A MONARQUA HISPNICA: A POCA DOS REIS CATLICOS E DOS AUSTRIAS

3 ESO

1

A MONARQUA AUTORITARIA:OS REIS CATLICOS

1.1. A UNIN DINSTICA

En 1469 unronse en matrimonio o prncipe Fernando, fillo de Xon II, rei da Coroa de Aragn, e a princesa Isabel, irm de Enrique IV, rei de Castela.

En 1479 Fernando converteuse en rei da Coroa de Aragn. Ese mesmo ano, Isabel impxose como raa de Castela, tras unha guerra civil pola sucesin ao trono (1475-1479) que a enfrontou sa sobria Xoana, chamada a Beltranexa.

A unin de Isabel e Fernando non implicou a creacin dun nico reino, senn que foi s unha unin dinstica (dinasta Trastmara): cada reino (Castela e Aragn) mantivo as sas fronteiras, monarca, moeda, leis, costumes, institucins e idioma.

Os Reis Catlicos impuxeron formas de goberno e de actuacins conxuntas (poltica exterior e conquistas militares), polo que comezaron a ser coecidos internacionalmente como reis de Espaa.

A Pennsula no sculo XV

1.2. A INTEGRACIN TERRITORIAL

Durante o seu reinado (1479-1516), os Reis Catlicos pretenderon unir todos os territorios peninsulares baixo a sa autoridade, mediante a seguinte poltica de expansin territorial:

Conquistaron o reino de Granada(1492), rematando as a Reconquista. Boabdil, o derradeiro monarca nazar, rendeuse.

Desenvolveron unha poltica de enlaces matrimoniais con Portugal. Das das sas fillas, Isabel e Mara, casaron cos monarcas portugueses. Estes enlaces deron froito anos mis tarde, cando Filipe II (neto dos RR.CC) herdou o reino de Portugal e o incorporou Coroa.

En 1512, o Reino de Navarra quedou incorporada a Castela, pero conservando as sas leis (fueros) e institucins.

1.3. A POLTICA EXTERIOR

Os Reis Catlicos e orientaron a sa poltica internacional nas seguintes direccins: Cara ao Mediterrneo:A Coroa de Aragn recuperou os condados do Roselln e da Cerdaa (1493).

En 1504, e tras varias guerras con Francia, un exrcito dirixido por Gonzalo Fernndez de Crdoba (o Gran Capitn) conquistou o reino de Npoles.

Conquista dos portos de Melilla (1497), Orn e Buxa (1509).

Cara ao Atlntico:Apoiaron o proxecto de Cristovo Coln, que permitiu a chegada en 1492 a Amrica.

Castela iniciou a sa expansin cara ao Atlntico, que concluu en 1496 co remate da conquista das illas Canarias.

En Europa pretenderon illar a Francia, a travs de alianzas matrimoniais.

UNINS, ANEXINS E CONQUISTAS DOS REIS CATLICOS

UNINS, ANEXINS E CONQUISTAS DOS REIS CATLICOS

1.4. MONARQUA AUTORITARIA

Os Reis Catlicos propuxronse impoer a autoridade do rei en todos os territorios e sobre todos os grupos sociais (monarqua autoritaria).

En cada un dos reinos nomeouse un vicerrei, como delegado do rei.

Na Coroa de Castela Isabel recortou o poder da nobreza e mais da Igrexa e introduciu unha serie de reformas para reforzar a autoridade real que deron comezo ao ESTADO MODERNO:

Creacin da Santa Irmandade (1476), un corpo armado encargado de perseguir malfeitores e criminais, e dun exrcito profesional, formado por mercenarios.

Instauracin de Consellos, formados por xuristas escollidos e pagados polo rei, para asesoralo. (Ex. Consello Real).

Creacin da Real Audiencia para controlar a xustiza.

Reforzamento do sistema de recadacin de impostos mediante a Contadora Real de Facenda.

Nomeamento de corrixidores, funcionarios reais que presidan os concellos (concejos) e exercan funcins de goberno.

Na Coroa de Aragn, mantivronse as institucins medievais (Cortes, Generalitat,...). Para gobernar, Fernando continou co pactismo (pactar leis e impostos cos grupos privilexiados representados nas Cortes de cada reino).

INSTITUCINS DE GOBERNO

1.5. A DEFENSA DO CATOLICISMO

Os Reis Catlicos destacaron pola defensa da relixin catlica:En 1478, estableceron o Tribunal da Inquisicin encargado de perseguir aos herexes.

No 1492 ordenaron a expulsin dos xudeos que non se bauizasen. Os que se converteron ao cristianismo foron chamados conversos. Os seus descendentes son os actuais sefarditas (Sefarad=Espaa)

O Papa Alejandro VI concedeulles o ttulo de Reis Catlicos en 1496 pola defensa que fixeron da relixin catlica.

Torquemada, inquisidor general

2

O IMPERIO DOS AUSTRIA

AUSTRIAS MAIORES

AUSTRIAS MENORES

CRONOLOXA DOS AUSTRIAS E FEITOS IMPORTANTES

2.1. O IMPERIO UNIVERSAL: CARLOS I (1516-1556)

Carlos I de Espaa e V de Alemaa, o primeiro monarca da dinasta dos Austria, era fillo de Xoana de Castela, herdeira dos Reis Catlicos, e do prncipe alemn Filipe de Habsburgo. Recibiu unha grande herdanza:

Por parte materna: Castela, Navarra, a Coroa de Aragn e as posesins en Amrica e Italia.

Por parte paterna: os Pases Baixos, Luxemburgo e o Franco Condado; e ao morrer o seu av, Austria, o Sur de Alemaa e o ttulo de emperador do Sacro Imperio Romano Xermnico (1519), recoecido como Carlos V de Alemaa.

O seu obxectivo principal foi dirixir o Imperio cristin universal que deba reunir baixo a sa autoridade, a todos os gobernantes para a defensa da cristiandade.

HERDANZA

O IMPERIO EUROPEO DE CARLOS I

2.1. O IMPERIO UNIVERSAL: CARLOS I (1516-1556)

PROBLEMAS INTERNOS

Durante o seu reinado enfrontouse a revoltas sociais en Castela e Aragn: A revolta das Comunidades en Castela (1520-1521), xuntas municipais que se opoan a sa poltica econmica e a falta de respecto s leis do reino. Rematou coa derrota dos comuneiros en Villalar

Xermanas en Valencia e Mallorca (1521-1523), unha revolta de campesios e artesns contra a opresin seorial.

2.1. O IMPERIO UNIVERSAL: CARLOS I (1516-1556)

PROBLEMAS EXTERNOS

Tamn mantivo conflitos internacionais:Frecuentes guerras con Francia polo dominio de territorios italianos e a supremaca en Europa.

Loita contra o Imperio turco: este pobo de relixin musulm, avanzaba sobre Europa, convertndose nunha gran ameaza para os reinos cristins.

A rebelin protestante no Imperio alemn: moitos prncipes alemns apoiaban a doutrina luterana e opoanse autoridade poltica do emperador. Isto ocasionou as guerras de relixin. Coa Paz de Augsburgo (1555), Carlos V recoeceu a relixin luterana e concedeu a liberdade relixionsa nos Estados alemns.

No 1556 abdicou e dividiu as sas posesins entre o seu irmn Fernando e o seu fillo Felipe. Morreu no mosteiro de Yuste (1558).

Carlos I na batalla de Mhlberg (1547)

2.2. O IMPERIO HISPNICO: FELIPE II (1556-1598)

Felipe II herdou do seu pai todos os territorios, ags as posesins austracas e o ttulo de emperador. Por iso, gobernou en funcin dos intereses hispnicos.

O rei converteu Madrid en capital (1561) e gobernou persoalmente axudado por funcionarios (burocracia): aumentou o seu poder, acentuou a centralizacin, ampliou o sistema de Consellos e reforzou a figura do corrixidor. Durante o seu reinado, os dominios americanos alcanzaron a sa mxima expansin.

COMPARACIN ENTRE OS DOMINIOS EUROPEOS DE CARLOS I E DE FELIPE II

2.2. O IMPERIO HISPNICO: FELIPE II (1556-1598)

NOS DOMINIOS DE FELIPE II NON SE POA O SOL

2.2. O IMPERIO HISPNICO: FELIPE II (1556-1598)

Filipe II foi un firme defensor da imposicin do catolicismo e da Contrarreforma: impulsou a loita contra o protestantismo, Fomentou a actuacin da Inquisicin perseguindo calquera desviacin da doutrina catlica.

Impuxo a limpeza de sangue que impeda ter cargos a quen tivera antepasados xudeos ou musulmns.

Perseguiu aos xudeus conversos e aos mouriscos (musulmns convertidos ao catolicismo) granadinos o que provocou a sublevacin das Alpujarras (1568-71).

FELIPE II

Para manter a sa hexemona en Europa: Loitou contra Francia (vitoria de San Quintn, 1557),

Freou ao Imperio turco (Formacin da Liga Santa e vitoria de Lepanto, 1571)

Tentou dominar Inglaterra para acabar co cisma anglicano, cortar o apoio ingls aos protestantes dos Pases Baixos e impedir os ataques dos barcos corsarios. A gran armada, enviada para conquistar Inglaterra foi un fracaso: derrota da Armada Invencible (1588).

O maior conflito foi a rebelin protestante en Flandres, que acabou nunha sublevacin (dirixida por Guillermo de Orange) e na divisin en das zonas dos Pases Baixos: o norte protestante e o sur catlico baixo dependencia espaola, a pesares da presenza dos terzos dirixidos polo duque de Alba (lenda negra).

O seu maior xito foi a anexin de Portugal (1581), grazas aos enlaces matrimoniais entre ambas as das familias reais.

2.2. O IMPERIO HISPNICO: FELIPE II (1556-1598)

BATALLA DE LEPANTO (1571)

DERROTA ARMADA INVENCIBLE (1588)

REBELIN DOS PASES BAIXOS

TERZOS

2.3. ECONOMA E SOCIEDADE HISPNICA NO SCULO XVI

No sculo XVI produciuse unha gran demanda de produtos agrcolas para Amrica, que non poda ser cuberta coa producin hispnica.

A escaseza de produtos e a gran chegada de ouro e prata das minas americanas provocaron a suba dos prezos (revolucin dos prezos) o que provocou o empobrecemento das clases populares.

Para poder acometer as guerras e proxectos imperiais de impoer o catolicismo no mundo, Carlos I precisaba moito ouro. Recurriu en numerosas ocasins aos emprstitos de banqueiros, especialmente os alemns Fugger. Espaa quedou hipotecada durante os 100 anos seguintes e sufriu varias bancarrotas.

A industria txtil debilitouse pola competencia estranxeira, especialmente a de Flandres.

O comercio, especialmente polo Atlntico experimentou un gran desenvolvemento. O porto de Sevilla tia o monopolio do comercio con Amrica.

No sculo XVI houbo un crecemento demogrfico, sobre todo en Castela.

A sociedade do sculo XVI segua sendo estamental, dominada pola nobreza (Grandes de Espaa, cabaleiros e fidalgos) e polo clero, propietarios da maiora das terras e que non pagaban impostos, mentres os non privilexiados, basicamente campesios (mis do 80% da poboacin), pagaban moitos impostos e tian numerosas obrigas. Tamn existan grupos diferenciados, como os mouriscos e os xudeus conversos, aos que se marxinaba e persegua.

SOCIEDADE

ECONOMA

PORTO DE SEVILLA

CENSO DE1591

Comarcas de A Fonsagrada Os Ancares

2.4. A MONARQUA HISPNICA NO SCULO XVII: O DECLIVE DO IMPERIO

FELIPE III

A partir de Felipe III, os reis delegaron o goberno en validos, persoas que gozaban de plena confianza do rei e gobernaban no seu nome.

O reinado de Felipe III (1598-1621) e o seu valido, o duque de Lerma, foi bastante pacfico (tregua dos Doce Anos coas Provincias Unidas). O feito mis destacado foi a expulsin dos mouriscos (1609).

DUQUE DE LERMA

EXPULSIN DOS MOURISCOS

FELIPE IV: PROBLEMAS EXTERNOS

Baixo Felipe IV (1621-1665) e o seu valido, o conde-duque de Olivares, Espaa participou na Guerra dos Trinta Anos (1618-1648), que comezou sendo un conflito relixioso e remantou sendo unha loita pola hexemona europea debido ao interese de moitos Estados en rematar co poder dos Habsburgo:Iniciouse en 1618 coa rebelin dos protestantes checos contra o futuro emperador alemn Fernando II (catlico), que pediu axuda ao seu parente espaol, Felipe III e aos prncipes catlicos alemns. Venceron as tropas imperiais. Os protestantes alemns, preocupados polo poder do emperador solicitaron axuda a outros estados protestantes europeos, formndose dous bandos:O bando dos catlicos estaba formado polos Habsburgo de Viena e Madrid, o Papa e prncipes alemns catlicos.

Os protestantes: prncipes alemns protestantes apoiados por Dinamarca, Inglaterra, Holanda e Suecia.

Francia, anda que era un pas catlico, aliouse cos protestantes e entrou no conflito en 1635 porque desexaba converterse nunha nacin con poder en Europa.

A guerra rematou coa Paz de Westfalia (1648) que para Espaa significou a fin da sa hexemona en Europa.

Consecuencias: Espaa tivo que recoecer a independencia das Provincias Unidas dos Pases Baixos (Holanda); a Confederacin Helvtica (Suza) e Austria sepranse do Imperio, recocese o principio de tolerancia relixiosa en Europa, o Imperio alemn fragmntase .

Felipe IV continou loitando contra Francia pola hexemona europea, asinndose a Paz dos Pirineos (1659) que significou a entrega aos franceses dalgns territorios en Flandres, do Roselln e parte da Cerdaa.

2.4. A MONARQUA HISPNICA NO SCULO XVII: O DECLIVE DO IMPERIO

FELIPE IV

CONDE-DUQUE DE OLIVARES

PAZ DE WESFALIA E DOS PIRINEOS

VELZQUEZ: A RENDICIN DE BREDA

2.4. A MONARQUA HISPNICA NO SCULO XVII: O DECLIVE DO IMPERIO

FELIPE IV: PROBLEMAS INTERNOS

Por iniciativa do seu valido Olivares, Felipe IV intentou eliminar os privilexios forais dos distinto reinos que formaban a Monarqua. Este proxecto foi coecido como Unin de Armas (1624) e pretenda establecer en todos os territorios peninsulares as leis de Castela e crear un exrcito permanente no que participasen todos os reinos. Foi rexeitado nos territorios que gozaban de privilexios forais e non se levou a cabo.

A participacin de Espaa na Guerra dos Trinta Anos, incrimentou a necesidade de homes e dieiro e desembocou na crise de 1640, con levantamentos en Catalua (apoiada por Francia) e en Portugal, que se independizou (1668).

2.4. A MONARQUA HISPNICA NO SCULO XVII: O DECLIVE DO IMPERIO

CARLOS IIO ltimo Austria, Carlos II (1665-1700) representou o final da dinasta dos Habsburgo espaois, pola sa incapacidade, pola corrupcin e pola grave crise econmica e poltica. A sa morte sen descendencia produciu un conflito sucesorio, a guerra de sucesin, entre os candidatos Coroa espaola: Carlos de Austria (apoiado por Austria, Inglaterra e Holanda) e Felipe de Borbn (apoiado por Francia) e designado como herdeiro por Carlos II, que finalmente foi o que venceu.

2.5. CRISE ECONMICA E SOCIAL DO SCULO XVII

No sculo XVII sufriuse unha grave crise demogrfica debido s migracins cara a Amrica, s guerras, expulsin dos mouriscos e s pestes e epidemias.

Tamn se viviu unha profunda crise econmica: A marcha dos mouriscos e a suba de impostos empeoraron a agricultura e a gandara. Moitos campesios marcharon s cidades e malviviron como pcaros ou mendigos.

A competencia estranxeira, os impostos sobre os intercambios e a reducin da demanda americana afundiron anda mis a industria e o comercio.

As finanzas pblicas tamn empeoraron a causa do aumento dos gastos da Coroa, das guerras e do esgotamento das minas de ouro de prata. O Estado tivo que declararse en bancarrota.

As riquezas de Amrica empregronse para sufragar as guerras de relixin e enriquecer nobreza e non estimularon a producin. Consolidouse un modelo social rendista no que se aspiraba a vivir de rendas ou a enriquecerse no novo continente, desprecibase o traballo manual. En cambio, campesios, artesns e comerciantes empobrecronse.

Na Coroa de Aragn, marxinada da aventura americana, a crise foi menos intensa e creronse compaas comerciais e manufacturas.

PODEROSO CABALLERO ES DON DINERO

Madre, yo al oro me humillo, l es mi amante y mi amado, Pues de puro enamorado De continuo anda amarillo. Que pues dobln o sencillo Hace todo cuanto quiero, Poderoso caballero Es don Dinero.

Nace en las Indias honrado, Donde el mundo le acompaa; Viene a morir en Espaa, Y es en Gnova enterrado. Y pues quien le trae al lado Es hermoso, aunque sea fiero, Poderoso caballero Es don Dinero.

Francisco de Quevedo

O reino de Galicia integrouse no novo Estado creado polos Reis Catlicos e os seus sucesores da casa de Austria. Xeralizouse o uso do casteln e o idioma galego quedou relegado ao mbito familiar. Creronse novas institucins, que permitiron levar a autoridade dos Reis a todo o pas:

A principal institucin foi a Real Audiencia do Reino de Galicia cuxas funcins eran: administrar xustiza, controlar a orde pblica e solucionar preitos de rendas ou foros de terras.

Mis tarde creouse o cargo de gobernador ou Capitn Xeneral, que presida a Audiencia e que posteriormente tivo un carcter exclusivamente militar, e o corrixidor, mxima autoridade das vilas e cidades.

No ano 1528 creouse unha institucin especificamente galega, con poucas funcins e formada por representantes das sete provincias de Galicia: a Xunta do Reino de Galicia

A nobreza galega foi sometida autoridade dos Reis Catlicos: doma y castra de Galicia.

3.1. A ACTUACIN DOS REIS CATLICOS EN GALICIA

3. GALICIA NOS SCULOS XVI E XVII

MAPA DE GALICIA NA IDADE MODERNA

Ao iniciarse a Idade Moderna, a maiora da poboacin galega viva no campo, en pequenas parroquias con poucos habitantes.

A finais do sculo XVI reduciuse o nmero de habitantes en Galicia a consecuencia das fames, as epidemias e a participacin nos conflitos europeos.

A sociedade galega presentaba grandes diferenzas:

O clero era moi poderoso e dispua de extensas propiedades de terras que lle proporcionaban rendas. Tamn perciba o dcimo (diezmo)

A alta nobreza pasou a residir na Corte (Madrid). Esta ausencia permitiu o auxe da fidalgua ou baixa nobreza, encargada de cobrar os foros que gravaban as terras que traballaba o campesiado con este sistema de contrato agrario. Os fidalgos lograban dos grandes propietarios (Alta nobreza, Igrexa) a concesin de parcelas de terreo en foro, que, sa vez, subaforaban a campesios, quedndose cunha parte das rendas. Os pazos simbolizaban o seu poder.

Os campesios representaban o 80% da poboacin e pagaban diversos impostos e rendas.

A gran maiora das familias galegas vivan da agricultura, da venda de vio, de centeo ou de produtos de gando vacn.

O millo, procedente de Amrica, introduciuse a comezos do sculo XVII e en pouco tempo converteuse nun cultivo bsico do campo galego; a pataca tardou un sculo mis en afianzar o seu desenvolvemento. Os novos cultivos favoreceron o crecemento da poboacin.

3. GALICIA NOS SCULOS XVI E XVII

3.2. A GALICIA DOS FIDALGOS E FOREIROS

FIN