ISSN: 1138-9664SrL2001,4 33-43

O GALEGO DOS EMIGRANTES EN PARÍS

JUAN JOSÉCARRACEDO DOVAL

45 meusavós,quesempresentironengil/ego

rJ~RODUCC1ÓNí

en mohoses traballesde lingtiística adica-

Sducidodesás relaciónsentreas linguasencontacto.Un descontactosmáisnaruraisé aquelpro-por un movementodexentesque,óchegarenó seo dunha cemunidadeallea, aropanque e código de comunicacióné tamén alleo, dexeito que as necesidadescomunicativasos obrigana adquiriren eselementosfundamentaisde códigocomúnda novacemunidade2.É certo que o des-prazamentodepoboaciónnon é o únicomotivo decontactolingúistico3, pero as característicasdesescontactossennormalmentediferentesdas do quechameicontactonaturale, ademais,lien é e casoque imos tratar neste artigo, poíe que podemosdeixalos a un lado agora.Aigúns des estudiosdoprimeiro tipo de contactostratande establece-lasceridiciórisnasqueseproducee procesodeapren-dizaxe ría segundalinguapor partedesfalantesquesofrenas necesidadescomunicativas.E o contextomáisdeadoparafacer estetipo de estudiosson, amiúdo, os centroseducativosós que se dirixen esque teñenqueaprende-lasegundalingua4.

Senintenciónéeesquecera ninguén,quero agradecera

ródolos que en Paris me axudarondaigón xcii» a recoiie-lainformación que aquí aparece:Vicente Alvarez, Ramiro eTino Anta, Benjamín Carcia, Severino Machis, M’ Xos¿Pérez,Xaime Varelae RichardVicitez.

2 Estafoi a situación característicados inmigranLes euro-peosenNorteamérica,e por iso o estudioamericanodesprés-tamos lingílisticos (Wemnreich, Mackey,...) especializousenestetipo decontactos.Neste traballoseránmáis útiles esresmétodosamericanosque os cuiruralistaseuropeos(de Dore>’,por exemplo)(cf. GómezCapuz, 1988:150sal.

3 As inipesiciónspolíticas durihaslinguas sobremitrasenterritorios que cambiandedono foron un beexeruplodorescontactes“artificizis’ ó longo dahistoriadahumar,idade.

Dou aquícomo exeniploalgúnsdos traballesque apare-cen na bibliografía, e que tratande contactodo casreláne o

Pero esteartigo quere ser unha invitación paraachegarsea unha realidadedistinta. A xentequepresentaos trazoslinguisticosquedescribireines-tas páxinasnon asistirena clasesde francésó che-garena Francia.A maioríadestesfalantestampeu-ce alcanzaranen Galicia a que os pedagogosdescriben como «alfabetización funcional». Ascaracterísticassecioeconómicasnas que vívíronnas aldeasgalegasforon a principal ferza que osempuxeua emigrar, pero tamén, como iremosvendo no artigo, son a explicación máis evidentedesfenómenoslinguisticesquepresentamosaquí.

Este traballo, que non é unha descriciónexhaustiva,naceda sorpresadun linguisracastelánfalanre(quecoñecee galegematernoda súafami-lia) ó esceita-leseciolectodesveciñesdaaldeaqueen vez de iren a Madrid feron a Paris.O ebxecri-ve noné ourro quedara coñece-laevoluciónsufri-da peíalingua galeganunhacemunidademoi bendelimitadae a influencia que o galego maternotivo sobree francésdeprendidoen París.

A primeira partedo artigo contén unha brevedescriciónda comunidadeque servede mostraóestudio. A continuaciónexporei as característicasdo materiallingílístice a partirdosexemplesrece-llidos gracias á colaboracióndes propios galegesemigradose sobretododesseusfilíes, máis cons-cientesca elesdeserres—na rerminelexíacientífi-ca, «interferenciaslingáisticas»--que os seuspaiscometenó &laren o francése o galege.E na ter-

francésou o alemán,siruaciónspróximasás que eupresentono artigo: Benjamín García Hernández(1985) esrudia asinterferenciasquepresentanencasreláne en francésos filíesde españoisemigradosa Francia,baseándoseen mesErasdetextosescritospor eles;Karin Vilar (1995) fai un estudiosimi-lar en Alemania; Clive Perdue (1995) analizao procesodeadquisicióndo francéspor parted

0s hispanofalantes(entreourros) adultosinmigrantesenFranciac queacudirena clasedefrancés.

JUAIV/O.SÉGARRACEDODOVAL OCAL/EGO DOSEM!GRAMESENPARÍS

ceirapartede artigo darei unharelación dasposi-blescausasdestasinterferencias,partindodo ceñe-cementodas condiciónsseciolingúisticasda pobo-ación estudiada. Por último, veremos quéeenclusiónspodemosextraerdas reflexións ante-riores.

Antesde empeza-lodesenvolvemenredo arti-go, cémpre referirseás fontes dos datosempre-gados.O material linguisrico analizadofoi rece-llido ó tongo de tres mesesde convivencia convarías familias de galego falantes en Paris. Afonte principal do estudie¿, pele tanto, a con-versa diaria e espontánea—e que nos permitedescartarcalqueratipo de intencionalidadenainformación dada polos falanres estudiadoseasegura-la naruralidade e a implantación dasinterferenciasna súa fala cetiá—, e a lecturadespeucostextosescritos por elesós quetiven acce-so>. Por falta de medios técnicosnon tiven oca-sión de rexistra-laVOZ orixinal des falantesestu-diados e somete-los dates a unha análisedetalladaposterior.Por ise as transcriciónsfoné-ticas serán sempreaproximadase derivadasdecontrastepersoalentreas diferentesrealizaciónsqueescoirei dasmesmaspalabrasduranteamiñaestancia en París. Unha enquisa feira a tresmatrimonios6de galegesde diferentesaldeasdescencellosourensánsdeVianade Bolo e da Veigado Bolo axudeumea confirma-lasactitudeslin-gúisricasda comunidadeestudiadae a enrende-las causasde moitasdatasinreferencias.Algúnsdestesdatesaparecenrecellidosagerana páxinaweb do Centred’Érudes Galiciennesde la Ser-bonne,na súasecciónde «Gallicismes>?.

JI. DESCRICIÓN DA COLONIA DEEMIGRANTES ANALIZADA

Nesra primeira parte quere da-les dates dapeboaciónestudiadaque peidan ser relevantespara comprende-tosfenómenoslingúístices queanalizareino seguinteapartado.

Un primeiredato importanteé e demográfico.Segundea informaciónfacilitada peíe«Consula-do Generalde España»,os nacidosen Galicia resi-

Diferentestipos dedocumentosprivados.Agradezo a colaboraciónde Severino, Elsira, Ramiro,

Estrella,Xos¿e Martina.O seoenderezoé: www.chez.com/cega.

dentesenParíssen lO.39&. Frenteós 98.267resi-dentesespañeisrexistradesno consuladoceadatade xulLo de 1999,05 galegosfan aproximadamen-te e 10,6 % des emigrantesespafiois en París.Entreos galegos,o 19,630/o son nacidosna Coru-ña, o 14,72 % son nacidosen Lugo, e 37,73%sonnacidosenOurensee o 27,9% son nacidosenPontevedra.O datedapoboaciónabsolutanon émoí fiablese temesen conrao comentarioxenera-lizado de que a metadedes galegesque traballanen París non estándadosde alta no consulado,oque nos permitiría supoñerunha poboaciónrealde case vinre mil galegos.Pero o máisimportanteé que es datos percentuaisconfirman a primeiraimpresión de que a majeríades galegosde Paríssenourensánsde orixe. Estaconfirmaciónlexitimaen parte a xeneralizacióndas conclusións quepoidapresentarnesreartigo,dadoquea mostradefalanresestudiadafoi todade erixecurensa.

En relaciónceadescriciónsoeioecenómica,deborecalcarqueesreua faJarseamenredesgalegosqueferon obxectede estudionesretraballe. E evidenteque a situación laboral, por exemplo, de tódelosgalegosde París non é a mesma.Peroprecisamenteesgalegoscon empregosqueesixenunhaformacióncultural ou intelectual determinadateñen unhascaracterísticaslingtiisticas que quedan fóra doobxectivedesreartigo. As persoasquepresentanostrazoslingtiistiees descritosaquí —de dademedia-alta (50-70 anos)—procedenmaioritariamenredomedio rural, dealdeasdo surde Galicia uno1 afecta-das peíaemigración.O retraso no que vivían esasaldeasnos anos da posguerraaxuda a entender,comeveremos,moitesdespréstamosléxicos queesemigrantestiveron quetomar do francés.En Gali-cia recibiran unhaeducaciónirregular e incomple-ta, quedependeusempredaeferrade profesoradoeda posibilidadedesrede chegará aldea.O traballena casaeu no campoen meitescasosera preferen-te sobrea escola,e casetodosfalandeinterrupciónsno ano académicosegundoas necesidadesque afamilia tivese delesen cadamomento.Nesrescer-nechesafa.stadosdas cidadesa normativanacionalsobrepolítica lingilística cumpríasemci raramente.As veces os mestreseran os «musestudiados»dasmesmasaldease non deixabande fala-le galegodacasacandeestabanna escola.Por ¡se podernosafir-

«Datosdo 1-12-1999.Agradezoa colaboracióndo perso-al responsabledesdatos esuússicosde “ConsuladoGeneralde Españaen Paris”.

SrL2001 4 3343

34

JUANJOSECARLACEDO DOVAL O GALEGODOSEMIGRANTESEN PARÍS

marquea peboaciónanalizadanesreartigonon tivorelación funcional ce casrelán,aíndaque todos oentendenperfectamentee a maioríasen capacesdefalalo, sobretodo graciasós mediesde comunica-ción queescoiraroncadavez queviñerena Españae ás canlesinternacienaisque todosven agoraenFrancia.Peroa escolaserviullesatodosparadarsedecontadequeo galegoqueelesfalabannoneraa un-gua da lectura ou a lingua des rezos.E non sea-menteconservana concienciade queelesnon faJa-ron nuncabenesalinguacorrectadeslibres,senóna de que nin sequerasabenfaja-lo galege,porquetodos teñenclaro que o galego normativo que osrapacesdeprendenagora haescolanon é tampeucoo queeles faJarontodaa vida. E é nesaconcienciade incorreciónlingtikica na que ternosqueenren-de-la normalidadecea que observaneles es erresquecometenó falareno francés,un xeito de segun-da ou terceira lingua que deprenderonce uso esegundoasnecesidadeslaberaisde cadaun ó chega-ren a Francia.

Moitas das persoasanalizadaslevan máis detrinta anosen Francia,o quequeredicir quepasa-ron máis de mediavida de inmersión lingúisricaen francés.Sen embargoé sorprendentea escasafacilidade de comunicación que alcanzarenalgúnsdelesen francése a permanenteconserva-ción do galegocomo lingua diaria e familiar. Acalidadedo francésde cadaun dependedasnece-sidadesque riveron de relacionarselaberalmenreceapoboaciónfrancesa.E normal que as mulleresque traballarensempreen contactocon franceses—servicio doméstico, bostelería, porrerías,...—reilan un francésmoito usáis fluido e activo cóstomes que trabaliaron con cutresemigrantesenempresasde construcción,por exemplo,nas queo único contactecon francesesera o esporádicotrato ce xefe. En contrada aprendizaxerigeresade francés tamén esríve semprea acrirude desemigrantesrespecteá súapermanenciaen Fran-cia. Osgalegosqueviviron a emigracióncomounmedieparasaltdun ambientehostil ó quenuncatíveren intención de regresar, alcanzaron enpeucorempoun alto nivel de integraciónnavidafrancesae de asimilación do francés,ata e puntede chegarena esquece-logalego.E frecuentequeestesgalegoscasasenraméncon francesese queosfilíes non tivesenrelación ningunhacon Españanín ce españolou en galege.Sen escasos,peroexisten.En cambio senmaioria os queconserva-ren tódolos vínculosposiblescon Españae con

Galicia en particular. Sempretiveron concienciadequeelesestaríanah mentresnon tívesena pesi-bilidade económicadevoltar a Galicia. Ó chega-lademocracia,eses lazos aíndase reforzaron máis,porqueeles sempreparticiparon na vida políticade concellono que nacerone non na da Franciaendevivían. Candees problemaseconómicosxaeran menes,foi a educacióndes filíes, cemezadaen Francia,a que os retivo ah. E agora a maioríaesperae retiro para complera-lavida laboral enFrancia,mentresos filíes que xa acabarenesestu-dios buscan traballo en Galicia ou no resto deEspañacea intención de face-lavida aquí, e quesignificaqueosPifies desemigrantesveñena Espa-ñaantescós seuspais.Todaestaactitudevital des-crita non favoreceua asimilacióndo francés.

III. DESCRICIÓN LINGUÍSTICA9

111.1. BAsE TEÓRICA:

Comoxa teñediro, o ebxectivodestadescricióné sinala-las característicasespecíficasdo galegofaladepolosemigrantesen Paris. Nestesentido,aabundantebibliografía sobreo bilinguismo esta-bleceunhadistinciónentreos fenómenosdebidosa meroserresproducidospola rapidezde cambiode rexistrelingúisrice,e os procesesdeasimilaciónde elementosdunha lingua peíaoutra. Mackeydenominaós primeiros «inrerférence»e ós segun-dos «inrégratien»(Mackey, 1976:308).É intere-sante o desenvolvemenroque presentaesteautordunhametedoloxíaespecíficapara medi-le graode integración dunha interferencia (Mackey,1976:315-37).Deámeslleun eu eutre neme, eimpetranteé que hai fenómenosde contactoquequedanno nivel da fala mentresoutros pasanaformar parre do sistemada lirigua. No casequenos ocupanon podemosdicir que es elementosimportadospasena formarpartedo galego,peroside galego da comunidadeestudiada,que é unauténticosociolecto,na medidaen que as varieda-des non son individuais, senónrecoñeciblespor

As palabrasorixinais dos préstamosaparecenen letraredonda;en letracursiva reproduzoaspalabras adaptadaspeíapoboaciónestudiada—nasan~lisesdesfenómenosespecíficosdou a sua transcrición fonética aproximada,pero 6 chalascensoexemplostransliteroaspalabrasescoiradasparafacilita-la lectura-.

~6rL2001,4~33-43

35

JUANJOSÉGARRACEDODOVAL O GALEGODOSEMIGRANTESEN PA/ES

tódelosmembrosde grupoíO. A integracióndenoveselementospode ser unha substitucióndeelementospreexistentesou cubrir unhadeficien-cia na expresióndunha realidadeconcreta. Sonestasas integraciónsmáis firmes e que máisaro-pamesno materialestudiado.Nesteartigo segui-reí a terminelexíatradicionalde Weinreichquechama «interferencia»a todo tipo de elementoalIce a unha lingua que aparecenela cande éempregadapor un falanrebilingiie’1, dexeiro queo término «interferencias»podeseraplicadoa cal-quera des niveis da análise linguistica, nos queclasifico o materialdesteestudio:léxice-semantí-ce, fonético-fonelóxico,merfolóxico e sintáctico,por orde de importanciano númerode fenóme-nosdocumentados.

O nivel léxico-semántico¿ o principal camiñede importaciónde elementesesrranxeirosna pro-pia lingua. Estaimportaciónde lexemasou de sig-nificados ¿ un procesegradual que nos permiteclasifica-losdatossegundoe grao de adaptación.Na incorporación de lexemaspodemos observardeusestadios:o primeire ¿a simplereproducciónda palabrafrancesa,senoutraadaptacióncá foné-tica. Estes son os que podemoschamarrigorosa-mentepréstamos(Deroy, 1956:224-30).Osegun-do estadio da adaptaciónconsisteen aplicaríle ólexema importadoos elementesmorfolóxicos datingua receptora.Nesrecasodicimosque o présta-mo sufriu unha naturalizacióngradualno galego.Peroas interferenciasno nivel léxico non se pro-ducensoamenrepeíaimportaciónde lexemas.Oscalces,ou creación de neeloxismosa imaxe depalabrasda segundalingua, fansesemprea partirdeelementosléxicospreexistentesnalingua recep-tora. Un último fenómenoé a incorporacióndenovessignificadosapalabrasdapropialingua,sexapor contactode palabraserimohixicaou fonetica-mente próximas («falses amigos») ou sexa porextensiónde tódalasacepciónsdunhapalabradalingua de saldaá palabraque traducesó algunhadesasacepciónsna linguade chegada.

O galegequeestamosa analizara penaspresen-ta interferenciasno nivel fonérico-fonelóxico,por-

<~ Este> elementosdeixandeservariacións libres no con-

texto do grupoanalizado(Vogr, 1954:367).1 “Instancesof deviarion fron, rhe nornis of eirher lan-

guagewhich occurin rbe speechof bilinguals a> a resulr ofrbeir familiarity with mor ti-tan nne language” (Weinreicb,19 54:1).

que a incorporaciónde palabrasse fixo habitual-mente medianteun procesode adaptaciónó sis-temada tingua nai. Por iso no segundoapartadodescribo as correspondenciasentre os fonemasfrancesese es galegosqueos adaptan.

O mesmopodemosdicir daadaptaciónmerfeló-xíca. Tamén nesre segundo grao de adaptaciónobservamosunha tendenciaa que as palabrasfran-cesassexansometidasós procedementosderivativosou gramaticaisdo galegoe non ó contrario.Segun-do estefeito, no rerceiroapartadopresentoa relaciónde morfemasgalegosaplicadosás palabrasfrancesasimportadas e os peucos morfemas francesesqueintroducenpeculiaridadesno galegoestudiado.

Por último, as escasasinterferenciassintácticaspresentan,ó contrario que nos níveis anteriores,unhamarcadainfluenciado francéssobree galego.

111.2. ANALISE LINGIJÍSTICA:

111.2.1. Nivel léxico-semantico

Clasifico o material destenivel con deuscrite-rios diferentes.En primeiro lugar, pele tipo deadaptación,segundoa baseteórica precedente.Epor ourra banda,dentro de cadaun destestipos,fago unha clasificacióntemáticaa partir do examesemánticodesdatos.

—Préstamos:a maioría perrencenó léxico deusodomésticoou corián,no quepodemossinalarun gran grupo de palabrasrelacionadascea ali-mentaciónoualimpeza:x¿gó(<gigor),gató(<gáte-au), suznón(<saumen),xu (<jus),puabre(<poivre),pixá (<pizza),,narxé (<marché),magasán(<maga-sin), vesel(evaisselle),sabón(<savon),xzfmn(.cchif-fon),parfam(=parfum);outregrangrupodepala-bras de use doméstico esul relacionado cemobiliario e con erutesebxecres:canapé(<cana-pé), fotoi (<fauteuil), placar (<placard), cusán(=ceussin),tapí (<rapis), ridó (=rideau),estiló(=style),raión (<rayen), buró (<bureau), tirbuxón(‘zrire-boucbon);eutraspalabrasde use domésti-co: muladí (cunaladie),ni rnbépar terra (cremberpar terre), polusier (cpellution-s-peussi?re),susí(=souci)12,alerílí (.zallergie), cafre (.ccoffre) —prés-tamo anterior que adquire nove significado—,buato-letres(<bo~te aux lerrres), blusón (.cblouson)

E frecuentea expresión ‘1 níeita sos?’, “teño n,oita

505]

~rL2001,4:33-43

36

JUANJOSÉGARRAGEDODOVAL O GALEGODOSEMIGRANTESEN PARÍS

«cazadora».Outres préstamosestán relacionadosceambientelaboraldesfalantesestudiados:turna-vis (‘ctournevis), batimán (.cbátiment),piox (<pie-che). Taménaparecenpalabraspropias da admi-nistracióneu das relacións soctais característicasde mundo urbano: merí (czjnairie), ¡laxar (<do-chard),rendivú/randivú(crendez-veus).É frecuen-re o empregode elementosexpresivosdo franc¿ssen níngunhaadaptación:inaxen (<machin), ahhon.t mais oui.~ nYmportequoi, tetiS (<t¿tu), oh la/a!, dis donc.’. E por último arepeielementesléxi-cesdo francéscon función gramaticalempregadosno galege:uremón (cvraiment)13,mais, ma/gré~a,quandméme.

—Naturalizacións:é o apartadono que temesmáisdatos,porquea maiorfa deselementosimpor-tadossufriron algún tipo de adaptaciónmorfolóxi-ca. A clasificacióntemáticacoincideceadeaparta-do de préstamos: grupo de palabras de usedomésticoou ceilán relativasá alimentaciónou álimpeza:carrotas(<carenes),pitzfuás(<petirs-pois),fromaxe (<fromage), baguete(<baguetre),mutare/a(=moutarde),poma(<pomme),rranxa (<tranche),pube/a (<peubelle), croveta (<crevette), casaro/a(ccasserole);ourro grupo de palabrasrelacionadoceadistribucióndacasa,ce mobiliario e con outrosobxecros: xambra/chambra (<chambre), cuya(<cave), teiecomana’n(<télécommande),mañeítosco-pio (<magnerescope),enrexistrar (<enregistrer),caseta(<casare),xena (<chame),portativolportabie(=pertatif/portable)14,prisa (<prise),xudiera/xudier(<chaudiére)—exemploda gradualidadeda adapta-ción—, xofaxe(cchauffage),gamela (<gamelle),fi-.vider/fiú~ideira (<frigidaire); ourraspalabrascetiás:laxar (cleger),atentivarnente(<attentivement),cas-queta (<casquetre),profitar/aprofitar (-zprofiter),curra (<ceur), entanlariS (<enramer), demenaxar(=déménager),enpana (<en panne),cuafor(=ceif-feur), casar (<casser),aproxar (< approcher),atirar(<artirer), blocar (<bloquer), regardar (cregarder),tampeta (<rempéte).O mundo laboral eu econó-mico pertencenas palabrasseguintes:banca(eban-

O préstamonesrapalabrapodeser unhaprobadoseu

ernpregogramaticalfronreá naturalizaciónda mesmaenaten-Ut,amente.

14 As dúasvariantesdesteúltimo exemploestin a mediecamiñoentrea naturalizacióne O calco porque o galegoe ofrancéscomparteno lexetna,níndaque parecemáis probablequese tratedunhaadaptaciónda palabracomplera.

Só nasfornescscritas.

que), xomaxe(cch<5mage),prisa (<prise), menaxe(<ménage),retreta (<retraite),entreprisa(<entrepri-se), pube/a (<peubelle),exafodaxe(<échafaudage),dimisionar (<démissionner),deboxar(<débaucher),xarxa (<charge),glisar (<glisser) «esvarar»respecteó chan mollado, emboxar(cembaucher)«contra-tar». No grupoda administracióneu das relaciónssocíais temes:greva (cgrtve), posta (<poste). Porúltimo hei de citarexemplosde elementosexpresi-vos que sufriren algr’in tipo de adaptación:conería(<cennerie),etofar/etofado(<étouffer) «asfixiado».

-Calcos: a expresiónnon importa qué (<n’im-portequei) reproducepor traducciónunha expre-sión moi repetidaen francés, e que xa cirei noaparradodepréstamos.Poroutrabanda,aropamoscalcessemánticosno campo domésticoe ceilán:barrete (<baguette),respondor (crépondeur).Aro-pameso calco da estructurade palabrasfrancesasen reservación(créservation)e quitanza(<quittan-ce),formadasa partirde deuselementesexistentesno galego.

—Desprazamentossemánticos: no grupo depalabrasde use domésticoatopamesfacer a vesel(¿airela vaisselle); tamén de use meí frecuenteson os seguinres exemples:pór un problema(<peserun prebléme),pasarábanca (<passer~ labanque),deixar tumbépar terra (<laisser remberpar terre) —perífrasecausarivasobre e verbo dei-xar—, ser contra a/go (<¿trecentre),facer coidado(<faire artenrion), facer un número (<faire unnuméro),planetaMarzo (<Mars), tirar impresións(<tirer) «sacar».Ó grupode palabrasrelacionadascea economía pertenceseguranza (cassurance)—peía interferenciaengádesee sentidode «compa-ñíade seguros»,de «contrato»ó valor de segunda-de en protecciónque ten en galego’6—. Palabrascaracterísticasde modele social: co//er cursos(<prendre)epórno correo (cmertreá la peste).Moiinteresanteresulta a construcción expresiva a-adepende(cija dépend)ceareinterpreraciónde pro-nemefrancéscomeo adverbiogalego. E porúlti-mo hei de mencionarnesteapartadoa extensiónde use do verbo«vír» a valoresgramaricaisó darlugar á perífraseaspectualvir de (<venir de) «aca-bar, rematarde»,por traduccióndo recursoléxicodo francés.

~‘ PrecisarfasemÁis investigaciónparaestarsegurosde quetermescoma este existían xa no léxico desra comunidadeantesdaemigracióne poderdicir queestamosanteun autén-rico desprazamentesemántico.

SrL2001,4:33-43

37

JUANJOSÉGARRAGEDODOVAL O <JALECO DOSEMIGRANTESEN PARIS

Dentrodestemesmonivel léxico podemosincluí-los usosonomásticos,frecuenteámbitodeanálisedecontactoentretinguas,e que naconiunidadeanali-zadase manifesrasobretodonosnemesdasegundazeración.O feito máis habitual ¿ o use de nemesespaneis—non especificamentegaleges— («Severi-no»). Os falantesde francés fan os hipocerísricesfranceses: («Seve» [5Ev]), mentresque os galegosmanteñeno español(«Seve»[sef3e]).A presenciadenemesfranceses(Richard, Michel,...) está en rela-ción cesdiferentesgraosdeintegraciónnasociedadefrancesae deidentificaciónceasúacultura.

111.2.2. Nivel fonétií.~o-fonolóxieo

Comoxa dixen, as interferenciasno nivel fonéti-co e fonelóxico prodúcensecasesemprea favor dogalego.Iste queredicir quena variedadelingilisricaquenosocupanonaropamospréstamosdefonemasdo francés,senóndiferentesprocesosde adaptacióndesresfonemasó sistemagalego. Debe sinalar,senembargo,quenacomunidadeestudiadaderéctasearelaciónproporcionallóxica entreo nivel de apren-dizaxe do francése a reproduccióndes alófonosfrancesesna pronunciados termos importados,dexeito que es individuos que alcanzaronun mellornivel de francésraménpresentanunhamaíorincor-poraciónde elementosfonéticosalIcesó galego.

En xeral, podemosafirmar queo complexosis-temafrancésde dezaseisvocais,quedareducidoássetedo galego.As carrovocais nasaissonreprodu-cidas normalmentepor unha vocal non nasal ema¡sunhaconsoantenasal:

/6/ presentadiferentesadaptacións:[an] [bari-man] (.cbátiment[barimá]), [randil3u] (<rendez-veus [aédevu]), [tranfa] (<tranche[tRÓS]),[teleko-manda] (=téléconimande[telekomád]), [banka](<banque [bék]), [kitanOa] (<quirrance [kit&s]);[am]17 [cambra/jambra] (<chambre [ldbr(e)]),[rampEta] (etempéte [tápEr]); [en] [entreprisa](centreprise jétkepRiz]), <enramar> (cenramerLátame]), [enrefistrar3 (cenregistrerLáRe3istReD,[rendi¡3u] (crendez-veus [aadevu]); [~mV8[Embojar] (cembaucher[ábeje]), Lémpana] (<enpanne [6 pan]); [on] [bremen] (cvraiment[vREm6]).

‘~ Asimilación daconsoanrenasaló modo dearticulacióndaconsoanreseguinre.

~ Cf. nota anterior.

38

¡él podeaparecercomo: lan] [magazan](<maga-sin [mogazé]), [kusan] (<coussin [kusé]); [En][majEn] (<machin[malé]).

¡ ~ / ten ramén dúas posibilidades: [on][saJ3on] (<savon [sav~]), [sumen] (esaumon[somY]), lhfon] (cchiffon [lif~B, [rajen](<rayen [REj~]), [rirbujon] (crire-beuchon[tiRbuj3Ll, Jbluzon] (<bleuson [bluz~]); [um]

[tuntbe](ctomber [t~be])./oé/ sórecellínun exemploceaseguinterealiza-

ción: [aun] [parfam] (cparfum[paRfoé]).As dúasvocais aberrasde francésquedanneu-

tralizadasnunhaúnicavocal aberra: Ial-Ial > [a]:

[tapi] («apis [tapib- [kasar](ccasser[hase]).A vocal anterior semipechada¡el pronúnciase

como semipechadagalega[e] —[debelar] (cdebau-cher [deboje])- ou cernepechada[i] -[dimisjonar](cd¿missionnerldemisjane])-por asimilación.Asemiaberraanterior [E] aparececomo semiaberta[E] ou como semipechada[e]: [kaskEra](<casquet-te [kaskcr]), [retreta] (cretraitelROtrEr])i>. A vocalmediacentral Ial polo seucarácterneutropresen-ta realizaciónsdiferentesdependende,na maioríades cases,do contexto: [e] [buaroistres] (<boiteaux lertres [buar-e-lErRal); [a] [turnaf3isl (<teur-nevís [ruRnovis]); [1] [pitipuas] (cpetits-pois [poripuaB; [a] jkraj3sta] (<crevetrelkkavst]).

Á vocal posteriorsemipechada/0/ conservaamesmapronuncianos elementosincorporadosógalego [o]: [riño] (.crideau [RidoD, [jiyo] (cgigot[3igo]). Peroexisten exemplosde peche en [u], omesmo que pasaba cea semipechadaanterior:[judjEr] (<chaudiére[jodjEa]). A vocal posteriorsemiaberta ¡ nl realizase como semiaberta[a],correspendendoce fonemagalego,on comesems-pechadalo]20: [karotas](ccarottes[kanot]), [loSar](cloger [l33e]).

Unha última adaptaciónvocálicarelevanteató-paseno elementopechadoredondeado¡y’. Perdeo redondeamenroe pronúnciasecomo o pechadoposterior[u]: [reru] («¿tu [rery]). O mesmopro-cese presentao exemplo seguinte ce fonemasemiaberreI~I > [a]: [ferzsj](Jaurcuil lfet~j]).

Ncsie tipo de apreciaciónsé preciso recordarque ascaracterísticasdo csrudionon mc permitendar m~isqueunbaaproximación6> sons escoirados.S por cstesmotivo que eestudio precisaríaunhainvcstigaciónmais rigorosaparavali-dar de6nitivamentea> conclusión>.

2~> Cf. notaanterior.

~rL2001,4: 713-43

JUANJOSÉGARRACEDODOVAL O alLEGODOSEMIGRANTESENPARIS

Outracaracterísticano nivel fónico é a prótasee a epéntesede vecaisparadesfacergruposconso-nánticosalleos ó galego: [estilo] ‘cstylo, [kasarela]ccasserele,[kaneria] econnerie.

Dentro de sistemaconsonánticoo fenómenomáis característicoé a adaptacióndes fonemaspalataisdo francés.Os galegofalantesneutralizanesfonemasfricativos palataisxerdo ¡Sí e sonoro/3/de francésno fonemaxerdede galego iii: [marie](<marché[malde]), [klajar] (.cclochard[kloJaR]),[fudjer] (cehaudiére [fodjsR]), [fena] (cchaíne[SEn]), [Embojar] (cembaucher [ábeje]), [faría!(<charge [1aa3]), [efaf oaale] (céchafaudage[eIafo~a3]), [fofaje] (cchauffae [lofa3]), [Somae(<chómage jlema3]), [fram e efromage [fRa

m03]), [menaje] (eménage[mena3]), [demenalar](<déménager[demeno3e]), [frijiaeira] (<frigidaire[fRi3idER]),[fi’yo] (egigor [3igo]), [entejistrar](<enregistrer[6R~3istae]).Esteelementoespállasede tal xeito que, cande e contexto ¿ favorable,chegaa substituí-lefonemafricativo dental xerdo¡s/ : [Ja](cija [sai),aindaque nestecasoa asimila-ción seguramentenon éde fonemasenónde todaa palabrafrancesa,reinterpretadacomo o adverbiogalego«xa». Mesmoo grupo italiano [da], queosfrancesesreproducenconcertafidelidade,e asimi-lado ó palatal xerdo do galege: [pila] (<pizza[pidza]). Sen dúbida este fenómeno consrirúeunha das principais diferenciasentre as adapta-cións das yerbas francesasó galegoe ó casrelán.Sen embargotemes algúns exemplosde adapra-cións diferentes: 13/ > Li] [oisrxi] (callergie[olsR3i]), endeprevaleceue caráctersonoro dofonemafrancéssobreo fricativo; e Ii? > [c] [cam-bra] (echambre [IambR]) e [cofaje] (cchauffage

[Sofa3]),debido, ben á influencia da ortografía,ben ó contactocon castelánfalanres,que empre-gan o alófono africadoparaadapta-lopalataldofrancés.

Quedanaindadúasdiferenciasentreos sistemasfonéticosdo galegoe de francés:e carácteruvulardacensoantevibrantee a oposiciónxordo-sonorode fonema labiodenral (¡f/, ¡vi). No caso davibrante, existe unha caseabsolutacorresponden-ciaentrea uvulardo francés¡R/ e asalveolaressim-ple [r] ou múltiple [U de galego: [meri] (=maine[meRi]), [kafotas] (ecarorres[kaRot]). En cantoáslabiodenraispodemosfalar dun fenómenosimilaró betacismoda tardíalatinidade: confusiónen cal-queraposiciónentreo fonemalabiedenralfricati-vo sonorodo francése o alófenofricativo inrervo-

cálice da bilabial oclusiva sonorado galego [¡3]:[turna¡3is] (eteurnevis[tuRnovis]), [ka¡3a](<cave[kav]), [pua¡3re](<poivre [puavR]).

Respectodes rasgossuprasegmentais,a enrea-ción eu acentoda frase é un dos primeiros ele-mentosadoptados.O acentode palabra,importa-do ó mesmotempoqueos lexemase lexias,chegaa afectarmesmoa unhaparcelatan persoalcomoos nemespropios da familia: Victor = [bi’tor] navez de [‘bitor].

111.2.3. Nivel morfolóxico

Xa vimos na descricióndo procesode importa-ción e adaptaciónde lexemasa tendenciado mate-rial lingilístico analizado a emprega-losrecursosmorfelóxicosdo galege.Taménpor analexíaconalgún desreselementesxurdiron oscalcosxa enu-merados.Por iso es exemplosdesteapartadocoin-cidences des segundee rerceiro gruposde pala-braspresentadasno nivel léxico-semanrico.

— Morfemasgramaticaisnominais. Respectedoxénerohai dúastendencias:a primeirasolucióné aconservaciónde xéneroerixinal dapalabrafrancesamediantee use do sufixe que correspondea esexéneroen galego(procesode naturalización).Todo-los exemplesson de femininos2>: can-ata, croveta,caseta, casqueta, retreta, tampeta, mutare/a, te/eco-manda,poma, xena, pranxa, xarxa, pubekz,gamela,casaro/a, xambra/chambra,prisa, entreprisa, cava,greva, curra, banca,posta,xudieru. A segundasolu-ción dásecandea formafrancesaseasimilapor ana-loxía fonética a un sufixo derivativo galego. Nesrecasoo xénereda novapalabraé o quecorrespondea esesufixe: baguete(m.) ebaguetre(f.). Veremosmáisexemplesno apartadoda derivación.

Tamén ¿ frecuentea aparicióndo morfemadeplural do galego:pit¿ouás, carrotas,buato-/etres.

En cantoós morfemasverbais, o procesomáishabitual ¿ e da flexión segundoo modeloda pri-mora conxugaciónregular do gaJego:enrexistrar,loxar, demenaxar,aproxar, deboxar, emboxar,profi-tar/aprofitar (o segundecaso adoptaa estructuraléxicade galege «aproveitar»),entamar, casar, ati-rur, blocar, regarciar, dimisionar, glisar, etofar.Taménatopamosnesreámbito o procesocontra-rio: flexión dun lexemagalegosegundoo modelo

2i Nasadapraciónsó casrelánsi aparecenexemplosdc mas-

culinos: cfi rornevisofrenteó turnavisdo galego.

392001,4:33-43

da primeira conxugaciónfrancesa: ésmaguerpor«écraser”.

— Morfemasderivativos.O usedesufixoscarac-terísticos do galege con lexemasfrancesesé sendúbida o feito máis diferenciadorda variantedegalegequeestamosa ver aquí.O sufixo substanri-vader feminino —axe, que xa chegara ó galegedendee francés,serviullesós emigrantesde puntode referencia na adaptación das palabras quedeprenderonen París. Unha probade que sonadaptaciónsnovasé o caráctermasculinoquepre-sentantodas22:fromaxe, menaxe,xofaxe, xomaxe,exafodaxe,frente a «arberaxe»ou «plumaxe»(Alva-rez, a al. 1992:96). A relación fonética explicaramén o empregode sufixo de utensilio —deiranunhadas palabrasmáis característicasdo galegode París:frixideira comparableás galegas«tapadei-ra» ou «regadeira»(Alvarez, et al. 1992:111).Conestesufixo e ceseguintevolvemosa ateparcambiodexénero.O diminutivo—ete(cf. «molete»)apare-ce nos deus graos de adaptaciónde baguerte:haguetee barrete (Alvarez, et al. 1992:88).Graciasá existenciaen galegodo sufixe deabstractos—nza,a palabrafrancesa«quittance»reinterprérasecomoabstracto de verbo «quitar»: quitanza, cunhaestructuraproporcionalá de semellar: semellanza(Alvarez, etal. 1992:126).No casodecuafora rea-lización [o] do fonema frr¡ non ten razónsfonéti-cas; trátaseda asimilación do formante francésósufixo de axentegalege—or («defensor»)(Alvarez,et al. 1992:111).0 mesmofenómenoapareceenrespondor,aíndaquenestecasoa asimilaciónse faice sufixo de instrumento—dor («ceader»)(Alvarez,eral. 1992:111).0 sufixo caracrerizador—mo apa-rece en exemplos como portativo (cf. «deportivo,«selectivo») (Alvarez, et al. 1992:114).En coneríavemo-la substitución do derivativo francés poíogalego—ería (RAG, 1996:69).0 mañetoscopiosegneo exemplocasrelánparaadapta-loformantegrego.

O caso contrario, a adaptacióndun morfemafrancésa un lexemagalege é menos frecuente,pero existe:pisti/le por «poignée»,a partir depes-tillo (variantedialectaldo actualmentenormativopestilo).

Na formación des adverbiosmedais o galegosubstirúe e sufixo —ment por —mente,dándolleraména formacióndefemininoó adxectiveprece-

22 Xa dixera,ó falar du xénero,quea detivaciónera ourro

desmotivosdecambiosnesracategoría.

dente se é preciso: atentivamente(Alvarez, et al.1992:443).

111.2.4. Nivel srntact’co

O francése o galegosonlinguastipoloxicamen-te moi próximas con escasasdiferencias na sfraestructurasintáctica.As peucasinterferenciasato-padasnestenivel son trazosde francésadoptadosno galege. O feito de que sexanas unidadesdesniveis léxico e sintácticoasque o galegotemamáisdoadamenredo francéspermitiría falar da estreitarelaciónqueexisteentreestesdeusniveis. As con-secuenciasqueestarelaciónpresentano fenómenodo contactolingilísrico poderlaser obxecrodourroartigo.Dentro do ámbitodasinraxeremosinterfe-renciasen deusniveis diferentes.

En prianeirelugaré frecuenteo calco da estruc-turacon funciónpragmáticafecalizadorachamadaen francés«miseen relief»: sonesesseñoresquefor-mana nova directiva, non ¿ el quea coite.

Por outrabandapodemosfalar dedeusmecanis-mos de modificación da estructuraacrancial desverbos:un verbode galegopodeverseafectadoporun calco sintácticoou de réxime: decidir do. Peroémaisfrecuenteaíndaqueosdesprazamentessemán-ticos vistos antes, intreduzanunha modificaciónsintácticano usedesverbosgalegesafectados,queconsistenormalmentenunhaampliacióndescom-plementosposibles:pór 1+ no correo(«votaró»), unproblema@fermular>O],facer [+ a vesel («fregar’>),un número(«marcar»),coidade(«ter»)], ser [+con-tra algo Ó<esrar»)],co//er [+ cursos(«facer»)],tirar [-a-impresións(«sacar»fl,pasar[+ ábanca(«ir»)), deixar[± tumbe(perífrasecausativa)].

IV. REFLEXIÓN SOBRE AS CAUSASDAS INTERFERENCIASESTUDIADAS

En todasituacióndebilingúismopodemosato-par fenómenosde interferenciasprovocadaspeíaeconomíalingúísricaque rexe e constantecambiodecódigo. Trátasepois dun feito máisbenpsicoló-xico baseadoen condiciónsextralinguisricas(Vegt,1954:368).0 materialdescritono apartado111.2,especialmenteno nivel léxico-semántico,respondea tres tipos de razónsextralingiiísticas:en primeirelugar a situaciónsecicecenómicacondicionouen

2001.4:33-43

40

JUANJOSÉGARPAGEDODOVAL O GALEGODOSEMIGRANTESENPARIS

boamedidaas palabrasque osfalanresriveren queimportar.«On n’emprunteraisonnablemenrque cedenten manqueo(Deroy,1956:137).As necesida-des prácticase materiaisdesfalantesseleccionanoléxico adoptado,e que nos permite a nós,dendeunhaperspectivaernolinguistica,chegara deducircal foi a vida destesgalegosapartir do estudiodoléxico francésincorporado.A clasificacióntemáti-capresentadano parágrafocerrespondenteé unhaboaprobade quees ámbitoslaberaismaioritariosdes emigrantesforon os do servicie doméstico(menaxe, pube/a) e o da construcción (turnavis,batimán, piox, exafodaxe).A situaciónsocial quevívíran en Galicia rivo as mesmasconsecuencias:moiras realidades do mundo urbano e moitesobxecúosquecoñeceronó chegarena Franciarive-ron sempreparaelesnemefrancés:xudiera/xudier,mañetoscopio,enrexistrar, xofaxe,frixider/frixieleira,xena,portativo/portable.xotnaxe,entreprisa,dimisio-nar, deboxar, emboxar,greva. Unha prebaimpor-tante da influencia das condiciónssocinis sobreacompetencialingúísrieanunhasituación de bilin-gúismoé o feito, confirmadopor algunhasdasper-seas entrevistadas,das dificultades que tíverondurantemoito tempeparaentendere seguirunhapelícula en castelánna televisión, xa que elesaso-ciaren semprea televisión ó francés.A segundarazón exrralingtiísticadas interferenciasé a dasnecesidadesexpresivas. A carencia de referenteneste tipo de expresións facilita o intercambioentre linguas. O falante seamenteprecisa unhasucesióndesonsexpresivos,e o contactediario cesfalanresfrancesespreporcioneulleunhacheadeles.Por último, ese mesmocontactodiario explica aadopciónde moiros termos coriáns.As dúasúlti-mas forman partedas que Derey chama«raísensdu coeur» eu subxectivas(Deroy, 1956:171).Sendúbida neste mesmogrupo de causashemos desirua-lada acrirudequeos falantesmostraroncaraá aprendizaxedo francés.As enquisasrealizadasatres matrimonios confirmaren o que os datospeñende manifesto:a relacióndes emigrantesconFrancianunprimeiromementofoi soamentelabo-ral. Nesesentido a aprendizaxedo francésera unesforzocomerciala cambiodo traballo, e nontive-ron unha verdadeiramotivación para aprendeloata queos filíes non foron á escolae non se detendeceutadeque a súaestanciaen Parísduraríamáisde que pensaranó principio. Pero nesemementoe secíelecroda comunidadexa estabacreado nassúasliñas principais.

Sen embargoos condicionamenressocielin-gilísticos e os psicolóxicos non bastanpara darconta de ródalas interferenciasanalizadas.Inde-pendentemenredestascaracterísticasa ripoloxiadas linguasen contactodeterminao tipo de inter-ferenciasque se producenentreelas. Este tipo deinterferenciaspor motivos lingilísticos aféctanlíessobre todo ós niveis fonético e gramatical. Amesmaorixe latina do galego e de francésdeter-mina unha preximidaderipolóxica que favorece,por exemple,os fenómenosde intercambiefené-tice (Weinreich,1953:25),comevimos no casedaadaptacióndas palarais do francésó galego. Nonivel morfelóxico hai dúas razónsparao diferentegrao de adaptaciónmerfolóxica que observamosno materialpresentadoe quenospermirironc]asi-fícalo en préstamosou en naturalizacións:o use ea símílirudemerfolóxica ce galege.Unha palabramoíusadatendea terunhamaieradaptación.Perosempre dependendodo grao de admisibilidadequereñaa construcciónparaun falanrede galego:se a simpleadaptaciónfonéticanon resultaalleaógalege non é necesarioalterar a estructuramorfo-lóxica da palabra(batimán). Taménvimos que amesmaetimoloxíapode favorecera asimilacióndemorfemasderivativos: -iuus> -ive /-if; -aria>-ería/-erie.

Porúltimo non podemosesquecernesraanáliseas condicións intelectuaisdes individuos. A edu-cación básicarecibidaen Galicia e a posibilidadede estudiarfrancésque rivo cadaun determinaronen cadacasoa capacidadede adquisicióndacom-petencia lingúísricaen francés,feito que é inver-samenreproporcionalá canridadede errescome-tidos eu á mesrurade elementosdasdúas linguaspara cubri-lasnecesidadesexpresivas.O procesode adaptaciónfonética,por exemple,veseacelera-do ó carecerenosfalantesdo filtro conservadordalecteescritura.

Y. CONCLUSIÓNS

A análisedes datose das causasdas interferen-cias pon diante de nós a descriciónda situaciónlinguisrica dunha determinadacomunidadedeemigrantesgalegosen Parísdendedistintospuntosde vista. Desadescriciónpodemosextraerconclu-sións relevantesen diferentessentidos.

Dendeunhaperspectivaestrictamentelirígíiísri-ca os procesesde naturalizacióne calcesson pro-

41Xliii, 4:33-43

bas da producrividadedo galegodos emigrantesqueferon a París e que reinterpretarono francésdeprendideah a partir das característicasda súalingua nai. Por ourrabanda,o feito de queeu teñapodidoanajizarestesfenómenosapartirdabiblio-grafíabaseadano galegenormativodemestra,aUndasvaloraciónssubxectivassobrea identidadedesegalege normativo, que e sistema descrito pelasgramáticasactuais correspondeen boa medida—salvandoasvariaciónsdiarópicas—cealingua pro-ductivafaladapelosgalegosdasaldeasde Ourensehai máisde trinta anos23.

En canto ó nivel de asimilación dasinterferen-cias poíosfalantes,non podemosdetectarquesexatotal, porque non temes na mostra individuosmenolingúesque as adoptasen,probandoasí quenon son erres aleatoriosdes bilingúes. Pero aincorporacióndesresgalicismosó galegodes quemenosfrancésdeprenderené un indicio de queestaasimilaciónfoi importante.

Esteartigoraménpretendeaclararen quémedi-daa situaciónsociolingiiísticadesemigrantesgale-ges en París condicioneua adquisición de seufrancése inrreduciunevidadesno sengalego. Esascondiciónsexplican,e ásvecesxustifrcan,as pecu-liaridades da fala destes emigrantes, seciolectecaracterísticodunhacornunidadeque leva no seuxeire de falar o reflexo da súahistoria. Este feito¿ problemáticona medidaen quexera un círculovicioso: chegaun momentono que o individuose sente incapaz de mellora-lo seu francés. Poreurro lado es defectosda súa competenciasenobstáculospara a integraciónna sociedadefran-cesa,e esafalta de integraciónnon lles permiteseguir mellorando.

Este círculo vicioso pode rompersepor mediodunhaactuaciónpedagóxica,queé entradas con-clusiónsás que tratabadechegarcon esteartigo: acomunidadereceptora, con motivos para estarinteresadana integración des traballadoresquerecibe,debedar en moitos casoso primeiro pasode aproximación ás comunidadesinmigranteseofrecerlíes recursospara deprende-lasúa lingua.Segundoa situacióndescritaen Paris,o laboredu-

23 Cf. a reflexión feira por RanÑoFonre6 falar do galego

de Londrese a súa relación coasconclnsiónsdesrenaballo:Ossociolingflistasquc buscanidentidades,deberíandecarar-

scquea lingua non estámnáis vencellada6 territorio cá fami-ha,e queesasuñasdialecraissaltanpoío airenasgrandescida-desdeEuropa, endeseguenvivas”. (Fonre,2000:21).

cativo dos inmigrantesha de comezarpeíacrea-ción nelesda necesidadecomunicativacandeassuas circunstanciasnon lIeja fagan sentir. Igual-mente importanteé motivar neles unha actitudefavorableó estudiodunhasegundalinguaquecíessó ven como fontede ingresoseconómicos.

Oserresdesqueserirensempreosfilíes desemi-grantes,interferenciasque todoscoñecemosecome-temosó esrarmosintegradosnunhacomunidadedefala allea, son probasimportantesparaa compren-sión de procesode adquisicióndunhasegundalin-gua. No casedes exemplosestudiadosnesreartigo,perrencentesa xentesque deprenderonsegundocondiciónssociaisque se lles forenpresentandoencada momento,son,ademais,un valiosotesremuñodascondieiónsde aprendizaxenatural desasegundalinguae, tal vez,precisamentepor ise, tainéno sexanda aprendizaxenatural dalingua materna.

Para rematar quere valera-la posibihidade dexeneralizarestasconclusións. En primeire lugarpode afirmar quea situaciónsocial descritaaquí écaracterísticada maioría des emigrantese que aactitudecara ó francés des queviven esta mesmasituación é parecida.Ademais,segundoes datespresentadosno apartado 11 do artigo, a oríxeourensádesindividuos consultadosé representati-va da orixe da maioríadesgalegosen París, o quequere dicir que a consideracióndeurrasvariantesdiarópicasdo galegomaternodosemigrantesnonintroduciría novidadesmoi relevantesnestascon-clusións.Sen embargohei deadmiti-ladeficienciadas fontes empregadas.Sen dúbida,a estanciaenParís lien foi abondaparaaropartodo o materialde estudie que me permitiseextraerconclusiónsestarísticasmáis fiables. Pero,a pesardiso, quixendeixarconstanciades feiros observadose invitar aun estudio máis profunde a quen dispoña derempee accesoa unha maior variedadede emi-grantesgalegosneutros territorios francesesparaengadi-las valoracións comparativasnecesariasneste tipo de estudios. Espero, peío menes, terdadounhavisión obxectivada cemunidadedescri-ta e, sobretodo, ter creadoo interesepor profun-dar na situación do galege fóra de Galicia, tansuxeira,como ceidoque quedaráclaro traíalectu-ra desreartigo, ás característicassociolóxícasvivi-daspor cadacomunidade.Non podemosdicir queesascaracterísticassexanas mesmasen cadacaso,pero si é evidenteque o recursoá perspectivadeanálisesociolingúísticaeu etnolingúísticadá besresultadosnesre tipo de estudios.

42 M~1

200i, 4:33-43

JUANJOSÉCAPRACEDODOVAL O GALEGODOSEMIGRANTESENPARIS

VI. BIBLIOGRAFÍA

Alonso Estravls, 1. (1995), Diccionario da lingua- galega, Santiagode Compostela.

Alvarez, R.-Regueira, X.L.-Monteagudo, H.(1992~), Gramáticagalega,Vigo.

Deroy, L. (1956),L’empruntlinguistique,Paris.FernándezRei, E (1990), Dialecto/ox/ada /ingua

galega,Vigo.Ferreiro, M. (1996), Gramática histórica galega,

Santiagode Compostela.Fonre,R. (2000),«Crónicaen brancoenegro.Emi-

grantesen Londres», TemposNovos,39:16-27.GarcíaFernández,B. (1985),El bilingaismohispa-

no-francésde los niños españolesesco/arizadosenFrancia (especificidadestructurale interferenciasen e/hab/abilingñe,>, Teseinédita, Universidadede Oviedo.—(1988), «Especificidad estructural, léxica ysintácticadel habladel bilinglie (dominio fran-co-español).Análisis cuantitativodel discurso»,Revistade /a SociedadEspañoladeLingaistica,18(1)1-30.

GómezCapuz, J. (1998), E/préstamo/ingñístico.Conceptos,problemasy métodos,Valencia.

Mackey, WF. (1976), Bilinguismeet contact deslangues,Paris.

Perdue,C. (1995), L’acquisirion dufranpais et deiflangLis par desadultes,París.

Perit Robert 1. Dictionnaire de la /anguefranfaise,París.

Quilis,A. (ceerd.)(1981),¡Vamosa España!Reper-torio degalicismos,Madrid.

Real AcademiaGalega,Instituto da lingua galega(199615),Normasortográficase morfol4xicasdoidiomagalego,Vigo.

Vilar, 1<. (1995), Lengua y emigración. Estudiosoc¡o/ingñísitcode los procesosdiglósicosentre losjdvenesespañolesenAlemania,Granada.

Vogt, H. (1954), «tanguageContacrs>s, Word,10:365-74.

Weinreich, U. (1953 L19632]), Languages incontact. Eindings anel Problems, La Haya-Paris.

www.chez.cemlcega/(Centre d’Études Galicien-nesde la Sorbonne).

432001 4 3343

~1 —