NAKHONPHANOM HOSPITAL JOURNAL · ภก.ผศ.ดร.แสวง วัชระธนกิจ...

วารสารโรงพยาบาลนครพนมNAKHONPHANOM HOSPITAL JOURNAL

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ปท 4 ฉบบท 3 เดอนกนยายน – ธนวาคม 2560Volume 4 No. 3 September – December 2017

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------วตถประสงค เผยแพรความรและนวตกรรมทางการแพทย การพยาบาล และสาธารณสข ไปสผสนใจทง

บคลากรสาธารณสขและประชาชนทวไปเจาของ โรงพยาบาลนครพนมบรรณาธการทปรกษา นพ.ยทธชย ตรสกล

พญ.เฟองรกษ รวมเจรญ รศ.นพ.สมศกด เทยมเกา ภก.ผศ.ดร.แสวง วชระธนกจ ภญ.ผศ.ดร.จนทรทพย กาญจนศลป รศ.ดร.สมจตร แดนศรแกว รศ.ดร.มารสา ไกรฤกษ ดร.อญชล เจตะภย อ.นพ.ณฐพล สนตระกล ดร.ศรลกษณ ใจชวง นายบารเมษฐ ภราล�าดร.กฤษฏพทธ พชญะเดชอนนต

บรรณาธการ นพ.พงศธร วงศสวรรค รองบรรณาธการ พญ.สรธนย คสกลวฒนผชวยบรรณาธการ นางรามย สตรสวรรณ กองบรรณาธการ นพ.ทศพล นตตะรงค พญ.นทวรรณ หนพยนต

นพ.ณรงคศกด ราชภกด ภก.วชต เหลาวฒนาถาวร ทพญ.ภาราณ สกลค นางสาวสดใจ ศรสงค นางสาวอรรจจมา ศรชนม

คณะท�างาน นายเวชสทธ เหมะธลน นางเดอนฉาย ใจคงนางวไล ฤทธธาดา นางสาวศลปะกร อาจวชยนางพรสวรรค สาหลา

ก�าหนดออก ราย 4 เดอน เดอนมกราคม-เมษายน, พฤษภาคม-สงหาคม, กนยายน-ธนวาคมสงตนฉบบท นางพรสวรรค สาหลา

กลมพฒนาระบบบรการสขภาพ โรงพยาบาลนครพนม 270 ถ.อภบาลบญชา ต.ในเมอง อ.เมอง จ.นครพนม 48000 โทรศพท 0-4251-1422 ตอ 1016 โทรสาร 0-4251-3193 E-mail [email protected]

พมพท บรษท นครหลงเลนส จ�ากดเลขท 327/9 ถ.เฟองนคร ต.ในเมอง อ.เมอง จ.นครพนม 48000

สารบญOriginal Article

1. การอกเสบตดเชอในชองเยอหมคอชนลกของโรงพยาบาลนครพนมอศวน เรองมงคลเลศ

2. การเปรยบเทยบผลลพธการสอนโดยการบรรยายและการใชสอวดทศนในผปวยโรคตอกระจกตตยาภรณ เจรญรตน

3. การพฒนาแนวทางปฏบตในการใหบรการฟนฟสมรรถภาพผพการทางการเหนอ�าเภอเมอง จงหวดนครพนมพศษฐ เสรธรรมะพทกษ

4. การพฒนารปแบบการใหขอมลเตรยมความพรอมตอความวตกกงวลและความรวมมอของผปวยโรคหลอดเลอดสมองทไดรบการท�าหตถการฉดสารทบรงสเขาหลอดเลอดสมองโรงพยาบาลศรนครนทร มหาวทยาลยขอนแกนเจษฎา ศรบญเลศ , นางเสงยม ฉตราพงษ

5. การศกษาผลของการตรวจคดกรองมะเรงเตานมสตรกลมเสยงสง อาย 30-70 ป

ดวยแมมโมแกรมรวมกบอลตราซาวด อ�าเภอเมอง จงหวดหนองคาย ในป พ.ศ. 2560

จารวฒน แจงวง

5

16

24

34

42

52

56

Report

7. การตกคางของสารโปรตนจากการลางเครองมอผาตดกระดกดวยมอ โรงพยาบาลนครพนม

ณชาดา เจรญนามเดชากล , สทธพงษ สาด

8. การตรวจหาการระบาดไขหวดใหญตลอดปของประชากรจงหวดนครพนมวธ Rapid testจตรลดดา คำาด

นานาสาระ

9. อาหารวางเพอสขภาพ (Healthy Break) กบหลกการรบประทานอาหารพอใหมสขภาพดมลวลย วงศพยคฆ

64

5ว า ร ส า ร โ ร ง พ ย า บ า ล น ค ร พ น มNAKHONPHANOM HOSPITAL JOURNAL

Volume 4 No. 3

Original Article

การอกเสบตดเชอในชองเยอหมคอชนลกของโรงพยาบาลนครพนม

Deep Neck Infection In Nakhon Phanom Hospital

อศวน เรองมงคลเลศ, พ.บ.

กลมงานโสต ศอ นาสก โรงพยาบาลนครพนม ปฏบตราชการทโรงพยาบาลเกาะคา จงหวดลำาปาง

บทคดยอ

วตถประสงค : เพอศกษาอบตการณของการอกเสบตดเชอในชองเยอหมคอชนลก และความสมพนธระหวางเชอกอโรค

กบลกษณะตางๆ ของผปวยทนอนโรงพยาบาลนครพนม แผนก โสต ศอ นาสก

วธการศกษา : เปนการศกษาเชงพรรณนาแบบยอนหลง (Retrospective descriptive study) ของผปวยทมภาวะ

อกเสบตดเชอในชองเยอหมคอชนลก ทเขารบการรกษาทแผนกโสต ศอ นาสก โรงพยาบาลนครพนม ในชวงเวลาตงแต 1

มกราคม 2554 จนถง 31 ธนวาคม 2558 จำานวน 188 ราย โดยการรวบรวมขอมลจากเวชระเบยนผปวยใน เชน เพศ อาย

ตำาแหนงการตดเชอ สาเหตการตดเชอ ผลการตรวจเพาะเชอ ภาวะแทรกซอน วเคราะหขอมลดวยสถตเชงพรรณนา และ

วเคราะหความสมพนธระหวางเชอกอโรคกบลกษณะตางๆของผปวยดวยสถต Chi-Square test และ Fisher’s Exact Test

ผลการศกษา : ผปวยทงหมด 188 ราย เปนเพศชาย รอยละ 59 อาย 3 เดอน ถง 89 ป อายเฉลย 45 ป สวนเบยงเบน

ควอรไทล (S.D.) 23 ป พบมากสด ชวงอาย 51-60 ป (รอยละ 19.1) มโรคประจำาตว รอยละ 35.1 โดยสวนใหญเปนความดน

โลหตสง รอยละ 20.2 รองลงมาคอ โรคเบาหวาน รอยละ 17.6 อาการและอาการแสดงแรกเรม สวนใหญพบปวดบวมบรเวณลำาคอ

หรอใบหนา รอยละ 79.8 ตำาแหนงการอกเสบตดเชอในชองเยอหมคอชนลก พบมากทสดบรเวณ Parotid space รอยละ 24.5

รองลงมาคอ บรเวณ Submandibular space รอยละ 19.7 ไมทราบสาเหต รอยละ 39.9 โดยสวนทพบสาเหตเกดจากฟน รอยละ

29.8 เชอสาเหตกอโรคมากทสดคอ Klebsiella pneumoniae รอยละ 6.0 รองลงมาคอ Burkholderia pseudomallei รอยละ

5.1 จากการวเคราะหความสมพนธพบวา ตำาแหนงการตดเชอบรเวณ Parapharyngeal space และโรคความดนโลหตสง ม

ความสมพนธกบการตดเชอ Klebsiella pneumonia อยางมนยสำาคญทางสถต (P-value = 0.041และ 0.037 ตามลำาดบ )

และพบวา การตดเชอบรเวณ Parotid space มความสมพนธกบการตดเชอ Burkholderia pseudomallei อยางมนยสำาคญ

ทางสถต (P-value = 0.00) พบภาวะทางเดนหายใจอดตน และไดรบการเจาะคอชวยหายใจ 4 ราย (รอยละ 2.1), ตดเชอ

ในกระแสเลอด 11 ราย (รอยละ5.9), การอกเสบของMediastinum 2 ราย (รอยละ 1.1), และเสยชวต 2 ราย (รอยละ 1.1)

สรป : จากการศกษาการตดเชออกเสบตดเชอในชองเยอหมคอชนลกของโรงพยาบาลนครพนม พบวา สาเหตสวนใหญ

เกดจากฟนผ ตำาแหนงการตดเชอทพบไดบอยทสด คอ Parotid space พบมผปวยเสยชวต 2 ราย ดงนนการใหการวนจฉยและ

ใหการรกษาอยางถกตองและรวดเรวอาจลดภาวะแทรกซอนทเกดขนกบผปวย และการปองกนโดยการใหความรเกยวกบ

สขภาพชองปากและฟน อาจชวยลดอบตการณการตดเชอในชองเยอหมคอชนลกในโรงพยาบาลนครพนม

6 ว า ร ส า ร โ ร ง พ ย า บ า ล น ค ร พ น มNAKHONPHANOM HOSPITAL JOURNAL

Volume 4 No. 3

บทน�าการอกเสบตดเชอในชองเยอห มคอชนลก (Deep

neck infection) เปนการอกเสบตดเชอในชองวางระหวางชน

เยอหมกระดกและกลามเนอบรเวณคอ ซงเปนภาวะฉกเฉน

ทางห คอ จมก ทสำาคญ ถงแมวายาปฏชวนะจะชวยลดอบตการณ

ของการตดเชอในชองเยอหมคอชนลก แตอยางไรกตามยงเปน

ปญหาทสำาคญ ลกษณะกายวภาคบรเวณลำาคอทซบซอนทำาให

การตดเชอในตำาแหนงนถกวนจฉยและหาตำาแหนงการตดเชอ

ไดคอนขางยาก1 ภาวะนอาจกอใหเกดภาวะแทรกซอนทรนแรง

ไดแก ภาวะทางเดนหายใจสวนบนอดตน (Upper airway

obstruction), ภาวะตดเชอในกระแสเลอด (Septicemia),

ภาวะตดเชอในชองอก (Mediastinitis), Lemierre’s syndrome

และ Cavernous sinus thrombosis เปนตน ถงแมวา

ประสทธภาพของยาปฏชวนะจะสงขน แตกมรายงานการเสย

ชวต1-7 โดยเฉพาะผปวยทมภาวะภมคมกนบกพรอง, ตดเชอ

HIV, เบาหวาน, มะเรงเมดเลอดขาว, ไดรบยาเคมบำาบดและ

สารสเตยรอยด จะมการพยากรณโรคทรนแรงขน1,8 การศกษา

ทโรงพยาบาลอตรดตถ พบวา ภาวะเบาหวาน ภาวะโลหตจาง

ธาลสซเมย และการตดเชอใน Parotid space มความสมพนธ

กบการตดเชอ Klebsiella pneumoniae อยางมนยสำาคญ

ทางสถต3 แตการศกษาทโรงพยาบาลนานพบวาภาวะเบาหวาน

ไมสมพนธกบการตดเชอ Klebsiella pneumoniae8

หลายการศกษาพบวาสาเหตมาจากการตดเชอทฟน1-3,6

รองลงมาคอการตดเชอในคอหอยหลงชองปาก (Oropharynx)1

ซงอาการและอาการแสดงเรมแรก ไดแก ปวดและบวมทคอ,

ไข, กลนเจบ, กลนลำาบาก, ขากรรไกรแขง และ หายใจลำาบาก

เปนตน1,3,4 การวนจฉยทถกตองถงสาเหต เชอกอโรค ตำาแหนง

และภาวะแทรกซอนของการตดเชอจะทำาใหผปวยไดรบการรกษา

อยางเหมาะสมและถกตอง ซงแนวทางการรกษาการอกเสบ

ตดเชอในชองเยอหมคอชนลก ประกอบดวย การปองกนทางเดน

หายใจอดตน, การผาตดระบายหนอง, การใหยาปฏชวนะทาง

หลอดเลอด, การใหสารนำาเพอรกษาภาวะขาดนำา และเฝาระวง

ภาวะแทรกซอนทเกดขนตอผปวย1,8

การอกเสบตดเชอในเยอหมคอชนลก เปนภาวะทพบไดบอย

ในผปวยฉกเฉน ทตองนอนรบการรกษาในโรงพยาบาล แผนก

โสต ศอ นาสก ซงหากไมไดรบการรกษาทมประสทธภาพอาจ

กอใหเกดภาวะแทรกซอนตามมาได ผจดทำาจงมความสนใจ

ทจะศกษาอบตการณของการอกเสบตดเชอในชองเยอหมคอ

ชนลกของผปวย ทนอนโรงพยาบาลนครพนม แผนก โสต ศอ

นาสก โดยศกษาเกยวกบ เพศ, อาย, เชอชาต, อาการ, โรค

ประจำาตว, ตำาแหนงของการตดเชอ, สาเหต การรกษา และผล

แทรกซอนทเกดขน นอกจากนยงสนใจทจะศกษาความ

สมพนธระหวางเชอกอโรคกบลกษณะตางๆของผปวย เพอนำา

ผลการศกษาไปพฒนาการปองกน และการดแลรกษาผปวยท

ไดรบการอกเสบตดเชอในชองเยอหมคอชนลกของโรงพยาบาล

นครพนม

วธการศกษาเปนการศกษาเชงพรรณนาแบบยอนหลง (Retrospective

descriptive study) ทบทวนจากเวชระเบยนผปวยในทไดรบ

การวนจฉยการอกเสบตดเชอในชองเยอหมคอชนลก ทนอน

โรงพยาบาลนครพนม แผนก โสต ศอ นาสก ในชวงเวลาตงแต

1 มกราคม 2554 จนถง 31 ธนวาคม 2558 จำานวน 188 ราย

เกบรวบรวมขอมลทวไป ไดแก เพศ, อาย, สญชาต, โรคประจำา

ตวของผปวย และ ขอมลการวนจฉยและการรกษาการอกเสบ

ตดเชอในชองเยอหมคอชนลก ประกอบดวย อาการ, ตำาแหนง

ทตดเชอ, สาเหต, ผลเพาะเชอ, การรกษาทไดรบ และภาวะ

แทรกซอน วเคราะหขอมลโดย สถตเชงพรรณนา (Descriptive

statistic) ไดแก จำานวน, รอยละ, คาเฉลย และสวนเบยงเบน

มาตรฐาน และ สถตอนมาน ( Inferential statistic ) ไดแก

Chi-Square และ Fisher Exact Test

เกณฑการคดเขา (Inclusion criteria) คอ ผปวยทกคน

ทไดรบการวนจฉยวามการอกเสบตดเชอในชองเยอหมคอชนลก

(Deep neck infection) ไดแกการตดเชอในตำาแหนง Parotid

space, Submandibular space, Peritonsillar space,

Ludwig’ angina, Sublingual space, Buccal space,

Parapharyngeal space, Retropharyngeal space, Canine

space, Masticator space เปนตน และไดรบการรกษาแบบ

ผปวยใน

เกณฑการคดออก ( Exclusion criteria) คอ ผปวยท

ไดรบการวนจฉยวาตดเชอบรเวณผวหนงชนตน และ ผปวยท

ไมไดรบการนอนรกษา ทแผนก โสต ศอ นาสก โรงพยาบาล

นครพนม


Volume 4 No. 3

ผลการศกษา1. ขอมลทวไป

ผปวยทไดรบการวนจฉยวาเปนการอกเสบตดเชอใน

ชองเยอหมคอสวนลก (Deep neck infection) จำานวน 188

ราย พบวาสวนใหญเปนสญชาตไทย รอยละ 89.9 เปนเพศชาย

รอยละ 59 อยในชวงอาย 51-60 ป มากทสด รอยละ 19.1

โดยมอายนอยทสด 3 เดอน อายมากทสด 89 ป ซงมอายเฉลย

44.72 ป

มโรคประจำาตว รอยละ 35.1 โดยสวนใหญเปนความดน

โลหตสง รอยละ 20.2 รองลงมาคอ โรคเบาหวาน รอยละ

17.6 โรคไตวายเรอรง รอยละ 8 โรคโลหตจางธาลสซเมย รอย

ละ 4.3 และโรคเสนเลอดในสมองตบ/แตก พบเทากบโรค

เสนเลอดหวใจตบ รอยละ 2.1

อาการและอาการแสดงแรกเรม สวนใหญพบปวด

บวมบรเวณลำาคอหรอใบหนา รอยละ 79.8 รองลงมาคอ ไข

รอยละ 63.8 กลนเจบ รอยละ 29.3 กลนลำาบาก รอยละ 25.5

อาปากไดนอย รอยละ 23.9 ปวดฟน รอยละ 23.4 และหายใจ

ลำาบาก พบไดเพยงรอยละ 5.3 ดงแสดงในตารางท 1

ตารางท 1 ขอมลทวไปของผปวย

ขอมล จ�านวนผปวย(ราย)

รอยละ

สญชาต

ไทย

ลาว

เพศ

ชาย

หญง

อาย

0-10 ป

11-20 ป

21-31 ป

31-40 ป

41-50 ป

51-60 ป

61-70 ป

> 70 ป

X= 44.72 ป, SD 23.45,

Min 3 เดอน, Max 89 ป

โรคประจ�าตวของผปวย (n = 66)

เบาหวาน

ความดนโลหตสง

ไตวายเรอรง

169

19

111

77

26

13

15

22

19

39

34

23

66

33

38

15

89.9

10.1

59

41

13.8

6.9

8

11.7

10.1

19.1

18.1

12.2

35.1

17.6

20.2

8


Volume 4 No. 3

2. ตำาแหนง สาเหต และเชอกอโรคของการอกเสบตดเชอใน

ชองเยอหมคอชนลก

ตำาแหนงการอกเสบตดเชอในชองเยอห มคอชนลก

พบมากทสดบรเวณ Parotid space รอยละ 24.5 รองลงมาคอ

บรเวณ Submandibular space รอยละ 19.7 Ludwig angina

รอยละ 18.1 Peritonsillar space รอยละ 17 นอกจากนยง

พบการอกเสบตดเชอมากกวา 1 ตำาแหนง รอยละ 4.8

สาเหตของการอกเสบตดเชอในชองเยอหมคอชนลก

สวนใหญไมทราบสาเหต รอยละ 39.9 โดยสวนทพบสาเหต

เกดจากฟน รอยละ 29.8 การตดเชอจากลำาคอหรอทอนซล

รอยละ 16 การตดเชอจากตอมนำาลาย รอยละ12.8 อบตเหต

บรเวณคอ รอยละ1.1 และการแขงตวของเลอดผดปกต รอยละ

0.5 ดงแสดงในตารางท 2


รอยละ

เสนเลอดในสมองตบ/แตก

ตดเชอ HIV

โลหตจางธาลสซเมย

หลอดเลอดหวใจตบ

ปอดอดกนเรอรง

อาการและอาการแสดงแรกเรม

ไข

กลนเจบ

กลนลำาบาก

ปวดฟน

อาปากไดนอย

ปวดบวมบรเวณลำาคอหรอใบหนา

หายใจลำาบาก

4

1

8

4

3

120

55

48

44

45

150

10

2.1

0.5

4.3

2.1

1.6

63.8

29.3

25.5

23.4

23.9

79.8

5.3


รอยละ

ต�าแหนงของการตดเชอ

Submandibular space

Parotid space

Peritonsillar space

Ludwig angina

Buccal space

Masticator space

Canine space

Parapharyngeal space

Retropharyngeal space

37

46

32

34

13

20

7

7

5

19.7

24.5

17

18.1

6.9

10.6

3.7

3.7

2.7

ตารางท 2 ต�าแหนง และสาเหตของการอกเสบตดเชอในชองเยอหมคอชนลก


Volume 4 No. 3

ผลการเพาะเชอแบคทเรยจากหนองบรเวณชองเยอ

หมคอชนลก จำานวน 117 ราย พบวาสวนใหญ เพาะเชอไมขน

73 ราย (รอยละ 62.4) และ เพาะเชอพบแบคทเรย 44 ราย

(รอยละ 37.6) โดยพบ Klebsiella pneumoniae มากทสด

7 ราย (รอยละ 6.0) รองลงมาคอ Burkholderia pseudomallei

6 ราย (รอยละ 5.1) และ Streptococcus group D 5 ราย

(รอยละ 4.3) ตามลำาดบ ดงแสดงในตารางท 3 3. วธทไดรบ

การรกษาการอกเสบตดเชอในชองเยอหมคอชนลก


รอยละ

สาเหตทตดเชอ

การตดเชอจากฟน

การตดเชอจากลำาคอหรอตอมทอนซล

การตดเชอจากตอมนำาลาย

การแขงตวผดปกตของเลอด

อบตเหตบรเวณคอ

ไมทราบสาเหต

56

30

24

1

2

75

29.8

16

12.8

0.5

1.1

39.9

** ผปวยจำ�นวน 9 ร�ย (รอยละ 4.8) พบตดเชอม�กกว� 1 ตำ�แหนง

ตารางท 3 เชอกอโรคของการอกเสบตดเชอในชองเยอหมคอชนลก

เชอกอโรค (n=117)

จ�านวนผปวย(ราย)

รอยละ

Klebsiella pneumoniae

Streptococcus spp.

Streptococcus viridans

Streptococcus beta-hemolyticus

Streptococcus alpha-hemolyticus

Streptococcus group D

Streptococcus spp., Not A, B, D

Staphylococcus aureus

Escherichia coli

Salmonella spp.

Enterbacter cloacas

Pseudomonas aeruginosa

Burkholderia pseudomallei

Providencia rettgeri

No growth

7

17

3

3

4

5

2

4

4

1

3

1

6

1

73

6.0

14.5

2.6

2.6

3.4

4.3

1.7

3.4

3.4

0.9

2.6

0.9

5.1

0.9

62.4


Volume 4 No. 3

3. วธทไดรบการรกษาการอกเสบตดเชอในชองเยอห มคอ

ชนลก

ผปวยสวนใหญไดรบการรกษาโดยการใหยาปฏชวนะ

รวมกบการผาตดระบายหนอง รอยละ 85.1 รองลงมาคอได

รบยาปฏชวนะเพยงอยางเดยว รอยละ 12.8 และไดรบการ

รกษาโดยการใหยาปฏชวนะรวมกบการผาตดระบายหนอง

และเจาะคอ รอยละ 2.1 ดงแสดงในตารางท 3

ระยะเวลาในการนอนโรงพยาบาลของผปวย นอย

ทสด 1 วน นานทสด 29 วน คดเปนคาเฉลยระยะเวลาในการ

นอนโรงพยาบาล คอ 6.98 วน

วธการรกษา จ�านวนผปวย(ราย)

รอยละ

ไดรบเพยงยาปฏชวนะเพยงอยางเดยว

ไดรบยาปฏชวนะรวมกบการผาตดระบายหนอง

ไดรบยาปฏชวนะรวมกบการผาตดระบายหนอง และเจาะคอ

24

160

4

12.8

85.1

2.1

ตารางท 3 วธทไดรบการรกษาการอกเสบตดเชอในชองเยอหมคอชนลก

4. ความสมพนธระหวางเชอกอโรคกบลกษณะตางๆ ของ

ผปวย

ในการศกษานไดศกษาความสมพนธของเชอกอโรค 2

ชนด ไดแก Klebsiella pneumoniae และ Burkholderia

pseudomallei เนองจากเปนเชอทพบไดบอยในการตดเชอ

ในชองเยอหมคอชนลกทโรงพยาบาลนครพนม

เมอวเคราะหความสมพนธระหวางเชอกอโรคกบ

ลกษณะตางๆ ของผปวย ดวยสถต Chi-square test พบวา

ตำาแหนงการตดเชอบรเวณ Parapharyngeal space และโรค

ความดนโลหตสง มความสมพนธกบการตดเชอ Klebsiella

pneumoniae อยางมนยสำาคญทางสถต (P-value = 0.041

และ 0.037 ตามลำาดบ) สวนการตดเชอบรเวณ Parotid

space ไมมความสมพนธกบการตดเชอ Klebsiella pneumoniae

ดงแสดงในตารางท 4.1

การตดเชอบรเวณ Parotid space มความสมพนธกบ

การตดเชอ Burkholderia pseudomallei อยางมนยสำาคญ

ทางสถต (P-value = 0.00) ส วนการตดเชอบร เวณ

Parapharyngeal space โรคเบาหวาน และโรคความดนโลหตสง

ไมมความสมพนธกบการตดเชอ Burkholderia pseudomallei

ดงแสดงในตารางท 4.2

ตารางท 4.1 ความสมพนธระหวางเชอ Klebsiella pneumoniae กบลกษณะตางๆของผปวย

ปจจย พบเชอ P-value

โรคเบาหวาน

ไมมภาวะเบาหวาน

มภาวะเบาหวาน

โรคความดนโลหตสง

ไมมภาวะความดนโลหตสง

มภาวะความดนโลหตสง

3

4

3

4

0.084

0.037

ไมพบเชอ

94

16

89

21

Klebsiella pneumonia


Volume 4 No. 3


Parotid space

ไมมการตดเชอ

มการตดเชอ




5

2

5

2

1.00

0.041


79

31

106

4

Klebsiella pneumonia

ตารางท 4.2 ความสมพนธระหวางเชอ Burkholderia pseudomallei กบลกษณะตางๆของผปวย


โรคเบาหวาน

ไมมภาวะเบาหวาน

มภาวะเบาหวาน

โรคความดนโลหตสง

ไมมภาวะความดนโลหตสง

มภาวะความดนโลหตสง

Parotid space






6

0

6

0

0

6

6

0

0.59

0.34

0.00

1.00


91

20

86

25

84

27

105

6

Burkholderia pseudomallei

วจารณผปวยทมการตดเชอในชองเยอหมคอชนลก (Deep

neck infection) ทมารบการรกษาทโรงพยาบาลนครพนม

สวนใหญเปนเพศชาย อายทพบมากทสด คอ 51-60 ป ซง

จากการศกษางานวจยในประเทศไทย พบวา การตดเชอใน

เยอหมคอชนลกพบในผปวยทอายแตกตางกน ทโรงพยาบาล

รามาธบดและลำาปาง พบมากในผปวยทอายคอนขางนอย คอ

21-30 ป และ 31-40 ป ตามลำาดบ4,9 ซงการศกษานพบชวง

อายทสอดคลองกบทโรงพยาบาลนานและอตรดตถ ทพบใน

ผปวยวยกลางคนถงสงวย คอ อาย 41-50 ปและ 51-60 ป

ตามลำาดบ3,5 สนนษฐานวาผปวยกลมอายนในโรงพยาบาล

นครพนมมการตดเชอทฟนมากกวาชวงอายอน และมโรค

ประจำาตวเปนความดนโลหตสงและเบาหวานซงทำาใหเกด

ความเสยงตอการตดเชอทงายกวาผปวยทไมมโรคประจำาตว

อาการและอาการแสดงแรกเรมทผปวยมารบการ

รกษาทโรงพยาบาล คอ อาการปวดบวมทลำาคอหรอใบหนา

เชนเดยวกบการศกษาทโรงพยาบาลลำาปาง4

จากการศกษาน พบวา Parotid space เปน

ตำาแหนงทพบการตดเชอในชองเยอหมคอชนลกมากทสด

(รอยละ 24.5) ซงคลายคลงกบโรงพยาบาลขอนแกน และ


Volume 4 No. 3

สกลนคร ทอยในเขตพนภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน พบ

การตดเชอในตำาแหนงนเชนกน10,11 สวนโรงพยาบาลในเขต

พนทอนๆ คอ โรงพยาบาลนานและลำาปาง พบวา ตำาแหนงท

ตดเช อมากท สดคอ Submandibular space4,5 ขณะท

โรงพยาบาลอตรดตถ สรนทรและโรงพยาบาลภมพล พบการ

ตดเชอในตำาแหนง Peritonsillar space มากทสด2,3,12

สาเหตของการเกดโรค พบวา เกดจากการตดเชอ

จากฟน รอยละ 29.8 เชนเดยวกบการศกษาท งในและ

ตางประเทศ1-3,6,13,14 และสาเหตการตดเชอจากลำาคอและตอม

ทอนซลพบไดรองลงมา รอยละ16 การศกษานไมพบสาเหต

ของการตดเชอสงถง รอยละ 39.9 ซงแตกตางจากการศกษา

โรงพยาบาลอตรดตถ ทมเพยงรอยละ 7.73 ทงนอาจเนองมาจาก

ขาดการบนทกการซกประวตและการตรวจรางกายเพอหา

สาเหตอยางละเอยด

เช อก อโรคท พบมากท ส ด ค อ Klebsiellar

pneumoniae ซงแตกตางกบการศกษาทโรงพยาบาลนาน

อตรดตถ ขอนแกน ลำาปาง ท พบเช อ Streptococcus

viridians มากท สด3-5 มการศกษาในตางประเทศพบเช อ

Streptococcus pyogenes มากทสด15 จากการศกษานมการ

เพาะเชอไมพบการตดเชอแบคทเรยคอนขางสง (รอยละ 62.4)

อาจเปนเพราะมขอจำากดทางหองปฏบตการทไมสามารถเพาะเชอ

แบคทเรยชนดไมพงพาออกซเจน (Anaerobe bacteria) ได

ซงมการศกษาพบวา Anaerobe bacteria เปนสาเหตททำาให

เกดการตดเชอในชองเยอหมคอชนลกทพบไดบอย15 และ

นอกจากน ผปวยบางสวนไดรบการรกษาดวยยาปฏชวนะมากอน

(Partial treatment) ดงนนหากตองรกษาดวยยาปฎชวนะ

ในเบองตน ควรครอบคลมเชอดงกลาว รวมถง Anaerobe

bacteria จากนนอาจพจารณาปรบยาปฏชวนะภายหลงจาก

ไดผลเพาะเชอ

จากการศกษาน พบภาวะแทรกซอน รอยละ 7.4

ใกลเคยงกบการศกษาทโรงพยาบาลขอนแกน (รอยละ 7.3)10 ซง

สงกวาการศกษาทโรงพยาบาลอตรดตถทพบรอยละ 3.93 ใน

ขณะทตางประเทศพบรอยละ 10.4-13.86,14 โดยภาวะแทรกซอน

ทพบไดบอย คอ การตดเชอในกระแสเลอด ถง 11 ราย (รอยละ

5.9) ซงสงกวาการศกษาของโรงพยาบาลอตรดตถ (รอยละ

1.3)3 สำาหรบภาวะทางเดนหายใจ สวนบนอดตนพบ 4 ราย

(รอยละ 2.1) ใกลเคยงกบการศกษาอนในประเทศไทย3,5,16

(รอยละ 2.4 ถง 3.5) ในขณะทตางประเทศพบรอยละ 5.3

ถง14.513,17 การอกเสบของ Mediastinum พบรอยละ 1.1

ใกลเคยงกบการศกษาอนในโรงพยาบาลนาน (รอยละ 1.6)5

มผ ปวยเสยชวต 2 ราย (รอยละ 1.1) จากการตดเช อใน

กระแสเลอดและทางเดนหายใจอดตน ใกลเคยงกบการศกษา

อนๆ ในประเทศไทย (รอยละ 0.8 ถง 3.4)2-5,9,10,12,16 ในขณะท

ตางประเทศ พบรอยละ 1.8 ถง 11.26,18,19

จากการศกษากอนหนาน พบวา Klebsiellar

pneumoniae เปนเชอกอโรคทพบมากในผปวยเบาหวาน3,9,12,13,20

และการตดเชอท Parotid space3 แตในการศกษานไมพบ

ความสมพนธดงกลาว เชนเดยวกบการศกษาของโรงพยาบาล

นาน5 แตพบวา Klebsiellar pneumoniae มความสมพนธ

กบผปวยทมภาวะความดนโลหตสง และการตดเชอบรเวณ

Parapharyngeal space อยางมนยสำาคญทางสถต

สำาหรบ Burkholderia pseudomallei เปนเชอ

แบคทเรยชนด Gram negative bacilli ทพบในดนและนำา

ทำาใหเกดโรคเมลออยโดสส (Melioidosis) พบไดทวทกภาค

ในประเทศไทย โดยพบ มากในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาค

ตะวนออก และภาคใต21 มรายงานการพบฝของตอมนำาลาย

พาโรตดจากเมลออยโดสสในเดก 3 รายทโรงพยาบาล

กาฬสนธ22 และมรายงานของโรงพยาบาลบรรมย ทพบวาฝ

ของตอมนำาลายพาโรตดในเดกสวนใหญ มสาเหตจากเชอ

Burkholderia pseudomallei (รอยละ 61.11)23 สอดคลอง

กบการศกษาน ทพบวา Burkholderia pseudomallei ม

ความสมพนธกบตำาแหนงการตดเชอท Parotid space

อยางมนยสำาคญทางสถต เนองจากผปวยทกรายทตดเชอ

Burkholderia pseudomallei ตดเชอในตำาแหนง Parotid

space ทงหมด ดงนนในผปวยทมาดวยการตดเชอในชองเยอ

หมคอชนลกในตำาแหนงน ควรนกถงการตดเชอ Burkholderia

pseudomallei ไวดวย แตอยางไรกตามไมพบวา Burkholderia

pseudomallei มความสมพนธกบโรคเบาหวานและความดน

โลหตสง

ขอจำากดของการศกษาน คอ เปนการศกษาแบบ

ยอนหลง ทำาใหขอมลอาจไมครบถวน และมขอจำากดทางหอง

ปฏบตการทไมสามารถเพาะเชอแบบพงพาออกซเจน (Anaerobe

bacteria) ได


Volume 4 No. 3

สรปการตดเชอในชองเยอหมคอชนลก (Deep neck

infection) เปนการตดเชอทตองไดรบการรกษาอยางรวดเรว

และเหมาะสม เนองจากอาจเกดการตดเชอและภาวะแทรกซอน

ไดแก การตดเชอในกระแสเลอด และการทางเดนหายใจสวนบน

อดตนทอาจเปนอนตรายถงชวต อาการเรมแรกทพบไดบอย

คอ ปวดบวมทลำาคอหรอใบหนา ซงการศกษาทนครพนม พบ

การตดเชอ Klebsiella pneumoniae และเกดในตำาแหนง

Parotid space ไดบอยทสด โดยสาเหตสวนใหญเกดจากการ

ตดเชอทฟ น การรกษานอกจากตองใหยาปฎชวนะท

ครอบคลมเชอ Aerobe bacteria แลว ควรครอบคลม Anaerobe

bacteria การสงเสรมการดแลความสะอาดในชองปาก อาจ

ชวยปองกนภาวะการตดเชอในชองเยอหมคอชนลกได


Volume 4 No. 3

เอกสารอางอง

1. Oliver ER, Gillespie MB. Deep neck infections. In : Flint PW, Haughey BH, Lund VJ, et al, eds.

Cummings otolaryngology head & neck surgery, 5th ed. Philadelphia: Mosby Elsevier; 2010. p.201-8.

2. รศม ซงเถยรตระกล. การอกเสบตดเชอในชองเยอหมคอชนลกของโรงพยาบาลภมพลอดลยเดช [งานวจยเพอ

วฒบตรแสดงความรความชำานาญในการประกอบวชาชพเวชกรรม สาขาโสต ศอ นาสกวทยา]. กรงเทพฯ;2550.

3. พชรนทร วชรนทรยานนท. การศกษาภาวะตดเชอของเยอหมชนลกบรเวณคอในโรงพยาบาลอตรดตถ. วารสาร

โรงพยาบาลอตรดตถ 2557;29:32-42.

4. บศราภรณ ลวรยะพนธ. การตดเชอในเนอเยอบรเวณศรษะและลำาคอทโรงพยาบาลลำาปาง. สวรรคประชารกษเวชสาร

2548;2: 91-100.

5. วชาญ จงประสาธนสข. การศกษาผปวยตดเชอของเยอหมชนลกบรเวณคอ 127 รายในโรงพยาบาลนาน. ลำาปาง

เวชสาร 2554; 32:42-50.

6. Sakarya EU, et al. Clinical features of deep neck infection: analysis of 77 patients. Kulak Buran

Bogaz Ihis Derg [Internet]. 2015 [cited 2017 Sep 12];25:102-8. Available from: http://www.kbbihtisas.org/

v02/eng/jvi.php?pdir=kbbihtisas&plng=eng&un=KBBI-76500&look4=

7. Olejniczak I, et al. Deep neck infections-still important diagnostic and therapeutic problem [In-

ternet]. 2016 [cited 2017 Sep 12];70:25-30. Available from: http://europepmc.org/abstract/med/27386830

8. Coticchia JM, Getnick GS, Yun RD, Arnold JE. Age, site, and time specific differences in pediatric

deep neck abscesses. Arch Otolaryngol hneck surgery 2004; 130:201-7

9. จกรพงศ คลายคลง, ลลดา เกษมสวรรณ, บญช กลประดษฐารมณ. Deep neck abscess: clinical review in

Ramathibodi Hospital. วารสารห คอ จมก และใบหนา 2000;1:43-7.

10. ชเกยรต วงศนจศล. การศกษาผปวยตดเชอและมฝหนองของเยอหมชนลกบรเวณคอในโรงพยาบาลขอนแกน.

ขอนแกนเวชสาร 2551;32:5-12.

11. ฐตมา วงศวชต. การตดเชอในเนอเยอบรเวณศรษะ และคอในโรงพยาบาลสกลนคร. วารสารโรงพยาบาลสกลนคร

2551; 11:5-11.

12. บญชย วรบญชย. การตดเชอบรเวณลำาคอสวนลก. วารสารการแพทยโรงพยาบาลศรสะเกษ สรนทร บรรมย

2552;1:173-80.

13. Yan Qing Lee, Jeevendra K. Deep neck abscesses: the Singapore experience. European Archives

of Oto-Rhino-Laryngology [Internet]. 2011 [cited 2017 Sep 14];268:609-14. Available from: https://link.

springer.com/article/10.1007%2Fs00405-010-1387-8

14. Salih B., et al. Deep neck infections: a retrospective review of 173 cases. American Journal of

Otolaryngology [Internet]. 2012 [cited 2017 Sep 14];33:56-63. Available from: http://www.amjoto.com/article/

S0196-0709(11)00025-1/fulltext

15. Celakovsky P, et al. Bacteriology of deep neck infections: analysis of 634 patients. Australian

Dental Journal [Internet]. 2015 [cited 2017 Sep 14];60:212-5. Available from: http://onlinelibrary.wiley.


Volume 4 No. 3

com/doi/10.1111/adj.12325/abstract;jsessionid=35A89319302AE2DEDB042090F6DCBD22.f04t01

16. สาธต กานทอง. การศกษายอนหลงอบตการณ และผลการรกษาการตดเชอเปนฝหนองทคอและชองใบหนา

ผปวย 491 รายทโรงพยาบาลชยภมตงแต พ.ศ. 2542 – 2550. ขอนแกนเวชสาร 2551;32:153-64.

17. Kataria G. Deep Neck Space Infections: A Study of 76 Cases. Iran J Otorhinolaryngo [Internet].

2015 [cited 2017 Sep 16];27:292-9. Available from: http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/adj.12325/

abstract;jsessionid=35A89319302AE2DEDB042090F6DCBD22.f04t01

18. Suehara AB, et al. Deep neck infection - analysis of 80 cases. Braz J Otorhinolaryngol [Internet].

2008 [cited 2017 Sep 25]. Available from: https://www.researchgate.net/publication/5286791_Deep_neck_

infection_-_Analysis_of_80_cases

19. Ali Eftekharian, et al. Deep neck infections: a retrospective review of 112 cases. European Archives

of Oto-Rhino-Laryngology [Internet]. 2008 [cited 2017 Sep 25];266:273-7. Available from: https://link.springer.

com/article/10.1007/s00405-008-0734-5

20. Hidaka H, et al. Clinical and bacteriological influence of diabetes mellitus on deep neck

infection: Systematic review and meta-analysis. Head neck [Internet]. 2015 [cited 2017 Sep 25];10:1536-46.

Available from: http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/hed.23776/abstract?globalMessage=0

21. Limmathurotsakul D, Golding N, Dance D AB, Messina JP, Pigott DM, Moyes CL, et al. Predicted

global distribution of Burkholderia pseudomallei and burden of melioidosis. Nature Microbiology 2016;

1(1): 15008. doi:10.1038/nmicrobiol.2015.8

22. สกลรตน ศรโรจน. ฝของตอมนำาลายพาโรตดจากเมลออยโดสสในเดก: รายงานผปวย 3 ราย ทพบในโรงพยาบาล

กาฬสนธ. วารสารศรนครนทรเวชสาร [อนเตอรเนต]. 2015 [เขาถงเมอ 25 ก.ย.2560];21. เขาถงไดจาก: http://www.smj.

ejnal.com/e-journal/showdetail/?show_detail=T&art_id=1159

23. ลดดา ดำารการเลศ. ฝของตอมนำาลายพาโรตดในโรงพยาบาล บรรมย. วารสาร ห คอ จมก และ ใบหนา

2532;4:167-175.


Volume 4 No. 3

การเปรยบเทยบผลลพธการสอนโดยการบรรยายและการใชสอวดทศนในผปวยโรคตอกระจก

นางตยาภรณ เจรญรตน.

พยาบาลวชาชพชำานาญการ โรงพยาบาลนครพนม

Original Article

การศกษาครงนเปนการวจยแบบกงทดลอง (Quasi Experiment Research) เพอเปนการพฒนาแนวทางการสอน

ผปวยโรคตอกระจก ในหอผปวยตา ห คอ จมก โรงพยาบาลนครพนม จงหวดนครพนม โดยมวตถประสงค เพอศกษาผลของ

การสอนแบบบรรยายและการสอนโดยใชสอวดทศนในผปวยโรคตอกระจก กลมตวอยางเปนผปวยทไดรบการวนจฉยวาเปนโรค

ตอกระจกมอายตงแต 40 ปขนไป ทงเพศชายและเพศหญง ทเขารบการรกษาในหอผปวยตา ห คอ จมกจำานวน 98 คน คอ

กลมการสอนแบบบรรยาย จำานวน 49 คนและกลมการสอนโดยสอวดทศน จำานวน 49 คน เครองมอทใชในการเกบขอมลวจย

ประกอบดวย 2 สวน คอ แบบสอบถามขอมลทวไป และแบบวดความรและการปฏบตตวในผปวยโรคตอกระจก ซงผานการ

ตรวจสอบความตรงของเน อหาโดยผ เช ยวชาญ และทดสอบความเช อม นดวยวธอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s

Coefficient +Alpha) ไดคาความเชอมนของแบบวดความรและการปฏบตตวในผปวยโรคตอกระจก เทากบ 0.72 เกบ

รวบรวมขอมล ในหอผปวยตา ห คอ จมก ชวงระหวาง เดอน มนาคม 2559 ถง เดอน พฤษภาคม 2559 เลอกแบบเจาะจง

(purposive sampling) วเคราะหขอมลดวยสถตพรรณนา ไดแกจำานวน รอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน และ

สถตอนมาน ไดแก dependent t-test และ Independent t-test

คะแนนความรหลงการสอนทงสองแบบคอแบบบรรยายและแบบใชสอวดทศนเพมขนสงกวากอนการสอนอยางมนยสำาคญ

ทางสถตและหลงการสอนคะแนนความรระหวางการสอนทงสองแบบไมมความแตกตางกนทางสถต

ขอสรปผลการวจยจากการสอนโดยการบรรยายและการสอนโดยใชสอวดทศนในการดแลตนเองของผปวยทเขารบการ

ผาตดตาตอกระจกพบวาไมมความแตกตางกนทางสถต ดงนนทางหอผปวยจงใชวดทศนทสรางขนนนำาไปใชในการสอนใหความร

และพฒนาความสามารถในการดแลตนเองของผปวยทเขารบการผาตดตาตอกระจกแทนการสอนโดยการบรรยาย เพอใชเปน

มาตรฐานในการสอนผปวยโดยใชเปนแนวทางเดยวกน

บทคดยอ


Volume 4 No. 3

A COMPARISON OF THE EFFECTIVENESS OF TEACHING METHODS IN CATARACT

PATIENT : LECTURES AND VIDEOS

TIYAPORN CHAROENRAT

Registered Nurse Professional Level Nakhon phanom hospital

The quasi experiment research is done to improve the teaching techniques in cataract patients of Eye

Ear Nose Throat ward in Nakhon Phanom hospital. The goal of this research is to compare the effectiveness

between 2 teaching techniques: lecturing and video learning. The sample group includes male and female

patients of 40 years old and above who were diagnosed with cataract and were admitted to Eye Ear Nose

Throat ward in Nakhon Phanom hospital. The method used to find the sample size is Two independent

means formula from n4Studies programme. The total sample size is 98 cataract patients. 49 patients were

assigned for lecturing and the rest for self-video learning. All test subjects were required to fill up 2

questionnaires. One was general information about themselves and the other was about basic knowledge

of cataract.

The confidence of the knowledge proven by Cronbach’s coefficient +alpha is 0.72. The data were

sampling purposively in Eye Ear Nose Throat ward from March 2016 to May 2016. And were analysed by

using descriptive statistics e.g. percentage, mean and standard deviation and inferential statistics e.g.

dependent t-test and independent t-test.

The result shows incresed score statistically and significantly after test subjects received both

lecturing and video learning. However, the scores of both teaching techniques show no significant difference.

Thus, the result suggests that video learning can be used for giving knowledge and improving self-treatment

in cataract patients after surgery.

Abstract


Volume 4 No. 3

บทน�าจากแนวโนมโครงสรางของประชากรผสงอาย

ทเพมขนอยางรวดเรวเนองจากความกาวหนาเทคโนโลย

ทางการแพทยและสาธารณสข โดยในป 2548 ประเทศไทย

มประชากรผสงอาย 6.4 ลานคนและคาดวาในป พ.ศ. 2563

จะมประชากรผสงอายถง 12.9 ลานคนรวมทงสดสวน

ประชากรในกลมผสงอายทเพมขนเมอเทยบกบสดสวนของ

ประชากรกลมอนๆ โดยในป พ.ศ. 2548 มประชากรผสงอาย

รอยละ 10.3 และคาดวาจะเพมขนอกเกอบเทาตวเปน

รอยละ 19.8 ในป พ.ศ. 2568 (สถาบนวจยประชากรและ

สงคมมหาวทยาลยมหดล, 2549 ) ซงเปนการเปลยนแปลงท

กำาลงนำาประเทศไทยไปสภาวะทเรยกวา ภาวะประชากรผสงอาย

(Population Aging) ( สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการ

แพทย กระทรวงสาธารณสข, 2549: 15 )

ตอกระจก (Cataract) เปนโรคทางจกษทพบบอยใน

ผสงอายเปนสาเหตสำาคญอนดบ 1 ททำาใหเกดภาวะตาบอด

หรอสายตาเลอนรางทงในประเทศไทยและทวโลก ประมาณ

การณวามประชากรทวโลกตาบอด ประมาณ 37 ลานคนและ

สายตาเลอนราง 124 ลานคน ในจำานวนนรอยละ 90 อยใน

ประเทศกำาลงพฒนาโดยผทตาบอดสวนใหญ (รอยละ 82) มอาย

50 ปขนไป ในกลมประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

พบมากถงประมาณ 11.6 ลานคน โดยรอยละ 50 ของ

ผทตาบอด มสาเหตสำาคญมาจากโรคตอกระจก สำาหรบ

สถานการณตาบอดในประเทศไทย คาดวาจะมคนตาบอด

สนทประมาณ 200,000 คนสวนใหญ (ประมาณรอยละ 80)

เปนกลมผสงอาย โดยสาเหตหลกมาจากโรคตอกระจกมากถง

รอยละ 70 (สำานกงานสารสนเทศและประชาสมพนธ

กระทรวงสาธารณสข,2549)

สำาหรบหอผปวยตา ห คอ จมก โรงพยาบาล

นครพนม ปจจบนมผปวยโรคตอกระจกทเขามารบการรกษา

ในหอผปวยตา ห คอ จมก มากเปนอนดบ 1 ใน 5 ของผปวย

โรคทางตา โดยเฉพาะการรกษาโดยการผาตดตาตอกระจกใสเลนส

แกวตาเทยม ซงจากการเกบรวบรวมขอมลในหอผปวยตา

ห คอ จมก เมอปงบประมาณ 2558 ทผานมาพบวามผปวย

โรคตอกระจกทไดรบการผาตดตาตอกระจกและใสเลนสแกวตา

เทยม จำานวน 1,364 ราย (เฉลย 5–10 รายตอวน) คดเปน

รอยละ80 – 85 ของผปวยโรคตาทงหมดทเขารบการรกษา

ในหอผปวยและยงพบวา มผปวยทตองกลบเขารบการรกษา

อกครง เนองจากมการตดเชอภายในลกตาขนรนแรง จำานวน

1 ราย คดเปน 0.07 % จากการศกษาของ Kanski (1994 :

299) ทพบวาภายหลงทำาผาตดตอกระจกหากมปญหาดงกลาว

และไมไดรบการรกษาอยางเรงดวน จะเปนสาเหตทำา ใหผปวย

ตาบอดไดถงรอยละ 50

การวจยครงนผปวยเมอไดรบความรและคำาแนะนำา

ในเรองการปฏบตตวกอน และหลงการผาตดตอกระจกแลว

จะสามารถนำา เอาความรทไดรบไปใชไดอยางถกตองเหมาะสม

และเพอนำา ไปเปนแนวทางในการพฒนาการใหความร และ

คำาแนะนำา ในเรองการปฏบตตวกอนและหลง ผาตดตอกระจก

แกผปวย ใหมประสทธภาพมากยงขน เพอปองกนการตดเชอ

ทตาหลงไดรบการผาตดตอกระจกแลว ซงหากมการตดเชอ

ภายในลกตาขนรนแรง อาจทำาใหเกดภาวะตาบอดได และเพอ

ใหเกดผลประโยชนสงสดแกผปวยทเขามารบการรกษาในหอ

ผปวยตา ห คอ จมก โรงพยาบาลนครพนม

วตถประสงคการวจย:1.เพอศกษาผลลพธการสอนโดยบรรยาย และการ

ใชสอวดทศน

2.เพอเปรยบเทยบผลลพธระหวางการสอนกลม

บรรยายและกลมใชสอวดทศน

ประโยชนทไดรบ1.เพอนำาขอมลไปปรบปรงและพฒนาวธการสอนผ

ปวยโรคตอกระจกในหอผปวยตา ห คอ จมก

2.เพอจดทำาเปนแนวทางปฏบตการใหความรแกผ

ปวยโรคตอกระจกในหอผปวยตา ห คอ จมก

ประชากรและกลมตวอยาง ผปวยทไดรบการวนจฉยวาเปนโรคตอกระจกทเขา

รบการรกษาในหอผปวยตา ห คอ จมก ทงเพศชายและเพศ

หญง ในชวงระหวาง เดอนมนาคม 2559 ถง เดอนพฤษภาคม

2559 โรงพยาบาลนครพนม จำานวน 98 คน โดยใชวธการ

หาขนาดของกลมตวอยางจากการคำานวณดวยสตรของ Two

independent means โดยใชโปรแกรม n4Studies ได

กลมตวอยางละ 49 คน คอ กลมสอนแบบบรรยาย จำานวน 49


Volume 4 No. 3

คนและกลมสอนโดยสอวดทศน จำานวน 49 คน โดยกำาหนด

คณสมบตของประชากร ทศกษาตามเกณฑดงน

1. เกณฑคดเขา

- ผปวยทเปนโรคตอกระจกมอายตงแต 40 ปขนไป

ทเขารบการรกษาและผาตดตอกระจกในหอผปวยตา ห คอ

จมก โรงพยาบาลนครพนม

2. เกณฑคดออก

- เปนผทมความบกพรองทางการสอสาร การไดยน

- ไมสมครใจทจะเขารวมการวจย

เครองมอทใชในการศกษาเครองมอทใชในการเกบขอมลในการศกษาครงน

ประกอบดวย แบบสอบถามขอมลทวไป และแบบสอบถาม

ขอมลความร ในการปฏบตตวของผ ปวยโรคตอกระจกท

ผศกษาสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรมและงานวจยท

เกยวของ ประกอบไปดวย 2 สวนดงตอไปน

สวนท 1 แบบสอบถามขอมลทวไป ประกอบดวย

เพศ อาย การศกษา อาชพ

สวนท 2 แบบวดความรและการปฏบตตวของผ

ปวยโรคตอกระจกทไดรบความรโดยวธการสอนแบบบรรยาย

และการสอนโดยใชสอวดทศน จำานวน 19 ขอ เปนแบบ 3 ตว

เลอก โดยตอบ ใช ,ไมใช หรอไมแนใจ

การสรางเครองมอทใชในงานวจยผวจยนำาแบบสอบถามเครองมอทใชในการเกบ

รวบรวมขอมลในการศกษาครงนสรางขนจากการทบทวน

วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ โดยมขนตอนการสรางดงน

1.โดยการศกษาจากตำารา เอกสาร วารสาร งาน

วจยทเกยวของ

2.รวบรวมเพอสรางเครองมอเกบรวบรวมขอมล

แบบสอบถามความรในการปฏบตตวของผปวยโรคตอกระจก

3.ตรวจสอบโดยแพทยผเชยวชาญทางจกษวทยา

4.ทดลองใชเพอหาความเชอมนของเครองมอ

5.ปรบปรงเครองมอเพอนำาไปใชเกบขอมลจรง

การตรวจสอบคณภาพเครองมอการตรวจสอบความตรง (Validity)

ผวจยนำาแบบสอบถามความรในการปฏบตตวของ

ผปวยโรคตอกระจกทสรางขนไปปรกษากบผเชยวชาญและ

ผทรงคณวฒ จำานวน 3 ทาน เพอตรวจสอบความถกตองดานภาษา

และความครอบคลมของเนอหาแลวนำาไปปรบปรงคำาถามตาม

ทผเชยวชาญและผทรงคณวฒเสนอแนะ แลวสงใหผเชยวชาญ

และผทรงคณวฒตรวจสอบอกครงจนเปนทยอมรบถอวาม

ความเทยงตรงตามเนอหาแลวจงนำาไปทดลองใชตอไป

การตรวจสอบความเชอมน (Reliability)

ผวจยไดนำาแบบสอบถามทดลองใช (Try out) กบ

กลมตวอยางจำานวน 30 คน กบกลมทไมใชกลมประชากร

ทศกษา แลวนำาแบบสอบถามทงหมดมาใหคะแนนและ

วเคราะหหาคาความเชอมนโดยคำานวณจากสตรของครอนบาซ

(Cronbach’s Coefficient +Alpha) โดยใชโปรแกรม

สำาเรจรป ไดผลการวเคราะหคาความเชอมน ผลการตรวจ

สอบคาความเชอมน ไดเทากบ 0. 72 และปรบปรงเครองมอ

ใหเปนฉบบสมบรณเพอนำาไปใชเกบขอมลตอไป

วธการศกษาผศกษาไดดำาเนนการคดเลอกประชากรทจะมา

ศกษาทมคณสมบตตามทกำาหนดโดยการเลอกแบบเจาะจง

(purposive sampling) จากผปวยโรคตอกระจกทเขารบ

การรกษาในหอผปวยตา ห คอ จมก ทงเพศชายและเพศ

หญง ในชวงระหวาง เดอนมนาคม 2559 ถง เดอนพฤษภาคม

2559 โรงพยาบาลนครพนม โดยคดแยกใหเรยนรเปน 2

กลม คอกลมทสอนแบบบรรยาย และการสอนกลมโดยใชสอ

วดทศน ใหตอบแบบสอบถามทงกอนและหลงทำาการสอนทง

2 กลม แลว ตรวจสอบความสมบรณ สอบความถกตองของ

แบบสอบถาม นำาขอมลมาวเคราะหจำานวน 98 ชด

สถตและการวเคราะหขอมลผวจยนำาแบบสอบถามทงกอนและหลงทำาการสอน

ของทง 2 กลม มาตรวจสอบความสมบรณ ความถกตองของ

แบบสอบถาม และนำาขอมลมาวเคราะห การวเคราะหขอมล

เบองตนโดยใชโปรแกรมสำาเรจรป และแบงการวเคราะหดงน

1.สถตพรรณนา (Descriptive statistic) ไดแก


Volume 4 No. 3

จำานวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

2. สถตอนมาน (Inferential statistic) ไดแก

Independent t test และ dependent t test

ผลการวเคราะหขอมลผลการวเคราะหไว

สวนท 1 ผลการวเคราะหขอมลทวไป

สวนท 2 ผลการวเคราะหความรของผปวยโรค

ตอกระจกของกลมตวอยางทไดรบความรโดยวธการสอนแบบ

บรรยายและการสอนโดยสอวดทศน

สวนท 3 ผลการเปรยบเทยบความรของผปวยโรค

ตารางท 1 จ�านวนและรอยละของกลมตวอยาง ของกลมทสอนแบบบรรยาย และกลมทสอนโดยใชสอวดทศนจ�าแนกตาม

ขอมลทวไป

ขอมลทวไป จ�านวน

เพศ - ชาย- หญง

อาย - 40- 60ป- 60-69 ป

- 69 ป ขนไป X= 65.1, S.D.=9.2, Min= 48, Max= 84การศกษา

- ไมไดเรยน- ประถมศกษา- มธยมศกษา/ปวช.- อนปรญญา/ปวส.- ปรญญาตรหรอเทยบเทา- สงกวาปรญญาตร

อาชพ- เกษตรกรรม- รบจาง- คาขาย- ขาราชการ-อนๆ

1336

142312

629914-

315841

1930

102613

2348-41

354343

26.573.5

28.646.924.5

12.259.218.42.08.2-

63.310.216.38.22.0

กลมสอนแบบบรรยาย

ตอกระจกระหวางกลมตวอยางทไดรบความรโดยวธการสอน

แบบบรรยายและการสอนโดยสอวดทศน

สวนท 1 ผลการวเคราะหขอมลทวไป

กลมทสอนแบบบรรยายและกลมทสอนโดยใชสอ

วดทศนมขอมลทคลายคลงกนโดยเปนเพศหญงรอยละ 36

และ 30 , อาย ทง 2 กลม สวนมากมอายเฉลย 65.1 และ

66.1, การศกษา จบชนประถมศกษา รอยละ 59.2 และ 69.4

สวนอาชพ เกษตรกรรมรอยละ 63.3 และ 71.4 ดงแสดงใน

ตารางท 1

รอยละ จ�านวน รอยละ

38.861.2

20.453.126.5

4.169.416.3

-8.22.0

71.48.26.18.26.1

กลมสอนโดยใชสอวดทศน

_ X= 66.1, S.D.= 10.0, Min= 41, Max= 87_


Volume 4 No. 3

สวนท 2 ผลการวเคราะหความรของผปวยโรคตอกระจก

ของกลมตวอยางทไดรบความรโดยวธสอนแบบบรรยายและ

สอนโดยสอวดทศน

เมอพจารณา ความรของกลมตวอยางโดยการสอน

แบบบรรยาย พบวาความรหลงการสอน สงกวากอนการสอน

อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .01 (ความรกอนการสอน

= 10.45, SD=1.68 และความรหลงการสอน = 18.694, X_

X_

X_

X_

SD=.619) และ ความรในกลมทสอนโดยสอวดทศน พบวา

ความรหลงการสอนสงกวากอนการสอน อยางมนยสำาคญทาง

สถตทระดบ .01 (ความรกอนการชมวดทศน = 15.53,

SD=2.92 และความรหลงการลมวดทศน = 18.694 ,

SD=.683 ) ดงแสดงในตารางท 2

ตารางท 2 การเปรยบเทยบความรกอนและหลงการใหความรแบบบรรยาย และแบบใชสอวดทศน

ความร SD P value

กอนการสอนแบบบรรยาย

หลงการสอนแบบบรรยาย1.68

.619

.00010.45

18.694

X_

-37.277

t

กอนการสอนโดยสอวดทศน

หลงการสอนโดยสอวดทศน2.92

.683

.00015.53

18.694

-7.444

สวนท 3 ผลการเปรยบเทยบความรของผปวยโรคตอกระจก

ระหวางกลมตวอยางทไดรบความรโดยวธการสอนแบบ

บรรยายและการสอนโดยใชสอวดทศน

ผลการ เปรยบเทยบความรการสอนแบบบรรยาย

กบการสอนโดยใชสอวดทศน พบวาความรหลงการสอนแบบ

บรรยาย ( = 18.694 , SD=.619) กบความรหลงการสอนโดย

ใชสอวดทศน ( = 18.694 , SD=.683) ไมมความแตกตาง

กนทางสถต (P value =.000) ดงแสดงในตารางท 3

X_

X_

ตารางท 3 การเปรยบเทยบผลการสอนแบบบรรยายกบผลการสอนโดยสอวดทศน

รปแบบการใหความร SD P value

แบบบรรยาย

แบบวดทศน.61

.68

.00018.69

18.69

X_

1.000

t

การอภปรายผลคะแนนความรหลงการสอนทงสองแบบคอแบบ

บรรยายและแบบใชสอวดทศน เพมขนสงกวากอนการสอน

อยางมนยสำาคญทางสถต และ หลงการสอน คะแนนความร

ระหวางการสอนทงสองแบบไมมความแตกตางกนทางสถต

แสดงใหเหนวาหลงการสอนแบบบรรยายมคะแนนเฉลยสงกวา

กอนการสอน ซงสอดคลองกบการศกษาผลการเชดตวลดไข

ของ กมลทพย ดานซาย (2548) ทศกษาผลของการสอนวธเชดตว

ลดไขแบบ Tepid sponge ตามแผนการสอนทไดเตรยมไวทง

บรรยายและสาธต โดยพบวาคะแนนเฉลยความรวธเชดตวลดไข

แบบ Tepid Sponge ของผดแลเดกวยกอนเรยน ภายหลงได

รบการสอนสงกวากอนการสอนอยางมนยสำาคญทางสถตและ

หลงการสอนแบบใชส อวดทศนมคะแนนเฉลยสงกวากอน

การสอนสอดคลองกบบรม และคณะ (Broome et al., 2003)

ทศกษาเกยวกบการใหความรแกผดแล ในการจดการเมอเดก

มไขโดยใหผดแลชมวดทศนและรบเอกสารแผนพบทเกยวกบ

การดแลเดกทมไข พบวา หลงใหความรดวยวธดงกลาว ผดแล

มความรในการจดการเมอเดกมไขเพมขน


Volume 4 No. 3

สำาหรบการเปรยบเทยบผลการสอนระหวางการสอนแบบ

บรรยายและการสอนโดยใชสอวดทศนในการดแลตนเองของผ

ปวยทเขารบการผาตดตาตอกระจก พบวา ไมมความแตกตาง

กนทางสถตแสดงวาการใหความรโดยการสอนแบบบรรยาย

หรอการใหความรการสอนโดยใชสอวดทศน ทำาใหผฟงม

ความร

ไมแตกตางกนดงนนทางหอผปวยตา ห คอ จมกจงใชสอ

วดทศนสอนผปวยและญาต แทนการสอนโดยการสอนแบบ

บรรยายได เพอจดทำาใชเปนแนวทางปฏบตในการสอนผปวย

หลงผาตดตอกระจกโดยปฏบตเปนแนวทางเดยวกน

ขอเสนอแนะจากผลการวจยพบวาการสอนโดยการบรรยายและ

การสอนโดยใชสอวดทศนทสรางขนนสามารถนำาไปใชในการให

ความรและพฒนาความสามารถในการดแลตนเองของผปวยท

เขารบการผาตดตาตอกระจกในการปฏบตงานจรงในหนวย

งานตา ห คอ จมก และหนวยงานตางๆทเกยวของ ได

อยางไรกตามการสอนโดยการบรรยายและสาธตม

ขอดทชวยสงเสรมและสรางการเรยนรเปนการสอนทมการเตรยม

เนอหาไวอยางเปนระเบยบ ไดเนอหาตรงตามวตถประสงค ให

ความรแกผเรยนไดทงกลมเลกและกลมใหญ ผสอนสามารถยำา

หรอสรปสวนทตองการได สวนการสอนโดยใชสอวดทศนม

จดเดนทสามารถดงดดความสนใจของผ เรยนจากการใช

เทคนคพเศษในการตดตอและลำาดบภาพ ผเรยนไดเหนสงท

ตองการเนนไดจากเทคนคการถายทำา ทำาใหบทเรยนนาสนใจ

ยงขน


Volume 4 No. 3


1. กมลทพย ดานซาย. (2548). ผลของการสอนวธเชดตวลดไขแบบ Tepid Sponge ตอความรของ ผดแลเดกกอนวย

เรยน. ชลบร: คณะพยาบาลศาสตร, มหาวทยาลยบรพา

2. กดานนท มลทอง. (2543). เทคโนโลยการศกษาและนวตกรรม ( พมพครงท 2 ). กรงเทพฯ: อรณการพมพ

3. เชยรศร ววธสร. (2541) จตวทยาการเรยนรของผใหญ (พมพครงท 3). กรงเทพฯ : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

4. ชยยงค พรหมวงศ และคนอนๆ. เอกสารการสอนชดวชาเทคโนโลยและสอสารการศกษาเลมท 1 หนวยท 1-5.

นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช; 2543 : 731-6

5. ลดดา ศชปรด. (2543). เทคโนโลยการเรยนการสอน. ชลบร: ภาควชาเทคโนโลยการศกษา, มหาวทยาลยบรพา.

เอกสารการสอน

6. สมจต หนเจรญกล (2534). ทฤษฎการพยาบาลของโอเรม. ใน สมจตหนเจรญกล(บรรณาธการ), การดแลตนเอง:

ศาสตรและศลปะทางการพยาบาล. กรงเทพฯ: วศฏสน

7. สมจต หนเจรญกล. 2534. การดแลตนเอง : ศาสตรและศลปทางการพยาบาล.กรงเทพมหานคร: บรษท วศฎสน จำากด.

8. สมเชาว เนตรประเสรฐ. (2543). ความสำาคญของสอการสอน. วนทคนขอมล 10 ตลาคม 2547, เขาถงจาก

http://www.edu.chula.ac.th/vijai Som.htm

9. สกนยา ฉตรสวรรณ. 2539. ผลของการใชกระบวนการกลมในการสอนผปวยตอระดบความวตกกงวลกอนผาตดของผปวย

โรคตอกระจก. กรงเทพมหานคร: วทยาน พนธปรญญาโท, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

10. สกนยา ฉตรสวรรณ, ปราณชนศร , สมาลา ทศนานตรย ะ, กาญจนาภรณ ใสมรรคา, ยวด เกตสมพนธ, สรวด

อนทรกำาแหง ณ ราชสมา, นชนาถ บรรทมพร. 2542. ประสทธผลของการใหความรวมมอกบการใชคมอการปฏบตตวผปวย

โรคตอกระจก. แผนกจกษวทยา, ฝายการพยาบาล, โรงพยาบาลศรราช.

11. สรพล เวยงนนท และคณะ. ผลของการใหความรดวยซดวดทศน เรองการถายทอดทางพนธกรรมของโรคธาลสเมย.

คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.ขอนแกน; 2547.

12. สณพร ชยมงคล. ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลตนเอง ของผปวยโรคตอกระจกในโรงพยาบาลเมตตา

ประชารกษ. วารสารกรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข; 2543: 25(1): 26–9.Bloom, A. 1975. Taxonomy of Education

Objectives. New York: David McKayCompany.Broome, M.E,Doken,D.L.,Broome, C.D., Woodrint, B.,& Stegelman,

M.F. (2003). A study of parent/grandparent education for managing a febrile illness using the CALM approach.

Journal of Pediatric Health Care, 17(4),176 – 183. Orem, D.E.(1991). Nursing concepts of practice ( 4th ed. ).

St. Louis: Mosby Year Book.


Volume 4 No. 3

การพฒนาแนวทางปฏบตในการใหบรการฟนฟสมรรถภาพผพการทางการเหน

อ�าเภอเมอง จงหวดนครพนม

พศษฐ เสรธรรมะพทกษ*, บษยา สนวล**

* พยาบาลวชาชพชำานาญการ โรงพยาบาลโพนสวรรค

** นกวชาการสาธารณสขชำานาญการ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลโชคอำานวย

Original Article

การศกษาครงนเปนการพฒนาแนวทางปฏบตในการใหบรการฟนฟสมรรถภาพผพการทางการเหน อำาเภอเมอง จงหวด

นครพนม มวตถประสงคเพอพฒนาแนวปฏบตในการฟนฟสมรรถภาพผพการทางการเหน จงหวดนครพนม ใชกระบวนการ

พฒนาตามหลกการของ Deming ในการพฒนาคณภาพอยางตอเนอง ผานขนตอน PDCA (Plan-Do-Check-Act) ม 4 ขนตอน

ศกษาในผพการทางการเหน ของจงหวดนครพนม ทมคณสมบตและลกษณะตามทกำาหนดไว มความสมครใจและยนดเขารวม

ในการศกษา เครองมอทใชในการวจยประกอบดวย แนวทางปฏบตในการใหบรการฟนฟสมรรถภาพผพการทางการเหนโดยใช

แนวคดการฟนฟสมรรถภาพฟนฟสมรรถภาพคนตาบอดดานการทำาความคนเคยกบสภาพแวดลอมและการเคลอนไหว

(Orientation & Mobility หรอ O&M) และแบบประเมนทผศกษาสรางขน ดำาเนนการศกษาในระหวางเดอน กรกฎาคม 2558

- พฤษภาคม 2559 วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมสำาเรจรป โดยใชสถตเชงพรรณนา หาคาความถ รอยละ สวนเบยงเบน

มาตรฐาน

ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง จำานวน 116 คน คดเปนรอยละ 50.88 มอาย 60 ปขนไป

จำานวน 125 คน คดเปนรอยละ 54.82 สวนใหญอาศยอยกบครอบครว รอยละ 82.46 ดานการประกอบอาชพสวนใหญไมม

อาชพ รอยละ 70.17 และพบเปนผมความพการทางการเหนภายหลงกำาเนด รอยละ 88.60 โดยสวนใหญมสาเหตจากตอหน

ตอกระจก รอยละ 92.54

ความเปนไปไดของการใชแนวปฏบตในการฟนฟสมรรถภาพของผพการทางการเหน พบวา ภายหลงการเขารบการ

อบรมมคาคะแนนเฉลยระดบความเปนไปไดของการใชแนวปฏบตในการฟนฟสมรรถภาพของผพการทางการเหน อยในระดบ

สง ( = 3.91, SD = 0.32) เพมขนกวากอนการทดลอง อยในระดบตำา ( = 2.19, SD = 0.31) อยางมนยสำาคญทางสถตท

ระดบ 0.05 ดานความพงพอใจของผพการทางการเหนหลงเขารบการอบรม โดยภาพรวมมคาคะแนนเฉลยความพงพอใจอยใน

ระดบมาก ( = 3.62, SD = 0.14) และดานความสามารถในการทำากจวตรประจำาวน โดยภาพรวมพบวา อยในระดบมาก

( = 4.42, SD = 1.49)

อาจกลาวไดวา การพฒนาแนวปฏบตในการฟนฟสมรรถภาพผพการทางการเหน อำาเภอเมอง จงหวดนครพนม

สามารถเพมศกยภาพของผพการทางการเหนไดจรง ลดภาระครอบครวชมชน และเพอใหเกดประสทธผลสงสดควรสงเสรมการ

มสวนรวมของภาคเครอขายในพนทตามบรบทการใหบรการจงจะประสบผลสำาเรจและเกดความยงยนตอไป

บทคดยอ

X_X_

X_

X_

X_

คำ�สำ�คญ : ก�รฟนฟสมรรถภ�พผพก�ร, ผพก�รท�งก�รเหน


Volume 4 No. 3

ความเปนมาและความส�าคญของปญหาปญหาคณภาพชวตของผ พการ เป นปญหา

สาธารณสขทสำาคญทวโลกรวมทงประเทศไทย โดยทวโลก

พบจำานวนมากถง 600 ลานคน คดเปน 10% ของจำานวน

ประชากรทวโลก ซงจำานวนเหลานเทากบจำานวนประชากร

ของคนในอาเซยนทงหมด พบอยในประเทศกำาลงพฒนา

ประเทศไทยมจำานวนผทพการประมาณ 1.9 ลานคน คดเปน

รอยละ 2.9 ของประชากรทงหมด ซงพบวาเปนผทมความ

ลำาบากและมปญหาสขภาพประมาณ 1.8 ลานคน คดเปน

รอยละ 97.9 ของประชากรพการ1 ความพการของคนหนง

คนในครอบครว ลวนแลวแตสงผลกระทบตอสภาพครอบครว

โดยรวมดวยในทกดานทงทางดานสงคมและเศรษฐกจ โดย

พบเปนกลมคนทยากจนทสด ขาดการเหลยวแลของสงคม ม

ขอจำากดในการเขาถงแหลงบรการดานการศกษา การจางงาน

ทอยอาศย การคมนาคมขนสง และบรการดานสขภาพ ซงนำา

ไปสการถกกดกนออกไปจากสงคมและเศรษฐกจทำาใหการใช

ชวตในสงคมหรอชมชนของผพการถกมองขาม และถกทอดทง2

สะทอนใหเหนถงปญหาทภาครฐควรเรงแกไข

การสงเสรมสขภาพอนามยถอเปนองคประกอบหลก

ของการพฒนาคณภาพชวตของประชากรทรฐไดใหความ

สำาคญเพมขนเรอยๆ แตเมอพจารณาถงงานดานการสงเสรม

สขภาพของประชากรกล มยอยกล มตางๆ โดยเฉพาะกลม

ผพการ กลบพบวาโครงสรางและการดำาเนนงานในกระบวนการ

พฒนาของงานดงกลาวยงละเลยตอการเชอมตอใหประชากร

กลมนนๆ ไดมโอกาสอยางเตมทในการรวมรบรประโยชน

และการไดรบบรการอยางเสมอภาคกบประชากรกลมอนๆ2

เนองจากผพการทางการเหนถอเปนประชากรกลมหนงทเผชญ

กบสถานการณดงกลาวโดยจะเหนไดจากความขาดแคลนในงาน

ดานการบำาบดรกษา การฟนฟสมรรถภาพ และงานการสงเสรม

สขภาพ ปจจบนพบวาสงคมไทยจำาเปนตองเรงสรางความ

พรอมและสรางศกยภาพในการจดบรการและสงเสรมใหกลม

ผพการทางการเหนใหสามารถดแลสขภาพของตนเองไดอยางม

ประสทธภาพ มเปาหมายหลกในการดแลผ พการเพอให

สามารถชวยเหลอตวเองไดอยางมอสระ ดำารงชวตอยกบ

ครอบครวอยางมความสข เนนการตอบสนองความตองการ

ของผพการใหคงไวซงการทำาหนาทของอวยวะตางๆ ของรางกาย

การปองกนการไดรบบาดเจบและการปองกนการเสอมสภาพ

ของอวยวะ การปองกนภาวะแทรกซอนทอาจเกดทงทาง

รางกายและจตใจ รวมทงมงเนนการสรางอาชพของผพการ3

การพฒนาการดแลสขภาพคนพการเนนใหผพการทกประเภท

สามารถเขาถงและมความร ความสามารถในดานการดแล

สขภาพคนพการและปองกนความพการจะทำาใหผพการการ

มคณภาพชวตทดตอไป

จากขอมลประชากรกลางป 2558 จงหวดนครพนม

มประชากรทงสน 704,730 คน พบสถตผพการเพมจำานวน

มากขน โดยในป 2557-2559 มผพการทงสนจำานวน 14,180,

16,871 และ 11,590 คน คดเปนรอยละ 2.01, 2.39 และ

1.64 ของประชากรทงหมดตามลำาดบ พบสถตเปนผพการ

ทางการเหนเพมจำานวนมากขนในแตละปเชนกน โดยในป

2557-2559 พบจำานวน 1,709, 1,970 และ 2,031 คน คดเปน

รอยละ 14.84, 17.11 และ 17.64 ของผพการทงหมดตาม

ลำาดบ4 แนวทางปฏบตในการฟนฟสมรรถภาพผพการทาง

การเหนของจงหวดนครพนมเดมคอ เมอแพทยวนจฉยพบ

ความพการทางการเหนจะสงขนทะเบยนทสำานกงานพฒนา

สงคมและความมนคงของมนษย จงหวดนครพนม เพอขน

ทะเบยนแกโรงพยาบาลรฐบาลหรอโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ตำาบล ทผพการอาศยอย และเจาหนาทประจำาหนวยบรการ

จะออกตดตามเยยมบาน เพอประเมนปญหาและความตองการ

ของผพการทางการเหนและญาต และใหการดแลเปนรายกรณ

แตกยงพบวาผพการบางรายไมไดรบบรการดงกลาว บางราย

ไดรบการดแลไมตอเนอง บางรายเกดปญหาทางสขภาพเพมเตม

บางรายถกทอดทง ไมสามารถดแลตนเองขนพนฐานได เปน

ภาระแกญาต จากการวเคราะหองคกรรวมทงหนวยบรการ

ทางสาธารณสขในภาพรวมของจงหวด พบวา จงหวดนครพนม

ยงไมมแนวทาง หรอระบบการดแลผพการในดานการสงเสรม

สมรรถภาพผพการทางการเหน เจาหนาททใหบรการ

ขาดทกษะการใหบรการ สวนใหญใหบรการตามประสบการณ

และองคความรเดม หนวยงานราชการเขามามสวนรวมใน

การดแลคอนขางนอย สอดคลองกบองคการอนามยโลกได

กลาวถงสภาพปญหาของผพการทางการเหน พบวา ผพการ

ทางการเหนสวนใหญมปญหาการเคลอนไหว มปญหาสขภาพ

อยหางไกล มฐานะยากจน เขาไมถงความชวยเหลอจากภาครฐ

ซำายงขาดการชวยเหลอจากสงคม อยางไรกตามผพการบางคน

อาจมความสามารถหลายๆ ดานซงถาไดรบการพฒนาใหม


Volume 4 No. 3

ศกยภาพอาจทำาประโยชนและชวยสงคมได5 ดงนนการฟนฟ

สมรรถภาพทางการมองเหนดานการทำาความคนเคยกบสภาพ

แวดลอมและการเคลอนไหวจงถอเปนสมรรถนะขนพนฐานท

ผพการทางการเหนพงม เพราะจะทำาใหผพการสามารถไป

ไหนมาไหนได รสภาพแวดลอมในทตางๆ คอ รวาขณะนอย

ทไหน ตองการจะไปทไหนและจะไปไดอยางไร9 ควบคกบการ

ฟนฟสภาพรางกาย จตใจ อารมณ และสงคมใหกลบคนส

สภาพทเหมาะสม และใกลเคยงปกตเดมใหมากทสด โดยยด

หลกใหสามารถพงพาตวเองดำารงชวตไดตามอตภาพและม

คณภาพชวตทด

การฟนฟสมรรถภาพผพการทางการเหนดานการ

ทำาความคนเคยกบสภาพแวดลอมและการเคลอนไหว (Orientation

and Mobility : O&M) เปนขนตอนสำาคญในกระบวนการ

ฟนฟสมรรถภาพคนพการทมความบกพรองทางการเหนโดย

จะชวยสงเสรมใหสามารถชวยเหลอตนเองไดมากขนในการ

เดนทาง การทำากจวตรประจำาวนตางๆ และการประกอบ

อาชพ อนจะสงผลถงการพงพาตนเอง มอสระ ปลอดภยและม

ประสทธผลการเพมความสามารถและการมคณภาพชวตทดขน

ใหกบคนพการทมความบกพรองทางการเหนในการดำารงชวต

ประจำาวนสามารถดำารงชวตอย ในสงคมและสงคมทวไปได

อยางปกตสข ลดภาวะพงพงของญาต และผดแล ลดภาระ

ครอบครว ชมชน สอดคลองกบหลายๆ การศกษาทนำาแนวคด

การฟนฟสมรรถภาพผพการทางการเหนดานการทำาความคนเคย

กบสภาพแวดลอมและการเคลอนไหวมาใชพบวาสามารถสง

เสรมสมรรถภาพผพการทางการเหนไดจรง พการสามารถไป

ไหนมาไหนได รสภาพแวดลอมในทตางๆ คอ รวาขณะนอย

ทไหน ตองการจะไปทไหนและจะไปไดอยาง6,7,8

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลโชคอำานวย

อำาเภอเมอง จงหวดนครพนม ไดเหนความสำาคญของปญหาผ

พการทางการเหน จงไดนำาแนวคดการฟนฟสมรรถภาพฟนฟ

สมรรถภาพคนตาบอดดานการทำาความค นเคยกบสภาพ

แวดลอมและการเคลอนไหว (Orientation & Mobility หรอ

O&M) มาใชในการจดรปแบบบรการของผพการทางการเหน

จงหวดนครพนมขน โดยนำากระบวนการทำางาน เรมจากการ

คนหากลมเปาหมายรวมกนของครฝกและเจาหนาทในพนท

ทงสาธารณสข และองคการบรหารสวนตำาบล ใหผพการได

รบการตรวจสขภาพตา ประเมนความสามารถทางการเหน

และคดกรองเขารวมโครงการตามคณสมบตทกำาหนดไว

ลกษณะการอบรมเปนการอบรมเปนกลมแบบเชาไป เยนกลบ

15 วนตอเนองเวนวนอาทตย มการฟงบรรยายและฝกปฏบตจรง

และประเมนผลทงภาคทฤษฎและปฏบตจากแบบทดสอบจาก

สวนกลาง ประกอบดวย การสำารวจทอยอาศยหรอสถานท

ใหมๆ ทไมคนเคย การเดนทางกบผนำาทางในกจวตรประจำาวน

เทคนคปองกนตวเอง การเดนทางโดยใชไมเทาขาวและจด

สงเกต การใชไมเทาขาวนอกอาคารสถานท การขน-ลง บนได

หรอรถ การเดนขามสงกดขวาง การตรวจสอบธนบตร การฝก

การใชชวตประจำาวน การใชประสาทสมผสชวยในการเดนทาง

ไดแก การไดยน การสมผสและการดมกลน มารยาททางสงคม

เพอใหผพการทางการเหนสามารถชวยเหลอตนเองในการทำา

กจวตรประจำาวน และมคณภาพชวตทดภายใตขอจำากดทาง

ดานสขภาพตอไป

วตถประสงคในการศกษาเพอพฒนาแนวทางปฏบตในการใหบรการฟนฟ

สมรรถภาพผพการทางการเหน อำาเภอเมอง จงหวดนครพนม

วธการศกษาการศกษาครงนเปนการพฒนาแนวทางปฏบตในการ

ใหบรการฟนฟสมรรถภาพผพการทางการเหน อำาเภอเมอง

จงหวดนครพนม มวตถประสงคเพอพฒนาแนวปฏบตในการ

ฟนฟสมรรถภาพผพการทางการเหน จงหวดนครพนม ศกษาใน

ผพการทางการเหน จงหวดนครพนม ทมคณสมบตและ

ลกษณะตามทกำาหนดไว มความสมครใจและยนดเขารวม

ในการศกษา เลอกกลมตวอยางแบบใชหลกความนาจะเปน

(Probability sampling) ดวยวธการสมตวอยางแบบแบงชน

(Stratified sampling) จำานวน 12 แหง ทมคณสมบตของ

กลมตวอยางตามทกำาหนด ไดกลมตวอยาง 3 อำาเภอ คอ

อำาเภอเมอง อำาเภอปลาปาก และอำาเภอศรสงคราม และสม

ตวอยางแบบงาย (Simple sampling) ไดจำานวนทงสน 228 คน

เครองมอทใชในการวจยประกอบดวย เครองมอทใชในการ

เกบรวบรวมขอมล คอ แบบสอบถามขอมลทวไปของผพการ

ทางการเหน แบบประเมนความเปนไปไดของแนวปฏบตการ

ใหบรการฟนฟสมรรถภาพผพการทางการเหน แบบประเมน


Volume 4 No. 3

ความพงพอใจของผพการทางการเหน และแบบประเมนความ

สามารถในการทำากจวตรประจำาวน และเครองมอทใชในการ

ทดลอง คอ แนวทางปฏบตในการใหบรการฟนฟสมรรถภาพ

ผพการทางการเหนโดยใชแนวคดการฟนฟสมรรถภาพฟนฟ

สมรรถภาพคนตาบอดดานการทำาความค นเคยกบสภาพ

แวดลอมและการเคลอนไหว (Orientation & Mobility หรอ

O&M) ทผศกษาสรางขนโดยใชกระบวนการพฒนาตามหลก

การของ Deming ในการพฒนาคณภาพอยางตอเนอง ผาน

ขนตอน PDCA (Plan-Do-Check-Act) ม 4 ขนตอน ดำาเนนการ

ศกษาในระหวางเดอน กรกฎาคม 2558 - พฤษภาคม 2559

วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมสำาเรจรป โดยใชสถตเชงพรรณนา

หาคาความถ รอยละ สวนเบยงเบนมาตรฐาน

ผลการศกษาขอมลทวไปของกลมตวอยาง

ผพการทางการเหนทเขารวมศกษาสวนใหญเปน

เพศหญง จำานวน 116 คน คดเปนรอยละ 50.88 เพศชาย

จำานวน 112 คน คดเปนรอยละ 49.12 ผพการทางการเหน

สวนใหญอาย 60 ปขนไป จำานวน 125 คน คดเปนรอยละ

54.82 สวนใหญอาศยอยกบครอบครว รอยละ 82.46 ดานการ

ประกอบอาชพ พบสวนใหญไมมอาชพ รอยละ 70.17 และพบ

เปนผมความพการทางการเหนสวนใหญเกดภายหลงกำาเนด

รอยละ 88.60 โดยสวนใหญมสาเหตจากตอหน ตอกระจก ถง

รอยละ 92.54 ดงตารางท 1

ขอมลทวไป จ�านวน รอยละ

เพศ

ชาย

หญง

อาย

อายตำากวา 15 ป

15 – 59 ป

60 ป ขนไป

การอาศย

อยกบครอบครว

อยตามลำาพง

อาชพ

รบจาง

เกษตรกรรม

ไมมอาชพ

ความพการทางตา

ตงแตกำาเนด

ภายหลงกำาเนด

สาเหตความพการทางตา

ตอหน ตอกระจก

อบตเหต

112

116

2

101

125

188

40

22

46

160

26

202

211

17

49.12

50.88

0.88

44.30

54.82

82.46

17.54

9.65

20.18

70.17

11.40

88.60

92.54

7.46

ตารางท 1 แสดงขอมลทวไปของกลมตวอยาง (n=228 คน)


Volume 4 No. 3

ความเปนไปไดของแนวทางปฏบตในการฟ นฟ

สมรรถภาพผพการทางการเหนความเปนไปไดของแนวทางปฏบตในการฟ นฟ

สมรรถภาพผพการทางการเหนกอนการอบรม พบวา มคา

คะแนนเฉลยอยในระดบตำา ( = 2.19, SD = 0.31) ภายหลง

การเขารบการอบรมมคาคะแนนเฉลยเพมขน อยในระดบสง

( = 3.91, SD = 0.32) เมอจำาแนกรายดานพบวา กลม

ตวอยางทงหมดมคาคะแนนเฉลยของระดบความเปนไปได

ของแนวทางปฏบตในการฟนฟสมรรถภาพผพการทางการ

เหนเพมขนทกคน โดยพบดานทมคาคะแนนเฉลยหลงการ

อบรมสงสดคอ ดานมารยาททางสงคม พบวากอนการอบรม

มคาคะแนนเฉลย อยในระดบตำา ( = 2.52, SD = 0.35)

ภายหลงการเขารบการอบรมมคาคะแนนเฉลยเพมขน อยใน

ระดบสง ( = 4.43, SD = 0.14) รองลงมาคอ ดานความร

เรองประโยชนตอการนำาไปประยกตใชในชวตประจำาวน พบ

วากอนการอบรม มคาคะแนนเฉลย อยในระดบตำา ( = 2.29,

SD = 0.16) ภายหลงการเขารบการอบรมมคาคะแนนเฉลย

เพมขน อยในระดบสง ( = 4.42, SD = 0.12) สวนดานทม

คาคะแนนเฉลยนอยทสด คอ ดานการชวยเหลอตวเองใน

กจวตรประจำาวน พบวากอนการอบรม มคาคะแนนเฉลย อย

ในระดบตำา ( = 2.13, SD = 0.29) ภายหลงการเขารบการ

อบรมมคาคะแนนเฉลยเพมขน อยในระดบสง ( = 3.63, SD

= 0.30) ดงตารางท 2

X_

X_

X_

X_

X_

X_

X_

X_

ขอมลทวไปกอนอบรม หลงอบรม

1. ความรความเขาใจในความหมายหลกสตร

เนอหาการฝกอบรม

2. ความรเรองประโยชนตอการนำาไป

ประยกตใชในชวตประจำาวน

3. ความรเรองประสาทสมผสทง 5

4. การเดนทางกบผนำาทาง

5. การเดนทางโดยใชไมเทาขาว

6. การปองกนอนตราย การหาของตก

7. การชวยเหลอตวเองในกจวตรประจำาวน

8. มารยาททางสงคม

2.09

2.29

2.18

2.18

2.10

2.02

2.13

2.52

ตารางท 2 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของความเปนไปไดของแนวทางปฏบตในการฟนฟสมรรถภาพผพการ

ทางการเหน กอนและหลงการอบรม (n=228 คน)

X SD การแปรผล X SD การแปรผล

0.21

0.16

0.20

0.20

0.31

0.24

0.29

0.35

ตำา

ตำา

ตำา

ตำา

ตำา

ตำา

ตำา

ตำา

โดยรวม 2.19 0.31 ต�า 3.91 0.32 สง

3.79

4.42

3.79

3.79

3.73

3.72

3.63

4.43

0.16

0.12

0.33

0.33

0.27

0.29

0.30

0.14

สง

สง

สง

สง

สง

สง

ปานกลาง

สง

_ _


Volume 4 No. 3

ความพงพอใจของผพการทางการเหน หลงการ

เขารวมอบรมความพงพอใจของผพการทางการเหนโดยภาพรวม

หลงเขารบการอบรม มคาคะแนนเฉลยอย ในระดบมาก

( = 3.62, SD = 0.14) เมอจำาแนกรายขอพบวา ขอทมคา

คะแนนเฉลยสงสด คอ การมเพอนมากขน อยในระดบมาก

( = 4.59, SD = 0.54) รองลงมาคอมโอกาสไดรบการตรวจ

สขภาพตา และไดรบคำาแนะนำา มคาคะแนนเฉลยความพงพอใจ

อยในระดบมาก ( = 4.53, SD = 0.63) และการทำากจวตร

ประจำาวนดวยตวเองมากขน มคาคะแนนเฉลยความพงพอใจ

อยในระดบมาก ( = 4.52, SD = 0.54) สวนขอทมคาคะแนน

เฉลยนอยทสดคอการมโอกาสเรยนหนงสอ โดยพบมคาคะแนน

เฉลยความพงพอใจ อยในระดบนอย ( = 2.15, SD = 1.30)

ดงตารางท 3

X_

X_

X_

X_

X_

รายการระดบความคดเหน

1.ทำากจวตรประจำาวนดวยตวเองมากขน

2.เคลอนทในบานดวยตวเองไดมากขน

3.เดนทางออกนอกบานดวยตวเองไดมากขน

4.มโอกาสไปรวมงานในสงคมไดพบปะผคนมากขน

5.มโอกาสฝกอาชพ ทำางาน มรายไดเปนของตวเอง

6.มโอกาสเรยนหนงสอ

7.มโอกาสไดรบการตรวจสขภาพตาและไดรบคำาแนะนำา

8.มเพอนมากขน

9.มความมนใจในตวเองมากขน

10.รสกวาสขภาพดขนเพราะไดเดน/เคลอนไหว

123 (53.9)

78 (34.2)

49 (21.5)

14 (6.1)

15 (6.6)

19 (8.3)133

(58.3)

139 (61.0)

79 (34.6)

69 (30.3)

ตารางท 2 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของความเปนไปไดของแนวทางปฏบตในการฟนฟสมรรถภาพผพการ

ทางการเหน กอนและหลงการอบรม (n=228 คน)

การ

X SD แปร

ผล

100 (43.9)108

(47.4)80

(35.1)22

(9.6)

22 (9.6)

16 (7.0)87

(38.2)

84 (36.8)

82 (36.0)

79 (34.6)

5 (2.2)42

(18.4)73

(32.0)50

(21.9)

45 (19.7)

49 (21.5)

4 (1.8)

5 (2.2)54

(23.7)55

(24.1)

โดยรวม 3.62 1.14 มาก

4.52

4.16

3.67

2.37

2.37

2.15

4.53

4.59

4.00

3.82

0.54

0.71

0.94

1.12

1.13

1.30

0.63

0.54

0.90

1.04

มาก

มาก




นอย

มาก

มาก

มาก

มาก

0(0.0)

0(0.0)26

(11.4)91

(39.9)

96 (42.1)

41 (18.0)

4 (1.8)

0(0.0)13

(5.7)19

(8.3)

0(0.0)

0(0.0)

0(0.0)51

(22.4)

50 (21.9)

103 (45.2

0(0.0)

0(0.0)

0(0.0)

6 (2.6)

มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด_

N(%) N(%) N(%) N(%) N(%)


Volume 4 No. 3

ความสามารถในการท�ากจวตรประจ�าวนขนพนฐาน

ทรวมถงการเคลอนไหวภายในบาน (Basic Activi-

ty of Daily Living, BADL) และความสามารถใน

การท�ากจกรรมอนๆในครวเรอน (Instrumental

Activity of Daily Living, IADL)ความสามารถในการทำากจวตรประจำาวนขนพนฐานท

รวมถงการเคลอนไหวภายในบาน และความสามารถในการทำา

กจกรรมอนๆ ในครวเรอนโดยภาพรวมพบวา มคาคะแนน

เฉลยอยในระดบมาก ( = 4.42, SD = 1.49) เมอจำาแนกรายขอ

พบวาขอทมคาคะแนนเฉลยสงสดคอ การรบประทานอาหาร

อยในระดบมากทสด ( = 4.96, SD = 0.31) รองลงมาคอ

การแตงตว อยในระดบมากทสด ( = 4.79, SD = 0.43) และ

การอาบนำา อยในระดบมากทสด ( = 4.76, SD = 0.43)

สวนขอทมคาคะแนนเฉลยนอยทสดคอ การทำาสวนครว อยใน

ระดบปานกลาง ( = 3.50, SD = 1.67) และการซอของ อย

ในระดบปานกลาง ( = 3.57, SD = 1.54) ดงตารางท 4

X_

X_

X_

X_

X_

X_

กจวตร/กจกรรมระดบความสามารถ

1. การอาบนำา

2. การแตงตว

3. การรบประทานอาหาร

4. การเคลอนทในบาน

5. การขนลงบนได

6. การทำาอาหาร

7. การลางจาน

8. การซกเสอผา

9. การปทนอน

10. การทำาความสะอาดบาน

11. การทำาสวนครว

12. การซอของ

13. การเคลอนทนอกบาน (มอปกรณ)

ตารางท 4 แสดงคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของความสามารถในการท�ากจวตรประจ�าวนขนพนฐานทรวมถง

การเคลอนไหวภายในบาน และความสามารถในการท�ากจกรรมอนๆในครวเรอน (n=228)

X SD การแปรผล

4.76

4.79

4.96

4.71

4.47

4.28

4.45

4.64

4.63

4.08

3.50

3.57

4.65

โดยรวม 4.42 1.49 มาก

0.43

0.43

0.31

0.37

0.53

0.70

0.82

1.14

0.98

1.36

1.67

1.54

1.36

มากทสด

มากทสด

มากทสด

มากทสด

มากทสด

มาก

มาก

มากทสด

มากทสด

มาก



มากทสด

_


Volume 4 No. 3

การอภปรายและสรปผลการศกษา

ความเปนไปไดของแนวทางปฏบตในการฟ นฟ

สมรรถภาพผพการทางการเหน พบวาหลงการอบรมมคา

คะแนนเฉลยอยในระดบสง ( = 3.91, SD = 0.32) ซง

มากกวากอนการอบรม พบคาคะแนนเฉลยอย ในระดบตำา

( = 2.19, SD = 0.31) ทงนสามารถอภปรายผลไดวา

กจกรรมในแนวทางปฏบตในการฟ นฟสมรรถภาพผพการ

ทางการเหนสวนใหญจะเนนความรความเขาใจ และการนำา

ทกษะไปใชในชวตประจำาวนจรง จงทำาใหผพการทางการเหนสนใจ

และตงใจในการอบรมเพอนำากลบไปใชจรงในชวตประจำาวน

เชน การเดน การสงเกต การเกบของ ทกษะการใชชวตประจำาวน

เนองจากการฟนฟสมรรถภาพผพการทางการเหนดานการทำา

ความค นเคยกบสภาพแวดลอมและการเคลอนไหว เปน

กระบวนการฟ นฟสมรรถภาพคนพการทมความบกพรอง

ทางการเหนโดยจะชวยสงเสรมใหสามารถชวยเหลอตนเอง

ไดมากขนในการเดนทาง การทำากจวตรประจำาวนตางๆ และ

การประกอบอาชพ อนจะสงผลถงการพงพาตนเอง มอสระ

ปลอดภยและมประสทธผลการเพมความสามารถและการม

คณภาพชวตทดขนใหกบคนพการทมความบกพรองทางการเหน

ในการดำารงชวตประจำาวนสามารถดำารงชวตอยในสงคมและ

สงคมทวไปไดอยางปกตสข ลดภาวะพงพงของญาต และผ

ดแล ลดภาระครอบครว ชมชน ตามบรบทของผพการจงจะ

ประสบความสำาเรจ สอดคลองกบการศกษาของวชรกร ภมาลย

และคณะ ไดศกษาผลการฟนฟสมรรถภาพคนตาบอดดานการ

ทำาความคนเคยกบสภาพแวดลอม และการเคลอนไหว โรงพยาบาล

ทาวงผา จ.นาน พบวา คนพการดานการมองเหนภายหลงจาก

เขารวมโครงการมความรความเขาใจ และเขารวมกจกรรมกบ

ชมชนและสงคม รวมทงมคณภาพชวตเพมขน รอยละ 20

สามารถชวยเหลอตนเองในการทำากจวตรประจำาวนไดเพมขน

รอยละ 257 และการศกษาของถนอม วฒนานยม ศกษา

โปรแกรมฝกการทำาความคนเคยกบสภาพแวดลอมและการ

เคลอนไหวสำาหรบคนพการทางการมองเหน พบวาการให

โปรแกรมฝกอบรมทกษะการทำาความค นเคยกบสภาพ

แวดลอมและการเคลอนไหวสำาหรบคนพการทางการมองเหน

มผลทำาใหคนพการทางการมองเหน กลมทดลอง มระดบ

ความสามารถและความพงพอใจในการเดนสงกวากอนการ

อบรม อยางมนยสำาคญทางสถต (P<0.01)6 สะทอนใหเหนถง

ความตองการทจะเพมศกยภาพตนเองของผพการทางการเหน

ซงเจาหนาทควรทจะสงเสรมทกษะเกยวกบการชวยเหลอตวเอง

ในกจวตรประจำาวนเพมมากขน เนองจากการชวยเหลอ

กจวตรประจำาวนถอเปน ความสามารถขนพนฐานของมนษย

ความพงพอใจของผพการทางการเหน พบวาหลง

เขารบการอบรมมคาคะแนนเฉลยความพงพอใจอยในระดบมาก

( = 3.62, SD = 0.14) ทงนสามารถอภปรายไดวา ชด

กจกรรมทผ ศกษาพฒนาขนจะเนนทงการใหความร ความ

เขาใจขนพนฐาน การนำาไปใชในชวตประจำาวนไดจรง รวมทงม

การฝกทกษะตางๆ ผานการทดลองใชจรง มการตดตามออก

นเทศ สอนจนผพการมความชำานาญ จงทำาใหผพการมความ

มนใจ และเกดทกษะความชำานาญ มความมนใจ จงพงพอใจ

ในการเขารวมกจกรรม ดงการศกษาของถนอม วฒนานยม

ศกษาโปรแกรมฝกการทำาความคนเคยกบสภาพแวดลอมและ

การเคลอนไหวสำาหรบคนพการทางการมองเหนพบวาการให

โปรแกรมฝกอบรมทกษะการทำาความค นเคยกบสภาพ

แวดลอมและการเคลอนไหวสำาหรบคนพการทางการมองเหน

มผลทำาใหคนพการทางการมองเหน กลมทดลอง มระดบ

ความสามารถและความพงพอใจในการเดนสงกวากอนการ

อบรม อยางมนยสำาคญทางสถต (P<0.01)6 สวนกลมควบคม

พบวาไมแตกตางกนอยางมนยสำาคญทางสถต สะทอนใหเหน

ถงความตองการของผพการ ซงเจาหนาทควรเสรมสมรรถนะ

ดานการเรยนร ความรขนพนฐานแกผพการตอไป

ความสามารถในการทำากจวตรประจำาวนขนพนฐาน

พบวา หลงการอบรมมคาคะแนนเฉลย อยในระดบมาก ( =

4.42, SD = 1.49) ทงนสามารถอภปรายผลไดวา กจกรรมใน

แนวทางปฏบตในการฟนฟสมรรถภาพผพการทางการเหน

สวนใหญจะเนนความรความเขาใจ และการนำาทกษะไปใชใน

ชวตประจำาวนจรง จงทำาใหผพการทางการเหนสนใจ และ

ตงใจในการอบรมเพอนำากลบไปใชจรงในชวตประจำาวน เชน

การเดน การสงเกต การเกบของ ทกษะการใชชวตประจำาวน

สอดคลองกบการศกษาของวชรกร ภมาลย และคณะ ไดศกษา

ผลการฟนฟสมรรถภาพคนตาบอดดานการทำาความคนเคยกบ

สภาพแวดลอม และการเคลอนไหว โรงพยาบาลทาวงผา

จ.นาน พบวา คนพการดานการมองเหนภายหลงจากเขารวม

โครงการสามารถสรางอาชพการนวดไทย และออกไปใหบรการ

X_

X_

X_

X_


Volume 4 No. 3

นอกบานได คนพการวยสงอายสามารถไปวด ฟงธรรมะ และ

เขารวมกจกรรมกบชมชนและสงคม คนพการดานการมอง

เหนมคณภาพชวตเพมขน รอยละ 20 สามารถชวยเหลอ

ตนเองในการทำากจวตรประจำาวนไดเพมขนรอยละ 257

สรปผลการศกษาการพฒนาแนวปฏบตในการฟนฟสมรรถภาพผพการ

ทางการเหน อำาเภอเมอง จงหวดนครพนมสามารถเพม

ศกยภาพของผพการทางการเหนไดจรง ลดภาระครอบครว

ชมชน และเพอใหเกดประสทธผลสงสดควรสงเสรมการมสวน

รวมของภาคเครอขายในพนทตามบรบทการใหบรการจงจะ

ประสบผลสำาเรจและเกดความยงยนตอไป

ขอเสนอแนะ1.ผพการทางการเหนทเขารวมโครงการสวนมาก

เปนผสงอายซงมอตราเสยงตอการเกดปญหาดานการมองเหน

มากยงขน ดงนนในการจดกจกรรมบางครงควรขยายเวลา

ในแตละกจกรรมจนผพการเขาใจและสามารถทำาไดแลวจง

เปลยนกจกรรมตอไป

2.การดำาเนนงานเพอใหบรรลเปาหมาย ควรทจะม

การวางแนวทางการฝกและประเมนคดกรองและตงเปาหมาย

รวมทงการออกแบบเนอหาการฝกเฉพาะกลมทชดเจน หรอ

เปนรายกรณจะเกดประสทธผลมากทสด

3.ควรขยายผลแกผพการทางการเหนใหครอบคลม

ทกอำาเภอในจงหวดนครพนม

กตตกรรมประกาศขอขอบพระคณผพการทางการเหนทกทานทให

ความรวมมอเปนอยางด ขอขอบพระคณผทรงคณวฒทกทาน

ทไดใหความอนเคราะหเสยสละเวลาอนมคายง ในการตรวจสอบ

ความตรงตามเนอหาและโครงสรางของแบบสอบถามในครงน

และขอขอบพระคณบคลากรทมสขภาพ ตลอดจนผรวมงาน

ทใหความรวมมอ ใหความสะดวกในการเกบรวบรวมขอมล

ในการทำาวจยครงน


Volume 4 No. 3

เอกสารอางอง1. สำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. ฐานขอมลหลกประกนสขภาพแหงชาต. ณ วนท 31 มนาคม 2554;

2554.

2. สำานกพฒนาวชาการแพทย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. แนวทางการฟนฟ สมรรถภาพคนพการ

ทางการแพทยฝายกาย. (ครงท 1). กรงเทพมหานคร : ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทยจากด; 2547.

3. ศศธร ศวภทรพงษ. กระบวนการสรางคณภาพชวตของผพการในชมชนสขภาวะ (รายงานการคนควาแบบอสระ

ศกษาศาสตรมหาบณฑต). เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม; 2557.

4. สำานกงานสถตแหงชาต. สถตคนพการป 2550 สบคนเมอวนท 25 เมษายน 2553. 2552. จาก

http://www.braille-cet.in.th/Braille-CET/index.php?option=com_content&view=article&id=401%3A2552&cat

id=41%3A2009-07-26-11-12-13&Itemid=69

5. WHO. CBR A Strategy for Rehabilitation, Equalization of Opportunities, Poverty Reduction and

Social Inclusion of People with Disabilities . Joint Position Paper: 2004; 1-3.

6. ถนอม วฒนานยม. โปรแกรมฝกการทำาความคนเคยกบสภาพแวดลอมและการเคลอนไหวสำาหรบคนพการ

ทางการเหน (รายงานการคนควาแบบอสระ สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต). เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม; 2555.

7. วชรกร ภมาลย และคณะ. ผลการฟนฟสมรรถภาพคนตาบอดดานการทำาความคนเคยกบสภาพแวดลอม และ

การเคลอนไหว (รายงานการคนควาแบบอสระ สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต). เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม; 2555.

8. สรยนต ปญหาราช. ประสทธผลการฝกทกษะการทำาความคนเคยกบสภาพแวดลอมและการเคลอนไหวสำาหรบ

คนพการทางการเหนในจงหวดหนองบวลำาภ. เวชศาสตรฟนฟสาร 2558: 52(2); 60-64.

9. กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. ขอมลสถตการจดทะเบยนคนพการ. กระทรวงพฒนาสงคม

และความมนคงของมนษย; 2550.

10. American Foundation for the Blind (AFB). เทคนคการปฐมนเทศและการเคลอนไหว: คมอสำาหรบครสอน

คนตาบอด [Orientation and mobility techniques: Handbook for the teacher of the blind]. Bangkok: American

Foundation for the Blind; 1998.


Volume 4 No. 3

Original Article

การพฒนารปแบบการใหขอมลเตรยมความพรอมตอความวตกกงวลและความรวมมอ

ของผปวยโรคหลอดเลอดสมองทไดรบการท�าหตถการฉดสารทบรงสเขาหลอดเลอดสมอง

โรงพยาบาลศรนครนทร มหาวทยาลยขอนแกนนางเจษฎา ศรบญเลศ*, นางเสงยม ฉตราพงษ*

*พยาบาลวชาชพชำานาญการพเศษ

หองตรวจรงสวนจฉย แผนกการพยาบาลผปวยนอก งานบรการพยาบาล โรงพยาบาลศรนครนทร

คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

บทคดยอ

การศกษาครงนเปนการวจยเชงพฒนา (Action Research) มวตถประสงคเพอพฒนารปแบบการใหขอมลเตรยมความพรอม

ตอความวตกกงวลและความรวมมอของผปวยโรคหลอดเลอดสมองทไดรบการทำาหตถการฉดสารทบรงสเขาหลอดเลอดสมอง

โรงพยาบาลศรนครนทร มหาวทยาลยขอนแกน กลมตวอยาง คอ ผปวยโรคหลอดเลอดสมองทไดรบการทำาหตถการฉดสารทบ

รงสเขาหลอดเลอดสมองครงแรก ณ หนวยรงสวนจฉย ภาควชารงสวทยา โรงพยาบาลศรนครนทร มหาวทยาลยขอนแกน แบบ

กลมเดยววดกอนหลงการทดลอง (One group pretest-posttest design) จำานวน 30 คน คดเลอกกลมตวอยางตามสะดวก

หรอสมครใจ (Convenient sampling) ตามคณสมบตทกำาหนด กลมตวอยางเดยววดผลกอนและหลง ดำาเนนการในชวง

ระหวางเดอนมกราคมถงธนวาคม 2559

เครองมอทใชในการวจยครงนประกอบดวย เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล คอ แบบบนทกขอมลสวนบคคล

แบบประเมนความวตกกงวล และแบบประเมนความรวมมอ และเครองมอทใชในการทดลอง คอรปแบบการใหขอมลเตรยม

ความพรอมสำาหรบผปวยโรคหลอดเลอดสมองทไดรบการทำาหตถการฉดสารทบรงสเขาหลอดเลอดสมอง วเคราะหขอมลโดยใช

โปรแกรมสำาเรจรป โดยใชสถตการแจกแจงคาความถ รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ทดสอบความแตกตาง

คาคะแนนเฉลยของความวตกกงวล ดวยสถต Paired t-test

ผลการศกษาพบวา

1. คาคะแนนเฉลยความวตกกงวลหลงใชรปแบบการใหขอมลเตรยมความพรอม = 29.43, S.D. = 3.33 นอยกวา

กอนใชรปแบบการใหขอมลเตรยมความพรอม = 67.43 S.D. = 4.18 อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05

2. ความรวมมอการตรวจรกษา พบวา กลมตวอยางมพฤตกรรมความรวมมอในการทำาหตถการฉดสารทบรงสเขา

หลอดเลอดสมองอยในระดบสงมากทสด รอยละ 90

ผลการศกษาสะทอนใหเหนวา รปแบบใหขอมลเตรยมความพรอมสำาหรบผปวยโรคหลอดเลอดสมองทไดรบการทำา

หตถการฉดสารทบรงสเขาหลอดเลอดสมองสามารถลดความวตกกงวลและสงผลใหผปวยโรคหลอดเลอดสมองใหความรวมมอ

ในการทำาหตถการฉดสารทบรงสเขาหลอดเลอดสมองไดจรง

ค�ำส�ำคญ : ก�รใหขอมลเตรยมคว�มพรอม, คว�มวตกกงวลและคว�มรวมมอของผปวย, โรคหลอดเลอดสมอง, ก�รทำ�หตถก�ร ฉดส�รทบรงสเข�หลอดเลอดสมอง

X_

X_


Volume 4 No. 3

ความเปนมาและความส�าคญของปญหาโรคหลอดเลอดสมองเปนปญหาสาธารณสขท

สำาคญของโลก เปนโรคทางระบบประสาททพบบอย จาก

รายงานสถานการณพบอบตการณการเกดโรคเพมขน โดยใน

ป 2548 มผปวยเสยชวตในแตละปประมาณ 5.7 ลานคน และ

คาดการณวาในป 2558 จะพบผปวยเสยชวตดวยโรคหลอด

เลอดสมองเพมขนเปน 6.5 ลานคน1 เปนสาเหตการเสยชวต

อนดบ 2 ทสำาคญของผสงอาย บางรายมความพการหลงเหลอ

ซงจำาเปนตองมผดแล ตองเปนภาระแกครอบครว รวมทงภาครฐ

ตองเสยคาใชจายในการดแลรกษาในจำานวนมาก สะทอนใหเหน

ถงปญหาทางสาธารณสขทภาครฐควรแกไขเพอลดผลกระทบ

ดงกลาว

โรคหลอดเลอดสมองมสาเหตเกดจากความผดปกต

ของหลอดเลอดแดงในสมอง อาจเกดจากการตบ อดตนหรอ

แตกของหลอดเลอดแดงในสมอง จะทำาใหมอาการออนแรง

ของรางกายซกใดซกหนง หรอทเรยกวาเปนอมพาตครงซก ผปวย

ทอมพาตนนจะทำาใหชวตเปลยนแปลงไปอยางทนททนใดกบ

ผปวยและครอบครว ทงทางดานรางกาย จตใจ อารมณและ

สงคมตามมา การปองกน การเฝาระวงสงเกตอาการ และการ

ตรวจวนจฉยทเหมาะสมอยางทนทวงทจะชวยทำาใหวนจฉย

โรคและใหการรกษาอยางรวดเรว ลดผลลกระทบดงกลาวท

อาจจะเกดขนตามมา

หตถการรงสรวมรกษาระบบประสาทโดยวธฉดสาร

ทบรงสเขาหลอดเลอดสมอง (Cerebral angiography) หรอ

ทเรยกกนวา การฉดสหลอดเลอดสมอง เปนการตรวจหลอด

เลอดสมองโดยตรง (Cerebral catheter angiography)

เปนววฒนาการทางการแพทยสมยใหมทำาใหสามารถวนจฉย

รอยโรคไดแมนยำา สามารถตรวจวนจฉยหาความผดปกตได

ทงระบบหลอดเลอดแดงและหลอดเลอดดำาของสมอง การทำา

หตถการนรงสแพทยและทมบคลากรกระทำาในหองรงสวทยา

หลอดเลอดและรงสรวมรกษา โดยการสอดใสสายสวนหลอด

เลอดขนาดเลกเขาทางหลอดเลอดบรเวณขาหนบหรอรกแร

และฉดสารทบรงสรวมกบการเอกซเรยเปนระยะๆ แมวา

หตถการฉดสารทบรงสเขาหลอดเลอดสมองจะชวยใหผปวย

มอตราการรอดชวตเพมขน แตกนบวาเปนเหตการณคกคาม

ตอชวตอยางหนงทสงผลใหผปวยเกดความวตกกงวลได2 จาก

การสอดใสเครองมอ อปกรณตางๆ แทงผานเขาไปในเนอเยอ

ของรางกาย ผปวยรสกไมแนนอน คลมเครอตอเหตการณท

จะเกดขนในอนาคต รวมทงคาดเดาเหตการณทจะมาคกคาม

ไปตางๆ นานา ทำาใหหวใจเตนเรวขน อณหภมเปลยนแปลง

มานตาขยาย ปากแหง ความอยากอาหารลดลง กลามเนอ

เกรง เหงอออก ตวเยนผว หนงซด3 การรบรแคบลง จดสำาคญ

จะถกมองขาม และไมสามารถเชอมโยงเรองราวได สบสนไมอยาก

เผชญปญหาใดๆ ควบคมตนเองไมได ประสทธภาพในการจำา

ลดลง4 นอนไมหลบ5 ซงลวนเปนปจจยขดขวางแผนการรกษา

แทบทงสน การลดผลกระทบดงกลาวโดยมกระบวนการให

ขอมลเกยวกบหตถการทผปวยจะไดรบจะชวยทำาใหผปวยรบร

เขาใจ ไมวตกกงวลสงผลใหผปวยใหความรวมมอในการทำา

หตถการตามมา

หนวยรงสวนจฉย ภาควชารงสวทยา คณะ

แพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน พบสถตผปวยโรค

หลอดเลอดสมองทไดรบการทำาหตถการรงสรวมรกษาระบบ

ประสาทดวยวธฉดสารทบรงสเขาหลอดเลอดสมอง (Cerebral

angiography) พบมแนวโนมเพมขน โดยในป พ.ศ. 2556-

2558 มจำานวน 189, 200 และ 428 คนตามลำาดบ โดยพบ

ผปวยทตองไดรบบรการตรวจรกษาทางรงสวทยาหลอดเลอด

และรงสรวมรกษาเฉลยวนละ 7-8 คน ผปวยแตละคนใชเวลา

ตรวจรกษาประมาณ 2-4 ชวโมง ซงจะมบคลากรหมนเวยน

กนปฏบตงาน ไมมเจาหนาทปฏบตงานประจำาหอง โดย

พยาบาลวชาชพทำาหนาทประเมนคดกรองผปวยกอนตรวจ

รกษา ดแลผปวยขณะตรวจรกษา เตรยมเครองมออปกรณ

และชวยรงสแพทยทำาหตถการตรวจรกษา ดแลผปวยหลง

ตรวจรกษาพรอมออกใบนดใหคำาแนะนำาเตรยมตรวจรกษา

ครงตอไป พบปญหาเกยวกบการทำาหตถการคอ ดานบคลากร

พบวาพยาบาลใหขอมลแกผปวยไดไมครอบคลมเนอหาสงท

จำาเปนตามคมอทจดให ดานผปวย พบวาผปวยสวนใหญม

ความวตกกงวลนอนไมหลบในคนกอนตรวจรกษา เม อ

สมภาษณความรสกขณะตรวจรกษา ผปวยสวนใหญจะบอก

วารสกกงวล อดอด หวาดกลว กลวการทำาหตถการจะทำาให

เจบปวด กลวอนตรายจากสารทบรงส รงสเอกซ กลวการตดเชอ

กลวอปกรณสายสวนหลอดเลอดแทงทะลอวยวะสำาคญของ

รางกาย บอกวาคาดเดาการตรวจรกษาไปตางๆ นานา และ

จากการตรวจรางกายและจากการสงเกตผปวยทงกอนทำา

ขณะ และระหวางทำาหตถการพบวา ผปวยสวนใหญจะมความดน


Volume 4 No. 3

โลหตสงขน หวใจเตนเรวถขน กลามเนอเกรงทำาใหแพทยฉดยาชา

หรอแทงเขมใสสายสวนหลอดเลอดลำาบาก บางรายคลนไส

อาเจยน แนนหนาอก หายใจไมอม นอนรองไหบนเตยงตรวจ

ปฏเสธและขอเลอนการตรวจรกษา บางรายกระสบกระสาย

ไมอยนง ไมมสมาธ ไมรวมมอขณะตรวจรกษากอใหเกดปญหา

ตามมา เชน การปนเปอนจากผปวยในการตรวจรกษา การ

เอกซเรยซำาใหมและตองฉดสารทบรงสเพม การนอนรกษาใน

โรงพยาบาลนานขน การไมสบายใจของเจาหนาททกฝาย รวมทง

ความไมพงพอใจของผปวยและญาตเปนตน

สอดคลองกบการศกษานำารองโดยการสมภาษณ

และสงเกตผปวยโรคหลอดเลอดสมองทไดรบการทำาหตถการ

ฉดสหลอดเลอดสมอง จำานวน 10 คน พบวา ผปวยสวนใหญ

ไมกลาสอบถามขอมลจากบคลากรเนองจากกลวขดขวางการ

ปฏบตงาน พฤตกรรมการแสดงออกและการเปลยนแปลง

ตางๆของผปวยมดงน 1) คาดเดาการตรวจรกษาไปตางๆ

นานา รอยละ 90 เชน คาดเดาวาตองดมยาสลบ ลกษณะแผล

ผาตดขนาดใหญ สายสวนหลอดเลอดขนาดใหญเทานวกอย

เปนตน 2) เสาะแสวงหาขอมลจากผปวยทรกษาดวยวธอน

และเชอคำาเลาลอทไมถกตอง รอยละ 60 3) นอนไมหลบในคน

กอนตรวจรกษา รอยละ 30 4) ปฏเสธและขอเลอนการตรวจ

รกษาเนองจากวตกกงวลกลว รอยละ 20 5) แพทยตอง

เปลยนว ธการใหยาสงบระงบจากการฉดยาชาเฉพาะท

เปนการดมยาสลบ 10 ขณะตรวจรกษาพบวา 1) ผปวยวตก

กงวลในระดบสง กลามเนอเกรงโดยเฉพาะบรเวณแทงเขมใส

สายสวนหลอดเลอด รอยละ 100 2) นอนรองไห รอยละ 10

3) หวใจเตนแรง ชพจรเตนเรว ความดนโลหตสงขนรอยละ 90

4) เหงอออก ตวเยน ผวหนงซด รอยละ 30 5) ไมรวมมอ

ขณะตรวจรกษา ไดแก ขยบตวหรอเคลอนไหวรางกายบอยๆ

ไมนง รอยละ 90 ไมสามารถหายใจและกลนใจตามคำาแนะนำา

ในขณะฉดสารทบรงส รอยละ 90 ผปวยตองเอกซเรยซำาทำาให

ไดรบปรมาณรงสเอกซและสารทบรงสเพมขน รอยละ 90 ผปวย

ยกมอขนมาทำาใหพนททใชในการตรวจรกษาเกดการปนเปอน

ไมสะอาดปราศจากเชอโรค รอยละ 60 และเมอเสรจสนการ

ตรวจรกษาพบวาผปวยพบหรองอขาขางทแทงเขมใสสายสวน

หลอดเลอดกอนครบกำาหนด รอยละ 80 ผปวยไมดมนำาเพอ

สงเสรมการขบสารทบรงสออกจากรางกาย รอยละ100

เนองจากไมเหนความสำาคญเปนตน จากปรากฏการณดงกลาว

แสดงใหเหนวาผปวยมความวตกกงวล กลวและปฏบตตวไม

ถกตอง ซงความวตกกงวลเปนปญหาสำาคญจำาเปนตองไดรบการ

แกไข เพอใหผปวยสามารถเผชญกบการตรวจรกษาไดอยาง

เหมาะสม สงผลใหเกดความรวมมอขณะตรวจรกษาและลด

ภาวะแทรกซอนตางๆ ทอาจเกดขน

จากป ญหาและผลกระทบทกล าวมาข างต น

พยาบาลเปนบคลากรแรกทตองเผชญหรอสมผสกบความรสก

ของผปวย จงเปนผทมความสำาคญในการชวยเหลอผปวยดวย

การคนหาวธการในการลดความวตกกงวล จากการทบทวน

วรรณกรรมพบวามหลายวธทสามารถลดความวตกกงวลผปวย

ได เชน การฝกการผอนคลาย การสรางจนตภาพ กลมบำาบด

เชงพจารณาเหตผลและอารมณ การสมผสรวมกบการให

ความรเกยวกบการปฏบตตวและการใหขอมลเปนตน ซงลวน

แลวแตสามารถลดความวตกกงวลของผปวยลงได อยางไร

กตามการใหขอมลเปนบทบาทอสระของพยาบาล ซงเปนวธ

การทกำาหนดขนโดยใชหลกการใหขอมลทถกตอง ตรงกบ

ความจรงทจำาเปน ผปวยทไดรบขอมลเตรยมความพรอมจะ

เกดแบบแผนความรและความเขาใจ ทำาใหสามารถเตรยมใจ

รบเหตการณตางๆ ได ผลตามมาคอผปวยมความวตกกงวล

ลดลง4,6,8,9,10 โดยการนำาสอมาประกอบการใหขอมลเตรยม

ความพรอมเพอใหมประสทธภาพมากยงขน เนองจากสอเปน

ตวชวยในการถายทอดขอมล ทำาใหผปวยเกดความร ความ

เขาใจและจดจำาไดดขน สอทใชมความหลากหลายตามความ

เหมาะสมของผปวยและบรบทพนท เชน เทปบนทกเสยง

ภาพพลก เทปโทรทศน เปนตน นอกจากประโยชนดงกลาวแลว

สอยงชวยประหยดเวลาในการปฏบตงานของพยาบาล เพราะ

สามารถใหความรแกผปวยหลายๆคนในเวลาเดยวกน และในขณะ

ทใหขอมลพยาบาลยงสามารถไปปฏบตงานอนๆ ได นอกจากน

ยงชวยใหการถายทอดขอมลมแนวทางเดยวกน เนองจากใช

เนอหาทเหมอนกน6,7 สอดคลองกบหลายๆ การศกษาวจยท

นำาแนวคดทฤษฏการปรบตวมาใชพฒนาการใหขอมลเตรยม

ความพรอมเพอชวยลดความวตกกงวลของผปวย สามารถลด

ความวตกกงวลของผปวยได7

งานรงสวทยาหลอดเลอดและรงสรวมรกษา หนวย

ร ง สว นจ ฉย ภาควชา รง สวทยา คณะแพทยศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน จงสนใจทจะพฒนารปแบบการใหขอมล

เตรยมความพรอมตอความวตกกงวลและความรวมมอของ


Volume 4 No. 3

ผ ป วยโรคหลอดเลอดสมองท ได รบการทำาหตถการฉด

สารทบรงสเขาหลอดเลอดสมอง โรงพยาบาลศรนครนทร

มหาวทยาลยขอนแกน โดยใชกรอบแนวคดทฤษฏการปรบตว

ของ Leventhal และ Johnson ซงครอบคลมการใหขอมล

เกยวกบวธการ (Procedural information) ขอมลบงบอก

ความรสก (Sensory information) และขอมลการใหคำาแนะนำา

สงทควรปฏบต (Behavioral instruction) และขอมลเกยวกบ

วธในการเผชญความเครยด (Coping skills instruction) ผาน

สอวดทศนเพอใหผปวยมความรความเขาใจทถกตองเกยวกบ

การตรวจและสภาพจรงทจะเกดขน รวมทงสามารถปฏบตตว

กอนตรวจ ขณะตรวจและหลงตรวจรกษาไดอยางเหมาะสม

สงผลกระทบใหผปวยมความวตกกงวลลดลงและใหความรวมมอ

ในการตรวจรกษาจากการทำาหตถการฉดสหลอดเลอดสมอง

และทำาใหการพยาบาลผปวยดงกลาวมประสทธภาพยงขนตอไป

วตถประสงคในการศกษาเพอพฒนารปแบบการใหขอมลเตรยมความพรอม

ตอความวตกกงวลและความรวมมอของผปวยโรคหลอดเลอด

สมองทไดรบการทำาหตถการฉดสารทบรงสเขาหลอดเลอด

สมอง โรงพยาบาลศรนครนทร มหาวทยาลยขอนแกน

วธการศกษาการศกษาครงนเปนการวจยเชงพฒนา (Action

Research) มวตถประสงคเพอพฒนารปแบบการใหขอมล

เตรยมความพรอมตอความวตกกงวลและความรวมมอของ

ผปวยโรคหลอดเลอดสมองทไดรบการทำาหตถการฉดสารทบ

รงสเขาหลอดเลอดสมอง โรงพยาบาลศรนครนทร มหาวทยาลย

ขอนแกน โดยนำาแนวคดทฤษฏการปรบตนเอง (Self-Regulation

Model) ของจอหนสนและลเวนทาล (Leventhal & Johnson)

มาเปนกรอบแนวคดในการพฒนารปแบบการใหขอมลเตรยม

ความพรอม กลมตวอยาง คอ ผปวยโรคหลอดเลอดสมองทไดรบ

การทำาหตถการฉดสารทบรงสเขาหลอดเลอดสมองครงแรก ณ

หนวยรงสวนจฉย ภาควชารงสวทยา โรงพยาบาลศรนครนทร

มหาวทยาลยขอนแกน แบบกลมเดยววดกอนหลงการทดลอง

(One group pretest-posttest design) จำานวน 30 คน คดเลอก

กลมตวอยางตามสะดวกหรอสมครใจ (Convenient sampling)

ตามคณสมบตทกำาหนด การศกษานไดผานคณะกรรมการ

จรยธรรมการวจยในมนษยของมหาวทยาลยขอนแกน ดำาเนนการ

ในชวงระหวางเดอนมกราคมถงธนวาคม 2559

เครองมอทใชในการวจยครงนประกอบดวย เครองมอ

ทใชในการเกบรวบรวมขอมล คอ แบบบนทกขอมลสวนบคคล

แบบประเมนความวตกกงวล และแบบประเมนความรวมมอ

โดยแบบประเมนความวตกกงวลทำาการตรวจสอบความเทยง

โดยใชแบบสมประสทธแอลฟา ครอนบาค ไดคาความเทยง

เทากบ .79 แบบประเมนความรวมมอผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

ทไดรบการทำาหตถการฉดสารทบรงสเขาหลอดเลอดสมอง ซงได

ตรวจสอบหาความเทยงโดยใชคเดอร รชารดสน KR – 20 ได

คาความเทยงเทากบ .96 สวนเครองมอทใชในการทดลอง คอ

รปแบบการใหขอมลเตรยมความพรอมสำาหรบผ ปวยโรค

หลอดเลอดสมองทไดรบการทำาหตถการฉดสารทบรงสเขา

หลอดเลอดสมอง มทงหมด 3 ขนตอน คอ ขนตอนท 1 การจด

เตรยมและสรางสมพนธภาพ ขนตอนท 2 การใหขอมลเตรยม

ความพรอม ประกอบดวย ขอมลเกยวกบวธการ ขอมลบงบอก

ความรสก ขอมลคำาแนะนำาสงทควรปฏบต และขอมลเตรยม

ความพรอมเกยวกบวธในการเผชญความเครยด และขนตอน

ท 3 การประเมนผล ตรวจสอบความตรงเนอหาของเครองมอ

ผานผทรงคณวฒ วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมสำาเรจรป

โดยใชสถตการแจกแจงคาความถ รอยละ คาเฉลย และสวน

เบยงเบนมาตรฐาน ทดสอบความแตกตางคาคะแนนเฉลยของ

ความวตกกงวล ดวยสถต Paired t-test

ผลการศกษาขอมลทวไปของกลมตวอยาง

กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศชายรอยละ 56.67 อาย

อยระหวาง 46-60 ป คดเปนรอยละ 33.33 สถานภาพสมรส

รอยละ 56.67 ระดบการศกษาชนประถมศกษา รอยละ

46.67 อาชพเกษตรกร รอยละ 46.67 รายไดครอบครว

เฉลยตอเดอน มากกวา 10,000 บาท รอยละ 53.33 คา

รกษาพยาบาลใชสทธบตรประกนสขภาพถวนหนา รอยละ

46.67 ระยะเวลาทำาหตถการตรวจรกษาอยในชวงระหวาง

30-60 นาท รอยละ 93.33 ใชสารทบรงสชอ Hexabrix 320

รอยละ 96.67 ทงหมดนบถอศาสนาพทธ และทราบการ

วนจฉยโรคจากแพทยวาเปนโรคหลอดเลอดสมอง

ความวตกกงวลกอนและหลงใชรปแบบการให


Volume 4 No. 3

ขอมลเตรยมความพรอมในการทำาหตถการฉดสารทบรงสเขา

หลอดเลอดสมอง

พบวา กลมตวอยางกอนใชรปแบบการใหขอมล

เตรยมความพรอมมคาคะแนนเฉลยของความวตกกงวล =

67.43, S.D. = 4.18 ภายหลงใชรปแบบการใหขอมลเตรยม

ความพรอมมคาคะแนนเฉลยของความวตกกงวล = 29.43,

S.D. = 3.33 และเมอเปรยบเทยบความแตกตางของคา

คะแนนเฉลยของความวตกกงวล พบวา ภายหลงใชรปแบบ

การใหขอมลเตรยมความพรอมกลมตวอยางมคาคะแนนเฉลย

ของความวตกกงวลนอยกวากอนใชรปแบบการใหขอมล

เตรยมความพรอมอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05 ดง

แสดงในตารางท 1

X_

X_

ตารางท 1 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยความวตกกงวลกอนและหลงใชรปแบบการใหขอมลเตรยมความพรอม

กลมตวอยาง กอนทดลอง หลงทดลอง ผลตาง

1 67 35 32

2 73 30 43

3 64 29 35

4 67 34 33

5 71 32 39

6 67 29 38

7 60 30 30

8 64 27 37

9 73 22 51

10 68 26 42

11 73 29 34

12 63 33 30

13 62 30 32

14 65 32 33

15 69 30 39

16 70 31 39

17 73 39 34

18 59 25 34

19 58 26 32

20 72 32 40

21 70 29 51

22 67 26 41


Volume 4 No. 3

กลมตวอยาง กอนทดลอง หลงทดลอง ผลตาง

23 69 28 41

24 69 27 42

25 70 30 40

26 67 29 38

27 68 27 41

28 72 31 41

29 65 27 38

30 68 28 40

X 67.43 29.43 38.0

S.D. 4.18 3.33 5.22

_

ความรวมมอผปวยโรคหลอดเลอดสมองทไดรบการ

ท�าหตถการฉดสารทบรงสเขาหลอดเลอดสมองพบวา กลมตวอยางทใชรปแบบการใหขอมลเตรยม

ความพรอมในการทำาหตถการฉดสารทบรงสเขาหลอดเลอดสมอง

มพฤตกรรมความรวมมอในการทำาหตถการฉดสารทบรงสเขา

หลอดเลอดสมองอยในระดบสงมากทสด รอยละ 90 ดงแสดง

ในตารางท 2

ระดบความรวมมอ จ�านวน (คน) รอยละ

ความรวมมออยในระดบสงมากทสด (4 คะแนน) 27 90

ความรวมมออยในระดบสง ( 3 คะแนน) 3 10

ความรวมมออยในระดบปานกลาง (2 คะแนน) - -

ความรวมมออยในระดบนอย (1 คะแนน) - -

ความรวมมออยในระดบนอยทสด (0 คะแนน) - -

รวม 30 100

การอภปรายและสรปผลการศกษาความวตกกงวลกอนและหลงใชรปแบบการใหขอมลเตรยม

ความพรอมในการท�าหตถการฉดสารทบรงสเขาหลอดเลอดสมอง

พบวา กลมตวอยางกอนใชรปแบบการใหขอมล

เตรยมความพรอมมคาคะแนนเฉลยของความวตกกงวล =

67.43, S.D. = 4.18 ภายหลงใชรปแบบการใหขอมลเตรยม

ความพรอมมคาคะแนนเฉลยของความวตกกงวล = 29.43,

S.D.= 3.33 และเมอเปรยบเทยบความแตกตางของคาคะแนน

เฉลยของความวตกกงวล พบวา ภายหลงใชรปแบบการให

ขอมลเตรยมความพรอมกลมตวอยางมคาคะแนนเฉลยของ

ความวตกกงวลนอยกวากอนใชรปแบบการใหขอมลเตรยม

ความพรอมอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05 สอดคลอง

กบการศกษาเรองการใหขอมลเตรยมความพรอมสำาหรบผ

ปวยกอนผาตดเปลยนลนหวใจ ศนยหวใจสรกต ภาคตะวน

ออกเฉยงเหนอ มหาวทยาลยขอนแกน พบวา กลมตวอยางท

ไดรบขอมลเตรยมความพรอม มความวตกกงวลนอยกวา

X_

X_


Volume 4 No. 3

ผปวยทไมไดรบขอมลอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .059

และการศกษาเรองผลของโปรแกรมการใหขอมลกอนผาตด

แผลทเทาตอความวตกกงวลในผปวยเบาหวานชนดท 2 พบวา

กลมตวอยางมความวตกกงวลหลงไดรบโปรแกรมการให

ขอมล อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .0511 เชนเดยวกบ

การศกษาเรองผลของโปรแกรมการใหขอมลโดยใชสอวดทศน

กอนการใสสายสวนหลอดเลอดหวใจตอความวตกกงวลของ

ผปวยทใสสายสวนหลอดเลอดหวใจ พบวา ผปวยใสสายสวน

หลอดเลอดหวใจทไดรบขอมลโดยใชสอวดทศนมความวตก

กงวลนอยกวาผปวยทไมไดรบขอมลเตรยมความพรอม12

ความรวมมอผปวยโรคหลอดเลอดสมองทไดรบการ

ท�าหตถการฉดสารทบรงสเขาหลอดเลอดสมองพบวา กลมตวอยางทใชรปแบบการใหขอมลเตรยม

ความพรอมในการทำาหตถการฉดสารทบรงสเขาหลอดเลอดสมอง

มคาคะแนนพฤตกรรมความรวมมอในการทำาหตถการฉดสาร

ทบรงสเขาหลอดเลอดสมองอยในระดบสงมากทสด รอยละ 90

สอดคลองกบการศกษาเรองผลของการใหขอมลเตรยมความพรอม

สำาหรบผปวยกอนผาตดเปลยนลนหวใจ ศนยหวใจสรกต ภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ มหาวทยาลยขอนแกน พบวา กลม

ตวอยางภายหลงการใหขอมลเตรยมความพรอมสำาหรบผปวย

กอนผาตดเปลยนลนหวใจ มคาคะแนนความรวมมออยใน

ระดบสง อยางมนยสำาคญทระดบ .059

สรปผลการศกษาผลการศกษาสะทอนใหเหนวา รปแบบใหขอมล

เตรยมความพรอมสำาหรบผปวยโรคหลอดเลอดสมองทไดรบ

การทำาหตถการฉดสารทบรงสเขาหลอดเลอดสมองสามารถ

ลดความวตกกงวลและสงผลใหผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

ใหความรวมมอในการทำาหตถการฉดสารทบรงสเขาหลอดเลอด

สมองไดจรง ทำาใหผปวยโรคหลอดเลอดสมองใหความรวมมอ

ในการทำาหตถการซงเออตอแผนการรกษาตอไป

ขอเสนอแนะ1.ใชเปนแนวทางในการพฒนานวตกรรมการให

ขอมลเตรยมความพรอมตอการทำาหตถการของผปวยโรคอนๆ

2.ควรเพมกลมตวอยางในการศกษาเปนสองกลม

เพอเปรยบเทยบประสทธผลของการใชรปแบบการใหขอมลท

ชดเจนมากขน

3.ควรพฒนานวตกรรม สอการใหขอมลทมความ

หลากหลาย และใหเหมาะสมกบผปวยแตละราย รวมทงแตละ

กลมโรค

กตตกรรมประกาศขอขอบพระคณผปวยโรคหลอดเลอดสมองทกทาน

ทใหความรวมมอในการเขารวมการศกษาครงนเปนอยางด

ขอขอบพระคณผทรงคณวฒทกทานทไดใหความอนเคราะห

เสยสละเวลาอนมคาย ง ในการตรวจสอบความตรงตาม

เนอหาและโครงสรางของแบบสอบถาม และขอขอบพระคณ

บคลากรทมสขภาพ ตลอดจนผรวมงานทใหความรวมมอใน

การทำาวจยครงน


Volume 4 No. 3

เอกสารอางอง1. Imsuk K. Effect of Multidiscliplinary Development Care Model in Patients with Stroke at Chao

Phya Abhaibhubejhr. Journal of Nurse Association of Thailand. North-Eastern Devision 2011; 29(3): 15-24.

2. Christman, N.J., Faan, Oakley, M.G., & Cronin, S.N. Developing and Using Preparatory Information

for Women Undergoing Radiation Therapy for Cervical or Uterine Cancer. ONF 2001; 28(1): 93-98.

3. McDonnell, A. A systematic review to determine the effectiveness of preparatory information in

improving the outcomes of adult patients undergoing invasive procedures. Clinical Effectiveness in Nursing

1999; 8(3): 4-13.

4. ลดาวลย อาจหาญ. ผลของการใหขอมลเตรยมความพรอมตอความวตกกงวลในผปวย ทไดรบการผาตดทาง

หนาทอง (วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ). ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน;

2545.

5. สรศกด พฒวนชย. การวเคราะหเมตาเกยวกบวธการพยาบาลเพอลดความวตกกงวลในผปวยศลยกรรม

(วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลอายรศาสตรและศลยศาสตร). เชยงใหม:

มหาวทยาลยเชยงใหม; 2545.

6. อราวด เจรญไชย. ผลของการใหขอมลเตรยมความพรอมเกยวกบวธการ ความรสกและคำาแนะนำาสงทควร

ปฏบตตอความวตกกงวล ความเจบปวด และความทกขทรมานในผปวยทไดรบการผาตดเปลยนลนหวใจ (วทยานพนธปรญญา

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ). ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน; 2541.

7. ลกจ โหราฤทธ. ผลของการใหขอมลเตรยมความพรอมตอความวตกกงวลในผปวยทไดรบการผาตดโรคระบบ

ทางเดนอาหาร (รายงานการศกษาอสระปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ). ขอนแกน:

มหาวทยาลยขอนแกน; 2551.

8. งามพศ ธนไพศาล. ผลของการใหขอมลเตรยมความพรอมในการผาตดและดนตรบำาบดตอความวตกกงวลและ

ความพงพอใจของผปวยทไดรบการวางสายลางไตทางหนาทองชนดถาวร โรงพยาบาลศรนครนทร (รายงานการศกษาอสระ

ปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ). ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน; 2551.

9. มณฑนา สงคมกำาแหง. ผลของการใหขอมลเตรยมความพรอมสำาหรบผปวยกอนผาตดเปลยนลนหวใจ ศนยหวใจ

สรกต ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มหาวทยาลยขอนแกน (รายงานการศกษาอสระปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขา

วชาการพยาบาลผใหญ). ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน; 2551.

10. Christman, N.J., Faan, & Cain, L.B. The Effects of Concrete Objective Information and Relaxation

on Maintaining Usual Activity During Radiation Therapy. Oncology Nursing Forum 2004; 31(2): 39-45.

11. เยาวลกษณ สหะวมล. ผลของโปรแกรมการใหขอมลกอนผาตดแผลทเทาตอความวตกกงวลในผปวยเบาหวาน

ชนดท 2 (รายงานการศกษาอสระปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ). ขอนแกน:

มหาวทยาลยขอนแกน; 2552.

12. Philippe, F., Meney, M., Larrazet, F., Ben, A., F., Dibie, A., & Meziane, T. et al. Effects of video

information in patients undergoing coronary angiography. Arch Mal Coeurvaiss 2006; 99(2): 95-101.


Volume 4 No. 3

Original Article

การศกษาผลของการตรวจคดกรองมะเรงเตานมสตรกลมเสยงสง อาย 30-70 ป

ดวยแมมโมแกรมรวมกบอลตราซาวด อ�าเภอเมอง จงหวดหนองคาย ในป พ.ศ. 2560

นพ.จารวฒน แจงวง* พ.บ. Dr.Jaruwat Jangwang

กลมงานศลยกรรม โรงพยาบาลหนองคาย Surgery HongKhai Hospital

บทคดยอ

การวจยครงน เปนการวจยเชงพรรณนามวตถประสงคเพอศกษาผลของการตรวจคดกรองมะเรงเตานมสตร กลมเสยงสง

อาย 30-70 ป ดวยแมมโมแกรมรวมกบอลตราซาวด อำาเภอเมอง จงหวดหนองคาย กลมตวอยางเปนสตรกลมเสยงสง

มะเรงเตานม จำานวน 166 ราย การคดเลอกแบบเจาะจง ระยะเวลาดำาเนนการเดอน มกราคม 2560 - กมภาพนธ 2560

ขนตอนการศกษาดงน สตรตรวจเตานมดวยตนเองแลวสงสยพบ อสม.หรอ นสค. ตรวจเตานมซำาโดยเจาหนาทสาธารณสข

พบความผดปกต สงตอโรงพยาบาลแมขาย โรงพยาบาลแมขายจดบรการตรวจคดกรองทซบซอนมากขนดวยวธดวยแมมโมแกรม

รวมกบอลตราซาวด ประกอบการตดสนใจและจดบรการทเหมาะสมกบผรบบรการตอไป วเคราะหขอมลดวยสถตเชงพรรณนา

คาเฉลย รอยละ คาตำาสด-สงสด และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ผลการศกษาพบวาสตรกลมเสยงสงมอายระหวาง 41-50 ป คดเปนรอยละ 45.78 มอาชพรบราชการรอยละ 57.83

รองลงมาเปนอาชพคาขาย คดเปนรอยละ 25.90 มรายไดเฉลย 360,843 บาทตอป มประจำาเดอนรอยละ 53.61 หมดประจำาเดอน

รอยละ 46.39 สถานะภาพสมรสรอยละ 71 โสด รอยละ 16.87 มประวตการผาตดบรเวณเตานมรอยละ 24.10 มประวต

ในครอบครวหรอเครอญาตเปนมะเรงเตานมรอยละ 7.83 มประวตการรบฮอรโมนรอยละ3.61จากการตรวจคดกรองดวย

วธแมมโมแกรม (Mammography) ตรวจพบสงทมไดตามปกตธรรมชาตในเตานมมนษย(BIRADS 2) คดเปนรอยละ 56.02

จำาแนกเปนหนปนจำานวน 78 ราย และ เปนถงนำาจำานวน 15 ราย ตรวจพบสงทสงสยวาผดปกต(BIRADS 4) จำานวน 2 ราย คดเปน

รอยละ 1.21ระดบความพงพอใจตอการบรการครงนอยในระดบสงมากรอยละ 85.54

จากการศกษาครงน ไดนำามาสการพฒนากำาหนดวธปฏบตในการจดบรการสตรกลมเสยงสงตอมะเรงเตานมใหไดรบ

บรการทเปนมาตรฐานสากล ชวยใหคนพบมะเรงเตานมตงแตระยะเรมแรก


Volume 4 No. 3

The results of breast cancer screening in high risk women aged 30-70 years

by mammogram and breast ultrasound in Muang district,

Nong khai province in 2017.

Abstract

Objective : To study the results of breast cancer screening in high risk women aged 30-70 years by

mammogram and breast ultrasound in Muang district, Nong khai province.

Material and methods : This study was a descriptive design. The data was collected from 166 women

with high risk for breast cancer since January – February 2017. Women who found abnormality by breast

self-examination would be re-examined by health officers. After that, mammogram and breast ultrasound

were done for appropriate management planning. Data was analyzed by descriptive statistics, mean,

percentage, minimum and maximum and standard deviation.

Results : Women with high risk for breast cancer were aged 41-50 years old, 45.78%, those were

government officers 57.83% and merchants 25.90%. Average yearly income was 360,843 bath. Women with

menstruation period were 53.61% and women with menopausal period were 46.39%. Marriage women were

71% and single women were 16.87%. 24.10% of participants had previous breast operation. 7.83% of

participants had a family history of breast cancer. 3.61% of participants had a history of hormonal supplement.

The results of mammogram showed BIRADS 2 were 56.02% ,including 78 were benign calcification and 15

were cyst, and BIRADS 4 were 2 (1.21%). The satisfaction with services was very high at 85.54%.

Conclusion : Breast cancer screening services for women with high risk should be developed to make

breast cancer detection earlier.


Volume 4 No. 3

บทน�า มะเรงเตานมเปนโรคมะเรงในผหญงทพบมากเปน

อนดบตนๆ พบผปวยหญงอเมรกนรายใหมทมการแพรของ

มะเรงเตานมจำานวน 246,660 คน1 และทยงไมมการแพร

ของมะเรงประมาณ 61,000 คน จากสถตของสถาบนมะเรง

แหงชาต2 ระบวามผหญงไทยปวยเปนมะเรงเตานมรายใหม

ประมาณ 20,000 คนตอปหรอ 55 คนตอวน ทงยงมแนวโนม

ทจะเพมมากขนทกป3 คาดการณวาเสยชวตดวยโรคมะเรงเตานม

ราว 40,450 คนในป พ.ศ. 2015 สวนในป พ.ศ.2016 จงหวด

หนองคาย4 พบวาอตราการเสยชวตดวยโรคมะเรงของเพศชาย

อบดบ 1 คอโรคมะเรงตบ สวนเพศหญงพบวาอนดบ 1 มะเรง

เตานม

สาเหตการเกดของมะเรงเตานม2 ปจจบนยงไมทราบ

สาเหตทแนชด หากแตมปจจยเสยงหลายประการทสมพนธ

กบการเกดโรค เชน มอายมากกวา 50 ป ปจจยทางพนธกรรม3

โดยเฉพาะหากครอบครวมญาตสายตรง เชน มารดา พสาว

นองสาว หรอมคนในครอบครวเปนโรคมะเรงเตานมหลายคน

หรอมญาตเคยเปนมะเรงเตานมพรอมกนทง 2 ขาง ปจจยดาน

ฮอรโมนเพศคอเรมมประจำาเดอนเมออายนอยกวา 12 ปหรอ

ประจำาเดอนหมดชาหลงอาย 55 ป ผหญงทไมมบตรหรอม

บตรคนแรกหลงอาย 30 ป นอกจากนผหญงทกนยาฮอรโมน

ทดแทนหลงวยทองเปนระยะเวลานานเกน 5 ป รวมทงการดมสรา

และการกนยาคมกำาเนด (WHO) ซงพบวาเปนปจจยทม

ความสมพนธกบโรคอย บาง แตไมชดเจนนกระยะอาการ

ของมะเรงเตานมและโอกาสรกษาใหหายอาจเรยกวาเปนโรคราย

ทแฝงมาอยางเงยบๆ เพราะอาการเรมตนของมะเรงเตานม

สวนใหญมกจะไมรสกเจบ จนกระทงกอนเนอมขนาดใหญขน

หรอลกลามไปยงอวยวะสวนอน เมอนนผปวยจงจะเรมร สก

ถงความผดปกตทเกดขน การปองกนและการรกษา การตรวจเชค

เตานมดวยตนเองตงแตอาย 20 ปขนไปเปนประจำาทกเดอน

และเมออาย 40 ปขนไป ควรเขารบการตรวจทางรงสดวย

เครองแมมโมแกรม (Mammogram) รวมกบอลตราซาวด5,6

(ultrasound) อยางนอยปละ 1 ครง เพอเปนการตรวจหา

มะเรงในระยะเรมตน หรอระยะกอนลกลามเพอเพมอตราการ

รอดชวตหรออตราการรกษาใหหาย ถากอนทตรวจเจอจาก

แมมโมแกรมและอลตราซาวด มลกษณะทบงบอกวามโอกาส

เปนมะเรง การดแลตวเองเพอลดความเสยงของการเกดมะเรง

เตานม และการคนพบมะเรงเตานมตงแตระยะเรมแรกในขณะ

ทกอนมขนาดเลก และกอนมะเรงยงอยเฉพาะทเตานม ยงไม

แพรกระจายไปตอมนำาเหลอง จงเปนเรองสำาคญ

จากการศกษา7 มะเรงเตานม:ระบาดวทยา การปองกน

และแนวทางการคดกรอง จากการรณรงคการตรวจ คดกรอง

มะเรงเตานมดวยการตรวจวนจฉยดวยวธการถายภาพรงส

เตานม (mammogram) การตรวจดจตอลแมมโมแกรมเปน

เทคโนโลยการตรวจทางรงสชนดพเศษคลายกบการตรวจ

เอกซเรย แตใชปรมาณรงสนอยกวาเครองเอกซเรยทวไป

30-60 % มประสทธภาพในการตรวจหามะเรงเตานมไดตงแต

ระยะแรกๆ เนองจากภาพทไดจากการตรวจมความละเอยดสง

ทำาใหสามารถเหนจดหนปนหรอเนอเยอทผดปกตขนาดเลก5

ทำาใหสามารถระบตำาแหนงและคนหาความผดปกตของเตานม

ไดอยางถกตอง แมนยำาและรวดเรวมากขน ทำาใหในปจจบน

แพทย สามารถวนจฉยโรคมะเรงเตานมไดตงแตระยะแรก

สำาหรบการรกษาโรคมะเรงเตานม หลกๆ คอการผาตดสำาหรบ

มะเรงระยะทยงไมมการแพรกระจาย การใหเคมบำาบด การ

ฉายแสง การใหยาตานฮอรโมนและใหยาออกฤทธเฉพาะเจาะจง

กบเซลลมะเรง ถามะเรงมการแพรกระจายไปยงอวยวะอนๆ

เราจะใหยาเคมบำาบดเปนตวหลกเพราะการผาตดอาจไมชวย

ในเรองทมะเรงแพรกระจาย อยางไรกตาม หากมะเรงแพรไปยง

อวยวะทไมสำาคญ เชน ผวหนง ผปวย สามารถใชชวตไดอกนาน

แตถากระจายไปทตบ ปอดหรออวยวะภายใน อตราการรอดชวต

กจะลดลง ทงนการรกษาแบบประคบประคองในผปวยมะเรง

ระยะสดทายจะชวยเพมคณภาพชวตผปวยได

จากเหตผลดงกลาวผทำาการวจยจงไดการศกษาผล

ของการตรวจคดกรองมะเรงเตานมสตรกล มเสยงสงอาย

30-70 ป ดวยแมมโมแกรมรวมกบอลตราซาวด อำาเภอเมอง

จงหวดหนองคาย

วตถประสงคของการวจย

เพอศกษาผลของการตรวจคดกรองมะเรงเตานมสตร

กลมเสยงสง อาย 30-70 ป ดวยแมมโมแกรมรวมกบอลตราซาวด

อำาเภอเมอง จงหวดหนองคาย


Volume 4 No. 3

วธการศกษา

การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนา (Descriptive

research) เพอศกษาผลของการตรวจคดกรองมะเรงเตานม

สตรกลมเสยงสง อาย 30-70 ป ดวยแมมโมแกรมรวมกบ

อลตราซาวด อำาเภอเมอง จงหวดหนองคายโดยมรายละเอยด

ดงน

1. ประชากรและกลมตวอยาง

1.1 ประชากร ทใชในการศกษาครงน คอสตร

กลมเสยงสง อาย 30-70 ป อาศยอยในอำาเภอเมอง จงหวด

หนองคาย ป 2559

1.2 กลมตวอยาง คอสตรกลมเสยงสง อาย 30-70

ป อาศยอยในอำาเภอเมอง จงหวดหนองคาย CUP โรงพยาบาล

หนองคาย จำานวน 166 คน โดยกำาหนดคณสมบต มสตสมปชญญะ

สมบรณ สามารถสอสารและตอบคำาถามไดการเลอกแบบ

เจาะจง (Purposive) เปนสตรกลมเสยงสง อาย 30-70 ป

ทผานการคดกรองมะเรงเตานมโดยเจาหนาท อาศยอยใน

อำาเภอเมอง จงหวดหนองคาย เปนระยะเวลา 1 ป (2559)

2. เครองมอทใชในการวจย

2.1 แบบตรวจคดกรองมะเรงเตานมโดยเจาหนาท

สาธารณสข

2.2 แบบบนทกขอมลในการตรวจ Mammography

2.3 แบบสอบถามความพงพอใจของผรบบรการ

ของ กพร.8

2.4 แบบสมภาษณเชงลกและการสนทนากลม

3. การวเคราะหขอมล

การวเคราะหโดยใชสถตเชงพรรณนา แจกแจง จำานวน

รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน สวนขอมลเชงคณภาพ

จากการสงเกต สนทนากลมและสมภาษณเชงลก

ผลการศกษา

สวนท 1 ขอมลทวไปไดแกอาย นำาหนกตว สวนสง

อาชพ การศกษาและรายได

1.1 พบวาสตรกลมเสยงสงตอมะเรงเตานมมอายอย

ในระหวาง 41-50 ป คดเปนรอยละ 45.78 มนำาหนกตว

เฉลย 59.5 กโลกรม สวนสงเฉลย 158.3 เซนตเมตร สวนใหญมอาชพรบราชการรอยละ 57.83 รองลงมาเปนอาชพคาขาย

คดเปนรอยละ 25.90 และมรายไดเฉลย 360,843 บาทตอป

แสดงใน (ตารางท 1)


Volume 4 No. 3

ตารางท 1 จ�านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ�าแนกตามลกษณะทวไปของกลมตวอยาง

ขอมลทวไป

สตรกลมเสยงสง

( n = 166 ราย )

จ�านวน

(ราย)รอยละ

อาย (ป)

31-40 ป 21 13.25

41-50 ป 76 45.78

51-60 ป 56 33.74

61-70 ป 12 7.23

X = 48.37 ป ,SD =7.92, min = 31 ป , max = 70 ป รวม 166 100

อาชพ

เกษตรกร 18 10.84

รบจาง 3 1.81

คาขาย 43 25.90

แมบาน 6 3.62

รบราชการ 96 57.83

รวม 166 100

รายได /ป

50,000-100,000 บาท /ป 25 15.06

100,001-200,000 บาท /ป 26 15.67

200,001-300,000 บาท/ป 24 14.46

300,001-400,000 บาท/ป 18 10.84

400,001-500,000 บาท/ป 35 21.08

500,001-600,000 บาท/ป 32 19.28

600,001-700,000 บาท/ป 6 3.61

X = 360,844 บาท ,SD =1.37 , min = 50,000บาท , max = 700,000 บาท

รวม 166 100


Volume 4 No. 3

สวนท 2 ปจจยเสยงของสตรกลมเสยงสงตอมะเรง

เตานม

ผลการสมภาษณตามแบบของสตรกลมเสยงสงตอ

มะเรงเตานม จำานวน 166 ราย พบวา มประจำาเดอนมากทสด

จำานวน 98 ราย คดเปนรอยละ 53.61 และหมดประจำาเดอน

แลวจำานวน 77 คน คดเปนรอยละ 46.39 พบวาสถานะภาพ

สมรสมากทสด จำานวน 118 ราย คดเปนรอยละ 71 รองลงมา

โสด จำานวน 28 ราย คดเปนรอยละ 16.87 ยงพบวาสตรกลม

เสยงสงสวนใหญมบตรจำานวน 2 คนจำานวน 75 ราย คดเปน

รอยละ 71.08 รองลงมามบตรจำานวน 1 คน จำานวน 30 ราย

คดเปนรอยละ 18.07 และพบวาสตรกลมเสยงสงมประวต

การผาตดจำานวน 40 ราย คดเปนรอยละ 24.10 เคยตรวจเตานม

ดวยตนเองพบผดปกต ทกราย มประวตในครอบครวหรอ

เครอญาตเปนมะเรงเตานมจำานวน 13 คนคดเปนรอยละ 7.83

มประวตการรบฮอรโมน จำานวน 6 คน คดเปนรอยละ 3.61

แสดงในตารางท 2

ตารางท 2 จ�านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ�าแนกตามลกษณะปจจยเสยงตอโรคมะเรงเตานมของกลมตวอยาง

ปจจยเสยงตอ

โรคมะเรงเตานม


( n = 166ราย)

จ�านวน /ราย รอยละ

ประจำาเดอน

ม 88 53.61

ไมม 78 46.39

สถานะภาพ

โสด 28 16.87

สมรส 118 71.08

หยาราง/หมาย 20 12.05

จำานวนบตร

0 36 21.68

1 คน 30 18.07

2 คน 75 45.18

3 คน 20 12.05

4 คน 5 3.01

ประวตการเคยผาตดเกยวกบบรเวณเตานม

เคย 40 24.10

ไมเคย 126 75.90

ประวตการตรวจเตานมดวยตนเอง พบความผดปกต

ปกต 0 0

ผดปกต 166 100


Volume 4 No. 3

ตารางท 2 (ตอ) จ�านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ�าแนกตามลกษณะปจจยเสยงตอโรคมะเรงเตานมของกลมตวอยาง

ปจจยเสยงตอ

โรคมะเรงเตานม


( n = 166ราย)

จ�านวน /ราย รอยละ

ประวตคนในครอบครว หรอเครอญาตเปนมะเรงเตานม

ม 13 7.83

ไมม 153 92.17

ประวตการรบการรกษาดวยฮอรโมน

เคย 6 3.61

ไมเคย 160 96.39

ตารางท 3 ผลของการตรวจคดกรองมะเรงเตานมของสตรกลมเสยงสงดวยวธแมมโมแกรม (Mammography)

รวมกบอลตราซาวด5

ผลการตรวจคดกรองมะเรงเตานมของสตรกลมเสยงสง

ดวยวธแมมโมแกรมรวมกบอลตราซาวด


( n = 166ราย)

จ�านวน (ราย) รอยละ

BIRADS 1 = ปกต 42 25.30

BIRADS 2 = ตรวจพบสงทมไดตามปกตธรรมชาตในเตานม มนษย

1.หนปน 78 46.98

2.ถงนำา 15 9.04

BIRADS 3 = ตรวจพบสงทคาดวานาจะปกต F/U อก 6 เดอน

1.หนปน 22 13.25

2.ถงนำา 7 4.22

BIRADS 4 = ตรวจพบสงทสงสยวาผดปกต 2 1.21

BIRADS 5 = ตรวจพบมะเรง 0 0


Volume 4 No. 3

สวนท 4 ระดบความพงพอใจของผรบบรการ

ผลจากการสำารวจความพงพอใจของสตรกลมเสยงสง

มะเรงเตานม กอนเขารวมการตรวจคดกรองมะเรงเตานมวธ

แมมโมแกรม (Mammography) รวมกบอลตราซาวดม

ความพงพอใจตอบรการ อยในระดบนอยจำานวน 117 ราย

คดเปนรอยละ 70.48 รองลงมา มความพงพอใจตอบรการ

อยในระดบปานกลาง จำานวน 31 ราย คดเปนรอยละ 18.67

ภายหลงสตรกลมเสยงสงเขารวมการตรวจคดกรองมะเรงเตานม

วธแมมโมแกรม(Mammography)รวมกบอลตราซาวดพบวา

มความพงพอใจตอบรการมากทสด จำานวน 142 ราย คดเปน

รอยละ 85.54 รองลงมา มความพงพอใจตอบรการอยใน

ระดบมาก จำานวน 24 ราย คดเปนรอยละ 14.46 (ตารางท 4)

ตารางท 4 ระดบความพงพอใจของสตรกลมเสยงสง กอนและหลงเขารวมการตรวจคดกรองมะเรงเตานมวธแมมโมแกรม

(Mammography) รวมกบอลตราซาวด

ระดบความพงพอใจของผรบบรการ

กอน

(N=166 ราย)

หลง

(N=166 ราย)

ราย รอยละ ราย รอยละ

นอยทสด (0 –20 คะแนน) 18 10.84 0 0

นอย (21-40คะแนน) 117 70.48 0 0

ปานกลาง (41-59 คะแนน) 31 18.67 0 0

มาก (60-79 คะแนน) 0 0 24 14.46

มากทสด (80-100 คะแนน) 0 0 142 85.54

สรปวจารณและอภปรายผล

สตรกลมเสยงสง อาย 30-70 ป ซงเสยงตอการเกด

มะเรงเตานม สาเหตยงไมทราบแนชด หากแตมปจจยเสยง

หลายประการทสมพนธกบการเกดโรค เชน มอายมากกวา 50 ป

พนธกรรม มคนในครอบครวเปนโรคมะเรงเตานม มประจำาเดอน

เมออายนอยหรอประจำาเดอนหมดชา สตรทไมมบตรหรอมบตร

คนแรกอายมาก สตรทกนยาฮอรโมนทดแทนหลงวยทองเปน

ระยะเวลานานเกน 5 ป รวมทงการดมสราและการกนยาคม

กำาเนด การดแลตนเองของสตรกลมเสยงสงถอเปนเรองสำาคญ

มากอนดบ 1 การรจกวธเฝาระวงและการปองกนโดยการตรวจ

เตานมดวยตนเองเดอนละ 1 ครงอยางสมำาเสมอ พบความผดปกต

เกดขนทเตานมตนเอง มารบการตรวจคดกรองโดยเจาหนาท

ประจำาชมชน/หมบาน (นสค.) หรอพยาบาลเวชปฏบต มการ

สงตอโรงพยาบาลหนองคายเพอรบการคดกรองทมความยงยาก

มากขน การตรวจคดกรองเตานมโดยวธการคลำา ไมสามรถพบ

ความผดปกตทเตานมทมกอนขนาดเลกๆ

ดงนนผ วจยจงสนใจทจะศกษาการตรวจคดกรอง

มะเรงเตานมดวยแมมโมแกรมรวมกบอลตราซาวด การตรวจหา

มะเรงในระยะเรมตน หรอระยะกอนลกลามเพอเพมอตรา

การรอดชวตหรออตราการรกษาใหหาย ถากอนทตรวจเจอ

จากแมมโมแกรมและอลตราซาวด มลกษณะทบงบอกวามโอกาส

เปนมะเรง การดแลตวเองเพอลดความเสยงของการเกดมะเรง

เตานม และการคนพบมะเรงเตานมตงแตระยะเรมแรกในขณะท

กอนมขนาดเลก และกอนมะเรงยงอยเฉพาะทเตานม ยงไม

แพรกระจายไปตอมนำาเหลอง จงเปนเรองสำาคญ เพอนำาผล

มาประกอบการดแลและรกษาผปวยใหมประสทธภาพยงขน

สอดคลองกบ การดแลสตรกลมเสยงสงตามมาตรฐานสากล2,5,6,7

ผลจากการศกษาผลของตรวจคดกรองมะเรงเตานม


อลตราซาวด ขอมลทวไปพบวาสตรกลมเสยงสงตอมะเรงเตานม

มอายอยในระหวาง 41-50 ป คดเปนรอยละ45.78 มอาชพ

รบราชการรอยละ 57.83 รองลงมาเปนอาชพคาขายคดเปน

รอยละ 25.90 และมรายไดเฉลย 360,843 บาทตอป ปจจยเสยง


Volume 4 No. 3

พบวา มประจำาเดอนรอยละ 53.61 และหมดประจำาเดอน

จำานวน 77 คน คดเปนรอยละ 46.39 สถานะภาพสมรส คดเปน

รอยละ 71 โสด รอยละ 16.87 มบตรจำานวน 2 คน คดเปน

รอยละ 71.08 รองลงมามบตรจำานวน 1 คนรอยละ18.07

และพบวาสตรกลมเสยงสงมประวตการผาตดจำานวน 40 ราย

คดเปนรอยละ 24.10 มประวตในครอบครวหรอเครอญาต

เปนมะเรงเตานมรอยละ 7.83 มประวตการรบฮอรโมน จำานวน

6 คน คดเปนรอยละ 3.61 ซงสอดคลองกบการศกษา9,10,11,12,13

ในเรองผ ปวยมความรและทกษะการตรวจคดกรองเตานม

ดวยตนเอง จากการจดบรการสงเสรมสขภาพปองกนมะเรง

เตานมในเครอขายบรการปฐมภม มการจดอบรมความ อสม.

เชยวชาญตรวจคดดกรองมะเรงเตานม ครอบคลมทกชมชน/

หมบาน ทำางานเปนทมรวมกบเจาหนาทสาธารณสข และ

พยาบาลเวชปฏบต และนำามาจดกลม ปกต และกลมเสยงสง

กลมเสยงสง สงเขารบการตรวจคดกรองในสถานบรการแมขาย

ทางผวจยซงในฐานะผดแลสตรกลมเสยงสง ในโรงพยาบาล

แมขายไดออกแบบจดบรการใหมประสทธภาพมากยงขน

โดยมการใหความร และตรวจเตานมสตรกลมเสยงสงดวยวธ

การคลำา เพอใหประกอบการตดสนใจในการวนจฉยใหม

ประสทธภาพมากยงขนจงสงตรวจคดกรอง แมมโมแกรม

รวมกบอลตราซาวด การตรวจหามะเรงในระยะเรมตนพบวา

ตรวจพบสงทมไดตามปกตธรรมชาตใน เตานมมนษย (BIRADS 2)

มากทสด จำานวน 93 ราย คดเปนรอยละ 56.02 จำาแนกเปน

หนปนจำานวน 78 ราย และ เปน ถงนำาจำานวน 15 ราย นอกจากนน

ยงตรวจพบสงทสงสยวาผดปกต (BIRADS 4) จำานวน 2 ราย

คดเปนรอยละ 1.21 สอดคลองกบการศกษาและแนวทางการ

คดกรอง จากการรณรงคการตรวจ คดกรองมะเรงเตานมดวย

การตรวจวนจฉยดวยวธการถาย7 ภาพรงสเตานม (mammogram)

สงผลใหระดบความพงพอใจ8 ตอบรการมากทสดถงรอยละ

85.54 จากการสมภาษณสตรกล มเสยงสง “ประทบใจ

ในการจดบรการครงนมาก ปกตจะเหนการจดบรการแตใน

โรงพยาบาลศนยฯ และโรงพยาบาลมหาวทยาลย” “ทำาให

ประหยดคาใชจายในการเดนทางไปตรวจท โรงพยาบาลมะเรง

อดรฯ” “มความมนใจในการใหบรการโรงพยาบาลหนองคาย

และไมคดจะยายไปรบการรกษาทโรงพยาบาลอน”

จากการศกษาครงน ทำาใหไดเหนแนวทางการจดบรการ

สตรกลมเสยงสงตอมะเรงเตานม ทมความชดเจนขน ทำาใหได

นำามาจดเปนแนวทางปฏบตการดแลผปวยมะเรงเตานมแบบ

ครบวงจร ทมคณภาพและไดมาตรฐานตอไป

ขอเสนอแนะ

1. การศกษาผลของการตรวจคดกรองมะเรงเตานม


อลตราซาวด อำาเภอเมอง จงหวดหนองคาย สามารถนำาไปใช

ในพนททมปญหาใกลเคยงกน เพอใหผรบบรการเกดความมนใจ

ในการดแลตนเอง การตรวจเตานมดวยตนเอง เดอนละครง

ถอเปนเรองทสำาคญทประชาชนทกคนตองมความรบผดชอบ

ตอตนเอง

2. การสรางความเชอมน และคณภาพบรการของ

โรงพยาบาลหนองคายและเครอขายบรการปฐมภม ทมระบบ

การทำางานแบบไรรอยตอ ในการดแลผรบบรการ

3. การศกษาครงตอไป ควรทำาใหทองถนรวมรบผดชอบ

ในการดแลผรบการสตรกลมเสยงสงตอมะเรงเตานมตอไป

สรป

การศกษาผลของการตรวจคดกรองมะเรงเตานมสตร

กลมเสยงสง อาย 30-70 ป ดวยแมมโมแกรมรวมกบอลตราซาวด

พบหนปนมากทสดซงถาปลอยไวนานๆ มโอกาสกลายเปน

มะเรงเตานม และไดนำามาจดการโดยการผาตด เพอกำาจดตนตอ

ของโรคมะเรงเตานม ถาปลอยทงไวนานๆ การรกษาจะมความ

ซบซอน และมความยงยากมากขน รวมถงคาใชจายในการดแล

ผปวยกสงมากขนดวยเชนกน


Volume 4 No. 3

บรรณานกรม

1. America Cancer society. Breast Cancer Facts & Figures; 2015-2016. P 3.

2. สถาบนมะเรงแหงชาต กรมการแพทย. แผนการปองกนและควบคมมะเรงแหงชาต 2556-2560. พมพครงท 1.

กรงเทพฯ: โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศกในพระราชปถมภ;2556.p 11,35,40,45.

3. Hospital – Based Cancer Registry. กรงเทพฯ. บรษท พรทรพยการพมพ จำากด 91/24 หม 4 ซอยรามอนทรา 21

ถนนรามอนทรา แขวงทาแรง เขตบางเขน กรงเทพฯ; 2560.p 31.

4. สำานกงานสาธารณสขจงหวดหนองคาย. รายงานผลการดำาเนนงานประจำาปงานควบคมโรคไมตดตอ; หนองคาย :

สำานกงานสาธารณสข.2559.

5. World health organization Classification of Tumours. Pathology & Genetics Tumours of the Breast

and Female genital organs. IARC Press Lyon; 2003. p.14,17.

6. วชย เอกพลากร.(2559). การตรวจคดกรองมะเรงเตานมดวยแมมโมแกรม.วารสารสาธารณสข; 25(4):p 583.

7. ภรณ เหลาอทธ, นภา ปรญญานตกล. (2016). มะเรง: ระบาดวทยา การปองกนและแนวทางการคดกรอง. Chula

MedJournal 2560; 60(5) :p 498-505.

8. สำานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ.การสำารวจความพงพอใจของผรบบรการเกยวกบคณภาพการใหบรการ

ของจงหวด งานบรการผปวยนอก.[คนขอมลเมอวนท 25มกราคม 2560]:แหลงขอมล:จาก www.opdc.go.th/uploads/files/

M_E/Questional_hospital.doc

9. จารวรรณ ปอมกลาง, รตนศร ทาโต. ( 2557).ปจจยทำานายพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผรอดชวต จากมะเรงเตานม

ระยะหลงการรกษาครบ. วารสารเกอการณย 2557; 21(3) :p 155-167.

10. พชนภา ศรเครอดำา และคณะ. (2556). ผลของโปรแกรม การพฒนาศกยภาพการตรวจเตานมดวยตนเองของสตร

อาสาสมครสาธารณสขชมชนสรนทร. วารสารการพยาบาลสาธารณสขชมชน 2556; 27(3) :p 71-82.

11. ปยะนช จตตนนท และคณะ. (2557).ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการตรวจเตานมดวยตนเองของสตรในเขต

เทศบาลคอหงส อำาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. สงขลานครนทรเวชสาร 2557; 27(2) :P 153-163.

12. พมลพรรณ สวรรณลขต. (2558). ปจจยทมผลตอการเปนมะเรงเตานม จงหวดพทลง. วารสารวชาการแพทยเขต

11 ; 29(2) :p 277-288.

13. มาสน ไพบลย และคณะ.(2556). การสงเสรมพฤตกรรการตรวจเตานมดวยตนเองของบคลากรสตร แผนกการ

พยาบาลผปวยนอก โรงพยาบาลศรนครนทร.ศรนครนทรเวชสาร 2556; 82(1) :115-119.


Volume 4 No. 3

Report

การตกคางของสารโปรตนจากการลางเครองมอผาตดกระดกดวยมอ

โรงพยาบาลนครพนม

ณชาดา เจรญนามเดชากล พยาบาลวชาชพชำานาญการ,

สทธพงษ สาด พนกงานประจำาตก

งานจายกลาง โรงพยาบาลนครพนม

บทคดยอ

ความส�าคญ : การลางเครองมอแพทยดวยมอ เปนขนตอนแรก และมความสำาคญ กอนจะนำาไปสขนตอนการทำาให

ปราศจากเชอ หากมคราบสกปรก หรอสารโปรตนตกคางในขนตอนการลางเครองมอ อาจทำาใหประสทธภาพของการนำาไปทำาให

ปราศจากเชอลดลง

วตถประสงค : เพอศกษารอยละของเครองมอผาตดกระดกทไมพบสารโปรตนตกคาง หลงจากผานการลางทำาความสะอาด

ดวยมอ

รปแบบศกษา สถานท และผปวย : เปนการศกษา descriptiveresearch ทงานจายกลาง โรงพยาบาลนครพนม วสด

ทศกษา เปนเครองมอผาตดกระดก ไดแก set ใส screw, set ผา tibia-femoral, set ผาตดเลก และ set ใส mini-plate

(maxillofacial) จำานวน 57 ชน ศกษาในเดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2559 ถง มนาคม พ.ศ. 2560

การวดผล และวธการ : ทดสอบประสทธภาพการทำาความสะอาดเครองมอทางการแพทย หลงลางดวยมอ โดยใชชด

ทดสอบโปรตนตกคาง (protein detection test)วเคราะหขอมลโดยการแจกแจงความถและคำานวณเปนรอยละ

ผล : เครองมอผาตดกระดกทงหมด 57 ชน ผานการทดสอบรอยละ 28.1 เมอจำาแนกเปนแตละ set เครองมอผาตด

พบวา set ผาตดเลก และ set mini-plate (maxillofacial) ผานรอยละ 71.4 set ใส set screw ไมผานการทดสอบทงหมด

Set เครองมอผาตดกระดก จ�านวน (ชน) ผาน

ชน รอยละ

Set ใส screw 22 0 0

Set ผา Tibia-Femoral 14 1 7.1

Set ผาตดเลก 14 10 71.4

Set ใส mini-plate (maxillofacial) 7 5 71.4

รวม 57 16 28.1

ขอยต และการน�าไปใช : การลางเครองมอดวยมอ ยงพบวามสารโปรตนตกคางอย แตอยางไรกตาม ในการวด

ประสทธภาพของเครองมอแพทยโดยใชผลการวดประสทธภาพทางชวภาพหลงทำาใหปราศจากเชอ พบวาผานทงหมดควรศกษา

เพมเตม เพอหาวธการลางเครองมอใหปราศจากสารโปรตนตกคางดวยวธอน เชน การลางดวยเครองลางอตโนมต

คำ�สำ�คญ : Contamination, Residual Protein, Operational Instruments, Manual Cleaning


Volume 4 No. 3

ความส�าคญ : การลางเครองมอแพทยดวยมอ เปนขนตอนแรก และมความสำาคญ กอนจะนำาไปสขนตอนการทำาให

ปราศจากเชอ หากมคราบสกปรก หรอสารโปรตนตกคางในขนตอนการลางเครองมอ อาจทำาใหประสทธภาพของการนำาไปทำาให

ปราศจากเชอลดลง

วตถประสงค : เพอศกษารอยละของเครองมอผาตดกระดกทไมพบสารโปรตนตกคาง หลงจากผานการลางทำาความสะอาด

ดวยมอ

รปแบบศกษา สถานท และผปวย : เปนการศกษา descriptiveresearch ทงานจายกลาง โรงพยาบาลนครพนม วสด

ทศกษา เปนเครองมอผาตดกระดก ไดแก set ใส screw, set ผา tibia-femoral, set ผาตดเลก และ set ใส mini-plate

(maxillofacial) จำานวน 57 ชน ศกษาในเดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2559 ถง มนาคม พ.ศ. 2560

การวดผล และวธการ : ทดสอบประสทธภาพการทำาความสะอาดเครองมอทางการแพทย หลงลางดวยมอ โดยใชชด

ทดสอบโปรตนตกคาง (protein detection test)วเคราะหขอมลโดยการแจกแจงความถและคำานวณเปนรอยละ

ผล : เครองมอผาตดกระดกทงหมด 57 ชน ผานการทดสอบรอยละ 28.1 เมอจำาแนกเปนแตละ set เครองมอผาตด

พบวา set ผาตดเลก และ set mini-plate (maxillofacial) ผานรอยละ 71.4 set ใส set screw ไมผานการทดสอบทงหมด

Set เครองมอผาตดกระดก จ�านวน (ชน) ผาน

ชน รอยละ

Set ใส screw 22 0 0

Set ผา Tibia-Femoral 14 1 7.1

Set ผาตดเลก 14 10 71.4

Set ใส mini-plate (maxillofacial) 7 5 71.4

รวม 57 16 28.1

ขอยต และการน�าไปใช : การลางเครองมอดวยมอ ยงพบวามสารโปรตนตกคางอย แตอยางไรกตาม ในการวด

ประสทธภาพของเครองมอแพทยโดยใชผลการวดประสทธภาพทางชวภาพหลงทำาใหปราศจากเชอ พบวาผานทงหมดควรศกษา

เพมเตม เพอหาวธการลางเครองมอใหปราศจากสารโปรตนตกคางดวยวธอน เชน การลางดวยเครองลางอตโนมต

ความส�าคญ

การลาง (Cleaning) เครองมอแพทยทกประเภทนบเปน

ขนตอนแรกและมความสำาคญทสด(1)คดเปนรอยละ 80-90

ของกระบวนการทำาลายเชอและทำาใหปราศจากเชอ(2) โดยม

วตถประสงคเพอขจดคราบสกปรกทตดอย ไดแก เลอด เยอเมอก

สารคดหลง นำามน หรอสารตาง ๆ เปนการลดจำานวนเชอจลชพ

และสารกอโรคออกจากอปกรณทางการแพทย ซงการลาง

ทำาความสะอาดทมประสทธภาพสามารถกำาจดเชอจลชพไดถง

รอยละ 80(3) หากไมสามารถกำาจดคราบสกปรกเหลาน ใหหลด

ออกไปไดเชอจลชพจะถกปกคลมดวยคราบเหลาน จะทำาให

ยากตอการทำาใหปราศจากเชอเนองจากคราบสกปรกเหลานจะ

ขดขวางปฏกรยาของสารทำาใหปราศจากเชอ(4) สงผลให

กระบวนการทำาลายเชอและการทำาใหปราศจากเชอไมม

ประสทธภาพและเปนแหลงเชอโรคนำาเขาสรางกายผปวยได(5)

ผลกระทบจากการใชเครองมอแพทยทลางไมสะอาดกอนนำาไป

ทำาใหปราศจากเชอ พบวา ทำาใหเกดอตราการตดเชอในขอเขา

จากการสองกลองในขอ (Arthroscopy) 1.5 ครงตอการ

ผาตด 100 ครง(6) นอกจากนยงพบวาผปวยทมารกษาดวยการ

สองกลองในขอโดยใชกลองทลางไมสะอาดกอนนำาไปทำาให

ปราศจากเชอ ทำาใหผปวย 27 รายตดเชอทแผลผาตด และ

24 ราย ตองกลบมาเขารบการรกษาในโรงพยาบาลอกครงเพอ

ทำาการผาตดซำาและตองสญเสยเงนในการรกษาเพมขนเฉลย

รายละ 9,154.84 เหรยญสหรฐ(7)

สาเหตของการลางเครองมอแพทยทไมมประสทธภาพ

อาจเกดจากบคลากรททำาหนาทในการลางขาดความร ความชำานาญ

และความสามารถในการขดลางเครองมอทเขาถงซอกมม

ไดยาก หรอแมแตความตงใจในการทำางานใหถกหลกการปองกน

การแพรกระจายเชออาจทำาใหการลางเครองมอแพทยขาด

ประสทธภาพได นงเยาว เกษตรภบาล ทำาการศกษาทกษะ

ของบคลากรในการทำาใหปราศจากเชอ พบวา ขนตอนการ

ทำาความสะอาดกอนนำาไปทำาใหปราศจากเชอไมถกตองรอยละ

44.8(8) การลางทไมมประสทธภาพทำาใหพบคราบสกปรกหรอ

คราบอนทรยสารตกคาง ถงรอยละ 84.3 ของอปกรณผาตด

ทงหมดทผานกระบวนการทำาใหปราศจากเชอ(9) เชนเดยวกบ

การลางเครองมอทใชในการผาตดตอกระจกจำานวน 63 ชด

พบเครองมอทยงคงพบสงตกคางอยภายในหลงการลางรอยละ

22(10) ดงนนขนตอนการลางจงตองมวธการตรวจสอบหลงทำา

การลางไมวาจะเปนการลางดวยมอหรอใชเครองลางเพอตรวจหา

สงตกคางทฝงลกอยในเครองมอแพทย(11)

การตรวจสอบประสทธภาพการลางเครองมอแพทย

สามารถตรวจสอบไดดวยตาซงเปนขนพนฐานและขนตอน

แรกของการตรวจสอบทงนอาจมบางสวนทมองดวยตาไมเหน

เชนเชอ prion ซงมโครงสรางเปนสายใยโปรตนททนทาน

ความรอนและสามารถตดแนนบนพนผวเครองมอแพทย(11)

หรอคราบเลอดทอาจตกคางในสวนทขดลางไดไมทวถง ดงนน

อาจตองใชวธอนทสามารถตรวจสอบประสทธภาพได

โรงพยาบาลนครพนมใชวธการลางเครองมอแพทย

ดวยมอ (หมายถง การทำาความสะอาดเครองมอทละชนโดย

เจาหนาทขดลางเครองมอใชแปรงขดถและขดถใตนำา) และยง

ไมเคยมการตรวจสอบคณภาพในขนตอนของการลางเครองมอ

ดงนนการวจยครงน จงมวตถประสงคเพอตรวจสอบประสทธภาพ

การลางเครองมอผาตดกระดกซงเปนอปกรณทมซอกและ

ขอตอมากมายโดยใชวธการตรวจสอบหาสารโปรตนตกคาง

ซงสามารถตรวจสอบประสทธภาพไดอยางทวถงมากกวา

การตรวจสอบดวยตาและผลลพททไดจากการตรวจสอบ

ประสทธภาพครงนเปนการแสดงผลลพธตามตวชวดคณภาพ

ในกระบวนการทำาลายเชอและทำาใหปราศจากเชอของหนวยงาน

จายกลางไดอยางมประสทธภาพและชดเจน

แนวคด

ความสามารถในการลางขจดสารอนทรย สงสกปรก

ฝนละอองและสงปนเปอนออกจากเครองมอผาตดดวยมอ

และประเมนความสะอาดหลงการลางดวยมอโดยการตรวจสอบ

โปรตนตกคาง (Protein Detection Test)

วธการ

เพอศกษาประสทธภาพของการลางเครองมอผาตด

กระดกดวยมอ ขนาดศกษากำาหนด 10% ของจำานวน set

เครองมอผาตดกระดกของแตละ set ทใชใน 1 เดอน ดงนน

ขนาดศกษา (จำานวนชน) จำาแนกตามชนดของแตละ set

ทดสอบประสทธภาพการทำาความสะอาดเครองมอทางการแพทย


Volume 4 No. 3

หลงลางดวยมอ โดยใชชดทดสอบโปรตนตกคาง (protein

detection test) วเคราะหขอมลโดยการแจกแจงความถและ

คำานวณเปนรอยละ

ผล : เครองมอผาตดกระดกทงหมด 57 ชน ผานการ

ทดสอบรอยละ 28.1 เมอจำาแนกเปนแตละ set เครองมอ

ผาตด พบวา set ผาตดเลก และ set mini-plate (maxillofacial)

ผานรอยละ 71.4 set ใส set screw ไมผานการทดสอบ

ทงหมด

อภปราย

เครองมอทลางคราบโปรตนออกยากเกดจากเครองมอ

สมผสกบเลอด สารคดหลง นำาเมอก นำามน หรอสารตางๆ

นานเกนไป และม ทอ ขอตอ รอยหยก รลก เพอเปนขอมล

พนฐานในการประกนคณภาพงานบรการของหนวยจายกลาง

และแสดงผลลพธทชดเจนยงขนตามตวชวดคณภาพการ

ปฏบตการทำาใหปราศจากเชอในหนวยจายกลางในเรองของ

ประสทธภาพการทำาความสะอาดเครองมอทางการแพทยโดย

ไมพบสารโปรตนตกคางรอยละ 0

ขอยต และการน�าไปใช

การลางเครองมอดวยมอ ยงพบวามสารโปรตนตกคางอย

แตอยางไรกตาม ในการวดประสทธภาพของเครองมอแพทย

โดยใชผลการวดประสทธภาพทางชวภาพหลงทำาใหปราศจาก

เชอ พบวาผานทงหมดควรศกษาเพมเตม เพอหาวธการลาง

เครองมอใหปราศจากสารโปรตนตกคางดวยวธอน เชน การลาง

ดวยเครองลางอตโนมต

กตตกรรมประกาศ

คณะผวจยขอขอบคณ นายแพทยยทธชย ตรสกล

ผอำานวยการโรงพยาบาลนครพนม นายแพทยเกรยงไกร ประเสรฐ

และคณะกรรมการวจยโรงพยาบาลนครพนม ศ.ดร.นพ.

ชยนตร ธร ปทมานนท ภาควชาระบาดวทยาคลนกและ

สถตศาสตรคลนก คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

งานจายกลาง โรงพยาบาลนครพนม


Volume 4 No. 3


1. CSSD-gotoknow.org [อนเทอรเนต]. กรงเทพฯ: ขนตอนการทำาความสะอาดอปกรณ; 2555 [เขาถงเมอ15 ก.ย.

2559].เขาถงไดจาก:http://www.cssd-gotoknow.org/2014/02/cleaning.html.

2. ชมรมศนยกลางงานปราศจากเชอแหงประเทศไทย(Central Sterilizing Services Association of Thailand:

CSSA). แนวทางปฏบตเกยวกบการทำาความสะอาด. จลสาร CSSA สมพนธ 2551;11:1-4

3. Gardener JF, Peel MM. Introduction to sterilization, disinfection and infection control. Melbourne:

Churchill Livingstone;1991.

4. Association for the Advancement of Medical Instrumentation. Good Hospital Practice: Ethylene

oxide sterilization and sterility assurance. Arlington;1992.

5. Greene VW. Reuse of disposable devices.Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins;1999.

6. Hanzen S, Bren V, Hargraves J. Arthoscopic knee infection: A red flag for errors in instrument

reprocessing. Poster session presented at the APIC 29th annual education conference and international

meeting. Nashville;2002.

7. Babcock HM, Carroll C, Matava M, L’ecuyer P, Fraser V. Surgical site infections after arthroscopy:

Outbreak investigation and case control study. Arthroscopy The Journal of Arthroscopic & Related Surgery

2003;19:172-181.

8. นงเยาว เกษตรภบาล:การประเมนการทำาใหปราศจากเชอโดยวธนงดวยไอนำาในโรงพยาบาลของรฐ จงหวดเชยงใหม

[วทยานพนธ]. เชยงใหม: มหาวทยาลย, 2539.

9. Des Co teaux JG, Poulin EC, Julien M, Guidoin R. Residual organic debris on processed surgical

instruments. Association of Operating Room Nurses Journal 1995;62:23-30.

10. Leslie T, Aitken DA, Barrie T, Kirkness CM. Residual debris as a potential cause of

postphacoemulsificationendophthalmitis. Eye 2003;17:506-512.

11. สมศกด วฒนศร. พลกหนวยงานจายกลางใหทนสมย. รายงานเฝาระวงทางระบาดวทยา ประจำาสปดาห

สำานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข 2548;36:517-522.


Volume 4 No. 3

Report

การตรวจหาการระบาดไขหวดใหญตลอดปของประชากรจงหวดนครพนม

วธ Rapid test

นางสาวจตรลดดา คำาด

นกเทคนคการแพทยชำานาญการ ( ดานบรการทางวชาการ )

หลกการและเหตผล

โรคของระบบทางเดนหายใจ เกดจากการตดเชอไวรส

หลากหลายชนด อาการแสดงของโรค มความแตกตางกนไป

โรคไขหวดใหญเปนหนงในโรคทกอใหเกดความผดปกตของ

ระบบทางเดนหายใจ เปนการตดเชอไวรส Influenza พบ

เปนการตดเชอทางเดนระบบหายใจไดตลอดป ผปวยจะพบมาก

ทกกลมอาย โดยเฉพาะในเดกจะพบมากเปนพเศษ ในปจจบน

กลไกลการเกดโรค หรอ พยาธสภาพของโรคเปลยนไป ดวย

คณสมบตของตวเชอเอง และพบมการตดเชอในคนสขภาพด

เพมมากขน ซงในอดตการวนจฉยโรคในฤดระบาดการวนจฉย

ทางวทยาศาสตรยงไมเปนทรจกและนยม จะวนจฉยโรคทางดาน

วทยาศาสตรในกรณมการระบาดใหญ และรนแรง ดวยชดตรวจ

หลกการชนสง PCR (Polymerase Chain Reaction ) ซงใช

ระยะเวลาตรวจนาน ราคาแพง และ ในการวนจฉยโรคในปจจบน

แพทยจะวนจฉยจาก ลกษณะอาการเพยงอยางเดยว อาจยาก

ทจะบอกวาผปวยรายใด เปนไขหวดใหญ รายใดเปนไขหวด

ธรรมดา จากการตดเชอไวรสอนๆ ในชวงทมการระบาด อาจจะ

ชวยใหวนจฉยไดงายขน แตจากการศกษาพบวา ไขหวดใหญ

มการพบการตดเชอไดตลอดทงป อาการแสดงไมจำาเพาะ

เพอเปนการชวยยนยน สนบสนนโรค โดยอาศยผลการตรวจ

วเคราะห ขนตอนไมยงยากซบซอน ทราบผลเรว และ ตรวจจบ

เชอไดถกตอง (rapid test : Immunochromatography)

และจากการศกษาพบวา โรคนมอตราเสยชวตสง ในผทมอาย

มากกวา 60 ป หรอผทมโรคประจำาตว ถงแมวา การฉดวคซน

ปองกนไขหวดใหญ จะเปนวธทไดผลดทสด แตวคซนยงไมม

ปรมาณมากเพยงพอ ทจะนำามาใหกบประชาชนทวไปทกๆคน

อกทงในปจจบน ยาทใชในการทำาลายเชอโรค เชน ยาโอเซล

ทามเวยร (Oseltamivir) ซงเปนยาทใชจำาเพาะกบโรคยงเปน

ยาทควบคมตองจายยาน

โดยแพทยเทานน ดงนน ผวจยจงสนใจศกษา และ

เรยนนำาเสนอการตรวจหาเชอกอโรค ทมประสทธภาพ ขนตอน

การวเคราะหไมยงยากซบซอน ทราบผลเรว และ ตรวจจบเชอ

ได ถกต องดวยวธ Rapid test เกบตวอยางทจำาเพาะ

Nasopharyngeal swab ตอแพทยผใหการรกษาผปวยทสงสย

โดยจะสามารถเพมประสทธภาพ การวนจฉยเบองตนทถกตอง

แมนยำาผปวยไดรบยารกษาทตรงกบชนดของโรค ลดอตรา

การตดเชออกทงไดรบยาทมฤทธทำาลายเชอทตรงกบเชอและ

ยงสามารถลดอตราการแพรกระจายของเชอ ลดการนอน

โรงพยาบาล ลดโรคแทรกซอน ลดการหยดงาน หยดเรยน

และ ลดอตราการเสยชวตจากโรคนได

วตถประสงคและเปาหมาย

1. การตรวจจบเชอและแยกโรคตดเชอทางเดนหายใจ

ทเกดจากโรคตดเชอไขหวดใหญในจงหวดนครพนมพบมการ

ระบาดตลอดป ออกจากโรคตดเชอทางเดนหายใจจากเชอโรค

ตดเชอแบคทเรยและเชอไวรสชนดอนๆ

2. แพทยผใหการวนจฉยรกษาผปวยรายสงสย และ

นยามเขากบโรคตดเชอไขหวดใหญทกแผนกมการสงตรวจ

rapid test : Immunochromatography รวมในการวนจฉย

ผปวยสงสยไขหวดใหญในรายสงสยกอนจายยาตานไวรส

โอเซลทามเวยร (Oseltamivir)


Volume 4 No. 3

กรอบการวเคราะห แนวคด ขอเสนอ

การวนจฉยโรคไขหวดใหญในโรงพยาบาลนครพนม

อาศยการซกประวตและจากอาการทางคลนคกเพยงพอ แต

ในปจจบนเชอกอโรคระบบทางเดนหายใจโดยทวไปทเกดจาก

การตดเชอไวรสแตกตางชนดกนและอาการแสดงของโรคทม

ความหลายหลายการจะจำาแนกไขหวดจากเชอชนดอนๆ

ออกจากไขหวดใหญ ซงมอาการคลายๆ ไขหวดใหญ แตม

ขอแตกตางกนนนตองมการทดสอบวเคราะหทสามารถบงช

ชนดของเชอกอโรคได ความสำาคญทจะตองแยกไขหวดใหญ

ออกจากโรคตดเชอในระบบทางเดนหายใจอนๆ นนเนองจาก

ไขหวดใหญจะมภาวะแทรกซอนไดบอยกวา และโดยทวไป

อาการจะรนแรง และยาวนานกวา แตไขหวดใหญโดยเฉพาะ

ในกลมเสยง อาจเกดภาวะแทรกซอนทรนแรงถงชวตได เชน

ปอดบวม ดงทพบในหอผปวยในโรงพยาบาลนครพนม ดงนน

หากสามารถแยกเชอไขหวดใหญออกได กจะชวยใหดแลผปวย

ทมความเสยงสงไดดขน การจะวนจฉยไขหวดใหญได จาก

ลกษณะอาการเพยงอยางเดยวอาจยากทจะบอกวาผปวยรายใด

เปนไขหวดใหญ รายใดเปนไขหวดธรรมดา จากการตดเชอไวรส

อนๆ ในชวงทมการระบาด อาจจะชวยใหวนจฉยไดงายขน

การวนจฉยยนยนทางหองปฏบตการทำาไดโดย แยกเชอไวรส

จากไมปายคอ (throat swab) หรอ นำาทดดจากหลงโพรงจมก

(nasopharyngeal aspirate) ซงกนเวลาอยางนอยประมาณ

1 สปดาห หรอ ดวยการตรวจหาโปรตนแอนตเจนของไวรส

ในสงสงตรวจนนซงไดผลเรวในไมกชวโมง อยางไรกตามการตรวจ

ทง 2 แบบนนยงยาก และทำาไดในหองปฏบตการบางแหง

เทานน และ ใชในการศกษาตดตามการระบาดของไวรส

มากกวาทจะนำามาใชในการวนจฉยโรค และการรกษาผปวย

แตละราย จากเหตผลดงกลาว ผวจยจงเรมตนคด นำาเสนอ

การนำาชดตรวจการคดกรองหาเชอไวรสไขหวดใหญ และ จดหา

ชดตรวจคดกรองวนจฉยโรคไขหวดใหญ เขามาชวยในการ

ตรวจจบเชอ แยกชนดของเชอไวรสออกจากโรคตดเชออนๆ

เพอประกอบการวนจฉยรกษารวมกบอาการแสดงทางคลนก

ดวยชดตรวจทการตรวจวเคราะหทไมยงยาก ซบซอน ทราบ

ผลเรว และตรวจจบเชอไดถกตอง วธ rapid test ดวยการเกบ

ตวอยาง Nasopharyngeal swab ทำาการศกษาขอมลยอน

หลง (Retrospective study) ในกลมผปวย ทเขามารบการ

รกษาตรวจวนจฉย โรคไขหวดใหญ ในผปวยทงหอผปวยนอก

และหอผปวยใน เปนระยะเวลา 12 เดอน เทยบกบ การศกษา

ไปขางหนา (Prospective study) ในผปวยทงหอผปวยนอก

และหอผปวยในในเปนระยะเวลา 12 เดอน วธทใชทดสอบ

คอ ชดตรวจ SD Bioline Influenza Antigen ใชหลกการ

Immunochromatography เพอใชตรวจแยกเชอ ไวรส

Influenza type A และ B ออกจากสงสงตรวจทเปนไมปายคอ

( nasal swab, throat swab ) หรอ ไมปายนำาจากหลงโพรงจมก

(nasopharyngeal swab)

กรอบแนวคด

การตรวจหาการระบาดไขหวดใหญตลอดปของประชากรจงหวดนครพนม วธ Rapid test

ตวแปรตน ตวแปรตาม

- เพศ

- อาย

- โรคประจำาตว

โรคตดเชอไวรสไขหวดใหญ ชนด A,B

ททำาใหเกดการตดเชอโรคทางเดนหายใจ

รนแรง (severe pneumonia) แยกออกจาก

การตดเชอแบคทเรย และไวรสชนดอนๆทไมใช

ไขหวดใหญ


Volume 4 No. 3

หลกการ (principle)

ชดตรวจ SD bioline Influenza Antigen test strip

จะถกตรงตำาแหนง ( Immobilze ) ดวย mouse monoclonal

influenza A ( แอนตบอด อนฟเอนซา ขนด เอ ) และ mouse

monoclonal influenza B ( แอนตบอด อนฟเอนซา ขนด บ )

ตามลำาดบ และ แอนตบอด ทเคลอบไวดงกลาว จะถกใชเปน

ตวตรวจจบแอนตเจน ( Antigen ) ซงจะทำาใหชดตรวจ SD

Bioline Influenza Antigen สามารถตรวจแยกชนดของไวรส

ไขหวดใหญ ชนด เอ ( type Influenza A ) และไวรสไขหวด

ใหญ ชนด บ ( type Influenza B ) ไดโดยตรงจากตวอยาง

( specimen ) ทเปนไมปายคอ ( nasal swab ), ( throat

swab ) หรอ ไมปายนำาจากหลงโพรงจมก ( nasopharyngeal

swab ) ทำาใหไดผลการตรวจทถกตอง และแมนยำาสง

สงสงตรวจ

ไมปายคอ ( nasal swab ), ( throat swab) หรอ ไม

ปายนำาจากหลงโพรงจมก ( nasopharyngeal swab )

การเกบสงสงตรวจ

1.1 กรณสงสงตรวจไมปายเชอ(swab) เกบรกษาไวใน

อาหารลยงเชอ ( viral transport media ) ใหใชปเปตดดเอา

สารสกดทอยในหลอด viral transport media ปรมาตร 100

ul และดดสารนำา diluent media ปรมาตร 100 ul ลงใน

หลอดทดลอง หลงจากนนผสมใหเขากน แลวนำาไปทดสอบใน

ขนตอนตอไป

1.2 กรณสงสงตรวจ swab ไมไดเกบรกษาไวใน

transport media .ใหทำาการสกดตามขนตอนดงตอไปน

1.2.1 วางแถบทดสอบ ( strip ) และนำายาสกด

( Assay diluent ) ไวในอณภมหองกอนทดสอบ

1.2.2 ถอ dropper ( หลอดหยด ).ใหตงตรง

แลวดด Assay diluents ออกจากขวดโดยดด ปรมาตรใหถง

ตำาแหนงขดบนหลอดหยด ( ประมาณ 300 ul ) แลวใสลงใน

หลอดทดลอง

1.2.3 ใส swab ทเกบตวอยางแลวลงไปในหลอด

ทบรรจ diluents ทเตรยมไวและหมน swab ไปมาอยางนอย

5 ครง ขณะเดยวกนกกดให swab ชนกบกนหลอดและดานขาง

ชนผนงหลอดดานใน อาจเอยงหลอดหมนเพอให swab สมผส

กบ diluents ไดทงหมด

1.2.4 กอนดง swab ออก ตองหมน swab ไปมา

โดยตองกดใหบรเวณของ swab ชนกบผนง ดานในหลอดโดย

รดนำายาสกดใน swab ออกแลวจงดงออก และทงลงในถงขยะ

ตดเชออนตรายสง ( biohazard waste )

2. ขนตอนการตรวจ

2.1 ใหนำาแถบทดสอบ (strip) ออกจากซอง

2.2 ใส strip ลงในหลอดทดสอบตามทศหวลกศรท

แสดงออกบนแถบทดสอบ อยาจบหรอดง strip ออกจนกวา

การทดสอบจะสมบรณ และพรอมทจะอานผล

2.3 อานผลการทดสอบภายในเวลา 10-15 นาท

การรายงานผล

1. ผลลบ (negative): จะปรากฏแถบส 1 แถบ ตรง

บรเวณแถบควบคมภายใน (อกษร C)

2. ผลบวก (positive)

2.1 ผลบวกกบ Influenza type A: จะปรากฏแถบ

ส 2 แถบ ตรงบรเวณแถบควบคมภายใน (อกษรC) กบบรเวณ

ทถกตรงตำาแหนง( immobilize )ดวย mouse monoclonal

anti-Influenza A (แอดนตบอด ชนด เอ (อกษร A)

2.2 ผลบวกกบ Influenza type B: จะปรากฏแถบ

ส 2 แถบ ตรงบรเวณแถบควบคมภายใน (อกษรC) กบบรเวณ

ทถกตรงตำาแหนง( immobilize )ดวย mouse monoclonal

anti-Influenza B (แอนตบอด ชนด บ) (อกษร B)

3. ไมสามารถแปลผลได (invalid): ไมปรากฏแถบสใด ๆ

บน strip เมอถงเวลาอานผลแลวใหถอวาเปนการแปลผลไมได

อาจแสดงวาทำาการทดสอบผดขนตอนและควรทำาการทดสอบซำา


Volume 4 No. 3

ขอจ�ากดของวธการทดสอบ

ชดทดสอบนใชสำาหรบการตรวจหาและแยกแอนตเจน

Influenza A กบ influenza B จากตวอยาง ไมปายคอ

( nasal swab, throat swab ) หรอไมปายนำาจากหลงโพรงจมก

( nasopharyngeal swab ) ซงสามารถแยกชนด ระหวาง

เชอไขหวดใหญ ชนด เอ ( Influenza A ) และเชอไขหวดใหญ ชนด บ

( Influenza B ) ความผดพลาดจากขนตอนการทดสอบ และ

การแปลผลผด จะทำาใหผดพลาดได ผลการทดสอบควรนำาไป

เชอมตอกบขอมลทางคลนค การตรวจไดผลลบนน อาจเกดได

จากกรณทระดบของ แอนตเจน ( antigen ) ของเชอมระดบ

ตำากวาทชดทดสอบจะตรวจสอบได หรอ เกดจากขนตอนทเรา

เกบสงสงตรวจไมถกตอง ดงนนการทชดทดสอบใหผลลบไมได

หมายความวาจะไมมการตดเชอไวรส Influenza type อนๆ

ขอควรระวง

1. ใชสำาหรบการทดสอบภายในหลอดทดลองเทานน

2. หามรบประทานอาหารหรอสบบหรขณะเกบสงสงตรวจ

3. ใสถงมอทกครงขณะเกบสงสงตรวจ และ ลางมอ

ใหสะอาดทกครงหลงจากตรวจเสรจแลว

4. ถาทำาสงสงตรวจตกหลนควรทำาความสะอาดดวย

นำายาฆาเชอ

5. ควรทงและทำาลายสงสงตรวจ และชดทดสอบ

ทผานการตรวจแลวทนท รวมทงสงของซงปนเปอน โดยทง

ทขยะตดเชออนตรายสง

6. อยาทำาการทดสอบ ถาพบวากลองสนคา หรอ ซอง

บรรจสนคาชำารดเสยหาย หรอมรอยฉกขาด

การเกบสงสงตรวจ

1. การเกบสงสงตรวจ

1.1 เกบจาก nasal swab (ชองจมก) โดยใช sterile

swab ทให มาในชดปายบรเวณทมนำามกหรอบรเวณทม

สารคดหลง โดยการหมนเบา ๆ ใหดน swab เขาไปใหลกจนชน

เยอบจมก ( ประมาณนอยกวา 1 นว ภายใน จมก ) หมน

swab ไปมาบรเวณผนงจมกประมาณ 5 ครง ถาคนไขมนำามก

แหงใหใช sterile Swab จม normal saline กอนทำาการเกบ

สงสงตรวจ

1.2 เกบจาก throat swab (ชองลำาคอ) โดยใช

swab ปายแรงบรเวณผวตอมทอนซลทง 2 ขาง และ บรเวณ

หลงกลองเสยง หลงจากนนใหดง swab ออกจากปาก (หาม

ปายบรเวณลน) แลวนำาไปทดสอบตอไป

1.3 เกบจากnasopharyngeal swab โดยการใช

swab สำาล,ไหมสงเคราะห,โฟมหรอ swab โพล เอสเทอ

สำาหรบใชในการเกบ nasopharyngeal swab โดยเฉพาะ

swab แกนนม Nasopharyngeal swab เปนวธการเกบ

ตวอยางทใหผลการตรวจชนสตรไดYieldคอนขางสง (วธการ

เกบตวอยางอาจทำาไดยาก)

วธการเกบ

1. ผเกบตวอยางตองปองกนตนเองจากการตดเชอ

และการแพรเชอสชมชน

2. ตองเตรยมผปวย โดยใหแหงนหนาขนประมาณ 45

องศา อธบายใหผปวยคลายความวตกกงวล

3. วดไมสวอบ ( Nasopharyngeal swab ) จาก

ปลายจมกถงตงหของผปวย แลวหกครงใหไมสวอบทำามม 90

องศา

4. ใหผ ปวยหายใจเขาลกๆ และหายใจออกยาวๆ

หลงจากนนใหผปวยกลนหายใจ

5. ผเกบตวอยางควรเขาเกบตวอยางจากดานหลง

ของผปวย เพอปองกนการตดเชอมาสผเกบตวอยาง

6. สอดไมสวอบ (Nasopharyngeal swab) เขาจนสด

ของครงทไดหกไว (ถาสอดเขาไมไดจนสด แสดงวาปลายสวอบ

เขาไมถงบรเวณ Nasopharynx) ใหพยายามขยบทศทางของ

ไมเลกนอยจนสอดเขาได การสอดไมสวอบควรสอดในทศทาง

ตงฉากกบใบหนาของผปวย จะทำาใหสามารถสอดไมสวอบเขา

จนสดได

7. หมนไมสวอบโดยรอบประมาณ 3 วนาท แลวดงไม

สวอบออก

8. จมปลายสวอบลงใน Viral Transport Media

และตดปลายลวดสวนเกดจากหลอดเกบตวอยาง


Volume 4 No. 3

9. ปดฝาและนำาสง ตวอยางสงตรวจเหลานตองปดจก

ใหสนท พนดวยเทป ปดฉลาก แจงชอผปวย ชนดของตวอยาง

วนทเกบ บรรจใสถงพลาสตก รดยางใหแนน แชในกระตกนำาแขง

รบนำาสงทนท ถาจำาเปนตองรอ ควรเกบไวในตเยน (4 ซ) หาม

แชในชองแชแขงของตเยน ถาตองการเกบนานเกน 72 ชงโมง

ใหเกบทอณหภม -70 ซ

หมายเหต Viral Transport Media ขอไดทสถาบนวจย

วทยาศาสตรสาธารณสข

ขนตอนการด�าเนนงาน

1. ศกษาคนควาขอมลยอนหลงเกยวกบเชอไวรสกอ

โรคระบบทางเดนหายใจอนๆ และโรคไขหวดใหญ

2. นำาขอมลทไดขอเขาพบแพทย เพอปรกษาเรองการใช

วธทางวทยาศาสตร ในการตรวจจบเชอไวรสกอโรคทางเดนหายใจ

เพอวนจฉยโรคไขหวดใหญ

3. แพทยสงผปวย ในรายสงสยอาการเขากบนยามโรค

ตรวจ rapid test เกบตวอยาง Nasopharyngeal swab เพอ

ตรวจวเคราะหหาโรคไขหวดใหญ

ผลการศกษา

ตารางท 1 จ�านวนผปวยทไดรบการสงตรวจวนจฉยโรคไขหวดใหญ

เดอน ป2559 จ�านวน Negative FLU A FLU B

มค 2 1 1

กพ 30 14 4 12

มค 23 12 0 11

เมย 8 5 0 3

พค 26 25 0 1

มย 17 16 0 1

กค 15 14 1 0

สค 10 10 0 0

กย 10 10 0 0

ตค 23 15 6 2

พย 16 11 4 1

ธค 11 11 0 0


Volume 4 No. 3

ตารางท 2 จ�านวนผปวยแยกตามอายทไดรบการสงตรวจวนจฉยโรคไขหวดใหญ

อาย จ�านวน (ราย)

1mo.11mo. 5

1-4 yr 61

5-14yr 57

15-24yr 20

25-64yr 46

65+yr 13

ตารางท 3 แสดงผลการตรวจวเคราะหหาเชอไวรสไขหวดใหญ ตงแต มค.-ธค.2559

FLU A FLU B Negative

total 13 30 157

(H1N1)2009 6

A3 12

แนวโนมของการระบาดของเชอไขหวดใหญในผปวย

จงหวดนครพนมพบมากใน เดอน กพ. (30 ราย,14.56%)

และมแนวโนมลดตำาลงและระบาดเพมสงอกใน เดอน พค.

(26 ราย,12.62%).ถงมย.(17ราย,%) และใน เดอน ตค.

(23 ราย,11.16%) ถงพย.(16ราย,7.76%) จากผปวยทมอาการ

เขานยามโรคจำานวน 206 คน เพศชาย 98 คน (47.57%)

เพศหญง 102 คน (49.51%) ตรวจพบเชอไวรสไขหวดใหญ

ชนด B 30 ราย (62.5%) และไขหวดใหญชนด A 18 ราย

(37.5%) จำาแนกเปนชนด H3 12 ราย(66.6%) และ ชนด

A(H1N1)2009 5 ราย (27.7%) จำาแนกตามกลมอายพบอาย

ตงแต 4 เดอนถง 96 ป ผปวยสวนใหญอยในกลมอาย 1 ปถง

4 ป 61 ราย (29.61%) อายระหวาง5-14ป 57 ราย (27.66%)

ในกลมอายมากกวา 65 ป ขนไป 13 ราย (6.31%) พบม 3

ราย ทมอาการรนแรงโดยการเกบตวอยาง suction พบให

ผลบวกชนด A(H1N1)2009 ดวยชดตรวจRapid test และ

มอาการรนแรงดงนนผวจยจงสนใจศกษาและเรยนนำาเสนอ

การตรวจหาเชอกอโรคไขหวดใหญทมประสทธภาพตรวจจบ

เชอ Influenza A virusในตวอยาง nasopharyngal swab

ดวยวธ Rapid test ไดถกตองตอแพทยผใหการวนจฉยรกษา

ผปวยทสงสยและมอาการเขากบนยามทเขามารบการรกษา

ในโรงพยาบาลนครพนม เพอควบคมการแพรระบาดและชวย

รกษาอาการของผปวยไดทนทวงท

ผลทคาดวาจะไดรบการจดหาชดตรวจวเคราะหใหม

จำานวนเพยงพอเพอรองรบการตรวจวนจฉยโรคในแตละชวงเดอน

ทมการระบาดของโรคในผปวยทมอาการเขากบนยามโรคและ

อาการไมจำาเพาะไดร บการตรวจวนจฉยโรคไขหวดใหญ

วธ Rapid testทถกตอง แมนยำา ขนตอนการวเคราะหไมยงยาก

ซบซอน ทราบผลเรวและ ตรวจจบเชอไดถกตอง เพมประสทธภาพ

การวนจฉยเบองตนทถกตอง แมนยำา ผปวยไดรบยารกษาท

ตรงกบชนดของโรคลดอตราการตดเชออกทงไดรบยาทมฤทธ

ทำาลายเชอทตรงกบเชอ และ ยงสามารถลดอตราการแพร

กระจายของเชอ ลดโรคแทรกซอน และลดอตราการเสยชวต

จากโรคนได

ตวชวดความสำาเรจความสำาเรจ แพทยจากหลายสาขา

ทงแพทยอายรกรรม แพทยเดก และแพทยอนๆ ทพบผปวย

ใหการตรวจวนจฉยโรค ผลการตรวจถกตองแมนยำารวดเรว


Volume 4 No. 3

ในเบองตน แพทยใชผลการตรวจเบองตนนในการรกษาผปวย

ทนทททราบผลตรวจ ผปวยทไดรบยาตานไวรสไขหวดใหญ

มอาการดขนหลงไดรบยา ลดการนอนโรงพยาบาลเปนเวลานาน

และแลปโรงพยาบาลนครพนมไดรบความอนเคราะหการ

ยนยนผลการตรวจดวยหลกการขนสง PCR ( polymerase

chain reaction ) จากสถาบนวจยวทยาศาตร เพอควบคม

การแพรระบาดและชวยรกษาอาการของผปวยไดทนทวงท

ซงอตราความนาเชอถอของผลการตรวจวนจฉยรกษาวดจาก

แพทยหลากหลายสาขามการสงตรวจคดกรองเชอเพมขนใน

ทกๆ ป 1


Volume 4 No. 3


1. หนงสอตำาราการตรวจรกษาโรคทวไป 2. “ไขหวดใหญ (Influenza/Flu)”. (นพ.สรเกยรต อาชานานภาพ). หนา

393-396.

2. สำานกโรคตดตออบตใหม กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. “สถานการณไขหวดใหญ-H1N1 (1 มกราคม – 26

ธนวาคม 2558)”. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : beid.ddc.moph.go.th. [15 ก.ค. 2016].

3. คณะเวชศาสตรเขตรอน มหาวทยาลยมหดล. “ไขหวดใหญ”. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : www.tm.mahidol.

ac.th. [16 ก.ค. 2016].

4. หาหมอดอทคอม. “ไขหวดใหญ (Influenza)”. (ศ.เกยรตคณ พญ.พวงทอง ไกพบลย). [ออนไลน]. เขาถงไดจาก :

haamor.com. [16 ก.ค. 2016].

5. Siamhealth. “ไขหวดใหญ”. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : www.siamhealth.net. [16 ก.ค. 2016].

6. ไขหวดใหญ อาการ สาเหต และการรกษาโรคไขหวดใหญ 10 วธ !!

POSTED: เวลา 9:11 น. 16 กรกฎาคม 2016, UPDATED: 05 กนยายน 2016

7. file:///C:/Users/user/Desktop/Siriraj%20E-Public%20Library.htmlนพ.ประเสรฐ เออวรากล ภาควชา

จลชววทยา คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล


Volume 4 No. 3

นานาสาระ

อาหารวางเพอสขภาพ (Healthy Break)

กบหลกการรบประทานอาหารเพอใหมสขภาพด

มลวลย วงศพยคฆ

นกโภชนาการชำานาญการ

กลมงานโภชนศาสตร โรงพยาบาลนครพนม

อาหารวางเพอสขภาพ (Healthy Break) ทหลายๆ

ทานไดยน และอาจสงสยวามดวยเหรอ คออะไร ทำาอยางไร

และจะจดอยางไรใหเปนอาหารวางเพอสขภาพ อาหารวาง

หมายถง อาหารระหวางมอ เปนอาหารประเภทเบาๆ ม

ปรมาณอาหาร และพลงงานนอยกวาอาหารมอหลก มทงชนด

คาวและหวาน หรอทง 2 อยาง เปนอาหารชนเลกๆ ขนาดพอคำา

หยบรบประทานไดงาย รบประทานกบเครองดม - เครองชง

ชนดรอนหรอเยน นำาผลไม หรอนำาเปลาอยางใดอยางหนง

เวลาสำาหรบการรบประทานอาหารวาง คอ 10.00 น. – 11.00 น.

กอนรบประทานอาหารกลางวน และชวงเวลา 14.00 น. –

15.00 น. กอนรบประทานอาหารเยน

หลกในการเลอกอาหารวางเพอสขภาพ

1. มคณคาทางโภชนาการ

2. ใหพลงงานไมเกนรอยละ 10 ของพลงงานทควรไดรบ

ตอวน ประมาณ 150-200 แคลอร

3. มลกษณะหวานนอย มนนอย และเคมนอย

4. อาจมสวนประกอบของผกสดเพอเสรมเกลอแร และ

ผลไมสดสกรสไมหวานจด เพอชวยใหรางกายไดรบวตามน

นอกจากนยงชวยใหไดรบใยอาหาร

5. ควรเลอกเครองดมทมรสหวานนอยระบปรมาณ

นำาตาลไมเกนรอยละ 5 เลอกนมพรองมนเนย นมขาดมนเนย

แทนนมเปรยว หรอนมปรงแตงกลนรสชนดตางๆ และดทสด

คอนำาเปลา

6. ประเภทเบเกอร ควรเลอกขนมปงชนดททำาจาก

โฮลวท คกกควรมสวนผสมของธญพช เชนขาวโอต งาขาว งาดำา

เมลดฟกทอง เมลดดอกทานตะวน เปนตน เนนลดไขมน ลด

หวานจด และลดรสเคม

7. ประเภทขนมไทย สวนใหญมประโยชน และม

สวนประกอบของธญพช ผกและผลไม เชน ถวแปบ ขนมกลวย

ขนมฟกทอง ลกชบ สาคไสหม ขาวเกรยบปากหมอ เปนตน

ควรเลอกรสออน ไขมนนอยและเลยงขนมไทยทมรสหวาน

มนจด เชน ขนมหมอแกง ฝอยทอง ทองหยบ ทองหยอด

เปนตน


Volume 4 No. 3

8. อาหารวางทใหพลงงานสง ควรลดปรมาณใหมชนเลก

ไมเกน 2-3 คำา อาจมผลไมเสรมดวย และรบประทานกบ

เครองดมทมรสหวานนอย หรอนำาเปลา

การจดอาหารวางทมประโยชน สามารถชวยผอนคลาย

อาการงวงระหวางการประชม สมมนา หรอทำากจกรรมตางๆ

ได การรบประทานอาหารวางเพอสขภาพมอเลกๆ จะชวย

รกษาระดบนำาตาลในเลอดใหคงท แตทงนขนอย กบชนด

คณภาพของอาหารวาง เวลาในการรบประทาน และความถ

ดวย

“อาหารวางทดมประโยชน จงควรเปนอาหารทกนงายๆ

เชน ผลไมทหวานนอย เพราะเปนแหลงของวตามนและเกลอแร

ใยอาหารจะชวยเรองการขบถายดวย และควรเลอกทมนำาตาลนอย

สวนเครองดมจะชวยชะลาง เศษอาหารทตกคางในชองปาก

ทำาใหปากไมแหง ลดปญหากลนปาก และเปนผลดตอสขภาพฟน

การดมนำาเปลาถอวา ดทสด แตหากตองการเครองดมชนดอนๆ

ใหเลอกดมนมไขมนนอยและไมปรงแตงรส สวนเครองดมประเภท

ชา กาแฟ ใหเลอกใชนำาตาลซองขนาด 4 กรม เพอลดการ

บรโภคหวาน” ศ.นพ.รชตะ รชตะนาวน อดตรฐมนตรวาการ

กระทรวงสาธารณสข กลาว

ความส�าคญของอาหารวาง

1. ชวงเวลาระหวางมออาหารนานทนานเกนไปจะทำาให

รสกหวมาก และทำาใหรบประทานอาหารมอหลกมากเกนกวา

ทรางกายตองการ การรบประทานอาหารวางในระหวางมอจง

ชวยไมใหเรารสกหวมากเกนไป และเปนการชวยรกษาระดบ

นำาตาลในเลอดใหคงท

2. ชวยลดปรมาณพลงงานจากอาหารทงหมดทเรา

รบประทานในแตละวนได อาหารวางทดตอสขภาพจะชวยให

รบประทานอาหารมอหลกในปรมาณทนอยลง มผลตอการ

ควบคมนำาหนกตวใหเปนปกตได

3. ชวยใหรางกายไดรบสารอาหารทมประโยชนตอ

สขภาพมากขน เนองจากในอาหารมอหลก บางครงอาจไมม

สวนประกอบของธญพชชนดตางๆ รวมถงเกลอแร วตามน

และใยอาหาร ซงมในอาหารวางเพอสขภาพ

หลกการรบประทานอาหารใหมสขภาพด

เพอสขภาพทดของคนไทยควรบรโภคอาหารตาม

หลกโภชนบญญต 9 ประการ ดงน

1. กนอาหารครบ 5 หม แตละหมใหหลากหลาย และ

หมนดแลนำาหนกตว คอ ควรบรโภค อาหารชนดตางๆ ใหได

วนละ 15-25 ชนด และใหมการหมนเวยนกนไปในแตละวน

2. กนขาวเปนอาหารหลก สลบกบอาหารประเภทแปง

เปนบางมอ ซงถาเปนไปไดควรบรโภคขาวกลอง หรอ ขาว

ซอมมอ ควบคไปกบอาหารประเภทแปง โดยหมวดขาวแปงน

ควรบรโภควนละ 8-12 ทพพ

3. กนพช ผกใหมาก และกนผลไมเปนประจำา

พยายามเลอกซอและบรโภคพช ผก และผลไมตามฤดกาล

โดยพชผกควรกนประมาณ วนละ 4-6 ทพพ สวนผลไมกน

ประมาณ 3-5 สวนตอวน (ผลไม 1 สวน เชน กลวยนำาวา 1 ผล,

เงาะ 4 ผล, สม 2 ผลกลาง, มะละกอ 10 คำา, ฝรง 1 ผลเลก)

4. กนปลา เนอสตวไมตดมน ไข และถวเมลดแหงเปน

ประจำา ซงใหโปรตน โดยใหบรโภควนละ 6-12 ชอน กนขาว

สำาหรบไขกสามารถบรโภคไดสปดาหละ 2-3 ฟอง

5. ดมนมใหเหมาะสมตามวย ซงวยทำางานน สามารถ

ดมนมไดวนละ 1-2 แกว

6. กนอาหารทมไขมนแตพอควร เพราะถาไดรบไขมน

มากเกนไป จะทำาใหเกดปญหาไขมนในเลอดสง และเปนปญหา

โรคอวน และถากนพชผก และผลไมนอย ขาดการออกกำาลงกาย

จะทำาใหไขมนไปเกาะทผนงหลอดเลอดแดงไดงายขน จนเกด

การแขงตว นำาไปสโรคความดนโลหตสง และโรคหวใจขาดเลอด

7. หลกเลยงการกนอาหารรสจดและเคมจด เพราะ

จะทำาใหเกดโรคอวนและความดนโลหตสงได

8. กนอาหารทสะอาดปราศจากการปนเปอน เพราะ

สงปนเปอนตางๆ สามารถทำาใหเกดโรคอจจาระรวง หรออาหาร

เปนพษ รวมทงอาจจะทำาใหเกดโรคพยาธ และมะเรงบางประเภท

ได

9. งดหรอลดเครองดมแอลกอฮอล เพราะเปนสารเสพตด

และถาดมจนตดแลวจะทำาใหรางกายขาดวตามน และแรธาต

ตางๆ รวมทงอาจจะเปนโรคตบแขงควบคไปดวย


Volume 4 No. 3

หลกในการกนอาหารทง 9 ขอน ถาสามารถปฎบตได

ควบคกบการออกกำาลงกายอยางสมำาเสมอกจะทำาใหรางกาย

แขงแรง ปราศจากโรคภยไขเจบ และยงทำางานไดอยางมประสทธภาพ

อกดวย

หลายทานคงเขาใจแลวนะคะวา อาหารวางเพอสขภาพ

(Healthy Break) มลกษณะอยางไร มหลกการจดแบบไหน

มความสำาคญตอสขภาพเพยงใด แตเนนยำาสงสำาคญทหลายๆ

ทานยงไมเขาใจในหลกการบรโภคอาหารตามพลงงานท

รางกายควรไดรบตอวนวา ถาเรารบประทานอาหารวางเพอ

สขภาพแลววนละ 1-2 มอ เราจะเหลอโควตาสำาหรบพลงงาน

ทควรไดรบจากอาหารมอหลกทง 3 มอ ในปรมาณทจำากดและ

เหลอลดลงจากพลงงานจรงทงหมดทควรไดรบตอวน ไมใชวา

ทานจะมโอกาสรบประทานอาหารมอหลกไดเตมทตาม

ปรมาณเดมตามปกตทเคยรบประทานนะคะ ลองตดตามอก

สกนดจากกรณตวอยาง เชน คณมณวรรณ อาย 35 ป เปน

หญงวยทำางานทมสวนสง 155 เซนตเมตร นำาหนก 60 กโลกรม

คา BMI เทากบ 25 ก.ก./ม2 ถอวาคอนขางนำาหนกตวเกน

เรมทวม เสนรอบเอว 82 เซนตเมตร รอบเอวมาตรฐานผหญง

ไมควรเกน 80 เซนตเมตร ถอวารอบเอวเกนเลกนอย ภาวะ

สขภาพอนๆ จากผลการตรวจเลอดปกตดทกอยาง ไมมโรค

ประจำาตว แตสงทเรมเฝาระวง คอ ภาวะนำาหนกตวเกน หาก

ไมระมดระวงในการควบคมเรองการรบประทานอาหารอาจ

มแนวโนมเกดโรคอวนได ดงนนหลกการจดอาหาร คอ เมอ

ประเมนภาวะโภชนาการทราบวา คณมณวรรณเรมมภาวะนำา

หนกตวเกนแลว นกโภชนาการจะมแนวทางการใหคำาแนะนำา

ดงน

1. คำานวณพลงงานทควรไดรบตอวน

1.1 นำาหนกตวปกต คณดวยพลงงาน 30 แคลอร/

นำาหนกตว 1 กโลกรม เพอชวยคงสมดลนำาหนกตวใหคงท

1.2 นำาหนกตวนอยกวาปกต คณดวยพลงงาน

35-40แคลอร/นำาหนกตว 1 กโลกรม เพอชวยปรบปรงภาวะ

โภชนาการใหมนำาหนกตวเพมขนตามเกณฑ

1.3 นำาหนกตวมากกวาปกต คณดวยพลงงาน

20-25 แคลอร/นำาหนกตว 1 กโลกรม เพอปรบลดปรมาณ

อาหาร และจำากดพลงงาน ชวยในการควบคมนำาหนกตวให

ลดลง คณมณวรรณ นำาหนกตว 60 กโลกรม คณดวย 25

แคลอร/นำาหนกตว 1 กโลกรม เทากบ พลงงานทควรไดรบตอวน

คอ 1,500 แคลอร

2. กำาหนดสดสวนพลงงานในอาหารทควรไดรบแตละมอ

2.1 อาหารวางเชา 10.30 น. 1 มอ พลงงาน 10%

ของพลงงานทไดรบตอวน คอ 150 แคลอร

2.2 อาหารวางบาย 14.30 น. 1 มอ พลงงาน 10%

ของพลงงานทไดรบตอวน คอ 150 แคลอร

2.3 อาหารหลก 3 มอ คงเหลอพลงงานทหก

ออกจากอาหารวาง 2 มอ 300 แคลอร อยเพยง 1,200 แคลอร

ดงนน สามารถรบประทานอาหารไดอกมอละ 400 แคลอร

จากนนลองคำานวณพลงงานในอาหารตามรายการอาหาร

แลกเปลยนทใหมานะคะ จะทำาใหทราบวาทานจะรบประทาน

ไดจรงปรมาณเทาใดในแตละมอ


Volume 4 No. 3

อาหารแลกเปลยน

หมวดขาว - แปง

ขาว-แปง 1 สวน ใหพลงงาน 80 กโลแคลอร ไดแก

ขาวสวย 5 ชอนโตะ ขาวซอมมอ 5 ชอนโตะ ขนมจน 1 จบ

ขาวเหนยวสก 3 ชอนโตะ กวยเตยวลวก 9 ชอนโตะ

บะหมลวก 1 กอน ขนมปงโฮลวท 1 แผน

หมวดผก

ประเภท ก ผก 1 สวนคอ ผกสก 50-70 กรม

หรอ ผกดบ 70-100 กรม

ผกกาดขาว ผกกาดสลด ผกบงไฟแดง ผกแวน ผกกาดเขยว

สายบว ยอดฟกทองออน ใบโหรพา กะหลำาปล ดอกกะหลำา

มะเขอเทศ แตงกวา ขมนขาว ฟกเขยว พรกหยวก ตงโอ

ประเภท ข ผก 1 สวนคอ ผกสก 50-70 กรม

หรอ ผกดบ 70-100 กรมฟกทอง หอมหวใหญ ผกหวาน ถวลนเตา ถวพ ดอกขจร

ยอดแค ใบยอ รากบว ขาวโพดออน มะระจน มะละกอดบ

หมวดผลไม

ผลไม 1 สวน ใหพลงงาน 60 กโลแคลอร

กลวยน�าวา 1 ผลกลาง กลวยไข 1 ผลกลาง เงาะ 4 ผลใหญ

ชมพ 4 ผลใหญ มะละกอสก 8 ชนขนาดพอค�า สมโอ 2 กลบใหญ


Volume 4 No. 3


หมวดเนอสตว

ประเภทท 1

ไขมนต�ามาก เนอสตว 1 สวน คอเนอสตวสก 30 กรม (2 ชอนโตะ)

ใหพลงงาน 35 กโลแคลอร

ปลาชอน ปลาตาเดยว ปลาเกา ปลาท ปลาหางเหลอง

เนอปทะเล กงฝอย สนในไก อกไก ไกออน กงทะเล


ไขมนต�ามาก เนอสตว 1 สวน คอเนอสตวสก 30 กรม (2 ชอนโตะ)


เปดยางไมมหนง นมถวเหลองไมหวาน 240 มล. ไกออน-ปก

ไกออน-เนอตนขานอง ไกออนเนอ



ไขมนปานกลาง เนอสตว 1 สวน คอเนอสตวสก 30 กรม (2 ชอนโตะ)

เนอหมปา หมยางไมมหนง ซโครงหมไมมมน

เตาหแขง ไขเปด ไขไก เปดเนอไมมหนง


ไขมนสง เนอสตว 1 สวน คอเนอสตวสก 30 กรม (2 ชอนโตะ)


ปลาสวาย หมแผน หนงหม เนอววตดมน กนเชยง

หมยอ แฮม แหนม หมบด ไสกรอกหม/ไก


Volume 4 No. 3


หมวดนม

นม 1 สวน หรอ 240 มล หรอ 1 ถวยตวง ใหพลงงาน 90-150 กโลแคลอร

นมสด 240 มล นมพรองมนเนย 240 มล นมไมมไขมน 240 มล

นมผง 4 ชอนโตะ นมผงไมมไขมน 4 ชอนโตะ

หมวดไขมน

ไขมน 1 สวน คอไขมนหรอน�ามนทมน�าหนก 5 กรม หรอ 1 ชอนชา

ใหไขมน 5 กรม พลงงาน 45 กโลแคลอร

ประเภทท 1 ไขมนอมตวทมกรดไขมนไมอมตวต�าแหนงเดยว

นำามนมะกอก 1 ชอนชา นำามนรำาขาว 1 ชอนชา

นำามนถวลสง 1 ชอนชา เนยถวลสง 1 ชอนชา

ถวลสง 10 เมด เมดมะมวงหมพานต 6 เมด

ประเภทท 2 ไขมนทมกรดไขมนไมอมตวหลายต�าแหนง

นำามนถวเหลอง 1 ชอนชา นำามนดอกทานตะวน 1 ชอนชา

มายองเนส 1 ชอนชา นำาสลด 1 ชอนโตะ เมดฟกทอง 1 ชอนโตะ

ประเภทท 3 กลมไขมนทมกรดไขมนอมตว

นำามนหม 1 ชอนชา นำามนไก 1 ชอนชา เบคอน 1 ชน

เนยขาว 1 ชอนชา เนยสด 1 ชอนชา ครมนมสด 2 ชอนโตะ


Volume 4 No. 3

เอกสารอางอง1. กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. Healthy Meeting. กรงเทพฯ: บรษท บอสสการพมพ จำากด; 2550.

2. กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. หลกการกนอาหารใหมสขภาพด [ออนไลน] 11 กรกฎาคม 2553. [อางเมอ 12

ธนวาคม 2560] จาก http://www.anamai.moph.go.th/ewt_news.php?nid=1736

3. สำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.). จดอาหารวางเพอสขภาพ [ออนไลน] 6 กรกฎาคม 2558.

[อางเมอ 12 ธนวาคม 2560] จาก http://www.thaihealth.or.th/Content/28813.html

4. อาภาวรรณ โสภณธรรมรกษ. รอาหารแลกเปลยน ดตอใจไดสขภาพด [ออนไลน] 30 มกราคม 2560. [อางเมอ 12

ธนวาคม 2560] จาก http://www.thaihealth.or.th/Content/35191- รอาหารแลกเปลยน+ดตอใจ ไดสขภาพด.html


Volume 4 No. 3

วารสารโรงพยาบาลนครพนมจดทำาขนเพอ วตถประสงคทจะเปนสอกลางเพอเผยแพรความรทางการแพทยใน

ดานตางๆ ไปสบคลากรดานสาธารณสข และประชาชนทวไป เพอทจะนำาความรนนไปประยกตใชในการดแลผปวย หรอ

ดแลตนเอง ไดอยางมคณภาพมากขน

ประเภทของบทความ1. บทบรรณาธการ (Editorial) เปนบทความสนๆ ทบรรณาธการหรอผทรงคณวฒทกองบรรณาธการเหนสมควร

เขยนแสดงความคดเหนในแงมมตางๆ

2. บทความทบทวนความร (Topic review) คอบทความทมลกษณะการทบทวนวรรณกรรมตางๆ อยางสมบรณ

ในเรองนน ควรเปนเรองทพบบอย มผลตอการดแลรกษามากหรอเปนเรองทกำาลงอยในความสนใจในขณะนน เพอเปน

การทบทวนองคความรทมอยใหดขน

3. นพนธตนฉบบ (Original article) คองานวจยของแพทย ทนตแพทย เภสชกร พยาบาล หรอเจาหนาท

สาธารณสขดานอนๆ จดทำาขน เพอเผยแพรองคความรใหมในงานวจยนน

4. รายงานคนไขนาสนใจ (Interesting case) คอรายงานผปวยทมความนาสนใจในดานตางๆ ซงอาจเปนผปวย

พบบอย หรอผปวยทพบไมบอยแตมความนาสนใจ เพอทจะใหผอานไดเหนตวอยางและนำาไปปรบปรงการดแลคนไขให

ดยงขน

5. นวตกรรม คอผลงานหรอวธการทคดคนขนใหม เพอนำาไปใชประโยชนใหการดแลคนไข รวดเรว และม

คณภาพมากขน

6. เกรดความร คอความรดานตางๆ อาจไมใชเรองทางการแพทยโดยตรง แตเปนเรองทนาสนใจในขณะนน

เพอทจะทำาใหผอานไดรบรเหตการณสำาคญๆ ในชวงเวลานน

7. กจกรรมการประชมวชาการ ทงทจดขนโดยโรงพยาบาลนครพนม หรอจากผเชยวชาญภายนอก

8. บทความหรอรายงานเหตการณสำาคญ ทกองบรรณาธการเหนวาควรนำามาเผยแพรเพอเปนประโยชนแต

บคคล โดยรวม

ค�าแนะน�าส�าหรบผนพนธ


Volume 4 No. 3

การเตรยมตนฉบบ1. ตนฉบบใหพมพดวยโปรแกรม microsoft word คอลมนเดยว พมพชดดานซาย ในกระดาษขาว

ขนาด A4 (8.5 x 11 นว) เหลอขอบกระดาษแตละดาน 1 นว พมพหนาเดยว ใสเลขหนากำากบทกหนา โดยใช ตวอกษร TH SarabunPSK ขนาด 16 นว จำานวนไมเกน 10 หนา

2. หนาแรกประกอบดวย ชอเรอง ชอผเขยน สถานททำางาน ภาษาไทยและภาษาองกฤษ (บางกรณอาจใชรปถายรวมดวย) เบอรโทรตดตอ, E.mail

3. การใชภาษาไทยใหยดหลกพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานและควรใชภาษาไทยมากทสด เวนแตไมมคำาแปลภาษาไทย ใหใชภาษาองกฤษได

4. รปภาพและตาราง ใหพมพแทรกในบทความ โดยเขยนหวเรองกำากบไวเสมอ5. บรรณานกรมใชตามระบบ Vancouver’s International Committee of Medical Journal6. สงตนฉบบ 1 ชด พรอมเขยนขอมลลง CD 1 แผน สงไปยงงานศกษาอบรม โรงพยาบาล

นครพนม อำาเภอเมอง จงหวดนครพนม 48000 โทร. (042) 513193, (042) 511422 หรอ 511424 ตอ 1016 โทรสาร (042) 513193 E-mail : [email protected]

ตวอยางการเขยนบรรณานกรม1. วารสารทวไป

ชอผเขยนบทความ. ชอบทความ. ชอวารสาร ปพมพ; ปท(ฉบบท): หนาแรก–หนาสดทาย.พลสข จนทรโคตร. การพฒนารปแบบการวางแผนจำาหนายผปวยบาดเจบศรษะ สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 2556; 31(3): 186-194.Leelarasamee A. AIDS control: who is missing. J Infect Dis Antimicrob Agents 1996 Sep-Dec; 13Z3): 123-5

2. หนงสอชอผแตง. ชอหนงสอ. สถานทพมพ: สำานกพมพ; ปทพมพ.ประเสรฐ ทองเจรญ. เอดส: กลมอาการภมคมกนเสอม กรงเทพฯ: โรงพมพอกษรสมย; 2531.Lane NE. AIDS allergy and rhueumatology. Totowa(NJ): Humana Press; 1997.

3. จากอนเตอรเนตชอผแตง. ชอเรอง[ออนไลน]ปพมพ[cited วนเดอนปทอาง]. Available from: URLครรชต มาลยวงศ. ความรทวไปเกยวกบการจดการมาตรฐานไอซท. [ออนไลน]10 มนาคม 2546.[อางเมอ 6 กรกกฎาคม 2550] จาก http;//www.drkanchit.com/ictstandard/ict_content/

introict.pdf.Gordon CH, Simmons P, Wynn G. Plagiarism: what it is, and how to avoid it[online] 2001 [cited 2001 Jul 24]. Available from: http://www.zoology.ubc.ca/bpg/plagiarism.htm

เงอนไขในการลงตพมพ1. เรองทสงมาพมพตองไมเคยตพมพหรอกำาลงรอตพมพในวารสารอน2. ขอความหรอขอคดเหนตางๆ เปนของผเขยนบทความนนๆ ไมใชความเหนของกองบรรณาธการ3. บทความทนำามาตพมพลงใน “วารสารโรงพยาบาลนครพนม” ไวแลว ถามความประสงคจะนำาไป

ตพมพทอนตองผานความเหนชอบของเจาของบทความ และกองบรรณาธการกอน

NAKHONPHANOM HOSPITAL JOURNAL · ภก.ผศ.ดร.แสวง วัชระธนกิจ...

Documents

Transcript of NAKHONPHANOM HOSPITAL JOURNAL · ภก.ผศ.ดร.แสวง วัชระธนกิจ...