% 70% 30% x x


Recoñece os principais tecidos que conforman o corpo humano e asóciaos á súa función.

30% 15% 100% x

40% SUMA

2

B3.3 B3.3 BXB3.3.1. CSC

Argumenta as implicacións dos hábitos para a saúde, e xustifica con exemplos as eleccións que realiza ou pode realizar para promovela individual e colectivamente.

80% 5% 100% x x x


Recoñece as doenzas e as infeccións máis comúns, e relacionalas coas súas causas.

100% 20% 100% x

BXB3.4.2. CMCCT

Distingue e explica os mecanismos de transmisión das doenzas infecciosas.

70% 5% 100% x x

B3.5 B3.5 BXB3.5.1. CSC

Coñece e describe hábitos de vida saudable e identifícaos como medio de promoción da súa saúde e da das demais persoas.

100% 5% 100% x x x

BXB3.5.2 CSC

Propón métodos para evitar o contaxio e a propagación das doenzas infecciosas máis comúns.

50% 5% 100% x x x

B3.6 B3.6 BXB3.6.1. CSC

Establece diferenzas entre as doenzas que afectan as rexións dun mundo globalizado, e deseña propostas de actuación.

30% 5% 100% x x x

B3.28 B3.28 BXB3.28.1. CMCCT,CSC

Categoriza as principais doenzas de transmisión sexual e argumenta sobre a súa prevención.

50% 10% 100% x x x

B3.7 B3.7 BXB3.7.1. CMCCT, CSC

Explica en que consiste o proceso de inmunidade, e valora o papel das vacinas como método de prevención das doenzas.

100% 25% 50% 50% x x x

B3.8 B3.8 BXB3.8.1. CSC

Detalla a importancia da doazón de células, sangue e órganos para a sociedade e para o ser humano.

100% 10% 100% x x x

B3.9 B3.9

BXB3.9.1. CSC

Detecta as situacións de risco para a saúde relacionadas co consumo de substancias tóxicas e estimulantes, como tabaco, alcohol, drogas, etc., contrasta os seus efectos nocivos e propón medidas de prevención e control.

80%

10%

100% x x x x x

B3.10 B3.10 BXB3.10.1. CSC

Identifica as consecuencias de seguir condutas de risco coas drogas, para o individuo e a sociedade.

30% 100% x x x x

40% SUMA

3

B3.11 B3.11

BXB3.11.1. CMCCT Discrimina o proceso de nutrición do da alimentación. 80% 5% 100% x x

BXB3.11.2. CMCCT

Relaciona cada nutriente coa súa función no organismo, e recoñece hábitos nutricionais saudables.

100% 20% 100% x

B3.12 B3.12 BXB3.12.1. CAA

Deseña hábitos nutricionais saudables mediante a elaboración de dietas equilibradas, utilizando táboas con grupos de alimentos cos nutrientes

50% 60% 100% x x

46

principais presentes neles e o seu valor calórico.

B3.13 B3.13 BXB3.13.1. CSC

Valora e determina unha dieta equilibrada para unha vida saudable e identifica os principais trastornos da conduta alimentaria.

100% 15% 100% x x

15% SUMA

Todos

B1.1 B1.1 BXB1.1.1. CCL,CMCCT

Identifica os termos máis frecuentes do vocabulario científico e exprésase con corrección, tanto oralmente como por escrito.

100% 40% 70% 20% 10% x

B1.2

B1.2

BXB1.2.1.

CD,CAA,CCL

Procura, selecciona e interpreta a información de carácter científico a partir da utilización de diversas fontes.

80% 5% 100% x

B1.3 BXB1.2.2.

Transmite a información seleccionada de xeito preciso utilizando diversos soportes.

60%

10% 50% 50%

x x

B1.3 BXB1.2.3.

Utiliza a información de carácter científico para formar unha opinión propia e argumentar sobre problemas relacionados.

50% x x

B1.5

B1.3

BXB1.3.1.

CMCCT,CSIEE,CAA

Coñece e respecta as normas de seguridade no laboratorio, e coida os instrumentos e o material empregado.

80% 5% 100% x

B1.4 BXB1.3.2.


80% 10% 100% x X

B6.1

B6.1 BXB6.1.1 CAA,CMCCT,CSC Integra e aplica as destrezas propias do método científico. 50% 5% 100%

x x

B6.2 BXB6.2.1 CAA,CCL Utiliza argumentos que xustifiquen as hipóteses que propón. 60% x x

B6.2 B6.3 BXB6.3.1 CMCCT,CD

Utiliza fontes de información apoiándose nas TIC, para a elaboración e a presentación das súas investigacións.

40% 5% 100% x x

B6.3 B6.4 BXB6.4.1 CAA,CMCCT,CSC,CSIEE Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo. 80% 15% 100% X x

B1.4

B6.5

BXB6.5.1

CSIEE,CCL


60%

5% 100%

X

B6.3 BXB6.5.2

Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito.

80% x

5% SUMA

TOTAL


Tema




Cad. clase


4

B3.14. B3.14. BXB3.14.1. CMCCT

Determina e identifica, a partir de gráficos e esquemas, os órganos, os aparellos e os sistemas implicados na función de nutrición, e relaciónao coa súa contribución no proceso.

100% 35% 50% 15% 15% 20% x x

BXB3.14.2. CMCCT

Recoñece a función de cada aparello e de cada sistema nas funcións de nutrición.

100% 35% 50% 15% 15% 20% x

B3.15. B3.15. BXB3.15.1. CMCCT

Coñece e explica os compoñentes dos aparellos dixestivo, circulatorio, respiratorio e excretor, e o seu funcionamento.

80% 25% 50% 15% 15% 20% x x

B3.16. B3.16. BXB3.16.1. CMCCT

Diferencia as doenzas máis frecuentes dos órganos, os aparellos e os sistemas implicados na nutrición, e asóciaas coas súas causas.

50% 5% 50% 15% 15% 20% x

30% SUMA

5 B3.17. B3.17.

BXB3.17.1. CMCCT

Especifica a función de cada aparello e de cada sistema implicados nas funcións de relación.

80% 5% 50% 15% 15% 20% x

BXB3.17.2. CMCCT

Describe os procesos implicados na función de relación, e identifica o órgano ou a estrutura responsables de cada proceso.

100% 20% 50% 15% 15% 20% x x

47

B3.18. B3.18. BXB3.18.1. CMCCT

Clasifica os tipos de receptores sensoriais e relaciónaos cos órganos dos sentidos en que se atopan

60% 5% 50% 15% 15% 20% x

B3.19. B3.19. BXB3.19.1. CMCCT, CSC

Identifica algunhas doenzas comúns do sistema nervioso e relaciónaas coas súas causas, cos factores de risco e coa súa prevención.

50% 5% 50% 15% 15% 20% x x

B3.20. B3.20. BXB3.20.1. CMCCT

Enumera as glándulas endócrinas e asocia con elas as hormonas segregadas e a súa función.

40% 5% 50% 15% 15% 20% x x

B3.21. B3.21. BXB3.21.1. CMCCT

Recoñece algún proceso que teña lugar na vida cotiá no que se evidencie claramente a integración neuroendócrina.

30% 5% 50% 15% 15% 20% x

B3.22. B3.22. BXB3.22.1. CMCCT

Localiza os principais ósos e músculos do corpo humano en esquemas do aparello locomotor.

80% 10% 50% 15% 15% 20% x

B3.23. B3.23. BXB3.23.1. CMCCT

Diferencia os tipos de músculos en función do seu tipo de contracción, e relaciónaos co sistema nervioso que os controla.

80% 25% 50% 15% 15% 20% x

B3.24. B3.24. BXB3.24.1. CSC, CAA Identifica os factores de risco máis frecuentes que poden afectar o aparello locomotor e relaciónaos coas lesións que producen.

50% 10% 50% 15% 15% 20% x x

30% SUMA

6

B3.25. B3.25. BXB3.25.1. CMCCT Identifica en esquemas os órganos do aparello reprodutor masculino e feminino, e especifica a súa función.

100% 5% 50% 15% 15% 20% x x

B3.26. B3.26.

BXB3.26.1. CMCCT Describe as principais etapas do ciclo menstrual e indica que glándulas e que hormonas participan na súa regulación.

70% 20% 50% 15% 15% 20% x x x

BXB3.26.2. CMCCT Identifica os acontecementos fundamentais da fecundación, do embarazo e do parto

100% 60% 50% 15% 15% 20% x

B3.27. B3.27. BXB3.27.1. CMCCT Discrimina os métodos de anticoncepción humana. 100% 15% 50% 15% 15% 20% x x

B3.29. B3.29. BXB3.29.1. CMCCT Identifica as técnicas de reprodución asistida máis frecuentes. 60% 50% 15% 15% 20% x x

B3.30. B3.30. BXB3.30.1. CSC, CCEC Actúa, decide e defende responsablemente a súa sexualidade e a das persoas do seu contorno.

70% 50% 15% 15% 20% x x x

30% SUMA

Todos



100% 40% 70% 20% 10% x

B1.2

B1.2

BXB1.2.1.

CD,CAA,CCL


80% 5% 100% x

B1.3 BXB1.2.2.


60%

10% 50% 50%

x x

B1.3 BXB1.2.3.


50% x x

B1.5

B1.3

BXB1.3.1.

CMCCT,CSIEE,CAA


80% 5% 100% x

B1.4 BXB1.3.2.


80% 10% 100% x X

B6.1


x x




40% 5% 100% x x


B1.4

B6.5

BXB6.5.1

CSIEE,CCL


60%

5% 100%

X

B6.3 BXB6.5.2


80% x

10% SUMA

TOTAL

48


Tema




Cad. clase


7

B4.1. B4.1. BXB4.1.1. CMCCT Identifica a influencia do clima e das características das rochas que condicionan os tipos de relevo e inflúen neles.

100%

5% 100%

x

B4.2. B4.2.

BXB4.2.1. CMCCT Relaciona a enerxía solar cos procesos externos, e xustifica o papel da gravidade na súa dinámica.

80% x

BXB4.2.2. CMCCT Diferencia os procesos de meteorización, erosión, transporte e sedimentación, e os seus efectos no relevo.

100% 15% 100%

x

B4.3. B4.3. BXB4.3.1. CMCCT Analiza a actividade de erosión, transporte e sedimentación producida polas augas superficiais, e recoñece algún dos seus efectos no relevo.

100% 20% x x

B4.4. B4.4. BXB4.4.1. CMCCT, CSC Valora e analiza a importancia das augas subterráneas e os riscos da súa sobreexplotación.

80% 10% 100% x x

B4.5. B4.5. BXB4.5.1. CMCCT

Relaciona os movementos da auga do mar coa erosión, o transporte e a sedimentación no litoral, e identifica algunhas formas resultantes características.

100% 20% 100% x x

B4.6. B4.6. BXB4.6.1. CMCCT Asocia a actividade eólica cos ambientes en que esta actividade xeolóxica pode ser relevante.

70% 5% 100% x

B4.7. B4.7. BXB4.7.1. CMCCT Analiza a dinámica glaciar e identifica os seus efectos sobre o relevo. 70% 5% 100% x x

B4.8. B4.8. BXB4.8.1. CCEC, CAA Investiga acerca da paisaxe do seu contorno máis próximo e identifica algúns dos factores que condicionaron a súa modelaxe.

80% 10% 100% x

B4.9. B4.9.

BXB4.9.1. CMCCT Identifica a intervención de seres vivos en procesos de meteorización, erosión, transporte e sedimentación.

50%

10% 100%

x

BXB4.9.2. CSC, CCEC Valora e describe a importancia das actividades humanas na transformación da superficie terrestre.

80% x x x

50% SUMA

8

B4.10. B4.10. BXB4.10.1. CMCCT Diferencia un proceso xeolóxico externo dun interno e identifica os seus efectos no relevo.

80% 10% 100% x

B4.11. B1.11.

BXB4.11.1. CMCCT Coñece e describe como se orixinan os sismos e os efectos que xeran. 100% 40% 100% x x

BXB4.11.2. CMCCT Relaciona os tipos de erupción volcánica co magma que as orixina, e asóciaos co seu grao de perigo.

70% 20% 100% x

B4.12. B4.12. BXB4.12.1. CMCCT, CAA Xustifica a existencia de zonas en que os terremotos son máis frecuentes e de maior magnitude.

100% 20% 100% x

B4.13. B4.13. BXB5.13.1. CSC, CAA Valora e describe o risco sísmico e, de ser o caso, volcánico existente na zona en que habita, e coñece as medidas de prevención que debe adoptar.

50% 10% 100% x x

25% SUMA

9 B5.1 -B5.2 B5.1-B5.2

BXB5.2.1. CMCCT

Recoñece que o solo é o resultado da interacción entre os compoñentes bióticos e abióticos, e sinala algunha das súas interaccións.

80% 50% 100% x

B5.3. B5.3. BXB5.3.1. CMCCT, CSC Recoñece a fraxilidade do solo e valora a necesidade de protexelo. 100% 50% 100% x x

10% SUMA

Todos



100% 40% 70% 20% 10% x

B1.2

B1.2

BXB1.2.1.

CD,CAA,CCL


80% 5% 100% x

B1.3 BXB1.2.2.


60%

10% 50% 50%

x x

B1.3 BXB1.2.3.


50% x x

B1.5

B1.3

BXB1.3.1.

CMCCT,CSIEE,CAA


80% 5% 100% x

B1.4 BXB1.3.2.


80% 10% 100% x X

B6.1


x x




40% 5% 100% x x


49

B1.4

B6.5

BXB6.5.1

CSIEE,CCL


60%

5% 100%

X

B6.3 BXB6.5.2


80% x

15% SUMA

TOTAL

LENDA COMPETENCIAS LENDA TRANSVERSAIS

CCL Comunicación lingüística CL Comprensión lectora

CMCCT Competencia matemática e competencias básicas en ciencia a tecnoloxía EOE Expresión oral e escrita

CD Competencia dixital CA Comunicación audiovisual

CAA Competencia aprender a aprender TIC Tecnoloxías da información e da comunicación

CSC Competencias sociais e cívicas EMP Emprendemento

CSIEE Sentido de iniciativa e espírito emprendedor EC Educación cívica

CCEC Conciencia e expresións culturais PV Prevención da violencia

EV Educación e seguridade viaria

50

8.1.- INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN

En cuarto curso da ESO, iníciase ao alumnado nas grandes teorías que

permitiron o desenvolvemento máis actual desta ciencia: a tectónica de placas, a teoría celular e a teoría da evolución, para finalizar co estudo dos ecosistemas, as relacións tróficas entre os distintos niveis e a interacción dos organismos entre eles e co medio, así como a súa repercusión na dinámica e na evolución dos devanditos ecosistemas

O alumnado deberá adquirir os coñecementos esenciais que se inclúen no currículo básico e as estratexias do método científico. A comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual afianzaranse durante esta etapa; igualmente o alumnado deberá desenvolver actitudes conducentes á reflexión e a análise sobre os grandes avances científicos da actualidade, e as implicacións éticas que en ocasións se suscitan, e coñecer e utilizar as normas básicas de seguridade e uso do material de laboratorio.

Os bloques de contidos que se abordan en Bioloxía e Xeoloxía en 4.º da ESO son os seguintes:

Bloque 1. A evolución da vida.

Bloque 2. A dinámica da Terra.

Bloque 3. Ecoloxía e medio ambiente.

Bloque 4. Proxecto de investigación

CURSO 4º ESO


PROFESORA Mº CARMEN MARTÍNEZ SANTOS

LIBRO DE

TEXTO

Título BIOLOXÍA E XEOLOXÍA 4ºESO

Autor EMILIO PEDRINACI, CONCHA GIL, JOSE ANTONIO PASCUAL

Editorial SM ISB

N 978-84-9854-611-8

Data Autoriz. 2015 X Galego Castelán

51

8.2.- RELACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES DA MATERIA QUE FORMAN PARTE DOS PERFÍS

COMPETENCIAIS

Estándares de aprendizaxe Competencias clave

BXB1.1.1. Compara a célula procariota e a eucariota, a animal e a vexetal, e recoñece a función dos orgánulos celulares e a relación entre morfoloxía e función CAA/CMCC

BXB1.1.2. Identifica tipos de células utilizando o microscopio óptico, micrografías e esquemas gráficos CD/CAA

BXB1.2.1. Distingue os compoñentes do núcleo e a súa función segundo as etapas do ciclo celular. CCL/CAA

BXB1.3.1. Recoñece as partes dun cromosoma utilizándoo para construír un cariotipo. CMCCT

BXB1.4.1. Recoñece as fases da mitose e meiose, diferencia ambos os procesos e distingue o seu significado biolóxico. CMCCT/CAA

BXB1.5.1. Distingue os ácidos nucleicos e enumera os seus compoñentes. CAA/CSIEE

BXB1.6.1. Recoñece a función do ADN como portador da información xenética, e relaciónao co concepto de xene. CAA

BXB1.7.1. Ilustra os mecanismos da expresión xenética por medio do código xenético. CAA/CSIEE

BXB1.8.1. Recoñece e explica en que consisten as mutacións e os seus tipos. CMCCT/CAA

BXB1.9.1. Recoñece os principios básicos da xenética mendeliana e resolve problemas prácticos de cruzamentos con un ou dous caracteres. CMCCTCAA/CCEC

BXB1.10.1. Resolve problemas prácticos sobre a herdanza do sexo e a ligada ao sexo. CAA/CSIEE

BXB1.11.1. Identifica as doenzas hereditarias máis frecuentes e o seu alcance social, e resolve problemas prácticos sobre doenzas hereditarias, utilizando árbores xenealóxicas.

CMCCT/CSC

BXB1.12.1. Diferencia técnicas de traballo en enxeñaría xenética. CMCCT/CSIEE

BXB1.13.1. Describe as técnicas de clonación animal, distinguindo clonación terapéutica e reprodutiva. CSC/CSIEE/CAA

BXB1.14.1. Analiza as implicacións éticas, sociais e ambientais da enxeñaría xenética. CSC/CSIEE

BXB1.15.1. Interpreta criticamente as consecuencias dos avances actuais no campo da biotecnoloxía. CSC

BXB1.16.1. Distingue as características diferenciadoras entre lamarckismo, darwinismo e neodarwinismo. CMCCT/CAA

BXB1.17.1. Establece a relación entre variabilidade xenética, adaptación e selección natural. CAA

BXB1.18.1. Interpreta árbores filoxenéticas. CAA

BXB1.19.1. Recoñece e describe as fases da hominización. CMCCT/CCL

BXB2.1.1. Identifica e describe feitos que amosen a Terra como un planeta cambiante, e relaciónaos cos fenómenos que suceden na actualidade. CAA

BXB2.2.1. Reconstrúe algúns cambios notables na Terra, mediante a utilización de modelos temporais a escala e recoñecendo as unidades temporais na historia xeolóxica. CAA/CSIEE

BXB2.3.1. Discrimina os principais acontecementos xeolóxicos, climáticos e biolóxicos que tiveron lugar ao longo da historia da Terra, e recoñece algúns animais e plantas característicos de cada era.

CMCCT

BXB2.4.1. Relaciona algún dos fósiles guía máis característico coa súa era xeolóxica. CAA

BXB2.5.1. Interpreta un mapa topográfico e fai perfís topográficos.. CMCCT/CCL

BXB2.5.2. Resolve problemas sinxelos de datación relativa, aplicando os principios de superposición de estratos, superposición de procesos e correlación. CMCCT

BXB2.6.1. Analiza e compara os modelos que explican a estrutura e a composición da Terra. CAA

BXB2.7.1. Relaciona as características da estrutura interna da Terra e asóciaas cos fenómenos superficiais. CAA/CSIEE

52

BXB2.8.1. Expresa algunhas evidencias actuais da deriva continental e da expansión do fondo oceánico. CAA

BXB2.9.1. Coñece e explica razoadamente os movementos relativos das placas litosféricas. CAA/CMCCT

BXB2.9.2. Interpreta as consecuencias dos movementos das placas no relevo. CAA

BXB2.10.1. Identifica as causas dos principais relevos terrestres. CMCCT

BXB2.11.1. Relaciona os movementos das placas con procesos tectónicos. CAA/CCL

BXB2.12.1. Interpreta a evolución do relevo baixo a influencia da dinámica externa e interna. CAA

BXB3.1.1. Identifica o concepto de ecosistema e distingue os seus compoñentes. CMCCT

BXB3.1.2. Analiza as relacións entre biótopo e biocenose, e avalía a súa importancia para manter o equilibrio do ecosistema. CAA/CSIEE/CCL

BXB3.2.1. Interpreta as adaptacións dos seres vivos a un ambiente determinado, relacionando a adaptación co factor ou os factores ambientais desencadeantes deste. CSC/CAA

BXB3.3.1. Recoñece os factores ambientais que condicionan o desenvolvemento dos seres vivos nun ambiente determinado, e valora a súa importancia na conservación deste.

CMCCT/CAA

BXB3.4.1. Recoñece e describe relacións e a súa influencia na regulación dos ecosistemas, interpretando casos prácticos en contextos reais. CMCCT

BXB3.5.1. Recoñece os niveis tróficos e as súas relacións nos ecosistemas, e valora a súa importancia para a vida en xeral e o mantemento destas. CAA/CSC /CCL

BXB3.6.1. Compara as consecuencias prácticas na xestión sustentable dalgúns recursos por parte do ser humano, e valora criticamente a súa importancia. CSC/CCEC

BXB3.7.1. Establece a relación entre as transferencias de enerxía dos niveis tróficos e a súa eficiencia enerxética. CAA

BXB3.8.1. Argumenta sobre as actuacións humanas que teñen unha influencia negativa sobre os ecosistemas: contaminación, desertización, esgotamento de recursos, etc CSC/CCL/CCEC

BXB3.8.2. Defende e conclúe sobre posibles actuacións para a mellora ambiental e analiza desde distintos puntos de vista un problema ambiental do contorno próximo, elabora informes e preséntaos utilizando distintos medios.

CMCCT/CAA/CCL

BXB3.9.1. Describe os procesos de tratamento de residuos, e valora criticamente a súa recollida selectiva. CSC/CSIEE

BXB3.10.1. Argumenta os proles e os contras da reciclaxe e da reutilización de recursos materiais. CSC/ CAA

BXB3.11.1. Destaca a importancia das enerxías renovables para o desenvolvemento sustentable do planeta. CSC/CCL

BXB4.1.1. Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. CAA/CMCCT/CSIEE

BXB4.2.1. Utiliza argumentos que xustifiquen as hipóteses que propón. CAA/CCL/CMCCT

BXB4.3.1. Utiliza fontes de información, apoiándose nas TIC, para a elaboración e a presentación das súas investigació CAA/CCL

CMCCT /CD

BXB4.4.1. Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo. CAA/CSC/CSIEE

BXB4.5.1. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana, para a súa presentación e a súa defensa na aula.

CCL/CSIEE/CD

CMCCT

BXB4.5.2. Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito. CCL

53

8.3.-SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN

1ª

ava

liac

ión

Contidos Curriculares

Material de ref.

Temporalización

UD Bloqu

e B2

Bloque 2. A dinámica da Terra Mes

Sesións

6

B2.1.

Historia da Terra. Orixe da Terra. Tempo xeolóxico: ideas históricas sobre a idade da Terra. Principios e procedementos que permiten reconstruír a súa historia. Utilización do actualismo como método de interpretación.

Libro de texto

Material elaborado

Nov

10 B2.2.

Eóns, eras xeolóxicas e períodos xeolóxicos: situación dos acontecementos xeolóxicos e biolóxicos importantes

B2.3. . Os fósiles guía e o seu emprego para a datación e o estudo de

procesos xeolóxicos

7 8 9

B2.4.. Interpretación de mapas topográficos e realización de perfís topográficos. Interpretación e datación de procesos representados en cortes xeolóxicos. Libro de

texto Material

elaborado

Set oct.

16 B2.5.

Estrutura e composición da Terra. Modelos xeodinámico e xeoquímico.

B2.6. A tectónica de placas e as súas manifestacións. Evolución

histórica da deriva continental á tectónica de placas.

B2.7. Evolución do relevo como resultado da interacción da dinámica

externa e interna Libro de texto

Material elaborado

Nov. 7


B4.1

Método científico. Elaboración de hipóteses, e comprobación e argumentación a partir da experimentación ou a observación

4


Libro de texto

Material elaborado

Dec. 2 B4.3.

Proxecto de investigación: organización. Participación e colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo. Presentación de conclusións.

B4.3.

Proxecto de investigación: organización. Participación e colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo. Presentación de conclusións.

2ª

ava

liac

ión

UD Bloque

B1

Bloque 1. A evolución da vida Material de

ref.

Temporalización

Mes Sesións

1

B1.1 Célula procariota e célula eucariota: relacións evolutivas. Célula animal e célula vexetal: morfoloxía e función.

Libro de

texto Material elaborado

Xan..

7

B1.2 Núcleo e ciclo celular.

B1.3. Cromatina e cromosomas. Cariotipo.

B1.4. Mitose e meiose: principais procesos, importancia e significado biolóxico

2

B1.5. Ácidos nucleicos: ADN e ARN

Libro de texto

Material elaborado

Xan./ Feb.

7 B1.6. ADN e xenética molecular. Proceso de replicación do ADN. Concepto de

xene

B1.7. Expresión da información xenética. Código xenético

B1.8 Mutacións. Relacións coa evolución

B1.9. Herdanza e transmisión de caracteres. Introdución e desenvolvemento das leis de Mendel.

54

3

4

B1.10. Base cromosómica da herdanza mendeliana. Libro de texto

Material elaborado

Feb.

8

B1.11. Aplicacións das leis de Mendel.

B1.12. . Herdanza do sexo e herdanza ligada ao sexo.

B1.13. Doenzas hereditarias máis frecuentes e o seu alcance social.

B1.14. Técnicas da enxeñaría xenética.

Libro de texto

Material

elaborado

Marzo

8

B1.15. Aplicacións da enxeñaría xenética. Biotecnoloxía. Bioética.

3ª

ava

liac

ión

5

B1.16.

Orixe e evolución dos seres vivos. Hipóteses sobre a orixe da vida

na Terra. B1.17 B1.18

B1.19.

Teorías da evolución. Feito e mecanismos da evolución.

As árbores filoxenéticas no proceso de evolución.

.Evolución humana: proceso de hominización

10

Bloque 3 Ecoloxía e medio ambiente

Libro de

texto Material

elaborado Marzo/ Abril

7

B3.1. Compoñentes e estrutura do ecosistema: comunidade e biótopo. Hábitat e nicho ecolóxico.

B3.2. Factores ambientais e seres vivos. Factores limitantes e adaptacións. Límite de tolerancia

B3.3. Relacións intraespecíficas e interespecíficas. Influencia na regulación dos ecosistemas

B3.4. Autorregulación do ecosistema, da poboación e da comunidade

11

B3.5. Relacións tróficas: cadeas e redes.

Libro de texto

Material elaborado

Abril

8

B3.6. Dinámica do ecosistema

B3.7. Ciclo da materia e fluxo da enerxía.

B3.8 Pirámides ecolóxicas.

B3.9 Ciclos bioxeoquímicos e sucesións ecolóxicas

B3.10 Eficiencia ecolóxica e aproveitamento dos recursos alimentarios. Regra do 10 %.

B3.11.

Actividade humana e medio ambiente. Impactos e valoración das actividades humanas nos ecosistemas. Consecuencias ambientais do consumo humano de enerxía

12

B3.12. Os recursos naturais e os seus tipos. A superpoboación e as súas consecuencias: deforestación, sobreexplotación, incendios, etc

Libro de texto

Material elaborado

Maio Xuño

8

B3.13 Os residuos e a súa xestión. Coñecemento de técnicas sinxelas para coñecer o grao de contaminación e depuración ambiental

B3.14

Uso de enerxías renovables como factor fundamental para un desenvolvemento sustentable. Consecuencias ambientais do consumo humano de enerxía.


55

8.4.- RELACIÓN DOS ASPECTOS CURRICULARES PARA CADA TEMA

Temporalización: Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificacion e instrumentos de avaliación Elementos transversais

Tema




Cad. clase


6 7

8

9

B2.1.

B2.1.

B2.1.1. CAA

Bloque 2. A dinámica de Terra

X

Explica a orixe do sistema solar, os compoñentes da Terra e a súa orixe. 100% 20% 100%

X

Expresa ideas fundamentais sobre a idade da Terra e os autores principais que as desenvolven, valorando a importancia do tempo en xeoloxía.

70% 10%

80% 10% 10%

X

X

Explica o actualismo e o uniformismo de forma razoada 70% 10% 80%

20%

X

B2.2.

B2.2.

B2.2.1.

CAA

Explica a xeocronoloxía, e identifica e describe técnicas absolutas e relativas. 80% 20%

80%

20%

Explica e aplica o uso do método radiométrico do potasio-argon 80% 10%

80% 10% 10%

X

X

B2.3 B2.3

B2.3.1. CMCCT

Identifica e describe as etapas e os intervalos dun xeocalendario de forma razoada. 40% 10%

80%

20%

X

Explica, categoriza e integra os procesos xeolóxicos más relevantes e identifica e clasifica os seres vivos e os fósiles de cada era.

80% 20% 100%

X

X

B2.4 B2.4

B2.4.1. CAA

Explica os fósiles como unha ferramenta para coñecer o pasado, e identifica, aplica e describe diversas estratexias de investigación. 80% 10% 40%

20% 40%

X

X

Relaciona algún dos fósiles guía máis característico coa súa era xeolóxica 100% 20%

60%

40%

B2.5 B2.5 B2.5.1. CMCCT,CCL

Interpreta e describe un corte xeolóxico, ordena os estratos, describe a secuencia de acontecementos xeolóxicos 70% 10%

100% X X

B2.5.2. CMCCT

Explica os principios fundamentais da xeocronoloxía relativa (de superposición de estratos, superposición de procesos e correlación 80% 20% 60%

40%

B2.6. B2.6.

B2.6.1 CAA

Explica a estrutura da Terra segundo o modelo xeoquímico e segundo o modelo xeodinámico, analiza os dous modelos e compáraos.

100% 50% 100%

X

B2.7. B2.7 B2.7.1. CAA,CSIEE

Explica os principios básicos da teoría da tectónica de placas e analiza os principais postulados que a sosteñen 100% 50% 100%

B2.8. B2.8.

B2.8.1 CAA

Identifica e explica distintas probas que apoian as hipóteses da deriva continental e da expansión do fondo oceánico

80% 10% 80%

20%

X

B2.9 B2.9

B2.9.1 CAA,CMCCT

Explica os mecanismos responsables da dinámica interna da Terra. Identifica e explica os movementos verticais e horizontais da litosfera e as causas que os provocan 100& 30% 100%

X

B2.9.2. CAA

Interpreta as consecuencias que teñen sobre o relevo os movementos das placas litosféricas 100% 50% 100%

X

B2.10 B2.10

B2.10.1 CMCCT

Explica os bordos converxentes: describe a orixe das cordilleiras, os arcos de illas e os oróxenos térmicos

100% 20% 100% X X

X

B2.11 B2.11.

B2.11.1. CAA,CCL

Describe os pregamentos identificando os seus elementos principais e clasificándoos en tipos.

80% 10% 80%

20%

X

Distingue tipos de deformacións fráxiles e complexas.Explica as diáclases e as fallas, identificando tipos básicos. 80% 10%

80%

20%

X X

Explica os cabalgamentos e os mantos de corremento 60% 5%

100%

X

B2.12 B2.12

B2.12.1 CAA

Explica a interacción entre a dinámica interna e a externa: a creación do relevo, o modelado e a destrución de placas

100% 50% 100%

X Describe o ciclo das rochas ao longo do proceso de formación e de destrución do

relevo. 100% 20% 100%

X


4.1.. B4.1.

B4.1.1 CAA/CMCCT/CSIEE

Expresa, integra e aplica as destrezas e as habilidades propias dos métodos científicos de forma

progresiva. 70% 5%

100%

X

X

56

Observa, elabora e interpreta gráficos, imaxes, planos e mapas, e extrae datos concluíntes deles, de forma eficaz, que analiza e contrasta conforme aos obxectivos, expresando as características e os elementos principais en cada caso. 70% 5%

100%

B4.2. B4.2.

B4.2.1. CAA,CCL,CMCCT

Localiza, selecciona, organiza e expón información adquirida en textos e imaxes para completar as súas actividades Valora a capacidade de comprobar os datos a través da observación, as ferramentas e o traballo científico 70% 5%

100% X X X

B4.3.. B4.3.

B4.3.1 CAA,CCL,CD,

Utiliza as TIC para buscar, organizar e expor información relacionada coas actividades que se

expoñen.

Localiza, selecciona, organiza e expón información dos medios dixitais sobre procesos e fenómenos 50% 5%

80% 20% X X X

B4.4. B4.4.

B4.4.1. CAA,CSC,CSIEE

Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas e ten iniciativa na toma de decisións Participa de forma activa e cooperativa nos traballos, nos debates, nas actividades e nas investigacións de grupo, mostrando actitudes de empatía, respecto e integración

40% 5%

80% 10% 10% X X

B4.5. B4.5.

B4.5.1

CCL,CSIEE,CD

Realiza proxectos de investigación científica de forma individual ou cooperativa Participa na realización dun vídeo sobre a tectónica de placas.

40% 10% 70% 10% 20% X

B4.5.2 CCL Expón o proxecto e os resultados de forma oral e/ou escrita e faino de maneira clara, ordenada e precisa.

50% 10%

X

Bloque 1. . A evolución da vida

1,2 3,4, 5

B1.1. B1.1. B1.1.1

CAA/CMCCT

Explica os postulados da teoría celular. Describe a célula e identifica as súas partes sinalando a súa función. Diferencia os tipos de células e identifica a orixe da célula eucariota. Identifica e describe a relación entre a morfoloxía e a función dos órganos celulares e diferenza entre células animais e vexetais. 100% 50% 100%

x

x

B1.1.2 CD,CAA

Describe o núcleo da célula, os seus compoñentes e a súa función.

Explica o significado das fases do ciclo celular 100% 50% 100%

x

B1.2. B1.2. B1.2.1. CCL,CAA

Describe o núcleo da célula, os seus compoñentes e a súa función.

Explica o significado das fases do ciclo celular 100% 50% 100%

B1.3. B1.3.

B1.3.1. CMCCT

Explica os cromosomas, diferencia tipos e clasifícaos.

Identifica e diferencia as partes dun cromosoma determinando o seu significado biolóxico 80% 10% 60%

40%

x

x

B1.4. B1.4.

B1.4.1. CMCCT,CAA

Explica a división celular.

Identifica as fases da mitose e valora a súa importancia biolóxica.

Describe os acontecementos que teñen lugar en cada unha das etapas da meiose.

Relaciona a meiose coa variabilidade xenética 100% 50% 100%

x

x B1.5. B1.5 B1.5.1. CAA,CSIEE Describe a función, a composición química e a estrutura do ADN e o ARN 100% 15% 100% X

B1.6 B1.6

B1.6.1 CAA

Describe o mecanismo da replicación 80% 30% 100% X x

Relaciona o xene, a proteína e o carácter 80% 15% 100%

X

B1.7 B1.7 B1.7.1 CAA,CSIEE Describe o proceso de transcrición e tradución do ADN e manexa o código xenético 100% 30% 100% X

B1.8 B1.8 B1.8.1. CMCCT,CAA Define o concepto de mutación e clasifica as mutacións en función de diferentes criterios

80% 10% 80%

20%

B1.9 B1.9

B1.9.1 CCEC.CAA,CMCCT

Describe o método utilizado por Mendel nas súas investigacións e explica conceptos básicos da xenética mendeliana. Interpreta as leis de Mendel en relación aos conceptos da xenética moderna. Describe e interpreta o principio da uniformidade, da segregación, e da segregación independente. Aplica as leis de Mendel na resolución de problemas sinxelos. Realiza un cruzamento proba. Resolve un problema con dous caracteres 1000% 10% 40% 20% 40% X x

B1.10 B1.10. B1.10.1. CAA,CSIEE

Describe a teoría cromosómica da herdanza. Identifica a herdanza de caracteres na especie humana. Describe a herdanza do sexo e a ligada a el 80% 10% 50%

50%

50&

x

x

B1.11 B1.11 B1.11.1 CSC,CCEC

Identifica, clasifica e describe trastornos de orixe xenética. Resolve problemas sobre a herdanza ligada ao cromosoma X. Manifesta actitudes de cooperación, empatía, respecto e solidariedade cara ás 80% 10% 50% 50%

x x

57

persoas con algunha lesión, dificultade, trastorno ou enfermidade

B1.12 B1.12

B1.12.1 CMCCT

Describe técnicas para diagnosticar trastornos xenéticos Explica os conceptos de biotecnoloxía e enxeñaría xenética. Identifica e describe as ferramentas e os pasos dun proxecto sinxelo de enxeñaría xenética. Explica a función da PCR e algunhas das súas utilidades 60% 10%

40% 20% 40%

x

x

B1.13. B1.13.

B1.13.1. CSIEE,CAA,CCL

Explica a clonación e as súas aplicacións. Define as células nai e valora a súa importancia no medicamento 60% 5% 40% 60%

X

B1.14. B1.14. B1.14.1. CCEC,CMCCT

Explica a clonación e as súas aplicacións. Define as células nai e valora a súa importancia no medicamento. 40% 5% 40% 60% x x

B1.15. B1.15.

B1.15.1. CSC

Describe as aplicacións da biotecnoloxía moderna en diversos campos: medicamento, medio ambiente, agricultura e gandaría. Interpreta criticamente as consecuencias dos avances actuais no campo da biotecnoloxía 50% 5% 40% 60% x x

B1.16. B1.16

B1.16.1 CMCCT,CAA

Valora a importancia dos experimentos contra a xeración espontánea. Explica os enfoques teóricos actuais sobre a orixe da vida e as ideas precursoras do evolucionismo. Identifica e explica os principios das teorías de Lamarck e de Darwin establecendo paralelismos, comparacións e relacións entre elas. 80%

5% 100%

X X

B1.17. B1.17

B1.17.1.

Describe os factores responsables da variabilidade nunha poboación. Describe e clasifica tipos de mutacións. Identifica e explica os principais mecanismos evolutivos determinando os tipos de probas que os argumentan: anatómicas, bioxeográficas, paleontolóxicas e bioquímicas. Explica a adaptación e a especiación. Explica e compara modelos teóricos evolutivos actuais: teoría sintética, neutralista, do equilibrio puntuado e simbioxénese 80% X x

B1.18. B1.18. B1.18.1 CAA

Describe a función, os compoñentes e as características das árbores filoxenéticas.

Observa, interpreta, elabora e explica árbores filoxenéticas, incluíndo a humana 60%

10%

60% 40% X x

B1.19. B1.19.

B1.19.1 CCL,CMCCT

Explica a hominización, identifica e expón as adquisicións fundamentais dos homínidos bípedos e describe a complexidade da evolución dos humanos modernos.

Identifica as principais especies de homínidos bípedos da península ibérica

50% 5%

60% 40% X x

Bloque 3. Ecoloxía e medio ambiente

B3.1. B3.1.

B3.1.1 CD,CMCCT, Explica o concepto de ecosistema e os seus compoñentes definindo o biótopo e a biocenose.

100% 25% 100% X

B3.1.2.. CMCCT

Identifica o biótopo e a biocenose dun ecosistema dado determinando os factores abióticos e bióticos. Define a ecosfera, os ecotóns (ou límites entre ecosistemas) e os biomas. Diferenza e describe medios terrestres e acuáticos, e describe factores e características xerais das relacións entre os seres vivos e o medio físico

X X

B3.2. B3.2.

B3.2.1 CCL

Describe os procesos que rexen a dinámica dos ecosistemas e identifica os niveis

tróficos dun ecosistema dado.

Identifica e explica os tipos de pirámides tróficas (de números, de biomasa e de enerxía

100%

10% 100%

X X

B3.3. B3.3.

B3.3.1. CD, CMCCT

Define o concepto de hábitat e nicho ecolóxico. Explica características xerais da evolución dos ecosistemas e define a sucesión ecolóxica achegando exemplos. Explica a influencia dos factores abióticos sobre os ecosistemas e identifica as principais adaptacións dos organismos ao medio. Identifica e describe os límites de tolerancia e os factores limitantes, e diferencia organismos eurioicos e estenoicos

100% 20% 100%

X X

B3.4.

B3.4. B3.4.1. CAA, CMCCT,CSC Identifica e describe tipos de relacións bióticas: intraespecíficas e interespecíficas

100% 10% 100% X X

B3.5. B3.5. B3.5.1. CSC,CCEC

Identifica e explica os tipos de pirámides tróficas (de números, de biomasa e de enerxía). X X

B3.6 B3.6. B3.6.1. CCA,CMCCT Explica o fluxo de enerxía e o ciclo da materia nun ecosistema. 100% 25% 100% X X

B3.7. B3.7. B3.7.1. CAA, CMCCT Explica e describe os ciclos bioxeoquímicos nos ecosistemas 80% 5%

60% 40% X X

58

B3.8. B3.8. B3.8.1. CMCCT

Valora e refire a necesidade de manter o equilibrio natural dos ecosistemas para protexer a diversidade e a sustentabilidade da vida. Expresa a relevancia das relacións de interdependencia entre os seres vivos e expón reflexións sobre os efectos adversos da acción humana sobre os ecosistemas. Localiza, selecciona, organiza e expón información sobre a chuvia ácida

60% 10%

60% 40% X X

B3.8.2. CMCCT,CAA,CCL

Mostra condutas de respecto, responsabilidade e coidado cara ao contorno natural.

Valora as ferramentas e as técnicas de observación e estudo científico que contribúen a comprender o contorno e protexer a diversidade e a sustentabilidade da vida

80% 10%

60%

40%

B3.9. B3.9.

B3.9.1. CAA, CMCCT Diferencia tipos de residuos. Describe como se realiza a xestión de residuos e explica a regra dos tres erres.

40% 5%

60% 40% X X

B3.10. B3.10.

B3.10.1 CMCCT

Explica vantaxes da reciclaxe e identifica, describe e aplica formas adecuadas de separación de residuos sólidos.

Describe e asume actitudes de responsabilidade no uso e consumo dos recursos tecnolóxicos explicando a reciclaxe deste tipo de produtos

50% 5%

80% 20% X X

B3.11. B3.11.

B3.11.1. CSC,CCEC

Explica os recursos renovables e non renovables identificando tipos. Identifica fontes de enerxía renovables, explica as súas características e clasifica tipos argumentando vantaxes nas súas formas de uso.

90% 10% 100%

LENDA TRANSVERSAIS

59

CONTIDOS MÍNIMOS

Identificar as principais placas litosféricas e a súa relación coa xeodinámica interna e externa do planeta.

Describir fenómenos importantes relacionados coa historia xeolóxica da Terra.

Manexar a escala do tempo e os sucesos máis importantes.

Recoñecer algúns fósiles guía das eras xeolóxicas, nomeándoos e datándoos na era correspondente

Proceso da división celular explicando as diferenzas no mecanismo e finalidade da mitose e da meiose

Mecanismos básicos da herdanza, e a resolución de problemas sinxelos de transmisión de carácteres hereditarios, incidindo en xenética humana.

Identifica-los ácidos nucleicos a súa composición e a súa estrutura.

Coñecer o significado do ADN e dos cromosomas na herdanza e na reprodución.

Características fundamentais da duplicación de ADN.

Xenética molecular no desenrolo da sociedade.

Utilizar o código xenético para resolver cuestións sinxelas relacionadas coa síntese de proteínas

A biotecnoloxía coa aplicación dos organismos e dos procesos biolóxicos á industria, a medicina,etc,

Principais teorías evolucionistas. Concepto de mutación

Relación entre os distintos compoñentes dun ecosistema e a influencia da especie humana no desequilibrio dos ecosistemas.

Interpretar pirámides ecolóxicas e situar organismos no nivel trófico que lles corresponda

Clasifica-los principais contaminantes atmosféricos e os seus efectos

Aplicar pautas de comportamento que permitan afronta-lo cambio climático actual

.

60

Cultura Científica 4º de ESO

9.1.INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN

A materia de Cultura Científica contribúe a que o alumnado avalíe enunciados relacionados con estas cuestións e tome decisións fundamentadas en probas de carácter científico, diferenciándoas das crenzas e das opinións. En definitiva, trátase de que os cidadáns e as cidadás sexan competentes para tomar decisións baseadas no coñecemento científico, nun marco democrático de participación cidadá, desenvolvendo deste xeito a competencia social e cívica.

Un dos aspectos básicos da competencia científica é a capacidade de utilizar probas e argumentar en relación a cuestións de carácter científico, e tomar decisións baseadas en probas. A materia de Cultura Científica debe contribuír a isto, a través dunha metodoloxía que enfronte o alumnado ao reto de utilizar probas e argumentar nun contexto real e mediante o diálogo entre iguais. O traballo cooperativo e colaborativo, a formulación de tarefas en contextos reais e o traballo experimental deben, xa que logo, formar parte do desenvolvemento curricular na aula.

Partindo do enfoque competencial do currículo, a materia de Cultura Científica servirá para o desenvolvemento das competencias lingüística e dixital, a través da realización de tarefas grupais que supoñan compilar e organizar información, expola de xeito oral e escrito, elaborar presentacións, defender as opinións propias en debates e outras situacións de aula.

A materia tamén contribuirá ao desenvolvemento das competencias de aprender a aprender, e de sentido de iniciativa e espírito emprendedor, a través dunha metodoloxía que promova situacións de aula que fomenten a responsabilidade do alumnado no proceso de aprendizaxe, a avaliación e a autoavaliación, a autocrítica e a promoción da iniciativa do alumnado para que sexa o protagonista do proceso.

CURSO 4º ESO

ASIGNATURA Cultura Científica

PROFESORA ANA BELÉN GODOY VÁZQUEZ

LIBRO DE

TEXTO

Título CULTURA CIENTÍFICA

Autor MIGUEL ÁNGEL MADRID, IGNACIO MELÉNDEZ HEVIA E OUTROS

Editorial SANTILLANA ISB

N 9788468011868

Data Autoriz. 2015 Galego XCastelán

61

Outra razón do interese da materia de Cultura Científica é a importancia do coñecemento e da utilización do método científico, útil non só no ámbito da investigación, senón en xeral en todas as disciplinas e actividades. Ademais, o fomento de vocacións científicas é outra das dimensións ás que esta materia debe contribuír. Por tanto, requírese que a sociedade adquira unha cultura científica básica que lle permita entender o mundo actual e ser quen de tomar decisións baseadas no coñecemento científico en distintos contextos; é dicir, conseguir a alfabetización científica da cidadanía.

Neste curso de ESO, a materia de Cultura Científica establece a base de coñecemento científico sobre temas xerais como o universo, os avances tecnolóxicos, a saúde, a calidade de vida e a contribución do coñecemento dos materiais aos avances da humanidade.

A área de Cultura científica artéllase en cinco bloques:

Bloque 1. Procedementos de traballo. Bloque 2. O Universo Bloque 3. Avances tecnolóxicos,implicación sociais e ambientais Bloque 4. Calidade de vida. Bloque 5. A humanidade e o uso dos materiais

62

9.2.

AVALIACIÓNS UNIDADES DIDÁCTICAS TEMPORALIZACIÓN PROBAS

TEMA BLOQUE CONTIDO MES Nº SESIÓNS AVALIACIÓN

1ª

B1 BLOQUE 1 Procedementos de traballo

1

B1.1 A comunicación en ciencia e tecnoloxía. O artigo científico

O NÚMERO DE SESIÓNS É

APROXIMADO, XA QUE DEBERÁ

ADAPTARSE ÁS NECESIDADES

DE CADA GRUPO, AOS IMPREVISTOS QUE XURDAN,

ETC.

SETEMBRO - OUTUBRO

TODO O CURSO

TODO O CURSO B1.1 Fontes de divulgación científica. Elaboración e presentación de informes utilizando medios diversos.

B1.2 Ciencia, tecnoloxía e sociedade. Perspectiva histórica 6

X

BLOQUE 2. O Universo

2

B2.1 Orixe do universo: o Sistema Solar, a Terra, a vida e a evolución. Teorías científicas fronte a opinións

e crenzas perspectiva histórica. 4

B2.2 Orixe, formación e estrutura do Universo. TODO O CURSO

TODO O CURSO B2.3 O Sistema Solar: formación e estrutura

BLOQUE 3. Avances tecnolóxicos, implicacións sociais e ambientais

3

B3.1 Ambiente, tecnoloxía e sociedade. O crecemento da poboación humana e os problemas

ambientais. Sustentabilidade e protección ambiental.

NOVEMBRO -

DECEMBRO

2

X B3.2 Principais problemas ambientais: causas, consecuencias e posibles solucións. 2

B3.3 Estudo de problemas ambientais do contorno próximo. Elaboración de informes e presentación de

conclusións. 1

B3.4 Xestión enerxética sustentable. 7

2ª

BLOQUE 4. Calidade de vida

DEC - FEB

4

X

4

B4.1 Saúde e doenza. Importancia da ciencia na mellora da saúde ao longo da historia. 8

B4.2 Doenzas máis frecuentes: causas, síntomas, medidas preventivas e tratamentos. 4

B4.3 Uso responsable dos medicamentos máis comúns.

B4.4 Substancias aditivas: tabaco, alcol e outras drogas. Problemas asociados.

FEB - MARZ 6

X

B4.5 Hábitos de vida saudables e non saudables. Alimentación saudable. 3

3ª

BLOQUE 5. A humanidade e o uso dos materiais

MARZO – ABRIL

3

X 5

B5.1 Desenvolvemento da humanidade e uso dos materiais 1

B5.2 Procesos de obtención de materiais 3

B5.3 Residuos como recurso: reducir, reutilizar e reciclar 1

B5.4 .Novos materiais. Aplicacións actuais e perspectivas de futuro en distintos campos. A nanotecnoloxía

1

63

9.3.-RELACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES DA MATERIA QUE FORMAN PARTE DOS PERFÍS COMPETENCIAIS


B1.1.1. Analiza un texto científico, valorando de forma crítica o seu contido. CAA/ CCL

B1.1.2. Presenta información sobre un tema tras realizar unha procura guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como internet.

CCL / CD / CAA

B1.2.1. Analiza o papel da investigación científica como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. CAA / CCEC

B1.3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análises das consecuencias sociais, e defende en público as súas conclusións.

CCL / CD / CAA / CSIEE

B2.1.1. Describe as teorías acerca da orixe, a evolución e o final do Universo, e establece os argumentos que as sustentan. CMCCT

B2.2.1. Recoñece a teoría do Big Bang como explicación á orixe do Universo. CMCCT

B2.2.2. Sinala os acontecementos científicos que foron fundamentais para o coñecemento actual do Universo. CMCCT

B2.3.1. Establece a organización do Universo coñecido, e sitúa nel o sistema solar. CMCCT

B2.3.2. Determina, coa axuda de exemplos, os aspectos máis salientables da Vía Láctea. CMCCT

B2.3.3. Xustifica a existencia da materia escura para explicar a estrutura do Universo. CMCCT

B2.4.1. Argumenta a existencia dos buratos negros e describe as súas principais características. CMCCT

B2.5.1. Coñece as fases da evolución estelar e describe en cal delas atopar o noso Sol. CMCCT

B2.6.1. Explica a formación do Sistema Solar e describe a súa estrutura e as súas características principais. CMCCT

B2.7.1. Indica as condicións que debe cumprir un planeta para que poida albergar vida. CAA / CMCCT

B3.1.1. Relaciona os principais problemas ambientais coas súas causas, e establece as súas consecuencias. CMCCT

B3.1.2. Procura e describe solucións aplicables para resolver os principais problemas ambientais. CCL / CAA / CSIEE

B3.2.1. Coñece e analiza as implicacións ambientais dos principais tratados e dos protocolos internacionais sobre a protección ambientais. CSC

B3.3.1. Recoñece os efectos do cambio climático, establece as súas causas e propón medidas concretas e aplicables, a nivel global e individual, para o reducir.

CSIEE

B3.3.2. Valora e describe os impactos da sobreexplotación dos recursos naturais, a contaminación, a desertización, os tratamentos de residuos e a perda de biodiversidade, e propón solucións e actitudes persoais e colectivas para os paliar.

CMCCT / CSIEE

B3.4.1. Extrae e interpreta a información en diferentes tipos de representacións gráficas, elaborando informes e establecendo conclusións. CCL / CSIEE

B3.5.1. Establece as vantaxes e inconvenientes das diferentes fontes de enerxía, tanto renovables como non renovables. CSC

B3.6.1. Describe procedementos para a obtención de hidróxeno como futuro vector enerxético. CMCCT

B3.6.2. Explica o principio de funcionamento da pila de combustible, suscitando as súas posibles aplicacións tecnolóxicas e destacando as vantaxes que ofrece fronte aos sistemas actuais.

CSC

B4.1.1. Comprende a definición da saúde que dá a Organización Mundial da Saúde (OMS). CMCCT

B4.2.1. Determina o carácter infeccioso dunha doenza atendendo ás súas causas e aos seus efectos. CMCCT

64

B4.2.2. Describe as características dos microorganismos causantes de doenzas infectocontaxiosas. CCL

B4.2.3. Coñece e enumera as doenzas infecciosas máis importantes producidas por bacterias, virus, protozoos e fungos, identifica os posibles medios de contaxio, e describe as etapas xerais do seu desenvolvemento e os posibles tratamentos.

CMCCT

B4.2.4. Identifica os mecanismos de defensa que posúe o organismo humano, e xustifica a súa función. CMCCT

B4.2.5. Interpreta nos prospectos dos medicamentos informacións relativas a posoloxía, indicacións e efectos adversos dos medicamentos de uso máis común no día a día.

CCL

B4.3.1. Identifica os feitos históricos máis salientables no avance da prevención, a detección e o tratamento das doenzas. CCEC

B4.3.2. Recoñece a importancia que a descuberta da penicilina tivo na loita contra as infeccións bacterianas, a súa repercusión social e o perigo de crear resistencias aos fármacos.

CCEC

B4.3.3. Explica como actúa unha vacina e xustifica a importancia da vacinación como medio de inmunización masiva ante determinadas doenzas.

CMCCT

B4.4.1. Analiza as causas, os efectos e os tratamentos do cancro, da diabete, das doenzas cardiovasculares e das doenzas mentais. CMCCT

B4.4.2. Valora a importancia da loita contra o cancro e establece as principais liñas de actuación para previr a doenza. CSC

B4.5.1. Xustifica os principais efectos que sobre o organismo teñen os diferentes tipos de drogas e o perigo asociado ao seu consumo. CMCCT

B4.6.1. Recoñece estilos de vida que contribúan á extensión de determinadas doenzas (cancro, doenzas cardiovasculares e mentais, etc.). CSC

B4.6.2. Establece a relación entre alimentación e saúde, e describe o que se considera unha dieta sa. CMCCT

B5.1.1. Relaciona o progreso humano coa descuberta das propiedades de certos materiais que permiten a súa transformación e aplicacións tecnolóxicas.

CCEC

B5.1.2. Analiza a relación dos conflitos entre pobos como consecuencia da explotación dos recursos naturais para obter produtos de alto valor engadido e/ou materiais de uso tecnolóxico.

CSC

B5.2.1. Describe procesos de obtención de materiais, valorando o seu custo económico e ambiental, e a conveniencia da súa reciclaxe. CSC

B5.2.2. Valora e describe o problema ambiental e social dos vertidos tóxicos. CSC

B5.2.3. Recoñece os efectos da corrosión sobre os metais, o custo económico que supón e os métodos para protexelos. CMCCT

B5.2.4. Xustifica a necesidade do aforro, a reutilización e a reciclaxe de materiais en termos económicos e ambientais. CSC CD / CCEC B5.3.1. Define o concepto de nanotecnoloxía e describe as súas aplicacións presentes campos.

65

LENDA COMPETENCIAS LENDA TRANSVERSAIS CCL Comunicación lingüística. CL Comprensión lectora.

CMCCT Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. EOE Expresión oral e escrita.

CD Competencia dixital. CA Comunicación audiovisual.

CAA Competencia aprender a aprender. TIC Tecnoloxías da información e da comunicación.

CSC Competencias sociais e cívicas. EMP Emprendemento.

CSIEE Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. EC Educación cívica.

CCEC Conciencia e expresións culturais. PV Prevención da violencia.

EV Educación e seguridade viaria.

9.4. RELACIÓN ENTRE OS ASPECTOS CURRICULARES PARA CADA UNIDADE

Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais

UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias

Clave Indicadores de Logro

Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.

Instrumentos Elementos transversais

Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.

aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV

1

B1.1 B1.1 CCIB1.1.1 CCL/CSC Analiza un texto científico y valora de forma crítica su contenido.

20% 10%

80 90%

10% X X X X

B1.2

B1.2 CCIB1.2.1

CCL/CMCCT/CD/CAA/

CSC

Realiza proyectos de investigación científica de forma individual o cooperativa, extrayendo información de diversas fuentes, siguiendo las fases de identificación del objetivo, planificación y elaboración.

20% 10%

90%

10% X X X X

2

B1.1 B1.1 CCIB1.1.1 CCL/CSC Analiza un texto científico y valora de forma crítica su contenido. 20% 10% 90% 10% X X X X

B1.2 B1.2 CCIB1.2.1 CCL/CMCCT/CD/CAA/

CSC


20% 10% 90% 10% X X X X

3



CSC


20% 10% 90% 10% X X X X


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


4

B1.1 B1.1 CCIB1.1.1 CCL/CSC Analiza un texto científico y valora de forma crítica su contenido.

20% 10%

80 90%

10% X X X X

B1.2

B1.2 CCIB1.2.1

CCL/CMCCT/CD/CAA/

CSC


20% 10%

90%

10% X X X X

5



CSC


20% 10% 90% 10% X X X X

66

BLOQUE 3. Avances tecnolóxicos, implicacións sociais e ambientais

UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

Estándar

Competencias

clave Indicadores de Logro

Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific

.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


3

B3.1 B3.1 CCIB3.1.1

CCL/CMCCT/CAA/

CSC/CD

Establece la relación entre los principales problemas ambientales y las causas que los provocan. Determina sus consecuencias

70% 20% 80%

10%

10% X X

CCIB3.1.2 CMCCT/CCL/CSC Propone soluciones para resolver los principales problemas medioambientales 50% 10% 80% 10% 10% X X

B3.2 B3.2. CCIB3.2.1 CCL/CMCCT/CAA/

CSC/CD Es consciente de los efectos del cambio climático y establece sus causas 80% 25% 80% 10% 10% X X

B3.3 B3.3.

CCIB3.3.1 CCL/CMCCT/CSC Interpreta de forma correcta información presentada en tablas y gráficos y es capaz de

establecer sus conclusiones 50% 10% 80% 10% 10% X X

CCIB3.3.2. CCL/CMCCT/CSC

Explica los impactos de la sobreexplotación de los recursos naturales, contaminación,

desertización, tratamientos de residuos, pérdida de biodiversidad. Busca y propone soluciones

de forma individual y colectiva

70% 20% 80% 10% 10% X X

B

3.4.

B3.4. CCIB3.4.1 CCL/CMCCT/CSC

Explica las ventajas e inconvenientes que tiene la utilización de las diferentes fuentes de energía renovables y no renovables

50% 10% 80% 10% 10% X X

B3.5. B3.5. CCIB3.5.1 CCL/CMCCT/CSC Explica algunos de los procedimientos existentes para la obtención de hidrógeno 80% 25% 80% 10% 10% X X

B3.6. B3.6.

CCIB3.5.1. CCL/CMCCT/CSC Explica el principio de funcionamiento de la pila de combustible, destacando sus ventajas y

exponiendo sus posibles aplicaciones tecnológicas. 50% 10% 80% 10% 10% X X

CCIB3.5.2. CCL/CMCCT/CSC

Conoce el contenido de algunos de los principales tratados y protocolos internacionales sobre la

protección del medioambiente.

50% 10% 80% 10% 10% X X

67


BLOQUE 2. O Universo

UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

Estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific

.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


1

B2.1 B2.1 CCIB2.1.1 CMCCT/CD/CAA/

CSC/CCL

Identifica y explica en qué consisten las diferentes teorías científicas del universo. 60% 20% 80%

10%

10% X X

B2.2 B2.2 CCIB2.2.1 CCL/CSC Explica la formación de las primeras estrellas y de las galaxias a través de la teoría del big bang. 60% 20% 80%·

10%

10% X X

B2.3 B2.3

CCIB2.3.1 CCL/CMCCT/CAA/

CSC

Describe la organización del universo en estrellas, galaxias y nebulosas. 70% 20% 80%

10%

10%· X X

CCIB2.3.2. CCL/CMCCT Reconoce características de la Vía Láctea y su situación respecto al universo. 70% 20% 80%

10%

10% X X

CCIB2.3.3. CCL/CSC Identifica la materia oscura y reconoce su importancia para explicar la estructura del universo. 70% 20% 80%

10%

10% X X

2

B2.4 B2.4 CCIB2.4.1 CCL/CSC/ CMCCT

Describe los agujeros negros y reconoce su representación gráfica de acuerdo con la concepción de la gravedad de Einstein.

80% 30% 80% 10% 10% X X

B2.5 B2.5. CCIB2.5.1 CMCCT/CCL/CAA Identifica la fase de la evolución estelar en que se encuentra el Sol 80% 30% 80% 10% 10% X X

B2.6 B2.6 CCIB2.6.1 CCL/CSC/CMCCT Describe la formación del Sistema Solar, su estructura y principales características 80% 30% 80% 10% 10% X X

B2.7. B2.7. CCIB2.7.1 CCL/CMCCT/CAA/

CSC Explica las condiciones necesarias para que un planeta pueda albergar vida 70% 20% 80% 10% 10% X X

68


Bloque 4. Calidade de vida U

D

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


4

B4.1

B4.1 CCIB4.1.1 CCL/CMCCT

Establece si una enfermedad es de carácter infeccioso o no

20% 10%

90%

20% X X X X

B4.2 B4.2

CCIB4.2.1 CCL Explica el carácter infeccioso de una enfermedad según sus causas y efectos 80% 30% 80% 80 20% X X

CCIB4.2.2 CMCCT Explica las características de los microorganismos que provocan las enfermedades infectocontagiosas. 80% 30% 80%

20% X X X X X

CCIB4.2.3 CCL Explica los medios de contagio y etapas de desarrollo de las principales enfermedades infecciosas provocadas por bacterias, virus, protozoos y hongos. 80% 30% 80%

20% X X X X X

CCIB4.2.4

CMCCT

Explica qué mecanismos de defensa tiene nuestro organismo y la función que desempeñan

80% 30% 80%

20% X X X X

CCIB4.2.5 CCL Diferenciar los tipos de enfermedades más frecuentes, identificando algunos indicadores, causas y tratamientos más comunes

80% 30% 80%

20% X X X X X

5

B4.3 B4.3

CCIB4.3.1 CCEC

Reconoce los hechos históricos más relevantes en el avance de la prevención,

detección y tratamiento de las enfermedades. 80% 20% 80% 10% 10% X X X

X

CCIB4.3.2 CCEC Entiende la importancia del descubrimiento de la penicilina en la historia de la

medicina. 80% 20% 80% 10% 10% X X

CCIB4.3.3 CMCCT Explica cómo actúa una vacuna y es consciente de la importancia de la

vacunacicomo medio de inmunización masiva ante determinadas enfermedades. 80% 20% 80% 10% 10% X X

B4.4 B4.4 CCIB4.4.1 CMCCT

Estudia las causas, efectos y tratamientos del cáncer, diabetes, enfermedades cardiovasculares y enfermedades mentales

80% 20% 80% 10% 10% X X X X

X

CCIB4.4.2 CSC Es consciente de la importancia de la lucha contra el cáncer y de las principales medidas de actuación para prevenir la enfermedad

80% 20% 80% 10% 10% X

B4.5 B4.5 CCIB4.5.1 CMCCT Explica los efectos que producen sobre nuestro organismo los diferentes tipos de drogas, así como el peligro de consumirlas.

80% 20% 80% 10% 10% X X X

X

B4.6 B4.6

CCIB4.6.1

CSC

Es consciente de que ciertos estilos de vida influyen en la aparición de determinadas enfermedades como el cáncer, enfermedades cardiovasculares y mentales, etcétera 20% 10% 80% 10% 10% X X X

X

CCIB4.6.2. CMCCT

Relaciona alimentación y salud, explicando en qué consiste una dieta sana. 70% 20% 80% 10% 10% X X X

X

X


Bloque 5. A humanidade e o uso dos materiais

UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


4

B5.1

B5.1

CCIB5.1.1 CCES Establece la relación entre el progreso humano y el descubrimiento de materiales que le

permiten avanzar por sus utilidades y sus aplicaciones tecnológicas. 20% 10%

90%

20% X X X X

CCIB5.1.2 CSC Relaciona la explotación de los recursos naturales con la existencia de conflictos en las zonas

de extracción. 20% 10%

90%

20% X X X X

B5.2 B5.2

CCIB5.2.1 CSC Explica cómo se obtienen los diferentes materiales y valora su coste económico,

medioambiental y la conveniencia de su reciclaje. 80% 10% 80% 80 20% X X X X

CCIB5.2.2 CSC Es consciente del problema medioambiental y social de los vertidos tóxicos. 80% 30% 80%

20% X X X X

CCB5.2.3 CSC Reconoce los efectos de la corrosión sobre los metales, el coste económico que supone y los

métodos para protegerlos. 80% 30% 80%

20%

X X

CCIB5.2.4 CSC Entiende la necesidad que tenemos todos de ahorrar, reutilizar y reciclar los materiales desde el punto de vista económico y medioambiental

20% 30% 80%

20% X X

9.5.- CONCRECIÓN DOS OBXECTIVOS MÍNIMOS

Bloque 1.

– Obter, seleccionar e valorar informacions sobre distintos temas cientificos e tecnoloxicos da actualidade

– Analizar algunhas achegas cientifico-tecnoloxicas a diversos problemas que ten formulados a humanidade, e a importancia do contexto politico social na sua posta en practica, considerando as suas vantaxes e inconvenientes dende un punto de vista economico, ambiental e social.

– Valorar a contribucion da ciencia e da tecnoloxia a comprension e a resolucion dos problemas das persoas e da sua calidade de vida.

Bloque 2.

– Diferenciar as teorías acerca da orixe e a evolución do Universo

– Recoñecer a teoría do Big Bang

– Describir a organización do Universo e como se agrupan as estrelas e pos

planetas

– Distinguir as fases da evolución das estrelas

– Coñecer a formación do Sistema Solar

Bloque 3.

– Relacionar os principais problemas ambientais coas súas causas

– Recoñecer os efectos do cambio climático

– Describir os impactos da sobreexplotación dos recursos naturais e

contaminación

– Interpretar climogramas e índices de contaminación

– Coñecer diferentes fontes de enerxía renovables como non renovables

Bloque 4. – Comprender a definición da saúde

– Diferenciar os tipos de doenzas

– Describir as características dos microorganismos patóxenos

– Coñecer os mecanismos de defensa específicos que ten o organismo humano

– Diferenciar entre vacina e soro

Bloque 5. – Coñecer as diferentes propiedades de certos materiais que permiten a súa

transformación e aplicacións tecnolóxicas

– Coñecer os principais métodos de obtención de materias primas e as súas

posibles repercusión sociais e ambientais

70

– Definir o concepto de nanotecnoloxía e describir as súas aplicación presentes e

futuras en diferentes campos

9.6.- METODOLOXÍA QUE REQUIRE A MATERIA

O carácter multidisciplinar de moitas das competencias require unha

coordinación de actuacións docentes onde o traballo en equipo debe ser unha

constante.

No currículo haberá competencias clave fundamentais e outras que non o serán tanto para que cada alumno poida desenvolver ao máximo as súas potencialidades a partir dos Estándares de aprendizaxe propios de cada área ou materia.

Se buscarán situacións próximas aos alumnos para que estes poidan aplicar en diferentes contextos os contidos dos catro saberes que forman cada unha das competencias (saber, saber facer, saber ser e saber estar). Así mesmo, creará contextos e situacións que representen retos para os alumnos; que os inviten a cuestionarse os seus saberes actuais; que os obriguen ampliar a súa perspectiva e a contrastar os seus pareceres cos dos seus compañeiros, a xustificar e a interpretar con rigor, etc.

Para traballar as competencias clave relacionadas co dominio emocional e as habilidades sociais terán un especial protagonismo as actividades de planificación e execución de tarefas en grupo que favorezan o diálogo, a escoita, a cooperación e a confrontación de opinións.

A forma de avaliar o nivel de competencia alcanzado será a través da aplicación dos coñecementos e as habilidades traballadas. Agora ben, as competencias supoñen un dominio completo da actividade en cuestión; non son só habilidades, aínda que estas sempre estean presentes. Polo tanto, ademais das habilidades, teranse en conta tamén as actitudes e os elementos cognitivos.

Intentarase seguir unhas pautas de acción conxunta entre o profesor e o alumnado:

Presentar os contidos de traballo e estudo coa axuda de documentais,

transparencias,animacións, practicas de laboratorio, etc. para complementar a exposición docente de xeito motivador.

Suxerir a formulación de observacións, preguntas e outras reaccións dos alumnos ao abordar o tema para que a introdución se faga coa súa participación

71

Propor actividades prácticas que lle sitúen fronte ao desenvolvemento do

método científico, proporcionándolle métodos de traballo en equipo e axudándolle a enfrontarse co traballo / método científico que lle motive para o estudo

Indicarlles que fagan unha lectura previa dalgún texto seleccionado coa intención de comprobar o grao de comprensión que teñen sen outro tipo de axuda inicial

Explicación fraccionada do tema segundo nos interese

Utilización de fichas de apoio ao tema elaboradas por nós

Realización das actividades propostas no libro de texto

Realización de traballos documentais de investigación como material de reforzo

dos contidos

Exposición dos traballos realizados

Proxección de vídeos e materiais documentais relacionados cos temas a tratar.

Efectuar visitas o medio natural, industrial ou doutro tipo e interese coa finalidade de observar e comprobar directamente elementos que son, foron ou serán, obxecto de estudo.

Atender as dificultades individuais ou xerais que poidan xurdir, con novas explicacións,precisións, exemplos, ilustracións ou con outros recursos materiais ao noso alcance

Favorecer a súa creatividade ante preguntas de resposta libre e coa elaboración de informes nos que ideen a solución de problemas relacionados con eles ou doutro ámbito coñecido.

Esixir a consulta de información sobre datos, vocabulario, feitos etc... en

bibliotecas, na prensa,revistas, medios informáticos.... para que asuman a iniciativa propia de documentarse

Controlar o aproveitamento das sesións de vídeo, experimentación, etc., coa intención de que a realización deste tipo de actividades enriqueza o proceso da aprendizaxe diaria na aula.

Agrupalos para a realización de traballos en equipo sobre contidos do libro ou doutro tipo e fonte para o reparto de funcións, compromiso, coordinación, etc., e para a súa sociabilidade

72

Actividades iniciais e de diagnóstico: Para iniciar o desenvolvemento da Unidade planificamos as actividades de coñecementos previos que inclúen a revisión de contidos e o nivel de adquisición de competencias básicas que ten o alumnado. Para iso utilizarase:

Cuestionario escrito de razoamento a editorial S.M tenos para cada bloque de contidos

Tratamento e interpretación de mapas, gráficas, informes científicos Información interactiva “ao día”de librosvivos.net da editorial S.M Debate en grupos reducidos sobre un problema inicial relacionado coa unidade,

expoñendo posteriormente as conclusións obtida Debate en grupos reducidos sobre un problema inicial relacionado coa

unidade, expoñendo posteriormente as conclusións obtida

9.7.- CRITERIOS SOBRE: AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO

9.7.1.Avaliación inicial: Realizarase unha avaliación inicial na primeira quincena do curso cos seguintes

criterios.

Indica se as seguintes afirmacións son verdadeiras ou falsas e corrixe os erros [1 punto].

Relaciona os termos seguintes construindo unha frase con sentido (1punto)

Identifica os elementos dun debuxo, por ejemplo as partes dunha flor (1punto)

Completa os Mapas conceptuais (1 punto)

Escribe catro lineas sobre un concepto xa tratado, valorarase a ortografía, puntuación etc (2puntos)

A partir dun pequeño texto, extraer, ideas principias, (poñer título, opinión, etc) (3 puntos

Completar esquemas o debuxos (1 punto)

73

O resultado da avaliación inicial non será tida en conta á hora de avaliar ao alumno no presente curso, servirá para que o docente adapte o nivel dos contidos a impartir e propoña, medidas de reforzo, sexan programas específicos de apoio ou adaptaciónscurricular

9.7.2.-Avaliación continua:

A avaliación dos contidos efectuarase mediante a observación sistemática do traballo do alumno na clase, sendo instrumentos axeitados para iso tanto a realización das actividades de comprobación de coñecementos, empregando os estándares de aprendizaxe cos referidos niveis dos indicadores de logro de cada un dos contidos en que se organizou a unidade (exames escritos cun número variables de preguntas), como as finais de síntese da unidade, así coma exposicións orais e traballos escritos, nas que o alumno deberá demostrar tanto o dominio de conceptos coma o de destrezas básicas da área en cuestión

74

9.7.3.Cualificación: Probas escritas:

.

Un 80% corresponderá á valoración das probas escritas No caso de que se realicen varias probas escritas a nota final será a media aritmética da puntuación acadada en cada unha delas. Para a realización da mesma requerirase ter un mímimo dun 3,5 puntos en cada de exame. Con valores inferiores a éste non se realizará nota media e a avaliación estará suspesa

Cada exame engloba os seguintes aspectos:

Conceptos adquiridos ao longo da avalición: 50%

Exercicios de razoamento: 20%

Adquisición do vocabulario específico da materia tratada: 10%

Identificar ou completar unha imaxe ou saber interpretar un gráfico: 20%

Traballo na aula:

Un 20%: Corresponderá aos exercicios na clase xa que este é unha boa fonte de información para a avaliación do traballo que realizan o alumnado ao longo do curso. Puntuarán aspectos tales como:

Presentación de traballos

– Deberán axustarse ao que se pida en cada caso: índice, paxinación, maquetación, etc. a) É obrigatorio escribir a data e o enunciado dos exercicios (ou polo

menos, facer referencia ao que pide cada un deles). b) Todo exercicio debe empezar a contestarse facendo referencia ao que

se pregunta. c) Terase moi en conta: marxes, sangrados, signos de puntuación,

caligrafía e limpeza. d) Os traballos de lectura e investigación constarán dos seguintes

apartados:

Portada.

Índice.

Contido do traballo.

75

Anexos (onde se recolla a información manexada polo alumno para elaborar o traballo, subliñada e discriminada).

Bibliografía comentada.

Contraportada (folio en branco).

Vaise potenciar o uso das TIC, de maneira que o alumno será libre de entregar os traballos solicitados impresos, gravados en memoria externa ou a través do correo electrónico ou en espazos virtuais de colaboración ou almacenamento; iso si, sempre respectando as partes dun traballo, comentadas anteriormente, así como a data de entrega.

É imprescindible a entrega dos traballos propostos dentro do prazo previsto para aprobar o curso.

Se terá en conta os diferentes aspectos do proceso de aprendizaxe como

son:

Actitude positiva e interese polo traballo diario.

A dilixencia no desenvolvemento de actividades.

Coidado e respecto polo material didáctico e do laboratorio.

Interese por manter limpo e en condicións o seu lugar de traballo.

Respecto polos compañeiros e polo profesorado.

Si por algun motivo ( enfermedade, etc) o alumno non pode facer o exame o día fixado pola súa clase, o terá que facer o mesmo día que se incorpore de novo as súas clases O alumnado avaliado negativamente realizará unha proba escrita de recuperación desa materia.

Se ao final do curso soamente ten unha recuperación pendente, volverá a facer o exame desa avaliación.

Con máis dunha recuperación suspensa, examinarase en setembro de toda a materia. PROBAS DE SETEMBRO

Aqueles alumnos que non obtiveran unha avaliación positiva ao longo do curso realizaran unha proba no mes de setembro e basearase nos mínimos esixibles de cada

estándar de aprendizaxe sobre todos os contidos impartidos o longo do curso, con independencia dos bloques que houberan aprobado de forma parcial durante o mesmo

76

Na materia de Cultura Científica, o alumnado deberá enfrortarse ao reto de utilizar

probas e de argumentar nun contexto real e mediante o diálogo entre iguais. O traballo en grupo, a formulación de tarefas en contextos reais e o traballo experimental formarán parte esencial do desenvolvemento curricular na aula.

Por outra parte, partindo do enfoque competencial do currículo, a materia de Cultura Científica servirá para o desenvolvemento das competencias lingüística e dixital, a través da realización de tarefas en grupo que supoñen seleccionar e organizar información, expoñela de xeito oral e escrito, elaborar presentacións, defender as opinións propias en debates e outras situacións de aula.

Tendo en conta estas consideracións, en cada avaliación a cualificación será resultado dos aspectos que se reflicten na seguinte táboa:

INSTRUMENTO DE AVALIACIÓN

DESCRICIÓN

PONDERACIÓN

Proba específica aberta De composición

50% Proba específica obxectiva

Preguntas de resposta

curta

Interpretación gráficas,

debuxos, esquemas..

Preguntas tipo test

Preguntas de relacionar

conceptos

Mapas conceptuais

Rexistro de observación do

caderno/portfolio

Valoración mediante

rúbricas

50%

Análise do informe de prácticas

Análise de traballos individuais ou de

grupo

Rexistro de observación na

aula/laboratorio

Rexistro anedóctico

Listas de control

77

9.8.-PLANS DE TRABALLO PARA A SUPERACIÓN DA MATERIA PENDENTE

O tratamento dos alumnos con materias pendentes, realizarase tendo en conta os seguintes puntos:

Prestarase especial atención aos aspectos máis básicos e xerais da

materia.

Valorarase o rendemento no actual curso. Dado que a estes alumnos non sempre se lles pode facer un seguimento diario na clase, utilizarase con eles unha metodoloxía e pautas de avaliación adecuadas para a situación.

Basearase na elaboración dunhas actividades escritas, adecuadas para

poder alcanzar os criterios mínimos proposto na programación que serán entregadas pola profesora que lle da clase neste curso

As devanditas actividades presentarán, a grandes liñas, a seguinte

estruturación:

Exercicios de afianzamento e comprensión dos conceptos básicos da unidade didáctica, tales como cuestións de razoamento, relacionar conceptos novos con conceptos anteriores, exercicios de cálculo e manipulación de datos, elaboración e interpretación de gráficas, etc.

Actividades complementarias, tales como análises de textos, que poñan

a proba a lectura comprensiva do alumno

O alumnado poderá consultar dúbidas sobre as actividades escritas aos distintos profesores do departamento.

Utilizamos os seguintes criterios de cualificación

A realización das actividades (20%) serán entregadas a profesora antes do 15 de decembro

Unha proba escrita (80%) na que farase especial énfase nos conceptos que o alumno traballou nas actividades, realizarase a finais do mes de xaneiro, e no caso de non ser superada volverase a facela no mes de maio

78

9.9.- TRATAMENTO DA DIVERSIDADE

Actividades de reforzo educativo e ampliación: Desde as primeiras sesións detectarei aos alumnos con deferentes ritmos de aprendizaxe para realizar actividades como:

Mapas conceptuais incompletos, sopa de letras, esquemas semimudos, actividades de relación de conceptos, comprensión de resumes do libro e de textos.

Análise de textos científicos de maior complexidade, recapitulación de conceptos de diferentes unidades didácticas, actividadesprocedimentais de crecente complexidade.

Actividades específicas para o caso de alumnado con ACIS, En coordinación co departamento de orientación

Se lle proporciona a información necesaria para descargar o libro no seu ordenador, deste xeito poder facer as actividades como o resto da clase

Sesións TIC: con actividades individuais para atender a diversidade do aula e aos diferentes ritmos de aprendizaxe, utilizaranse as diferentes seccións de librosvivos.net.

Fichas de traballo: Faremos unha serie de actividades relacionadas cun aspecto traballado na unidade.

Formularemos cuestións que permiten asociar diversos contidos

previamente estudados e exercitar diferentes destrezas. Tanto as fichas de reforzo como as de ampliación son recursos dirixidos a desenvolver as competencias básicas.

Aparte desta fichas utilizaremos tamén as actividades incluídas no libro de recursos didácticos. Actividades complementarias: Con elas revisaremos os coñecementos e as destrezas traballadas na unidade, para abordar tarefas de reforzo ou de ampliación dun contido concreto No caso de que estes procedementos non sexan suficientes, deberanse

79

elaborar adaptacións curriculares significativas para aqueles alumnos cuxas dificultades de aprendizaxe sexan moi importantes e xeneralizadas; aquelas deberán basearse na diminución dos contidos programados e polo tanto necesitarán tamén, a modificación dos criterios de avaliación para o alumno que sexa obxecto deste tipo de adaptación..

9.10.- TRATAMENTO DO FOMENTO DA LECTURA

O plan anual de lectura e o proxecto lector de centro deben garantir a paulatina capacitación do alumnado nas competencias básicas sobre todo a competencia lingüística, o tratamento da información e competencia dixital, a conciencia e expresión cultural a competencia de aprender a aprender e o sentido de iniciativa e espírito emprendedor de cara á súa formación como cidadáns activos e solidarios. Polo que os obxectivos do proxecto lector do Centro serán:

Crear e/ou fomentar hábitos de lectura e escritura así como de estudo e traballo, promovendo a lectura como vía de acceso á información.

Conseguir que tras a escolaridade o alumno teña adquirido o gusto pola lectura, o hábito de ler e estratexias de busca de información.

Fomentar a aprendizaxe autónoma potenciando o sentido crítico e selectivo en canto ás lecturas.

O Departamento de Bioloxía e Xeoloxía fará uso de diferentes instrumentos para a consecución dos obxectivos propostos, como:

Traballar con todo tipo de textos: literarios, expositivos, xornalísticos, publicitarios, gráficos en soporte impreso ou electrónico.

Ensinar estratexias de comprensión lectora

Empregar cun enfoque funcional as distintas tecnoloxías da comunicación e da información ao alcance do alumnado

En concreto realizaremos:

Lecturas de textos científicos que aparecen ao final de cada unidade

Utilizaremos todos os días 5 minutos para ler e fomentar a lectura de xornais con noticias da nosa materia e de actualidade, asemesmos libros de divulgación da biblioteca

Realizaranse exercicios vinculando a lectura realizada á elaboración de resumos por parte dos alumnos de forma personalizada.

Estimularase no alumno o uso da biblioteca do aula.

80

Realizaranse actividades na biblioteca, co fin de que os alumnos familiarícense co seu uso e aplicación na nosa materia

No primeiro ciclo lese en voz alta e por quenda por parte dos alumnos o libro de texto e as actividades que aparecen nel e no 3º ESO o texto introdutorio de cada unidade.

Recomendamos os seguintes libros de lectura

- GÓMEZ, RICARDO: «¿Por qué las teorías de Copérnico fueron revolucionarias?» Col. Selección de textos divulgativos 2. Ed. Anaya.

- LA CLAVE SECRETA DEL UNIVERSO: STEPHEN HAWKING - WELLS, H. G.: La guerra de los mundos. Ed. Anaya. Col. Os teus Libros. - divulgativos 3. Ed. Anaya. - VANCLEAVE, J.: Biología para niños y jóvenes. Ed. Limusa.

9.11.- CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE INTEGRACIÓN DAS TIC Tendo en conta que o ordenador é unha ferramenta de traballo habitual que nos rodea na sociedade actual, cremos necesario estimular ao alumnado a utilizar esta nova tecnoloxía ,como un instrumento de axuda, de recurso, de creatividade, de xogo O Departamento de Bioloxía e Xeoloxía fará uso de diferentes instrumentos tales como;

Fomentar a páxina web do centro como espazo de comunicación e de colaboración con toda a comunidade educativa.

Potenciar a capacidade de razoamento do alumnado, a súa motivación e o seu afán de coñecemento.

Utilizar programas que faciliten a consecución dos obxectivos propostos nas diferentes áreas do currículo, fomentando o respecto á propiedade intelectual mediante a utilización de sistemas operativos e programas informáticos de código libre.

Utilizar o ordenador como medio de creación, de integración, de cooperación e de expresión das propias ideas

Empregar as tecnoloxías da información e a comunicación para o traballo cotián e nas actividades de aula: programacións, proxectos,explicación, actividades.

81

Utilización das tecnoloxías da información e a comunicación como instrumento de aprendizaxe mediante o emprego de programas educativos e diversas páxinas web.

Uso do procesador de textos para elaborar traballos.

Procura de información en Internet. Utilización dos buscadores máis frecuentes

Incorporación das ferramentas de elaboración de presentacións, tratamento da imaxe... contextualizado nun proceso real. Pensemos en ferramentas como un editor de mapas conceptuais, unha plantilla sobre as fases de resolución dun problema... En moitos destes casos o software pode integrar os procesos mentais de representación da información, axudando a obter unha planificación máis reflexiva á hora de expoñer os resultados da investigación asi como facilitar o acceso ás TIC por parte do alumnado con necesidades especiais de apoio educativo e nas tarefas de apoio e reforzo de aprendizaxes. Utilización da metodoloxía por proxectos.

A realización dun traballo a partir dun proxecto permitirá, partir da elección dun tema, potenciar a capacidade de razoamento do alumnado, a súa motivación e o seu afán de coñecemento fornecéndolle de estratexias para obter e xestionar a información conseguida mediante o uso das tecnoloxías da información e a comunicación Os obxectivos dun proxecto son múltiples:

Aprendizaxe, adquisición de coñecemento e habilidades nun ámbito saber interdisciplinario.

Desenvolvemento cognitivo (pensamento de orden superior, capacidade de análise e síntese, estratexias de resolución de problemas...).

Desenvolvemento das habilidades de investigación.

Aprendizaxe colaborativo, traballo en equipo, asunción conxunta de responsabilidades.

Aprender a autoavaliarse e avaliar ós demais.

Dominio das TIC (ordenadores, Internet, multimedia...). Integrando as tecnoloxías, ao tempo que o alumno conforma a súa aprendizaxe sobre a temática en cuestión, adquire as estratexias necesarias para o manexo dos medios tecnolóxicos Cada proxecto constará de diversas fases:

Elección do tema.

Planificación do desenvolvemento do tema.

Busca de información.

Tratamento da información.

Dossier de síntese (representación e exposición da información)

82

Para conseguilo utilizaremos os seguintes medios

Navegación guiadas: recurso para a busca en Internet. Orientando e guiando ao alumno na súa incursión na rede. Pretende desenvolver estratexias de busca, análise, selección e tratamento da información na rede, pero evitando que o alumno quede atrapado na sobre abundancia informativa.

O uso do atlas dixital Google earth para a busca e localizaciónxeográfica de lugares de interese (xeomorfolóxica, Tectónica de placas, ....)

Utilización do procesador de textos para a elaboración de informes e de editores gráficos para o tratamento de imaxes así como de programas para a presentación do traballo (por exemplo, o Power point)

Uso de páxinas web como apoio á acción docente como por exemplo: Proxecto Biosfera, Life Science, Biostudio, McGraw-Hill,

http://recursos.cnice.mec.es/biosfera/

http://www.mncn.csic.es/home800.php

.

Museo de Historia Natural de Londres

http://www.nhm.ac.uk/

Ciclo vital da ra

http://www.dlt.ncssm.edu/TIGER/.../FrogLifeCycle.html

Esta animación flash foi deseñada para os estudantes de primeiros cursos de

secundaria. Cos botóns interactivos, o movemento e o son, podemos navegar polas

divertidas animacións do ciclo vital xenérico simplificado dunha ra

A ciencia é divertida

http://w3.cnice.mec.es/eos/MaterialesEducativos/mem2001/ciencia/index.html

Información sobre aspectos curiosos e estraños da Ciencia. Inclúe anécdotas,

curiosidades, experimentos, textos antigos, citas, libros, chistes.

http://recursos.cnice.mec.es/biosfera/

http://www.nhm.ac.uk/

83

9.12.- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

As actividades extraescolares están orientadas á visita a algunha zona ou centro de interese que destaque polos seus valores naturais ou ambientais. É o profesor de cada grupo o que as organiza e dependen dunha serie de circunstancias que impiden a súa concreción no momento de redactar esta programación. Saídas programadas (Aqualia, porto pesqueiro, depuradora do Lagares) Cos alumnos de 3º ESO irán ao Domus, acuario e planetario Cos alumnos de 4º de ESO farase unha saída didáctica de 5 días a ultima semana do 2º trimestre a Extremadura, (Monfrague, etc) Actividades complementarias ás habituais en clase xorden ao longo do curso, a

iniciativa dos profesores ou de grupos de alumnos en función de intereses concretos dun grupo de alumnos sobre un determinado tema ou en relación con acontecementos ou informacións de actualidade

Ver co alumnado algunha película de ciencia ficción que ofreza imaxes interesantes

do espazo. Son títulos interesantes: 2001, Una odisea del espacio, de S. Kubrick, 1968; Apolo 13, de R. Howard, 1995; Saturno 3, de Stanley Donen, 1980, ou La guerra de las galaxias, de George Lucas, 1977-2005.

Confeccionar un móbil dos planetas do sistema solar coas imaxes que se poden

localizar nalgunha web de pintura como as seguintes: http://www.dibujosparapintar.com/hoja23b.html http://www.actiludis.com/educacion-artistica/manualides/movil-de-sistema-solar/ O alumnado colorearanas e recortaranas, tendo en conta as características de cada planeta e os seus tamaños relativos; despois, colocarase o móbil nun lugar da aula cunhas etiquetas identificativas.

Realización do experimento: “Crecemento do mofo no pan». Construír unha «depuradora caseira» coas indicacións da ficha que se propón na unidade. Confeccionar un mural con información sobre o ciclo da auga.

84

I.E.S. ALEXANDRE BÓVEDA

CURSO 1º BACHARELATO CIENCIAS DA NATURALEZA E DA SAÚDE


PROFESOR Rosa Domínguez González

LIBRO DE

TEXTO

Título BIOLOXÍA E XEOLOXÍA 1º BACHARELATO

Autor Emilio Pedrinaci, Conha Gil y otros

Editorial SM ISBN 978-84-675-7652-8

Data Autoriz.

2015 X Galego Castelán

10.1.-OBXECTIVOS XERAIS BACHARELATO

O Bacharelato contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan:

a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade.

b) Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais.

c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en particular, a violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade.

85

d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.

e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá.

f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras.

g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación.

h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do seu contorno social

i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida.

l) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego.

m) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico.

n) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural.

ñ) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social, e impulsar condutas e hábitos saudables.

o) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria.

p) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír á súa conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado.

10.2 INTRODUCCIÓN E CONTEXTUALIZACION

No bacharelato, a materia de Bioloxía e Xeoloxía afonda nas competencias adquiridas en ESO, analizando con maior detalle a organización dos seres vivos, a súa biodiversidade, a súa distribución e os factores que nela inflúen, así como o comportamento da Terra como un planeta en continua actividade

A razón desta materia que se ocupa de dúas disciplinas conxuntamente vén dada polo feito de que a bioloxía e a xeoloxía pertencen ao campo das ciencias experimentais, que

86

teñen como obxecto a interpretación do mundo físico e natural que nos arrodea,polo que comparten métodos de traballo e coinciden nalgúns dos seus contidos A xeoloxía ofrece unha visión global e unitaria que integra os fenómenos e procesos xeolóxicos nunha teoría global, a tectónica de placas, que permite explicar a formación do relevo, a aparición de volcáns,a frecuencia de terremotos en determinadas zonas e os distintos tipos de rochas. Analízanse os datos necesarios para formular hipótesis (constitución e estrutura do interior terrestre e as similitudes con outros corpos do sistema solar). Estúdanse as manifestacións da dinámica do interior terrestre (orixe dos océanos e continentes, formación de cordilleiras, magmatismo e metamorfismo) en relación coa evolución das placas litosféricas ao longo da historia da Terra. A Bioloxía estuda os seres vivos baixo un criterio marco: unidade e diversidade. Estuda as características comúns de todos os organismos vivos: célula, capacidade de adaptación, evolución, necesidade de obter materia e enerxía, os mecanismos de supervivencia a través de organismos-tipo que representan os principais grupos taxonómicos. Trátase de reflexionar sobre os principais problemas que ten un ser vivo para existir e manterse con vida. A teoría da evolución, base da bioloxía moderna, é o eixe condutor que lle vai permitir ao alumnado comprender a orixe da biodiversidade, interrelacionándose con outros contidos de xeoloxía, como por exemplo o movemento dos continentes

Os contidos da área de Bioloxía e Xeoloxía estrutúranse nos seguintes bloques: Bloque 1. Os seres vivos: composición e función. Bloque 2. A organización celular. Bloque 3. Histoloxía. Bloque 4. A biodiversidade. Bloque 5. As plantas: as súas funcións e adaptacións ao medio. Bloque 6. Os animais: as súas funcións e adaptacións ao medio. Bloque 7. Estrutura e composición da Terra. Bloque 8. Os procesos xeolóxicos e petroxenéticos. Bloque 9. Historia da Terra.

87

10.3.-SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN

1ª

aval

iaió

n

Contidos Curriculares Material de

ref. (libro de

texto, outros…)

Temporalización

UD Bloque

B7 Bloque 7. Estrutura e composición da terra

Mes Sesións

14

B7.1. Análise e interpretación dos métodos de estudo da Terra.

Libro de texto

Material elaborado

Set. 4

B7.2. Estrutura do interior terrestre: capas que se diferencian en función da súa composición e da súa mecánica.

B7.3. Dinámica litosférica.

B7.4. Evolución das teorías desde a deriva continental ata a tectónica de placas.

B7.5. Achegas das novas tecnoloxías na investigación do noso planeta.

13 B7.5. Achegas das novas tecnoloxías na investigación do noso planeta.

Libro de texto

Material elaborado

Out. 4


Libro de texto

Material elaborado

Out. 4


Libro de texto

Material elaborado

Out. 4

14

B7.6. Minerais e rochas: conceptos. Clasificación xenética das rochas. Libro de texto

Material elaborado

Out. 4 B7.7. Observación de coleccións de minerais e rochas.

B7.8. Recoñecemento e identificación de minerais e rochas frecuentes en Galicia.

1ª

aval

iaió

n

Contidos Curriculares Material

de ref. (libro de

texto, outros…)

Temporalización

UD Bloque

B8 Bloque 8. Os procesos xeolóxicos e petroxenéticos

Mes Sesió

ns

15 B8.1.

Magmatismo. Clasificación das rochas magmáticas. Rochas magmáticas de interese. O magmatismo na tectónica de placas.

Libro de texto

Material elaborado

Out. 4

B8.2. Riscos xeolóxicos: vulcanismo e sismicidade.

88

16

B8.3. Metamorfismo: procesos metamórficos. Fisicoquímica do metamorfismo; tipos de metamorfismo. Clasificación das rochas metamórficas. O metamorfismo na Tectónica de placas.

Libro de texto

Material elaborado

Out. 4 B8.5.

A deformación en relación á tectónica de placas. Comportamento mecánico das rochas.

B8.6. Tipos de deformación: dobras e fallas.

B8.7. Técnicas para a identificación de distintos tipos de rochas.

B8.8. Construción de modelos onde se representen os principais tipos de pregamentos e fallas.

17 B8.4.

Procesos sedimentarios. Facies sedimentarias: identificación e interpretación. Clasificación e xénese das principais rochas sedimentarias.

Libro de texto

Material elaborado

Out. 4

17 B8.4.

Procesos sedimentarios. Facies sedimentarias: identificación e interpretación. Clasificación e xénese das principais rochas sedimentarias.

Libro de texto

Material elaborado

Out. 4

1ª

ava

lia

ión


ref. (libro de

texto, outros…)

Temporalización

UD Bloque

B9 Bloque 9. Historia da Terra

Mes Sesións

12 B9.3.

Datacións relativas e absolutas: estudo de cortes xeolóxicos

sinxelos. Grandes divisións xeolóxicas: Táboa do tempo

xeolóxico. Principais acontecementos na historia xeolóxica

da Terra. Oroxenias.

Libro de texto

Material elaborado

Set. 4

12 B9.3.





Libro de texto

Material elaborado

Out. 4

12

B9.1. Estratigrafía: concepto e obxectivos. Principios. Definición

de estrato.

Libro de texto

Material elaborado

Out. 4

B9.2. Interpretación e realización de mapas topográficos e cortes

xeolóxicos.

B9.3.





12


de estrato.

Libro de texto

Material elaborado

Out. 4


xeolóxicos.

B9.3.





12


de estrato.

Libro de texto

Material elaborado

Nov. 8


xeolóxicos.

B9.3.





B9.4. Extincións masivas e as súas causas naturais.

89

B9.5. Estudo e recoñecemento de fósiles.

2º

aval

iaci

ón


ref. (libro de

texto, outros…)

Temporalización

UD Bloque

B1 Bloque1 .Os seres vivos:composición e función

Mes Sesións

1

B1.1. Niveis de organización dos seres vivos.

Libro de texto

Material elaborado

8

B1.2. Características dos seres vivos: funcións de nutrición, relación e reprodución.

B1.3. Concepto de bioelemento e biomolécula.

B1.4. Clasificación dos bioelementos e das biomoléculas.

B1.5. Estrutura, composición química e propiedades das biomoléculas.

2º

aval

iaci

ón


ref. (libro de

texto, outros…)

Temporalización

UD Bloque

B2 Bloque 2. A organización celular

Mes Sesións

2

B2.1. A célula como unidade estrutural, funcional e xenética.

Libro de texto

Material elaborado

. 8

B2.2. Modelos de organización celular: célula procariota e eucariota; célula animal e célula vexetal.

B2.3. Estrutura e función dos orgánulos celulares.

B2.4. Planificación e realización de prácticas de laboratorio. Observación microscópica de células eucariotas animais e vexetais.

B2.5. Ciclo celular. División celular: mitose e meiose. Importancia na evolución dos seres vivos.

B2.6. Ciclo celular. División celular: mitose e meiose. Importancia na evolución dos seres vivos.

2º

aval

iaci

ón


ref. (libro de

texto, outros…)

Temporalización

UD Bloque

B3 Bloque 3. Histologia

Mes Sesións

3

B3.1. Concepto de tecido, órgano, aparello e sistema. Libro de texto

Material elaborado

8

B3.2. Principais tecidos animais: estrutura e función. B3.3. Principais tecidos vexetais: estrutura e función. B2.4. Observacións microscópicas de tecidos animais e vexetais.

2º

av

al

iac

i

ón

UD Contidos Curriculares Material de ref.

(libro de Temporalización

4 Bloque Bloque 4. A biodiversidade

90

B4 texto, outros…) Mes Sesións

B4.1. Clasificación e nomenclatura dos seres vivos. Grandes grupos taxonómicos.

Libro de texto

Material elaborado

B4.2. Concepto de biodiversidade. Índices de biodiversidade.

B4.3. Características dos dominios e dos reinos dos seres vivos.

3ª

aval

iaió

n


ref. (libro de

texto, outros…)

Temporalización

UD Bloque

B5 Bloque 5. As plantas: as súas funcións e adaptacións ao medio.

Mes Sesións

6

B5.2. Funcións de nutrición nas plantas. Proceso de obtención e

transporte dos nutrientes.

Libro de texto

Material elaborado

8

B5.12. Ciclos biolóxicos dos principais grupos de plantas.

B5.16. As adaptacións dos vexetais ao medio.

3ª

aval

iaió

n

7

B5.1. A absorción da auga e os sales minerais nos vexetais.

Libro de texto

Material elaborado

B5.2. Funcións de nutrición nas plantas. Proceso de obtención e transporte dos nutrientes.

B5.3. Procesos de transpiración, intercambio de gases e gutación.

B5.4. Transporte do zume elaborado.

B5.5. Fotosíntese.

B5.6. Importancia biolóxica da fotosíntese.

2ª

aval

iaci

ón

UD Contidos Curriculares Material de ref.

(libro de texto,

outros…)

Temporalización

5

Bloque B4

Bloque 4. A biodiversidade Mes

Sesións

B4.4. Grandes zonas bioxeográficas.

Libro de texto

Material elaborado

B4.5. Patróns de distribución. Principais biomas. Os biomas galegos.

B4.6. Factores xeolóxicos e biolóxicos que inflúen na distribución dos seres vivos.

B4.10. Concepto de endemismo. Principais endemismos da Península Ibérica e de Galicia

B4.11. Importancia biolóxica da biodiversidade.

B4.12 Causas da perda de biodiversidade.

B4.13 O factor antrópico na conservación da biodiversidade.

B4.14 Estudo dun ecosistema. Cómputo da biodiversidade .

2º

aval

iaci

ón

5

B4.1. Clasificación e nomenclatura dos seres vivos. Grandes grupos taxonómicos.

Libro de texto

Material elaborado

B4.2. Concepto de biodiversidade. Índices de biodiversidade.

B4.4. Grandes zonas bioxeográficas.

B4.5. Patróns de distribución. Principais biomas. Os biomas

galegos.

B4.6. Factores xeolóxicos e biolóxicos que inflúen na distribución

dos seres vivos.

B4.7. A evolución como fonte de biodiversidade. Proceso de

especiación.

B4.13. O factor antrópico na conservación da biodiversidade.

2ª

aval

.

5 B4.1.

Clasificación e nomenclatura dos seres vivos. Grandes grupos taxonómicos.

Libro de texto

Material elaborado

B4.3. Características dos dominios e dos reinos dos seres vivos.

91

B5.7. A excreción en vexetais. Tecidos secretores.


3ªa

valia

ión

7

B5.8. Funcións de relación nas plantas. Tropismos e nastias. Libro de

texto Material elaborado

B5.9. Hormonas vexetais: tipos e funcións.

B5.10. Efectos da luz e a temperatura sobre o desenvolvemento das plantas.

B..16. Adaptacións dos vexetais ao medio.

3ª

aval

iaió

n


ref. (libro de

texto, outros…)

Temporalización

UD Bloque

B6

Bloque 6. Os animais: as súas funcións, e adaptacións ao medio.

Mes Sesións

7

B6.1. Funcións de nutrición nos animais.

Libro de texto

Material elaborado

8

B6.2. Estrutura e función dos aparellos dixestivos e as súas

glándulas.

B6.4. Transporte de gases e respiración. Tipos de aparellos

respiratorios. Respiración celular.

B6.5. Excreción: tipos de aparellos excretores en invertebrados e

vertebrados. Produtos da excreción.

3º

aval

iaió

n

8

B6.1. Funcións de nutrición nos animais.

Libro de texto

Material elaborado

B6.3.

Aparellos circulatorios. Pigmentos respiratorios nos animais.

Linfa.

B.6.5

Excreción: tipos de aparellos excretores en invertebrados e

vertebrados. Produtos da excreción. Ptacións dos vexetais ao

medio.

9 B6.6. Funcións de relación nos animais. Receptores e efectores.

Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.

Libro de texto

Material elaborado

10 B6.6. Funcións de relación nos animais. Receptores e efectores.

Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.

Libro de texto

Material elaborado

11

B6.7. Reprodución nos animais. Tipos de reprodución. Vantaxes e inconvenientes.

B6.8. Gametoxénese.

B6.9. Fecundación e desenvolvemento embrionario.

B6.10. Ciclos biolóxicos máis característicos dos animais.

3 ª a v a l i a i ó n

Contidos Curriculares Material de Temporalización

92

UD Bloque

B5 Bloque 5. As plantas: función e adaptación ao medio

ref. (libro de

texto, outros…)

Mes Sesións

11

B5.11. Funcións de reprodución en vexetais: tipos de reprodución.

Libro de texto

Material elaborado

8


B5.16. Semente e froito.

B5.14. Polinización e fecundación nas espermafitas.

B5.15. Propagación dos froitos e diseminación. Proceso da

xerminación.

B5.9. Hormonas vexetais: tipos e funcións.

B5.10. Efectos da luz e a temperatura sobre o desenvolvemento das

plantas.

B5.16. Adaptacións dos vexetais ao medio.

93

10.4.- Relación dos estándares de aprendizaxe avaliables da materia que forman parte dos perfís competenciais


BXB1.1.1. Describe as características dos seres vivos: funcións de nutrición, relación e reprodución. CCL

BXB1.2.1. Identifica e clasifica os bioelementos e as biomoléculas presentes nos seres vivos. CAA/CMCCT

BXB1.3.1. Distingue as características fisicoquímicas e as propiedades das moléculas básicas que configuran a estrutura celular, e destaca a uniformidade molecular dos seres vivos.

CAA/CMCCT

BXB1.4.1. Identifica os monómeros constituíntes das macromoléculas orgánicas. CAA

BXB1.5.1. Asocia biomoléculas coa súa función biolóxica de acordo coa súa estrutura tridimensional. CAA/CD

BXB2.1.1. Interpreta a célula como unha unidade estrutural, funcional e xenética dos seres vivos. CAA/CMCCT

BXB2.1.2. Perfila células procariotas e eucarióticas e nomea as súas estruturas. CAA/CMCCT

BXB2.2.1. Representa esquematicamente os orgánulos celulares e asocia cada orgánulo coa súa función ou coas súas funcións. CD/CMCCT

BXB2.2.2. Recoñece e nomea células animais e vexetais mediante microfotografías ou preparacións microscópicas. CAA/CD

BXB2.3.1. Describe os acontecementos fundamentais en cada fase da mitose e da meiose. CCL

BXB2.4.1. Selecciona as principais analoxías e diferenzas entre a mitose e a meiose. CMCCT/CD

BXB3.1.1. Identifica os niveis de organización celular e determina as súas vantaxes para os seres pluricelulares. CAA

BXB3.2.1. Relaciona tecidos animais e/ou vexetais coas súas células características, asociando a cada unha a súa función. CMCCT

BXB3.3.1. Relaciona imaxes microscópicas co tecido ao que pertencen. CAA/CD

BXB4.1.1. Identifica os grandes grupos taxonómicos dos seres vivos. CMCCT

BXB4.2.1. Coñece e utiliza claves dicotómicas ou outros medios para a identificación e clasificación de especies de animais e plantas. CAA/CSIEE

BXB4.2.2. Manexa e traballa cos sistemas de clasificación e a nomenclatura dos seres vivos. CAA/CSC/CSIEE

BXB4. 3.1. Coñece o concepto de biodiversidade e relaciónao coa variedade e a abundancia de especies. CCEC

BXB4.3.2. Resolve problemas de cálculo de índices de diversidade. CAA/CMCCT

BXB4.3.3. Aprecia o reino vexetal como desencadeante da biodiversidade. CAA/CSC

BXB4.4.1. Recoñece os tres dominios e os cinco reinos en que agrupan os seres vivos. CAA/CMCCT

BXB4.4.2. Enumera as características de cada un dos dominios e dos reinos en que se clasifican os seres vivos. CCL

BXB4.5.1. Identifica os grandes biomas e sitúa sobre o mapa as principais zonas bioxeográficas. CMCCT/CCEC

BXB4.5.2. Diferencia os principais biomas e ecosistemas terrestres e mariños. CAA/CD

BXB4.6.1. Recoñece e explica a influencia do clima na distribución de biomas, ecosistemas e especies. CCL/CSC

BXB4.6.2. Identifica as principais variables climáticas que inflúen na distribución dos grandes biomas. CMCCT

BXB4.7.1. Interpreta mapas bioxeográficos e de vexetación. CD/CMCCT

BXB4.7.2. Asocia e relaciona as principais formacións vexetais cos biomas correspondentes. CAA

BXB4.8.1. Relaciona a latitude, a altitude, a continentalidade, a insularidade e as barreiras oroxénicas e mariñas coa distribución das especies. CMCCT/CD

94

BXB4.9.1. Relaciona a biodiversidade co proceso de formación de especies mediante cambios evolutivos. CAA/CSC

BXB4.9.2. Identifica o proceso de selección natural e a variabilidade individual como factores clave no aumento de biodiversidade. CMCCT

BXB4.10.1. Enumera as fases da especiación. CCL

BXB4.10.2. Identifica os factores que favorecen a especiación. CAA/CMCCT

BXB4.11.1. Sitúa a Península Ibérica e recoñece a súa situación entre dúas áreas bioxeográficas diferentes. CSIEE/CD

BXB4.11.2. Recoñece a importancia da Península Ibérica como mosaico de ecosistemas. CSC/CCEC

BXB4.11.3. Enumera os principais ecosistemas da Península Ibérica e de Galicia, e as súas especies máis representativas. CAA/CCEC

BXB4.12.1. Enumera os factores que favorecen a especiación nas illas. CAA/CMCCT

BXB4.12.2. Recoñece a importancia das illas no mantemento da biodiversidade CCEC

BXB4.13.1. Define o concepto de endemismo ou especie endémica. CMCCT

BXB4.13.2. Identifica os principais endemismos de plantas e animais en España e en Galicia. CCEC

BXB4.14.1. Enumera as vantaxes que se derivan do mantemento da biodiversidade para o ser humano. CAA/CSC

BXB4.15.1. Enumera as principais causas de perda de biodiversidade. CMCCT/CSC

BXB4.15.2. Coñece e explica as principais ameazas que penden sobre as especies e que fomentan a súa extinción. CSC

BXB4.16.1. Enumera as principais causas de perda de biodiversidade derivadas das actividades humanas. CAA/CSC

BXB4.16.2. Indica as principais medidas que reducen a perda de biodiversidade. CSIEE

BXB4.17.1. Coñece e explica os principais efectos derivados da introdución de especies alóctonas nos ecosistemas. CMCCT

BXB4.18.1. Deseña experiencias para o estudo de ecosistemas e a valoración da súa biodiversidade. CCEC/CSIEE/CD

BXB5.1.1. Describe a absorción da auga e os sales minerais. CAA/CMCCT

BXB5.2.1. Coñece e explica a composición do zume bruto e os seus mecanismos de transporte. CMCCT/CCL

BXB5.3.1. Describe os procesos de transpiración, intercambio de gases e gutación. CMCCT/CCL

BXB5.4.1. Explica a composición do zume elaborado e os seus mecanismos de transporte. CAA/CMCCT

BXB5.5.1. Detalla os principais feitos que acontecen durante cada fase da fotosíntese e asocia, a nivel de orgánulo, onde se producen. CAA/CMCCT

BXB5.6.1. Argumenta e precisa a importancia da fotosíntese como proceso de biosíntese, imprescindible para o mantemento da vida na Terra. CCL/CSC

BXB5.7.1. Recoñece algún exemplo de excreción en vexetais. CMCCT

BXB5.7.2. Relaciona os tecidos secretores e as substancias que producen. CAA

BXB5.8.1. Describe e coñece exemplos de tropismos e nastias. CMCCT

BXB5.9.1. Valora o proceso de regulación das hormonas vexetais. CAA

BXB5.10.1. Relaciona as fitohormonas coas súas funcións. CAA

BXB5.11.1. Argumenta os efectos da temperatura e a luz no desenvolvemento das plantas. CCL

BXB5.12.1. Distingue os mecanismos de reprodución asexual e a reprodución sexual nas plantas. CAA/CMCCT

BXB5.13.1. Diferencia os ciclos biolóxicos e briofitas, pteridofitas e espermafitas, e as súas fases e estruturas características. CMCCT

BXB5.13.2. Interpreta esquemas, debuxos, gráficas e ciclos biolóxicos dos grupos de plantas. CAA/CMCCT

BXB5.14.1. Explica os procesos de polinización e de fecundación nas espermafitas e diferencia a orixe e as partes da semente e do froito. CMCCT/CCL

BXB5.15.1. Distingue os mecanismos de diseminación das sementes e os tipos de xerminación. CMCCT

BXB5.16.1. Identifica os mecanismos de propagación dos froitos. CMCCT/CAA

BXB5.17.1. Relaciona as adaptacións dos vexetais co medio en que se desenvolven. CAA

BXB5.18.1. Realiza experiencias que demostren a intervención de determinados factores no funcionamento das plantas. CSIEE/CMCCT

95

BXB6.1.1. Argumenta as diferenzas máis significativas entre os conceptos de nutrición e alimentación. CAA/CCL

BXB6.1.2. Coñece as características da nutrición heterótrofa e distingue os tipos principais. CAA/CMCCT

BXB6.2.1. Recoñece e diferencia os aparellos dixestivos dos invertebrados. CMCCT

BXB6.3.1. Recoñece e diferencia os aparellos dixestivos dos vertebrados. CMCCT

BXB6.4.1. Relaciona cada órgano do aparello dixestivo coa súa función. CAA

BXB6.4.2. Describe a absorción no intestino. CCL

BXB6.5.1. Recoñece e explica a existencia de pigmentos respiratorios nos animais. CAA/CCL/CMCCT

BXB6.6.1. Relaciona circulación aberta e pechada cos animais que a presentan e explica as súas vantaxes e os seus inconvenientes. CAA

BXB6.6.2. Asocia representacións sinxelas do aparello circulatorio co tipo de circulación (simple, dobre, incompleta ou completa). CD/CMCCT

BXB6.7.1. Indica a composición da linfa e identifica as súas principais funcións. CMCCT

BXB6.8.1. Diferencia respiración celular e respiración, e explica o significado biolóxico de respiración celular. CAA/CMCCT

BXB6.9.1. Asocia os aparellos respiratorios cos grupos aos que pertencen, e recoñéceos en representacións esquemáticas. CD

BXB6.10.1. Define e explica o proceso da excreción. CCL

BXB6.11.1. Enumera os principais produtos de excreción e clasifica os grupos de animais segundo os produtos de excreción. CAA/CMCCT

BXB6.12.1. Describe os principais aparellos excretores dos animais e recoñece as súas principais estruturas a partir de representación esquemáticas. CMCCT

BXB6.13.1. Localiza e identifica as rexións dunha nefrona. CAA/CMCCT

BXB6.13.2. Explica o proceso de formación dos ouriños. CMCCT

BXB6.14.1. Identifica os mecanismos específicos ou singulares de excreción dos vertebrados. CMCCT

BXB6.15.1. Integra a coordinación nerviosa e hormonal, relacionando ambas as dúas funcións. CAA

BXB6.16.1. Define estímulo, receptor, transmisor, efector. CCL

BXB6.16.2. Identifica distintos tipos de receptores sensoriais e nervios. CAA/CMCCT

BXB6.17.1. Explica a transmisión do impulso nervioso na neurona e entre neuronas. CCL

BXB6.18.1. Distingue os principais tipos de sistemas nerviosos en invertebrados. CAA/CMCCT

BXB6.19.1. Identifica os principais sistemas nerviosos de vertebrados. CMCCT

BXB6.20.1. Describe o sistema nervioso central e periférico dos vertebrados, e diferencia as funcións do sistema nervioso somático e o autónomo. CMCCT

BXB6.21.1. Establece a relación entre o sistema endócrino e o sistema nervioso. CAA/CSIEE

BXB6.22.1. Describe as diferenzas entre glándulas endócrinas e exócrinas. CCL/CMCCT

BXB6.22.2. Discrimina a función reguladora e en que lugar se evidencia a actuación dalgunhas das hormonas que actúan no corpo humano. CAA/CMCCT

BXB6.22.3. Relaciona cada glándula endócrina coa hormona ou as hormonas máis importantes que segrega, e explica a súa función de control. CMCCT

BXB6.23.1. Relaciona as principais hormonas dos invertebrados coa súa función de control. CAA

BXB6.23.2. Identifica o concepto de homeostase e a súa relación co sistema nervioso e endócrino. CMCCT

BXB6.24.1. Describe as diferenzas entre reprodución asexual e sexual, e argumenta as vantaxes e os inconvenientes de cada unha. CCL/CMCCT

BXB6.24.2. Identifica tipos de reprodución asexual en organismos unicelulares e pluricelulares. CMCCT

BXB6.24.3. Distingue os tipos de reprodución sexual. CAA

BXB6.25.1. Distingue e compara o proceso de espermatoxénese e ovoxénese. CAA

BXB6.26.1. Diferencia os tipos de fecundación en animais e as súas etapas. CMCCT

BXB6.27.1. Identifica as fases do desenvolvemento embrionario e os acontecementos característicos de cada unha. CAA/CMCCT

BXB6.27.2. Relaciona os tipos de ovo cos procesos de segmentación e gastrulación durante o desenvolvemento embrionario. CMCCT

96

BXB6.28.1. Identifica as fases dos ciclos biolóxicos dos animais. CAA

BXB6.29.1. Identifica as adaptacións animais aos medios aéreos. CAA

BXB6.29.2. Identifica as adaptacións animais aos medios acuáticos. CAA

BXB6.29.3. Identifica as adaptacións animais aos medios terrestres. CAA

BXB6.30.1. Describe e realiza experiencias de fisioloxía e anatomía animal. CSIEE

BXB7.1.1. Caracteriza os métodos de estudo da Terra sobre a base dos procedementos que utiliza e as súas achegas e limitacións. CMCCT/CD

BXB7.2.1. Resume a estrutura e composición do interior terrestre, distinguindo as súas capas en función da súa composición e da súa mecánica, así como as descontinuidades e as zonas de transición entre elas.

CCL

BXB7.2.2. Sitúa en mapas e esquemas as capas da Terra, e identifica as descontinuidades que permiten diferencialas. CMCCT/CD

BXB7.2.3. Analiza o modelo xeoquímico e xeodinámico da Terra e contrasta o que achega cada un deles ao coñecemento da estrutura da Terra. CCEC

BXB7.3.1. Detalla e enumera procesos que deron lugar á estrutura actual do planeta. CAA/CCL

BXB7.4.1. Indica as achegas máis relevantes da deriva continental, para o desenvolvemento da teoría da Tectónica de placas. CCEC

BXB7.5.1. Identifica os tipos de bordos de placas e explica os fenómenos asociados a eles. CD/CMCCT

BXB7.6.1. Distingue métodos desenvolvidos grazas ás novas tecnoloxías, asociándoos coa investigación dun fenómeno natural. CD/CMCCT

BXB7.7.1. Identifica as aplicacións de interese social ou industrial de determinados tipos de minerais e rochas. CAA/CSC

BXB8.1.1. Explica a relación entre o magmatismo e a tectónica de placas, e coñece as estruturas resultantes da localización dos magmas enprofundidade e en superficie.

CMCCT

BXB8.2.1. Discrimina os factores que determinan os tipos de magmas, e clasifícaos atendendo á súa composición. CAA

BXB8.3.1. Diferencia os tipos de rochas magmáticas, identifica as máis frecuentes, con axuda de claves, e relaciona a súa textura co seu proceso deformación.

CAA

BXB8.4.1. Relaciona os tipos de actividade volcánica coas características do magma, e diferencia os produtos emitidos nunha erupción volcánica. CAA/CMCCT

BXB8.5.1. Analiza os riscos xeolóxicos derivados dos procesos internos. Vulcanismo e sismicidade. CSC

BXB8.6.1. Clasifica o metamorfismo en función dos factores que o condicionan. CMCCT/CAA

BXB8.7.1. Ordena e clasifica as rochas metamórficas máis frecuentes da codia terrestre, relacionando a súa textura co tipo de metamorfismoexperimentado.

CAA

BXB8.8.1. Dtalla e discrimina as fases do proceso de formación dunha rocha sedimentaria CMCCT

BXB8.9.1. escribe as fases da diaxénese. CCL

BXB8.10.1. Ordena e clasifica segundo a súa orixe as rochas sedimentarias máis frecuentes da codia terrestre. CAA/CSIEE

BXB8.11.1. Asocia os tipos de deformación tectónica cos esforzos aos que se someten as rochas e coas propiedades destas. CAA

BXB8.11.2. Relaciona os tipos de estruturas xeolóxicas coa tectónica de placas. CD

BXB8.12.1. Distingue os elementos dunha dobra e clasifícaos atendendo a diferentes criterios. CMCCT

BXB8.12.2. Recoñece e clasifica os tipos de falla, identificando os elementos que a constitúen. CAA/CMCCT

BXB9.1.1. Interpreta e realiza mapas topográficos e cortes xeolóxicos sinxelos. CMCCT/CAA

BXB9.2.1. Interpreta cortes xeolóxicos e determina a antigüidade dos seu estratos, as discordancias e a historia xeolóxica da rexión, e identifica os grandes acontecementos xeolóxicos ocorridos e as oroxenias.

CMCCT/CAA

BXB9.3.1. Categoriza os principais fósiles guía e valora a súa importancia para o establecemento da historia xeolóxica da Terra. CAA/CMCCT

97

10.5.- RELACIÓN ENTRE OS ASPECTOS CURRICULARES PARA CADA UNIDADE


UD

Identif. contidos

Identif. criterios

Identif. estándar

Competencias Clave

Indicadores de Logro Grao

mínimo consec.

Peso cualific.


Proba escrita

Proba oral

Trab. ind.

Trab. grupo

Cad. clase

Rúb. (2)

Obs. aula

CL EOE CA TIC EMP EC PV EV

1

B7.1 B7.1 BXB7.1.1 CCL/CAA/CSC Busca, selecciona, organiza e clasifica a información relevante sobre diferentes métodos de estudo da Terra. 20% 10%

80 90%

20% X X X X

B7.2

B7.2

BXB7.2.1 CCL/CMCCT

Analiza e expón a información sobre a estrutura e composición do interior da Terra, distinguindo as súas capas e as descontinuidades e zonas de transición entre elas

80% 30% 80%

20% X X

Interpreta imaxes sobre as características das capas terrestres e transcribe os datos, exponas con precisión e formula hipóteses.

20% 10% 70% 20% 10% X X X X

BXB7.2.2 CCL/CMCCT/CSC/CCEC Interpreta mapas, gráficos e imaxes e localiza as diferentes capas da Terra, identificando as descontinuidades entre elas. Interpreta mapas, gráficos e imaxes sobre os movementos da litosfera.

20% 100% 70%

20%

10% X X X X

BXB7.2.3 CMCCT/CAA

Analiza información sobre o que achegan ao estudo da Terra os modelos xeoquímico e xeodinámico da Terra, tendo en conta as características das súas capas internas e externas.

70% 25% 80%

20% X X

Busca información, reflexiona e expón as súas opinións con claridade sobre diferentes hipóteses relativas á natureza e evolución do planeta, tales como a hipótese Gaia. Identifica a dinámica das placas litosféricas como a parte visible da máquina térmica terrestre

20% 10% 90% 20% X X X X

B7.4 B7.4 BXB7.4.1 CMCCT/CAA Identifica os tipos de bordos das placas terrestres, interpreta os fenómenos asociados a cada tipo e expón os resultados con claridade.

80% 30% 80% 20% X X

B7.5 B7.5 BXB7.5.1 CCL/CMCCT/CD/CAA/ CSC

Busca, selecciona, organiza e clasifica a información relevante sobre métodos de investigación xeolóxica e de fenómenos naturais.

20% 10% 90% 20% X X X X

B7.3 B7.3 BXB7.3.1 CCL/CMCCT/CAA

Interpreta imaxes sobre o proceso de subdución e sobre os procesos xerados pola convección do manto

20% 10% 70%

20%

10%

10% X X X X

Explica a orixe das illas volcánicas pola converxencia das placas oceánicas; a orixe de cordilleiras volcánicas pola converxencia de litosfera oceánica; e os oróxenos de colisión pola converxencia de placas continentais.

50% 15% 80% 20% X X


Recoñece as evidencias da deriva continental. 60% 20% 80% 10% 10% X X

Identifica o descubrimento das dorsais oceánicas como consecuencia da teoría da deriva continental.

50% 15% 80% 10% 10% X X

Identifica as placas litosféricas e os tipos de bordos das placas terrestres, interpreta os fenómenos asociados a cada tipo e expón os resultados con claridade.

80% 30% 80% 20% X X

B7.5 B7.5 BXB7.6.1 CCL/CMCCT/CD/CAA/ CSC

Interpreta imaxes de tomografía sísmica. 20% 10% 70% 20% 10% X X X X

3 B7.5 B7.5 BXB7.5.1 CMCCT/CD/CAA/CSC Identifica rochas magmáticas co microscopio petrográfico. 50% 15% 80% 20% X X X X

4 B7.5 B7.5 BXB7.5.1 CMCCT/CD/CAA/CSC Recoñece os métodos empregados para estudar as estruturas tectónicas nun laboratorio. 50% 15% 80% 20% X X X X

98


UD

Identif. contidos

Identif. criterios

Identif. estándar

Competencias clave


mínimo consec.

Peso cualific.


Proba escrita

Proba oral

Trab. ind.

Trab. grupo

Cad. clase

Rúb. (2)

Obs. aula


5 B7.5 B7.5 BXB7.5.1 CMCCT/CD/CAA/CSC Recoñece distintos sistemas de información xeográfica. 40% 10%

80%

20% X X X X

Identifica os sistemas de teledetección e diferencia a activa da pasiva. 40% 10% 80% 20% X X X X

6

B7.6 B7.6 BXB7.6.1 CCL/CMCCT/CD/ CAA/CSC

Identifica distintos usos das rochas sedimentarias.

50% 15% 80%·

10%

10% X X

B7.7 B7.7 BXB7.7.1 CCÑ/CMCCT/CD/ CAA/CSC

Explica a meteorización química do arenito. 40% 10% 80%

20%· X X


Coñece as principais aplicacións dos minerais más comúns. 40% 10% 70% 10% 20% X X


99

UD

Identif. contidos

Identif. criterios

Identif. estándar

Competencias clave


mínimo consec.

Peso cualific.


Proba escrita

Proba oral

Trab. ind.

Trab. grupo

Cad. clase

Rúb. (2)

Obs. aula


3

B8.1 B8.1 BXB8.1.1 CCL/CMCCT//CAA/CSC

Diferencia en imaxes as distintas localizacións dos magmas. 40% 10% 80% 10% 10% X X

Comprende e interpreta un debuxo as formas de localización de rochas magmáticas. 40% 10% 80% 10% 10% X X

Explica o tipo de magma que orixina unha zona de colisión entre dous continentes. 40% 10% 80% 10% 10% X X

B8.2 B8.2 BXB8.2.1 CCL/CMCCT/CAA Identifica os factores que determinan os diferentes tipos de magmas, clasificándoos atendendo

á súa composición. 40% 10% 80% 10% 10% X X

B8.3 B8.3 BXB8.3.1. CCL/CMCCT/CAA

Identifica os principais compoñentes das rochas magmáticas: os minerais da clase dos silicatos. 40% 10% 80% 10% 10% X X

Explica por que unha rocha magmática non pode conter olivina e cuarzo á vez pero si

plaxioclasio e cuarzo. 40% 10% 80% 10% 10% X X

Describe diferenzas entre rochas magmáticas. 40% 10% 80% 10% 10% X X

B8.4 B8.4 BXB8.4.1 CMCCT/CAA Recoñece as características do magma diferenciando os distintos produtos emitidos nunha

erupción volcánica e identifícaos co tipo de actividade volcánica correspondente. 60% 15% 80% 10% 10% X X


Analiza os riscos xeolóxicos derivados da actividade volcánica. 40% 10% 70% 10% 20% X X

Explica a orixe dos fenómenos volcánicos e os perigos da acumulación de cinzas procedentes da

actividade volcánica. 40% 10% 70% 10% 20% X X

4

B8.6 B8.6 BXB8.6.1 CCL/CMCCT/CAA/CSC Identifica os cambios que produce o metamorfismo nas rochas. 70% 25% 80%·

10%

10% X X

Recoñece o tipo de estrutura tectónica que presenta un chan. 50% 15% 70% 10% 20% X X

B8.7 B8.7 BXB8.7.1 CCL/CMCCT/CAA Clasifica as rochas metamórficas en rochas con foliación e rochas con estrutura granoblástica. 40% 10% 80%

10%

10%· X X

Recoñece usos das rochas metamórficas e magmáticas. 40% 10% 80% 10% 10% X X

B8.11 B8.11 BXB8.11.1 CCL/CMCCT/CAA/CSC Explica por que as rochas metamórficas teñen un comportamento diferente, dúctil ou fráxil,

segundo se produzan en zonas profundas ou superficiais. 40% 15% 80% 10% 10% X X

Explica que significa o buzamento en pregamentos e fallas. 60% 20% 90% 10% X X

Explica por que o risco sísmico é nunhas zonas maior que noutras. 40% 10% 70% 10% 20% X X


UD

Identif. contidos

Identif. criterios

Identif. estándar

Competencias clave


mínimo consec.

Peso cualific.


Proba escrita

Proba oral

Trab. ind.

Trab. grupo

Cad. clase

Rúb. (2)

Obs. aula


Describe o impacto das actividades humanas na codia terrestre. 40% 10% 80% 10% 10% X X

B8.10 B8.10 BXB8.10.1 CMCCT/CCL/CAA/CSC

Identifica os tipos de meteorización e os cambios que producen nas rochas. 80% 20% 90% 10% X X

Identifica o detrito ou regolito como unha formación de procesos de meteorización. 50% 10% 80% 10% 10% X X

Explica cando se produce nun solo edafización. 60% 20% 90% 10% X X

Recoñece os diferentes tipos de solo. 50% 15% 90% 10% X X

B8.9 B8.9 BXB8.9.1 CCÑ/CMCCT/CD/ CAA/CSC

Describe as fases da diaxénese. 50% 10% 80%

10%

10%· X X


Clasifica as rochas sedimentarias en rochas non detríticas e rochas detríticas. 40% 10% 80% 20% X X

100

4 B9.2 B7.6 BXB7.6.1 CMCCT/CD/CAA/CSC Interpreta estruturas tectónicas en cortes xeolóxicos. 20% 10% 70%·

20%

10% X X X X

5

B9.1 B9.1 BXB9.1.1 CMCCT/CD/CAA/ CSC

Interpreta e realiza cálculos en mapas topográficos. 20% 10% 70%

20%

10%· X X X X

Realiza un perfil topográfico. 20% 10% 70% 20% 10% X X X X

6 B9.2 B9.2 BXB9.2.1 CMCCT/CC/CAA/ CSC

Interpreta un mapa xeolóxico. A regra dos uves. 20% 10% 70% 20% 10% X X X X

Interpreta un corte xeolóxico. 20% 10% 70% 20% 10% X X X X

Describe a reconstrución dun suceso catastrófico ocorrido hai millóns de anos a partir do

estudo das rochas sedimentarias. 20% 10% 70% 10% 20% X X X X

7 9.1 9.1 9.1.1 CMCCT/CAA Interpreta o tempo xeolóxico nun corte xeolóxico. 20% 10% 70% 20% 10% X X X X

1 B9.2 B9.2 BXB9.2.1 CCL/CMCCT/CAA Interpreta imaxes sobre os estratos e as descontinuidades terrestres, representadas mediantes

cortes xeolóxicos; e transcribe os datos, expóndoos con precisión. 20% 20% 70% 20% 10% X X X X

4 B9.2 B7.6 BXB7.6.1 CMCCT/CD/CAA/CSC Interpreta estruturas tectónicas en cortes xeolóxicos. 20% 10% 70%·

20%

10% X X X X

5

B9.1 B9.1 BXB9.1.1 CMCCT/CD/CAA/ CSC


20%

10%· X X X X






estudo das rochas sedimentarias. 20% 10% 70% 10% 20% X X X X

7 9.1 9.1 9.1.1 CMCCT/CAA Interpreta o tempo xeolóxico nun corte xeolóxico. 20% 10% 70% 20% 10% X X X X

101

1 B9.2 B9.2 BXB9.2.1 CCL/CMCCT/CAA

Interpreta imaxes sobre os estratos e as descontinuidades terrestres, representadas mediantes

cortes xeolóxicos; e transcribe os datos, expóndoos con precisión.

Interpreta estruturas tectónicas en cortes xeolóxicos.

20% 20% 70% 20% 10% X X X X

B9.1 B9.1 BXB9.1.1

CMCCT/CD/CAA/ CSC


20%

10%· X X X X






estudo das rochas sedimentarias.

Interpreta o tempo xeolóxico nun corte xeolóxico.

20% 10% 70% 10% 20% X X X X

7

B9.3 B9.3 BXB9.3.1 CMCCT/CAA

Explica como se recoñecen rochas orixinadas por bacterias. 20% 10% 70% 20% 10% X X X X

Identifica o factor paleoxeográfico que determinou as condicións e os procesos dos diferentes

períodos. 20% 10% 70% 20% 10% X X X X

Recoñece o proceso que provocou as diferenzas entre os materiais de distintos períodos. 20% 10% 80% 10% 10% X X

Interpreta os cambios que se producen dun período a outro. 40% 15% 80% 10% 10% X X

Describe o que ocorre cando os fósiles e as rochas non encaixan. 40% 15% 80% 10% 10% X X

Explica cando se produce nun solo edafización. 30% 10% 80% 10% 10% X X

Recoñece os diferentes tipos de solo. 60% 20% 90% 10% X X

102


UD

Identif. contidos

Identif. criterios

Identif. estándar

Competencias clave


mínimo consec.

Peso cualific.


Proba escrita

Proba oral

Trab. ind.

Trab. grupo

Cad. clase

Rúb. (2)

Obs. aula


8

B2.1 B2.1 BXB2.1.1 CMCCT/CAA Distingue unha célula procariota dunha eucariota. 100% 30% 90%

10% X X

BXB2.1.2 CMCCT/CCL/CAA Describe células procariotas e eucariotas. 100% 30% 90% 10% X X

B2.3 B2.3 BXB2.3.1 CMCCT/CCL/CAA Explica como se atopa o ADN durante a división celular. 80% 20% 80% 10% 10% X X

B.2.4 B2.4 BXB2.4.1 CMCCT/CAA Establece analoxías e diferenzas entre os procesos de división celular mitótica e meiótica. 80% 20% 90% 10% X X


UD

Identif. contidos

Identif. criterios

Identif. estándar

Competencias clave


mínimo consec.

Peso cualific.


Proba escrita

Proba oral

Trab. ind.

Trab. grupo

Cad. clase

Rúb. (2)

Obs. aula


9

B3.1 B3.1 BXB3.1.1 CMCCT/CAA Diferencia unha colonia dun organismo pluricelular e explica as vantaxes destes últimos. 80% 20% 80%

10%

10% X X

B3.2 B3.2

BXB3.2.1 CMCCT/CAA/IE Diferencia tecidos epiteliais 70% 20% 90% 10% X X

BXB3.2.1 CMCCT/CCL/CAA Prepara unha mostra de tecido epitelial e relaciona a forma das súas células coa súa función. 50% 10% 80% 20% X X

Indica características das células de distintos tecidos. 70% 20% 90% 10% X X

B3.3 B3.3 BXB3.3.1 CMCCT/CAA Relaciona imaxes microscópicas co tecido ao que pertencen 50% 10% 90% 10% X X

CCL/CMCCT/CAA Explica as semellanzas e diferenzas entre as células de tres tipos de tecido muscular. 70% 20% 90% 10% X X

103


U

D Identif.

contidos Identif. criterios

Identif. estándar

Competencias clave


mínimo consec.

Peso cualific.


Proba escrita

Proba oral

Trab. ind.

Trab. grupo

Cad. clase

Rúb. (2)

Obs. aula


10

B4.1 B4.1 BXB4.1.1 CMCCT/CAA Recoñece a importancia das funcións das plantas e as algas nos ecosistemas para a

supervivencia dos organismos . 70% 25% 80%

20%

X X

B4.3 B4.3 BX4.3.1 CMCCT/CCL/CAA/CSC

Explica como se recoñecen rochas orixinadas por bacterias. 20% 10% 70% 20% 10% X X X X

Coñece o concepto de biodiversidade. 80% 20% 90% 10% X X

Explica a variedade e abundancia de especies. 80% 20% 90% 10% X X

Indica que ecosistemas presentan maior diversidade. 80% 20% 90% 10% X X

BXB4.3.2 CMCCT/CAA Realiza mostraxes de biodiversidade. 40% 10% 90% 10% X X X X


Indica zonas de maior biodiversidade. 60% 15% 90% 10% X X

Recoñece os factores que determinan a distribución dos diferentes biomas terrestres 40% 10% 90% 10% X X

BXB4.6.2 CMCCT/CAA

Identifica nun mapa os estados nos que se sitúan os puntos quentes e explica as causas que

ameazan a biodiversidade en cada un. 40% 10% 70% 20% 10% X X X X

Menciona adaptacións de diferentes especies segundo o clima. 60% 15% 80% 10% 10% X X X X

B4.11 B4.11 BXB4.11.2 CMCCT/CCL/CAA

Investiga a estrutura e importancia das devesas creadas polo ser humano a partir do bosque

mediterráneo 20% 10% 90% 10% X X X X

Identifica as adaptacións da aciñeira ao bosque mediterráneo. 40% 10% 80% 10% 10% X X

B4.13 B4.13 BXB4.13.1 CMCCT/CCL/CAA/CSC Explica que é unha especie endémica. 80% 15% 80% 10% 10% X X

Describe exemplos de seres vivos útiles para o ser humano 40% 10% 90% 10% X X X X

B4.14 B4.14 BXB4.14.1 CMCCT/CCL/CAA/CSC Explica a importancia da diversidade xenética. 40% 10% 80% 10% 10% X X

B4.15 B4.15 BXB4.15.2 CMCCT/CCL/CAA/CSC Explica por que a desaparición dunha especie provoca a extinción doutras. 40% 10% 80% 10% 10% X X

B4.16 B4.16 BXB4.16.2 CMCCT/CCL/CAA/CSC Elabora unha lista de medidas que se poden ter en conta para preservar a biodiversidade. 40% 10% 90% 10% X X X X

B4.17 B4.17 BXB4.17.1 CMCCT/CCL/CAA/CSC Describe as consecuencias da introdución de especies novas en zonas nas que antes non existía 40% 10% 80% 10% 10% X X

11

B4.1 B4.18 BXB4.1.1. CMCCT/CAA Interpreta características dos grupos taxonómicos. 50% 10% 80% 10% 10% X X

B4.2 B4.2 BXB4.2.1 CMCCT/CAA/CSC

Valora a importancia de clasificar os seres vivos e coñece criterios de clasificación 50% 10% 80% 10% 10% X X

Recoñece a evolución biolóxica como un dos fundamentos dos sistemas de clasificación 70% 20% 80% 10% 10% X X

Identifica como serían clasificados algúns organismos nos distintos sistemas de clasificación. 50% 10% 80% 10% 10% X X

B4.9 B4.9

BXB4.9.1 CMCCT/CCL/CAA Explica que pasaría se as especies non evolucionasen. 60% 10% 80% 10% 10% X X

Explica que significa que a evolución depende do azar. 60% 10% 80% 10% 10% X X

BXB4.9.2 CMCCT/CCL/CAA

Comprende a importancia das adaptacións dos animais e das plantas. 60% 15% 80% 10% 10% X X

Describe as relacións dos organismos nun ecosistema utilizando os conceptos de hábitat e nicho ecolóxico.

70% 20% 80% 10% 10% X X

B4.10 B4.10 BXB4.10.2 CMCCT/CAA Relaciona as adaptacións e os procesos de especiación coa diversidade dos seres vivos. 70% 20% 80% 10% 10% X X

12

B4.2 B4.2 BXB4.2.1 CMCCT/CAA Realiza unha clave dicotómica dos principais grupos de vertebrados. 40% 10% 80% 10% 10% X X

Elabora unha clave dicotómica para identificar diversas especies de árbores. 40% 10% 80% 10% 10% X X

B4.4 B4.4

BXB4.4.1 CMCCT/CAA Identifica os dominios e os reinos nos que se agrupan os seres vivos 50% 10% 80% 10% 10% X X

BXB4.4.2 CMCCT/CCL/CAA Recoñece características dos dominios Archaea e Bacteria. 50% 10% 80% 10% 10% X X

Describe as dificultades para clasificar os protistas. 50% 10% 80% 10% 10% X X

104


UD

Identif. contidos

Identif. criterios

Identif. estándar

Competencias clave


mínimo consec.

Peso cualific.


Proba escrita

Proba oral

Trab. ind.

Trab. grupo

Cad. clase

Rúb. (2)

Obs. aula


13

B5.1 B5.1 BXB3.1.1 CMCCT/CAA Diferencia unha colonia dun organismo pluricelular e explica as vantaxes destes últimos. 80% 20% 80%

10%

10% X X

B5.2 B5.2

BXB3.2.1 CMCCT/CAA/IE Diferencia tecidos epiteliais 70% 20% 90% 10% X X

BXB3.2.1 CMCCT/CCL/CAA Prepara unha mostra de tecido epitelial e relaciona a forma das súas células coa súa función. 50% 10% 80% 20% X X

Indica características das células de distintos tecidos. 70% 20% 90% 10% X X

B5.3 B5.3 BXB3.3.1 CMCCT/CAA Relaciona imaxes microscópicas co tecido ao que pertencen 80% 10% 90% 10% X X

Explica as semellanzas e diferenzas entre as células de tres tipos de tecido muscular. 70% 20% 90% 10% X X

B5.4 B5.4 BXB5.4.1 CCL/CMCCT/CAA Explica como se distribúe pola planta do zume elaborado 80% 20% 80% 10% 10% X X

Identifica os órganos dunha planta que poden ser sumidoiros e produtores á vez. 80% 20% 80% 10% 10% X X

B5.5 B5.5 BXB5.5.1 CCL/CMCCT/CAA/ IE

Describe os feitos que ocorren durante as fases da fotosíntese 90% 25% 90% 10% X X

Define metabolismo secundario 80% 20% 80% 10% 10% X X

Establece relacións entre os órganos de acumulación de substancias en plantas e alimentos de orixe vexetal

40% 10% 80% 10% 10% X X


Sinala substancias que se atopan nos tecidos secretores das plantas que son útiles para as

persoas. 40% 10% 80% 10% 10% X X

BXB 5.6.2 CMCCT/CAA Relaciona os tecidos secretores e as substancias que producen. 50% 10% 80% 10% 10% X X

B5.12 B5.12 BXB5.12.1 CMCCT/CAA Diferencia a nutrición nas plantas cormófitas e nas briófitas. 60% 15% 80% 10% 10% X X


UD

Identif. contidos

Identif. criterios

Identif. estándar

Competencias clave


mínimo consec.

Peso cualific.


Proba escrita

Proba oral

Trab. ind.

Trab. grupo

Cad. clase

Rúb. (2)

Obs. aula


14

B5.7 B5.7 BXB5.7.1 CCL/CMCCT/CAA Describe as diferenzas entre tropismos e nastias . 80% 20% 80%

10%

10% X X

Identifica os estímulos externos que provocan os movementos nas nastias. 80% 20% 80% 10% 10% X X


Enumera os estímulos aos que responden as plantas . 80% 20% 80%·

10%

10% X X

Define as fitohormonas; indica onde se forman e como promoven o crecemento lonxitudinal da planta.

80% 20% 80% 10% 10% X X

Analiza o efecto dos fitorreguladores en agricultura. 40% 10% 80% 20% X X X X

B5.9 B5.9 BXB5.9.1 CMCCT/CAA Indica as funcións das fitohormonas. 80% 20% 80%

10%

10%· X X

Identifica os efectos das hormonas vexetais. 80% 20% 10% 10%

B5.10 B5.10 BXB5.10.1 CCL/CMCCT/CAA Explica os efectos da temperatura e a luz no desenvolvemento da plantas. 80% 20% 80% 10% 10% X X

Explica que sucede se se cultivan fresas nun invernadoiro 40% 10% 80% 20% X X X X


Recoñece as adaptacións máis características dos vexetais. 80% 20% 80% 10% 10% X X

Explica as diferenzas entre os mecanismos de defensa das plantas específicos e inespecíficos. 60% 10% 80% 10% 10% X X

Indica as substancias que actúan durante as infeccións dunha planta como mediadores. 60% 10% 80% 10% 10% X X

105


UD

Identif. contidos

Identif. criterios

Identif. estándar

Competencias clave


mínimo consec.

Peso cualific.


Proba escrita

Proba oral

Trab. ind.

Trab. grupo

Cad. clase

Rúb. (2)

Obs. aula


16

B6.1 B6.1 BXB6.1.1 CCL/CMCCT/CAA Explica as características da nutrición heterótrofa. 100% 30% 80%

10%

10% X X

Distingue os tipos principais da nutrición heterótrofa. 10% 30% 80% 10% 10% X X

B6.2 B6.2 BXB6.2.1 CMCCT/CAA Distingue os aparellos dixestivos dos invertebrados. 60% 20% 60%·

30%

10% X X X X

B6.3 B6.3 BXB6.3.1 CMCCT/CAA Establece diferenzas entre os modelos de aparellos dixestivos nos vertebrados. 60% 20% 80%

90%

10%· X X X X


Relaciona a dentadura coa función/s que realizan 80% 25% 80% 10% 30% X X

Relaciona os tipos de células do estómago coa súa función. 60% 15% 80% 10% 10% X X

BXB6.4.2 CCL/CMCCT/CAA Describe os procesos dixestivos no intestino. 80% 20% 80% 10% 10% X X

17

B6.5 B6.5 BXB6.5.1 CMCCT/CAA Recoñece a existencia de pigmentos respiratorios nos animais. 70% 20% 80% 10% 10% X X

Relaciona distintos pigmentos respiratorios co grupo de animais que os presentan. 70% 20% 60% 30% 10% X X X X


Coñece os sistemas circulatorios sanguíneos. 70% 20% 80% 10% 10% X X

Diferencia circulación aberta e pechada. 70% 20% 80% 10% 10% X X

Relaciona circulación aberta e pechada cos animais que a presentan. 70% 20% 80% 10% 10% X X

Establece diferenzas entre os aparellos circulatorios de distintos animais. 70% 20% 80% 10% 10% X X

BXB6.6.2 CMCCT/CAA Recoñece o tipo de circulación en representacións sinxelas do aparello circulatorio 70% 20% 60% 30% 10% X X X X

B6.7 B6.7 BXB6.7.1 CMCCT/CAA Identifica as funcións de sistema circulatorio linfático e os seus compoñentes en distintos grupos de animais.

70% 20% 10% 10%

X X

B6.11 6.11 BXB6.11.1 CCL/CMCCT/CAA

Enumera os principais produtos de excreción. 60% 10% 80% 10% 10% X X

Clasifica os grupos de animais segundo os produtos de excreción. 60% 10% 80% 10% 10% X X

Identifica órganos de excreción auxiliares. 60% 10% 80% 10% 10% X X

18 B6.16 B6.16

BXB6.16.1 CMCCT/CAA Relaciona respostas co comportamento 60% 10% 80% 10% 10% X X

Describe como captan os estímulos os invertebrados 60% 10% 80% 10% 10% X X

BXB6.16.2 CMCCT/CAA Indica tipos de receptores. 80% 20% 80% 10% 10% X X

Identifica órganos dos sentidos. 80% 20% 80% 10% 10% X X

106


UD

Identif. contidos

Identif. criterios

Identif. estándar

Competencias clave


mínimo consec.

Peso cualific


Proba escrita

Proba oral

Trab. ind.

Trab. grupo

Cad. clase

Rúb. (2)

Obs. aula


18

B6.22 B6.22 BXB6.16.1 CCL/CMCCT/CAA Describe as diferenzas entre glándulas endócrinas e exócrinas. 100% 30% 80% 10% 10% X X

B6.23 B6.23 BXB6.23.1 CMCCT/CAA Relaciona as principais hormonas dos invertebrados coa súa función de control. 60% 15% 80% 10% 10% X X


Enumera os principais produtos de excreción. 60% 10% 80% 10% 10% X X

Clasifica os grupos de animais segundo os produtos de excreción. 60% 10% 80% 10% 10% X X

Identifica órganos de excreción auxiliares. 60% 10% 80% 10% 10% X X

19

B6.16 B6.16 BXB6.16.1 CCL/CMCCT/CAA Explica a relación e coordinación nos animais. 70% 20% 80% 10% 10% X X


Explica a transmisión do impulso nervioso. 80% 30% 80% 10% 10% X X

Explica a diferenza entre potencial de repouso e de acción. 70% 25% 80% 10% 10% X X

Describe o proceso de intercambio de ións na neurona. 60% 20% 80% 10% 10% X X

Diferenza entre sinapse química e eléctrica. 60% 20% 80% 10% 10% X X

B6.18 B6.18 BXB6.18.1 CMCCT/CAA Indica os tipos de sistemas nerviosos en invertebrados. 50% 10% 60% 30% 10% X X X X

B6.19 B6.19 BXB6.19.1 CMCCT/CAA Identifica o desenvolvemento do sistema nervioso en vertebrados. 50% 10% 60% 30% 10% X X X X

B6.20 B6.20 BXB6.20.1 CCL/CMCCT Describe o sistema nervioso central e periférico dos vertebrados. 70% 20% 60% 30% 10% X X X X

Describe o acto reflexo. 70% 25% 80% 10% 10% X X

B6.21 B6.21 BXB6.21.1 CMCCT/CAA Identifica os compoñentes do sistema endócrino. 80% 25% 80% 10% 10% X X

B6.22 B6.22

BXB6.22.1 CCL/CMCCT/CAA Describe as diferenzas entre glándulas endócrinas e exócrinas 100% 30% 80% 10% 10% X X

BXB6.22.2 CMCCT/CAA Recoñece a función reguladora e en que lugar se evidencia a actuación dalgunhas das hormonas que actúan no corpo humano

60% 10% 80% 10% 10% X X

BXB6.23.2 CCL/CMCCT/CAA

Explica a relación entre o hipotálamo e a hipófise 70% 20% 80% 10% 10% X X

Indica as glándulas reguladas pola hipófise 70% 10% 80% 10% 10% X X

Explica a relación entre as hormonas producidas polo páncreas 80% 10% 80% 10% 10% X X

20


Explica as diferenzas entre reprodución asexual e sexual. 100% 30% 80% 10% 10% X X

Recoñece as características da reprodución asexual ou multiplicación vexetativa. 70% 10% 80% 10% 10% X X

Describe as vantaxes e inconvenientes da reprodución asexual e sexual, argumentando sobre cada unha delas.

100% 30% 80% 10% 10% X X

BXB6.24.3 CMCCT/CAA Distingue os tipos de reprodución sexual. 100% 30% 80% 10% 10% X X

B6.25 B6.25 BXB6.25.1 CCL/CMCCT Describe o proceso da gametoxénese. 70% 15% 80% 10% 10% X X

B6.26 B6.26 BXB6.26.1 CMCCT/CAA Recoñece os mecanismos de autofecundación que utilizan algúns animais. 70% 10% 80% 10% 10% X X

Recoñece os tipos de fecundación en animais. 80% 20% 80% 10% 10% X X

B6.27 B6.27 BXB6.27.1 CCL/CMCCT Describe as fases do desenvolvemento embrionario. 60% 10% 60% 30% 10% X X X X

BXB6.27.2 CMCCT/CAA Establece relacións entre os tipos de ovo e os procesos de segmentación e gastrulación. 60% 10% 60% 30% 10% X X X X

B6.21 B6.21 BXB6.21.1 CMCCT/CAA Identifica os compoñentes do sistema endócrino. 80% 25% 80% 10% 10% X X

B6.22 B6.22

BXB6.22.1 CCL/CMCCT/CAA Describe as diferenzas entre glándulas endócrinas e exócrinas. 100% 30% 80% 10% 10% X X

BXB6.22.2 CMCCT/CAA Recoñece a función reguladora e en que lugar se evidencia a actuación dalgunhas das hormonas que actúan no corpo humano.

60% 10% 80% 10% 10% X X

BXB6.22.3 CCL/CMCCT/CAA

Explica a relación entre o hipotálamo e a hipófise. 70% 20% 80% 10% 10% X X

Indica as glándulas reguladas pola hipófise. 70% 10% 80% 10% 10% X X

Explica a relación entre as hormonas producidas no páncreas. 80% 10% 80% 10% 10% X X

107

Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación

UD

Identif. contidos

Identif. criterios

Identif. estándar

Competencias clave


mínimo consec.

Peso cualific.


Proba escrita

Proba oral

Trab. ind.

Trab. grupo

Cad. clase

Rúb. (2)

Obs. aula


15


Diferencia a reprodución asexual por esporas e a multiplicación vexetativa. 80% 20% 80%

10%

10% X X

Identifica os órganos que interveñen na multiplicación das cormófitas. 80% 20% 80% 10% 10% X X

Explica por que a reprodución sexual produce plantas xeneticamente distintas ás dos seus proxenitores.

90% 25% 80% 10% 10% X X

Distingue as técnicas de propagación artificial de plantas 40% 10% 80% 10% 10% X X

B5.12 B5.12 BXB5.12.1 CCL/CMCCT/CAA Diferencia os ciclos biolóxicos de briófitas e as pteridófitas. 80% 20% 80%·

10%

10% X X


Explica o proceso de polinización e nas espermatófitas. 80% 20% 80%

10%

10%· X X

Explica o proceso de fecundación nas espermatófitas. 80% 20% 80% 10% 10% X X

Describe as características das sementes para realizar un banco de sementes. 40% 10% 80% 20% X X X X

Define a biotecnoloxía vexetal. 60% 15% 80% 10% 10% X X

B5.14 B5.14 BXB5.14.1 CCL/CMCCT/CAA Explica os diferentes mecanismos de diseminación das sementes e relaciónaos coas esporas. 70% 20% 80% 10% 10% X X

Sinala diferenzas entre a xerminación epixea e hipoxea. 70% 20% 80% 10% 10% X X

B5.15 B5.15 BXB5.15.1 CMCCT Identifica os mecanismos de propagación dos froitos . 70% 20% 80% 10% 10% X X

108

10.6.-CONTIDOS MÍNIMOS

.

Estrutura da Terra

Importancia dos métodos de estudio indirectos da Terra

Tectónica de placas e relacionarla coa dinámica terrestre

Formación e evolución dos magmas: Rochas magmáticas

Factores do metamorfismo: Rochas metamórficas

Procesos sedimentarios: Rochas sedimentarias

Meteorización. Formación de solos. Importacia da súa conservación

Interacción entre procesos xeolóxicos externos e internos

Interpretación de mapas topográficos, xeolóxicos e cortes sinxelos

Riscos xeolóxicos

Tempo xeolóxico

Teoría celular. Diferenciación celular

Célula Eucaríotica e célula Procariótica

Histoloxía vexetal

Histoloxía animal

Nutrición celular

Obtención de materia orgánica: Fotosíntese e quimiosíntese

Reprodución sexual e asexual

Mitose e Meiose ( repaso)

Taxonomía: Os cincos Reinos. Características xerais de Moneras, Protoctistas e Fungos.

As plantas: funcións vitais e ciclos reprodutores de Briófitos, Filicinófitos, Ximnospermas e Angiospermas

Os Animais: Características e exemplos dos principais Filos (Poríferos, Celentéreos, Platelmintos, Nematodos, Moluscos, Anélidos, Artrópodos, Equinodermos e Cordados)

Estudio comparativo: Funcións de nutrición, relación e reprodución, co desenvolvemento embrionario nos Animais.

109

11.1.-INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN

A materia de Cultura Científica contribúe a que o alumnado avalíe enunciados relacionados con

estas cuestións e tome decisións fundamentadas en probas de carácter científico, diferenciándoas das crenzas e das opinións. En definitiva, trátase de que os cidadáns e as cidadás sexan competentes para tomar decisións baseadas no coñecemento científico, nun marco democrático de participación cidadá, desenvolvendo deste xeito a competencia social e cívica.

Un dos aspectos básicos da competencia científica é a capacidade de utilizar probas e argumentar en relación a cuestións de carácter científico, e tomar decisións baseadas en probas. A materia de Cultura Científica debe contribuír a isto, a través dunha metodoloxía que enfronte o alumnado ao reto de utilizar probas e argumentar nun contexto real e mediante o diálogo entre iguais. O traballo cooperativo e colaborativo, a formulación de tarefas en contextos reais e o traballo experimental deben, xa que logo, formar parte do desenvolvemento curricular na aula.

Partindo do enfoque competencial do currículo, a materia de Cultura Científica servirá para o desenvolvemento das competencias lingüística e dixital, a través da realización de tarefas grupais que supoñan compilar e organizar información, expola de xeito oral e escrito, elaborar presentacións, defender as opinións propias en debates e outras situacións de aula.

A materia tamén contribuirá ao desenvolvemento das competencias de aprender a aprender, e de sentido de iniciativa e espírito emprendedor, a través dunha metodoloxía que promova situacións de aula que fomenten a responsabilidade do alumnado no proceso de aprendizaxe, a avaliación e a autoavaliación, a autocrítica e a promoción da iniciativa do alumnado para que sexa o protagonista do proceso.

Outra razón do interese da materia de Cultura Científica é a importancia do coñecemento e da utilización do método científico, útil non só no ámbito da investigación, senón en xeral en todas as disciplinas e actividades. Ademais, o fomento de vocacións científicas é outra das dimensións ás que esta materia debe contribuír. Por tanto, requírese que a sociedade adquira unha cultura científica básica que lle permita entender o mundo actual e ser quen de tomar decisións baseadas no coñecemento científico en distintos contextos; é dicir, conseguir a alfabetización científica da cidadanía.

CURSO 1º DE BACHARELATO

ASIGNATURA Cultura Científica

PROFESORA NATALIA MOURIÑO ALFAYA

LIBRO DE

TEXTO

Título CULTURA CIENTÍFICA

Autor MIGUEL ÁNGEL MADRID, IGNACIO MELÉNDEZ HEVIA E OUTROS


N 9788468011868


110

Para primeiro de bacharelato déixanse cuestións algo máis complexas, como a formación da Terra e a orixe da vida, a xenética, os avances biomédicos e, para rematar, un bloque dedicado a todo o relacionado coas tecnoloxías da información e da comunicación.

A área de Cultura científica artéllase en cinco bloques:

Bloque 1. Procedementos de traballo. Bloque 2. A Terra e a vida. Bloque 3. Avances en Biomedicina. Bloque 4. A revolución xenética. Bloque 5. Novas tecnoloxías en comunicación e información.

No bloque 1 establécense os procedementos de traballo para abordar os contidos dos outros bloques de coñecemento. Para lograr a adquisición das competencias, deben formar parte do desenvolvemento curricular a obtención e a selección crítica de información de carácter científico; a valoración da importancia da ciencia e a tecnoloxía na vida diaria; a comunicación de información de carácter científico nos soportes escrito, oral e virtual; o diálogo e o debate entre iguais sobre os temas científico tecnolóxicos; o traballo cooperativo e colaborativo. Trátase, pois, ademais de adquirir coñecementos científico tecnolóxicos, de contribuír á capacidade de avaliar de xeito crítico e comunicar eficazmente cuestións de carácter científico e tecnolóxico. Por tanto, as estratexias fundamentais dos procedementos de traballo deben impregnar o resto de bloques de coñecemento, formando parte indivisible á hora de abordar cuestións.

11.2.- SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN

1ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque

B1 Bloque1. Procedementos de traballo

Mes Sesións

1

B1.1. A comunicación en ciencia e tecnoloxía. O artigo científico.

Fontes de divulgación científica. Elaboración e presentación

de informes utilizando distintos medios.

Libro de

texto

Material

elaborado

Set./

Out. 12

B1.2. Ciencia, tecnoloxía e sociedade: perspectiva histórica.

2 B1.1.

A comunicación en ciencia e tecnoloxía. O artigo científico.



Libro de

texto

Material

elaborado

Out./

Nov. 12


3

B1.1.




Libro de

texto

Material

elaborado

Nov./

Dec. 12


2ºa

va

lia

ció

n


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque


Mes Sesións

4 B1.1. A comunicación en ciencia e tecnoloxía. O artigo científico.


Libro de

texto Xan. 12

111

de informes utilizando distintos medios. Material

elaborado B1.2. Ciencia, tecnoloxía e sociedade: perspectiva histórica.

5 B1.1.




Libro de

texto

Material

elaborado

Feb. 12


3ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque


Mes Sesións

6 B1.1.




Libro de

texto

Material

elaborado

Marzo 12

7 B1.1.



de informes utilizando distintos medios

Libro de

texto

Material

elaborado

Abril 12

8 B1.1.



de informes utilizando distintos medios

Libro de

texto

Material

elaborado

Maio 14

1ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque

B2 Bloque2. A Terra eavida

Mes Sesións

1

B2.1. Orixe e formación da Terra: deriva continental e tectónica

de placas. Libro de

texto

Material

elaborado

Set./

Out. 12

B2.2. Vulcanismo e terremotos predición e prevención

2

B2.3. Orixe da vida na Terra. Libro de

texto

Material

elaborado

Out./

Nov. 12

B2.4.

Do fixismo ao evolucionismo. Evolución a debate: teorías

científicas e pseudocientíficas sobre a evolución. Evolución

do ser humano.

1ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque

B3 Bloque3. Avances en biomedicina

Mes Sesións

3

B3.1. Evolución histórica da investigación médica e farmacéutica Libro de

texto

Material

elaborado

Nov./

Dec. 12

B3.2. Últimos avances en medicina..

B3.3. Valoración crítica da información relacionada coa medicina.

Uso responsable dos medicamentos. Patentes.

2ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque

B4 Bloque4. A revolución xenética

Mes Sesións

4 B4.1. Revolución xenética. Xenoma humano. Tecnoloxías do

ADN recombinante e enxeñaría xenética. Aplicacións

Libro de

texto

Material

Xan. 12

112

elaborado

2ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque


Mes Sesións

5

B4.1. Revolución xenética. Xenoma humano. Tecnoloxías do

ADN recombinante e enxeñaría xenética. Aplicacións

Libro de

texto

Material

elaborado

Feb. 12 B4.3. Células nai e clonación: aplicacións e perspectivas de futuro.

B4.4. Xenética e sociedade. Bioética

3ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque

B5 Bloque5. Tecnoloxías de información e comunicación

Mes Sesións

6

B5.1. Orixe, evolución e análise comparativa dos equipamentos

informáticos. Libro de

texto

Material

elaborado

Marzo 12

B5.2. Incorporación da tecnoloxía dixital á vida cotiá.

B5.3. Características e especificacións de equipamentos. Análise e

comparativa desde o punto de vista do/da usuario/a.

B5.4. Vantaxes e inconvenientes da evolución tecnolóxica.

Consumismo asociado ás novas tecnoloxías.

7



texto

Material

elaborado

Abril 12 B5.4. Vantaxes e inconvenientes da evolución tecnolóxica.


B5.5. Internet na vida cotiá. Beneficios e problemas asociados ao

uso de internet.

8



texto

Material

elaborado

Maio 14

B5.2. Incorporación da tecnoloxía dixital á vida cotiá.

B5.3. Características e especificacións de equipamentos. Análise e

comparativa desde o punto de vista do/da usuario/a.

B5.4. Vantaxes e inconvenientes da evolución tecnolóxica.


113

11.3.- Relación dos estándares de aprendizaxe avaliables da materia que forman parte dos perfís competenciais

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

CCIB1.1.1. Analiza un texto científico e valora de forma crítica o seu contido. CAA/ CCL

CCIB1.1.2. Presenta información sobre un tema tras realizar unha procura guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como internet. CCL/CD/CAA

CCIB1.2.1. Analiza o papel da investigación científica como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. CAA/CCEC

CCIB1.3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais, e defende en público as súas conclusións. CCL/CD/CAA/CSIEE

CCIB2.1.1. Xustifica a teoría de deriva continental a partir das probas xeográficas, paleontolóxicas, xeolóxicas e paleoclimáticas. CMCCT

CCIB2.2.1. Utiliza a tectónica de placas para explicar a expansión do fondo oceánico e a actividade sísmica e volcánica nos bordos das placas. CMCCT

CCIB2.2.2. Nomea e explica medidas preditivas e preventivas para o vulcanismo e os terremotos. CMCCT

CCIB2.3.1. Relaciona a existencia de capas terrestres coa propagación das ondas sísmicas a través delas. CAA

CCIB2.4.1. Coñece e explica as teorías acerca da orixe da vida na Terra. CMCCT

CCIB2.4.2. Describe as últimas investigacións científicas en torno ao coñecemento da orixe e o desenvolvemento da vida na Terra. CCEC

CCIB2.5.1. Describe as probas biolóxicas, paleontolóxicas e moleculares que apoian a teoría da evolución das especies. CMCCT

CCIB2.5.2. Enfronta as teorías de Darwin e Lamarck para explicar a selección natural. CMCCT

CCIB2.5.3. Enfronta o neodarwinismo coas explicacións non científicas sobre a evolución. CMCCT

CCIB2.6.1. Establece as etapas evolutivas dos homínidos ata chegar ao Homo Sapiens, salientando as súas características fundamentais, como a capacidade cranial e altura. CMCCT

CCIB2.6.2. Valora de forma crítica as informacións asociadas ao Universo, á Terra e á orixe das especies, distinguindo entre información científica real, opinión e ideoloxía. CSC

CCIB3.1.1. Coñece a evolución histórica dos métodos de diagnóstico e tratamento das doenzas. CCEC

CCIB3.2.1. Establece a existencia de alternativas á medicina tradicional, valorando o seu fundamento científico e os riscos que levan consigo. CSC

CCIB3.3.1. Propón os transplantes como alternativa no tratamento de certas doenzas, valorando as súas vantaxes e os seus inconvenientes. CSC

114


Competencias clave

CCIB3.4.1. Describe o proceso que segue a industria farmacéutica para descubrir, desenvolver, ensaiar e comercializar os fármacos. CMCCT

CCIB3.5.1. Xustifica a necesidade de facer un uso racional da sanidade e dos medicamentos. CSC

CCIB3.6.1. Discrimina a información recibida sobre tratamentos médicos e medicamentos en función da fonte consultada. CCL/CSIEE

CCIB4.1.1. Coñece e explica o desenvolvemento histórico dos estudos levados a cabo dentro do campo da xenética. CCEC

CCIB4.2.1. Sabe situar a información xenética que posúe calquera ser vivo, establecendo a relación xerárquica entre as estruturas, desde o nucleótido ata os xenes responsables da herdanza.

CAA/CD

CCIB4.3.1. Coñece e explica a forma en que se codifica a información xenética no ADN, xustificando a necesidade de obter o xenoma completo dun individuo e descifrar o seu significado.

CMCCT

CCIB4.4.1. Describe e analiza as aplicacións da enxeñaría xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas. CCL

CCIB4.5.1. Establece as repercusións sociais e económicas da reprodución asistida e a selección e conservación de embrións. CSIEE/ CSC

CCIB4.6.1. Describe e analiza as posibilidades que ofrece a clonación en diferentes campos. CAA

CCIB4.7.1. Recoñece os tipos de células nai en función da súa procedencia e da súa capacidade xenerativa, e establece en cada caso as aplicacións principais. CMCCT

CCIB4.8.1. Valora de xeito crítico os avances científicos relacionados coa xenética, os seus usos e as súas consecuencias médicas e sociais. CSC

CCIB4.8.2. Explica as vantaxes e os inconvenientes dos alimentos transxénicos, razoando a conveniencia ou non do seu uso. CMCCT/CSIEE

CCIB5.1.1. Recoñece a evolución histórica do computador en termos de tamaño e capacidade de proceso. CCEC

CCIB5.1.2. Explica como se almacena a información en diferentes formatos físicos, tales como discos duros, discos ópticos e memorias, valorando as vantaxes e os inconvenientes de cada un.

CCL/CD

CCIB5.2.1. Compara as prestacións de dous dispositivos dados do mesmo tipo, un baseado na tecnoloxía analóxica e outro na dixital. CD

CCIB5.2.2. Explica como se establece a posición sobre a superficie terrestre coa información recibida dos sistemas de satélites GPS ou GLONASS. CD

CCIB5.2.3. Establece e describe a infraestrutura básica que require o uso da telefonía móbil. CD

CCIB5.2.4. Explica o fundamento físico da tecnoloxía LED e as vantaxes que supón a súa aplicación en pantallas planas e iluminación. CD/CMCCT

CCIB5.2.5. Coñece e describe as especificacións dos últimos dispositivos, valorando as posibilidades que lle poden ofrecer ás persoas usuarias. CD

CCIB5.3.1. Valora de xeito crítico a constante evolución tecnolóxica e o consumismo que orixina na sociedade. CSC

CCIB5.4.1. Xustifica o uso das redes sociais, sinalando as vantaxes que ofrecen e os riscos que supoñen. CSIEE

CCIB5.4.2. Determina os problemas aos que se enfronta internet e as solucións que se barallan. CSIEE

115


Competencias clave

CCIB5.4.3. Utiliza con propiedade conceptos especificamente asociados ao uso de internet. CD

CCIB5.5.1. Describe en que consisten os delitos informáticos máis habituais. CSC

CCIB5.5.2. Pon de manifesto a necesidade de protexer os datos mediante encriptación, contrasinal, etc. CD

CCIB5.6.1. Sinala as implicacións sociais do desenvolvemento tecnolóxico. CCL CSC

116








EV Educación e seguridade viaria.

11.4.- RELACIÓN ENTRE OS ASPECTOS CURRICULARES PARA CADA UNIDADE


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


1

B1.1 B1.1 BXB1.1.1 CCL/CSC Obtén, analiza, selecciona, contrasta, redacta e presenta información sobre un tema

relacionado coa ciencia e a tecnoloxía; redacta resumes e elixe títulos axeitados. 20% 10%

80 90%

10% X X X X

B1.2

B1.2 BXB1.2.1

CCL/CMCCT/CD/CAA/

CSC

Comunica conclusións e realiza comentarios analíticos de artículos divulgativos

relacionados coa ciencia e a tecnoloxía, valorando críticamente o impacto na

sociedade dos textos e/ou fontes científico-gráficas analizadas e defende en público

as súas conclusións.

20% 10%

90%

10% X X X X

2


relacionado coa ciencia e a tecnoloxía; redacta resumes e elixe títulos axeitados. 20% 10% 90% 10% X X X X

B1.2 B1.2 BXB1.2.1 CCL/CMCCT/CD/CAA/

CSC





20% 10% 90% 10% X X X X

3




CSC





20% 10% 90% 10% X X X X


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


4


relacionado coa ciencia e a tecnoloxía; redacta resumes e elixe títulos axeitados. 20% 10%

80 90%

10% X X X X

B1.2

B1.2 BXB1.2.1

CCL/CMCCT/CD/CAA/

CSC





20% 10%

90%

10% X X X X

5




CSC





20% 10% 90% 10% X X X X

117


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific

.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


1

B2.1 B2.1 BXB2.1.1 CMCCT/CD/CAA/

CSC/CCL Xustifica as teorías científicas, analizando o significado das probas nas que se basean. 60% 20% 80%

10%

10% X X

B2.2 B2.2 BXB2.2.1 CCL/CSC Analiza documentos e os utiliza para explicar os fenómenos que orixinan grandes

cambios e feitos importantes 60% 20% 80%·

10%

10% X X

B2.3 B2.3 BXB2.3.1 CCL/CMCCT/CAA/

CSC

Determina as consecuencias do estudo da propagación das ondas sísmicas e as

relaciona coa existencia de diferentes capas terrestres 70% 20% 80%

10%

10%· X X

2

B2.3 B2.4 BXB2.4.1

CCL/CSC/ CMCCT

Describe as distintas hipóteses sobre a orixe da vida na Terra, sinalando os puntos a

favor e en contra de cada unha delas 80% 30% 80% 10% 10% X X

CCL/CMCCT Describe distintas investigacións científicas asociadas á historia da Terra e ao

desenvolvemento da vida nela. 60% 10% 90% 10% X X

B2.4 B25

BXB2.5.1 CMCCT/CCL/CAA Explica a teoría da evolución das especies, describindo como se asigna unha idade a

cada achazgo paleoantropolóxico . 80% 30% 80% 10% 10% X X

BXB5.5.2 CCL/CSC/CMCCT Analiza as teorías da evolución e da selección natural das especies, baseándose en

exemplos concretos e explicando as súas conclusiones de xeito coherente. 80% 30% 80% 10% 10% X X

B2.4 B2.6

BXB2.6.1 CCL/CSC/CMCCT

Identifica e describe as distintas etapas da evolución desde os primeiros homínidos ata

o home actual, indicando as características de cada un deles nas diferentes etapas e

xustificando a súa capacidade de supervivencia.

80% 30% 80% 10% 10% X X

BXB2.6.2 CCL/CMCCT/CAA/

CSC

Comprende e valora distintas informacións asociadas a orixe e evolución das especies,

relacionándoa coa historia da Terra e con diferentes opinións. 70% 20% 80% 10% 10% X X


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific

.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


3

B3.1

B3.1 BXB3.1.1 CCL/CMCCT/CAA/

CSC/CD

Identifica e describe as teorías relacionadas coa mediciña e a evolución histórica dos

métodos de diagnóstico e tratamento das enfermidades, valorando as súas aportacións,

explicando as súas limitacións e expresando as súas opinións sobre os problemas de

tipo ético que implican.

70% 20% 80%

10%

10% X X

B3.4 BXB3.4.1 CMCCT/CCL/CSC Identifica e describe os compoñentes dalgúns medicamentos de uso frecuente,

analizando o proceso que segue a industria farmacéutica. 50% 10% 80% 10% 10% X X

B3.2 B3.3 BXB3.3.1 CCL/CMCCT/CAA/

CSC/CD

Explica en que consisten os trasplantes e a súa relación con doenzas e accidentes,

valorando as súas vantaxes e inconvenientes e analizando datos estatísticos sobre os

mesmos

80% 25% 80% 10% 10% X X

B3.3 B3.5 BXB3.5.1 CCL/CMCCT/CSC Analiza algunhas consecuencias do consumo de medicamentos, xustificando a

necesidade de facer un uso responsable deles. 50% 10% 80% 10% 10% X X


U D Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

Peso

cualific. Instrumentos Elementos transversais

118

consec. Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


4

B4.1

B4.1 BXB4.1.1 CCL/CMCCT

Coñece o desenvolvemento histórico dos estudos realizados no campo da xenética;

explica o concepto de xene e de xene dominante, usando o experimento de Mendel.

20% 10%

90%

20% X X X X

B4.2 BXB4.2.1 CMCCT/CCL/CSC

Selecciona ou valora a información xenética que posúen os seres vivos, ubicándoa e

establecendo a relación xerárquica entre as distintas estruturas, explicando o seu

significado.

80

B4.3 BXB4.3.1 CCL/CMCCT/CSC/CAA

Identifica e explica o significado de codificación do ADN e de que forma codifícase

nel a información, indicando o significado de ADN lixo e xustificando a

importancia de obter o xenoma completo dun individuo.

80% 30% 80%

20% X X X

5


CSC

Coñece e describe casos concretos nos que as células son modificadas

xeneticamente, analiza e explica as aplicacións da enxeñería xenética na obtención

de fármacos.

80% 20% 80% 10% 10% X X

X

B4.3

B4.6 BXB4.6.1 CCL/CSC/CMCCT/CAA/

CSIE/CCEC/CD

Coñece e explica o significado de clon e de que modos poden obtenerse clons,

respondendo a hipóteses sobre clonacións. 80% 20% 80% 10% 10% X X

X

B4.7 BXB4.7.1 CCL/CSC/CMCCT/CAA/

CSIE/CCEC/CD

Explica que son as células nai e en que se diferencian uns tipos de células nai

doutras, recoñecendo ls principais aplicacións no tratamento de doenzas. 80% 20% 80% 10% 10% X X

X

B4.4 B4.8

BXB4.8.1

CCL/CSC/CMCCT/CAA/

CSIE/CD

Investiga sobre a lexislación actual en España e menciona as principais líñas de

investigación na actualidade, reflexiona e expón, de forma crítica, os avances

científicos relacionados coa xenética.

20% 10% 80% 10% 10% X X

X

BXB4.8.2. CCL/CSC/CMCCT/CAA/

CD

Relaciona enxeniería xenética e alimentos transgénicos, explicando en que se

diferencian os cultivos transxénicos dos cultivos obtidos por selección artificial e

razoando sobre as súas vantaxes e inconvenientes.

70% 20% 80% 10% 10% X X

X


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


6

B5.1

B5.1

BXB5.1.1 CCL/CMCCT/CAA/CD Recoñece e explica as diferenzas entre ordenadores antigos e modernos, apreciando

a evolución histórica do ordenador. 60% 20% 44

90%

10% X X X X

BXB5.1.2 CMCCT/CCL/CSC/CAA/

CSIE/CD

Interpreta e describe cal é a misión que desempeñan os distintos compoñentes e

formatos físicos de almacenaminto de información, valorando a optimización dos

recursos e a capacidade de almacenamiento de cada un deles.

80% 30% 80% 80 10% 10% X X

B5.2 B5.2

BXB5.2.1 CMCCT/CAA/CCL/CSC/

CD

Compara e explica as diferenzas entre as características da información dixital e a

analóxica, argumentando a súa exposición con exemplos concretos. 80% 20% 50% 40% 10% X X X X


CD/CSIE

Busca e describe as especificacións dos derradeiros dispositivos e compoñentes de

ordenadores de diferentes modelos, valorando as características de cada un,

comparándolas e extraendo conclusións sobre as posibilidades máis convenientes en

función dos intereses.

60% 20% 90% 10% X X X X

B5.4 B5.3 BXB5.3.1 CMCCT/CAA/CCL/CSC/

CD/CSIE

Analiza documentos informativos sobre evolución tecnolóxica e valora de forma

crítica os avances, as melloras e o consumismo que se ocasiona. 60% 20% 90% 10% X X X X

B5.5

B5.4

BXB5.4.3 CCL/CMCCT/CD Interpreta e explica os conceptos asociados ao uso de Internet, aplicandoos de

maneira correcta. 60% 20% 80%

10%

10% X X

BXB5.4.1 CCL/CSC/CMCCT//CD

Busca información sobre o uso das redes sociais, xustificando o seu uso, sinalando

as vantaxes que ofrecen e consellos útis para evitar os riscos que supoñe o uso

incontrolado das redes sociais

20% 10% 40% 50% 10% X X X X

BXB5.4.2 CCL/CSC/CMCCT/CAA/

CSIE/CD

Identifica e explica os servizos que proporciona Internet, os problemas aos que se

enfronta e as posibles formas de evitalos e solucionalos. 20% 10% 80% 10% 10% X X


119

UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


7


CD/CSIE

Analiza documentos informativos evolución sobre tecnolóxica e valora de forma


B5.5

B5.4


CD

Busca información sobre o uso das redes sociais, xustificando o seu uso, sinalando

as vantaxes que ofrecen e consellos utis para evitar os riscos que supón o uso

incontrolado das redes sociais.

60% 20% 90% 10% X X X X

BXB5.4.2 CMCCT/CCL/CSC/CD Identifica e explica os servizos que proporciona Internet, os problemas aos que se

enfronta e as posibles formas de evitalos e solucionalos. 60% 20% 80% 10% 10% X X

BXB5.4.3 CCL/CMCCT/CD Interpreta e explica os conceptos asociados ao uso de Internet, aplicandoos de

maneira correcta. 80% 30% 80%

20% X X

B5.5 BXB5.5.1 CCL/CMCCT/CAA/CD Recoñece e explica as diferenzas entre ordenadores antigos e modernos, apreciando

a evolución histórica do ordenador. 60% 20% 40% 50% 10% X X X X

8

B5.2 B5.2


CD

Elabora e explica diferentes aplicacións dos sistemas de posicionamiento, como

GPS, GLONASS ou Galileo. 70% 20% 80% 10% 10% X X

BXB5.2.3 CMCCT/CAA/CCL/CSC

CD/CSIE

Busca información sobre usos do teléfono móbil existentes na actualidade, opinando

as súas vantaxes, os seus inconvenientes e os seus posibles problemas de

seguridade.

70% 20% 80% 10% 10% X X

BXB5.2.4 CMCCT/CCL/CSC/ CD/

CAA

Busca información sobre as lámpadas LED, explica o seu funcionamiento e as suas

vantaxes sobre outros dispositivos empregados en iluminación 70% 20% 80% 10% 10% X X

BXB5.2.5 CMCT/CAA/CCL/CSC/

CD

Busca e describe as especificacións dos derradeiros dispositivos e compoñentes

relacionados coas novas tecnoloxías. 70% 20% 40% 50% 10% X X X X

B5.5 B5.4 BXB5.4.3 CCL/CMCCT/CD Busca e describe as especificacións dos derradeiros dispositivos e compoñentes

relacionados coas novas tecnoloxías. 70% 20% 40% 50% 10% X X X X


CD/CSIE

Analiza documentos informativos evolución sobre tecnolóxica e valora de forma


120

12.1.- Obxectivos

A ensinanza da anatomía aplicada no bacharelato terá como finalidade o desenvolvemento das seguintes capacidades: 1. Entender o corpo como unha macroestrutura global que segue as leis da bioloxía, cuns aparellos e sistemas que traballan na consecución dun fin común, e valorar esa concepción, non só como a maneira de manter un estado de saúde óptimo, senón tamén para poder lograr o maior rendemento físico e, en consecuencia, artístico. 2. Coñecer os requirimentos anatómicos e funcionais singulares e distintivos das diversas actividades artísticas en que o corpo serve como instrumento de expresión, creación e comunicación. 3. Establecer relacións razoadas entre a morfoloxía das estruturas anatómicas implicadas nas diferentes manifestacións artísticas de base corporal, o seu funcionamento e a súa finalidade última no desempeño artístico, profundando nos coñecementos anatómicos e fisiolóxicos. 4. Discernir razoadamente entre o traballo físico que resulta aceptable e saudable nos planos anatómico e fisiolóxico e o mal uso do corpo, que diminúe o rendemento físico e artístico e provoca lesións e enfermidades.

CURSO 1º BACHARELATO

ASIGNATURA ANATOMIA

PROFESORA MERCEDES CHAMORRO

LIBRO DE

TEXTO

Título ANATOMÍA

Autor

Editorial ISB

N

Data Autoriz. Galego XCastelán

121

5. Promover unha conciencia corporal plena, asentada na integración e no desenvolvemento harmónico do esquema corporal. 6. Desenvolver a capacidade para realizar exercicios de adecuación e preparación do esquema corporal para iniciar procesos de expresión, creación e comunicación artística. 7. Manexar con precisión a terminoloxía básica propia de disciplinas como a anatomía, a fisioloxía, a nutrición, a biomecánica e a patoloxía, utilizando unha linguaxe oral e escrita correcta, para poder acceder a textos e información dedicada a estas materias, no plano xeral ou na súa aplicación á música e ás artes escénicas. 8. Aplicar con autonomía os coñecementos adquiridos na resolución de problemas prácticos simples, de tipo anatómico e funcional, ou relativos á actividade artística das persoas ou ao seu contorno. 9. Recoñecer os aspectos saudables e integradores que promove a práctica da música e das artes escénicas e coñecer os seus efectos beneficiosos na saúde física e mental.

122

12.2.Secuenciación e temporalización dos contidos ANATOMÍA APLICADA - 1º BAC

Avaliacións UNIDADES DIDÁCTICAS REFERENCIA Temporalización Probas

Tema Bloque CONTIDO LIBRO TEXTO Mes Nº sesións Avaliación

1ª

B8 ELEMENTOS COMÚNS

NON EXISTE LIBRO DE TEXTO. A

MATERIA SE TRABALLA A PARTIR DOS CONTIDOS

PUBLICADOS NA PÁXINA

WEB DA ASIGNATURA

0

B8.1. Tecnoloxías da información e da comunicación no proceso de aprendizaxe.

TODO O CURSO TODO O CURSO

B8.2. Metodoloxía científica de traballo na resolución de problemas sobre o funcionamento humano, a saúde, a motricidade humana e as actividades artísticas.

B8.3. Traballo en grupo. Técnicas de aprendizaxe cooperativa.

B2 ORGANIZACIÓN BÁSICA DO CORPO HUMANO

1

B2.1 Niveis de organización do corpo humano. DECEMBRO

(aprázase para o final do

trimestre por cuestións

organizativas)

5 - 7 SESIONS TRABALLO B2.2 Funcións vitais.

B2.3 Órganos e sistemas do corpo humano. Localización e funcións básicas.

B3 O SISTEMA LOCOMOTOR

2

B3.1 Estrutura e funcionamento do sistema locomotor.

SETEMBRO - NOVEMBRO

NÚMERO DE SESIÓNS

VARIABLE, EN FUNCIÓN

DAS NECESIDADES

X

B3.2 Tipos de ósos, músculos e articulacións.

B3.3 Funcionamento nos movementos propios das actividades artísticas, deportivas e diarias.

B3.4 Anatomía funcional.

B3.5 Fisioloxía muscular.

B3.6 Biomecánica do movemento humano. Aplicación aos xestos motores das actividades artísticas, deportivas e cotiás.

B3.7 Adaptacións que se producen no sistema locomotor como resultado da práctica sistematizada de actividade física e de actividades artísticas.

TRABALLO B3.8. Alteracións posturais: identificación, causas e corrección.

B3.9. Hábitos saudables de hixiene postural na práctica das actividades artísticas, deportivas e cotiás.

123

B3.10. Lesións do aparello locomotor nas actividades artísticas, deportivas e cotiás. Hábitos saudables e prevención de lesións.

B3.11. Importancia do quecemento e da volta á calma na práctica de actividades artísticas, deportivas.

2ª

B4 O SISTEMA CARDIOPULMONAR

3

B4.1. Sistema respiratorio: características, estrutura e funcións.

XANEIRO - MARZO

NÚMERO DE SESIÓNS


DAS NECESIDADES

XOGO DO "ANATOTRIVIAL" DO

SISTEMA CARDIORRESPIRATORIO

B4.2. Fisioloxía da respiración.

B4.3. Coordinación da respiración co movemento corporal e a súa intensidade.

B4.4. Sistema cardiovascular: características, estrutura e funcións.

B4.5. Fisioloxía cardíaca e da circulación.

B4.6. Parámetros de saúde cardiovascular. Análise de hábitos e costumes saudables.

B4.7. Principios de acondicionamento cardiopulmonar para a mellora do rendemento en actividades artísticas que requiran de traballo físico.

B4.8. Características, estrutura e funcións do aparello fonador.

B4.9. Principais patoloxías do sistema cardiopulmonar e as súas causas.

B4.10. Principais patoloxías que afectan o aparello fonador e as súas causas.

B4.11. Pautas e costumes saudables para o sistema cardiorespiratorio e o aparello de fonación.

3ª

B5 BLOQUE 5: O SISTEMA DE ACHEGA E UTILIZACIÓN DA ENERXÍA

4

B5.1. Metabolismo humano.

ABRIL – MAIO

NÚMERO DE SESIÓNS


DAS NECESIDADES

TRABALLO

B5.2. Principais vías metabólicas de obtención de enerxía. Metabolismo aeróbico e anaeróbico.

B5.3. Metabolismo enerxético e actividade física. Mecanismos para a mellora da eficiencia de acción.

B5.4. Mecanismos fisiolóxicos presentes na aparición da fatiga e no proceso de recuperación.

B5.5. Sistema dixestivo: características, estrutura e funcións.

B5.6. Fisioloxía do proceso dixestivo.

B5.7. Alimentación e nutrición. Tipos de nutrientes.

B5.8. Dieta equilibrada e a súa relación coa saúde. Tipos de alimentos. Balance enerxético.

B5.9. Necesidades de alimentación en función da actividade realizada.

B5.10. Hidratación. Pautas saudables de consumo en función da actividade realizada.

124

B5.11. Trastornos do comportamento nutricional: dietas restritivas, anorexia e bulimia. Efectos sobre a saúde.

B5.12. Factores sociais e derivados da propia actividade artística que conducen á aparición de distintos tipos de trastorno do comportamento nutricional.

B6 BLOQUE 6: OS SISTEMAS DE COORDINACIÓN E DE REGULACIÓN

5

B6.1. Sistema nervioso: características, estrutura e funcións. Movementos reflexos e voluntarios.

MAIO – XUÑO

NÚMERO DE SESIÓNS


DAS NECESIDADES

XOGO DO "ANATOTRIVIAL" DOS

SISTEMAS NEUROENDOCRINO

B6.2. Sistema endócrino: características, estrutura e funcións.

B6.3. Fisioloxía do sistema de regulación na práctica das actividades artísticas.

B6.4. A función hormonal na actividade física.

B6.5. Equilibrio hídrico, osmorregulación e termoregulación no corpo humano: mecanismos de acción.

B6.6. Relación dos sistemas de regulación do organismo coa actividade física e coas actividades artísticas.

B7 BLOQUE 7: EXPRESIÓN E COMUNICACIÓN CORPORAL

6

B7.1. Posibilidades artístico-expresivas e de comunicación do corpo e do movemento.

XUÑO

NÚMERO DE SESIÓNS


DAS NECESIDADES

TRABALLO

B7.2. Achegas das actividades artísticas corporais no desenvolvemento persoal do/da artista e da sociedade.

B7.3. Danza, teatro físico e outras manifestacións artísticas que lle permiten ao ser humano expresarse corporalmente.

B7.4. Toma de conciencia do corpo e do espazo. Elementos rítmicos. Focos expresivos do corpo.

B7.5. A linguaxe corporal como fonte de desenvolvemento creativo.

125

12.3..- Relacionar aspectos curriculares para cada unidade

1ª AVALIACIÓN Estándares de aprendizaxe avaliables/ Indicadores de logro (1) Criterios de cualificacion e instrumentos de avaliación Temas transversais

Temas Identif.

Contidos Identif.

Criterios Identific estándar

Competencias clave

Estándares de aprendizaxe Grao

mínimo execución

Peso na cualificación

Instrumentos Temas transversais

Pr.oral Pr.escr Tr.ind Tr.grupo Caderno Rúbrica

(2) Observación CL EOE CA TIC EMP EC PV

TEMA 0

CONTIDOS COMÚNS

B8.1 B8.1

AAB8.1.1. CD, CAA

Compila información, utilizando as tecnoloxías da información e da comunicación, de forma sistematizada e aplicando criterios de procura que garantan o acceso a fontes actualizadas e rigorosas na materia.

50% 3% 100% X X

AAB8.1.2. CCL. CD Comunica e comparte a información coa ferramenta tecnolóxica axeitada, para a súa discusión ou difusión.

50% 3% 100% X X X X

B8.2 B8.2

AAB8.2.1. CMCCT, CAA Aplica unha metodoloxía científica na formulación e na resolución de problemas sinxelos sobre algunhas funcións importantes da actividade artística.

50% 3% 100% X X

AAB8.2.2. CAA, CSIEE Amosa curiosidade, creatividade, actividade indagadora e espírito crítico, e recoñece que son trazos importantes para aprender a aprender.

50% 2% 100% X

AAB8.2.3. CAA, CMCCT, CSIEE

Coñece e aplica métodos de investigación que permitan desenvolver proxectos propios.

50% 3% 100% X

B8.3 B8.3

AAB8.3.1. CAA, CSIEE Participa na planificación das tarefas, asumindo o traballo encomendado, e comparte as decisións tomadas en grupo.

50% 3% 100% X X X

AAB8.3.2. CAA, CSC Valora e reforza as achegas enriquecedoras dos compañeiros e das compañeiras, e apoia o traballo das demais persoas.

50% 3% 100% X

TOTAL 20%

TEMA 1

ORGANIZACIÓN BÁSICA DO CORPO

HUMANO

B2.1 / B2.2 / B2.3

B2.1

AAB2.1.1. CMCCT Diferencia os niveis de organización do corpo humano. 30% 20% 80% 20% X X X

AAB2.1.2. CMCCT Describe a organización xeral do corpo humano utilizando diagramas e modelos.

10% 20% 80% 20% X X X

AAB2.1.3. CMCCT Especifica as funcións vitais do corpo humano, sinalando as súas características máis salientables.

30% 20% 80% 20% X X X

AAB2.1.4. CMCCT Localiza os órganos e os sistemas, e relaciónaos coas súas funcións. 40% 20% 80% 20% X X X

TOTAL 80%

TEMA 2

O SISTEMA LOCOMOTOR

B3.1 / B3.2

B3.1

AAB3.1.1. CMCCT Describe a estrutura e a función do sistema esquelético en relación coa mobilidade do corpo humano.

100% 5% 80% 20% X X X

AAB3.1.2. CMCCT Identifica o tipo de óso vinculándoo coa súa función. 80% 5% 80% 20% X X X

AAB3.1.3. CMCCT Diferencia os tipos de articulacións en relación coa mobilidade que permiten.

70% 5% 80% 20% X X X

AAB3.1.4. CMCCT Describe a estrutura e a función do sistema muscular, identificando a súa funcionalidade como parte activa do sistema locomotor.

40% 5% 80% 20% X X X

AAB3.1.5. CMCCT Diferencia os tipos de músculo en relación coa súa función. 70% 5% 80% 20% X X X

AAB3.1.6. CMCCT Describe a fisioloxía e o mecanismo da contracción muscular. 30% 5% 80% 20% X X

B3.4 / B3.5 / B3.6 / B3.7

B3.2

AAB3.2.1. CMCCT Interpreta os principios da mecánica e da cinética, aplicándoos ao funcionamento do aparello locomotor e ao movemento.

10% 5% 80% 20% X X

AAB3.2.2. CCL, CMCCT Identifica os ósos, as articulacións e os músculos principais implicados en diversos movementos, utilizando a terminoloxía axeitada.

100% 5% 80% 20% X X

AAB3.2.3. CMCCT Relaciona a estrutura muscular coa súa función na execución dun movemento e as forzas que actúan neste.

30% 5% 80% 20% X X

126

AAB3.2.4. CMCCT Relaciona diferentes tipos de pancas coas articulacións do corpo humano e coa participación muscular nos seus movementos.

40% 5% 80% 20% X X

AAB3.2.5. CMCCT Clasifica os principais movementos articulares en función dos planos e dos eixes do espazo.

100% 5% 80% 20% X X

AAB3.2.6. CMCCT Argumenta os efectos da práctica sistematizada de exercicio físico sobre os elementos estruturais e funcionais do sistema locomotor, en relación coas actividades artísticas ou deportivas e os estilos de vida.

30% 5% 100% X X X

B3.8 / B3.9

B3.3

AAB3.3.1. CMCCT Identifica as alteracións máis importantes derivadas do mal uso postural e propón alternativas saudables.

70% 5% 100% X X X

AAB3.3.2. CMCCT, CSIEE Controla a súa postura e aplica medidas preventivas na execución de movementos propios das actividades artísticas, deportivas ou cotiás, e valora a súa influencia na saúde.

50% 5% 100% X X

B3.10 / B3.11

B3.4

AAB3.4.1. CMCCT Identifica as principais patoloxías e lesións relacionadas co sistema locomotor nas actividades artísticas, deportivas ou cotiás, e xustifica as súas causas principais.

50% 5% 100% X

AAB3.4.2. CMCCT, CSIEE Analiza posturas e xestos motores das actividades artísticas, deportivas e cotiás, aplicando os principios de ergonomía, e propón alternativas para traballar de forma segura e evitar lesións.

40% 5% 100% X X

TOTAL 80%

2ª AVALIACIÓN

TEMA 3

SISTEMA CARDIOPULMONAR

B4.1 / B4.2 / B4.3 / B4.4 / B4.5 / B4.6 / B4.7

B4.1

AAB4.1.1. CMCCT Describe a estrutura e a función dos pulmóns, detallando o intercambio de gases que ten lugar neles e a dinámica de ventilación pulmonar asociada.

100% 10%

100%

X X X X

AAB4.1.2. CMCCT Describe a estrutura e a función do sistema cardiovascular, explicando a regulación e a integración de cada compoñente.

100% 10% X X X X

AAB4.1.3. CMCCT Relaciona o latexo cardíaco, o volume e a capacidade pulmonar coa actividade física asociada a actividades artísticas de diversa índole.

70% 10% X X X

B4.8 / B4.9 /

B4.10 / B4.11

B4.2

AAB4.2.1. CMCCT Identifica os órganos respiratorios implicados na declamación e no canto.

100% 10% X X X X

AAB4.2.2. CMCCT Identifica a estrutura anatómica do aparello de fonación, e describe as interaccións entre as estruturas que o integran.

30% 10% X X X X

AAB4.2.3. CMCCT Identifica as principais patoloxías que afectan o sistema cardiopulmonar en relación coas causas máis habituais e cos seus efectos nas actividades artísticas.

50% 10% X X X X

AAB4.2.4. CMCCT Identifica as principais patoloxías que afectan a o aparello de fonación en relación coas causas máis habituais.

50% 10% X X X X

AAB4.2.5. CMCCT Recoñece hábitos e costumes saudables para o sistema cardiorrespiratorio e o aparello de fonación, nas accións motoras inherentes ás actividades artísticas corporais e na vida cotiá.

50% 10% X X X X X

TOTAL 80%

3ª AVALIACIÓN

TEMA 5

SISTEMA DE ACHEGA E

UTILIZACIÓN DA ENERXÍA

B5.1 / B5.2 / B5.3 / B5.4

B5.1

AAB5.1.1. CMCCT Describe os procesos metabólicos de produción de enerxía polas vías aérobica e anaeróbica, e xustifica o seu rendemento enerxético e a súa relación coa intensidade e a duración da actividade.

100% 10%

100%

X X X X

AAB5.1.2. CMCCT Xustifica o papel do ATP como transportador da enerxía libre, asociándoo coa subministración continua e adaptada ás necesidades do corpo humano.

100% 10% X X X

AAB5.1.3. CMCCT Identifica tanto os mecanismos fisiolóxicos que conducen a un estado de fatiga física como os mecanismos de recuperación.

70% 5% X X X

B5.5 / B5.6 / B5.7

B5.2 AAB5.2.1. CMCCT Identifica a estrutura dos aparellos e dos órganos que interveñen nos procesos de dixestión e absorción dos alimentos e nutrientes, en relación coas súas funcións en cada etapa

100% 10% X X X X

127

AAB5.2.2. CMCCT Distingue os procesos que interveñen na dixestión e na absorción dos alimentos e dos nutrientes, vinculándoos coas estruturas orgánicas implicadas en cada un.

100% 10% X X X

B5.8 / B5.9 / B5.10

B5.3

AAB5.3.1. CMCCT Discrimina os nutrientes enerxéticos dos non enerxéticos, en relación cunha dieta sa e equilibrada.

100% 10% X X X

AAB5.3.2. CMCCT Relaciona a hidratación co mantemento dun estado saudable, calculando o consumo de auga diario necesario en distintas circunstancias ou actividades.

100% 5% 100% X X X X

AAB5.3.3. CMCCT Elabora dietas equilibradas, calculando o balance enerxético entre inxestión e actividade, e argumenta a súa influencia na saúde e no rendemento físico.

70% 5% 100% X X X X X

AAB5.3.4. CMCCT Recoñece hábitos alimentarios saudables e prexudiciais para a saúde, e saca conclusións para mellorar o benestar persoal.

70% 5% 100% X X X X

B5.11 / B5.12

B5.4

AAB5.4.1. CMCCT Identifica os principais trastornos do comportamento nutricional e argumenta os efectos que teñen para a saúde.

70% 8% 100% X X X X

AAB5.4.2. CSC Recoñece os factores sociais, incluíndo os derivados do propio traballo artístico que conducen á aparición nos trastornos do comportamento nutricional.

50% 2% 100% X X X X

TOTAL 80%

TEMA 6

SISTEMAS DE COORDINACIÓN E

REGULACIÓN

B6.1 / B6.2 / B6.3

B6.1

AAB6.1.1. CMCCT Describe a estrutura e as funcións dos sistemas implicados no control e na regulación da actividade do corpo humano, establecendo a asociación entre eles.

100% 10%

100%

X X X X

AAB6.1.2. CMCCT Recoñece as diferenzas entre os movementos reflexos e os voluntarios, asociándoos ás estruturas nerviosas implicadas neles.

100% 10% X X X X

AAB6.1.3. CMCCT Interpreta a fisioloxía do sistema de regulación, indicando as interaccións entre as estruturas que o integran e a execución de actividades artísticas.

70% 5% X X X

B6.4 / B6.5 / B6.6

B6.2

AAB6.2.1. CMCCT Describe a función das hormonas e o importante papel que xogan na actividade física.

70% 10% X X X

AAB6.2.2. CMCCT Analiza o proceso de termorregulación e de regulación de augas e sales en relación coa actividade física.

100% 10% X X X

AAB6.2.3. CMCCT Valora os beneficios do mantemento dunha función hormonal para o rendemento físico do/da artista.

70% 5% 100% X X X X

TEMA 7

EXPRESIÓN E COMUNICACIÓN

CORPORAL

B7.1 / B7.2

B7.1

AAB7.1.1. CSC, CCEC Recoñece e explica o valor expresivo, comunicativo e cultural das actividades practicadas como contribución ao desenvolvemento integral da persoa.

10% 5%

100%

X

AAB7.1.2. CSC, CCEC Recoñece e explica o valor social das actividades artísticas corporais, desde o punto de vista tanto de practicante como de espectador.

10% 5% X

B7.3 B7.2

AAB7.2.1. CCEC Identifica os elementos básicos do corpo e o movemento como recurso expresivo e de comunicación.

10% 5% X X

AAB7.2.2. CSC, CCEC Utiliza o corpo e o movemento como medio de expresión e de comunicación, e valora o seu valor estético.

10% 5% X

B7.4 / B7.5

B7.3 AAB7.3.1. CCEC

Conxuga a execución dos elementos técnicos das actividades de ritmo e expresión ao servizo da intencionalidade.

10% 5% X

AAB7.3.2. CCEC, CSIEE Aplica habilidades específicas expresivo-comunicativas para enriquecer as posibilidades de resposta creativa.

10% 5% X X

TOTAL 80%

128

13.- METODOLOXÍA

Hai que partir dos coñecementos previos dos alumnos e para iso é importante

antes de empezar cada unidade didáctica realizar unha sondaxe oral en xeral, este permitiranos coñecer o pre-concepto dos alumnos e ao mesmo tempo ir coñecendo a cada alumno e saber as súas carencias e dificultades. O desenvolvemento das unidades didácticas programadas realízase no aula catro horas á semana e compleméntase cunha hora de prácticas de laboratorio quincenal, sempre que a xefatura de estudos permita un desdoblamento de alumnos nesa hora. Tamén se realizasen actividade fora do centro, que permita reforzar e ampliar algúns dos contidos do programa. Por outra banda esta materia permite, tanto nos contidos de Xeoloxía como nos de Bioloxía, iniciar aos alumnos na relación que existe entre os coñecementos de corte teórico e a súa relación cos métodos da ciencia e cos avances científicos e tecnolóxicos que contribúen a mellorar algúns dos problemas que se expón á sociedade. O libro de texto da materia de Bioloxía e Xeoloxía que seleccionou o departamento,axuda a cubrir os obxectivos sinalados no parágrafo anterior por medio dos apartados denominados: Actividades de repaso, actividades de ampliación e aplicacións da Ciencia que se atopan no texto ao final de cada unidade Por outra banda debe transmitirse aos alumnos que non todos os problemas científicos solucionáronse (cancro, SIDA, enerxía?) e que polo tanto a ciencia ten, por unha banda, limitacións e por outra banda ámbitos de investigación que teñen aínda un gran campo de estudo para os científicos. No desenvolvemento das unidades didácticas debe predominar a utilización dunha metodoloxía activa, que teña en conta a estrutura da materia obxecto de estudo e a iniciación na aplicación dos fundamentos do método científico. A análise crítica da información, o enfoque interdisciplinario e os diferentes ritmos de aprendizaxe dos alumnos deben ser outros aspectos a contemplar na metodoloxía, que debe incluír tamén a evolución do proceso de aprendizaxe, que implica a alumnos e profesor, xa a súa análise proporciona información sobre cada un dos aspectos que interveñen nas actividades programadas . Finalmente debe resaltarse o feito de que as actividades que se realicen e a metodoloxía, deben ser consideradas como parte dun proceso no que o profesor é unha peza fundamental no que se refire á súa organización, planificación e desenvolvemento, tendo en conta as diferenzas de motivación, actitudes e capacidades que existen entre os alumnos dun grupo

129

A avaliación inicial é a recollida de datos, polo que se considera o punto de partida do proceso de ensino-aprendizaxe, ademais permite coñecer a realidade do inicio do estudante e determinar despois, os verdadeiros logros e os progresos realizados por este, relacionados coa súa participación nunha experiencia de ensino-aprendizaxe. Mediante a realización da avaliación inicial preténdese que o docente inicie o proceso de ensino-aprendizaxe coa información precisa sobre o nivel de coñecemento dos estudantes e da situación a que se ten que acomodar a súa práctica docente, a proposta pedagóxica planificada e a súa estratexia didáctica. Polo tanto, a avaliación inicial, como conxunto de accións de constatación e valoración diagnóstica, ofrécenos os seguintes coñecementos: a) Un coñecemento previo do estudante que vai iniciar un novo proceso de aprendizaxe. b) Un coñecemento detallado das súas características intelectuais (en xeral) e aptitudinais (en particular). Así como das súas circunstancias persoais máis significativas. c) O nivel de coñecementos que posúe sobre a materia. En función dos datos obtidos na avaliación inicial lógrase: - Establecer o punto de partida do proceso de ensino-aprendizaxe. - Adecuar o proceso de ensino ás características do alumnado. - Determinar os obxectivos do didácticos. - Presentar diferentes niveis de esixencia adecuados á diversidade dos estudantes. - Deseñar a metodoloxía axeitada. - Previr situacións e actitudes negativas. - Elaborar os criterios de avaliación. O departamento de Ciencias Naturais realizará durante a primeira semana de clase una proba escrita ao alumnado que permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos e alumnas de 1º de bacharelato a cerca da materia. Ademais desta proba escrita empregaranse outros dous instrumentos para realizara avaliación inicial: Entrevista coa profesora que lles impartiu docencia da materia de Bioloxía e Xeoloxía en 4º de ESO no centro. Análise das actas da avaliación ordinaria e extraordinaria do alumnado que cursou 4º de ESO no centro

130

13.1.- CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN. 1º bach bioloxía e xeoloxía

Como normal xeral, realizaranse 2 ou 3 probas escritas por trimestre,,

farase a media entre eles sempre que a nota mínima do exame sexa 3,5.puntos

A calificación das probas escritas, traballos, caderno…. realizarase segundo se establece no punto “relación entre os aspectos curriculares para cada unidad” do presente documento .Se calificará o nivel de adquisición de cada un dos estándares cunha nota que irá do 0 ao 10 e posteriormente esta nota será ponderada segundo se establece nesta programación Para aqueles estándares que se avaliarán por observación directa, este departamento diseñará rúbrica co fin de ser o máis obxetivos posible. Aqueles alumnos que sexan avaliados negativamente nunha avaliación deberán facer unha proba escrita de recuperación de dita avaliación na que será avaliado dos estándares cun grao mínimo de consecución do 100%

Aqueles que non superen dita proba serán avaliados negativamente na convocatoria ordinaria e deberán presentarse na convocatoria extraordinaria de setembro a unha proba sobre todos os contidos impartidos o longo do curso.


DESCRICIÓN

PONDERACIÓN


80% Proba específica aberta

Preguntas de resposta curta Interpretación de gráficas, debuxos, esquemas.. Preguntas tipo test Preguntas de relacionar conceptos Mapas conceptuais

Resolución de exercicios e problemas

Rexistro de observación do caderno/portafolio

Valoración mediante rúbricas

10% Análise do informe de prácticas

Análise de traballos individuais ou de grupo

Rexistro de observación na aula/laboratorio

Rexistro anedóctico Asistencia a clase Actitude ante a materia

10%

131

13.2.-CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN. CULTURA CIENTÍFICA

Na materia de Cultura Científica, o alumnado deberá enfrortarse ao reto de utilizar probas e de argumentar nun contexto real e mediante o diálogo entre iguais. O traballo en grupo, a formulación de tarefas en contextos reais e o traballo experimental formarán parte esencial do desenvolvemento curricular na aula.

Por outra parte, partindo do enfoque competencial do currículo, a materia de Cultura Científica servirá para o desenvolvemento das competencias lingüística e dixital, a través da realización de tarefas en grupo que supoñen seleccionar e organizar información, expoñela de xeito oral e escrito, elaborar presentacións, defender as opinións propias en debates e outras situacións de aula. Tendo en conta estas consideracións, en cada avaliación a cualificación será resultado dos aspectos que se reflicten na seguinte táboa


DESCRICIÓN

PONDERACIÓN



Preguntas de resposta curta

Interpretación gráficas, debuxos, esquemas..

Preguntas tipo test

Preguntas de relacionar conceptos

Mapas conceptuais

Rexistro de observación do caderno/portfolio


50%





Listas de control

132

13.3.-CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN. Anatomía


DESCRICIÓN

PONDERACIÓN




Interpretación gráficas, debuxos, esquemas..

Preguntas tipo test

Preguntas de relacionar conceptos

Mapas conceptuais

Rexistro de observación do caderno/portfolio


20%





Listas de control

Presentación de cadernos, traballos e exames – Deberán axustarse ao que se pida en cada caso: índice, paxinación,

maquetación, etc. e) É obrigatorio escribir a data e o enunciado dos exercicios (ou polo

menos, facer referencia ao que pide cada un deles). f) Todo exercicio debe empezar a contestarse facendo referencia ao

que se pregunta.

133

g) Terase moi en conta: marxes, sangrados, signos de puntuación, caligrafía e limpeza.

h) Os traballos de lectura e investigación constarán dos seguintes apartados:

Portada.

Índice.

Contido do traballo.

Anexos (onde se recolla a información manexada polo alumno para elaborar o traballo, subliñada e discriminada).

Bibliografía comentada.

Contraportada (folio en branco).

Vaise potenciar o uso das TIC, de maneira que o alumno será libre de entregar os traballos solicitados impresos, gravados en memoria externa ou a través do correo electrónico ou en espazos virtuais de colaboración ou almacenamento; iso si, sempre respectando as partes dun traballo, comentadas anteriormente, así como a data de entrega.

14.1.-INTRODUCCIÓN

A Bioloxía ten como obxectivo fundamental favorecer e fomentar a formación científica do alumnado. Deste xeito, a Bioloxía representa a porta de entrada ao mundo das ciencias biosanitarias e biotecnolóxicas, e contribúe a consolidar o método científico como ferramenta habitual de traballo, fomentando no alumnado o estímulo da súa curiosidade, da capacidade de razoar, da formulación de hipóteses e deseños experimentais, da interpretación de datos e da resolución de problemas.


ASIGNATURA BIOLOGÍA

PROFESORA Mª CARMEN MARTÍNEZ SANTOS

LIBRO DE

TEXTO

Título BIOLOGÍA

Autor ANTONIO JIMENO, LUIS UGEDO, MANUEL BALLESTEROS


N 978-84-680-3314-3


134

Os grandes avances e descubrimentos da bioloxía, que se suceden de xeito constante nas últimas décadas, non só posibilitaron a mellora das condicións de vida da cidadanía e o avance da sociedade, senón que ao mesmo tempo xeraron algunhas controversias que, polas súas implicacións sociais, éticas, económicas, etc., non se poden obviar, e tamén son obxecto de análise durante o desenvolvemento da materia.

Os contidos distribúense en cinco grandes bloques, tomando como eixe vertebrador a célula, a súa composición química, a estrutura e ultraestrutura, e as súas funcións. Bloque 1. A base molecular e fisicoquímica da vida Bloque 2. A célula viva. Morfoloxía, estrutura e fisioloxía celular Bloque 3. Xenética e evolución Bloque 4. O mundo dos microorganismos e súas aplicacións. Biotecnoloxía Bloque 5. O sistema inmunitario. A inmunoloxía e as súas aplicación

Estes contidos, permiten aos alumnos e ás alumnas ter todas as competencias clave imprescindibles para a formación científica, así como as destrezas necesarias para a persoa, que lles van permitir madurar como persoas e alcanzar un pleno desenvolvemento cívico como cidadáns e cidadás libres e responsables na nosa sociedade

1ª

aval

iaci

ón


ref. (libro de

texto, outros…)

Temporalización

UD Bloque

B1

Bloque 1. A base molecular e fisicoquímica da vida

Mes Sesións

1

B1.1. Compoñentes químicos da vida. Concepto de bioelemento. Tipos,

propiedades e funcións dos bioelementos.

Libro de texto

Material elaborado

Set.oct,nov,dec

38h

B1.2. Os enlaces químicos e a súa importancia en bioloxía.

B1.3. Biomoléculas: concepto, clasificación e técnicas de separación

B1.4

Biomoléculas inorgánicas. Estrutura e propiedades fisicoquímicas da auga que a fan unha molécula imprescindible para a vida.

Funcións dos sales minerais

B1.5. Fisicoquímica das dispersións acuosas. Difusión, osmose e diálise

2,3,4,5

B1.6 Biomoléculas orgánicas: concepto, clasificación, estrutura,

propiedades e funcións biolóxicas de glícidos, lípidos, prótidos e ácidos nucleicos.

9

B1.7. Encimas: concepto, clasificación, propiedades e funcións. Catálise enzimática. Activación e inhibición enzimática. Alosterismo

B1.8 Vitaminas: concepto, clasificación e funcións.

14.2- SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN

135

2ª

aval

iaci

ón

Bloque 2. A célula viva. Morfoloxía, estrutura e fisioloxía

celular

6

7

B2.1. B2.2. B2.3 B2.4

A célula como unidade estrutural e funcional dos seres vivos. Teoría celular.

Evolución dos métodos de estudo das células. Preparación e procesamento das mostras para a observación ao microscopio óptico e electrónico.

Morfoloxía celular. Composición, estrutura, funcións e propiedades das envolturas e dos orgánulos celulares.

Modelos de organización celular en procariotas e eucarióticas. Células animais e vexetais

Libro de texto

Material elaborado

dec 8

7 B2.5.

Observación microscópica de células procariotas e eucariotas tanto animais como vexetais. Libro de

texto Material

elaborado

enero 8

12

B2.6. Ciclo celular.

B2.7 B2.8 B2.9

División celular. Mitose en células animais e vexetais.

Meiose. Necesidade biolóxica da meiose para a reprodución sexual. Importancia da reprodución sexual na evolución dos seres vivos.

Observación de células en mitose. Estudo das fases da división celular.

Libro de texto

Material elaborado

febrero 4

8 B2.10 Importancia da membrana nos fenómenos de transporte. Tipos de transporte. Endocitose e exocitose.

Libro de texto

Material elaborado

Febrero marzo

8

9 B2.11 Introdución ao metabolismo: catabolismo e anabolismo.

B2.12 Reaccións metabólicas: aspectos enerxéticos e de regulación

10

B2.13 Respiración celular: o seu significado biolóxico. Orgánulos celulares implicados no proceso respiratorio

B2.14 Diferenzas entre as vías aeróbicas e anaeróbicas.

B2.15 As fermentacións e as súas aplicacións. Observación do proceso

de fermentación mediante lévedos.

11

B2.16. Fotosíntese: localización celular en procariotas e eucarióticas. Etapas do proceso fotosintético. Balance global

marzo 4

B2.17 Importancia biolóxica da fotosíntese. 2

B2.18 Quimiosíntese. marzo 8

3º

aval

iaci

ón


ref. (libro de

texto, outros…)

Temporalización

UD Bloque

3

Bloque 3. Xenética e evolución

Mes Sesións

14

B3.1. Xenética molecular. Importancia biolóxica do ADN como portador da información xenética. Concepto de xene.

Libro de texto

Material elaborado

marzo 12

B3.2. Replicación do ADN. Etapas da replicación. Diferenzas entre o proceso replicativo entre eucarióticas e procariotas.

B3.3. B3.4. B3.5.

ARN: tipos e funcións.

Fluxo da información xenética nos seres vivos.

Expresión dos xenes. Transcrición e tradución xenéticas en procariotas e eucarióticas. O código xenético na información xenética.

B3.6. Resolución de problemas de xenética molecular.

B3.7. Regulación da expresión xénica.

15 B3.8. Mutacións: tipos. Axentes mutaxénicos.

136

B3.9. B3.10

Mutacións e cancro.

Implicacións das mutacións na evolución e na aparición de novas especies.

B3.11.

Enxeñaría xenética. Principais liñas actuais de investigación. Organismos modificados xeneticamente.

B3.12. Proxecto xenoma: repercusións sociais e valoracións éticas da manipulación xenética e das novas terapias xénicas

13

B3.13. Xenética mendeliana. Teoría cromosómica da herdanza. Determinismo do sexo e herdanza ligada ao sexo e influída polo sexo.

16

B3.14 Evidencias do proceso evolutivo.

B3.15 Darwinismo e neodarwinismo: teoría sintética da evolución.

B3.16

Xenética de poboacións. Frecuencias xénicas e a súa relación coa evolución

Libro de texto

Material elaborado

abril 8

16

B3.17

A mutación e a recombinación xénica como procesos que xeran cambios e adaptacións. Principios da selección natural.

Libro de texto

Material elaborado

abril 8 B3.18 B3.19

Evolución e biodiversidade.

Proceso de especiación. Modelos de especiación.

17

Bloque4

Bloque 4. . O mundo dos microorganismos e súas aplicacións. Biotecnoloxía

B4.1. Microbioloxía. Concepto de microorganismo. Microorganismos

con organización celular e sen ela. Libro de

texto Material

elaborado

abril 8

B4.2. Virus, outras formas acelulares e partículas infectivas subvirais.

Bacterias. Fungos microscópicos. Protozoos. Algas microscópicas

18

B4..3. Observación microscópica de protozoos, algas e fungos.

Libro de texto

Material elaborado

maio 8

B4.4 Métodos de estudo dos microorganismos. Esterilización e pasteurización

B4.5 Realización de experiencias de cultivo de microorganismos.

B4.6. Microorganismos nos ciclos xeoquímicos.

B4.7 Microorganismos como axentes produtores de doenzas.

B4.8. B4.9

Biotecnoloxía. Utilización dos microorganismos nos procesos

industriais: produtos elaborados por biotecnoloxía.

Realización de experiencias con microorganismos fermentadores

19

Bloque5

Bloque 5. O sistema inmunitario. A inmunoloxía e as súas aplicacións

B5.1. Concepto actual de inmunidade. Sistema inmunitario. Defensas

internas inespecíficas.

B5.2. Inmunidade específica: características e tipos (celular e humoral).

Células responsables.

B5.3 Identificación de células inmunitarias mediante a súa

observación.

B5.4. Mecanismo de acción da resposta inmunitaria. Memoria inmunolóxica.

B5.5 Antíxenos e anticorpos. Estrutura dos anticorpos. Formas de acción. A súa función na resposta inmune.

B5.6 Reacción antíxeno-anticorpo: tipos e características.

137

3

º av

alia

ció

n

Material de ref.

(libro de texto,

outros…)

Temporalización

19

B5.7.

Inmunidade natural e artificial ou adquirida. Soros e vacinas. A súa importancia na loita contra as doenzas infecciosas.

B5.8.

Disfuncións e deficiencias do sistema inmunitario. Alerxias e inmunodeficiencias.

Mes Sesións

B5.9 Sistema inmunitario e cancro.

B5.10 A SIDA e os seus efectos no sistema inmunitario.

Libro de texto

Material elaborado

maio 8

B5.11. Doenzas autoinmunes.

B5.12. Anticorpos monoclonais e enxeñaría xenética.

B5.13

Transplante de órganos e problemas de rexeitamento. Reflexión ética sobre a doazón de órganos, medula e sangue.

B5.7. Inmunidade natural e artificial ou adquirida. Soros e vacinas. A súa importancia na loita contra as doenzas infecciosas.

138

14.3- Relación dos estándares de aprendizaxe avaliables da materia que forman parte dos perfís competenciais


Describe técnicas instrumentais e métodos físicos e químicos que permiten o illamento das moléculas e a súa contribución ao grande avance da experimentación biolóxica.

CAA/CMCCT

Clasifica os tipos de bioelementos relacionando cada un coa súa proporción e coa súa función biolóxica. CAA

Discrimina os enlaces químicos que permiten a formación de moléculas inorgánicas e orgánicas presentes nos seres vivos. CMCCT/CD

Relaciona a estrutura química da auga coas súas funcións biolóxicas. CAA

Distingue os tipos de sales minerais, e relaciona a composición coa función. CMCCT

Contrasta e realiza experiencias dos procesos de difusión, osmose e diálise, e interpreta a súa relación coa concentración salina das células. CMCCT/CAA/CD

Recoñece e clasifica os tipos de biomoléculas orgánicas, e relaciona a súa composición química coa súa estrutura e coa súa función. CAA/CSIEE

Deseña e realiza experiencias identificando en mostras biolóxicas a presenza de moléculas orgánicas. CSIEE/CMCCT

Contrasta e relaciona os procesos de diálise, centrifugación e electroforese, e interpreta a súa relación coas biomoléculas orgánicas. CAA/CMCCT/CD

Identifica os monómeros e distingue os enlaces químicos que permiten a síntese das macromoléculas: enlaces O-glicosídico, enlace éster, enlace peptídico e enlace O-nucleosídico.

CMCCT/CD

Describe a composición e a función das principais biomoléculas orgánicas. CCL

Contrasta o papel fundamental dos encimas como biocatalizadores, e relaciona as súas propiedades coa súa función catalítica. CAA/CMCCT

Identifica os tipos de vitaminas asociando a súa imprescindible función coas doenzas que preveñen. CAA/CCEC

Compara unha célula procariota con unha eucariótica, e identifica os orgánulos citoplasmático presentes nelas. CAA/CMCCT/CD

Esquematiza os orgánulos citoplasmáticos e recoñece as súas estructuras. CSIEE

Analiza a relación entre a composición química, a estrutura e a ultraestructura dos orgánulos celulares, e a súa función. CSIEE/CAA

Identifica as fases do ciclo celular, e explica os principais procesos que acontecen en cada unha. CCL /CD

Recoñece en microfotografías e esquemas as fases da mitose e da meiose, e indica os acontecementos básicos que se producen en cada unha. CAA/CMCCT/C

Establece as analoxías e as diferenzas máis significativas entre mitose e meiose. CAA/CSIEE

Resume a relación da meiose coa reprodución sexual, o aumento da variabilidade xenética e a posibilidade de evolución das especies. CAA/CCL /CMCCT

Compara e distingue os tipos e os subtipos de transporte a través das membranas, e explica detalladamente as características de cada un. CAA/CCL /CSIEE

Define e interpreta os procesos catabólicos e os anabólicos, así como os intercambios enerxéticos asociados a eles CAA/CSIEE/CCL

Sitúa, a nivel celular e a nivel de orgánulo, o lugar onde se produce cada un destes procesos, e diferencia en cada caso as rutas principais de degradación e de síntese, e os encimas e as moléculas máis importantes responsables dos devanditos procesos.

CAA/CMCCT

Contrasta as vías aeróbicas e anaeróbicas, e establece a súa relación co seu rendemento enerxético. CMCCT

Valora a importancia das fermentacións en numerosos procesos industriais, e recoñece as súas aplicacións. CCEC/CSC

139

Identifica e clasifica os tipos de organismos fotosintéticos CAA/CSIEE

Localiza a nivel subcelular onde se leva a cabo cada fase, e destaca os procesos que teñen lugar. CAA

Contrasta a importancia biolóxica da fotosíntese para o mantemento da vida na Terra. CSC/CCEC

Valora o papel biolóxico dos organismos quimiosintéticos. CCEC

Describe a estrutura e a composición química do ADN, e recoñece a súa importancia biolóxica como molécula responsable do almacenamento, a conservación e a transmisión da información xenética.

CCL /CSC/CCEC

Diferencia as etapas da replicación e identifica os encimas implicados nela. CAA/CMCCT

Establece a relación do ADN co proceso da síntese de proteínas. CAA/CMCCT

Diferencia os tipos de ARN e a función de cada un nos procesos de transcrición e tradución CAA

Recoñece e indica as características fundamentais do código xenético, e aplica ese coñecemento á resolución de problemas de xenética molecular. CAA/CMCCT

Interpreta e explica esquemas dos procesos de replicación, transcrición e tradución. CD/CMCCT

Resolve exercicios prácticos de replicación, transcrición e tradución, e de aplicación do código xenético. CMCCT

Identifica e distingue os encimas principais relacionados cos procesos de transcrición e tradución. CAA/CD

Describe o concepto de mutación e establece a súa relación cos fallos na transmisión da información xenética. CCL

Clasifica as mutacións e identifica os axentes mutaxénicos máis frecuentes. CAA/CSC

Asocia a relación entre a mutación e o cancro, e determina os riscos que implican algúns axentes mutaxénicos. CAA/CSC/CCEC

Destaca a importancia das mutacións na evolución e na aparición de novas especies. CAA/CSC/CCEC

Resume e realiza investigacións sobre as técnicas desenvolvidas nos procesos de manipulación xenética para a obtención de organismos transxénicos. CSIEE/CSC/CCEC

Recoñece e indica os descubrimentos máis recentes sobre o xenoma humano e as súas aplicacións en enxeñaría xenética, e valora as súas implicacións éticas e sociais.

CSC/CCEC

Analiza e predí aplicando os principios da xenética mendeliana, os resultados de exercicios de transmisión de caracteres autosómicos, caracteres ligados ao sexo e influídos polo sexo.

CAA/CMCCT

Argumenta evidencias que demostran o feito evolutivo. CSIEE/CCL

Identifica os principios da teoría darwinista e neodarwinista, e compara as súas diferenzas. CAA

Distingue os factores que inflúen nas frecuencias xénicas. CMCCT

Comprende e aplica modelos de estudo das frecuencias xénicas na investigación privada e en modelos teóricos. CAA/CMCCT/CSIEE

Ilustra a relación entre mutación e recombinación, o aumento da diversidade e a súa influencia na evolución dos seres vivos. CSC/CCEC

Distingue tipos de especiación e identifica os factores que posibilitan a segregación dunha especie orixinal en dúas especies diferentes. CCEC/CAA

Clasifica os microorganismos no grupo taxonómico ao que pertencen. CSIEE

Analiza a estrutura e a composición dos microorganismos e relaciónaas coa súa función. CSIEE

Describe técnicas instrumentais que permiten o illamento, o cultivo e o estudo dos microorganismos para a experimentación biolóxica. CD/CMCCT

Recoñece e explica o papel fundamental dos microorganismos nos ciclos xeoquímicos. CCL /CMCCT

Relaciona os microorganismos patóxenos máis frecuentes coas doenzas que orixinan. CSC/CD

Analiza a intervención dos microorganismos en numerosos procesos naturais e industriais, e as súas numerosas aplicacións CAA/CCEC/CSC/CMCCT

140

Recoñece e identifica os tipos de microorganismos implicados en procesos fermentativos de interese industrial. CCEC/CSC/CMCCT

Valora as aplicacións da biotecnoloxía e a enxeñaría xenética na obtención de produtos farmacéuticos, en medicina e en biorremediación, para o mantemento e a mellora do medio.

CD/CMCCT

Analiza os mecanismos de autodefensa dos seres vivos e identifica os tipos de resposta inmunitaria. CAA/CSIEE

Describe as características e os métodos de acción das células implicadas na resposta inmune. CCL

Compara as características da resposta inmune primaria e secundaria. CAA

Define os conceptos de antíxeno e de anticorpo, e recoñece a estrutura e a composición química dos anticorpos. CCL /CAA

Clasifica os tipos de reacción antíxeno-anticorpo e resume as características de cada un. CAA

Destaca a importancia da memoria inmunolóxica no mecanismo de acción da resposta inmunitaria e asóciaa coa síntese de vacinas e soros. CAA

Resume as principais alteracións e disfuncións do sistema inmunitario, e analiza as diferenzas entre alerxias e inmunodeficiencias. CCL /CSIEE

Describe o ciclo de desenvolvemento do VIH. CAA/CD/CCL

Clasifica e cita exemplos das doenzas autoinmunes máis frecuentes, así como os seus efectos sobre a saúde. CSIEE/CSC/CCEC

Recoñece e valora as aplicacións da inmunoloxía e da enxeñaría xenética para a produción de anticorpos monoclonais. CSCCCEC

Describe os problemas asociados ao transplante de órganos, e identifica as células que actúan. CAA/CSC/CCEC

. Clasifica e entende os tipos de transplantes, e relaciona os avances neste ámbito co impacto futuro na doazón de órganos, medula e sangue. CSC/CCEC

141

14.4.- RELACIÓN DOS ASPECTOS CURRICULARES PARA CADA TEMA

Temporalización: Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificacion e instrumentos de avaliación Elementos transversais

Tema


contidos criterios estándar clave Indicadores de logro consecución cualificación Proba esc.


Cad. clase


1,2,3

4,9

B1.1. B1.1.

B1.1.1. CAA, CMCCT

Coñece e describe as técnicas que se utilizan para separar substancias

30% 5% 100%

X

B1.1.2 CAA, CMCCT

Explica por que é indispensable a presenza de bioelementos aínda que aparezan en proporcións ínfimas. 80% 10%

Diferencia os grupos de bioelementos e explica por que un grupo permite que se constrúa a materia viva e outro

permite que se obteña enerxía a partir de materia orgánica 50% 10%

Recoñece a proporción dos elementos que constitúen algúns compostos 30% 5%

B1.1.3 CAA, CMCCT

Identifica os enlaces Van der Waaks 30% 5%

X Identifica os enlaces que unen os bioelementos 100% 20%

B1.2. B1.2.

B1.2.1.

CAA

Analiza o comportamento líquido da auga 70% 10% 100% X X

Explica as propiedades e as funcións da auga 100% 20%

B1.2.2 CMCCT

Pescuda a existencia de sales minerais nos esqueletos. 30% 5%

Explica a que se debe a flexibilidade dos ósos nos seres que acaban de nacer e a fraxilidade nos ósos de

organismos vellos. 20% 2%

B1.2.3 CMCCT,CAA,CD

Explica os procesos de osmose nos seres vivos e a estabilidade do grao de acidez ou pH. 50% 10%

Pescuda a acidez ou basicidade dun medio 50% 10%

B1.3. B1.3. B1.3.1. CAA

Analiza e clasifica os diferentes tipos de biomoléculas. 100% 20% 100% X X

Indica a diferenza entre materia viva e materia orgánica. 50% 10% B1.3.2

CSIEE,CMCCT

Realiza unha diálise e explica os resultados obtidos

30% 5%

B1.3.3 CAA,CMCCT,CD Contrasta e describe as técnicas que se utilizan para separar substancias: centrifugación, diálise e electroforese. 30% 5%

B1.4. B1.4

B1.4.1. CD, CMCCT

Identifica os monosacáridos como os glícidos máis simples 100% 50% 100% X X

Identifica os compoñentes das proteínas e os enlaces que os unen 100% 50%

Identifica os compoñentes dos ácidos nucleicos e nomea os enlaces que os unen 100% 50%

B1.5 B1.5. B1.5.1. CAA, CMCCT Identifica a composición dos glicidos, lípidos, proteínas en acidos nucleicos. 100% 50% 100% X X

B1.6. B1..6. B1..6.1. CAA,CMCCT Explica o papel dos enzimas como biocatalizadores relacionando as súas propiedades coa súa función catalítica 100% 50% 100% X X X

B1.7. B1.7. B1.7.1. CMCCT Sinala os tipos de vitaminas principais e a súa función imprescindible para previr enfermidades 60% 20% 100% X

Bloque 2. A célula viva. Morfoloxía, estructura e fisioloxía celular5

6,7

8,9

B2.1 B2.1 B2.1.1. CMCCT,CAA,CD Identifica as diferenzas na organización dunha célula eucariota e dunha procariota 100% 60% 100% X X

B2.2 B2.2. B2.2.1. CSIEE Explica a diferenza entre os orgánulos das células vexetais e das animais 100% 50% 100% X

B2.2.2 CAA,CSIEE Explica a relación estrutural entre o núcleo e o sistema endomembranoso dunha célula eucariota 100% 50% B2.3 B2.3.. B2.3.1 CCL,CD Detalla, de maneira adecuada, as fases do ciclo celular e explica que procesos ocorren en cada unha delas. 100% 50%

B2.4 B2.4 B2.4.1. CAA,CMCCT,CD

Recoñece as distintas fases da mitose e a meiose en microfotografías e esquemas. Explica os principais procesos

que ocorren en cada unha delas 60% 20% 100% X X

B2.4.2. CAA,CSIEE Establece as analoxías e as diferenzas entre entre mitose e meiose 100% 50%

10,

11

12

14

B2.5. B2.5 B2.5.1. CAA, CMCCT,CCL Establece a relación entre a meiose e a reprodución sexual 100% 15% 100% X

B2.6 B2.6.

B2.6.1. CAA,CCL;CMCCT

Determina e explica que tipo de transporte teñen algunhas moléculas a través da membrana 80% 30% 100% X

Explica exemplos de transporte activo da membrana como a bomba de sodio e potasio. 80% 30%

Explica os dous tipos de transporte da membrana: exocitose e endocitose, e diferencia os tipos de endocitose 80% 30% B2.7 B2.7 B2.7.1. CMCCT, CCL,CAA Explica os procesos catabólicos e anabólicos e os intercambios enerxéticos asociados a eles 100% 30% 100% X X

B2.8. B2.8. B2.8.1. CAA,CMCCT Sinala, a nivel celular e de orgánulo, onde se producen os procesos catabólicos e anabólicos. Diferencia as rutas

principais de degradación e de síntese 100% 50%

142

B2.9. B2.9.

B2.9.1. CMCCT,

Compara as vías aeróbicas e as anaeróbicas e establece a relación co seu diferente rendemento enerxético.

80% 10% 100% X

B2.9.2. CCEC,CSC Iimportancia das fermentacións para numerosos procesos industriais

B2.10 B2.10

B2.10.1. CMCCT, CAA Detalla e realiza a clasificación dos diferentes organismos fotosintéticos

10% 100% X

B2.10.2 CAA Sinala no cloroplasto onde se realiza cada unha das fases da fotosíntese

B2.11. B2.11. B2.11.1. CSC,CCEC Importancia da fotosíntese para o mantemento da vida na Terra

5% 100% X X

B2.12. B2.12. B2.12.1 CCEC Importancia que teñen os organismos quimiosintéticos e as funcións que realizan

Bloque 3. Xenética e evolución

15

16

B3.1. B3.1. B3.1.1. CSC, CCL

Explica a estrutura e composición química do ADN e recoñece a súa importancia como portador da información xenética

5% 100%

X X

B3,2 B3.2. B3.2.1.. CAA, CMCCT Distingue as etapas de replicación e identifica os enzimas implicados nela

X

B3.3. B3.3. B3.3.1 CMCCT Relaciona o ADN co proceso de síntese de proteínas 10% 100%

X

B3.4. B3.4 B3.4.1. CAA Distingue os tipos de ARN e a función de cada un deles nos procesos de transcrición e tradución

X

B3.4.2. CAA,CMCCT Distingue as características máis importantes do código xenético

B3.5 B3.5 B3.5.1 CD,CMCCT, Descifra e explica esquemas dos procesos de replicación, transcrición e tradución

5% 100%

X

B3.5.2. CMCCT Resolve exercicios prácticos de replicación, transcrición e tradución, e de aplicación do código xenético

X X

B3.5.3. CAA,CD Distingue e diferencia os principais enzimas en procesos de transcrición e tradución

B3.6 B3.6. B3.6.1. CCL Explica o concepto de mutación e establece a súa relación con fallos na transmisión da información xenética.

10% 100%

X X

B3.6.2. CAA,CSC Enumera os distintos tipos de mutacións e identifica os axentes mutaxénicos máis habituais

X

B3.7. B3.7. B3.7.1. CD, CMCCT Relaciona mutación e cancro e determina o risco que levan algúns axentes mutaxénicos.

X X

B3.7.2. CMCCT Comprende e valora a importancia das mutacións na evolución e na aparición de novas especies.

5% 100% X X

B3.8.

B3.8. B3.8.1.. CAA, CMCCT,CSC

Explica e busca información sobre os procesos de manipulación xenética para a obtención de organismos

transxénicos

10% 100%

X X

B3.9 B3.9 B3.9.1. CSC,CCEC Investiga sobre os descubrimentos máis recentes sobre o xenoma humano e as súas aplicacións 100% X X

B3.10 B3.11 B3.12 B3.13 B3.14 B3.15

B3.10 B3.11 B3.12

B3.13 B3.14 B3.15

B3.10.1. CCA,CMCCT Estuda e predí, utilizando os principios da xenética mendeliana, os resultados de exercicios de transmisión de caracteres autosómicos, caracteres ligados ao sexo e influídos polo sexo

100%

5% 100%

X X

B3.11.1. CAA, CMCCT Argumenta distintas evidencias que demostran o feito evolutivo 80% X X

B3.12.1 CMCCT Explica e compara os principios fundamentais das teorías darwinista e neodarwinista 60% X X

B3.13.1 CAA, CMCCT Sinala os factores que inflúen nas frecuencias xenotípicas e xénicas 40%

5% 100%

X X

B3.13.2 CMCCT Comprende e aplica modelos de estudo das frecuencias xénicas na investigación privada e en modelos teóricos 40% X X

B3.14.1 CSC,CCEC

Desenvolve a relación entre mutación e recombinación, o aumento da diversidade e a súa influencia na

evolución dos seres vivos.

B3.15.1 CCEC,CAA Diferencia os tipos de especiación e identifica os factores que posibilitan a segregación dunha especie

Bloque 4. O mundo dos microorganismo e súas aplicación.Biotecnoloxia

X

17,18

B4.1 B4.1 B4.1.1. CSIEE Clasifica os microorganismos segundo o grupo taxonómico ao que pertence

B4.2 B4.2. B4.2.1. CSIEE Examina a estrutura e composición dos distintos microorganismos e relaciónaas coa súa función

X X

B4.3. B4.3. B4.3.1. CAA, CMCTC

Explica distintas técnicas utilizadas para illar, cultivar e estudar os microorganismos e experimentar con eles de

forma biolóxica. 5% 100% X

B4.4. B4.4. B4.4.1. CCL Examina e explica a función e importancia dos microorganismos nos ciclos xeoquímicos.

5% 100% X X

B4.5. B4.5. B4.5.1. CAA, CMCCT Establece a relación entre os microorganismos patóxenos máis frecuentes coas doenzas que orixinan

5% 100%

X

B4.6. B4.6.

B4.6.1. CMCCT Explica como inflúen os microorganismos en numerosos procesos naturais e industriais e as súas numerosas aplicacións X

B4.6.2. CCEC,CSC,CMCCT Identifica os distintos tipos de microorganismos implicados en procesos fermentativos de interese industrial

B4.6.3. CD,CMCCT

das aplicacións da biotecnoloxía e a enxeñaría xenética tanto na obtención de produtos farmacéuticos como en

medicina

Bloque 5. O sistema inmunitario. A inmunoloxia e as súas aplicacións

X X

19

B5.1. B5.1. B5.1.1. CAA, CSIEE Estuda os mecanismos de autodefensa dos seres vivos e identifica o tipo de resposta inmunitaria.

5% 100%

X

B5.2. B5.2. B5.2.1. CCL, CMCCT Explica as características e os métodos de acción das distintas células que interveñen na resposta inmune.

X X

B5.3. B5.3. B5.3.1. CAA, CMCCT Diferenza entre resposta inmune primaria e secundaria.

X

B5.4. B5.4. B5.4.1. CMCCT Explica os conceptos de antíxeno e anticorpo e detalla a estrutura e composición química dos anticorpos.

X X

B5.5. B5.5. B5.5.1 CAA Explica os diferentes tipos de reacción antíxeno-anticorpo e as súas características principais.

X

B5.6. B5.6.. B5.6.1.. CCL, CMCCT Importancia da memoria inmunolóxica no mecanismo de acción da resposta inmunitaria e asóciaa coa síntese de 5% 100% X X

143

vacinas e soros.

B5.7. B5.7. B5.7.1. CMCCT

Realiza un resumo sobre as principais alteracións e disfuncións do sistema inmunitario. Examina as diferenzas

entre alerxia e inmunodeficiencia. X

B5.8. B5.8. B5.8.1. CAA Explica o ciclo de desenvolvemento do VIH. 80% X

B5.9. B5.9. B5.9.1. CAA Enumera e explica como actúan sobre a saúde e dá exemplos das enfermidades autoinmunes máis frecuentes. 60% 5% 100% X

B5.10 B5.10

B5.10.1 CAA, CMCCT

Recoñece e valora as aplicacións da Inmunoloxía e enxeñaría xenética para a produción de anticorpos

monoclonais 60%

X

B5.10.2 CAA,CSC,CCEC Explica que problemas leva o transplante de órganos e identifica as células que actúan.

B5.10.3. CMCCT

Clasifica os tipos de transplantes e establece a relación entre os avances neste ámbito e a importancia nun futuro da doazón de órganos. 40%

X

144

No Bacharelato, a materia de Ciencias da Terra e do Medio Ambiente ten como eixe principal o uso que facemos os humanos dos recursos que nos ofrece o noso planeta, un planeta finito que «utilizamos» como si fose ilimitado. A humanidade enfróntase a importantes retos no século XXI, tales como a búsqueda de fontes alternativas de enerxía, abastecemento de materias primas, dispoñibilidade de auga, impactos ambientais, o quecemento global do planeta, a alteración da capa de ozono, perda de biodiversidade e os factores que inciden neles.

Coñecer a problemática ambiental e os avances científicos contribúe a facilitar a formulación de solucións integradoras entre desenrolo e medio ambiente, permitindo establecer una xestión sostible do noso planeta que evitará graves problemas ambientais.

Para conseguir este fin será necesario utilizar e aplicar coñecementos e competencias adquiridos doutras ciencias, principalmente Bioloxía, Xeología, Física e Química, unha visión integradora e holística das aportacións das mencionadas ciencias á comprensión do funcionamento dos sistemas terrestres a súa dinámica, as súas interaccións, os factores que os rexen e cuxa variación poden provocar a súa alteración modificándoo a escala local, rexional ou global.

As Ciencias da Terra e do Medio Ambiente abordan estas cuestións plantexadas nas diferentes escalas mencionadas.

A materia de Ciencias da Terra e do Medio Ambiente está dividida en 7 bloques:

Bloque 1. Medioambiente e fontes de información medioambiental.

Bloque 2. As capas fluídas, dinámica.

Bloque 3. Contaminación atmosférica.

Bloque 4. Contaminación das augas.

Bloque 5. A xeosfera e riscos xeolóxicos.

Bloque 6. Circulación da materia e enerxía na biosfera.

Bloque 7. A xestión e o desenvolvemento sostible.


ASIGNATURA CIENCIAS DA TERRA E DO MEDIO AMBIENTE

PROFESORA MERCEDES CHAMORRO

LIBRO DE

TEXTO

Título CIENCIAS DE LA TIERRA Y DEL MEDIO AMBIENTE

Autor DIODORA CALVO

Editorial MC GRAW HILL ISB

N

Data Autoriz. Galego X Castelán

145

15.1 SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN

1ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque

B1

Bloque1. Medio ambiente e fontes de información

ambiental Mes Sesións

1

B1.1. Concepto de medio ambiente e dinámica de sistemas.

Modelos da teoría de Sistemas.

Libro de

texto

Material

elaborado

Set.

678

B1.2. O medio natural como sistema. Aplicación da teoría de

sistemas ao sistema natural.

B1.3 Humanidade e medio ambiente. Historia das relacións da

humanidade coa natureza.

B1.4 Recursos naturais, riscos e impactos ambientais.

B1.5 Fontes de información ambiental

2

B1.1 Concepto de medio ambiente e dinámica de sistemas.

Modelos da teoría de Sistemas.

Libro de

texto

Material

elaborado

Out. 6/8


3 B1.4 Recursos naturais, riscos e impactos ambientais.

Libro de

texto

Material

elaborado

Out. 6/8


Libro de

texto

Material

elaborado

Nov. 6/8

2ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque

B1



9

B1.4 Recursos naturais, riscos e impactos ambientais. Libro de

texto

Material

elaborado

Xan. 6/8 B1.5 Fontes de información ambiental


10

B1.1. Concepto de medio ambiente e dinámica de sistemas.

Modelos da teoría de Sistemas

Libro de

texto

Material

elaborado

Febr 6/8


3ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque

B1




Libro de

texto

Material

elaborado

Marzo 6/8

146

1ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque

B2 Bloque2. Dinámica dos sistemas fluídos

Mes Sesións

1

B2.2 As masas fluídas e a súa relación co funcionamento do

clima.

Libro de

texto

Material

elaborado

Set. 6/8 B2.3 Compoñentes da atmosfera, orixe e importancia biolóxica.

B2.8 Relación das correntes oceánicas coa circulación dos ventos

e o clima e con algúns fenómenos climáticos

3 B2.11 Os riscos climáticos, causas e consecuencias. Medidas de

predición, prevención e corrección.

Libro de

texto

Material

elaborado

Out. 6/8

5

B2.2 As masas fluídas e a súa relaciónco funcionamento do

clima.

Libro de

texto

Material

elaborado

Nov 6/8

B2.3 Compoñentes da atmosfera, orixe e importancia biolóxica.

B2.4 Capa de ozono: orixe e importancia.

B2.6 Efecto invernadoiro: relacióncoa vida na Terra. Causas e

consecuenciasdo aumento do efecto invernadoiro

B2.8 Relación das correntes oceánicascoa circulación dos ventos

e o clima e con algúns fenómenos climáticos.

B2.9 Formación das precipitacións.Tipos de precipitacións.

B2.10 Interpretación de mapas meteorolóxicos.

B2.11 Os riscos climáticos, causas econsecuencias. Medidas de

predición,prevención e corrección.

2ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque


Mes Sesións

6

B2.7 A hidrosfera e o seu papel como regulador climático. Libro de

texto

Material

elaborado

Nov./

Dec. 6/8

B2.8 Relación das correntes oceánicas coa circulación dos ventos

e o clima e con algúns fenómenos climáticos

3ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque


Mes Sesións

16 B2.2 As masas fluídas e a súa relaciónco funcionamento do

clima.

Libro de

texto

Material

elaborado

Maio 6/8

1ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque

B3 Bloque3. Contaminación atmosférica

Mes Sesións

1 B3.1. Orixe e efectos da contaminación atmosférica.

Libro de

texto

Material

elaborado

Set 6/8

147

1ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque


Mes Sesións

3

B3.1 Orixe e efectos da contaminación atmosférica.

Material

elaborado Out. 6/8

B3.2 Medidas preventivas e correctoras da contaminación

atmosférica e do efecto invernadoiro.

B3.3 Factores que inflúen na dispersión dos contaminantes

atmosféricos.

B3.4 Efectos da contaminación atmosférica segundo o seu raio de

influencia.

5


Material

elaborado Nov 6/8

B3.2 Medidas preventivas e correctoras da contaminación

atmosférica e do efecto invernadoiro.

B3.3 Factores que inflúen na dispersión dos contaminantes

atmosféricos.

B3.4 Efectos da contaminación atmosférica segundo o seu raio de

influencia.

2ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque


Mes Sesións

6 B3.1 Orixe e efectos da contaminación atmosférica. Material

elaborado

Nov/

Dec. 6/8

3ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque


Mes Sesións

16


Material

elaborado Maio 6/8

B3.2 Inmunidade específica: características e tipos (celular e

humoral). Células responsables.

B3.3 Identificación de células inmunitarias mediante a súa

observación.

1ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque

B4 Bloque4. Contaminación das augas

Mes Sesións

3 B4.3 Parámetros de medida da calidade da auga.

Material

elaborado Out. 6/8

B4.4 Prevención e corrección da contaminación da auga.

2ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque


Mes Sesións

6 B4.2 Orixe e efectos da contaminación das augas superficiais e

subterráneas.

Material

elaborado

Nov/

Dec 6/8

148

B4.3 Parámetros de medida da calidade da auga.

B4.5 Sistemas de tratamento e depuración das augas.

2ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque


Mes Sesións

9 B4.2 Orixe e efectos da contaminación das augas superficiais e

subterráneas.

Material

elaborado Xan. 6/8

10 B4.4 Prevención e corrección dacontaminación da auga. Feb. 6/8

3ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque


Mes Sesións

16 B4.4 Prevención e corrección dacontaminación da auga. Material

elaborado Maio 6/8

1ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque

B5 Bloque5. A xeosfera e os riscos xeolóxicos

Mes Sesións

3

B5.7 Riscos asociados aos sistemas de ladeira e fluviais. Material

elaborado

Out 6/8

B5.12 Uso eficiente da enerxía e dos recursos.

2ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque


Mes Sesións

6 B5.1 O relevo como consecuencia da interacción da dinámica

interna e externa do planeta.

Material

elaborado

Nov/

Dec. 6/8

7

B5.4 Métodos de predición e prevención dos riscos xeolóxicos. Material

elaborado Dec 6/8

B5.6 O relevo como consecuencia da interacción da dinámica

interna e externa do planeta.

9

B5.7 Riscos asociados aos sistemas de ladeira e fluviais.

Material

elaborado Xan 6/8

B5.10 Recursos da xeosfera: problemasambientais ocasionados

pola súaexplotación.


3ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque


Mes Sesións

13 B5.10

Recursos da xeosfera: problemas ambientais ocasionados

pola súa explotación. Material

elaborado Marzo 6/8


149

1ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque

B6 Bloque6. Circulación de materia e enerxía na biosfera

Mes Sesións

3

B6.12 Impactos sobre o solo. Técnicas de valoración do grao de

alteración dun solo. Material

elaborado Out. 6/8

B6.13 Impactos sobre a biosfera producidos pola deforestación, a

agriculturae a gandaría.

2ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque


Mes Sesións

10

B6.2 Relacións tróficas nos ecosistemas, cadeas e redes tróficas.

Representaciónsgráficas. Material

elaborado Feb. 6/8 B6.6 Autorregulación dos ecosistemas e repercusión da acción

humana sobre eles.

B6.8 Causas e repercusións da perdada biodiversidade.

3ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque


Mes Sesións

11


Representaciónsgráficas.

Material

elaborado Feb. 6/8 B6.4

Ciclos bioxeoquímicos do osíxeno, o carbono, o nitróxeno, o

fósforo e o xofre.

B6.6 Autorregulación dos ecosistemas e repercusión da acción

humana sobre eles.

12

B6.3 Factores limitantes da produción primaria.

Material

elaborado Marzo 6/8 B6.4

Ciclos bioxeoquímicos do osíxeno, o carbono, o nitróxeno, o

fósforo e o xofre.

B6.6 Autorregulación dos ecosistemas e repercusión da acción

humana sobre eles.

13

B6.8 Causas e repercusións da perda da biodiversidade.

Material

elaborado Marzo 6/8

B6.13 Impactos sobre a biosfera producidos pola deforestación, a

agricultura e a gandaría.

B6.15 Importancia ecolóxica dos recursos do sistema litoral,

impactos derivados da súa sobreexplotación.

B6.16 Importancia da conservación das zonas litorais.

13


Representaciónsgráficas

Material

elaborado Abril 6/8

B6.10 Edafoxénese e tipos de solos.

B6.11 Usos e fraxilidade do solo como recurso.

B6.12 Impactos sobre o solo. Técnicas de valoración do grao de

alteración dun solo.

B.13 Impactos sobre a biosfera producidos pola deforestación, a

agricultura e a gandaría.

15

B6.8 Causas e repercusións da perda da biodiversidade. Material

elaborado Abril 6/8 B6.14 O sistema litoral como interfase

B6.15 Importancia ecolóxica dosrecursos do sistema litoral,

150

impactos

derivados da súa sobreexplotación.

B6.16 Importancia da conservación das zonas litorais.

3ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque


Mes Sesións

16 B6.8 Causas e repercusións da perda da biodiversidade. Material

elaborado Maio 6/8

1ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque

B7

Bloque7. A xestión do planeta e o desenvolvemento

sustentable Mes Sesións

2 B7.2 Avaliación do impacto ambiental.

Material

elaborado Out. 6/8

B7.3 Instrumentos de xestión ambiental.

3 B7.5 Modelos de xestión de recursos. Material

elaborado Out. 6/8

4

B7.2 Avaliación do impacto ambiental.

Material

elaborado Nov. 6/8


B7.6 Influencia dos organismos nacionais e internacionais en

materia ambiental

B7.7 Lexislación ambiental.

2ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque

B7



10 B7.6 Influencia dos organismos nacionais e internacionais en

materia ambiental

Material

elaborado Feb. 6/8

3ª

av

ali

aci

ón


ref.

(libro de

texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque

B7



12 B7.6 Influencia dos organismos nacionais e internacionais en

materia ambiental

Material

elaborado Marzo 6/8

13 B7.1

Xestión dos impactos ambientais;alternativas ante a

problemáticaambiental: desenvolvemento incontrolado,

conservacionismo e desenvolvemento sustentable.

Material

elaborado Marzo 6/8

16

B7.1

Xestión dos impactos ambientais;alternativas ante a

problemáticaambiental: desenvolvemento incontrolado,

conservacionismo e desenvolvemento sustentable. Material

elaborado Maio 6/8 B7.2 Avaliación do impacto ambiental.


B7.5 Modelos de xestión de recursos.

B7.7 Lexislación ambiental.

151








EV Educación e seguridade viaria

15.2 RELACIÓN ENTRE OS ASPECTOS CURRICULARES PARA CADA UNIDADE


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


1

B1.1 B1.1

CTMAB1.1.1 CMCCT

Identifica sistemas abertos e pechados considerando a interdependencia dos seus

elementos.

Recoñece os traballos conservativos e disipativos que se dan nos sistemas en

funcionamento.

Explica que é unha estrutura disipativa.

Explica as características dun sistema biolóxico..

100% 25% 80% 80

20% X X

CTMAB1.1.2 CAA

Explica as consecuencias da interacción entre os subsistemas e e sistema Terra.

Diferencia e explica modelos de sistemas analóxicos e numéricos.

Interpreta as relacións causais e bucles de realimentación en exemplos de

diagramas forrester.

Realiza unha simulación mediante un modelo analóxico e mediante un numérico.

100% 25% 70% 20% 10% X X X

B1.3 B1.2 CTMAB1.2.1 CCEC/CAA Explica o cambio ambiental antropoxénico. 80% 10% 80% 20% X X

B1.4 B1.3 CTMAB1.3.1 CMCCT Determina o tipo de interacción do ser humano co seu medio. 80% 10% 80% 20% X X

B1.5

B1.4

CTMAB1.4.1 CMCCT/CD Explica o enfoque sistémico das ciencias ambientais. 70% 10% 80%

20% X X

CTMAB1.4.2 CCL/CD/CSIE

Valora as consecuencias positivas ou negativas dos tipos de interacción do ser

humano co seu medio.

Recoñece quen se encarga da posibilidade de instalar un parque eólico.

Determina que implica o aumento de complexidade na sucesión ecolóxica.

80% 20% 80% 20% X X X X

2

B1.1 B1.1 CTMAB1.1.2 CAA Diferencia e explica que é un modelo de sistema numérico. 100% 15% 60% 30% 10% X X X

B1.5 B1.4

CTMAB1.4.1 CMCCT/CD

Coñece a utilidade dos SIG, dos drones e do GPS para obter información dun

territorio e explica como funcionan e a información que proporcionan sobre

tendencias, patróns e interferencias.

Coñece a utilidade da telemetría para medir magnitudes físicas a distancia e da

teledetección para obter imaxes de diferentes radiacións electromagnéticas.

Coñece a utilidade dos satélites artificiais.

80% 35% 80%

20% X X

CTMAB1.4.2 CCL/CD/CSIEE

Determina as capas dun SIG necesarias en planificación urbana. Explica a SIG

de Marte.

Analiza a información de fotografías verticais e oblicuas e conclúe cal é máis

axeitada a cada caso.

Analiza e explica as técnicas de teledetección axeitadas para obter imaxes de

diferentes radiacións electromagnéticas.

Explica que é unha predicción meteorolóxica numérica de alta resolución.

80% 50%

80% 10%

10%

3 B1.4 B1.3 CTMAB1.3.1 CMCCT

Identifica recursos e explica por que se consideran recursos.

Clasifica recursos renovables e non renovables e identifica si o seu uso é

consuntivo ou non consuntivo. Identifica e clasifica impactos ambientais

provocados pola actividade humana.

Recoñece os tipos de riscos que existen segundo a súa orixe e propón medidas

para reducilos en casos concretos.

100% 100% 80%

20% X X X

152


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


1 B1.4 B1.3 CTMAB1.3.1 CMCCT Comenta as accións humanas que teñen máis repercusión no quecemento global da

Terra. 100% 100% 60% 80 30%

10% X X X X


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


9 B1.4 B1.3 CTMAB1.3.1 CMCCT

Explica a relación entre a desertización, a colmatación dos encoros e a duración da

súa vida útil. 100% 50% 80% 80

20% X X X

B1.5 B1.4 CTMAB1.4.2 CCL/CD/CSIEE Valora a importancia dos estudos de impacto ambiental da actividade mineira. 80% 30% 70% 10% 20% X X X X

10 B1.1 B1.1 CTMAB1.1.1 CMCCT Verifica a interdependencia dos elementos dun sistema e establece as súas relacións. 70% 20% 70% 10% 20% X X X


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


13 B1.4 B1.3 CTMAB1.3.1 CMCCT Explica o risco que supón a dependencia que ten a sociedade do subministro de

enerxía abundante y constante. 80% 100%

80 90%

10% X X X X


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


1

B2.2 B2.2 CTMAB2.2.1 CMCCT/CAA Realiza un bucle de realimentación con distintas variables e explica as súas

consecuencias. 60% 10%

80 90%

10% X X X

B2.3 B2.3

CTMAB2.3.1 CMCCT/CAA Identifica os límites da atmosfera e determina de que tipo son.

Explica o intercambio de materia e enerxía entre a atmosfera e o espazo exterior. 100% 40% 80% 20% X X

CTMAB2.3.2 CMCCT/CAA

Analiza e interpreta os cambios que se produciron ata que a Terra tivo unha

atmosfera estable.

Explica por que o CO2 empezou a retirarse do océano e a precipitar en forma de

rochas calizas.

80% 30% 80% 20% X X

B2.8 B2.7 CTMAB2.7.2 CMCCT Explica como se producen as correntes mariñas e o relaciona coa dinámica das augas

oceánicas. 100% 20% 80% 20% X X

3 B2.11 B2.9 CTMAB2.9.1 CMCCT/CAA Explica o aumento de temperatura determinando se é un impacto local, rexional ou

global. 100% 100% 50% 40% 10% X X

153


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


5

B2.1

B2.2 B2.1

CTMAB2.1.2 CMCCT Explica a relación entre radiación solar e o clima. 100% 10% 80% 7

20% X X

CTMAB2.1.3 CMCCT Determina si o transporte da calor desde o solo cara a parte alta da troposfera é máis

eficaz nun deserto ou nunha zona húmida. 70% 5% 80% 20% X X

B2.2 B2.2 CTMAB2.2.1 CMCCT/CAA

Explica as variacións climáticas e determina si son tendencia, patrón o

fluctuación.

Analiza e interpreta diferentes modelos de climogramas.

80% 80% 20% X X

B2.3 B2.3


Explica os efectos na atmosfera da desaparición temporal do campo magnético da

Terra.

Relaciona os compoñentes da atmosfera co seu orixe, distribución e a súa

dinámica.

90% 15% 80% 20% X X

CTMAB2.3.2 CMCCT/CAA Indica a composición química da atmosfera e explica a orixe dos gases que a

compoñen. 100% 15% 80% 20%

B2.4

B2.5 B2.4

CTMAB2.4.1 CMCCT/CSC Explica por que o ozono considerase un gas importante para a biosfera. 100% 5% 70% 10% 20% X X X

CTMAB2.4.2 CSIEE Explica que actividades cotiás xeran a diminución da capa de ozono. 100% 5% 70% 10% 20% X X X X

B2.6 B2.5 CTMAB2.5.1 CMCCT/CSC Explica a relación entre efecto invernadoiro e vida 100% 5% 70% 10% 20% X X X

CTMAB2.5.2 CMCCT/CAA Explica que actividades cotiás xeran gases de efecto invernadoiro. 100% 5% 70% 10% 20% X X X X

B2.8 B2.7 CTMAB2.7.1 CMCCT

Explica o fenómeno climático que permite establecer unha relación entre fenómenos

que se producen en distintos lugares da Terra: a subida do mar, as inundacións e as

graves secas.

100% 10% 80%

B2.9

B2.10 B2.8

CTMAB2.8.1 CMCCT

Explica os fenómenos meteorolóxicos que son o resultado do desprazamento de

masas de aire. Os relaciona coas diferencias de temperatura na atmosfera e explica a

formación de nubes e precipitacións e cos ventos.

100% 10% 80%

CTMA2.8.2 CMCCT/CAA Interpreta un mapa segundo a clasificación climática mundial de Köppen-Geiger. 70% 5% 90% 10% X X X

B2.11 B2.9 CTMAB2.9.1 CMCCT/CAA Recoñece e diferencia riscos meteorolóxicos que se deben a patróns, a tendencias e a

flutuacións. 70% 10% 80% 20% X X


154

UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


6


Calcula o balance hídrico para coñecer o fluxo neto da auga dunha conca.

Interpreta o perfil dun río e hidrogramas tendo en conta a dinámica das augas

superficiais.

80% 10%

80 90%

10% X X X X

CTMAB2.6.2 CMCCT/CAA Explica a corrente termohalina ou circulación oceánica. 100%


Analiza e interpreta os cambios que se produciron ata que a Terra tivo unha

atmosfera estable.

Explica por que o CO2 empezou a retirarse do océano e a precipitar en forma de

rochas calizas.

80% 30% 80% 20% X X

CTMAB2.7.2 CMCCT Explica a diferencia entre os fenómenos de «El Niño» y «La Niña». 100% 30% 80% 20% X X

B2.8 B2.7 CTMAB2.7.2 CMCCT Explica o volume da pesca de determinadas zonas coa circulación dos ventos. 1005 30% 80% 20% X X


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


16 B2.2 B2.2 CTMAB2.2.1 CMCCT/CAA Representa un bucle de realimentación positiva da desertización e o cambio climático

mediante un diagrama de Forrester. 70% 100%

80 90%

10% X X X


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


1 B3.1 B3.1 CTMAB3.1.1 CMCCT Relaciona a contaminación atmosférica coa interacción do ser humano coa súa

contorna e explica si as consecuencias son positivas ou negativas. 100% 100%

80 90%

10% X X X X

3


Identifica e diferencia o efecto dominó e o efecto búmerang provocado pola

contaminación atmosférica por vertido de CFC.

Recoñece manifestacións sistémicas producidas polas emisións de CO2 á

atmosfera.

60%% 35% 80% 20%

B3.2 B3.2 CTMAB3.2.1 CMCCT/CAA/CSIEE Propón medidas para reducir a pegada de carbono que produce a súa familia. 65% 15% 90% 10% X X X X

B3.1 B3.3 CTMAB3.3.2 CMCCT Explica os efectos biolóxicos producidos pola contaminación atmosférica. 100% 35% 80% 10% X X

B3.4 B3.4 CTMAB3.4.1 CMCCT Investiga sobre a comercialización do aire e a súa contaminación.

Recoñece indicadores da calidade do aire. 70% 15% 50% 30% 20% X X X

5

B3.1 B3.1 CTMAB3.1.2 CMCCT/CAA Asocia os contaminantes coa súa orixe. 100% 20% 80% 20% X X

B3.2 B3.2 CTMAB3.2.1 CMCCT/CAA/CSIEE Explica por que a instalación dun filtro nunha cheminea é unha medida tanto

preventiva como correctora da contaminación atmosférica. 60% 10% X X X


Determina que situación evacuará con máis eficacia os contaminantes atmosféricos

cara a parte alta da troposfera, a inestabilidade ou a estabilidade. 100% 15% 80% 20% X X

CTMAB3.3.2 CMCCT Explica os efectos sobre a biosfera que ten o burato da capa de ozono 100% 20% 80% 20%


Distingue entre contaminantes primarios e secundarios e entre valores de emisión

e incisión.

Analiza e explica os niveis de inmisión do smog fotoquímico nunha cidade.

100% 35% 50% 30% 20% X X X


155

UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


6 B3.1 B3.1 CTMAB3.1.2 CMCCT/CAA

Explica como o uso desmedido de bolsas de plástico pode producir un impacto

negativo sobre a hidrosfera e como este impacto propágase a outros subsistemas.

Asocia cada impacto á acción que o causou.

100% 100% 50% 80 30%

20% X X X


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


16


Enumera os problemas ambientais derivados do quecemento global que está

producindo o cambio climático e asóciaos a consecuencias no desenvolvemento

humano.

Relaciona o cambio climático cos conflitos bélicos.

80% 30% 50% 80 30%

20% X X X X

B3.2 B3.2 CTMAB3.2.1 CMCCT/CAA/CSIE Propón hábitos para participar na xestión da produción de CO2.

Explica como se pode evitar o efecto dominó que deriva do cambio climático. 100% 35% 50% 30% 20% X

B3.3 B3.3 CTMAB3.3.2 CMCCT Explica as consecuencias del cambio climático en determinados organismos.

Explica o cambio climático como unha consecuencia do quecemento global. 100% 35% 80% 20% X X


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


3


Enumera os problemas ambientais derivados do quecemento global que está

producindo o cambio climático e asóciaos a consecuencias no desenvolvemento

humano.

Relaciona o cambio climático cos conflitos bélicos.

80% 30% 50% 80 30%

20% X X X X

B4.2

B4.4 B4.3 CTMAB4.3.2 CMCCT/CSIE/CSC

Propón medidas que axuden a utilizar de forma óptima a auga e a aforrar o

máximo posible no seu consumo. 100% 70% 50% 30% 20% X X X X

4

B4.3 B4.2 CTMAB4.2.1 CMCCT Valora a utilidade dos indicadores da calidade da auga. 80% 40% 80% 20% X X X

B4.2

B4.3 B4.3 CTMAB4.3.2 CMCCT/CSIE/CSC

Explica e valora o tratamento das augas residuais nunha EDAR.

Propón medidas para evitar as consecuencias negativas do verquido directo de

augas residuais.

80% 60% 50% 30% 20% X X X X


156

UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


6 B4.1 B4.1

CTMAB4.1.1 CMCCT Determina distintos tipos de contaminantes das augas.

Explica que característica da auga salgada provoca que a salinización de acuíferos

contamine os pozos desde abaixo cara arriba.

100% 25% 80% 80

20% X X X


Relaciona o verquido de augas a alta temperatura nun río coa diminución da

autodepuración.

Explica os efectos da sobreexplotación das augas superficiais.

Explica os efectos sobre as plantas da marea negra.

80%% 35% 80% 20% X X X

B4.3 B4.2 CTMAB4.2.1 CMCCT Coñece os principais indicadores de calidade da auga. 100% 15% 80% 20% X X X


Coñece os sistemas de control da calidade da auga para o consumo.

Determina que proceso natural realiza a mesma función cunha EDAR, que é

eliminar a materia orgánica das augas residuais.

100% 25% 80% 20% X X X


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


9 B4.2

B4.4 B4.3

CTMAB4.3.1 CMCCT/CAA Explica o proceso de eutrofización das augas. Valora as consecuencias deste proceso

a través dos encoros e lagos españoles que sofren eutrofización. 100% 60% 80% 20% X X

CTMAB4.3.2 CMCCT/CSIEE/CSC Propón ideas sobre como minimizar as repercusións ambientais da contaminación da

auga. 80% 40% 80% 20% X X X X

16 B4.4 B4.3 CTMAB4.3.2 CMCCT/CSIEE/CSC Propón hábitos para participar na xestión da contaminación del auga.


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


3

B5.7 B5.5 CTMAB5.5.1 CMCCT/CAA Identifica riscos xeolóxicos e clasifícaos dentro do grupo ao que corresponde. 100% 70% 80% 20% X X

B5.12 B5.9 CTMAB5.9.2 CSC Analiza a evolución prevista durante os próximos 150 anos de recursos enerxéticos

renovables e non renovables. 60% 30% 80% 20% X X X


157

UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


6 B5.6 B5.4 CTMAB5.4.1 CMCCT/CAA Explica a diferenza que existe entre os glaciares alpinos e os ríos como axentes

xeolóxicos. 100% 100% 80% 20% X X

7

B5.1 B5.1 CTMAB5.1.1 CMCCT/CAA Xustifica a influencia da enerxía solar nos procesos xeolóxicos externos.

Explica sobre a conservación da enerxía na Terra durante miles de millóns de años. 70% 15% 80% 20% X X


Recoñece o vulcanismo coma un dos principais riscos xeolóxicos e explica por que

as erupcións de magmas graníticos son máis destrutivas que as de magmas

basálticos.

Identifica as formacións que son resultado da actividade volcánica.

Recoñece os terremotos como a orixe dun dos principais riscos xeolóxicos e

compara ondas P e ondas S. Diferencia a magnitude e a intensidade dun terremoto.

Determina as cinco zonas sísmicas de noso país que son máis activas e perigosas.

100% 30% 80% 20% X X

B5.4 B5.3 CTMAB5.3.1 CMCCT/CSIEE

Recoñece e explica os métodos de prevención e predición de riscos volcánicos.

Coñece medidas preventivas para evitar que as vivendas caian durante un

terremoto.

80% 15% 80% 20% X X

CTMAB5.3.2 CMCCT Relaciona os riscos xeolóxicos cos danos que producen. 100% 10% 80% 20% X X X

B5.6 B5.4 CTMAB5.4.1 CMCCT/CAA Identifica as placas litosféricas e o tipo de bordo de placa no que se forman as

montañas. 100% 10% 80% 20% X X


158

UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


7 B5.6 B5.4 CTMAB5.4.1 CMCCT/CAA

Explica por que o xofre do petróleo e do carbón son perigosos contaminantes.

Recoñece os efectos negativos da minería.

Explica a formación dos Pirineos.

Interpreta o relevo como consecuencia da interacción da dinámica interna e

externa do planeta.

80% 20% 80% 20% X X

8


Explica a diferenza que existe entre meteorización física e meteorización química.

Explica as características do transporte glaciar.

Explica os factores dos que depende o transporte provocado polo vento.

Explica como se forma a plataforma de abrasión como consecuencia do ondada.

100% 25% 80% 20% X X

B5.4

B5.5 B5.3

CTMAB5.3.1 CMCCT/CSIEE

Coñece as medidas preventivas que hai que ter en conta ao proxectar as cunetas e

desmontes necesarios para a construcción dunha estrada.

Indica as medidas preventivas para evitar os danos dun alud.

Indica as medidas preventivas para evitar os danos producidos polo vento.

Explica las vantaxes e desvantaxes de construír un encoro nunha zona carstificada

e determina onde sería máis útil construila.

80% 25% 80% 20% X X X

CTMAB5.3.2 CMCCT

Relaciona o risco de avalancha cós danos que produce.

Recoñece os procesos xeolóxicos que se poden atribuír ao levantamento

xeneralizado da península.

70% 10% 80% 20% X X


Identifica os factores dos que depende a capacidade dun río para realizar o

traballo xeológico de transporte.

Explica os procesos de isostase e a información que proporciona.

Analiza procesos de edafización.

100% 20% 80% 20% X X


Clasifica os procesos gravitacionais relacionados con zonas glaciares, con zonas de

forte ondada ou con zonas con materiais volcánicos pouco cohesionados.

Determina en que territorios son máis frecuentes os torrentes.

Explica os factores responsables das diferenzas dos riscos de avenidas e

inundacións na zona mediterránea e na atlántica.

90% 20% 80% 20% X X

9

B5.7 B5.5 CTMAB5.5.1 CMCCT/CAA Explica como pode a actividade mineira producir riscos inducidos de fenómenos de

ladeira. 50% 10% 80% 20% X X


Recoñece os impactos derivados do uso dos recursos minerais e enerxéticos.

Explica que factores aumentan as reservas dun recurso mineral. Analiza os riscos

asociados á actividade mineira.

Explica por que o xofre do petróleo e o carbón son perigosos contaminantes.

Recoñece os efectos negativos da minería.

Relaciona a obtención de biocombustibles co prezo dos alimentos.

70% 25% 80% 20% X X

B5.12 B5.9

CTMAB5.9.1 CSC/CCEC

Relaciona a produción de electricidade coa cantidade de auga dos encoros.

Argumenta por que se considera renovable a enerxía xeotérmica.

Explica por que se produce enerxía eléctrica empregando combustibles fósiles en

lugar de utilizalos directamente.

Recoñece as vantaxes do gas natural con respecto ao carbón e ao petróleo.

80% 25% 80% 20% X X

CTMAB5.9.2 CSC/CCEC/CSIEE

Valora as medidas que promoven un uso eficiente da enerxía.

Explica as diferenzas entre as medidas de mitigación e as de corrección dos

impactos da actividade mineira.

80% 20% 50% 30% 20% X X X


159

UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


9 B5.12 B5.9 CTMAB5.9.2 CSC/CCEC/CSIEE Razoa por que non convén construír un dique costeiro para obter enerxía.

Investiga argumentos económicos, ecolóxicos e sociais a favor e en contra dos

transvasamentos.

70% 20% 80% 20% X X X


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


13

B5.10 B5.7 CTMAB5.7.1 CMCCT/CAA Recoñece os recursos enerxéticos sucios e explica que significa e por que a

extracción dalgúns recursos son menos contaminantes que outros. 70% 60% 80% 20% X X

B5.12 B5.9 CTMAB5.9.2 CSC/CCEC/CSIEE Explica que é a acuicultura enerxética e a súa influencia sobre os ecosistemas

terrestres. 50% 40% 80% 20% X X X


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


3

B6.12 B6.8 CTMAB6.8.1 CMCCT/CSIEE Identifica indicadores da calidade do solo. 80% 60% 80% 20% X X

B6.13 B6.9 CTMAB6.9.1 CMCCT/CAA Explica o impacto ambiental producido polos cultivos e determina se é positivo ou

negativo. 60% 40% 80% 20% X X


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


3

B6.12 B6.8 CTMAB6.8.1 CMCCT/CSIEE Identifica indicadores da calidade do suelo. 80% 60% 20% X X

B6.13 B6.9 CTMAB6.9.1 CMCCT/CAA Explica o impacto ambiental producido polos cultivos e determina se é positivo ou

negativo. 60% 40% 20% X X


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


10 B6.2 B6.1 CTMAB6.1.3 CMCCT/CAA Explica gráficos, pirámides, cadeas e redes tróficas. 100% 60% 80% 20% X X

CTMAB6.1.4 CMCCT/CAA Describe as causas da diferente produtividade en mares e continentes. 100% 40% 80% 20% X X


160

UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


10

B6.5 B6.3 CTMAB6.3.1 CMCCT/CAA Determina os cambios que se producen nas sucesións ecolóxicas, interpretando a

variación dos parámetros tróficos. 100% 25% 80% 20% X X

B6.6 B6.4 CTMAB6.4.1 CMCCT/CAA Comprende os mecanismos naturais de autorregulación dos ecosistemas. 100% 25% 80% 20% X X

CTMAB6.4.2 CMCCT/CAA/CSIEE Interpreta a repercusión da acción humana sobre os ecosistemas. 80% 10% 50% 40% 10% X X X X

B6.7

B6.8 B6.5

CTMAB6.5.1 CMCCT/CCEC/CSC Razona a importancia que ten a biodiversidade e os riscos que entraña a súa

diminución. 100% 15% 50% 40% 10% X X X X

CTMAB6.5.2 CMCCT/CAA Vincula as accións humanas coa súa influencia na biodiversidade do ecosistema. 80% 10% 50% 40% 10% X X X X


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


11

B6.2 B6.1


Realiza una pirámide trófica de las relaciones que se dan en un ecosistema entre

plantas, herbívoros y sus depredadores.

Esquematiza las relaciones tróficas de un ecosistema.

100% 25% 80% 20% X X

CTMAB6.1.3 CMCCT/CAA Explica gráficos, pirámides, cadenas y redes tróficas.

Diferencia distintos tipos de pirámides tróficas 100% 25% 80% 20% X X

CTMAB6.1.4 CMCCT/CAA Explica la relación entre as zonas de afloramiento dos océanos e os ecosistemas

nectónicos. 80% 10% 80% 20% X X

B6.4 B6.2 CTMAB6.2.1 CMCCT/CAA Exemplifica como os produtores fixan os elementos que están no ambiente en forma

inorgánica oxidada e os transforman en materia orgánica. 80% 10% 50% 30% 20% X X X

B6.6 B6.4 CTMAB6.4.1 CMCCT/CAA Explica os mecanismos de autorregulación dos ecosistemas 100% 20% 80% 20% X X

CTMAB6.4.2 CMCCT/CAA/CSIEE Explica a repercusión das actividades humanas na dinámica dos ecosistemas 80% 10% 50% 30% 20% X X X

12

B6.3 B6.1 CTMAB6.1.1 CMCCT/CAA Explica que son os factores limitantes da produción primaria. 100% 20% 80% 20% X X

CTMAB6.1.3 CMCCT/CAA Interpreta procesos de eutrofización. 100% 20% 80% 20% X X


Analiza a rapidez dos intercambios de compoñentes da materia viva entre os

subsistemas terrestres.

Describe os ciclos bioxeoquímicos para explicar a circulación dos bioelementos

(O, C, N, P y S) entre a xeosfera e os seres vivos.

Realiza un diagrama dun ciclo bioxeoquímico.

100% 30% 80% 20% X X

B6.5 B6.3 CTMAB6.3.1 CMCCT/CAA Recoñece os cambios das sucesións ecolóxicas.

Define sucesión ecolóxica primaria e secundaria, perturbación e regresión. 100% 30% 80% 20% X X

13 B6.7

B6.8 B6.5

CTMAB6.5.1 CMCCT/CCEC/CSC

Relaciona as técnicas de pesca coa destrución da biodiversidade dos ecosistemas

mariños.

Explica a importancia que teñen as árbores e arbustos dos terrenos cultivados

desde o punto de vista da biodiversidade.

Explica os distintos niveis da biodiversidade e as principais causas da súa perda.

60% 25% 80% 20% X X X

CTMAB6.5.2 CMCCT/CAA Recoñece e compara os distintos impactos negativos da caza. 50% 10% 80% 20% X X X


161

UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


13


Indica os beneficios que se obteñen da produción agrícola mediante o uso duns

invernadoiros e os impactos negativos que provoca sobre a contorna e o ser

humano.

Explica por que a diminución do pastoreo foi beneficiosa para o solo.

60% 20% 80% 20% X X X

B6.15 B6.11 CTMAB6.11.2 CMCCT/CAA/CCEC

Relaciona o uso de redes de mallas coa redución do rendemento dos caladeros.

Analiza e explica os impactos derivados da acuicultura.

Analiza a evolución da produción e da demanda de recursos pesqueiros.

Relaciona a sobreexplotación dos recursos pesqueiros con impactos nas zonas

litorais.

60% 35% 80% 20% X X X

B6.16 B6.12 CTMAB6.12.1 CCEC/CSC Explica a importancia das zonas de afloramiento dos océanos. 60% 10% 80% 20% X X

14

B6.2 B6.1 CTMAB6.1.2 CMCCT/CAA Realiza un esquema da interactuación do ser humano có solo cultivado. 40% 5% 20% X X X


Explica por que a meteorización química das rochas é lenta en climas áridos e

semiáridos.

Analiza e interpreta a estrutura do solo e a relaciona co clima.

100% 20% 80% 20% X X X

B6.11 B6.7 CTMAB6.7.1 CSC/CCEC

Explica as características que fan que un solo sexa máis fráxil que outro.

Explica os impactos negativos que se producen no solo.

Estudia as propiedades fundamentais dun solo.

100% 35% 80% 20% X X X

B6.12 B6.8 CTMAB6.8.1 CMCCT/CSIEE Explica os impactos que diminúen a calidade e a fertilidade do solo.

Calcula a perda de solo e explica as consecuencias e as medidas correctoras 80% 20% 80% 20% X X X

B6.13 B6.9 CTMAB6.9.1 CMCCT/CAA Relaciona a deforestación co proceso de desertización.

Explica a diferenza entre desertización e desertificación. 90% 20% 80% 20% X X X

15

B6.8 B6.5 CTMAB6.5.1 CMCCT/CCEC/CSC Identifica posibles riscos para as persoas asociados á dinámica da Biosfera no litoral. 70% 15% 80% 20% X X

CTMAB6.5.2 CMCCT/CAA Opina sobre a creación de praias artificiais e aporta argumentos a favor e en contra. 40% 10% 80% 20% X X


Recoñece as zonas do océano e determina se son orixinadas pola ondada, o vento

e as mareas.

Recoñece os factores que predominan na morfoloxía da costa.

100% 35% 80% 20% X X

B6.15 B6.11

CTMAB6.11.1 CSC/CCEC Investiga sobre a acuicultura en España e determina onde está más desenvolvida e

que produtos son os máis importantes. 6% 10% 80% 20% X X

CTMAB6.11.2 CMCCT/CAA/CCEC Recoñece e explica situacións de sobreexplotación dos recursos pesqueiros e os

relaciona con impactos no litoral. 60% 10% 80% 20% X X

B6.16 B6.12 CTMAB6.12.1 CCEC/CSC

Coñece e valora a importancia do coidado do litoral.

Diferencia entre as medidas de restauración e as de remedación.

Investiga sobre as medidas correctoras para reparar os efectos da marea negra

provocada polo Prestige.

70% 20% 50% 30% 20% X X X

16 B6.8 B6.5 CTMAB6.5.1 CMCCT/CCEC/CSC Explica mediante exemplos como pode afectar a perda de biodiversidade a un

ecosistema. 100% 100% 8%0 20% X X


162

UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


2 B7.2

B7.3 B7.2 CTMAB7.2.1 CD/CAA/CSIEE

Explica se un «teletermómetro» é un instrumento de telemetría activa ou pasiva.

Explica como conseguir imaxes a partir de datos de movemento de rutas

migratorias.

Elabora unha gráfica dun modelo de predición ambiental.

Explica como se obtén a información ambiental necesaria para resolver problemas.

100% 100%

(25%x4%) 80% 20% X X

3

B7.5 B7.4

CTMAB7.4.2 CCL/CCEC/CSIEE Explica políticas ambientais relacionadas có acceso ao auga en países

subdesenvolvidos. 40% 5% 80% 20% X X

CTMAB7.4.3 CCL/CMCCT/CAA

Recoñece e clasifica os residuos e os diferenza das substancias contaminantes.

Valora como reducir os residuos que se xeran.

Explica que determina o método que se emprega para eliminar os residuos.

100% 15% 80% 20% X X

B7.3 B7.5 CTMAB7.5.1 CMCCT/CCL/CSC Utiliza recursos educativos para aprender a xestionar riscos naturais. 70% 5% 80% 20% X X

B6.11 B6.7 CTMAB6.7.1 CSC/CCEC

Explica as características que fan que un solo sexa máis fráxil que outro.

Explica os impactos negativos que se producen no solo.

Estudia as propiedades fundamentais dun solo.

100% 35% 80% 20% X X

B6.12 B6.8 CTMAB6.8.1 CMCCT/CSIEE Explica os impactos que diminúen a calidade e a fertilidade do solo.

Calcula a perda de solo e explica as consecuencias e as medidas correctoras 80% 20% 80% 20% X X

B6.13 B6.9 CTMAB6.9.1 CMCCT/CAA Relaciona a deforestación co proceso de desertización.

Explica a diferenza entre desertización e desertificación. 90% 20% 80% 20% X X

4

B7.2

B7.3 B7.2 CTMAB7.2.1 CD/CAA/CSIE

Diferencia as medidas destiñadas á previsión, á predición, á prevención ou á

corrección de impactos.

Sinala se as medidas de corrección de impactos son de restauración ou de

remediación.

80% 20% 80% 20% X X

B7.5 B7.4

CTMAB7.4.2 CMCCT/CAA Explica en que consisten e para que serven algunhas figuras de protección ambiental. 50% 10% 80% 20% X X

CTMAB7.4.3 CCL/CMCCT/CAA Valora a xestión dos residuos e investiga sobre os puntos limpos do seu concello e a

cantidade de residuos que admite. 80% 10% 50% 30% 20% X X

B7.2


Elabora unha de matriz de impacto sinxela, considerando únicamente tres accións

e tres factores ambientais, referida á construcción dunha autovía.

Realiza una matriz de Leopold indicando si el impacto es negativo o positivo.

70% 20% 80% 20% X X

B7.6

B7.7 B7.6

CTMAB7.6.1 CD/CCL/CCEC

Coñece os requisitos que ten que cumplir un territorio para ser incluido dentro dos

xeoparques.

Coñece e explica os principais organismos internacionais e a súa influencia en

materia medioambiental.

70% 20% 80% 20% X X

CTMAB7.6.2 CCL/CAA

Coñoce e valora a lexislación española sobre o medio ambiente. Recoñece as

ecoetiquetas e clasifica o tipo de etiquetado explicando o seu significado.

Explica a utilidade da denominación de orixe para os pequeños produtores.

Realiza un informe explicando as actuacións do PEMAR.

70% 20% 50% 30% 20% X X


UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


10 B7.6 B7.6 CTMAB7.6.1 CD/CCL/CCEC Coñece os principais organismos nacionais, e algúns internacionais, e a súa influencia

en materia medioambiental.


163

UD

Identif.

contidos

Identif.

criterios

Identif.

estándar

Competencias


Grao

mínimo

consec.

Peso

cualific.


Proba

escrita

Proba

oral

Trab.

ind.

Trab.

grupo

Cad.

clase

Rúb.

(2)

Obs.


12 B7.6 B7.6 CTMAB7.6.1 CD/CCL/CCEC Consulta a páxina da Sociedade para a Restauración Ecolóxica (Society for

Ecological Restoration, SER).

13 B7.1 B7.1 CTMAB7.1.1 CMCCT/CSIE Explica as principais medidas que se poden adoptar para recuperar a productividade

pesqueira do mar.

16

B7.1 B7.1

CTMAB7.1.1 CMCCT/CSIE

Ordena medidas para impulsar o desenvolvemento dunha zona pobre con

mortandade infantil elevada en función da súa prioridade e explica as razóns polas

que estableceu dita prioridade.

Reconoce los diferentes modelos de desarrollo y reflexiona sobre el uso de los

recursos.

CTMAB7.1.2 CCL/CSC/CCEC

Explica as críticas que recibe o modelo conservacionista.

Describe a diferenza entre distintos modelos de desenvolvemento.

Relaciona as variables fundamentais do desenvolvemento sostible..

Relaciona o informe Brundtland co modelo de desenvolvemento sostible.

B7.2

B7.3 B7.2 CTMAB7.2.1 CD/CAA/CSIEE

Analiza a información facilitada por algúns instrumentos de avaliación ambiental.

Interpreta e analiza a evolución do IDH español.

B7.5 B7.4


Explica como se poden relacionar as desigualdades humanas cos problemas

ambientais a nivel global.

Relaciona o desenvolvemento da poboación cos descubrimentos.

CTMAB7.4.3 CCL/CMCCT/CAA Recoñece os organismos internacionais que estudan a relación entre as desigualdades

humanas w os problemas ambientais para participar na xestión dos residuos.

B7.6

B7.7 B7.6

CTMAB7.6.1 CD/CCL/CCEC

Propón hábitos para participar na xestión de residuos

.Explica que é a COP21 e a súa relación con la Agenda 21.

Recoñece os organismos internacionais que estudan a relación entre as

desigualdades humanas e os problemas ambientais. Explica que é a COP21 e a súa

relación coa Agenda 21.

CTMAB7.6.2 CCL/CAA Explica que é a Axenda 21.

Realiza un informe sobre o estado en que se encontra a súa provincia e sobre

actuacións concretas consultando a Axenda 21.

15.3. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS

COMPETENCIAS CLAVE

CC

L

Extrae conclusións sobre cuestións ambientais a partir de distintas fontes de información.

Expón políticas ambientais adecuadas á defensa do medio.

Argumenta a orixe dos residuos valorando a súa xestión.

Comprende e explica a importancia do uso de novas tecnoloxías nos estudos ambientais.

Coñece e explica os principais organismos nacionais e internacionais, e a súa influencia en

materia ambiental.

Coñece a lexislación española e galega sobre algúns impactosambientais e as normas de

prevención aplicables.

Argumenta as diferenzas entre o desenvolvemento incontrolado, o conservacionismo e o

desenvolvemento sustentable.

165

CM

CC

T

Contrasta a interdependencia dos elementos dun sistema establecendo as súas relación.

Identifica e clasifica recursos, riscos e impactos ambientais asociados.

Coñece e enumera os principais métodos de información ambiental.

Identifica os componentes da atmosfera en relación coa súa procedencia, a súa distribución

e a súa dinámica.

Explica a dinámica da atmosfera e as súas consecuencias no clima.

Relaciona os componentes da atmosfera coa súa importancia biolóxica.

Asocia as correntes oceánicas coa circulación dos ventos e o clima.

Asocia os contaminantes coa súa orixe e recoñece as súas consecuencias sociais, ambientais

e sanitarias.



Relaciona os riscos climáticos cos factores que os orixinan e coas súas consecuencias.

Identifica os efectos biolóxicos da contaminación atmosférica

Describe medidas que preveñen ou atenúan a contaminación atmosférica e o efecto

invernadoiro.

Explica os efectos biolóxicos producidos pola contaminación atmosférica.

Describe os efectos locais, rexionais e globais ocasionados pola contaminación do aire.

Coñece e describe os principais indicadores de calidade da auga.

Propón actitudes e accións individuais, estatais e intergobernamentais,que reduzan as

repercusións ambientais da contaminación da auga.

Identifica os riscos asociados aos sistemas de ladeira e fluviais, e comprende os factores

que interveñen.

Identifica o grao de alteración dun solo aplicando distintas técnicas de valoración.

Analiza os problemas ambientais producidos pola deforestación, a agricultura e a gandaría.


Comprende e explica a importancia do uso de novas tecnoloxías nos estudos ambientais.

Coñece e describe os principais indicadores de calidade da auga.

Describe o proceso de eutrofización das augas e valora as súas consecuencias.

Analiza a información de matrices sinxelas, valorando o uso do territorio.


Relaciona a radiación solar coa dinámica das capas fluídas e o clima.

Explica a relación entre radiación solar e xeodinámica externa.

Identifica os componentes da atmosfera en relación coa súa procedencia, a súa distribución

e a súa dinámica.

Explica a dinámica da atmosfera e as súas consecuenciasno clima.

Determina a importancia da capa de ozono e valora os efectos da súa diminución.

Comprende e explica que factores provocan o aumento do efecto invernadoiro e as súas

consecuencias.

Explica a relación entre as correntes oceánicas e fenómenos como "El Niño" e os furacáns,

entre outros.

Relaciona a circulación de masas de aire cos tipos de precipitacións.

Interpreta mapas meteorolóxicos.

Relaciona o grao de contaminación con certas condicións meteorolóxicas e/ou topográficas.

Explica os efectos biolóxicos producidos pola contaminación atmosférica.

Distingue a orixe e os efectos do ozono troposférico e do estratosférico.

Razoa o funcionamento da hidrosfera como regulador climático.

Determina a influencia da circulación oceánica no clima.

Asocia as correntes oceánicas coa circulación dos ventos e o clima.

Coñece e describe a orixe e os efectos da contaminación das augas superficiais e

subterráneas.

Relaciona os principais contaminantes da auga coa súa orixe e cos seus efectos.

Esquematiza as fases de potabilización e depuración da auga nunha EDAR.

Interpreta o relevo como consecuencia da interacción da dinámica interna e externa do

planeta.

Identifica as manifestacións da enerxía interna da Terra e a súa relación cos riscos

xeolóxicos.

Explica a orixe e osfactores que determinan os riscos sísmico e volcánico.

166

C

MC

CT

Coñece os métodos de predición e prevención dos riscos xeolóxicos.

Relaciona os riscos xeolóxicos cos danos que producen.

Relaciona a utilización dos principais recursos minerais eenerxéticos cos

problemas ambientais ocasionados e cos riscos asociados.

Propón actitudes e accións individuais, estatais e intergobernamentais, que

reduzan as repercusións ambientais da contaminación da auga.

Interpreta gráficos, pirámides, cadeas e redes tróficas.

Explica as causas da diferenza de produtividade en mares e continentes.

Identifica os cambios que se producen nas sucesións ecolóxicas e interpreta a

variación dos parámetros tróficos.

Coñece os mecanismos naturais de autorregulación dos ecosistemas.

Argumenta e relaciona as actividades humanas coas repercusións na dinámica

dos ecosistemas.

Relaciona as acción humanas coa súa influencia na biodiversidade do

ecosistema.

Esquematiza as relación tróficas dun ecosistema.

Esquematiza os ciclos bioxeoquímicos e argumenta a importancia do seu

equilibrio.

Identifica os factores limitantes da produción primaria e aqueles que aumentan a

súa rendibilidade.

Relaciona as acción humanas coa súa influencia na biodiversidade do

ecosistema.

Relaciona a sobreexplotación dos recursos pesqueiros con impactos nas zonas

litorais.

Distingue modelos de uso dos recursos e deseña outros sustentables.

Clasifica os tipos de solo en relación coa litoloxía e o clima que os orixina.

Identifica o grao de alteración dun solo aplicando distintas técnicas de

valoración.

CD


Extrae conclusións sobre cuestións ambientais a partir de distintas fontes de

información.


Analiza a información facilitada por algúns instrumentos de avaliación

ambiental, e conclúe impactos e medidas correctoras.



Coñece e explica os principais organismos nacionais e internacionais, e a súa

influencia en materia ambiental.

167

CS

IEE

Extrae conclusións sobre cuestións ambientais a partir de distintas fontes de

información.



Describe medidas que preveñen ou atenúan a contaminación atmosférica e o

efecto invernadoiro.

Avalía as medidas que promoven un uso eficiente da enerxía e dos recursos.


valoración.




Coñece os métodos de predición e prevención dos riscos xeolóxicos.

Propón actitudes e accións individuais, estatais e intergobernamentais, que

reduzan as repercusións ambientais da contaminación da auga.

Argumenta e relaciona as actividades humanas coas repercusións na dinámica

dos ecosistemas.

Distingue modelos de uso dos recursos e deseña outros sustentables.


valoración.

CA

A

Elabora modelos de sistemas nos que representa as relación causais,

interpretando as consecuencias da variación dos distintos factores.

Analiza, a partir demodelos sinxelos, os cambios ambientais que tiveron lugar

como consecuencia da aparición da vida e da acción humana ao longo da

historia.

Identifica os componentes da atmosfera en relación coa súa procedencia, a súa

distribución e a súa dinámica.


Relaciona os componentes da atmosfera coa súa importancia biolóxica.

Asocia os contaminantes coa súa orixe e recoñece as súas consecuencias sociais,

ambientais e sanitarias.

Elabora modelos desistemas nos que representa as relación causais, interpretando

as consecuencias da variación dos distintos factores.



Relaciona os riscos climáticos cos factores que os orixinan e coas súas

consecuencias.

Describe medidas que preveñen ou atenúan a contaminación atmosférica e o

efecto invernadoiro.

Identifica os riscos asociados aos sistemas de ladeira e fluviais, e comprende os

factores que interveñen.

Analiza os problemas ambientais producidos pola deforestación, a agricultura e a

gandaría.


Comprende e explica a importancia do uso de novas tecnoloxías nos estudos

ambientais.

168

CA

A

Describe o proceso de eutrofización das augas e valora as súas consecuencias.

Analiza a información de matrices sinxelas, valorando o uso do territorio.

Coñece a lexislación española e galega sobre algúns impactosambientais e as normas de

prevención aplicables.

Identifica os componentes da atmosfera en relación coa súa procedencia, a súa distribución e

a súa dinámica.


Comprende e explica que factores provocan o aumento do efecto invernadoiro e as súas

consecuencias.

Interpreta mapas meteorolóxicos.

Relaciona o grao de contaminación con certas condicións meteorolóxicas e/ou topográficas.

Determina a influencia da circulación oceánica no clima.

Relaciona os principais contaminantes da auga coa súa orixe e cos seus efectos.

Interpreta o relevo como consecuencia da interacción da dinámica interna e externa do

planeta.

Identifica as manifestacións da enerxía interna da Terra e a súa relación cos riscos

xeolóxicos.

Explica a orixe e os factores que determinan os riscos sísmico e volcánico.

Relaciona os riscos xeolóxicos cos danos que producen.

Relaciona a utilización dos principais recursos minerais eenerxéticos cos problemas

ambientais ocasionados e cos riscos asociados.

Interpreta gráficos, pirámides, cadeas e redes tróficas.

Explica as causas da diferenza de produtividade en mares e continentes.

Identifica os cambios que se producen nas sucesións ecolóxicas e interpreta a variación dos

parámetros tróficos.

Coñece os mecanismos naturais de autorregulación dos ecosistemas.

Argumenta e relaciona as actividades humanas coas repercusións na dinámica dos

ecosistemas.

Relaciona as acción humanas coa súa influencia na biodiversidade do ecosistema.

Esquematiza as relación tróficas dun ecosistema.

Esquematiza os ciclos bioxeoquímicos e argumenta a importancia do seu equilibrio.

Identifica os factores limitantes da produción primaria e aqueles que aumentan a súa

rendibilidade

Relaciona as acción humanas coa súa influencia na biodiversidade do ecosistema.

Relaciona a sobreexplotación dos recursos pesqueiros con impactos nas zonas litorais.

Clasifica os tipos de solo en relación coa litoloxía e o clima que os orixina.

Analiza o desenvolvemento dos países en relación con problemas ambientais e coa calidade

de vida.

169

CS

C


Determina a importancia da capa de ozono e valora os efectos da súa diminución

Valora o uso eficiente da enerxía e dos recursos.

Propón actitudes e accións individuais, estatais e intergobernamentais, que reduzan as

repercusións ambientais da contaminación da auga.

Establece a importancia da conservación das zonas litorais.

Valora o solo como recurso fráxil e escaso.



Analiza o desenvolvemento dos países en relación con problemas ambientais e coa calidade

de vida.

CC

EC

Analiza, a partir de modelos sinxelos, os cambios ambientaisque tiveron lugar como

consecuenciada aparición da vida e da

acción humana ao longo da historia.



Coñece e explica os principais organismos nacionais e internacionais, e a súa influencia en

materia ambiental.

Valora o uso eficiente da enerxía e dos recursos.

Relaciona a sobreexplotación dos recursos pesqueiros con impactos nas zonas litorais.

Establece a importancia da conservación das zonas litorais.

Valora o solo como recurso fráxil e escaso.



170

O desenvolvemento das unidades didácticas programadas realízase no aula e

compleméntase, no seu caso, coas prácticas de laboratorio. Tamén pode realizarse outro tipo de actividades, que permitan reforzar e ampliar algúns dos contidos do programa.

Por outra banda esta materia permite profundar aos alumnos, que xa cursaron a materia de Bioloxía e Xeoloxía de 1º de Bacharelato, na relación que existe entre os coñecementos de corte teórico e a súa relación cos métodos da ciencia e cos avances científicos e tecnolóxicos que contribúen a mellorar algúns dos problemas que se expón á sociedade.

O libro de texto recomendado polo Departamento para a materia de Bioloxía, axuda a cubrir os obxectivos sinalados no párrafo anterior mediante a realización dos apartados das Actividades que se inclúen ao final de determinados capítulos do texto

No desenvolvemento das unidades didácticas debe predominar a utilización dunha metodoloxía activa, que teña en conta a estrutura da materia obxecto de estudo e a iniciación na aplicación dos fundamentos do método científico.

A análise crítica da información, o enfoque interdisciplinar e os diferentes ritmos de aprendizaxe dos alumnos deben ser outros aspectos a contemplar na metodoloxía, que debe incluír tamén a evolución do proceso de aprendizaxe, que implica a alumnos e profesor, xa que a súa análise proporciona información sobre cada un dos aspectos que interveñen nas actividades programadas.

Finalmente debe resaltarse o feito de que as actividades que se realicen e a metodoloxía, deben ser consideradas como parte dun proceso no que o profesor é unha peza fundamental no que se refire á súa organización, planificación e desenvolvemento, tendo en conta as diferenzas de motivación, actitudes e capacidades que existen entre os alumnos dun grupo.

16.1- PROCEDEMENTO E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

Os procedementos de avaliación deben permitir utilizar distintos códigos: orais, escritos, gráficos, audiovisuais e deben ser aplicables nas situacións habituais da actividade escolar. Para iso utilízanse os diferentes instrumentos de avaliación que a continuación sinalo:

A proba ou probas iniciais.

As actividades que realiza ao longo de curso.

A realización de probas escritas, parciais ou globais.

A realización de actividades prácticas, exercizos, problemas, resumos.

16.- METODOLOXIA DIDÁCTICA

171

A observación contínua que realiza o profesorado sobre a actitude do alumno ou alumna ao longo do curso e sobre a actitude do alumnado en relación coa materia de estudo.

A información que proporciona o alumno ou alumna sobre o seu propio

rendemento, no que poden influír a dificultade dos contidos, e a súa

integración no grupo, a relación cos compañeiros e co profesor ou

profesora.

Os alumnos serán informados ao inicio do curso dos obxetivos xenerais de a asignatura, a metodoloxía a utilizar e os procedementos da avaliación que se van a emplear. Tendrán un exemplar a súa disposición no departamento de Ciencias Ao principio de cada unidade, os alumnos recibirán información sobre os contidos, criterios de avaliación e mínimos exixibles na mesma

16.2.- CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

En cada avaliación a cualificación será resultado dos aspectos que se reflicten na seguinte táboa

En cada avaliación farase dous o tres probas escritas,realizarase a media entre elas sempre que o suspenso dunha supere o 3,5.

INSTRUMENTO DE

AVALIACIÓN

DESCRICIÓN

PONDERACIÓN


90% Proba específica aberta


Interpretación de gráficas,

debuxos, esquemas..

Preguntas tipo test

Preguntas de relacionar

conceptos

Mapas conceptuais




Listas de control 10%

Análise de traballos individuais ou de

grupo

Rexistro de observación na

aula/laboratorio.Actitude

172

Serán avaliados positivamente ao final de curso, aqueles alumnos que o foron en TODAS as avaliacións.

Os alumnos que sexan avaliados negativamente a final de curso, poderán realizar unha proba escrita, aqueles alumnos que SÓ teña pendente UNHA avaliación examinaranse soamente desa parte,os que teñan dous avaliación negativas examinaranse das dúas, pero coa advertencia de que se non superan devandito exame deberán presentarse en setembro con TODA a materia.

En setembro, os alumnos avaliados negativamente en xuño realizarán unha proba global escrita sobre toda a materia

17.-MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

Polo que se refire aos materiais e recursos a utilizar para alcanzar os obxectivos programados, os profesores que imparten a materia dispón de aula con retroproyector,ordenador, caños e material de laboratorio de coleccións de minerais e rocas, de mapas xeolóxicos e láminas, así como de recursos audiovisuais ( vídeos didácticos ) e da posibilidade de que os alumnos poidan recibir algunha das clases no aula de novas tecnoloxías para realizar algunhas do as actividades que precisen conexións a Internet

. Libro de texto: “Bioloxía y Xeoloxía”. Ed. Santillana. Libros de consulta de

diferentes editoriais.

Vídeos y DVD: Ed. San Pablo. Audiovisuales Áncora. Ed. Serveis. Enciclopedia

Británica. Planeta milagroso.

Diapositivas y prácticas de Enosa. Prácticas de Biología y Geología de SM.

Páginas de Internet de CSIC, fundación-diversidad, nationalgeographic, visiblebody,

kalipedia, advancedfertility, sociedadgeológica, astronoma etc

Maquetas de Jeulin y Philip Harris

Colecciones de rocas y minerales de Sogeresa

Mapas murales

Libros de interés:

Nils Tavernier. “La odisea de la vida”. Ed. Blume

Ramón Lacadena. “Genética y bioética”. Ed. Desdée de Brouwer.

Nolasa Acarin. “El cerebro del rey: vida, sexo, conducta, envejecimiento y

muerte de los humanos”. Ed. RBA libros.

La Rebotica. “El gran libro de los consejos médicos y de la vida saludable”. Ed.

Temas de hoy.

F.H Martín. “Atlas de anatomía humana”. Ed. Pearson.

173

Lynn Margulis. “Captandogenomas. Una teoría sobre el origen de las especies”.

Ed. Cairos.

Miguel Delibes de Castro. “La naturaleza en peligro”. Ed. Destino.

D.O. Hall y K.K. Rao.”Fotosíntesis. Cuadernos de Biología”. Ed. Omega.

Guias. Ed. Omega.

Francisco Anguita y Fernando Moreno. “Procesos geológicos internos”. Ed.

Rueda.

John A. Tarduno. “Puntos calientes en movimiento”. Investigación y Ciencia.

Guias Blume. Ed. Grijalva.

Fotocopias de esquemas, debuxos, fotografías, adecuados aos contidos e elaborados polo Departamento.

Laboratorio de Bioloxía e Xeoloxía.

Biblioteca do centro.

Aula de informática do centro.

Presentacións PowerPoint elaboradas polos profesores do Departamento.

18.-MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

O tratamento da diversidade no Bacharelato debe ter en conta,en primeiro lugar, que este é un nivel de estudos non obrigatorio, no que ademais os alumnos optan por algunha das súas modalidades. Isto significa que, en principio, debe existir unha maior motivación para o estudo e o coñecemento, no conxunto do grupo de alumnos. A atención á diversidade debe dar resposta ás necesidades e circunstancias que os alumnos teñan en relación con:

1. A promoción a 2º curso, con algunha materia non superada de 1º de bacharel 2. O reforzo ou ampliación no desenvolvemento dos contidos dunha

materia determinada

3. As adaptacións curriculares de alumnos con necesidades educativas

especiais asociadas a discapacidade física, sensorial e sobredotación.

As actividades de reforzo proponse a alumnos que obtiveron avaliación negativa nalgunha avaliación, serán personalizadas e céntranse en facilitar ao alumno a revisión daqueles aspectos dos contidos nos que os alumnos atopen dificultades na realización de exercicios que faciliten a adquisición de determinados conceptos o reforzamento dalgúns procedementos, así como a resposta ás cuestións que poidan expor individualmente os alumnos

As actividades de ampliación están orientadas a aqueles alumnos que mostren un especial interese por un determinado tema relacionado coas ciencias Naturais. Estas actividades poderán consistir na procura de información,relacionada con algún tema determinado, nas páxinas de divulgación científica da prensa, en revistas de

174

divulgación científica, na redacción de traballos relacionados coa vertente aplicada das ciencias biolóxicas e xeolóxicas apoiados nas novas tecnoloxías da información, no visionado de vídeos didácticos As adaptacións curriculares de alumnos con necesidades educativas especiais realizaranse, no seu caso, atendendo aos criterios que se establezan no plan de atención á diversidade que elabore o centro

19.-ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES

O tratamento do alumnado con materias pendentes, realizarase tendo en conta os seguintes puntos:

Prestarase especial atención aos aspectos máis básicos e xerais da materia.

1. Valorarase o rendemento no actual curso. Dado que a estes alumnos e alumnas

non sempre se lles pode facer un seguimento diario na clase, utilizarase con eles

unha metodoloxía e pautas de avaliación axeitadas para a situación.

2. Basearase na elaboración dunhas actividades escritas, que estarán deseñadas de

tal xeito que permitan acadar os criterios mínimos propostos na programación. As

devanditas actividades presentarán, a grandes liñas, a seguinte estruturación:

2.1) Cuestións de razoamento, relacionar conceptos novos con conceptos anteriores, exercizos de cálculo e manipulación de datos, elaboración e interpretación de gráficas, etc. 2.2) Actividades complementarias, tales como análises de textos, que poñan a proba a lectura comprensiva do alumnado. Os alumnos e alumnas poderán consultar dúbidas sobre as actividades escritas aos distintos profesores e profesoras do departamento.

175

20.-LABORATORIOS

1º ESO TEMA 1 DA PROGRAMACIÓN DO DEPARTAMENTO – MÉTODO CIENTÍFICO

PROXECTO DE INVESTIGACIÓN: Cultivamos lentellas (Estudo de diferentes factores abióticos e bióticos condicionantes da xerminación e crecemento dunha especie vexetal).

PRÁCTICA DE LABORATORIO: Emisión de hipóteses iniciais e deseño experimental (réplicas e tratamentos: sustrato areoso e sustrato arxiloso, solo sen queimar e solo queimado, solo con rega e sen rega, con auga doce da billa, con auga doce contaminada e con auga salgada, con luz e sen luz, protexidas dos paxaros ou expostas aos paxaros)

PRÁCTICA DE LABORATORIO: Toma de datos (porcentaxes de xerminación). PRÁCTICA DE LABORATORIO: Toma de datos (medida da lonxitude do talo).

TEMA 3 DA– XEOSFERA TERRESTRE UNIDADE 4 DO LIBRO DE TEXTO – A XEOSFERA E OS SEUS MINERAIS UNIDADE 5 DO LIBRO DE TEXTO – AS ROCHAS, DIVERSIDADE E USOS

PRÁCTICA DE LABORATORIO: Que pedra é esta? (Identificación de minerais, rochas e fósiles utilizando claves

TEMA 6– BIODIVERSIDADE NA TERRA UNIDADE 6 DO LIBRO DE TEXTO – A TERRA, UN PLANETA HABITADO

PRÁCTICA DE LABORATORIO: O mundo microscópico (Manexo da lupa binocular e do microscopio óptico, e observación de mostras animais, vexetais e microscópicas)

TEMA 7– REINOS ANIMAL E PLANTAS PRÁCTICA DE LABORATORIO: Os animais que habitan no noso litoral

(Identificación de mostras de especies animais do litoral galego utilizando claves de identificación, e posterior clasificación)

UNIDADE 10 DO LIBRO DE TEXTO – O MUNDO DAS PLANTAS PRÁCTICA DE CAMPO: Qué planta é esta? (Identificación de especies vexetais

utilizando claves de identificación, e posterior clasificación) 1º ESO

-Experiencias sobre disolución, ( aceite y agua) para entender el concepto de densidad. -Observación de las principales propiedades de los minerales, ( dureza, raya, brillo etc)

- Observación das rochas

-Observación de infusorios na auga

- Estudo detallado dos musgos e liques coa lupa

3º ESO

176

- Coñecemento do material do laboratorio

- Manexo e estudio do microscopio

- Observacions de células animais ( mucosa bucal) e vexetal ( epiderme da cebola)

- Observación dos tecidos

- Recoñecemento das rochas magmáticas, metamórficas e sedimentarias

- Identificación de bacterias

1º ANATOMÍA

- Manexo do microscopio

- Observación dos tecidos

- Disección do corazón do porco

- Disección dos riles

- Medición da tensión arterial, frecuencia cardíaca.

- Elementos de la articulación

- Observación de órganos no home clástico

- Realización dun pulmón artificial

1º BACHARELATO BIOLOXÍA E XEOLOXÍA

- Recoñecemento das rochas magmáticas, metamórficas e sedimentarias

- Observacions de células animais ( mucosa bucal) e vexetal ( epiderme da cebola)

- Observación del proceso de ósmosis y plasmolisis en células vegetales

- Disección do corazón do porco

- Disección dos riles

- Observación y descripción de los principales tejidos animales y vegetales

2º BACHARELATO BIOLOXÍA

- Averiguar a existencia das sales minerais en diferentes esqueletos

- Extracción e identificación de biomoléculas na leche

- Extracción e identificación de lípidos na yema do ovo

- Extracción do ADN

- Observación de bacterias coa tinción de GRAM

- Mitose en células meristematicas de semillas de leguminosas

177

21.-ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

As actividades complementarias están, en parte, incluídas no resto da programación xa que a realización dalgúns traballos específicos, o visionado de vídeos, a realización de determinadas lecturas,a utilización de Internet como fonte de actividades interactivas, de información e como apoio o a clarificación de unidades didácticas, son en xeral, actividades que perseguen espertar nos alumnos o interese polas Ciencias Naturais.

As actividades extraescolares consistirán en visitas a determinadas paraxes naturais que destaquen pola súa singularidade paisaxística, botánica ou xeolóxica e na posible visita a algún museo que ofreza interese polos seus contidos científicos e didácticos.

Convén sinalar, con todo, que a realización de actividades extraescolares depende de diversas circunstancias, en ocasións alleas aos propios profesores que poden impedir a súa realización

4º ESO.

- Visita as Corcerizas en Ourense

- Saída didáctica a Extremadura (Monfragüe etc )a duración será de 5 días.

2º Bachillerato de bioloxia, no mes de setembro a Valencia ( Ciudad das Artes, Albufeira etc) duración 5 días

22.-INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DO ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE

A continuación proponse unha escala de valoración das diferentes fases da actividade educativa, (preparación, desenvolvemento e avaliación) do proceso ensinanza-aprendizaxe.

INDICADORES DE LOGRO

VALORACIÓN

SI

NON

Planificación 1 Realizo a programación da miña actividade educativa tendo como referencia o Proxecto

Curricular e, no seu caso, a programación de área.

2 Formulo os obxectivos didácticos de forma que expresan claramente as habilidades que os meus alumnos e alumnas deben conseguir como reflexo e manifestación da

178

intervención educativa.

3 Selecciono e secuencio os contidos (coñecementos, procedementos e actitudes) da miña programación de aula cunha distribución e unha progresión adecuada ás características de cada grupo de alumnos e alumnas.

4 Adopto estratexias e programo actividades en función dos obxectivos didácticos, en función dos distintos tipos de contidos e en función das características do alumando.

5 Planifico as clases de modo flexible, preparando actividades e recursos (persoais, materiais, de tempo, de espazo, de agrupamentos.) axustados ao Proxecto Curricular, á programación didáctica e, sobre todo, axustado sempre, o máis posible ás necesidades e intereses do alumnado.

6 Establezo, de modo explícito, os criterios, procedementos e instrumentos de avaliación e Auto avaliación que permiten facer o seguimento do progreso do alumnado e comprobar o grao en que alcanzan as aprendizaxes.

7 Planifico a miña actividade educativa de forma coordinada co resto do profesorado (sexa por nivel, ciclo, departamentos, equipos educativos e profesores de apoios).

Motivación inicial do alumnado 8 Presento e propoño un plan de traballo, explicando a súa finalidade, antes de cada

unidade problemática.

9 Presento situacións introdutoras previas ao tema que se vai tratar (traballos, diálogos, lecturas).

Motivación ao longo de todo o proceso 10 Manteño o interese do alumnado partindo das súas experiencias, cunha linguaxe clara

y adaptada.

11 Comunico a finalidade das aprendizaxes, a súa importancia, funcionalidade, e aplicación real.

12 Dou información dos progresos conseguidos así como das dificultades encontradas. Presentación dos contidos (conceptos, procedementos e actitudes)

13 Relaciono os contidos e actividades cos intereses e coñecementos previos do meu alumnado.

14 Estruturo e organizo os contidos dando unha visión xeral de cada tema (mapas conceptuais, esquemas, que teñen que aprender, que é importante).

15 Facilito a adquisición de novos contidos a través dos pasos necesarios, intercalando preguntas aclaratorias, sintetizando, exemplificando.

Actividades na aula 16 Presento actividades que aseguran a adquisición dos obxectivos didácticos previstos e

as habilidades e técnicas instrumentais básicas.

17 Propoño ao meu alumnado actividades variadas(de diagnóstico, de introdución, de motivación, de desenvolvemento, de síntese, de consolidación, de recuperación, de ampliación e de avaliación).

18 Nas actividades que propoño existe equilibrio entre as actividades individuais e os traballos en grupo.

Recursos e organización da aula 19 Distribúo o tempo adecuadamente: (breve tempo de exposición e o resto do mesmo

para as actividades que o alumnado realiza na clase).

20 Adopto distintos agrupamentos en función do momento, da tarefa a realizar, dos recursos a utilizar etc., propiciando sempre un adecuado clima de traballo.

21 Utilizo recursos didácticos variados (audiovisuais, informáticos, técnicas de aprender a aprender), tanto para a presentación dos contidos como para a práctica do alumnado, favorecendo o uso autónomo por parte dos mesmos.

Instrucións, aclaracións e orientacións para as tarefas do alumnado

22 Comprobo, de diferentes modos, que o alumnado comprendeu a tarefa que ten que realizar: facendo preguntas, facendo que verbalicen o proceso.

23 Facilito estratexias de aprendizaxe: como solicitar axuda, como buscar fontes de información, pasos para resolver cuestións, problemas, dou ánimos e asegúrome a participación de todos.

24 Controlo frecuentemente o traballo do alumnado: explicacións adicionais, dando pistas, feedback ou retroalimentación.

Clima da aula

25 As relacións que establezo co meu alumnado dentro da aula e as que estes establecen entre si son correctas, fluídas e desde unhas perspectivas non discriminatorias.

26 Favorezo a elaboración de normas de convivencia coa aportación de todos e reacciono

179

de forma ecuánime ante situacións conflitivas.

27 Fomento o respecto e a colaboración entre o alumnado e acepto as súas suxestións e aportacións, tanto para a organización das clases como para as actividades de aprendizaxe.

28 Proporciono situacións que facilitan ao alumnado o desenvolvemento da afectividade e das relacións interpersoais como parte da súa Educación Integral.

Seguimento/control do proceso de ensinanza-aprendizaxe

29 Reviso e corrixo frecuentemente os contidos, actividades propostas, dentro e fóra da aula, adecuación dos tempos, agrupamentos e materiais utilizados.

30 Proporciono información ao alumnado sobre a execución das tarefas e como pode melloralas e, favorezo procesos de Auto avaliación y coavaliación.

31 En caso de obxectivos insuficientemente alcanzados propoño novas actividades que faciliten a súa adquisición. En caso de obxectivos suficientemente alcanzados, en curto espazo de tempo, propoño novas actividades que faciliten un maior grao de adquisición.

Diversidade

32 Teño en conta o nivel de habilidades do alumnado, os seus ritmos de aprendizaxes, as posibilidades de atención, etc., e en función deles, adapto os distintos momentos do proceso de ensinanza-aprendizaxe (motivación, contidos, actividades).

33 Coordínome con outros profesionais (profesores de apoio, Equipos de Orientación Educativa e Psicopedagóxica, Departamentos de Orientación e outros), para modificar e/o adaptar contidos, actividades, metodoloxía, recursos aos diferentes ritmos e posibilidades de aprendizaxe.

AVALIACIÓN

34 Teño en conta o procedemento xeral, que concreto na miña programación de aula, para a avaliación das aprendizaxes de acordo co Proxecto Curricular e os regulamentos da avaliación.

35 Aplico criterios de avaliación e cualificación (ponderación do valor dos traballos, das probas, tarefas de clase etc.) en cada un dos temas de acordo co Proxecto Curricular e os regulamentos respectivos.

36 Realizo unha avaliación inicial ao principio de curso, para axustar a programación, na que teño en conta o informe final do titor anterior, o informe doutros profesores, o do Equipo de Orientación Educativa e Psicopedagóxica, o do Departamento de Orientación e o do Educación Medica.

37 Contemplo outros momentos da avaliación inicial: a comezos dun tema, dunha Unidade Didáctica, a subproblematica de novos bloques de contido etc.

39 Utilizo sistematicamente procedementos e instrumentos variados de recollida de información para a avaliación (rexistro de observacións, carpeta do alumno, ficha de seguimento, diario de clase).

40 Corrixo, cualifico e explico habitual, sistematicamente e oportunamente os traballos e as actividades, as probas escritas do alumnado e, dou pautas para a mellora das súas aprendizaxes.

41 Uso estratexias e procedementos de Auto avaliación e coevaliación en grupo que favorezan a participación do alumnado na avaliación.

42 Utilizo diferentes técnicas de avaliación en función da diversidade do alumnado, das diferentes áreas, dos temas, e dos contidos.

43 Dou seguimento adecuado e oportuno aos estudantes de acordo aos resultados da avaliación.

23.-MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DA PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA EN RELACIÓN AOS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA.

Nesta sección temos a intención de promover a reflexión do profesorado e autoavaliación da realización e desenvolvemento das programacións didácticas. Para iso, ao finalizar cada unidade didáctica

180

levarase a cabo unha secuencia de preguntas que permitan ao profesorado avaliar o funcionamento do programado na clase e desenvolver estratexias de mellora para a propia unidade.

Do mesmo xeito, proponse unha ferramenta para a avaliación da programación didáctica no seu conxunto. Isto pódese facer ao final de cada trimestre recollendo as melloras no seguinte cadro

AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA

ESCALA


Insuficiente

Básico

Competente

Excelente

1.- Deseñáronse unidades didácticas ou temas a partir dos elementos do currículo?

2.- Secuenciáronse e temporalizáronse as unidades didácticas/temas/proxectos?

3.- O desenvolvemento da programación respondeu á secunciación e temporalización?

4.- Engadiuse algún contido non previsto á programación?

5.- Foi necesario eliminar algún aspecto da programación prevista?

6.- Secuenciáronse os estándares para cada unha das unidades/temas?

7.- Fixouse un grao mínimo de consecución de cada estándar para superar a materia?

8.- Asignouse a cada estándar o peso correspondente na cualificación?

9.- Vinculouse cada estándar a un/varios instrumentos para a súa avaliación?

10.- Asociouse con cada estándar os temas transversais a desenvolver?

11.- Aplícouse a metodoloxía didáctica acordada a nivel de organización, recursos didácticos, agrupamiento do alumnado, etc.?

12.- Son adecuados os materiais didácticos utilizados?

13.- O libro de texto é adecuado, atractivo e de fácil manipulación para o alumnado?

14.- Deseñouse un plan de avaliación inicial fixando as consecuencias da mesma?

15.- Elaborouse unha proba de avaliación inicial a partir dos estándares?

16.- Fixouse para o bacharelato un procedementos de acreditación de coñecementos previos?

17.- Establecéronse pautas xerais para a avaliación continua: probas, exames, etc.?

18.- Establecéronse criterios para a recuperación dun exame e dunha avaliación?

19.- Fixáronse criterios para a avaliación final?

181

AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA

ESCALA


Insuficiente

Básico

Competente

Excelente

20.- Establecéronse criterios para a avaliación extraordinaria?

21- Establecéronse criterios para o seguimento de materias pendentes?

22.- Fixáronse criterios para a avaliación desas materias pendentes?

23.- Elaboráronse os exames tendo en conta o valor de cada estándar?

24.- Definíronse programas de apoio, recuperación, etc. vinculados aos estándares?

25.- Leváronse a cabo as medidas específicas de atención ao alumnado con NEE?

26.- Leváronse a cabo as actividades complementarias e extraescolares previstas?

27.- Informouse ás familias sobre criterios de avaliación, estándares e instrumentos?

28.- Seguiuse e revisouse a programación ao longo do curso?

29.- Usáronse as TIC no desenvolvemento da materia?

30.-Foron axeitadas as estratexias metodolóxicas propostas?

24.-MODO DE DAR A COÑECER A PROGRAMACIÓN AO

ALUMNADO E AOS PAIS E NAIS

Ao comezo de curso, os procedementos formais de avaliación, os

instrumentos de avaliación, os estándares imprescindibles para obter

unha valoración positiva de cada materia e criterios de cualificación

daranse a coñecer ao alumnado, así como aos seus pais, nais ou

representantes legais mediante a publicación desta programación

didáctica na páxina web do Instituto.

25. ORGANIZACIÓN DO DEPARTAMENTO

O Departamento de Ciencias Naturais no curso 2017-2018 está

formado por catro membros:

Mª del Carmen Martínez Santos, profesora de Ensino Secundario con destino definitivo

no centro. Imparte clases nos tres cursos de 4ºda ESO, dos de bacharelato bioloxía, e

encargase dos pendentes de 1º bacharelato . É a Xefa do Departamento de C.Naturais.

Mercedes Chamorro, profesora de Ensino Secundario con destino definitivo no centro.

Imparte dous curso de Anatomía de 1º bach, 3º da ESO e CCTT.

182

Rosa Domínguez Blanco profesora de Ensino Secundario con destino definitivo imparte

3º ESO, Grupo flexible de 1º ESO e 1º Bachillerato de biolóxia

Natalia Mouriño Alfaya, interina imparte en 1º ESO e Cultura Científica 1º Bach

Ana Belén Godoy Vázques, interina imparte en 1º ESO e Cultura Científica en 4º ESO

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DE CIENCIAS … · Nivel de desempeño das ... o bloque de Habilidades,...

Documents

Transcript of PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DE CIENCIAS … · Nivel de desempeño das ... o bloque de Habilidades,...