ORAIN ETA HEMEN 157

aldeko muga kontuagatik. Aita Sainduaren bitartekotzari eskergelditu ziren. Oraingoz. Zeren eta gerra zantzuak entzuten baitdira oraindik.

Uruguay, Inglaterrak, bere interes ekonomikoak zaintzeko,Plata ibaiaren ondoan Argentina eta Brasilen artean artifizialkiasmatutako nazio ziria besterik ez da.

Paraguay-k, Chaco-ko gudatea irabaziz, Boliviari zerbait kendubazion ere, Brasil-Argentina-Uruguayren kontrako gerra gogorreanekialdeko lurralderik aberatsenak galdu zituen. Gainera gizonezkobelaunaldi osoa hondatu zitzaion herri bulartsu honi.

Brasil da, Txilerekin batera beti gizenduz joan den naziobakarra. Oraindik ere Amazonia aldean hazten ari da. Ongimarkatu gabeko mugak poliki poliki aurrera eramanez. Kolo-nizazio ekintza bortitzari esker, aldamenekoei lapurtzen ari zaie.Venezuelaci, Orinoko aldean, zenbait ibairen ibilguak aldatu omendizkio. Eta mugak errespetatuz auzoa irentsiz joateko modurikez da falta. Paranaren Paraguay aldeko ibaiertzean, mundukopresarik handiena, Ytaipu, egiten ari diren inguruan, dena bra-sildarren eskutan omen dago. Ia berrogeitamar kilometrotakozirrindan brasildarrak dira nagusi: hatenak dira, jabegoa, hiz-kuntza, eskolak eta dirua ere.

Hau da, ba, egoera. Mundua eta mundukoak aspalditik etaegoki banatu zituela patuak, kasualitateak edo demiurgo txiki-renbatek, Jainko berberak ezpada, zentzuzko gizon zibilizatu etapragmatikoak uste izan arren. Estatuen muga kontua ez da atze-ratutzat dauzkagun kontinenteen arazoa bakarrik. XIX. eta XX.mendetako Europaren mapak ikustea eta alderatzea da nahiko.Ze aldaketak gertatu diren ikusteko izenak aipatzea da aski:Italia-Austria, Austria-Jugoslavia, Alemania-Frantzia, Alemania-Po-lonia, Txekoslovakia-Austria-Alemania, Polonia-Errusia, Lituania--Estonia-Letonia-Errusia, Finlandia-Errusia, Suedia-Norvegia, Ju-goslavia-Albania-Grezia, Errumania-Errusia, etab. Iraganak etorki-zuna erakusten badu, ez dago igarle prestua izan beharrik, mugaibiltari hauek halako batetan berriro mugituko zaizkigula an-tzemateko. • Manolo Pagola.

«Oh Euzkadi» berriro notizia da

Atera den bakoitzean izan da notizia. Eta hori, aldizkaribatetaz esan daitekeen positiboena da seguru asko. Zenbait alder-ditatik haserretu, mindu eta lotsarazi ere egin izan gaitu. Poztuedo farre eragin, ez gutxiago. Baina «Oh Euskadi»k batez erelortzen zuena, beti kuriositatez beterik hartzen genuela, izan da.

Berriz ere notizia da, artikuluak beren firmaz agertzen hasi

158 OBAIN ETA HEMEN

bait da, esate baterako. Eta, haizeak nondik jotzen duen antze-mateko, sintoma txikietatik interpretazio haundiak atera beharizaten diren euskal literaturako ozeanotxo honetan, edozeinekigarriko dio, planteamendu iraultza ttipi bat hasi dela nonbait«Oh Euzkadi»ko urpe sakonetan. Honelako urrats batetan in-plizitoki espresatzen dena, rumbo aldaketa inportantea bada, ezdago dudarik, are inportanteagoa izango dela getora urrats honekberak polliki-polliki barnetik eragingo duena. Firmaz atgitara-tzeak aldizkaria aldatu egingo du.

Firma gabe argitaratzeak bete du bere eginkizuna. Baita beregaraia ere. Hurrengo beste aldi bat hastea tokatzen da. Periodoberri baten hasieran aurkitzen dela «Oh Euzkadi» uste dugu.

Oso problematiko izaten hasia zegoen ez firmatze hori. Dudagabe aldi batetako eginkizuna ongienik horrelaxe betetzen zuen.Baina jokabide horrek bere epeak bete zituela, beti horrelajarraitzerik ez zegoela, hasiak ginen pentsatzen. Eta beldur ginen,kanbio bat garaiz asmatzen ez bazuen, laster degeneratu egingozela. Beraz, pozarren agurtzen ditugu aldaketak.

Izenordekoez baliatzeko ohitura zaharra da euskal literaturan.Eta badakigu, askotan lotsagatik izan bada, beste askotanirrespontsabilitatea besterik ez dela izan. Izenordekorik ere gabeargitaratzea, ordea, erantzunbehar kolektibo baten mantupe segu-ruan, oraingoa da. «Oh Euzkadi»koa, hain zuzen, aldizkaripolitiko klandestino horien antzera. Baina aldizkari iraultzaileklandestinoen modeloak ez bait du guztiz balio kultur edo lite-ratur aldizkati batetarako, «Oh Euzkadi>k bere modu orijinalaasmatu zuen. Alegia, artikuluak egoten ziren hain zuzen firmagabe: zeren eta aldizkaria bere osoan ederki firmatuta etortzenbait zen. Dozena bat izen bai, kolektibo bat. Anonimatoak, or-duan, artikuluarentzat bakarrik balio zuen, ez aldizkariarentzat.Formula bat asmatu zen, horrela, itxuraz aldizkariarentzat aban-taila guztiekin eta desabantailarik gabe idazleentzat.

Baina, hori bait da komeria, luzarora behintzat formulahorrek ez du ongiegi funtzionatzen:

— Desabantaila guztiak irakurlearentzat ditu.— Agian aldizkariarentzat berarentzat ere bai, luzarora, ghet-

to edo koadrilla aldizkari bihurtzen bait zen.— Eta idazleentzat berentzat: egiazko anonimatoan betiko

geratzen direnak, sistema horretan, izen bertiak eta ezezagunenak bait dira, ezagunek eta «konsakratuek», ordea, kolperikeman gabe ere, presentzia bat aseguraturik daukatela, kolektiboakfuntzionatzen duen artean. Lasai-lasai beren negozioetara dedikalitezke eta besteen lanaz aprobetxatu. Bestalde, aldizkari batetanartikulu onak eta mediokreak eta txarrak agertzen dira, eta ira-kurlearen joera espontanioa, txarrak eta mediokreak ezezaguneieta gaxteei eta hoberenak Autore prestijiatuei atribuitzea zen.

OHAIN ETA HEMEN 159

Jusdzi bide oker samarra, baina sisteman bertan bere logikaduena.

— Eta kolektiboarentzat berarentzat azken finean: «Sarasolabat egiaz respontsabilizatzen ote da honelako erdipurdikeriez?»,galdetzen du irakurleak. «Nolatan respontsabiliza daiteke AnduLertxundi horrelako astakeriez eta lotsagabekeriez?». Baina bai,respontsabilizatzen da. Respontsabilizatzea tokatzen zaio behin-tzat. Apropos honelakoxe sistema muntatzen eta desarroilatzenduenak, ezin har ditzake beretzat alderdi onak bakarrik etadudagarrienak besteen gain deskargatu.

Bai, ez firmatzeko sistema hori oso problematiko bihurtuazegoen eta odol gaiztorik franko sortu duela, ez daukat esanbeharrik, «Oh Euzkadi» jende batzuen anonimato komodo bate-tatik bere geziak disparatzeko parapeto bat besterik ez zela,uste zuen zenbaiti, respontsabilitate garbiagoak eskatzen dituenaskori ere.

Dena dela, firmen arazoa, «Oh Euzkadi»ren planteamenduan,puntu txiki bat besterik ez zen. Eta kanbioak, bestelakoak etagehiago ere, nabaritzen ziren azken aldian «Oh Euzkadi»n,planteamendu berri bila. Denborak ere aldatu egiten dira.

Hasiera batetan «Oh Euzkadi» gazte talde baten aldizkariaizan da. Baina literatur talde gazteak ari dira gehiago eresortzen eta «Oh Euzkadi»k, beste planteamendu irekiago batzue-kin, horiek bereganatzeko posibilitate haundiak lituzkeela, ustedut, mogimendu literario gaztearen organo bilakatuz. Merezikoluke formula bat bilatzeak. Inportantea izan liteke, «Oh Euz-kadi»ren etorkizunerako, baina gazteria literaturzalearen etorkizu-nerako batez ere. • Joxe Azurmendi.

Russell Tribunalaren ihardunaldiak

Joan den udazkenean (azaroaren 24-30etan), laugarren aldizbildu zen Russell Tribunala, oraingoan Rotterdam-en. Auzigaiazera zen: munduko hainbat tokitan indioekin gertatzen ariomen den genozidioaz epaia ematea.

Orain arteko bileretan Tribunal honek aztertu izan dituengaiak ere gogora ditzadan: Iparramerikarren Vietnam-go jokabi-dea (Estokolmo, 1967), giza eskubideak Latinamerikan (Erroma--Brusela, 1973) eta Alemaniako Errepublika Federalean (Frank-futt, 1978).

Aurten, gai orokorraren barnean, kasu jakin batzuk aukeratudira epaigaitzat, batez ere Ameriketatik hartuak: Kolombia, Peru,Brasil, Estatu Batuak, Guatemala, Kanada, Zeelanda Berria...Estatuok ziren ustezko errudun bezala deitutakoak, indioek berek