BIZKAIKO HITZA

Durango Trenbidea zen guneanegingo duten proiektua molda

dezala eskatu dio udalak Jaurlaritzari

9Supersur handitzeari ezManifestazioa egingo dute bihar,

Bilboko azken basoaren defentsan

6Ostirala

2019ko urtarrilaren 25aX. urtea383. zenbakia

www.bizkaia.hitza.eusbizkaia@hitza.eus

Euskaltzaletasuna eta feminismoa aztertuko dituen ikastaro bat egingo dute Bilboko Kafe Antzokian,astelehenean hasita b Bien arteko lotura, harremana eta indarguneak izango dituzte aztergai b 2-4

BIZKAIKOHITZA

Ahalduntzekobidelagun

Natalia Salazar Orbe Bilbo

Euskarak zientzia-

ren dibulgaziora-

ko edo kontzeptu

abstraktuak azal-

tzeko balio ez due-

la zabaldu da urte

luzez. Bestelako uste eta joerek in-

darrean jarraitzen dute, hizkun-

tzaren balioa zalantzan jarraraz-

teko asmoz. Mediku arta eta zer-

bitzu publikoetako bestelako

arreta guneak euskaraz ematea

eskatzen denean, adibidez. Medi-

ku on bat edo euskaraz dakien

mediku bat nahiago duen galde-

tzen dio batek baino gehiagok al-

darrikapena egiten duenari. Ema-

kumeen aurkako zapalkuntzare-

kin ere antzera gertatzen da

oraindik. Eremu publikoan gizo-

nezkoak nagusitzen dira ardura

handieneko karguetan. Baina

bestelako eremuetan ere nabari

da menderakuntza. Bi zapalkun-

tzok gauzatzeko, metodologia be-

ra darabilte zapaltzaileek: natura-

lizazioa. Alegia, menderatuari si-

netsarazi gizarteak ematen dion

leku hori dagokiola, hizkuntza

gutxitua izateagatik zein emaku-

mea izateagatik. Hala azaldu du

kontzeptua Lorea Agirre antropo-

logo, Huheziko irakasle eta Jakin

aldizkariko zuzendariak. Bi za-

palkuntzok aldi berean gertatzen

direla zehaztu du, gainera.

2BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2019ko urtarrilaren 25aAstekoad

Euskaltzaletasuna

eta feminismoa

Ikastaroa

Lehenengo ikastolak

sortu eta euskara eskolak

emateko lana hartu zuten

Emakume Abertzale

Batzako kideek.

IBILALDIA

duko dio gaiari. Bataren eta beste-

aren menderakuntzak zer-nola-

koak diren azaltzeaz gain, ahal-

duntzeko prozesu berean bat egi-

ten duten bi bide direla utziko du-

te agerian. Non gurutzatzen di-

ren, zeintzuk ezaugarri berdin

dituzten, batak bestetik zer ikas

dezakeen, eta bien arteko alian-

tzak zer esparru emankor zabal-

tzen duen aztertuko dute.

1.

AZPIRATZEAK ETA AUKERAK

bbb Menderakuntzak

gurutzatu egiten dira,

ez doaz bakoitza bere aldetik

Euskararen eta emakumeen arte-

ko harremanaren ardatzetako bat

plazaratu du Agirrek. Emakume-

ek, seme-alaben zaintzaile ez

ezik, euskararen zaintzaile ere

izan dira. Lan hori egokitu diete.

Abertzaletasunaren esparruan,

euskararen eta emakumeen arte-

ko lotura bereziki sendoa plazara-

tu du: «EAJ sortu zenean, eta le-

henagotik ere bai ziurrenik, hiz-

kuntzaren transmisioa amek egi-

ten dutela dioen ideia partekatua

dago. Transmisio hori oso ga-

rrantzitsua zen». Datu histo-

riko zehatz batekin borobil-

neak eta harremanak izango di-

tuzte ardatz.

Zazpi hizlarik hartuko dute

parte astelehenean hasi eta maia-

tzera bitarte iraungo duen ikasta-

roan. Hileko azken astelehenetan

egingo dituzte saioak, 19:00etan.

Hizlari bakoitzak ertz batetik hel-

Euskaltzaletasuna eta femi-

nismoa: zer ikasi, hura elikatu

bost saioko ikastaroa antolatu du-

te elkarlanean, Bilbon, Jakin al-

dizkariak, UEUk, Gabriel Aresti

euskaltegiak eta Bilboko Kafe An-

tzokiak. Euskaltzaletasunaren eta

feminismoaren arteko elkargu-

Feminismoaren eta euskaltzaletasunaren artekoharremanak aztertuko dituzte Bilbon, datozenasteetarako hainbat eragilek antolatu dutenikastaroan. Generoaren eta hizkuntzarenmenderakuntzak zer-nolakoak diren azaldukodute, eta agerian utziko dute ahalduntzekoprozesu berean bat egiten duten bi bide direla.

Emakume eta euskaldun,bitan zapaldu

tuetan nabarmen ikusi da ema-kumeek gizonek baino gehiagoegiten dutela euskaraz, hasi ume-etatik eta helduetara. Eta Euska-raldian izena eman zutenen %70emakumeak ziren».

Hori guztia ez dela kasualitateaargituko dute hizlariek. «Neskeieta mutilei gizarteak exijitzen die-na desberdina da». Baiztapen ho-ri arrazoitzen duten hainbat adi-bide jaso zituzten, duela bizpahiruurte, Elhuyarrek egindako iker-keta batean. Besteak beste, iker-ketan jaso zuten amak transmiti-tzen dien hizkuntzarekiko fidela-goak direla seme-alabak, aitaktransmititzen dienarekiko baino.«Horren azalpena ez da harre-man esoteriko bat dutela amekin;ez. Horren azalpena da amak ga-rela gaur egun oraindik hizkuntzairakasten eta transmititzen dugu-nak, umeekin gaudenak eta haiekzaintzen ditugunak».

Bestalde, Euskal Herriko kua-drilletan behin eta berriz gerta-tzen den fenomeno bat ere erre-gistratu zuen Elhuyarren ikerke-tak. Talde barruan erabiltzen denhizkuntza sarriago aldatzen dutemutil taldeek neskenek baino.Alegia, errazago aldatzen dutegaztelerara euskaraz funtziona-tzen zuten gizon kuadrillek, edoeuskarara gazteleraz egiten zute-nek, emakumeen taldeek baino.Genero begiradatik azaldu du fe-nomenoa Agirrek: «Gure gizarte-ak begi onez ikusten du gizonez-koak irekiak edo oldarkorrak iza-

«Menderatuak sinistea dagoentoki hori egokitzen zaiola benetanmenderatuari, hala jaio delako.Hori sinetsarazten zaigu, eta sine-tsi egiten dugu. Horregatik fun-tzionatzen du menderakun-tzak».

Bi zapalkuntzak aldi bereangertatzen direla transmititukodute hitzaldian. Alegia, ez direlafenomeno bereiziak. Hori horre-la, ondorioztatuko dute bien alde-ko borroka eskubide sozialen bo-rrokan jasotzeko beharra dagoe-la, demokraziaren aldeko borro-kan.

2.

HIZKUNTZA ETA GENEROA

bbb Hizkuntza erabiltzeko au-

keran generoak duen eragina

aztergai

Euskara erabiltzeko edo transmi-titzeko hautuan generoak eraginaduen argitzen saiatuko dira Aiz-pea Otaegi Mitxelena eta JaimeAltuna Ramirez Euskara eta ge-neroa gurutzatzen direneanhi-tzaldian. Erantzuna baiezkoa da,generoak eragina duela, alegia.Hala aurreratu du Lorea Agirrek.«Gaur egungo Euskal Herriandugun gizarte egitura ikusita,euskara non egiten den eta norkegiten duen begiratuta, ikusten dabadagoela harremana generoare-kin».

Teoriaz eta praktikaz gain, da-tuak ere plazaratuko dituzteotsailaren 25eko saioan. «Euska-raren kale erabilerari buruzko da-

tea, edota arauak ez betetzea. Erahorretako ezaugarriekin heztenditugu gure semeak eta gizonak.Hala, euren funtzionamendu so-zialean hizkuntzarekiko ere as-koz jarrera lausoagoa daukate. Ezdira sentitzen hain gaizki hizkun-tza aldaketa egitean edo besteedozein arau haustean. Besteakbeste, saritu egiten dugulakoarauak haustea, ausartzat joz edomalezia dutela esanda. Balio posi-tibotzat hartzen da». Neska batekgauza bera eginez gero, «askoz zi-gor sozial handiagoa jasotzen du:txikitu egiten dugu».

Hori horrela, hizkuntzarenhautuan ere neskak «kontserba-doreagoak» direla ondorioztatudute. «Jaso duten horri –dela eus-kara, dela gaztelera– edo arau ho-rri gehiago eusten diote». Agerianutziko dute gizartean desberdinadela gizon edo emakume izatea,«botere kuota desberdinak eslei-tzen dizkigutelako». Eta hizkun-tza bat edo bestea hautatzea ere ezdela gauza bera azalduko dute:«Ez dizu ematen botere bera».

3.

GENEALOGIA

bbb Mugimendu feministaren

barruan euskarak izan duen le-

kua aztergai

Euskaltzaletasuna eta Feminis-

moa: zer ikasi, hura elikatu ikas-taroaren sorburura joko du SaioaIraola Urkiola Bilgune Feminista-

3BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2019ko urtarrilaren 25a Astekoad

Euskaltzaletasuna

eta feminismoa

Ikastaroa

Milaka urtean esan zaie emakumeei zaintzara lotutako lekua dagokiela gizartean; hori sinesten dutelako funtzionatzen du zapalkuntzak, Agirreren arabera. I. M.

du du baieztapena: «EmakumeAbertzale Batzaren [1922an sortu-tako EAJko emakumeen elkarteabertzalea] lana izan zen, seme-alabei euskara irakasteaz gain, le-hen ikastolak antolatzea eta leheneuskara eskolak ematea».

Hala, emakumeak euskararenbidez atera ziren etxetik kanpokoeremura, plazara. Hark zabalduzien bidea. Eta transmisioak etazaintzak ere eskutik heldu ziotenelkarri. Leku jakin batean kokatuditu gizarteak, emakume eta eus-kaldun izateagatik. Lotura horre-tatik abiatuta, menderakuntza bi-koitz horren muinari heldukodiote astelehenean, Euskaltzale-tasuna eta feminismoa, ahal-

duntzeko elkarguneahitzaldian.Idurre Eskisabel kazetari, an-

tropologo eta EHUko kazetaritzairakaslearekin batera emango duhitzaldia Agirrek. Hor jarri duteabiapuntuetako bat; ez bakarra.1970eko hamarkadara egin dusalto Agirrek: Ipar Euskal Herrikofeminismoak formulatu zuen le-hen aldiz euskaldun izaerari lotu-ta dagoen nazio ukatuaren auzia-ren eta generoaren arteko lotura.«‘Abertzaleak gara, emakumeakgara, eta langileak gara’, aldarri-katu zuten. ‘Eta hiru aldiz garamenderatuak: nazio ukatu gisa,emakume gisa eta langile gisa’».

Gaur egun gero eta zabalduagodagoen elkarguneko feminismo-aren erroetara jo zuten, beraz:

«Menderakuntza bat bainogehiago ditugu; menderakuntzakgurutzatu egiten dira, ez doaz ba-koitza bere aldetik. Eta hortik ate-ratzeko bideak aliantza izan behardu. Ideia hori indarrean dago be-rriro».

Angela Davis eskubide zibilenaldeko filosofo eta pentsalari fe-minista estatubatuarrak afro-amerikarrei lotuta osatutako tesiabere egin dute Agirrek eta Eskisa-belek, arrazaren ordez nazio uka-tuaren izaerari erreparatuta.«Boterearentzat oso erraza denleku batean ukatzen dute nazioa:hizkuntzan; gure kasuan, euska-ran».

Emakume izateagatik zein eus-kaldun izateagatik egiten direnmenderakuntzak «naturaliza-zioaren bitartez» egiten direlaazaldu du: «Emakumeoi milakaurtean esan zaigu eremu publiko-an gauden lekuan gaudela –alegia, inon ere ez– berezkoezaugarri batzuk falta ditugulakohor egoteko. ‘Horrela jaio zarete:umeak izateko jaio zarete zuek,maitatzeko, mundu guztia zain-tzeko. Zuek ez zarete jaio politikaegiteko; ez zarete jaio plaza erdirahitz egitera joateko’».

Euskal hiztunekin antzekoagertatu dela azaldu du. «Euskarahizkuntza txikia dela esaten da.Euskarak ez duela balio edozeingauza azaltzeko, edo ez duela gai-tasunik ideia abstraktuetarako».Horixe da, Agirreren arabera, na-turalizazioaren jardunbidea: ( Hurrengo orrialdean jarraitzen du )

ko kide eta kazetariak. Euskara

eta emakumea genealogia / begi-

rada feminista bat gidatuko du

berak, martxoaren 25ean. «Non-

dik lotzen dira euskara eta ema-

kumea? Ba al dugu historia parti-

kular bat?», hori argituko duela

aurreratu du Lorea Agirrek. «Nik

uste dut badugula historia parti-

kular bat. Horretan arakatu du,

eta azaldu egingo du nola lotu

den, zer txokotan, zer zentralita-

tetan».

Ikastarootan lehenengoz ariko

da Iraiola. Mugimendu feminista-

ren barruan euskarak zer leku

izan duen aztertu du Kafe Antzo-

kiko saiorako; Euskal Herriko

Iparraldeko zein Hegoaldeko mu-

gimendu feministek euskara non

eduki duten eta gaur egun non

daukaten azalduko du. «Joera

hori aldatu den kontatuko du».

Orain arte jaso ez den historia-

ren atal baten berri emango du

Iraolak: «Segur aski, orain arte

aztertu eta idatzi ez den historia

bat ekarriko digu. Bi gai hauek ar-

datz hartu, eta geure historian no-

la lotzen diren ikusi ahalko du-

gu».

Bilgune Feministak argitaratu

zuen Gure genealogia feministak

liburua oinarri hartuta heldu dio

ikerketari Iraolak. Liburu hartan,

Euskal Herriko Mugimendu Fe-

ministaren kronika jaso zuten Mi-

ren Arangurenek, Edur Epeldek

eta Iratxe Retolazak. «Begiak lan

hartan jarrita, euskarari lotuta,

gure aurrekoek hizkuntzarekin

izan duten harremana aztertuko

du. Hain zuzen, nola iritsi garen

gaur egun mahai gainean dugun

eztabaida honetara edo gai hone-

tara».

4.

BIEN ARTEKO HARREMANAZ

bbb Emakumeak ahalduntzeko

gunea hizkuntza gutxituekiko

gune ez-menderatzaile bihurtu

Ahalduntzeko eta ahaldunduta-

ko esparru batean sor daitezkeen

menderakuntza edo zapalkuntza

prozesuei nola heldu eta horiei

nola aurre egin dakiekeen azter-

tuko du Itziar Gandarias Goikoe-

txeak. Generoa eta hizkuntzen el-

kargunea eraikitzen hitzaldia

emango du berak, apirilaren

29an. Emakumeen Mundu Mar-

txako militantea da Deustuko

Unibertsitateko irakaslea izateaz

gain, eta alor horretan egina du te-

sia ere. Elkarguneko feminismoa

aztertu du.

Elkarguneko feminismoaren

ideia horretatik abiatuta, Emaku-

meen Mundu Martxan izandako

esperientzia eta praktika zer-no-

lakoak izan diren azaltzeko eska-

tu diote antolatzaileek. «Emaku-

me asko elkartzen dira han, jatorri

askotakoak, hizkuntza desberdi-

nekoak... Badakit ahalegin bat

baino gehiago egin dutela euska-

raren bitartez elkarren arteko

ulermena bideratzeko».

Euskara, gaztelera eta frantsesa

ez diren hizkuntza asko darabil-

tzaten emakumeek egiten dute

bat era horretako topaketatan.

Emakume etorkinek beste hain-

bat hizkuntza dituzte-eta. Denak

elkartzen dira. Eta denek elkar

ulertu eta eragin behar dute hel-

buru amankomun bat adosteko

eta gauzatzeko.

Egoera horretan hizkuntzaren

alderdia nola kudeatzen duten

azalduko du Gandariasek. Hain

zuzen, «feminismoaren eremuan

kokatzen den gune horretan,

ahalduntzailea izan behar duen

gune horrek nola izan beharko lu-

keen hizkuntzaren alorrean ahal-

duntzeko gune ere azalduko di-

gu». Kontraesanean ez erortzeko

zer bide hartzen den edo har dai-

tekeen azaltzea da gakoa: «Femi-

nismorako emakumeak ahal-

duntzeko lekua bai, baina hiz-

kuntza gutxituen menderatzailea

den gune bat ez izatea nola lortzen

den azalduko du. Nola egiten du

hori? Bere esperientziatik konta-

tuko dizkigu alde onak eta txa-

rrak, zailtasunak eta erraztasu-

nak. Hori guztia nola kudeatzen

den».

5.

HIZKUNTZAREN SEXISMOAZ

bbb Erabilerak egiten du hiz-

kuntza bat sexista edo

ez-sexista

Euskara ez da hizkuntza sexista,

haren gramatikak generorik ez

duelako bereizten: zenbat alditan

zabaldu ote da hizkuntzaren in-

terpretazio erromantiko hori?

Euskara ez sexistarako bideahi-

tzaldian, mito hori gezurtatuko

du Amelia Barquin Lopezek.

Mondragon Unibertsitateko ira-

kaslea da, eta, bereziki, hezkide-

tza lantzen du.

Agirrek eman du hark jarraitu-

ko dien ildo nagusien berri ere.

«Hizkuntza bat ez du egiten

sexista haren egitura gramatika-

lak. Horrek ere agian zerbait esa-

ten digu, baina sexista, bereziki,

haren erabilerak egiten du: hitzei

zer garrantzi edo zer esanahi

ematen diegun».

Ehunka adibide eramango ditu

Barquinek Kafe Antzokira. Gaur

egungo prentsatik, literaturatik

eta telebistatik jasotakoak dira

denak. Horien bidez azalduko du

ustez neutroak diren hainbat

hitzek nola hartzen duten, erabi-

leraren arabera, jite sexista.

Maisueta maistrahitzek eman

dezakete ikastarora doazenek

aurkituko dutenaren adibide bat.

«Maisulan batesaten dugunean,

esanahi bat du. Maistra lanak,

ordea, guztiz bestelakoa». Mais-

tra, sarri, pertsona petralari esa-

ten zaio. Maisua, berriz, pertsona

jantzitzat edo aditutzat hartzen

da. «Hala, hitzek zer duten baino

garrantzitsuagoa edo esangura-

tsuagoa da atzean zer jartzen die-

gun».

Diagnosia egiteaz gain, egoera

horiek aldatzeko baliabideak eta

proposamenak taularatuko ditu.

«Hainbat aldaketa egin daitezke-

ela erakutsiko du. Gauzak beste

era batera esan eta esangura

berriak eman hitzei, edo beste

maila batera ekarri».

Ikastaroari bukaera emango

dion hitzaldia izango da Barqui-

nena. Saio guztiak borobiltzeko,

bertso-antzerkia egingo dute

haren ostean. Ane Labaka Mayor

bertsolariak eta Bea Egizabal

Ollokiegi antzerkigileak Erradi-

kalak ginen taularatuko dute. Iaz

egin zuten Erradikalak gara

lanaren segida da, haren bigarren

atala. «Geure buruari barre

pixka bat egiteko aukera eman

nahi dugu; hain serio ez jartzeko.

Izan ere, gauzak serio esan behar

dira, baina geure buruari barre

egitea ere ondo dago».

4 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko urtarrilaren 25aAstekoa

d

Euskaltzaletasuna eta feminismoaIkastaroa

IKASTAROA

Hitzaldi guztiak Bilboko Kafe

Antzokian egingo dituzte, eta

denetan zein banaka parte

hartzeko aukera dago. Lehe-

nengorako leku guztiak bete

dituzte.

Astelehena

19:00. Euskaltzaletasuna eta

feminismoa, ahalduntzeko el-

karguneahitzaldia emango

dute Lorea Agirre Dorronsoro

kazetari, antropologo, Huezi-

ko irakasle eta Jakinaldizkari-

ko zuzendariak eta Idurre Es-

kisabel Larrañaga kazetari, an-

tropologo eta EHUko

kazetaritza irakasleak.

Otsailak 25

19:00. Euskara eta generoa

gurutzatzen direnean izenbu-

rua du Aizpea Otaegi Mitxele-

na Elhuyarreko kideak eta

Jaime Altuna Ramirez soziolo-

goak eskainiko duten hitzal-

diak.

Martxoak 25

19:00. Euskara eta emaku-

mea, genealogia / begirada

feminista bathitzaldia eman-

go du Saioa Iraola Urkiola Bil-

gune Feministako kide eta ka-

zetariak.

Apirilak 29

19:00. Generoa eta hizkuntzen

elkargunea eraikitzen, Itziar

Gandarias Goikoetxea Deus-

tuko Unibertsitateko irakasle

eta Emakumeen Mundu Mar-

txako militantearen eskutik.

.Maiatzak 27

19:00. Euskara ez sexistarako

bidea irudikatuko du Amelia

Barquin Lopez Mondragon

Unibertsitateko irakasleak.

Gero, ikastaroari bukaera

emateko, Erradikalak ginen

bertso-antzerkia taularatuko

dute Ane Labaka Mayoz ber-

tsolariak eta Bea Egizabal

Ollokiegi antzerkigileak.

Emakumeen Mundu Martxan, euskara menderatutako hizkuntza ez izateko zer egiten den aztertuko dute. ARITZ LOIOLA / FOKU

( Aurreko orrialdetik dator )

RZIPRIZTINAKNerea Ibarzabal

Engainua

Izugarri gustatu zitzaidanduela astebete Samara Vel-tek Twitterren jarri zuen argazkia. Mesanotxeko li-

buruen dorre erraldoia, eta mezubat: «Mesanotxean pilatuta dau-kagun liburu-sortaren altuera dagure burua engainatzeko dauka-gun gaitasunaren neurgailua».Geure burua engainatzea, arte gi-zatiar liluragarri hori. Neroni ereislatuta ikusi nintzen dorre har-tan; areago, etxeko puntu ezber-dinetan sakabanatutako dorretxikiagoak egitera ere iritsi naiz,neure buruari irakurtzeko auke-rak eskurago jartzeko. Eta ezerez, dena gezurra. Neuk jarriamua, buelta eman eta neukirentsi.

Nire engainuen neurgailugehiago ere aurkitu ditut nire in-guruan ordutik. Beste dorre bat,honako hau kirolerako arropena,armairu ertz batean. Aitzakienkontrako dorrea izan behar zuen,zapatilak ere bertatik gertu jar-tzen baititut, dena prest. Bost mi-nutuan jantzita eta korrika egonninteke etxe ondoko parkean.Baina ez, gezurra da hau ere. Agenda bat ere badut, auto-

engainatzaile profesional orokbezala. Urteko lehenengo orrial-dean hasi nintzen luzera begira-ko zenbait eginbeharreko apun-tatzen (X-k eskatutako bertsohaiek, Z-ri erantzun beharrekoemail luze hura, H-ri deitu…),behin apuntatuta, egitea beste

zereginik izango ez nuelakoan.Baina zer den gaitasuna, dagoe-neko lau orrialde pasatu direlaurtarrileko lehenengo astetik, etaarrastaka daramatzat zereginhaiek paper batetik bestera, neu-re atzetik, nire ibilbidean uztendudan inefikaziazko estela batbezala. Beste klasiko bat: iratzargailua

goizago ipintzea, ze bihar bai,bihar esnatuko naiz ordu erdi au-rretik nire agendako F zereginabetetzeko. Atzo ez nintzen esnatunekatuta nengoelako, bainabihar bai, bihar esnatuko denpertsona bera naiz eta oraingoniak nahi du biharko nia esna dadin. Alarma jotzen hastean, 10 minutuz atzeratubotoiari

hiru aldiz jarraian sakatze hutsaaski da bart gaueko ziurtasunakdifuminatzeko eta ordu erdia gal-tzeko, hain iraingarriki eta axola-gabeki erraza da… Eta orain arte zeure burua isla-

tuta ikusi ez baduzu, agian ikusi-ko duzu gisa honetako esaldie-tan: «Sare sozialen aplikazioakmugikorretik ezabatu ditut den-bora gehiegi kentzen zidatelako,baina maiztasun berarekin sar-tzen naiz Twitterren Google-etik». Edo «gona hau ez dut jan-

tzi bost urtean, baina oraindik ar-mairuan gordeko dut badaezpa-da, egunen batean gustatuko zai-dalako agian». «Zelan?galdera-ren erantzun naturala ondoda,eta hain automatikoki erantzu-ten dut, neuk ere sinetsi egitendudala beti nagoela ondo». «Ai,gaur mendira joan nahi nuen,baina ze pena euria ari duela.Ezingo naiz etxetik irten. Eta horitxandalak prest neuzkala, e!».«Ez naiz asanblada/manifa/bile-ra horretara joan, baina deialdiazabaldu dut sare sozialetan».«Deitu diot, baina ez du hartu». Eta hau geure buruari egiten

badiogu, hainbesterakoa badagezurtxoak esateko eta, batez ere,gezurtxoak sinesteko dugun be-harra, errealitatea biguntzekoaeta eraldatzekoa, beti bide zuzenageurea dela pentsatzeko beharhau… ze zaila gurekin harreman-tzea, ezta? Pentsa zelan ipinikogaren egiaren bat esan behar di-gutenean.

Nire engainuenneurgailu gehiago

ere aurkitu ditut nireinguruan. Beste dorre

bat, honako haukirol arroparena,

armairu ertz batean

BIZKAIKO HITZAk irakurleen

eskutitzak plazaratzen ditu. Ez

dituzte 1.400 karaktere baino

gehiago izan behar, tarteak

barne, eta BIZKAIKO HITZAk

mozteko eskubidea du. Helbide

honetara bidali behar dira, izen-

abizenak eta herria adierazita:

Bizkaiko Hitza, Uribitarte kalea

18-3.C, 48.001 Bilbo, Bizkaia.

Eskutitzak Internet bidez bidali

nahi izatekotan, igorri helbide

honetara: bizkaia@hitza.eus.

%

Gizon bi atxilotudituzte erasomatxistengatikURDUÑA bEmakume batek bereburua etxeko leihotik bota zuenaurreko astean, Urduñan, bikoteohiaren erasoengatik ihesean arizela. 44 urteko gizonezkoa atxilo-tu, eta, epaitegian deklaratu on-doren, aske utzi zuten. Emaku-mea ospitalean dago. Getxon, gizon bat atxilotu zuten asteazke-nean, bikotekideak erasoengatikjarritako salaketaren ondorioz.

Bizkaibusen etaBilbobusen ez dutegreba egingo BILBO bHainbat lanuzteren on-doren, aste honetako astelehene-an greba mugagabea hastekoazuten protestan ziren Bizkaibu-seko langileek eta Bilbobuseko-ek. Horren atarian, CCOO, UGTeta USOk aurreakordioak lortu,eta, langileen gehiengoek babes-tu ondoren, bertan behera utzidituzte greba deialdiak.

Irudia b Zornotza

108.000 litro sagardo; iaz baino 92.000 litro gutxiagoEgin dute aurtengo sagardo garaiari hasiera eman dion lehen txotxa. Asteazkenean, Zornotzako Uxarte sagardotegian, Onintza Enbeita enbaxadore

zela. Kalitate onekoa dator aurtengo sagardoa, probatu dutenen hitzetan; freskoa, eta txinparta duena. Uste baino gutxiago izango da, ordea, Bizkai-

ko Sagardogile Elkarteak jakinarazi duenez: 108.000 litro sagardo ekoitzi dira, iaz baino 92.000 gutxiago. «Negua lehorra izan zen, eta sagar gehiago

izango genuela uste genuen, baina eguraldiak ez digu lagundu», azaldu du Aitor Intxaurraga sagardogile elkarteko presidenteak. ANBOTO

5BIZKAIKO HITZAOstriala, 2019ko urtarrilaren 25a Iritzia

Aitziber Laskibar Lizarribar Bilbo

Bolintxu ezagutzen dutenek

«salbatu» egin behar dela argi

dutela dio Juan Pallares Ekologis-

tak Martxan-eko eta Super-sur

Handitzeari Ez plataformako ki-

deak. «Nahiz eta txikia izan, Bil-

boko azken basoa da, oso abera-

tsa, Bilboko elementu naturalik

aberatsena». Hegoaldeko saihes-

bidearen luzapenak inguruan

eragingo dituen kalteak direla eta,

proiektua geldiarazi beharra da-

goela dio. Plataformak bihar egin-

go duen manifestaziora joateko

deia egin du, hargatik. 18:00etan

abiatuko da, Arriaga plazatik.

Hegoaldeko saihesbidea luza-

tzearen aurkako manifestazioa

antolatu duzue, «urgentziaz»,

Bolintxu bizirik lelopean. Zerga-

tik larritasun hori?

Urgentzia, obrak hastear daude-

lako. Eta orain arte ez dugu lortu

elkarrizketarik foru aldundiare-

kin. Egon gara haiekin, baina ez

dugu datuei buruzko eztabaida-

rik egin, ez digute inolako arrazoi-

rik eman... Supersurren helburua

hasieratik izan da A-8 autobidea-

ren trafiko arazoak konpontzea,

eta bertatik egunean 24.000 ibil-

gailu igarotzea aurreikusten zen.

Pasoko trafikoaz aritu dira beti:

erkidego batetik bestera doan tra-

fikoa da bertatik pasatzen dena; ez

barrukoa. Eta trafiko guztiaren

%6 bakarrik da hori. 2011n zabal-

du zen lehen zatia, eta zazpi urteo-

tan ikusi dugu aurreikusitako

erabileraren erdia soilik duela eta

A-8ko trafiko arazoak ez direla

konpondu. Hala ere, hori kon-

tuan hartu gabe jarraitzen dute

Supersur handitzeko proposa-

menarekin. Saiatu gara eztabai-

datzen, datuak eskuan. Adibidez,

haiek esaten dute ailegatu nahi

dutela 9.000 kamioi hartzera,

baina Bilbo metropolitano guz-

tian 4.000 inguru izaten dira. Be-

raz, ez du zentzurik. Datu horiek

ezin izan ditugu eztabaidatu foru

aldundiarekin, eta, orduan, gizar-

teari erakusten saiatu gara.

Biztanleek Bolintxuren aberas-

tasuna, biodibertsitatea ikus de-

zaten ere saiatu gara. Bolintxu sal-

batu behar dela esatean egin dugu

indar handiena, natur balio alde-

tik Bilboko udalerriko gunerik

baliotsuena delako. Leku txikia da

Bolintxuko arroa; bost kilometro

karratu inguru da, baina izuga-

rrizko biodibertsitatea du.

Zer dauka berezia?

Errekatxo batzuk dauzka; malde-

tatik behera jaisten diren erreka-

txoen urak ditu, eta ur hori ekolo-

gikoki oso egoera onean dago.

Horren inguruan dago harana;

estua da, baina badaude baso as-

kotarikoak: hariztiak, altzadiak,

ibar basoak. Haran txikiak ditu,

eta, flora eta fauna aldetik, oso

biodibertsitate aberatsak: urari

lotuta, arrainak eta anfibioak; ba-

soetan, zuhaiztiak eta askotariko

animalia eta hegaztiak. Pagasarri

inguruko espezieen ikerketak

eginak daude, eta espresuki Bo-

lintxuri buruzko zehatzak ere bai,

bertako saguzarrei, anfibioei eta

bestelako espezieei buruz.

Hegoaldeko saihesbidearen lu-

zapenak arriskuan jarriko lituz-

ke espezie horiek?

Bertan dauden espezieak, habita-

tak, ekosistemak, paisaiak, sun-

tsitu egingo lirateke. Alde batetik,

izugarrizko lur mugimenduak

izango direlako zona guztian.

Nahiz eta tuneletako lurra beste

aldera, Arnotegi aldera, aterako

duten, horrek ere eragina izango

du. Uraren habitatean eragingo

da. Bestalde, bideak zabaldu be-

har dira, eta zuhaitzak moztuko

dituzte horretarako... Gero, noski,

tunelen ahoak egin behar dituzte;

horretarako, makineria sartu be-

har da, eta, horretarako, bideak

zabaldu behar dira, betelanak

egin, ezpondak, murruak... Ingu-

rua erabat hondatuko da obren-

gatik, mozketengatik, mugimen-

duengatik; Bilboko naturagune

aberatsena. Eta, gero, geratuko da

autobide bat paisaiari erabat era-

gingo diona, eragin akustikoa

izango duena, eta argi kutsadura

ere sortuko duena.

Unai Rementeriak proiektua

aurkezteko agerraldian esan

zuen ingurua babestuko duen

proiektu bat dela. Adibidetzat

jarri du Bolintxu gaineko zubibi-

deak ez duela zutaberik izango.

Argi dago hori hobea dela zutabe-

ak jartzea baino, baina horrek ez

du esan nahi kalterik egingo ez

denik. Aurkezpenean, bazirudien

gauza berriak esaten ari zela, Bo-

lintxu ez dela ukituko... baina

proiektua berbera da: ez da alda-

tu. Hasieratik esan zuten lurra Ar-

notegitik eta Seberetxetik aterako

dutela. Guk indar egin dugu Bo-

lintxun, elementurik inportante-

ena delako, baina eragina Pagasa-

rri osoan izango du. Arnotegi Pa-

gasarri barruan dago, plan bere-

ziaren barruan; eta Seberetxe ere

Bolintxuren arroan dago. Bolin-

txu ez da erreka bat; haran bat da,

eta Seberetxe guztiz suntsituta ge-

ratuko da. Eta kontuan hartu be-

har da tunelen ahoak-eta egingo

direla, zubiaren materialak ekar-

tzeko Bolintxuren goiko aldeko

bideak zabalduko dituztela, eta

kamioiak, makinak eta abar iga-

roko direla bertatik... Gero, Iertu-

ra jaitsi, eta bertan zabalduko dira

bideak. Pagasarrirako bidean da-

go Iertu; hortik jaisten da Bolin-

txura. Beraz, uste dut hitzekin jo-

lasten ari direla, zeren argi dago

eragina izango duela, sinpleki bi-

deak zabaltzen direlako, ka-

mioiak-eta mugitzen direlako,

lurrak mugitzen direlako, hor-

mak egiten direlako eta abar.

Trafikoa Bilboko metropolitik

atera eta bizikletek eta oinezko-

ek lekua hartzea nahi dutela

adierazi dute proiektuaren sus-

tatzaileek, eta horretarako ezin-

bestekoa dela egitasmoa.

Nik uste dut gauza batek eta bes-

teak ez dutela zerikusirik. Gaine-

ra, haiek esaten dute trafikoa han-

ditu egin dela, eta ez da egia. Eta

berriro diot: Supersur pentsatuta

dago paseko trafikoarentzat, eta

hori trafiko osoaren %6 bakarrik

da. Demagun paseko trafiko guz-

tia igarotzen dela Supersurretik.

%6 izango da. Gainontzekoak Bil-

bo metropolitanoaren barruan ja-

rraituko du, eta, beraz, arazoak

hor jarraituko du. Hau egiten ba-

dute, gero errepide gehiago egite-

ko izango da. Erantzunak ematen

dituztenean, autoei ematen zaie

beti lehentasuna. Hori gertatzen

da horrelako azpiegitura erral-

doiekin; beti dira autobideak eta

autobideak. Auto pribatuei ema-

ten zaie lehentasuna beti.

Helegite bat aurkeztua duzue,

ingurumenari egingo dion eragi-

naren adierazpenari buruz. Tra-

miterako onartua dago. Orain-

dik badago proiektua geldiaraz-

teko aukerarik?

Ez dugu esperantza galdu. Pen-

tsatzen dugu posibilitateak ba-

daudela, baina erabakia ez dago

gure eskuetan. Helegitearen kon-

tua teknikoa da. Eraginari buruz-

ko adierazpena iraungita dago,

eta beharrezkoa da eraginaren

gaineko beste deklarazio bat. Ho-

rrek esan nahiko luke berriro egi-

tea azterketa, eztabaidatzea, ale-

gazioak egitea, ikustea aukerarik

badagoen hori salbatzeko... Ezta-

baida zabalduko luke. Aukera ba-

dagoela uste dugu, baina legearen

interpretazioa dago tartean. Zati

honetako eraginari buruzko adie-

razpena foru lege batekin onartu

zen. Lege horretan esaten zen

iraupena bost urtekoa zela, eta

amaitzekotan luzapen bat eskatu

behar litzatekeela. Pasatu dira

bost urte horiek, epea amaituta

dago, eta luzapena ez dute eskatu.

Zergatik? Badago beste lege bat

estatu mailakoa luzapenetarako.

Baina lege hori epea zehaztua ez

duten adierazpenetarako pentsa-

tuta dago. Kasu honetan, badau-

ka epea, bost urte, eta hori da gure

argudioa. Horretan dago legearen

interpretazioa.

«Ingurua erabathondatuko da; Bilbokonaturagune aberatsena»

Juan Pallares b Super-sur Handitzeari Ez plataformako kidea

Bilbo hegoaldeko saihesbidea luzatzeko lanak hasi direla esan du asteonUnai Rementeriak, eta Bolintxu babestuko duen proiektu bat dela adierazi.Pallaresek, berriz, hiriko azken basoaren hondamendia iragarri du.

MARISOL RAMIREZ / FOKU

6 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko urtarrilaren 25aBerbetan

Gure Elikadura Gure Ardura plataformak egindako hausnarketa saioetako bat. GURE ELIKADURA GURE ARDURA PLATAFORMA

Peru Azpillaga Diez

Beren seme-alabek ikastetxean

jasotzen duten elikadurak kezka-

tuta, Ezkerraldeko eta Meatzalde-

ko zenbait ikastetxe publikotako

gurasoak biltzen hasi ziren. Esko-

letan izan beharreko jantoki ere-

duaren inguruan eztabaidatzeko,

Gure Elikadura Gure Ardura pla-

taforma eratzea erabaki zuten.

Urte bateko hausnarketaren os-

tean, egungo jantoki ereduak

«eskola komunitatearen beha-

rrak betetzen ez dituenez», bes-

telako jantoki eredu bat marraz-

ten duen manifestu bateratua

aurkeztu dute.

Hor, egungo eredua ezbaian

jartzeaz gain, eredu «osasuntsu

eta hezitzaile» baten aldeko

apustua egiten dute, eta dei egiten

diete erakundeei hori lortzeko bi-

dean pausoak eman ditzaten. Ho-

rrekin batera, Jaurlaritzak esko-

letako jantokiak moldatzeko

egindako proposamena baztertu

egin dute, kudeaketa guztia gura-

soen gain uzten duelako: «Gure

ahotsa entzuna izatea nahi dugu,

eta gure proposamenak aintzat

hartzea, baina betiere adminis-

trazio publikoaren jardunaren

baitan», azaldu dute.

Gure Elikadura Gure Ardura

plataforma hemezortzi ikastetxe-

tako kideek osatzen dute, eta

Muskizen abiatutako egitasmo

bat da. Berriki aurkeztu duten

manifestuan, jantoki ereduak

izan beharreko helburuak zehaz-

tu eta erakundeentzako hiru es-

kaera plazaratu dituzte. Izan ere,

plataformako kideen arabera,

egungo jantoki eredua zerbitzu

«osagarri» bat da eta ez zaio

«merezi duen balio eta garrantzi-

rik» ematen: «Elikadura indus-

trialaren sisteman oinarrituta

dago, eta ez elikadura osasunga-

rri, jasangarri eta pedagogikoa ar-

datz dituen eredu batean».

Hori lortzeko, hurbilean ekoi-

tzitako elikagaiak oinarri dituen

jantoki eredu «osasungarri eta

hezitzailea» proposatzen dute,

aldi berean tokiko ekonomia bul-

tzatuko duena. «Haurrek esku-

bidea dute kalitatezko elikadura

osasuntsu bat izateko», aldarri-

katu dute. Horregatik, ikastetxe-

an «bertako» elikagaiak jan di-

tzatela eskatzen dute, sasoikoak,

eta, «ahal den heinean», ekolo-

gikoak.

Horrekin batera, jantokiak ba-

lio hezitzailea izan beharko luke-

ela deritzote eta ikasteko eskain-

tzen dituen aukerak «baliatu»

behar direla. «Ikastetxearen cu-

rriculumean txertaturik egongo

den eta jantokia barnean bilduko

duen espazio pedagogiko bat es-

katzen dugu». Hala, ikasleek, sa-

soiko produktuak jateaz gain, ho-

riek zeintzuk diren, nondik dato-

zen eta zein ezaugarri dituzten

ikasteko aukera izango dutelako.

Azkenik, hurbileko produk-

tuak bultzatzean, tokiko ekono-

mia ere bultzatzen dela argudiatu

dute, «lehen sektorea berrindar-

tuz, eskualdearen iraunkortasu-

na ere susta daitekeelako».

Bestelako jantoki eredu bat lor-

tzeko, ordea, Gure Elikadura

Gure Ardura plataformak argi du

«ezinbestekoa» dela erakundee-

kin batera lan egitea, eta, horre-

gatik, eskatu egiten diote Jaurla-

ritzari ikastetxe publikoen ingu-

ruko araudia alda dezan:

«Zerbitzua, gaur egun, catering

enpresen bidez egiten da, eta,

gure ustez, ikastetxeek zer jantoki

eredu nahi duten erabakitzeko

eskubidea dute». Era berean,

haiek proposatutako ereduarekin

ikastetxeak sortuko lukeen beha-

rra betetzeko «plan integral» bat

aldarrikatu dute. Foru aldundia-

ren, eskualdeko landa garapene-

rako elkarteen eta lehen sektore-

ko bestelako erakundeen artean

osatu behar litzateke hori.

Azkenik, «benetako zerbitzu

eredugarri bat» eskaini ahal iza-

teko, tokiko administrazioaren

lankidetza beharrezkotzat jo du-

te, «behar diren egitura finkoak

sortu» eta udal eremuko giza ba-

liabideak jar ditzan. «Guztion ar-

dura da gure seme-alabek modu

osasuntsuan jateko aukera izatea,

eskualdearen iraunkortasuna eta

bertako ekonomia sustatuz».

EHIGEk ere ez du onartuJaurlaritzak ikastetxeetako janto-

kietarako proposatu dituen mol-

daketek hautsak harrotu dituzte.

Kristina Uriartek ikastetxe bakoi-

tzak bere jangela kudea-

tzeko aukera izango

duela jakinarazi ostean,

Gure Elikadura Gure Ar-

dura plataformako ki-

deak bezala, EHIGE gu-

raso elkartea ere moldaketaren

aurka agertu da. Izan ere, bertako

koordinatzaile Lurdes Imazek

adierazi duenez, «atzerapauso-

ak» ekarriko ditu: «Guraso el-

karteak ezin dira ibili sukaldeko

langileak kontratatzen; departa-

mentuaren langileak izan behar

dira». Hori dela eta, EHIGEk ere

eredu berri baten aldeko apustua

egin behar dela deritzo.

Eskolako elikadura birpentsatzenIkastetxe publikoetako jantoki eredua berritzeko manifestua aurkeztu du Enkarterriko Gure Elikadura Gure Arduraplataformak b Eusko Jaurlaritzak eskoletako jantokiak moldatzeko egindako proposamena baztertu dute

Jantoki eredu «osasungarri eta hezitzailea» proposatu dutegurasoek, aldi berean tokikoekonomia bultzatuko duena

7BIZKAIKO HITZAOstriala, 2019ko urtarrilaren 25a Gaiak

Andramari

Zornotza-

ko Ikasto-

lak bat egi-

ten du era-

bat David

Sanchez

Garrido hezkuntza orientatzaile-

ak hezkidetzari buruz esandako

hitzekin: «Hezkuntzako edozein

eragilek genero-estereotipoek in-

posatzen duten garapen pertso-

nal mugatua gainditzeko, eta

pentsamenduan, jarreretan, por-

taeran, munduaren ikuskeran eta

interpretazioan aldaketak eragi-

teko garatzen duen esku-hartze

nahitaezkoaren baitako eduki,

helburu eta estrategien multzoa

da hezkidetza. Kultura androzen-

triko eta patriarkalak berezko

duen sexu-diskriminazioak da-

karren inertziak soilik justifika-

tzen du gizakien arteko desber-

dintasuna, eta hori prebenitu,

orekatu edo errotik ateratzea da

helburua».

Ikastetxeetan, jendartean be-

zala, haurrak eta gazteak genero

estereotipoen menpe bizi dira, eta

horiek beraien askatasunak erre-

gulatu eta mugatzen dituzte. Hez-

kidetzak detektatu egiten ditu

jendarteak etengabe erreproduzi-

tzen duen hezkuntza matxistak

sortzen dituen mugak, eta, haus-

narketaren bidez, horiek gaindi-

tzea du xede. Horrela, pedagogia

horren azken helburua da hau-

rren eta gazteen garapen askean

bidelagun izatea.

Helburu horiek lortzeko bide-

an, hainbat dira elkarlanean ari-

tzeko esparruak: ikasleak, irakas-

legoa, familiak eta komunitate

osoa. Andramari Ikastolako Hez-

kidetza egitasmoan, irakaslegoa-

ren formakuntzari ekin diote, hez-

kidetzaren betaurrekoak partaide

bakoitzaren begiradan txertatuz.

Bestalde, ikasleekin unitate di-

daktikoak landuko dira data

esanguratsuetan, azaroaren

25ean, martxoaren 8an eta maia-

tzaren 17an. Unitate didaktiko

horietan, irakasleek, ikasleekin

batera, hezkidetzarekin loturiko

gaiak landuko dituzte, hala nola

indarkeria, matxismoa, aniztasu-

na… Azkenik, garrantzitsua da fa-

miliek ere hezkidetzaren erronka

Andramari Zornotzako Ikastola

HEZKIDETZA LANTZEN, ELKARLANEANAndramari Zornotzako Ikastolako ikasleak, irakasleak, familiak eta komunitate osoa elkarlanean lantzen ari dira hezkidetza

Informazio gehiago nahi izanez gero, jo webgune honetara:www.zornotzaikastola.eus

@

Andramari Zornotzako Ikastolako ikasleek hezkidetza adierazten duten hainbat irudi sortu dituzte. ANDRAMARI IKASTOLA

Ikastolako ikasleen profilari lotuta

dagoen logoa. ANDRAMARI IKASTOLA

li, euskaraz eta gaztelaniaz jario-

tasunez eta gutxienez atzerriko

hizkuntza batean oinarrizko mai-

lan, aurrez aurre nahiz eremu di-

gitalak erabiliz bere iritziak eta

azalpenak komunikatzeko.

Osasuntsua:Osasun ohitura onak

izan, gogoko duen jarduera fisi-

koa maiztasunez antolatu eta

praktikatuz, maila pertsonal eta

sozialean oreka eta bizitza kalita-

tea bilatzeko.

Pentsamendu zientifikoduna:Ara-

zo zientifiko, teknologiko eta ma-

tematikoak ebatzi, dagokion pro-

zedura erabiliz, aurreiritziak eki-

din eta iritzi sendoak balio eran-

tsiz eraikitzeko.

Zoriontsua:Norbera bere burua-

rekin ondo sentitzea, bere burua

ezagutuz, emozioak kudeatuz,

edozein erronkaren aurrean

erantzuteko.

Konprometitua:Gizarte kontzien-

tzia sortu, garatu eta aurrera era-

man; bere betebeharren eta era-

bakien kontziente izanez, ardura-

tsua eta ondorioen erantzule iza-

teko.

Euskalduna:Euskal kulturan par-

te hartu eta euskararen iraupena

ahalbidetu, euskara eta euskal

kultura ezagutuz, biziz, gozatuz

eta maitatuz, euskara eta haren

hizkuntz edota kultur baliabide-

en jabe izateko eta transmititze-

ko.

Ekintzailea:Norbere iritzia garatu,

transmititu eta defendatu; irizpi-

de kritikoarekin, gainontzekoen

iritzia entzunez, ulertuz eta erres-

petatuz, bere helburuak eta

proiektuak ekintzen bidez egia

bihurtzeko.

Sortzailea: Ideiak sortu, original-

tasunez edota irudimenez; errea-

litate baten eraldaketa edo berri-

kuntza proposamenak erantzun

propioz adierazi edo egiteko.

Euskaldun eleaniztuna:Ahoz zein

idatziz egoerak eskatzen dion hiz-

kuntza egoki eta eraginkor erabi-

honetan parte hartzea. Horreta-

rako, Familia Eskolak antolatuko

dira bi hitzaldi eskainiz, eta ikas-

tetxea guztientzako hausnarketa-

rako gune bilakatuko da.

Baina ezin da ahaztu askatasu-

nera bideratzen den pedagogia

hau eraginkorra izango dela soilik

hezkuntza komunitatea osatzen

dutenen arteko aliantzak sendo-

tzen badira, hau da, txalupa hone-

tan denek alde bererantz jotzen

badute. «Ez izan beldurrik, atxiki

eraldaketa honetara, ez zarete ba-

karrik egongo, gu alboan izango

gaituzue; guztion artean denon-

tzako bizitza bizigarri egin arte»,

Andramari Zornotzako Ikastola-

ko arduradunen hitzetan.

IKASLEEN PROFILAAndramari Zornotzako Ikastola-

ren irteera profilaren ezaugarriak

hauek dira:

Autonomoa:Norberaren baliabi-

deak eguneroko egoeretan erabi-

li, erabakiak hartuz eta aurrera

eramanez, irizpide propio batekin

bere bizitzaren jabe izateko.

Kritikoa, jakin-minduna:Norbe-

rak bere iritzi propioa aske eraiki

eta adierazi; ezagutzaren beharra

eta motibazioa piztuz, iturri des-

berdinetik informazioa jasoz, az-

tertuz, erlazioan jarriz eta balora-

tuz, irizpide propioak sortzeko eta

mundua interpretatzeko.

Kooperatiboa:Edozein proiektu

taldean aurrera eraman, helburu

jakin batekin bakoitzak bere

ekarpenak eginez eta besteenak

kontuan hartuz, helburuak lortu

eta lan kooperatiboa aurrera era-

mateko.

8BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2019ko urtarrilaren 25aOrrialde babestua

Peru Azpillaga Diez

Durangoko trenbidea lurperatze-

aren ondorioz libratutako lursai-

lean uztailean hasi ziren lanean.

Durangoko Udalak orain dela ha-

mabi urte onartu zituen Jaurlari-

tzaren proposamenaren oina-

rriak, baina, krisi ekonomikoa

dela eta, lanak ez ziren uztailera

arte abiatu. Ez dute biderik egin,

ordea.

Izan ere, aurreikusitako erai-

kuntzak berregokitzeko eskatu

dio Durangoko Udalak, aste ho-

netan, Jaurlaritzari. Onartutako

planaren arabera, hamazortzi so-

lairuko bost dorre eta babes ofi-

zialeko etxebizitzen eraikin bat

altxatzeko asmoa dago oraindik

hutsik dagoen lursailean. Egitas-

moak, ordea, hautsak harrotu zi-

tuen herrian. Zenbait urte gordeta

eduki ostean, udalak, hirigintza

proiektua aurkeztu, eta lanak

abiatuko zituela esan zuen, baina,

berehala, biztanle ugariren desa-

dostasuna piztu zen herrian.

Herritar horiek Erabaki plata-

forma sortzea adostu zuten, obrak

gelditu eta herri galdeketa baten

bidez lursail horren etorkizuna

biztanle guztien artean erabaki-

tzeko helburuarekin. Sinadurak

lortu ostean, galdeketaren ideiak

aurrera egin zuen, baina ez haiek

esperotako formatuan. Udalak ez

zuen onartu galdeketa egin bitar-

tean lanak bertan behera uzteko

eskaera, eta plataformak propo-

satutako galdera ere aintzat ez

hartzea erabaki zuen.

Astelehenean, ordea, Aitziber

Irigoras Durangoko alkateak

obrak berregokitzeko eskatu zion

Jaurlaritzari, eta, hala, beste kapi-

tulu bat ireki du orain dela hama-

bi urte hasitako egitasmoaren ga-

rapenean; badirudi durangarrek

luze itxaron beharko dutela amai-

gabeko istorio baten tankera har-

tzen ari den proiektu hori amaitu-

ta ikusteko.

Aldatu egin dira beharrakDurangoko Udalak jakinarazita-

koaren arabera, Irigorasek esku-

titz bat bidali dio Arantxa Tapia

Ekonomiaren Garapeneko eta

Azpiegituretako sailburuari. Ber-

tan, alkateak azaldu du azken ha-

mabi urteetan, hots, egitasmoa

onartu zenetik gaur egun arte

«nabarmen» aldatu dela egoera

soziodemografikoa, eta, ondo-

rioz, etxebizitzen beharrak ere al-

datu egin direla.

Hortaz, alkateak idatzian adie-

razi du «zailtasun handiak»

egongo direla higiezinak merka-

turatzeko, aurreikusitako erai-

kuntzen tamaina dela medio, eta

kontuan izanik ezingo direla «lo-

te txikiagoetan» banandu. Hori

dela eta, Irigorasek Jaurlaritzari

eskatu dio aurreikusitako erai-

kuntzak berregokitzeko, gaur

egun Durangon dauden eta etor-

kizunean egon daitezkeen beha-

rrekin bat egin dezaten.

Aipatzekoa da, era berean, ba-

tzorde berezi batek lursailaren in-

guruko herri galdeketaren non-

dik norakoak zehaztuko dituela,

aste honetan Durangoko Erabaki

plataformak osoko bilkuran aur-

keztutako mozioaren ondorioz.

Erabakik proiektua gelditzeko

proposamena eta Durangoko

erroldaren %15ek sinaturiko gal-

dera eramango ditu komisio ho-

rretara: egun onartuta dagoen

proiektua bertan behera utzi eta

«durangar guztien parte hartzea-

ren bidez» proiektu berri bat

martxan jarri dezaten eskatzeko.

Erabakiren ustez, ez da batera-

garria lur horien inguruko galde-

keta egitea eta proiektuaren lane-

kin aurrera jarraitzea: «EAJk eta

PSEk ez dute herritarren boron-

datea errespetatu; Durangok era-

baki egin nahi du. Galdeketa egi-

ten denean trenaren lurrak jada-

nik urbanizaturik badaude, gal-

deketa bera baldintzatuko dute».

Gainera, «harrituta» azaldu dira

alkateak Jaurlaritzari egindako

eskaerarekin: «Zer dela-eta diote

proiektua ez datorrela bat egoera

sozioekonomikoarekin, orain ar-

te kontrakoa esan badute eta la-

nekin aurrera jarraitu badute?».

Obrak berregokitzeko eskatu dioDurangoko Udalak JaurlaritzariTrena lurperatzean libre geratutako lurretan etxeak eraikitzen ari dira b Herri galdeketa egingo dute

Durangon trena lurperatzearen ondorioz libre geratu diren lursailetarako Jaurlaritzak eta udalak adostutako eraikuntza plana. EUSKO JAURLARITZA

Alkateak argudiatuduenez, egitasmoaonartu zenetiknabarmen aldatu diraetxebizitza beharrak

9BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko urtarrilaren 25a Gaiak

69.833LARRABETZUN ZENBAT KILO

ORGANIKO GEHIAGO BATU DEN

Konposta egiteko gune komunita-

rioetan iaz tratatutako materia or-

ganikoaren zenbaketa egin oste-

an, batutako organikoa bikoiztu

duela azaldu du Larrabetzuk.

%108,4material organiko gehia-

go batu, eta konposta egin dute

Larrabetzuko bizilagunek. 261

etxebizitzak, hiru janari dendak,

bost taberna-jatetxek eta Azur-

mendi jatetxeak hartu dute parte.

Iparragirre kalekoargiztapen berriaalboratu du udalak

BILBO bGuggenheim ondoan da-

goen Iparragirre kalea berritzeko

proposamena aurkeztu zuen Bil-

boko Udalak duela hilabete ba-

tzuk. Bilboko ardatz turistikoa bi-

lakatzeko asmoarekin berregoki-

tuko dute museotik Azkuna zen-

troraino doan kalea. Udalak pro-

posatu zuen sigi-saga erako

argiztapena alboratu egin du

udalak berak, suhiltzaileek

«arriskutsua» zela esan ostean.

Elbarritasuna duenpertsona bat etxetikkaleratu dute

SESTAO bAlokairu sozialean ze-

goen eta %91ko elbarritasuna

duen pertsona bat etxetik bota

dute, zenbait hilabeteko zorra ez

ordaintzeagatik. Alokabidek ez

zuen onartu zorrak kitatzeko es-

katutako kaleratze atzerapena,

eta urtarrilaren 16an kaleratu zu-

ten. Geroztik, udalak hostal bate-

an geratzeko aukera eman dio,

baina gaur bertan kale gorrian

geratuko dela salatu du.

H&Mko langileekgreba egingo dutelarunbatetan

BARAKALDO bH&M arropa den-

detako langileek greba mugaga-

bea egingo dute larunbatetan,

bihartik hasita. ELA sindikatuak

jakinarazi duenez, enpresa mul-

tinazionalak Max Centerren duen

denda ixteko asmoa du. Beste

postu batera mugituak izan eta

dagozkien kalte ordainak jaso-

tzeko joko dute grebara, Bizkaiko

beste dendetako –Ballonti, Artea

eta Zubiarte–kideekin batera.

Aitziber Laskibar Lizarribar

Bizkaiko hondakin uren araztegi

nagusia da Galindokoa. Sestaon

dago, eta milioi bat biztanle baino

gehiagoren ur zikinak jasotzen

ditu egunean. Azken urteetan az-

piegitura hobetzeko hainbat lan

egin diren arren, usain txarrak

eragiten ditu araztegiak. Honda-

kin uren biltegiak zabalik egonik,

bistarako itsusia da, eta eltxoz jos-

ten ditu inguruko etxebizitzak.

Udan jasangaitza dela salatzen

dute bizilagunek. Horri guzti ho-

rri aurre egiteko proiektu berri-

tzaile bat aurkeztu du Ur Par-

tzuergoak: ur zikinen biltegia es-

tali, eta lore usaindunak

landatuko ditu gainean. Urrutitik

begiratuta, izpiliku zelai baten

itxura hartuko du eremuak, sus-

tatzaileen arabera. Usain txarrei

dagokienez, hatsa xurgatzeko az-

piegiturak hobetuko dituzte, eta

landareen usaina gailentzea espe-

ro dute.

Oraingoz, biltegi bakarreanAraztegiak dituen sei biltegietatik

batean gauzatuko dute, oraingoz,

egitasmoa. Urtegia uhin itxura

duen aluminiozko estalki batekin

itxiko dute, eta, gainean, landare

usaintsuekin osatutako estalki

begetala jarriko diote. Hiru landa-

re mota aukeratu dituzte: izpili-

kua edo lavanda, salbia eta kama-

milaren antzekoa den astakama-

mila. Usaintsuak izateaz gain,

lehorteak zein hotza ondo jasaten

dituztelako, ur eta mantentze lan

gutxi behar dutelako, eta iraun-

korrak direlako aukeratu dituzte

landare horiek. Estetikaren ikus-

puntutik, sabaiaren egiturak argi

eta itzal efektua sortuko duela eta

horrek izpiliku sailek paisaian

sortzen duten efektua eragingo

duela diote adituek.

Biltegi bakarrean egingo dute

moldaketa, oraingoz. Izan ere,

proba bat izango da. Lanak iraile-

an hasi, eta bi urte beharko dituz-

te horiek amaitzeko. Lanak buka-

tuta, aldaketaren eragina aztertu-

ko dute, urtebetez, eta azterketa

horren emaitzaren arabera era-

bakiko dute gainontzeko bost bil-

tegiak ere landarez estali edo ez.

Lehen saiorako aurrekontua 7,8

milioi eurotik gorakoa izango da.

Bilbao Bizkaia Ur Partzuergoko

presidente Kepa Odriozolak, Josu

Bergara Sestaoko alkateak eta Mi-

guel Gomez Martinez de Lahidal-

ga Teknologia eta Berrikuntza

Saileko zuzendariorde eta proiek-

tuaren arduraduna ere badenak

aurkeztu dute egitasmoa. Poza-

rren agertu dira proba pilotua

izango denarekin. Konponbide

tekniko berritzailea dela nabar-

mendu dute, eta proba arrakasta-

tsua izango den esperantza ager-

tu: araztegiko tratamendu biolo-

gikoa estalita eta desodorizatzeko

proiektuarekin, eragin bisuala eta

usainak murriztea lortuko dela.

Estaltze lan horiez gain, usai-

nak xurgatzeko instalazioak ho-

betuko dituzte, eta obra zibila eta

ekipo elektromekanikoak berri-

tuko. Dagoeneko hogei urte di-

tuzte. Araztegia bera 1990. urtean

jarri zen martxan. «90eko ha-

markada hasierako planta indus-

triala zena 2019ko azpiegitura be-

rritzaile bat izateko lanean ari

gara», esan du Odriozolak.

Lore zelai bat, usain txarrei aurre egitekoGalindoko hondakin uren araztegia estali, eta landare usaintsuak jarriko dituzte gaineanb Usaina eta eragin bisuala aldatu nahi dituzte

Uhin itxura duen aluminiozko estalkiaren gainean jarriko dituzte landare usaintsuak. BILBAO BIZKAIA UR PARTZUERGOA

10 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko urtarrilaren 25aGaiak

200.000BILBOKO UDALAK FEROZ

SARIEI EMANDAKO DIRUA

Joan den asteburuan ospatu zen

Feroz zinema sarien gala Bilbon.

Hala, lehenbiziko aldiz antolatu

zen Madrildik kanpo Espainiako

zinema sarien banaketa, eta, hori

hala izateko, Bilboko Udalak aipa-

tutako diru kantitatea eta Bilbao

Arena pabiloiaren erabilera or-

daindu zituen; hots, egitasmoaren

aurrekontuaren ia erdia hartu zuen

bere gain Bilboko Udalak.

Natalia Salazar Orbe Bilbo

Zuri-beltzean proiekta-

tutako film baten foto-

gramak oroitarazten

ditu: eguerdia iritsi or-

duko, goizetik kalean ibilitako

herritarrak zine aretoetan sartzen

erakusten dituzte irudiek. Igan-

dea da. Ilarak ez dira asko luza-

tzen, eta, batez ere, umeak dara-

matzaten familiak daude bertan.

Hainbat urte atzera eginda hartu-

tako irudiak ematen dute agian,

baina gaur egun Bizkaiko zenbait

aretok bultzatutako egitasmo ba-

tek sortuak dira: igande goizetan

emanaldiak egiten dituzte, urriaz

geroztik, Azkuna zentroko Go-

lem zineetan eta Barakaldoko

Max Ocioko Cinesakoetan.

1970eko hamarkadan, esatera-

ko, izaten zen era horretako au-

kerarik. Aspaldi galduak ziren es-

kaintza horiek, ordea. Herrita-

rrek eskertu egin dute ordutegia

goizera zabaldu izana. Horren

adibide dira ikus-entzuleen ko-

puruak. Carlos San Julian Golem

zineetako programatzaileak

eman ditu datuak: «Lehenengo

igandeetan 100 ikus-entzule in-

guru izan genituen. Apurka, go-

raka joan dira, eta gaur egun 400

bat etortzen dira goizetako saioe-

tara».

Programaziorik gehiena adin

guztietarako zinea izaten da:

«Animazioa eta euskarazko fil-

mak», aipatu ditu. Hala, zinezale

gehienak familia umedunak dira.

Hala ere, bestelako profilik ere

badute aretoan: «Bada arratsal-

deetan gainezka egoten diren are-

toetako nekerik gabe asteko es-

treinaldia ikusi nahi duen publi-

koa ere». Izan ere, helduentzako

asteko estreinaldi nagusiari ere

lekua egiten diote. «Asteon, esa-

terako, La favorita izan dugu,

denboraldiko estreinaldi nagu-

sia». Horrez gain, La gran aven-

tura de los Lunnis, Asterixeuska-

raz zein gazteleraz, Gente que

viene y Bah eta El regreso de

Mary Poppinseman dituzte.

Helburu argi batekin jarri dute

martxan egitasmoa: «Zineaz go-

zatzeko beste aukera bat emate-

ko». Eskaintza handitu nahi zu-

ten, eta haurrak dituzten fami-

liengan pentsatu zuten bereziki,

«jaiegunetako goizetan aisiarako

aukera gutxi dituzte-eta».

Oraingoz igandeetara mugatu-

ko dute eskaintza. «Ez daukagu

beste egun edo jaiegun batzuetara

zabaltzeko asmorik. Kontuan

hartu behar da langileak eta or-

dutegiak zabaltzeko egin behar

den esfortzua».

Duela zenbait urte hainbat are-

to itxiarazi zituen krisiari aurre

egiteko formulak bilatu behar

ditu Golemek, beste edozeinek

bezala. «Zer sektore ez dago kri-

sian?», galdetu du San Julianek.

«Gu oso pozik gaude Bilboko Go-

lem aretora etortzen den jendea-

rekin, eta saiatuko gara formula

berriak ezartzen gure zinea erre-

ferente izan dadin». Urriko lehen

igandean ekin zioten igande goi-

zetako saioak jartzeari. Ekainera

arte luzatu nahi dute egitasmoa.

Eta, gero, berriz ekingo diote

udazkenarekin.

Urriaz geroztik, goizeko zine emanaldiak eskaintzen dituzte Azkunazentroko Golem zineetan eta Barakaldoko Cinesan. Film gehienak adinguztietarako modukoak dira, baina helduentzako estreinaldiak ere badira.

Igande goizetakofotogramek erakarrita

Azkuna zentroko Golem zineetako goizetako eskaintza igandeetara mugatuko dute oraingoz. MONIKA DEL VALLE / FOKU

Goraka joan dira, eta gaur egun 400 bat [ikus-entzule] etortzen dira goizetako saioetara»Carlos San JulianGolem zineetako programatzailea

‘‘

11BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko urtarrilaren 25a Gaiak

Venezuelari babesa adierazteko,elkarretaratzera deitu dute gaurko

BILBO b«Venezuelako Gobernuaren zilegitasun demokratikoaren

alde», elkarretaratzera deitu du Venezuela Aurrera plataformak. Gaur

izango da protesta, Bilboko Arriaga plazan, 19:30ean. Esku hartze in-

perialistaren aurrean, Venezuela aurrera lelopean, babesa adieraziko

diote Nicolas Maduroren gobernuari: «Batzar Nazional Konstituziogi-

leak zilegitasun demokratiko osoa du. Izan ere, sei milioi boto baino

gehiago lortu zituen azken hauteskundeetan». Era berean, plazaratu

dute gaitzetsi egiten dutela Batzar Nazional Konstituziogilea ez onar-

tzea helburu duen «estrategia inperialista»: «Venezuelaren ezegon-

kortasuna bilatzen duen edozein esku hartze onartezina da».

Bost errefuxiatu hartuko dituzteAtxondon, herri proiektu bati esker

ATXONDO bBeste herrialde batzuetatik ihesi atera direnentzako ha-

rrera herri bilakatu nahi du Atxondok. Neurria hartu du bide horre-

tan: lau hilabetez, bost errefuxiatu hartuko dituzte Axpeko aterpetxe-

an. Herri proiektu horretako kideek jakinarazi dutenez, asmoa «ha-

rrera integrala» eskaintzea da: «Atxondon dauden bitartean burua

eta gorputza deskantsatzeko aukera izan eta euren etorkizunaren in-

guruan lasai erabaki dezaten nahi dugu». Horrekin batera, proiektua-

ren inguruan interesa dutenei dei egin diete gaur 18:30ean egingo du-

ten batzar irekian parte hartu dezaten.

1.028GETXON HUTSIK DAUDEN ETXEBIZITZAK

Getxon dauden 33.627 etxebizitzetatik 1.028, hutsik daude. Hala jakina-

razi du Getxoko Udalak egindako zenbaketa batek. Inor erroldaturik ez

duten 3.371 etxebizitzako lagina erabiliz egin da azterketa, eta etxe horie-

tako jarduera aztertuta atera dituzte ondorioak. Hutsik egon daitezkeen

etxebizitzen %58,1 ohiko etxebizitza dira —jabeek edo horien senitarte-

koek erabiltzen dituzte—, %11,4 bigarren etxebizitza dira, eta gainerako

%30,5 hutsik daude. Proportzio horren arabera atera dute datua: Getxon

1.028 etxebizitza huts daude. Horietatik 126 salgai edo alokairuan daude,

eta gainerako 902 etxebizitzak «kudeagarriak» dira.

Biziminuto jaia eta Bilbotik Itsasorabizikleta martxa, gaur eta bihar

BILBO bBiziz Bizi elkarteak bi egitasmo antolatu ditu asteburu hone-

tarako. Alde batetik, gaur bertan, Biziminuto jaia egingo du Hika Ate-

neon. 20:00etan, lehiaketara aurkeztu diren film laburrak emango di-

tuzte, eta bertara doazen guztien artean hautatuko dira lau kategorie-

tako irabazleak. Ondoren, kontzertu bat egongo da. Bestetik, bihar

hasiera emango diote Bilbotik Itsasora bizikleta martxaren hamazor-

tzigarren aldiari. 11:00etan abiatuko dira, Kale Nagusitik, eta BI-711

errepidean bidegorri bat ipintzea eskatuko dute. Otsailaren 23an eta

martxoaren 30ean, berriz ere egingo dute ekinaldia.

12 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko urtarrilaren 25aProposamena

Eider Mugartegi Markina-Xemein

Kolorea deigarri

egiten da Jose

Pablo Arriaga

artista marki-

na-xemeinda-

rrak Osteko

kalean daukan tailerreko ate pa-

retik igarotzean. Kaleko begirada

erakartzen duen ezaugarri hori ez

da izaten ohikoa haren lanetan; ez

du inoiz kolorerik erabiltzen, zu-

ria eta elementu naturalak beste-

rik. Bere tailerra bihurtu du era-

kustoki, gainera, lehenengo aldiz

hori ere. Erabaki zail bat hartu be-

har izan du artistak: bere aitonak

duela 85 urte hasitako tradiziozko

egur taillatzea bukatzea; haustu-

ra horren isla da erakusketa.

Bi obratan bereizten du sor-

kuntza berria. Alde batetik, be-

launaldietatik Arriaga sendiak

egin dituen Euskal Herriko kutxa

tradizionalen ateak eta piezak

plastikozko poltsetan batu, eta

hutsean gorde ditu denbora luze-

an erabili nahi ez diren arropak

bezala, eta larru, burdin, egur

edota granito itxurako elementu

edo kolorez estali ditu. Artistak

azaldu duenez, plastikoan ontzi-

ratuta egonik, babestuta, artela-

nari ez dio axola gainean zer kolo-

re jarri. «Barruan dagoena da ga-

rrantzitsua, baina kanpoan

dagoenak ez dio eragiten». Hori

dela-eta jarri dio estalkia pieza

bakoitzari.

Balio barikMundua ere bide horretatik doala

dio artistak: balioek ez omen dau-

kate garrantzirik. «Aurreko ga-

raietan, altzariak egiteko mate-

rialak zeukan pisua. Intxaur ar-

bola, gaztainondoa… egur oneko

altzariak erabiltzen ziren, betiko

izaten ziren, balioa zeukaten.

Gaur egun, ordea, tinta pixka ba-

tekin tonua emandako edozein

aglomeratu nahikoa da jendea-

rentzat. Bide horretatik goaz, eta

inor ez da arduratzen».

Ordea, artistarentzat taillek ba-

lio handia daukatenez, hutsean

gorde ditu, eta, gero, kanpoan

egiten denak «bost axola». Gai-

Garai bati amaiera ematea helburu, erakusketa bat inauguratu du Jose Pablo Arriaga artista markina-xemeindarrak Osteko kalean daukan tailerrean. Euskal taillak eta plastikoa oinarri hartuta, kolorez bete ditu bere lantegiaren hormak. Bi obratan bereizi du lan berria.

Hutsean gordetako artisautza

Kutxen piezak itxura eta kolore ezberdinetako estalkiekin estali ditu. Piezek, hala ere, barruko izaera erakusten dute. JOSE PABLO ARRIAGA

Taillak eta koloretako plastikoa bata bestearen gainetik. JOSE PABLO ARRIAGA Egurrezko kutxa loreen sinboloekin eta tolesturagaz. JOSE PABLO ARRIAGA

13BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko urtarrilaren 25a Proposamena

nera, hutsean gordeta egon arren,eta nahiz eta apaindura izan gai-netik, azpian dagoena sumatzenda argi-argi. Balioa duen piezageldirik dago, baina garbi erakus-ten du zer den. Muturtxo eta es-kutoki batzuk ere jarri dizkie. Ba-tzuk eskegita jarri ditu tailerrekohormetan, noiz berrerabilikozain; txikiagoak kutxen gaineandaude, itxaroten.

Anaiarekin zerikusiaTailerreko hormetan zintzilika-tutako bigarren bilduman, kolo-retako plastikoek egurra estal-tzen dute, eta egurrek plastikoenlana egiten dute, zakarrontziakbalira bezala. Taillek bi aukera di-tuztela dio artistak: apaingarrimoduan jarraitu edota gorde etadenbora luze batera berriro ager-tu. «Plastikoaren garaipenakmenperatu du artisauen eskulan-gintza. Horregatik, une honetan,taillak hondakinen kudeaketarimen egitea beste aukerarik ezdu».Bigarren obrak zerikusia dauka

taillak egiteari utzi eta lanbide be-rrian hasi den artistaren anaiare-kin. Arriagak azaldu duenez,plastikoarekin lotura zuzenadauka anaiaren lan berriak, etagaur egun plastikoak daukan na-gusitasun hori adierazi nahi izandu bere lanean, zaborrari eta bir-ziklatzeari buruzko instalazio batsortuz. Horretarako, euskal tai-llak, plastikoa eta kolorea elkartuditu, eta bere obretan errepika-tzen den bereizgarri bat gaineratudie: mugimendua. Arriagaren la-nek tolestura edo kurbadura batizaten dute, eta tolestura horieman dio egurrari. Jose Pablo Arriagak taillak egi-

tea ez da ohikoa izaten. Beste bidebat aukeratu zuen artistak beresormena adierazteko, altzari edoeskulturen bidez. Sinbologia pro-pioa sortu, eta egiten dituen pie-zetan islatzen du eskultoreak.Hala ere, taillak egin dituen aldie-tan sinbolo bat errepikatu du beti:lorea. Markina-Xemeingo karka-betako ateak edota Arantza hote-larentzat diseinatutako ateakapaintzeko erabili zuen, era bere-an, lore hori. Eta Arriagaren obraberriaren ezaugarrietako bat erebada lore txiki bera. «Lorea etapuntua errepikatuz testura batsortzen da. Puntu bat, beste pun-tu bat, hurrengo beste bat errepi-katuz doa, eta sare bat sortzenda».Lagunarteko ekitaldi batekin

inauguratu zuen artista markina-xemeindarrak Hutsean deituduen erakusketa berria. Eta nahiduten guztiek bisitatu ahal duteorain, tailerraren ordutegian.

Aitziber Laskibar Lizarribar

Aitonak duela 85 urte sortutakotailla lantegia du lantoki Jose Pa-blo Arriagak (Markina-Xemein,1969); aitak ere taillaz jantzitakokutxak egiten zituen leku bera.Taillagintzaren gainbeherak lan-gintza hori uztera behartu du fa-milia. Agur esateak min ematendio, ordea, eskultura garaikideanmurgilduta dabilen artistari, eta«gero arte» esateko erakusketaberezia egin du. Familiaren lanto-ki historikoan egin duen erakus-keta bakarra da. Otsailaren lehenastera arte izango du zabalik.Garai aldaketa dator zure fami-

liara. Belaunaldiz belaunaldi

egin duzuen tailla lana amaitu-

tzat eman duzue.

Guk beti eduki dugu ardura batgure familiaren negozioarekin ja-rraitzeko. Nire aitonarengandikdator tailla lantegia, nire aitak ja-rraitu zuen, eta bidea jarraitzekoasmotan joan nintzen ni Eskozia-ra Arte Ederrak ikastera. Etxerabueltatu nintzenean, bi gauza egi-ten nituen: altzari eta eskulturagaraikidea batetik, eta, bestetik,aitari laguntzeko kutxak, berakegiten zituen kutxa berdinak.Anaia txikia kutxak egiteko pres-tatu zen. Orain dela 500 urte beza-

la, erreminta berdinekin egitenzituen kutxak, eskuz. Baina mer-katua aldatuz joan da: lehenagoondo saltzen zena ez da saltzen.Nik beste bide batetik jarraitunuen, garaikidetik, baina anaiageratu zen tradiziozko lanarekinezin aurrera egin. Azkenean, bes-te lan bat aurkitu du. Zaborrekinlotutako leku batera joan da lane-ra. Eta erabaki dut amaiera polit,jator bat ematea.Zer da amaiera polit bat?

Batzuek, jaka bat dutenean luzaroerabiliko ez dutena, hutsezko pol-tsa batean sartu, xurga-gailuarekin airez hustu,eta gorde egiten dute, he-zetasunak kalterik ezegiteko. Hemen egin du-guna da anaiak landuta-ko kutxa frenteak plastikoetanbatu, eta hutsean, presiopeanmantendu. Orduan, barruandauden tailu guztiak agertu egi-ten dira, eta piezak bere nortasu-na erakusten du. Piezak esatendu: «Begira, niri ez dit inportaegurraren, larruaren, burdinarenimitazioak jartzea, koloreak ema-tea. Ez zait inporta. Poltsa batekestaltzen nau, baina nik erakutsi-ko dut nor naizen. Nahi baduzuegorde, eta denbora bat barru za-baldu, eta agertuko naiz berriro».

«Gero arte» esan nahi duzu ho-

rrekin?

Gero arteda gehienbat, bai. Ez daagurbat; gero arteda. Horrek esan nahi du taillagintza-

ra itzuliko zareten esperantza

duzula?

Ez dut uste, baina ezin dut tailla-gintza bukatutzat eman; nahiagodut gero arteesan.Erabaki gogorra izango zen fa-

miliarentzat...

Bai, tristea da. Horregatik ez ditu-gu erre pieza hauek; estali egin di-tugu. Poltsa batean sartu ditugu,

eta ez dakit zenbat denbora egon-go diren horrela. Hamabost pie-zak osatzen dute, eta ez ditut ho-rrelako pieza gehiago egingo. Bes-te bilduma Zamarontziakda. Ni-re anaiaren moduan pentsatzendutenentzako omenaldi bat da.Zer zentzutan?

Adibidez, hutsean dauden piezekez dute nahi gehiago jarraitu; esa-ten dute: «Niri jarri poltsa bat etaegin nahi duzuena, baina ni utzilasai». Baina besteak, zamaron-tziak direnak, zaborrarentzako

lanean daude, zaborra gordetze-ko ontziak direlako. Horiek diote:«Niri ez zait inporta zertan lanegin, baina horrela egon behar ba-dut, egongo naiz; behintzat bistanegongo naiz». Hori da beste erabatera aurre egitea bizitzari. Eskulan tradizionalaren gainbe-

heraren adibidea da zuena?

Hori da. Oso gutxi bizi dira kutxakegiteaz. Jendeak bere lanpostuadu, eta momentu libreetan eginditu kutxak; baina hortik oso jen-de gutxi bizi izan da Euskal He-rrian, eta orain daudenak egoeraoso txarrean daude. Gizartea al-datu egiten da, eta orduan eginbehar duguna da gu aldatu, edo,bestela, kontzientziatu beste erabatean; eta hori oso zaila da. Beraz, ez duzu ikusten horri au-

rre egiteko biderik?

Heziketa falta dago. Adibidez, osoharro gaude euskara delako Euro-pako hizkuntzarik zaharrenetari-koa, eta nahi izan dugu euskaramantendu; horretarako apustusendoa egin da. Baina artisautzanez da ezer egin, eta desagertzen arida. Euskal Herriko kutxa desager-tzen ari da, eta tristea da, zerenmunduan egon diren beste ku-txen desberdina da: taillak ditu,sinbologia, hil harrietan erabili di-renen antzekoak, kristautasuna-ren aurrekoak. Eta sinboloak osogarrantzitsuak izan dira euskal-dunentzat, izaerarentzat. Bainainork ez du apusturik egin sinbo-logia hori mantentzeko. Erabat galduko den beldur zara?

Guztiz galduko da, hori seguru.Hemendik ez dakit zenbat denbo-rara edukiko ditugu kutxa batzukbeste material batzuekin eginda,ez dakit nondik ekarrita. BainaEuskal Herrian ez dira izango ku-txak. Plastikozko gizarte batera go-

az?

Aspalditik. Plastikoz egindakoimitazioekin bizi gara. Oraindikegurra erabiltzen da, baina bestepiezek, merkeagoak direla eta, in-dar handiagoa hartuko dute. Merkatura egokitzen saiatzea

besterik ez dago, beraz?

Bai. Euskal Herrian egiten direnartisautza azokei begiratzea beste-rik ez dago. Gehienbat Gaboneta-rako azokak izaten dira, opari bategitera begirakoak. Durangokoa,adibidez, liburu azokarekin bate-ra egiten da, eta bertara doanak di-ru zorro bat, zapi bat edo zerami-kazko zerbait erosiko du gehienez.Euskal Herriko artisautza azokakpoltsiko errazetara begirako azo-kak dira. Badaude benetako arti-sau oso onak, baina ez daukateerakusleihorik, eta azoketara doa-zenek ez dute armairurik, mahai-rik edo kutxarik erosiko.

«Ezin dut taillagintzabukatutzat eman; nahiagodut ‘gero arte’ esan»

Jose Pablo Arriagab Eskultorea

Kritikoa da Markina-Xemeinen jarri duen erakusketa, taillagintzadesagertzear dagoela ohartarazten duena. Aitonak hasi eta aitak etaanaiak jarraitutako bidea amaitutzat jo du familiak, ezinbestean.

JOSE PABLO ARRIAGA

«Artisautza azokak poltsikoerrazetarako egiten dira; haradoanak ez du erosiko mahairik,armairurik edo kutxarik»

MUSIKA

BARAKALDOMalsonado.

bGaur, 20:00etan, CNTn.

BARAKALDONitrako eta

Dinamita Brothers Band.

bGaur, 20:00etan, El Tubon.

BARAKALDOCharlie Cosh

& Mikel Gaztañaga.

bGaur, 20:00etan, Retrokafen.

BARAKALDOSchola Cantorum

abesbatza.

bGaur, 20:15ean, San Bizenteko

elizan.

BARAKALDOMoonshine Wagon.

bGaur, 21:30ean, Panoraman.

BARAKALDORocio Marquez.

bGaur, 20:30ean, Barakaldo

antzokian.

BARAKALDOTresonrock

eta Enrockecidos.

bGaur, 22:00etan, Larrau

jatetxean.

BARAKALDOThe Guilty Brigade,

Putakaska eta Kaleko Urdangak.

bGaur, 23:00etan, San Bizente

parkean.

BARAKALDOMinerva eta

The Broken Horizon.

bBihar, 20:00etan, Mendigon.

BARAKALDOKrazark.

bBihar, 20:00etan, El Tubon.

BARAKALDO Ilargi Beltza.

bBihar, 23:00etan, San Bizente

parkean.

BARAKALDOOn Disko Festa.

b Igandean, 18:00etan,

San Bizente plazan.

BERANGOKeziah.

bGaur, 21:00etan, Grabasonic-en.

BERMEOZarysamba eta kunbia.

bBihar, 19:00etan,

Talako Kantinan.

BERMEO Jack Grelle.

bBihar, 22:00etan,

Beleza Malandran.

BILBOKnock Knock Jokes.

bGaur, 19:30ean, Mytho aretoan.

BILBO Ibon RG.

bGaur, 20:00etan, Xake espazioan.

BILBONow Ninah.

bGaur, 20:00etan, Biran.

BILBOArchitects, Beartooth

eta Polaris.

bGaur, 20:00etan, Santana 27n.

BILBOAtlantida, Yo Ciervo

eta Lagarto Spock.

bGaur, 20:00etan, Shaken.

BILBOSarah McKenzie.

bGaur, 20:00etan, BBK aretoan.

BILBOFrank Lee & Elis.

bGaur, 20:30ean, Metzen.

BILBOTxo Braceras.

bGaur, 20:30ean, Donde Ze

tabernan.

BILBOCheetah Chrome

eta Señor No.

bGaur, 21:00etan, Itsas Museoko

Nave 9 aretoan.

BILBOKe Te Kalles, Zarysamba

eta Guda Dantza.

bGaur, 21:00etan, 7Katu

gaztetxean.

BILBOMolly Nilson.

bGaur, 21:00etan, Azkuna zentroan.

BILBOSlowmo.

bGaur, 21:00etan, La Nuben.

BILBOLos Platero, Bribriblibli

eta Triscando la Hierba:

Hay poco Rock & Roll.

bGaur eta bihar, 22:00etan,

Kafe Antzokian.

BILBOArt After Dark:

Empty Files, Magda eta Hamid.

bGaur, 22:00etan, Guggenheim

museoan.

BILBOMiran RZM, Actiq

eta DJ Jolie.

bGaur, 00:30ean, Kremlinen.

BILBOTom Trago eta Eddie Mae.

bGaur, 01:00ean, Kafe Antzokian.

BILBOSalvi Salazar Duo.

bBihar, 12:30ean, La Riberan.

BILBOSabes Muy Bien.

bBihar, 13:30ean, La Gernin.

BILBO Joaquin Atxukarro:

Planeta Achúcarro Expedizioa.

bBihar, 18:00etan, Euskaldunan.

BILBOFlogging Molly.

bBihar, 19:30ean, Santana 27n.

BILBOSmokers Die Young

eta Fetitxe.

bBihar, 20:00etan,Satelite T-n.

BILBOSierra, Monos eta Deu.

bBihar, 20:00etan, Muellen.

BILBOMi Dulce Geisha eta Indrid.

bBihar, 20:30ean, Bilborocken.

BILBOFatty Farmers eta

Moonshine Wagon.

bBihar, 20:30ean, Shaken.

BILBODenom eta MK Soldierzz.

bBihar, 21:30ean, Santana 27n.

BILBONizuri Tazuneri, Skabidean,

Ziztada & Rlantz eta Feat Raperu.

bBihar, 21:30ean, 7Katun.

BILBOMuted eta Niketz.

bBihar, 22:00etan, Azkenan.

BILBODuff Hooligans

eta Undecimo Mandamiento.

bBihar, 23:00etan, Crazy Horsen.

BILBOMiguel Salvador Trio.

b Igandean, 12:30ean, La Riberan.

BILBOPentatonic’s Band.

b Igandean, 13:30ean, Satelite T-n.

BILBOEriz Tato.

b Igandean, 18:30ean, Coppolan.

BILBOThe Mersey Beatles.

b Igandean, 19:00etan, Euskaldunan.

BILBOBilbao Sinfonietta: Arriaga

eta Mozarten arteko elkarrizketa.

b Igandean, 19:00etan, Arriagan.

BILBOThe Renegados

eta Dead Furies.

b Igandean, 19:30ean, Itsas Museoan.

BILBOUriah Heep.

b Igandean, 19:30ean, Santana 27n.

BILBOGary Lucas.

b Igandean, 20:00etan, BBK aretoan.

BILBO Jack Grelle.

bAsteazkenean, 20:00etan,

Abokatuen Elkargoan.

BILBOMicah P. Hinson.

bAsteazkenean, 20:30ean,

Kafe Antzokian.

BILBOAmann & The Wayward

Sons.

bOstegunean, 19:00etan, Fnac-en.

BILBOBilboko Orkestra

Sinfonikoa: Amerika!.

bOstegunean eta ostiralean,

19:30ean, Euskalduna jauregian.

BILBOThe Morlocks

eta Los Retumbers.

bOstegunean, 21:30ean, Azkenan.

BILBOBad Sound,

eta Suaia eta Ama Rebel.

bOstegunean, 21:30ean,

Kafe Antzokian.

BILBOAL Selector.

bOstegunean, 00:30ean,

Kremlinen.

DURANGOSelektah Stepi.

bBihar, 23:30ean, Intxaurre

elkartean.

DURANGODJ MiniAnn.

bOstegunean, 22:00etan,

Jan & Jai pubean.

ERMUABlas Canto.

bGaur, 22:15ean, Ermua antzokian.

GERNIKA-LUMOKnives

eta Backbone.

bBihar, 21:30ean, Iparragirre

aretoan.

GETXOFunkTree eta

Proud Outsiders.

bGaur, 22:00etan, Zearbiden.

GETXOSpace Jam.

bGaur, 00:00etan, El Comercion.

GETXOGeneral Lee.

bBihar, 19:30ean, Andres Isasi

musika eskolan.

GETXOGonzalo Portugal.

bBihar, 22:30ean, Baste tabernan.

GETXONiko Brochado.

bOstegunean, 20:00etan,

Fanfalokan.

IBARRANGELURiver Oaks

District Band.

bBihar, 21:00etan, Biscainen.

IBARRANGELUNevadah.

bBihar, 22:00etan, Mar Mar

tabernan.

LARRABETZUBidelapurrak.

b Igandean, 18:30ean, Hori Bai

gaztetxean.

LEIOALa Mara.

bBihar, 22:00etan, La Kazun.

LEKEITIOAnje Duhalde.

bGaur, 20:30ean, Ikusgarri aretoan.

Bilbo b Musika

Sarah McKenzie, ‘Emakumeok!’ zikloanBilboko BBK aretoak gaur hasiko du musika zikloen denboraldia, eta, Emakumeok! zikloan, Sarah McKenzie

kantari eta piano jotzaile australiarra ariko da, 20:00etan. Ondoren etorriko dira Jacquie McShee (otsailak 8),

Rosana (otsailak 22), Luz Casal (martxoak 15) eta Lizz Wright (martxoak 23). Hamargarren denboraldia du BBK

aretoak, eta eskaintza sendotu eta berritu egin nahi du. RAFAEL J. MELLADO

14 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko urtarrilaren 25aAgenda

MARKINA-XEMEINEstitxu

Pinatxo eta Mikel Santxez:

Dama Beltzak.

bBihar, 20:00etan, Uhagonen.

MUNGIA Jessica93,

Black Salvation eta Hara!.

bGaur, 21:00etan, Mungirocken.

PORTUGALETECharlie Cosh & Mikel Gaztañaga.

b Igandean, 12:30ean, La Perdizen.

UGAOFetitxe eta Raust!.

bGaur, 21:30ean, Dorretxean.

SOPELAWreck Totem, Mindblast

eta Indix.

bGaur, 19:30ean, Plaza Beltzan.

SOPELADead Furies.

bGaur, 22:30ean, La Triangun.

ZALLAEstankona.

bBihar, 20:00etan, Orekan.

ANTZERKIA

ABADIÑOGilkitxaro: Morbus

Operandi.

bOstegunean, 20:00etan,

Txanporta kultur etxean.

BARAKALDOMutis: La rebelión

de los caracoles.

bBihar, 17:00etan eta 18:30ean,

Gurutzetako kultur etxean.

BARAKALDOAitor Borobia eta

Leire Orbe: Historia de un coche.

bBihar, 21:00etan, eta igandean,

19:00etan, Arimaktoren.

BASAURIAtx Teatroa: 7ak bat.bGaur, 20:30ean, Social antzokian.

BASAURIPTC: Espía a una mujerque se mata.

bBihar, 20:30ean, Social antzokian.

BERRIZTartean: Ghero. Azken euskalduna.

bBihar, 20:00etan, kultur etxean.

BILBORicci / Forte: Still Life.

bGaur, 19:30ean, Arriaga antzokian.

BILBOPabilioi 6 eta Makiescenica:

Ocaña.

bGaur, 20:00etan, Pabilioi 6n.

BILBOEmakumezko Antzerkigile

Amateurren I. Topaketa. Emanal-

diak: Barrikahitzaren Troiarrak, la-

runbatean, eta Rosane Mateoren

Krisiak du errua!, igandean.

bBihar eta etzi, 11:30etik 14:00etara,

Bilborock aretoan.

BILBODoke: Hamaika amaren

seme (alaba).

bBihar, 19:30ean, Arriaga

antzokian.

BILBOPeriplo: Por cierto, se llama

François.

bBihar, 20:00etan, eta igandean,

19:00etan, Haceria aretoan.

BILBOLuna Llena:

La gran depresión.

bBihar, 20:30ean, Campos Eliseos

antzokian.

BILBOGehitu & Kamikaz: Käffka.

b Igandean, 19:00etan, Pabilioi 6n.

BILBOCon La Que Esta Cayendo:

Aquí no paga nadie.

b Igandean, 19:30ean, Bilborocken.

BILBORichard Sahagun:

Caballo / Dostievski.

bAstelehenean eta asteartean,

19:30ean, Arriaga antzokian.

BILBOLautan Hiru. Mikel Martinez:

Tabernaria.

bOstegunean, 19:00etan,

Bar Bilbaon.

BILBOMoon Produkzioak:

Las muertes de los otros.

bOstegunean, 19:30ean, Azkuna

zentroan.

BILBOLautan Hiru.Arantzazu Sanz

eta Irati Agirreazkuenaga: Komuna.

bOstegunean, 20:00etan,

Euskaltzaindiaren egoitzan.

BILBOLautan Hiru.Maite Arrese:

Basatiaren mintzoa.

bOstegunean, 21:00etan, Biran.

BILBOActiva tu modo C-n.

bOstegunean, 21:00etan,

Via de Fugan.

ELORRIOAbubuka: Drácula.

bGaur, 20:30ean, Arriola antzokian.

ERMUAEne Kantak: Satorjator.

bBihar, 17:00etan, Ermua antzokian.

GETXO 7 Burbujas: Burbuja.

b Igandean, 18:00etan,

Andres Isasi musika eskolan.

PORTUGALETEAlai: El apagón.bBihar, 19:00etan, Santa Klara

zentroan.

SANTURTZIAitana Sanchez Gijon, Roberto Enriquez, Maria

Isabel Diaz Lago eta Elena Rivera:

La vuelta de Nora. Casa de

Muñecas 2.

bGaur, 20:30ean, Serantes aretoan.

SANTURTZIGlu Glu: Pinotxo.b Igandean, 12:30ean, Serantes

aretoan.

DANTZA

BARAKALDOLaguntasuna

taldearen dantza alardea.

bBihar, 18:30ean, San Bizente

plazan.

BARAKALDOAracaladanza:

Play.

b Igandean, 18:00etan, Barakaldo

antzokian.

Bilbo b Antzerkia

Lautan Hiru, obra txikien jaialdi handiaLau ostegun izango dira, urtarrilaren 31n hasi eta otsailaren 21era artekoak, eta bakoitzean hiru antzezlan labur

eskainiko dituzte. Horra, labur, Lautan Hiru, Bilboko mikroantzerki jaialdia. Gaur, Mikel Martinezek Tabernaria

emango du, Bar Bilbaon, 19:00etan; Irati Agirreazkuenagak eta Arantzazu Sanzek, Komuna, Euskaltzaindiaren

egoitzan, 20:00etan; eta Maite Arresek, Basatiaren mintzoa, Biran, 21:00etan. TARTEAN TEATROA

BILBOHala Dzipo: dantza plazan.

bBihar, 13:00etan, San Bizente

parkean.

BILBOSara Cano: La espera.

bBihar, 20:00etan, eta igandean,

19:00etan, Fundicion aretoan.

BILBOLa Reunion en Danza:

Mari Paularen Escambo, Kemeleoi

Danzaren Tócamelas otra vez,

Luis, Melanie Lopezen 17 pétalos

eta Dana Razen Etzem Zar.

bBihar, 20:30ean, Pabilioi 6n.

BILBOGarua Tango: milonga.

b Igandean, 18:00etan, Biran.

ZORNOTZALarrua: Baserri.

bGaur, 20:15ean, Zornotza

aretoan.

BERTSOLARITZA

BARAKALDOBertso afaria:

Onintza Enbeita eta Aitor Sarriegi.

bGaur, 21:30ean, San Bizenteko

garagardotegian.

BILBO12. urteurrena ospatzeko

bertso saioa: Oihana Bartra, Xabat

Galletebeitia, Beñat Gaztelumendi

eta Alaia Martin.

b Igandean, 19:30ean, 7Katu

gaztetxean.

ZORNOTZASagardo sasoia:

Miren Amuriza eta Igor Elortza.

bGaur, 21:00etan, Uxarte

sagardotegian.

HITZALDIAK

BARAKALDOAltsasuko gurasoen

hitzaldia.

bGaur, 18:30ean, San Bizenteko

kultur etxean.

BASAURIToxikoak: zelan ekidin?Alternatiba dago!.

bAsteazkenean, 19:00etan,

Marienean.

GETXOAntonio Oiartzabal:

The Inner Childhitzaldi musikatua.

bAsteazkenean, 18:30ean,

Andres Isasi musika eskolan.

LARRABETZULa Santa Marika:

Gizona ez da jaiotzen.

bOstegunean, 18:00etan,

Angulerin.

MARKINA-XEMEINKeko Alonso:

Basogintza Bizkaian. Eta orain,

zer?.

bOstegunean, 19:00etan,

kultur aretoan.

ONDARROAGuillem Chust:

El ecostistema marino

persiguiendo el cambio climatico.

bAstelehenean, 17:30ean,

Beikozinin.

IKUS-ENTZUNEZKOAK

BERMEO Jim Jarmusch-en

Gimme Danger.

bOstegunean, 19:00etan, Falerina

lorategian.

BILBOBaleuko: Pumori,

mendiaren alaba.

b Igandean, 19:00etan,

Euskalduna jauregian.

SOPELASurf Film Festival.

bDatorren ostegunetik larunbatera,

Kurtzio kultur etxean.

BESTELAKOAK

BERANGOTor magoa.

b Igandean, 18:00etan, Berango

antzokian.

BERMEOPello Añorga kontalaria.

bGaur, 18:00etan, liburutegian.

BERRIZ Ines Bengoa kontalaria:Ipuin zaparrada.

bBihar, 12:15ean, kultur etxean.

ERMUAExtremadurako txarriboda.

b Igandean, 10:00etan,

Extremadurako etxean.

IURRETAEneko Haritza ipuin

kontalaria.

bGaur, 18:00etan, liburutegian.

IURRETA Juan Gamba kontalaria.

bGaur, 19:00etan, liburutegian.

15BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko urtarrilaren 25a Agenda

Natalia Salazar Orbe Lekeitio

Istorioak ez ezik, historian

atzean geratutako ohitu-

rak, tradizioak, egunero-

koak, usteak, irakaspe-

nak eta sineskeriak ere

transmititzen dituzte herrietako

kondaira, elezahar eta ipuinek.

Ahoz aho zabaldu dira, belaunal-

diz belaunaldi. Asko galduak

dira. Baina badira horiek jaso

dituzten hainbat lan.

Bi lepotxen ipuinada horieta-

ko bat. Lea Artibaiko ipuinak li-

buruan bildu du Jabier Kaltza-

kortak, beste hainbat istoriorekin

batera. Rufo Atxurrarengandik

jaso zuen, 1998an, eta Kantauri

itsasoaren parean girotuta dago.

Lea-Artibaiko eskualdea abe-

ratsa izan da kontakizun, eleza-

har, ipuin eta antzekoetan. Hala

ere, gutxi batzuk baino ez dira bil-

du eta jaso. Horietako bat da Bi le-

potxen ipuina. Konkordun bi gi-

zon eta laminak edo sorginak ditu

protagonista nagusi Lekeition gi-

rotutako kontakizun horrek.

Atxurrak ez du zehazten pertso-

naiak laminak edo sorginak zi-

ren; biak aipatzen ditu.

Udazkenean gertatutako isto-

rio horretan, sorginkeriak ageri

dira. Zapatari konkordun bat du

protagonista. Antzoriz lurmutu-

rraren pean dauden haitzetara

joan zen arrantza egitera. Garai

batean haitzetako arrantzale uga-

ri egoten zela kontatu zuen Atxu-

rrak. Kanabera hartu, eta itsasla-

barrean egoten ziren, zer harra-

patuko zain. Sarri, behar zuten

baino arrain gehiago eramaten

zuten etxera, lehenago ez zelako

izaten gaur egungo kontrolik.

Zapatari konkorduna arran-

tzan zegoela, euria hasi zuen.

Aterpe bila jo zuen gaztainondo-

ak zeuden Eruntzeta eremura.

Gaztainondo oso handiak zeuden

garai hartan, eta horietako ba-

tzuek hutsik izaten zuten enbo-

rren barrena, ustelduta. Hala, ho-

rietako baten barruan sartu zen

zapataria. Iluntzea zen, eta loak

hartu zuen.

Zaratak inguruanGauerdian itzartu zen, bat-bate-

an, zaratak entzun zituelako:

«Astelehena, martitzena, eguaz-

tena, eguena, barixakue...», zio-

ten ahots batzuek. Gaztainondoa-

ren inguruan saltoka eta bueltaka

zebilen norbait sumatu zuen kon-

kordunak. Eta, nahi gabe, «zapa-

tua!» oihukatu zuen berak.

Norbait zelatan zutela jabetuta,

zapatari konkorduna ikusi zuten

han zeuden sorgin edo laminek.

«Konkordun bat da. Atera ezazue

kanpora», esan zuten.

Gizona aterarazi, eta eskua pa-

satu zioten bizkarretik. Konkorra

kendu zioten, eta gaztainondoa-

ren adar batera lotu zuten kendu-

tako atala. Zapataria herrira itzuli

zen. Larunbata zen; hurrengo

eguna, beraz, igandea zen, eta eli-

zara joan zen. Denek begiratzen

zioten harrituta, artez, konkorrik

gabe zebilela ikusita.

Herritarrak, harritutaBatzuek eta besteek galdetu egin

zioten zer gertatu zitzaion, nola-

tan desagertu zitzaion konkorra.

Berak gertatutako guztia kontatu

zuen, xehetasun guztiekin. Ingu-

ruan adi-adi zegoen beste kon-

kordun batek entzun zituen kon-

takizun haiek. Zapatariari gertatu

zitzaiona ikusita, hurrengo egu-

nean kanabera hartu eta Antzoriz

azpiko haitzetara joan zen hura

ere, arrantza egitera. Hark ere

konkorra ken ziezaioten nahi

zuen.

Egun hartan ez zuen euririk

egin, baina zapatariak kontatu

zuen guztia egin behar

zuela pentsatu zuen. Lo-

gurarik ez zuen, baina,

aurrekoak egin zuen be-

zala, Eruntzetako gaz-

tainondora jo zuen hark

ere, atseden hartzeko

asmoz.

Zapatariari gertatuta-

koa berari gertatzeko

ordua noiz iritsiko zain,

urduri jarria zen. Bat-

batean, zaratak entzun

zituen. Sorginak edo la-

minak azaldu ziren, sal-

toka, arbolaren inguruan biraka.

«Astelehena, martitzena...» se-

gidari zapatariak egin zuen bezala

erantzun zion hark ere: «Zapa-

tua!», bota zuen. Sorginek edo la-

minek eskua bizkarretik pasatu

zioten, eta konkorra nabaritu zu-

ten. «Ostera ere? Orain ere? Due-

la egun gutxi egon da-eta kon-

korduna hemen!», esan zuen ba-

tek. «Konkorduna da! Aurreko

egunekoa!», beste batek. «Ez da

egia izango!», hirugarrenak.

Kanpora atera zuten orduan.

Zapatariari kendu zioten konko-

rra hartu zuten eskegita utzi zu-

ten adarretik, eta bular aldean ja-

rri zioten. Era horretan bidali zu-

ten herrira: konkor bat aurrean

eta bestea atzean zuela. Hala kon-

tatzen omen zuten Rufo Atxurra-

ren arbasoek. Eta hala egin zuen

berak ere. Orain, idatzita geratu

da istorioa, galduak diren beste

asko ez bezala. Norberak den be-

zala eta daukanarekin bizitzen

ikasi beharko lukeen irakaspena

zabaltzea nahi zuen ipuinak?

Auskalo! Bakoitzak egin dezala

bere irakurketa.

Lekeition girotuta dago Rufo Atxurrak bikonkorduni buruz kontatutako istorioa.Laminek edo sorginek konkorra kenduzioten haietako bati; besteak ere gauzabera lortu nahi zuen, baina ezustekoahartu zuen.

Bat nahi ez,eta bi irabazi

IBONELORRI.EUS

BIZKAIKO HITZAOSTIRALA, 2019ko urtarrilaren 25a

Zuzendaria: Aitziber Laskibar Lizarribar. Argitaratzailea: Bizkaiko Hedabideak SM.Lege gordailua: SS-1515-2010 ISSN: 2173-1721

www.bizkaia.hitza.eus bbizkaia@hitza.eus

sHALA BAZAN EDO EZ BAZAN...

Eskua pasatu ziotenbizkarretik. Konkorra kenduzioten, eta gaztainondoarenadar batera lotu zuten

Denek begiratzen ziotenharrituta, artez, konkorrik gabe zebilela ikusita

Zapatariari gertatutakoa berari noiz gertatuko zain, urduri jarria zen. Bat-batean,zaratak entzun zituen