PIRINIOETAKO BABES ANTOLAMENDUAhondarribiaondarea.eus/virtualODP245/virtualODP245/odp... · 2020....

17
Arma Plaza Fundazioa XIX. mendearen erdialdean zehar luba- ki eremuen sorreran oinarritzen zen lurraldearen babesa, hau da, lurralde zabalak antolatzen zituzten, haietako bakoitzari armadaren gorputz bat esleit- zen zitzaion, eta leku garaietan sistema poligonalaren araberako gotorleku han- diak eraiki zituzten bateria kasamatadu- nez, barbetako bateriez eta gangapeko bateriez hornituta, infanteriarentzako bide estaliak inguraturik eta, kanpoko aldetik, lubanarroak inguraturik, azken horrek saihetsetan lubanarro babesak edo kontramalkarreko kutxak zituela. Gipuzkoan eraikitako gisa honetako egiturak eraiki eta urte gutxira geratu ziren zaharkituta, eta XX. mende hasie- ran geldiarazi behar izan zituzten Oiart- zungo Lubaki Eremua eraikitzeko lanak. Eremu horretatik San Markos, Txorito- kieta eta Guadalupeko gotorlekuak bai- zik ez zituzten guztiz eraiki, eta indus- keta fasean bertan behera utzi zituzten Erlaizko gotorlekuko lanak. Eraikitako gotorleku multzoak Oiartzungo Barrera Posizioa izena hartuko zuen. XIX. mende amaieran eta XX. men- de hasieran artilleria hobetu zuten eta abiazio militarrak bere agerraldia egin zuen, eta horiek gotorleku berriak di- seinatzea ekarri zuten, tamaina txikiko hormigoi armatuzko elementu ugaritan oinarrituko ziren: lurraldean barreiatuta egongo ziren elementu horiek, baina zorupeko komunikazioen bitartez egon- go ziren lotuta batzuk. Elkarri laguntze- ko moduan zeuden lurraldean barreia- tuta, eta alanbre hesiekin eta/edo minez jositako eremuekin osatzen ziren. Maginot lerroa (Frantzia) Hackemberg-eko “Gros ouvrage”-ko muniziotegirako sarrera. 1000 lagunek osatzen zuten bertako garnizioa. Txoritokietako (Errenteria eta Astigarraga) gotorlekuko kuartela, Gipuzkoan. Oiartzun- go Lubaki Eremua osatzeko xedean eraiki- tako hiru gotorlekuetatik txikiena da. Alfontso XII.aren Gotorlekuaren barruko al- dea, San Kristobal mendian. Pirinio aldeko gotorleku poligonal ahaltsuena da, Iruñeko Lubaki Eremuan eraikitako bakarra. PIRINIOETAKO BABES ANTOLAMENDUA

Transcript of PIRINIOETAKO BABES ANTOLAMENDUAhondarribiaondarea.eus/virtualODP245/virtualODP245/odp... · 2020....

Page 1: PIRINIOETAKO BABES ANTOLAMENDUAhondarribiaondarea.eus/virtualODP245/virtualODP245/odp... · 2020. 4. 11. · (Vallespin Gipuzkoan eta Nafarroan) etenaldia soldadu alemaniarrak Armisti-zioaren

Arma Plaza Fundazioa

XIX. mendearen erdialdean zehar luba-ki eremuen sorreran oinarritzen zen lurraldearen babesa, hau da, lurralde zabalak antolatzen zituzten, haietako bakoitzari armadaren gorputz bat esleit-zen zitzaion, eta leku garaietan sistema poligonalaren araberako gotorleku han-diak eraiki zituzten bateria kasamatadu-nez, barbetako bateriez eta gangapeko bateriez hornituta, infanteriarentzako bide estaliak inguraturik eta, kanpoko aldetik, lubanarroak inguraturik, azken horrek saihetsetan lubanarro babesak edo kontramalkarreko kutxak zituela.

Gipuzkoan eraikitako gisa honetako egiturak eraiki eta urte gutxira geratu ziren zaharkituta, eta XX. mende hasie-ran geldiarazi behar izan zituzten Oiart-zungo Lubaki Eremua eraikitzeko lanak. Eremu horretatik San Markos, Txorito-kieta eta Guadalupeko gotorlekuak bai-zik ez zituzten guztiz eraiki, eta indus-keta fasean bertan behera utzi zituzten Erlaizko gotorlekuko lanak. Eraikitako gotorleku multzoak Oiartzungo Barrera Posizioa izena hartuko zuen.

XIX. mende amaieran eta XX. men-de hasieran artilleria hobetu zuten eta abiazio militarrak bere agerraldia egin zuen, eta horiek gotorleku berriak di-seinatzea ekarri zuten, tamaina txikiko hormigoi armatuzko elementu ugaritan oinarrituko ziren: lurraldean barreiatuta egongo ziren elementu horiek, baina zorupeko komunikazioen bitartez egon-go ziren lotuta batzuk. Elkarri laguntze-ko moduan zeuden lurraldean barreia-tuta, eta alanbre hesiekin eta/edo minez jositako eremuekin osatzen ziren.Maginot lerroa (Frantzia) Hackemberg-eko

“Gros ouvrage”-ko muniziotegirako sarrera. 1000 lagunek osatzen zuten bertako garnizioa.

Txoritokietako (Errenteria eta Astigarraga) gotorlekuko kuartela, Gipuzkoan. Oiartzun-go Lubaki Eremua osatzeko xedean eraiki-

tako hiru gotorlekuetatik txikiena da.

Alfontso XII.aren Gotorlekuaren barruko al-dea, San Kristobal mendian. Pirinio aldeko gotorleku poligonal ahaltsuena da, Iruñeko

Lubaki Eremuan eraikitako bakarra.

PIRINIOETAKO BABES ANTOLAMENDUA

Page 2: PIRINIOETAKO BABES ANTOLAMENDUAhondarribiaondarea.eus/virtualODP245/virtualODP245/odp... · 2020. 4. 11. · (Vallespin Gipuzkoan eta Nafarroan) etenaldia soldadu alemaniarrak Armisti-zioaren

Hondarribiko Ondarearen Inbentarioa

Gotortzeko teknika hori Europa osora zabalduko zen: Frantziara (Maginot le-rroa), Alemaniara (Sigfried lerroa) eta Frantziako, Belgikako, Holandako, Ale-maniako, Danimarkako eta Norvegiako (Atlantikoko Horma), Erresuma Batuko (General Headquarters Line), Finlan-diako (Manneheim lerroa), Greziako (Metaxas lerroa), Errusiako (Stalin le-rroa), Italiako (Lerro Gotikoa) eta bes-te herrialde batzuetako kostaldeetara. Aipatutako gotorleku lerro horiek ez dituzte ezaugarri berak, era askotako zirkunstantzietara (lurralde, ekonomia, politika eta geoestrategia izaerakoak) egokitu behar baitute.

Espainian ere gotortzeko modu berri hori nagusituko zen, baina batez ere Pirinioak iragazgaitz bihurtzera, kostal-deko bateriak antolatzera eta Gibraltar ingurua gotortzera mugatu ziren lanak –ez dira aintzat hartzen Gerra Zibilean zehar eraikitako gotorlekuak¬–. Gerra Zibilaren amaierarekin (1939) eta II. Mundu Gerraren hasierarekin lotu be-har dira eraikuntza hauek.

GERRA OSTEKO LEHENENGO GO-TORLEKUA PIRINIOETAN

Espainiako Gerra Zibila amaitu zenean, gotortzeko hiru batzorde sortu zituzten Franco jeneralak aginduta, bakoitzak bere ardurapean izango zuen Pirinioe-tako sektore bat. Mendebaldeko, Er-dialdeko eta Ekialdeko Pirinioetako Go-tortze Batzordeak izena zuten hurrenez hurren.

Aztergai dugun lurraldean eskumena zuen Mendebaldeko Pirinioetako Go-tortze Batzordeko burua Infanteriako Brigada Jeneral Camilo Alonso Vega izan zen hasieran, eta batzordekideak ziren Estatu Nagusiko teniente koronel Rafael Cabanillas, Infanteriako teniente

Mendebaldeko Pirinioetako Gotortze Bat-zordeko lehenengo buru Camilo Alonso Vega jenerala politikari garrantzitsua izan

zen Franco jeneralaren diktaduran zehar.

Alejandro Goicoechea Omar. Bilboko Bur-din Hesiaren eraikuntzan jardun eta gero, ingeniari komandante gisa parte hartu zuen Pirinioak gotortzeko lehen uneetan. Batez ere “Talgo” trena diseinatu izanagatik da os-

petsua.

15,5 kanoi baterako kokalekua Longues sur mer-eko baterian, alemanek Frantzia eta Norvegia artean eraikiriko “Atlantikoko Hor-

maren” baitan.

Page 3: PIRINIOETAKO BABES ANTOLAMENDUAhondarribiaondarea.eus/virtualODP245/virtualODP245/odp... · 2020. 4. 11. · (Vallespin Gipuzkoan eta Nafarroan) etenaldia soldadu alemaniarrak Armisti-zioaren

Arma Plaza Fundazioa

koronel Pedro Ibisati eta Gerardo Caba-llero, Artilleriako teniente koronel Miguel Zumonaga eta Ingeniari Komandante Alejandro Goicoechea Omar.

Ez zen egonkorra izan Batzordearen osaera, 1939ko urrian José Losarcos Fernández jeneralak hartu baitzuen Ca-milo Alonso Vegaren lekua, eta Luis G. Loygorri komandanteak (handik gutxira maila goititu zioten) Rafael Cabanilla-sena; gainera beste batzordekide bat izango zuen, 1. Gotortze Erregimentuan ari zen Ingeniari teniente koronel Rodri-go Torrent Aramendia.

Mendebaldeko Pirinioak gotortzeko le-hen obrak “Vallespin Gotorlekua” derit-zonari dagozkio (1939-1940). Habiak (E, D), babesleku aktiboak (B), tirarient-zako zuloak (I) eta morteroentzakoak (G) zituzten, eta100 m baino luzeagoak ziren lurpeko korridoreek elkartzen zi-tuzten horiek (Ilustrazioa: Oiartzungo “Arkale” 2. zenbakiko Babes Antola-menduko 5. obraren planoa).

“Vallespin Gotorlekuko” 2. zenbakiko (Arkale) babes Antolamenduko 6. obrako habia baten ikuspegia, kanpotik begiratuta.

1939an ekin zieten gotortzeko lanei, baina 1940an geldiarazi zituzten alema-nek mendebaldeko Pirinioetako muga okupatu zutenean (Hendaia, ekainaren 27an), soilik errepide militarrak eraikit-zen jarraitu zuten, horien artean Jaizki-belgoa, Lezoko hirigunea Guadalupeko Ama Birjinaren Gotorlekuarekin lotzen zuena. Eraikuntza lan horretan Lan-gileen Batailoietako soldadu presoak (errepublikaren aldeko errepresalia-tuak) ari izan ziren.

Gotortzeko obra hauetan habiak, ba-besleku aktiboak eta beste gela batzuk

Mendebaldeko Pirinioak gotortzeko lehen obrak “Vallespin Gotorlekua” deritzonari da-gozkio (1939-1940). Habiak (E, D), babesle-ku aktiboak (B), tirarientzako zuloak (I) eta morteroentzakoak (G) zituzten, eta100 m baino luzeagoak ziren lurpeko korridoreek elkartzen zituzten horiek (Ilustrazioa: Oiart-zungo “Arkale” 2. zenbakiko Babes Antola-menduko 5. obraren planoa).

“Vallespin Gotorlekuko” 2. zenbakiko (Arka-le) babes Antolamenduko 6. obrako habia baten ikuspegia, kanpotik begiratuta.

Page 4: PIRINIOETAKO BABES ANTOLAMENDUAhondarribiaondarea.eus/virtualODP245/virtualODP245/odp... · 2020. 4. 11. · (Vallespin Gipuzkoan eta Nafarroan) etenaldia soldadu alemaniarrak Armisti-zioaren

Hondarribiko Ondarearen Inbentarioa

elkartzen zituzten komunikazio korrido-reak antolatu zituzten. Gotortze modelo hori ez zen Guadalupe alderaino iritsi, bai ordea Gaintxurizketako eremu bat-zuetara (zati batean Hondarribiko udal barrutiaren mendebaldean) eta Arkale aldera, Oiartzungo eta Irungo udal ba-rrutietan.

C-15 AGINDUA

Defentsaren Estatu Nagusi Zentra-lak C-15 agindua eman zuen 1944ko abuztuaren 23an; horrenbestez ezarri zituen Pirinioetako gotortze berriaren oinarriak.

Hortaz, ezin saihestuzkoa da Pirinioe-tako lehenengo gotortze lan horien (Vallespin Gipuzkoan eta Nafarroan) etenaldia soldadu alemaniarrak Armisti-zioaren markoan Frantzia eta Espainia arteko mugara iristearekin lotzea, eta gero obrei berriz ere ekitea –beste kont-zeptu batekin– alemaniarrak 1944ko abuztuan alde egin zutenean, aliatuen lehorreratzearen ostean isolatuta ez gelditzeko.

Agindu horretan Pirinioetako babes An-tolamendua deritzona formulatu zen, 1944tik aurrera egikarituko zen, eta or-dura arte egindako lanak baliatu behar zirela zehazten zen.

Babes irizpidearen arabera saihestu be-harra zegoen gotorlekuak izaera lineala izatea, eta horretarako eremu aktibotan, arriskutsutan eta pasibotan zatitu zuten lurraldea.

Aginduak Frantziako mugan bertan finkatzen zuen aitzinaldeko muga, eta etsaia geldiarazteko gorabehera geo-grafikoetan oinarritu beharko zen gibe-laldekoa. Era berean, kostaldea babes-

Santiago zubian espainiar eta alemaniar ofizialen artean izandako agur historikoa. Alemanak 1940ko ekainaren 27an jabetuko

ziren Hendaiako mugaz.

Aritxulegiko kanpamentuan (Oiartzun) egin-dako argazkia. Bertan errepresaliatu errepu-blikar batzuk ikusten dira, preso errepublika-rrak izan baitziren Oiartzun-Lesaka errepide militarra ea Aritxulegiko tunela eraiki zituz-tenak. Jaizkibelgo errepidearen eraikuntzan ere, jatorriz militarra baita, preso errepu-

blikarrak baliatu zituzten.

Page 5: PIRINIOETAKO BABES ANTOLAMENDUAhondarribiaondarea.eus/virtualODP245/virtualODP245/odp... · 2020. 4. 11. · (Vallespin Gipuzkoan eta Nafarroan) etenaldia soldadu alemaniarrak Armisti-zioaren

Arma Plaza Fundazioa

Pirinioetako Babes Antolamendua Aragoin. Mortero baterako kokalekua Canfrancetik

hurbil.

PBA Aragoin: soldaduentzako babeslekue-tarako sarrerak Canfracetik hurbil.

PBA Aragoin. Gurdien kontrako kanoirako kokaleku baten barrunbea, Canfrancetik

hurbil.

tu beharra zegoen itsas aldetik inguratuta ez gertatzeko.

Hiru sektoretan banatzen zuen mugaldea (ekialdekoa, erdialdekoa eta mendebal-dekoa), eta horiek bat zetozen hurrenez hurren IV., V. eta VI. eskualde militarrekin

Erresistentzia guneetan antolatzen zen lurraldea, baina gune horiek ez zuten eu-ren artean zertan halako jarraipena edu-ki. Batailoi motako unitate bana esleituko zitzaion gune bakoitzari (zirkunstantzia bakoitzari egokitutako soldadu kopurua izango zuen).

Infanteriak ahalik eta soldadu eta ma-terial gehiena bilduko zuen kontraera-soak egiteko, betiere etsaiaren begietara ezkutaturik gertatzen ziren lekuek babes-tuta.

Artilleriak behar zuen gutxienekoa edu-kiko zuen, gurdien kontrako babesa le-henetsiko zen, eta horretarako errete-nak, minez jositako eremuak eta gurdien kontrako kanoiak baliatuko zituzten.

Aginte postuak eta behatokiak funtsezko elementutzat ditu aginduak, funtsezkoak baitira horiek borroka bideratzeko.

Baliabideak esleitzen ditu aginduak. VI. eskualde militarrean, 61, 62, 161 eta 162 dibisioak eta, baliabide osagarri gisa, 1. Gotortze Erregimentua eta 6. Zulatzai-leen Erregimentua.

Defentsa eta Armamentuko Tokiko Bat-zordeen esku uzten ziren gotortze la-nak, eta horiek zegozkien gotortze lanei buruzko txostenak aurkeztuko zizkieten Eskualde militar bakoitzeko Kapitain na-gusiei.

Eranskinean dago jasota aipatu C-15 Aginduaren testua

Page 6: PIRINIOETAKO BABES ANTOLAMENDUAhondarribiaondarea.eus/virtualODP245/virtualODP245/odp... · 2020. 4. 11. · (Vallespin Gipuzkoan eta Nafarroan) etenaldia soldadu alemaniarrak Armisti-zioaren

Hondarribiko Ondarearen Inbentarioa

IZENA

Gotortze lanak sekretupean zeudenez, konplexu samarra da berau izendatze-ko erabili den izendegia bera.

“P lerroa” da izenik zabalduena, baina “P” horrek Pirinioak esan nahi du bat-zuentzat, eta Perez bestetzuentzat, agian diseinuan lagundu zuen militar bati erreferentzia eginez. Katalunia al-dean “Gutierrez lerroa” esan ohi zaio, baina ez dakigu zehazki zein den gotor-lekuaren izenari deitura horiek jartzeko jatorria.

Nolanahi ere, izen ofiziala, dokumenta-zio ofizialean ageri dena, “Organización Defensiva de los Pirineos” da (Pirinioe-tako Babes Antolamendua).

HEDADURA GEOGRAFIKOA

Pirinioetako mendikatearen hegoalde-ko isurialdean antolatuta dago gotort-ze hau, Gironatik Gipuzkoaraino –gutxi gorabehera 500 km–. Proiektuaren ara-bera, 9.000 obra egingo ziren, eta ho-rietatik gutxi gorabehera 6.000 gauzatu zituzten.

Habiak mugatik gertu samar zeuden arren, baziren mugatik 150 km-ko tarte-rainokoak suntsitzeko planak antolatze-ko aginduak.

ANTOLAMENDU OROKORRA

Pirinioetako babesean esku hartzen zuten Eskualde Militarretako hiru Kuar-tel Nagusien inguruan antolatzen zen gotortzea. Eskualde militar horiek, aldi berean, sektoretan eta azpisektoretan banatzen ziren.

Baina Erresistentzia nukleoa (era be-rean erresistentzia gune deitua) zen oinarrizko antolakuntza. 169 erresis-tentzia gune izan ziren, eta haietako bakoitzak gutxi gorabehera batailoi bat zuen esleituta (gutxi gorabehera 600 soldadu).

Gipuzkoako erresistentzia nukleoak 34. zenbakiko azpisektorearen osagarriak ziren.

Bere aldetik, hainbat laguntza gune dauzka erresistentzia nukleo bakoitzak, halakoetan konpainia bat egokitzen zen (gutxi gorabehera 145 soldadu), eta horiek ere elementu taktikoetan (45 la-

Pirinioetako Babes Antolamenduko 169 Erresistentzia Guneen banaketa (Serraten arabe-ra, 1996). Eskualde militarrak mugatzen dituzte marra puntudun bertikalek.

Page 7: PIRINIOETAKO BABES ANTOLAMENDUAhondarribiaondarea.eus/virtualODP245/virtualODP245/odp... · 2020. 4. 11. · (Vallespin Gipuzkoan eta Nafarroan) etenaldia soldadu alemaniarrak Armisti-zioaren

Arma Plaza Fundazioa

Pirinioetako Babes Antolamenduko 52 Erresistentzia nukleoen banaketa, Mendebaldeko Pirinioetan (VI. Eskualde militarra) (Serraten arabera, 1996).

gunez osatutako sekzioak) eta azpiele-mentu taktikoetan (gutxi gorabehera 18 lagunez osatutako pelotoiak) banatzen ziren.

MENDEBALDEKO PIRINIOETAKO ANTOLAMENDUA

VI. Eskualde Militarraren eremu geo-grafikoak, Mendebaldeko Pirinioei da-gokienak (Gipuzkoa eta Nafarroa), 52 erresistentzia nukleo hartzen ditu. Ekialdetik mendebaldera zenbakituak (salbuespenen bat tarteko), 201.etik 253.erainokoak hartzen ditu, baina 246. zenbakikoa esleitu gabe gelditu zen. Horietatik zortzi Gipuzkoan zeuden. Hona hemen beren zenbakiak eta ize-nak:

238 Pagogaña239 Peñas de Haya 240 San Marcial241 Zubelzu-Monogaña242 Andorregui243 Anaca244 Gainchurizqueta245 Guadalupe

Gipuzkoako nukleo guztien artean guztira 503 obra aurreikusten ziren, eta horietatik 409 amaitu zituzten. hau da , aurreikusitakoen % 81.

Erresistentzia nukleo bakoitzari orokorki esleitutako obra kopurua aldakorra izan zitekeen zirkunstantzien arabera, baina gisa honetan orokortu daitezke guztiak

Page 8: PIRINIOETAKO BABES ANTOLAMENDUAhondarribiaondarea.eus/virtualODP245/virtualODP245/odp... · 2020. 4. 11. · (Vallespin Gipuzkoan eta Nafarroan) etenaldia soldadu alemaniarrak Armisti-zioaren

Hondarribiko Ondarearen Inbentarioa

Pirinioetako Babes Antolamenduaren Gipuzkoako (Hondarribia eta Irun) 8 erresistentzia nukleoen gutxi gorabeherako banaketa. Guztira 503 obra aurreikusten ziren, baina egiaz-ki 409 eraiki zituzten. Erresistentzia nukleoen identifikazioa: 238 Pagogaña 239 Peñas de Haya 240 San Marcial 241 Zubelzu-Monogaña. 242 Andorregui. 243 Anaca. 244 Gainchu-rizqueta. 245 Guadalupe (izenetan garaiko grafia erabili dugu).

•1 6 metrailadore gune edo habia.• 27 metrailadore-fusil gune.• 81 mm-ko morteroetarako 4 kokaleku,• Gurdien kontrako kanoietarako 2

kokaleku.• Infanteriako kanoietarako 2 kokaleku• Metrailadore antiaereorako 2 kokaleku• Soldaduentzako 3 babesleku.• 2 behatoki eta aginte postu.•

Mendebaldeko Pirinioetan eskuarki eraiki ez zituzten obren artean daude metrailadore antiaereorako kokaleku guztiak (14) eta infanteriako kanoieta-rako 12 kokalekutatik 10.

ERANSKINA: C-15 AGINDUA

Page 9: PIRINIOETAKO BABES ANTOLAMENDUAhondarribiaondarea.eus/virtualODP245/virtualODP245/odp... · 2020. 4. 11. · (Vallespin Gipuzkoan eta Nafarroan) etenaldia soldadu alemaniarrak Armisti-zioaren

Arma Plaza Fundazioa

ESTADO MAYOR CENTRAL DEL EJÉRCITOTercera Sección.

INSTRUCCIÓN C-15ORGANIZACIÓN DEFENSIVA DE LOS PIRINEOS

La necesidad de organizar definitivamente nuestra frontera Pirenaica, teniendo en cuenta la nueva organización dada al Ejército y las enseñanzas deducidas de la actual guerra hasta el momento presente, hacen necesarias nuevas directivas en las que aprovechando su parte útil los trabajos efectuados por las Juntas Locales de Defensa y Armamento e incluso las obras de fortificación y comunicaciones ya construidas, se orienten los nuevos estudios y trabajos para llevar cuanto antes y aprovechando los meses que lo permitan, a conseguir un sistema defensivo que sea base de ulteriores perfeccionamientos a medida que los vayan dictando la ex-periencia de los contendientes y las posibilidades de todos los órdenes de nuestra Nación.

Para ello se tendrá en cuenta lo siguiente:

I CRITERIO DEFENSIVO.

A) La organización será total para evitar que la ruptura en una zona pueda traer consigo la maniobra de envolvimiento de las demás.

B) Dentro de la totalidad, la organización de la resistencia tendrá por bases las características del terreno según su clasificación en zonas activas, peligrosas y pasivas de acuerdo con las directivas de este Estado Mayor Central de 11 de Noviembre de 1943 y los medios disponibles en cada Región que se indican más adelante.

C) La organización defensiva no tendrá carácter lineal, ya que la ruptura de una linea es solo función de los medios a emplear; por el contrario abarcan zonas, dentro de las cuales puedan asegurarse las reacciones ofensivas que anulen y neutralicen cualquier éxito inicial o progresión afortunada del enemigo.

D) El limite anterior a estas zonas deberá llevarse a la misma raya fronteriza, si bien no debe ser preceptivo este principio, pues habrá que amoldarse a las co-municaciones existentes y más particularmente a la servidumbre de cubrir con eficacia los grupos de objetivos industriales de primer orden o puntos de marcado interés táctico.

E) El límite posterior de las zonas citadas, estará apoyado por fuertes acciden-tes geográficos que aseguren una total detención del enemigo hacia el interior del país, tanto por su naturaleza (ríos, cadenas montañosas, angosturas, terreno pantanoso), como por el desgaste a que debe ser sometido al contrario en una progresión obstaculizada y orientadas en determinadas direcciones favorables a la defensa.

Page 10: PIRINIOETAKO BABES ANTOLAMENDUAhondarribiaondarea.eus/virtualODP245/virtualODP245/odp... · 2020. 4. 11. · (Vallespin Gipuzkoan eta Nafarroan) etenaldia soldadu alemaniarrak Armisti-zioaren

Hondarribiko Ondarearen Inbentarioa

Este límite posterior será a su vez pantalla que cubra la concentración de las nue-vas Reservas que acudan a la batalla defensiva y base de partida de sus acciones.

F) Los flancos de esta zona deberán quedar asegurados contra todo envolvimiento por acciones marítimas; para conseguirlo se atenderá a la defensa de costas que influyan en dichos flancos teniendo en cuenta cuanto se prescribe en la Instrucción correspondiente.

Il DIVISIÓN DE LA ZONA FRONTERIZA.

Subsistirá laya conocida de Pirineos Orientales, Centrales y Occidentales con los mismos limites.

III ORGANIZACIÓN DEL TERRENO.

El terreno se organizara en NÚCLEOS DE RESISTENCIA capaces de defensa en todos sus contornos e interior, tanto contra infantería como contra carros, de forma que cada uno resulte una organización particular con capacidad combativa incluso en caso de desbordamiento, no siendo preceptivo la continuidad de ellos ni en el sentido frontal ni en el de profundidad, pues el principio de economía de fuerzas obligara a dejar intervalos y distancias a base de permitir la maniobra de los fuegos y el contraataque sobre los compartimentos del terreno no ocupado y fáciles para la progresión del enemigo, debiendo ligarse entre si [sic] estos centros por puntos fortificados que sirvan bien como bases de partida de tales contraataques o para disgregar o adelgazar las flechas enemigas, favoreciendo así su neutralización por pérdida de efectivos, acción de su mando, apoyo artillero y de carros.

En los valles estrechos y normales a la frontera la organización será a base de estrangulamiento de la línea de penetración en toda la profundidad posible dado la dosificación de fuerzas.

IV CLASE DE OBRAS.

Las especificadas en las directivas de este Estado Mayor Central de 11 de No-viembre de 1943 y siempre a base de que se defiendan por gola y que permitan refuerzos y evacuaciones durante el combate.

Estas obras servirán como esqueletos de la defensa debiendo situarse en su ma-yor parte compensado la debilidad del terreno o su topografía cerrando las líneas de penetración.

Las obras no se consideraran como blindajes de a.a., sino como inserción en el terreno de las Unidades tácticas, dándole al fusil repetidor toda la importancia que en montaña tiene. Cada obra o grupo de obras constituirán centros potenciales de la defensa activa por la actuación desde ellos de núcleos de tropas que contraata-can y hagan pequeñas maniobras de envolvimiento, estos núcleos móviles se abri-garan en obras de campana complementarias. Las cuales no se desguarnecerán

Page 11: PIRINIOETAKO BABES ANTOLAMENDUAhondarribiaondarea.eus/virtualODP245/virtualODP245/odp... · 2020. 4. 11. · (Vallespin Gipuzkoan eta Nafarroan) etenaldia soldadu alemaniarrak Armisti-zioaren

Arma Plaza Fundazioa

durante los contraataques para evitar sean utilizadas por el enemigo.

A Infantería.

Los núcleos de resistencia antes aludidos estarán guarnecidos por tropas en can-tidad variable ya que no debe tomarse, en cuanto a cantidad, por sinónimos de Batallón; se guarecerán por lo tanto, con las tropas precisas para constituir una organización particular con su mando que a su vez tiene sus misiones determina-das dentro del conjunto.

Durante el combate los bordes exteriores de cada núcleo y las partes vistas por la observación enemiga se guarecerán con tropas estrictamente indispensables, de-jando el mayor número para las acciones de contraataques inmediatos situándolas en las zonas no vigiladas por los observatorios enemigos, tanto actuales como de fácil conquista en sus primeras actuaciones.

B Artillería.

Los núcleos de resistencia tendrán la artillería mínima para su defensa y que de-ben reducirse a las piezas regimentales pues interesa tener el resto de la artillería en zonas que permitan el apoyo de las reacciones ofensivas del defensor con preferencia a la formación de barreras.

Esta artillería debe defenderse de los ataques enemigos de carros y para ello y dentro de su finalidad táctica expuesta anteriormente, se buscaran como zonas de despliegue la comprendida entre varias núcleos de resistencia y cerrados por obras complementarias.

Estas zonas de despliegue artillero no estarán atravesadas por las probables li-neas [sic] de penetración enemiga, aunque resulten excéntricas con relación a sus futuros objetivos; una hábil maniobra de fuegos y manejo de trayectorias per-mitirán el alejamiento del material de las zonas vulnerables al ataque de carros. A pesar de esta la artillería siempre estudiara y completara su defensa inmediata aprovechando la vecindad de los núcleos de resistencia.

VI CONDUCTA DE LA DEFENSA1

Tendrá un carácter eminentemente activa, para lo cual, tanta los núcleos de resis-tencia como la organización de conjunto procurara obtener el máxima de tropas de reserva, que situadas convenientemente y apoyadas por armas de la propia unidad o de las superiores y si es posible por carros, estén siempre dispuestas a cerrar brechas y realizar ataques de flanco contra los núcleos enemigos que con-sigan progresiones de los valles principales, actuando por propia iniciativa contra toda progresión enemiga entre nidos de resistencia y puntos fortificados.

En resumen: La batalla defensiva se llevará de forma que obligue al enemigo, caso

1 No existe el capítulo V.

Page 12: PIRINIOETAKO BABES ANTOLAMENDUAhondarribiaondarea.eus/virtualODP245/virtualODP245/odp... · 2020. 4. 11. · (Vallespin Gipuzkoan eta Nafarroan) etenaldia soldadu alemaniarrak Armisti-zioaren

Hondarribiko Ondarearen Inbentarioa

de ruptura, a progresar por determinadas direcciones que le llevan a compartimen-tos de terreno favorables a nuestros contraataques y les prohiba, en cambio, des-embocar o apoderarse de puntos vitales o zonas de despliegue artillero de forma que si el enemigo marca su voluntad en el tiempo, el defensor la debe de imponer en el espacio.

VII DEFENSA ANTICARRO

La organización anticarro es imprescindible, si no existe el obstáculo natural hay que crearlo a base de obstáculos o zanjas delante de las cuales se colocara un mínimo de tropas de observación y detrás y aprovechando el parapeto de tierra extraída de la zanja se situara los campos de minas que de esa forma son más difíciles de destruir para el enemigo por su situación en contra pendiente.

Las armas anticarros se organizarán en profundidad y alejadas del obstáculo si-tuándolas combinadas según sus calibres rebatiéndolo.

Se tendrá en cuenta cuanto preceptúa la Instrucción E-41 sobre defensas contra carros.

VIII DEFENSA ANTIAÉREA

Teniendo en cuenta que no se contará con los A.A. precisos para la totalidad de la organización, es necesario que cada unidad prpare la suya utilizando los medios disponibles y prodigando la trinchera estrecha y profunda que compartimente las acciones de bombarderos y ametralladoras.

IX PP. CC. Y OBSERVATORIOS

Deberán organizarse como núcleos de resistencia aptos para su defensa en los 360 grados.

Los observatorios serán los puntos fundamentales de la organización defensiva por la trascendencia en la conducción de la batalla y en la maniobra y planes de fuego.

X DETERMINACIÓN DE LA ZONA DE RESISTENCIA.

A) Limite anterior que constituirá la línea de vigilancia y seguridad.

De acuerdo con el párrafo D) del apartado 1.

B) Limite posterior.

Regiôn 4.

- Rîo Muga (desembocadura) hasta la confluencia del río Manol en Vilanova.

Page 13: PIRINIOETAKO BABES ANTOLAMENDUAhondarribiaondarea.eus/virtualODP245/virtualODP245/odp... · 2020. 4. 11. · (Vallespin Gipuzkoan eta Nafarroan) etenaldia soldadu alemaniarrak Armisti-zioaren

Arma Plaza Fundazioa

- Figueras.- Aviñonet.- Lladô.- Sierra Magdalena de Maya.- Paras.- Vértices Creu Blanca-San Julián y Batet.- Olot.- Vértice San Miguel.- Vértice Sespuña, al N. de Ridaura.- Alturas de Castelltallat.- San Juan de las Abadesas.- Ripoll.- Capdevanol.- Vértice Ecumas de Mordola (Sierra de San Marcos).- Vértice Nugues al S. de Pobla de Lillet.- Guardiola.- Vértice Vll, al S. Gôsol.- Vértice Tossa Pelada, entre Tuxet y Goma.- Vértice Cassais, al O. de Osera.- Sierra de Prada.- Guerri.- Pont de Suert.

Regiôn 5”.-Campos.- Boltaña.- Sarvise .- Biescas.- Villanúa.- Sinués.- Jaca.- Km. 21 carretera de la Jaca a Sangüesa, a Hecho.- Santa Lucía.

Region 6”- Calveira al E. de Roncal.- Peña de la Larraza (Sierra de Arrigorieta).- Monte Santa Barbara.- Monte Beyegu al S. de Jaurrieta.- Monte Baigura.- Peña Urrizcain al E. Oroz-Betelu.- Monte Viscason, al O. de Oroz-Betelu.- Monte Elgue.- Monte Largasa, al S.O. de Zaldueta.- Monte Carbala al E. de Zunzarron.- Monte Belzunegui, al N.O. de Caldaroz.- Monte Iturrach, al E. Iroz.

Page 14: PIRINIOETAKO BABES ANTOLAMENDUAhondarribiaondarea.eus/virtualODP245/virtualODP245/odp... · 2020. 4. 11. · (Vallespin Gipuzkoan eta Nafarroan) etenaldia soldadu alemaniarrak Armisti-zioaren

Hondarribiko Ondarearen Inbentarioa

- Peña Anchoriz.- Monte Charaza, al S. de Olaiz.- Monte Aldami, al E. de Usi.- Monte Aranoz, al S. de Iraizoz.- Monte Larrazmendi, al S.E. de Urroz de Santesteban.- Monte Gunista, al S.E. de Urroz de Santesteban.- Monte Galardi, al S. de Zubieta.- Monte Descarga.- Monte Zaria, al S. de Oyarzun.- Oyarzun.- Ría de Pasajes.

XI ORDEN DE URGENCIA.

Se empezara por organizar las zonas mas próximas a las rayas fronterizas, pero procurando llevarlas simultáneamente en las activas y peligrosas, aprovechando cuantos trabajos y obras estén ya hechas y adaptándolas a las nuevas directivas y llegando con los medios que se fijan más adelante a preparase defensivamente toda la profundidad que se marca en esta instrucción.

XII.- MEDIOS ASIGNADOS.

A).- GG.UU

Region 4a

Divisiones 41, 42, 141, 142, y X (a determinar esta ultima por el Estado Mayor Central.)

Region 5a

Divisiones 51, 52, 151 y 152.

Region 6a

Divisiones 61, 62, 161 y 162.

Tropas de Cuerpo de Ejército para cada una. El Estado Mayor Central tendrá prevista la organizarían y concentración de las

Reservas estratégicas.

B).- Medios Suplementarios.-

Region 4a

Regimiento de Fortificación n. 3

Page 15: PIRINIOETAKO BABES ANTOLAMENDUAhondarribiaondarea.eus/virtualODP245/virtualODP245/odp... · 2020. 4. 11. · (Vallespin Gipuzkoan eta Nafarroan) etenaldia soldadu alemaniarrak Armisti-zioaren

Arma Plaza Fundazioa

Regimiento de Zapadores n. 4.

Region 5a ... Regimiento de Fortificación n. 2Regimiento de Zapadores n. 5

Region 6a ... Regimiento de Fortificaciones n. 1Regimiento de Zapadores n. 6.

XIII.- COMUNICACIONES

No se construirán más pistas automóviles penetrantes y normales a la frontera y si, úni-camente, las estrictamente [sic] necesarias para los medios a lomo o hipomoviles [sic] que precisen los servicios de las fuerzas de primera línea.

En cuanto a las paralelas a la raya, se terminaran únicamente las ordenadas como conse-cuencia a la Junta celebrada en este Estado Mayor Central con los representantes de las Regiones en 11 de Noviembre de 1940.

XIV.- DESTRUCCIONES.

Se redactara el plan de destrucciones y obstaculización de comunicaciones de una profun-didad de 150 kilometras de la frontera según la instrucción C-(C) 16.

XV.- PLANES DE TRABAJO.

Las Juntas Locales de Defensa y Armamento de cada Región y aprovechando los trabajos hechos con anterioridad, redactaran sus nuevos planes con arreglo a estas Directivas en el plazo de cuarenta días debiendo tener entrada sus propuestas en este Ministerio (Estado Mayor Central) antes del 15 de Octubre próximo. Dichos planes comprenderán.

1) Plan de maniobra.

a).- Definición de zonas (activas, peligrosas y pasivas).

b).- Señalamiento de la zona de resistencia con sus limites anteriores y posteriores.

c).- Distribución de tropas (núcleos de resistencia, posiciones intermedias, despliegue artillero, zonas de reacción, de reserva).

d).- Defensa anticarro.

e).- Comunicaciones.

f).- Conducción de la maniobra (contraataques que se prevén según la maniobra conce-bida, planes de fuego en los centros de Resistencia y Artillería dentro de la organización

Page 16: PIRINIOETAKO BABES ANTOLAMENDUAhondarribiaondarea.eus/virtualODP245/virtualODP245/odp... · 2020. 4. 11. · (Vallespin Gipuzkoan eta Nafarroan) etenaldia soldadu alemaniarrak Armisti-zioaren

Hondarribiko Ondarearen Inbentarioa

de conjunto y sin descender a detalles de armas automáticas

2) Plan de Información.

Observatorios. (Hasta mando de núcleos de resistencia inclusive).

3) Plan de Enlace.

PP.CC. hasta Batallón y Grupo (inclusive).

El Plan de Servicios será objeto de trabajos posteriores.

Todo se expresan en breves memorias resúmenes de las decisiones de la Junta, acompa-ñadas de gráficos aclaratorios en escala 1:50.000.

XVI.- NOTAS COMPLEMENTARIAS.

1).- A los efectos del cumplimiento de la Instrucción los Presidentes y Vocales de las Juntas Locales de Defensa y Armamento de cada Región tendrán derecho a quince días de dietas reglamentarias para completar los trabajos de campo y reconocimientos necesarios.

2).- Las Juntas Locales de Defensa y Armamento harán una primera distribución de los medios suplementarios de trabajo a fin de que las Regiones se preparen los respectivos campamentos para las tropas cuyo orden de incorporación se harán por el Estado Mayor Central.

3).- Con el fin de abreviar tramites y llegar cuanto antes a los comienzos de los trabajos, la Junta Local de Defensa y Armamento podrán presentar a los Capitanes Generales y estos enviar con sus informes, los estudios parciales de cada Región Geográfica, bien entendido que ha de tenerse en cuenta la distribución total de medios para el conjunto.

4).- Por las Regiones se estudiarán golpes de mano que ejecutados en momen-tos oportunos nos pueden proporcionar observatorios o efectuar destrucciones en comunicaciones,centrales de energías líneas de alta tensión, canales o establecimientos fabriles que puedan producir un retardo de los movimientos enemigos sumando sus efectos a la misión de la cobertura.

5).- Se acompañarán aclaraciones para la debida interpretación, por las respectivas regio-nes, de cuanto se preconiza en esta Instrucción.

Madrid 23 de Agosto de 1.944.

De O. de S.E.EL GENERAL JEFE DEL E.M.C.

P.A.EL GENERAL 2° Jefe

Antonio Barroso.- Rubricado. Hay un sello en tinta violeta que dice: Estado Mayor Central del Ejército. ES COPIA.

Page 17: PIRINIOETAKO BABES ANTOLAMENDUAhondarribiaondarea.eus/virtualODP245/virtualODP245/odp... · 2020. 4. 11. · (Vallespin Gipuzkoan eta Nafarroan) etenaldia soldadu alemaniarrak Armisti-zioaren

Arma Plaza Fundazioa