NAFARROAKOHITZA

GOTZON ARANBURU / FOKU-BERIA-KO DISEINU TADEAK M

OLDATUA

Animalien Askapenerako Fronteak herrialdeko hainbat ehiza dorreri egin die eraso, abenduan etaurtarrilean bEuskal Herri osoan egin dituzte ekintzakbNafarroan 44.000 ehiza eskopeta badira b 2-3

Tiroenaurkakosabotajea

Kultura Gaur eta bihar eginendituzte Nafarroako Bertsolari

Txapelketako kanporaketa aurrekoak

5Gizartea ‘Somos espe(a)ciales’proiektuko erakusketa ibiltaria

antolatu du Anfasek, Zangozaldean

4Ostirala

2019ko urtarrilaren 18aX. urtea382. zenbakia

www.nafarroa.hitza.eusnafarroa@hitza.eus

2NAFARROAKO HITZA

Ostirala, 2019ko urtarrilaren 18aAstekoa

Edurne Elizondo Iruñea

Ez dugu beste alde-

ra begiratuko,

beste espezie ba-

tekoak izateaga-

tik, sentitzeko gai

diren beste ani-

maliak hiltzen dituzten bitarte-

an». Animalien Askapenerako

Fronteak argitaratutako oharre-

an jasotako hitzak dira horiek.

Abenduaren 26tik 27ra bitarteko

goizaldean, Euskal Herriko ha-

maika txokotan, 25 ehiza dorre

bota zituzten Animalien Askape-

nerako Fronteko kideek, eta pla-

zaratutako ohar horren bidez era-

so horren ardura haien bizkar

hartu zuten.

Ehiza dorre horietako hainbat

Nafarroan bota zituzten; zehazki,

Azkoienen, Garesen, Eunaten,

Erreniegan eta Kintoan. Nafarro-

ako ehiztarien jardueraren aurka

egin du Animalien Askapenerako

Fronteak, berriz ere, hil honetan:

urtarrilaren 4tik 5erako goizalde-

an, bost ehiza posturi, dorre bati

eta ehiztarientzako etxola bati

egin die eraso, Arangurenen, ber-

tze ohar batean jaso duenez. «Es-

pezismoak milaka heriotza eragi-

ten ditu, segunduro, eta, ondo-

rioz, premiazkoa da aurre

egitea», erran dute ekintzaileek.

Testuinguru horretan, Anima-

lien Askapenerako Fronteak zile-

gitzat jo du «gizakiz besteko ani-

maliei eragindako sufrimendua-

ren aurka borroka egitea, eta

sabotatzea gizakiz besteko ani-

malien aurkako zapalkuntza ba-

besten edo laguntzen duten en-

presak, erakundeak eta azpiegi-

turak». Mugak ere ezarri ditu:

«Gure jarduerek ezin diote kalte

fisikorik eragin ezein animaliari,

ez gizakiei, ez gizakiz besteko ani-

maliei».

Egiturarik gabeko eta gizakiz

besteko animalien aldeko nazio-

arteko kolektiboa da Animalien

Askapenerako Frontea. Berez,

talde izaerarik ez du, fronteak

ezarritako oinarriekin bat eginez

aritzen den ekintzaile orok alda-

rrikatzen ahal baitu kide dela.

Oinarri horiek jasotzen dute

AAFren helburua dela gizakiz

bertzeko animalien zapalkun-

tzan parte hartzen dutenei kalte

ekonomikoak eragitea; haztegi,

laborategi eta gisakoetan itxita

dauden animaliak askatzea eta

sufrimendurik gabe bizitzeko au-

kera emanen dizkieten lekuetara

eramatea; animaliak zapaltzen

dituzten tokietan gertatzen dena-

ren berri zabaltzea; eta hori guz-

tia, erran bezala, ezein animaliari

kalte fisikorik eragin gabe.

Ehiztarien salaketa

Usoak eta birigarroak ehizatzeko

postuak ziren Animalien Askape-

nerako Fronteak Nafarroan hon-

datutako guztiak. Horixe erran

du Nafarroako Ehiza Federazioko

presidente Jose Angel Remirezek.

Erakunde horrek Nafarroako eta

Espainiako gobernuei eskatu die

«ehiztariak babes» ditzatela.

«Haserre» dago Remirez. «Ehi-

Animalien Askapenerako Fronteakherrialdeko hainbat ehiza dorreri erasoegin die, azken asteotan, eta, ondorioz,eztabaidaren erdigunean jarri dujarduera hori. Ehiztariak «haserre»dira, eta «babesa» eskatu dieteNafarroako eta Espainiako gobernuei.

Eskopetakisildu nahi dituzte

Nafarroan botatako

ehiza dorreetako bat.

ANIMALIEN ASKAPENERAKO

FRONTEA

3NAFARROAKO HITZAOstirala, 2019ko urtarrilaren 18a Astekoa

zaren aurkakoek tiroa eta herio-

tza bertzerik ez dute ikusten, bai-

na ehiza anitzez ere gehiago da.

Eraso egin digutenek ezjakinta-

sun handia erakutsi dute», erran

du.

Remirezek nabarmendu nahi

izan du ekosistemen «orekan»

ehizak betetzen duen «ezinber-

tzeko» funtzioa. Zehaztu du, gai-

nera, jarduera «selektiboa» dela

ehiza, eta «hiltzeko zorian diren

animalia zaharrak» akabatzen

dituztela. Oreinen kasua jarri du

adibide: «Hamar urtekoak aka-

batzen ditugu, berez hil baino

bost minutu lehenago. Hori nola

dakigun? Adarrei, ileari, edo hor-

tzei begiratuta. Gai gara, bai, hil

behar dugun animaliaren adina

jakiteko. Ehiztariok anitz daki-

gu». Remirezek onartu du, hale-

re, eskopeta hartu eta mendira jo-

aten denean, «ehiztariaren eta

harrapakinaren arteko erronka»

dela bultzatzen duena. «Errito

baten modukoa da».

Eta errito horri eutsi nahi diote

ehiztariek. Horixe erran du Remi-

rezek. Asmo horrekin elkarreta-

ratzea egin zuten ehiztariek, api-

rilean, hain zuzen ere. Ehizaren

aldeko protesta egin zuten; eta

ehizaren aurkako bertze batekin

erantzun zuten gizakiz bertzeko

animalien aldeko taldeek. Mahai

gainean dago eztabaida.

«Negozio» bilakatutaEkologistek ere hartu dute hitza

eztabaida horretan. Eta hartu

dute, batez ere, argi uzteko ehiza

eta bioaniaztasuna ez direla bate-

ragarriak. Espainiako Ekologis-

tak Martxan taldeak ikerketa egin

du, eta ondorio hori jarri du ma-

hai gainean: «Espainian 25 milioi

animalia hiltzen ditu ehizak, ur-

tean». Erriberako Ekologistak

Martxan taldeko Eduardo Navas-

cuesek erantsi du ehiza, egun,

«negozio» bilakatu dela, eta ez

dela jarduera «iraunkorra». Le-

gez kanpoko jarduerak ere salatu

ditu, bertzeak bertze, pozoia era-

biltzea eta hegazti harrapariak

hiltzea. Kartuxoen berunak ingu-

rumenari egiten dion kaltea ere

jarri du mahai gainean.

Animalien Askapenerako

Fronteak egindako erasoei buruz,

bertzalde, gisa horretako sabota-

jeak txarretsi ditu Ekologistak

Martxan taldeko kideak. «Sala-

tzen dugu gisa horretako eraso

oro».

Nafarroan, Nafarroako Ehiza

Federazioko datuen arabera,

20.000-25.000 ehiza baimen ba-

dira, eta 44.000 ehiza eskopeta.

2018-2019ko ehiza araudiaren

arabera, basurdeak, orkatzak,

oreinak, adarzabalak, azeriak,

Ehiza dorreak bota eta hainbat margoketa egin dituzte Animalien Askapenerako Fronteko kideek. AAF

eperrak, erbiak, untxiak, oilago-

rrak, birigarroak, birigarro txi-

kiak, garraztarroak, durdulak,

galeperrak, usapalak, pagausoak,

txolomak, faisaiak, uretako hain-

bat hegazti, mikak, belatxikiak

eta beleak hil daitezke, legez.

Nafarroan, 2015eko datuen

arabera, 247 ehiza barruti badira.

Horietako 208 udaletako barru-

tiak dira; hiru dira gobernuare-

nak; 35, berriz, pribatuak; eta bat,

azkenik, aprobetxamendu inten-

tsiborako esparru bat da.

Espezie bat edo bertze ehizatze-

ko sasoiak ezberdinak dira. Ba-

surdea harrapatzekoa, adibidez,

datorren otsailaren 29ra arte dago

indarrean. Pagausoak eta txolo-

mak ehizatzeko sasoia, berriz,

abenduarekin batera amaitu zen.

Etxalarren, berriz, pixka bat lehe-

nago, azaroaren 20an, itxi zuten.

Herri horretako ehiztarien arabe-

ra, ez da «batere ona» izan. Etxa-

larko sareetan 818 uso hil dituzte;

Pirinioetan dauden sare bidezko

postuetan, denera, 5.470.

Milaka dira, halaber, Nafarroan

urtean ehizatzen dituzten basur-

deak: Adecana Nafarroako Ehiza

Elkarteak emandako datuen ara-

bera, 9.000 inguru. Ehizak hil-

tzen dituen animaliak «bizi nahi

zuten norbanakoak» zirela na-

barmendu du Nor kolektibo an-

tiespezistako bozeramaile Maia-

len Saguesek.

Jarduera horren inguruko ez-

tabaidak gora egin duela uste du,

«elkar ulertzea ezinezko» bila-

katzen ari delako: «Batzuek ani-

malien ongizatea dugu helburu,

eta norbanako horien oinarrizko

interesak errespetatzen ditugu;

besteek, berriz, zaletasun bat es-

kubide gisa aldarrikatzen dute»,

erran du. «Norbanakoaren desi-

rak ez dira eskubideak, eta desira

horiek bete nahi izateak ez du

inoren zapalkuntza justifika-

tzen», erantsi du Saguesek.

«Gizakiz besteko animalien

aurkako indarkeria oso handia

da, eta, ondorioz, elkartasuna

erakutsi nahi dutenek gero eta

ekintza gogorragoak egin behar

dituzte, kapitalak kontrolatutako

hedabideek entzun ditzaten.

Ehiztariei, zapaltzaileei, anima-

lien gorputzak etekin bilakatzen

dituztenei ez zaie interesatzen

animalion aldeko ikuspuntua za-

baltzea», amaitu du.

02

ADGRTSITUNIBER

TE IREKIAATE IREKIAK

[Ik

sagaen oarrea elkegit

eatarak burutu bitetask[

/19018—

AKDUTE AATTTA

AK

. maila.4

. ainAndo

zarmoor

] daarri d

ATTA

] an an la]

l i yyititealiom rearning frL

A 10:30TUNBAARL

AILAK 2TS OGOIERRI

A 10:30TUNBAARL

AK 23 OXTMARTE AARRAS

ZAKINGENIARIT

. azngeniariten IgiarnerE

A

lmn Augureen Azzullzr Aiaar AzziIttz

AAZIOOAOMUNIKKKO

1:00A 1TUNBAARL

AILAK 16TSOZA TORIASKE

ZAUNTHEZK

tsepredu/agon..mondrwww—36 10 42 190

azi!ela jakinararo zorriktE

GUNA 18:30TESO

AILAK 14TSOTIA SDONO

erteny Casque CulinarB—ZIAK ZIENTONOMIATRASSTG

1:00A 1TUNBAARL

AILAK 16 TSOA ALETXABARET

1:00A 1TUNBAARL

AILAK 9TSOAASOBID

1:00A 1TUNBAARL

AILAK 2TSOTI OÑA

1:00A 1TUNBAARL

AILAK 2TSOOABILB

UDEAKETA KSENPRE,ZAZAILETEKINT

egiaaura JopurE

18:00ARRILAK 23TURTEIZ ASG

AN:TE IREKIAK HIRIETA

A 10:30TUNBAARL

AILAK 9TS OONA IDEOOR

Uso eta birigarroakehizatzeko dorreei egindiete eraso; Etxalarkosareetan 818 uso hildituzte oraingo sasoian

Ane Eslava

Gazte batzuk dan-tzan, haur bat mo-zorroturik, bikotebat elkarri musu-ka, neska bat ile

apaindegian... Egunerokoarenhainbat une erakusten dituzteZangozaldeko Anfas elkarteakantolatu duen erakusketa ibiltari-ko argazkiek. Erakusketa Somosespe(a)ciales proiektuaren ba-rruan antolatu dute, eta harenhelburua da adimen urritasunaduten pertsonei ikusgarritasunaematea, beren ahalmenak era-kustea eta aniztasunari balioaematea. Eguberrietan, Irunberri-ko udaletxean egon zen erakus-keta; iragan asteburuan, Ledeakogizarte eta kultur etxean, eta, las-ter, Oibarrera, Kasedara, Agoitze-ra eta Zangozara eramango dute.«Adimen urritasuna artearen

eta sorkuntzaren perspektibatikerakutsi nahi dugu», adierazi duElena Etxegoien Anfas elkartekokideak. Haren irudiko, arteak«berdin» sentitzeko aukeraematen die pertsona guztiei.«Sentsibilizaziorako tresna zora-garri bat da, ezberdin izatearenbalioa ulertzen eta balioesten la-guntzen diguna». Hamasei argazkik osatzen dute

erakusketa, eta, Etxegoienekazaldu duenez, horietan adimenurritasuna duten pertsonen bizi-tza ibilbidea irudikatu dute:«Pertsona hauen bizitzako ga-raiak islatu ditugu, eta, era bere-an, saiatu gara erakusten prozesuhorretan Anfasetik haiei eta be-ren familiei ematen diegun babe-sa». Hain zuzen, ZangozaldekoAnfasek eskaintzen dituen zerbi-tzuen artean daude arreta goiztia-rra, tutoretzapeko etxebizitza, fa-milientzako aholkularitza eta gi-zarte, komunikazio eta heziketagaitasunen programa.Erakusketa osatu duten argaz-

kilarietako bat Virginia Juanto da.

Azaldu duenez, argazkietan,«maila berean» jarri nahi izan di-tuzte adimen urritasuna duteneta ez duten pertsonak. «Erakutsidugu pertsona horiek eskolaradoazela gainontzeko haurrak be-zala, helduago direnean berenkabuz bizitzeko eta familia osa-tzeko gai direla, aisialdia izan etadisfrutatu dezaketela...».

2017ko proiektuaSomos espe(a)ciales proiektua-ren barnean antolatu dute argazkierakusketa. Egitasmo hori 2017ansortu zen, Selva Etxeberriak, LaHormiga Maia Internet bidezkoarropa dendaren jabeak, Anfas el-karteko kideei elkarlanerako pro-posamen bat egin zienean. «Sel-vak esan zigun bere material guz-tia utziko zigula guk egoki ikustengenuena egin genezan», azaldudu Elena Etxegoienek. «Orduan,eskualdeko hainbat sortzaile gon-bidatu genituen, denon arteanpentsatzeko zer egin genezakeeneskaintza horrekin; poeta bat, an-

tzerkilari bat, ilustratzaile bat etaargazkilari bat elkartu genituen.Eta, azkenean, egutegi bat egiteabururatu zitzaigun». Egutegiko argazkiak egiteko,

Virginia Juantok ez ezik, PabloBlanco, Sonia Senosiain, LauraGogorzena eta Nora Sola eskual-deko argazkilariek ere parte hartuzuten. Argazki saioetan herrieta-ko hainbat bizilagunek parte har-tu zuten, eta eskualdeko toki be-reizgarri batzuk erabili zituztenagertoki gisa, hala nola Irunberri-ko arroila eta Zangozako Carmen-

go klaustroa. Egutegian hama-bost argazki sartu zituzten, baina,oso material «baliotsua» zelaikusita, erabaki zuten harago joa-tea eta erakusketa bat antolatzea. Horrekin batera, proiektua ar-

gitara ateratzeko helburuz, arro-pa desfile bat antolatu zuten, iaz-ko maiatzean, Zangozan. Anfase-ko erabiltzaileek eta eskualdekobiztanleek elkarrekin desfilatuzuten, La Hormiga Maia dendakoarroparekin. «Oso hunkigarriaizan zen, gazteek izugarri disfru-tatu zutelako», adierazi du SelvaEtxeberria jabeak. Desfile horrenostean beste bat egin zuten, iazkoabenduan. Etxeberriak kontatu

duenez, bi kasuetan, An-faseko erabiltzaileen gu-rasoak «ezin sinetsita»gelditu ziren berenseme-alabek desfileetanparte hartzea proposatuzietenean. «Izan ere, le-hen, pertsona hauek ez-kutuan egon behar zute-la zirudien; baina, orain,halako ekintzekin, era-

kusten ari gara denak berdinakgarela, eta edozer egin dezakete-la».Lehenbiziko jardueren arra-

kasta ikusita, kultur ekintzagehiago antolatzen hasi ziren. Po-esiak, kasurako, toki handia har-tu zuen egitasmoan. Batetik, es-kualdeko poeta batzuek proiek-turako esaldi batzuk idatzizituzten, eta egutegian sartu zi-tuzten, argazkiekin batera. Esaldihorien artean daude, adibidez,Neure espazio ontziaren kapitai-

na izan nahi duteta Ahal dudala-

Anfas elkarteak argazki erakusketaibiltari bat antolatu du Zangozaldean.‘Somos espe(a)ciales’ proiektuaren parteda, eta adimen urritasuna dutenpertsonen ikusgarritasuna hartu du xede.

Artearen bidezgizarteratzeko

Anfasek antolatu duen erakusketa ibiltariko argazkietako bat. Orotara, hamasei argazki daude ikusgai. ANFAS

ko maite zaitut. Era berean, bi po-esia errezital antolatu zituzten,eta, horietan, Anfaseko erabil-tzaileek agertokia partekatu zu-ten eskualdeko hainbat poetare-kin. Poesia irakurraldiez gain,Anfaseko neska-mutilek, besteakbeste, ipuin kontaketetan eta an-tzezlanetan parte hartu dute az-ken hilabeteetan. Halako ekintzetan parte har-

tzea «positiboa» da adimen urri-tasunen bat duten pertsonentzat,«beren ahalmenen jabe» izatenlaguntzen dielako, Etxegoienekazaldu duenez: «Haiek hasieranoso harrituta zeuden halako gau-zak egiteko aukera izateagatik, ezzekitelako horretarako gai zire-nik; baina, hasi bezain laster, iku-si zuten oso gauza politak egin zi-tzaketela». Gazteek «beren bu-rua gainditzeko» baliagarria delagaineratu du: «Gauza berri bate-kin topo egiten dutenean, beldur-tu egiten dira, baina, beren ondo-koek egiten dutela ikusten dute-nean, pausoa ematen dute».Jarduera berri bakoitza amaitubezain laster, hurrengoa noizizango den galdetzen diete ardu-radunei, Etxegoienek kontatuduenez.

Egoitza bat behar duteProiektuaren oinarrian, bestalde,Zangozaldeko Anfasek duenarazo bat azaleratzeko helburuadago: egoitza baten premia.«Tutoretzapeko pisu bat dugu,baina beste lokal bat behar dugu,adimen urritasuna duten eskual-deko pertsona guztien kohesioabultzatzeko, proiektuak eta jar-

duerak antolatu ahal izateko…Eta Zangozaldea da halako egoi-tza bat ez duen eta Anfasekoordezkaritza duen Nafarroakoeskualde bakarra», esan du Etxe-goienek. Halere, egindako lanakemaitzak ekarri dituela gaineratudu arduradunak, dagoenekohasiak baitira negoziatzen hutsikdagoen Zangozako lokal bateskuratzeko. Antolatzaileak «pozik» daude

proiektuak izandako arrakasta-rekin, eta uste dute erronka na-gusia lortu dutela: gizarteratzea.«Hasi ginenean, ez genuen pen-tsatzen herritarrengan halakoeragina izango zuenik», esan duEtxegoienek, eta herrietako uda-letatik jasotako babesa nabar-mendu du: «Ahalegin guztiakegin dituzte guri laguntzeko; era-kusketa herrietara eramanez, es-kerrak eman nahi dizkiegu». Aurrera begira, irismen kogni-

tiboa lantzeko asmoa dute, Anfa-seko erabiltzaileek aukera izandezaten beren irakurtzeko gaita-suna garatzeko. Horrekin lotuta,herrietako dendariekin ere lan-duko dute gaia. «Dendariei pro-posatuko diegu saiatzeko berenproduktuak pertsona guztientzatirisgarri eta ulergarri jartzen, etadendariek ere adimen urritasu-nen bat duten pertsonak moduegokian jasotzen dendetara doa-zenean», azaldu du Anfaseko ar-duradunak. Hala, autonomiaeman nahi diete pertsona horiei,beren kabuz egin ditzaketen gau-zak ez ditzaten beste pertsona ba-tzuek egin. Gizartean egon dadindenentzako tokia.

Anfaseko erabiltzaileekhainbat kultur jardueratanparte hartu dute: poesiaerrezitalak, antzezlanak...

Anfasek Zangozaldean duenarazo bat azaleratu nahi duteproiektuarekin: egoitza batbehar dute

4 NAFARROAKO HITZAOstirala, 2019ko urtarrilaren 18aGaiak

Edurne Elizondo Iruñea

Datorren otsailaren9an hasiko da Na-farroako Bertsola-ri Txapelketa. De-nera, 24 bertsolari

ariko dira lehian, aurten. Azkenseirak hautatzeko kanporaketaaurrekoak gaur eta bihar eginendituzte, hain zuzen ere; Iruñeaneta Irunberrin izanen dira saioak.Txapelketan lehendabizikoz ari-tzeko asmoz izena eman duten seibertsolari beren bidean bertzekoska bat igotzen saiatuko dira bikanporaketa horietan.Aitor Irastortza Arrizurieta (Az-

pirotz), Mintxo Astiz Goñi (Ba-rañain), Idoia Granizo Uribarrena(Altsasu), Xabat Illarregi Marzol(Leitza), Endika Legarra Nuin(Iruñea) eta Ander Baiano Sarale-gi (Barañain) dira txapelketan le-hengoz aritzeko aukera irabaztenahaleginduko diren sei bertsola-riak. Haiekin lehian ariko dira,gaur eta bihar, duela bi urtekotxapelketako azken sei sailka-tuak.Gaur, Iruñeko Txantrea auzoko

Auzotegin eginen dute lehenda-biziko kanporaketa aurrekoa.19:30ean hasiko da saioa. Partehartuko dute Joana Ziganda Ola-no (Oskotz), Diego Riaño Barroso(Leitza), Aitor Irastortza Arrizu-rieta, Sahats Aleman Sadaba(Iruñea), Mintxo Astiz Goñi etaIdoia Granizo Uribarrena bertso-lariek.Bigarren kanporaketa aurre-

koa bihar eginen dute, Irunberri-ko gizarte etxean, 17:30ean hasi-ta. Bigarren saio horretan arikodira Xabat Illarregi Marzol, Endi-ka Legarra Nuin, Oskar Sanz deAcedo Pollan (Iruñea), AnderBaiano Saralegi, Egoitz Goroste-rrazu Elizagoien (Ituren) eta SaatsKarasatorre Martinez (EtxarriAranatz).Arkaitz Goikoetxea, Joseba Bel-

tza eta Saioa Mitxelena izanen

dira epaimahaiko kide kanpora-keta aurreko bi saioetan. Bertso-lariek egin beharreko lana zehaz-tu dute: zortziko handian, binaka,hiruna bertso osatu arte; zortxikotxikian, binaka, hiruna bertsoosatu arte; eta hamarreko txikian,binaka, hiruna bertso osatu arte.Kartzelako lana ondokoa izanenda: zortziko txikian, bi punturierantzun; eta gaia emanda, ba-karka, bi bertso.Kanporaketa aurrekoetan sail-

katuko diren sei bertsolariek osa-tuko dute aurtengo txapelketanlehian ariko den taldea. Denera 24izanen dira. Lau final-laurdeneginen dituzte. Otsailaren 9koaizanen da lehendabizikoa, etahori Tuteran eginen dutela azaldudu Nafarroako Bertsozale Elkar-teko kide Ander Perezek. «Zabal-du nahi dugu txapelketaren egoi-tza izanen diren herrien zerren-da».Gainerako final-laurdenak

otsailaren 10an, 16an eta 17an egi-nen dituzte; hiru final aurrekoizanen dira, martxoaren 3an, 9aneta 10ean, eta, finala, berriz, mar-txoaren 23an eginen dute, Iruñe-ko Anaitasuna kiroldegian. Zortzibertsolari ariko dira lehian.

Bi urtean behinEneko Fernandez, Julio Soto, XabiMaia, Eneko Lazkoz, Aimar Ka-rrika, Ander Fuentes Itturri, Xa-bier Terreros Terre eta Julen Ze-laieta aritu ziren duela bi urteko

finalean, eta Sotok jantzi zuentxapela. 2012. urtetik, hain zuzenere, txapelketa bi urtean behinbaino ez dute egiten Nafarroan. Biurtean behin antolatzen dute, ha-laber, txapelketa ez dagoenean,Bardoak izeneko taldekako lehia-keta.

Bardoen bidez, txapelketa be-zain ofizial eta zurrun ez denlehiaketa bat eman nahi izan dieNafarroako Bertsozaleen Elkarte-ak herrialdeko bertsolariei. Bar-doak antolatzen hasi ziren plazanaritzeko aukera eskaintzeko ber-tsolari hasi berriei, txapelketanhasi aurretik esperientzia izateko.«Horrek ez du esan nahi, halere,Bardoak direnik txapelketarajauzi egiteko ezinbesteko koska»,nabarmendu du Perezek.Izan ere, lehiaketa bakoitzak

badu bere giroa, bai eta bere pu-blikoa ere. Besta eta umore giroaizaten da nagusi, anitzetan, Bar-doen saioetan; bertzelakoa da,noski, txapelketak ematen eta es-katzen duena.«Prestigiatu nahi dugu», erran

du Perezek. Elkarteko kideek argidute bertsolari gazteek eta hasiberriek izan behar dutela berentokia lehiaketa nagusian; bainaargi utzi dute, halaber, garrantzi-tsua dela txapelketak bere mailarieustea. Asmo horrekin lotu duPerezek kanporaketa aurrekoakegiteko urratsa, hain justu. «No-labaiteko hautaketa egin behardugu», erran du.Gaur eta biharko kanporaketa

aurreak egin eta gero, otsailaren9an hasiko dira Nafarro-ako Bertsolari Txapelke-tako final-laurdenak, etaguztien inguruko xehe-tasun gehiago emanenditu Nafarroako Bertso-

zaleen Elkarteak. Perezek gogo-ratu du bertsolaritzaren aldekoekinaldia ez ezik, euskararen al-dekoa ere badela txapelketa. Mar-txoaren 23ra bitarte, zaleek iza-nen dute bertsolari nafarren lana-rekin gozatzeko aukera. Berriakere koska bat igotzeko prest dira.

Nafarroako Bertsolari Txapelketa hasikoda otsailaren 9an; lehiaketa horretanlehen aldiz parte hartzen saiatuko dira seiabeslari. Gaur eta bihar eginen dituzteazken bertsolariak hautatzeko saioak.

Koska batigotzeko prest

Julio Soto, 2017ko apirilaren 8ko finaleko saioan, txapela jantzita. IDOIA ZABALETA / FOKU

Aurtengo txapelketan 24 bertsolari ariko dira lehian;finala martxoaren 23an eginendute, Iruñeko Anaitasunan

5NAFARROAKO HITZAOstirala, 2019ko urtarrilaren 18a Gaiak

RHURBILDU ETA LAULohizune Amatria

Hamar egun

Zein egunera arte esan

dezakegu «urte berri

on»? Azken egunotan

irratian behin baino

gehiagotan entzun eta galdetu

dugu hori. Non dago muga?

Egun zehatzik al da?

Urtearen lehen hamabostaldia

igaro da, baina urteko lehenengo

zutabea da honakoa. Zilegi al da

«urte berri on» esanez abiatzea?

Hobeki esanda, zintzoa al da?

Urtarrilak 2, asteazkena.

Urteko lehenenengo laneguna.

Eguerdian iritsi zen albistea.

Nafarroako Justizia Auzitegi

Nagusiak baliogabetu egin du

Nafarroako Gobernuak Espai-

niako Poliziak eta eskuin mutu-

rreko taldeek egindako indarke-

riazko ekintzak ikertzeko eman

asmo zuen diru laguntza. Polizia

indarkeriaren Nafarroako legea

indargabetzea gutxi izan ez

balitz, bizikidetzan beste atzera-

pauso bat.

Urtarrilak 3, osteguna. Iritsi da

urteko bigarren atzerapausoa.

Aske utzi dituzte sanferminetako

erasotzaileak epaia irmoa izan

arte. Epaileek baztertu egin dute

ihes egiteko eta delitua berriz egi-

teko arriskua. Altsasuko gazteen

kasuan, ordea, alderantzizkoa.

794 egun daramate kartzelan.

Badirudi aurten halako preben-

tzio politika izanen dugula.

Urtarrilak 4, ostirala. Elkarta-

sun eguna, Azkoienen. Hamar-

garren eguna dute greban Huer-

tas de Peraltako langileek. Enpre-

sak ez du hitz egin. Poliziak, bai.

batek leiho baten kristala puska-

tu du, Amurrion.

Urtarrilak 8, asteartea. Goiz

esnatu da gaur eguna. 04:30ean,

zehazki; Foruzaingoa Maravillas

gaztetxera heldu denean. Ikuska-

ritza teknikoak aurten ordu ho-

rretan hasiko omen dira. Polizia-

ren oldarraldiak ere itzuliko dira.

Setiatu dute Alde Zaharra.

Urtarrilak 9, asteazkena. Egun

batekin aski ez, eta bigarrenez ere

oldartu zaizkie gazteei poliziak.

Urtarrilak 10, osteguna. Iritsi

da hormigoia gaztetxe atarira.

Eta, hirugarrenez, oldarraldia

Nabarreria plazan. Ez da eguneko

bakarra izan, baina. Aldaketaren

aurka oldartu da Aranzadi Iruñe-

ko Udalean. Aurten aurrekontu-

rik ez. Unzuko hostela eginen da,

eta atzera bota beharko dituzte

aurreikusita zeuden inbertsioeta-

ko asko. Aldaketa indargabetzen

ari da Iruñeko Udalean ere.

Urtarrilaren 11, ostir… Ez al da

nahikoa? Nik hemen ezarriko

dut muga. Urte berri on?

Baina borrekin. Onetik badu,

baina, egun honek. Tinko eutsi

diotelako langileek borrokari.

Urtarrilak 5, larunbata. Errege

egunaren bezpera, lasaitasuna

iritsi da. Errege magoak hartzeko

parentesia egin du hiriak. «Gau

magikoa da gaurkoa». Andoai-

nen gertatutakoaren berri izan

dut, sutan dira sare sozialak. Atzo

ez bezala. Halako gaiek arduratu-

ko gaituzte aurten.

Urtarrilak 6, igandea. Errege

eguna. Oso magikoa ez omen da

izan gaua. Orain Baik iritziz alda-

tu, eta ostiralean Ahal Dugu-re-

kin lortutako akordioa apurtu du

eta. Mahai eta eledunen batzar

interesgarria zetorkigula argi ze-

goen. Aldaketaren parlamentuko

oinetako bat erortzear.

Urtarrilak 7, astelehena. Zubia

gurean. Azken egunotakoak sa-

latzeko eguna izan da. Huertas de

Peraltako langileek hirira ekarri

dute aldarrikapena. Sanfermine-

tako erasotzaileen askatasunaren

aurka ere irten dira kalera. Bala

Irudiab Iruñea

Manifestazioa, gaztetxearen aldeIruñeko Maravillas gaztetxearen aldeko manifestazioa eginen dute, bihar. 17:00etan hasiko da, hiriburuko Uda-

letxe plazan. Foruzaingoak eta Espainiako Poliziak hilaren 8an hustu zuten Nabarreria plazako eraikina. Geroz-

tik, hamaika protesta izan dira Alde Zaharreko karriketan. Poliziak behin baino gehiagotan oldartu dira gazteen

aurka, eta hainbat pertsona zauritu dituzte —irudian, manifestazio bat, eta gazteak, jasotako kolpeen argazkiak

erakusten—. Nafarroako Gobernuak, ordea, «neurrikotzat» jo du polizien parte hartzea. JAGOBA MANTEROLA / FOKU

Astelehenera atzeratu dute AinhoaAznarezen egoerari buruzko erabakia

IRUÑEA bNafarroako Parlamentuko eledunen batzordean, PSNk bat

egin du Geroa Bai, EH Bildu eta Ezkerrarekin, eta aurreko astean UPNk

jarritako helegitearen aurka bozkatu du, asteon. Ahal Dugu-ko hiru

parlamentarien kaleratzeari buruzko zerbitzu juridikoen txostena

izan arte, mahaiak ez du sakonean gaia aztertuko, ondorioz. Ainhoa

Aznarezek Parlamentuko presidente kargua du jokoan. UPN ahale-

gindu da kargugabetzea azkartzen, baina oraingoz ez du lortu.

%2,25ZENBAT EGINEN DUEN GORA PARLAMENTARIEN SOLDATAKParlamentarien soldatak %2,25 eginen du gora. Presidenteak 58.541

euro jasoko du. Ez da, baina, soldatarik handiena: jardunaldi osoan aritu

eta Mahaiko eta Eledunen Batzordeko kide direnek 59.009 euroko sol-

data izanen dute. Gainerakoek, berriz, 52.451, 44.267 eta 39.338 eurokoa.

Berdintasun eta LGTBI politikei buruzkobilkura eginen dute gaur parlamentuan

IRUÑEA bNafarroako Parlamentuak genero berdintasun eta LGTBI

politika publikoei buruzko osoko bilkura monografikoa eginen du

gaur, 09:15ean hasita. Gero Bai taldeak deitu du bilkurara. Parlamen-

tuak egiten duen seigarren osoko bilkura monografikoa izanen da

gaurkoa; aurretik, etxebizitza, enplegua eta erabakitzeko eskubidea

jorratu dituzte, bertzeak bertze. Taldeek proposamenak aurkeztu, eta

bukaeran bozkatu eginen dituzte.

«Aldaketarentzat tristea izan da aurrekontuak onartu ez izana; bost hilabete ditugulan egiteko, halere, eta alferrikdira orain aieneak»

Joseba AsironIruñeko Udaleko alkatea

6 NAFARROAKO HITZAOstirala, 2019ko urtarrilaren 18aIritzia

Sanferminetakoerasotzaileen

askatasunarenaurka ere irten dira

kalera

MUSIKA

ATARRABIATraccion,

The Wizards eta Los del Rayo.

bBihar, 20:00etan, Totemen.

IRUÑEATxuma Flamarique Band.

bGaur, 19:30ean, Sanduzelaiko

Civivox aretoan.

IRUÑEAEuskeria eta Paz de Zi-

ganda abesbatzak eta Lauko

Quartet: Mende berria kantuz.

bGaur, 20:00etan, Baluarten.

IRUÑEAPan con Chile,

Son de Bolero eta Puro Teatro.

bBihar, 20:00etan, Gaiarren.

IRUÑEALa Habitacion Roja

eta Doña.

bBihar, 21:30ean, Zentral aretoan.

IRUÑEAPamplonesa udal musika

banda: Ehun urte zurekin.

b Igandean, 12:00etan, Gaiarren.

IRUÑEABilly Boom Band.

b Igandean, 12:30ean, Zentralen.

IRUÑEADiyeipetea. Jazz eta

poesia emanaldia.

bAstelehenean, 18:30ean,

Sanduzelaiko Civivox aretoan.

TAFALLA Iker eta Alfredo

Piedrafita.

bGaur, 22:00etan, Informalen.

TAFALLAChuchin Ibañez.

b Igandean, 18:30ean, Informalen.

BERTSO SAIOAK

IRUNBERRINafarroako BertsolariTxapelketako kanporaketa aurre-

koa: Xabat Ilarregi, Endika Legarra,

Oskar Sanz de Acedo, Ander

Baiano, Egoitz Gorosterrazu eta

Saats Karasatorre.

bBihar, 17:30ean, Gizarte Etxean.

IRUÑEANafarroako Bertsolari

Txapelketako kanporaketa aurre-

koa: Joana Ziganda, Diego Riaño,

Aitor Irastortza, Sahats Aleman,

Mintxo Astiz eta Idoia Granizo.

bGaur, 19:30ean, Auzotegin.

ZINEMA

IRUÑEAHelena Tabernaren atzera

begirakoa:Nerabe etaNagore.

bGaur, 20:00etan, filmotekan.

IRUÑEA¿Dónde está la casa

de mi amigo?

b Igandean, 17:30ean,

Kondestablearen jauregian.

IRUÑEAEl alquimista impaciente.

bOstegunean, 20:15ean,

Nafarroako Filmotekan.

ANTZERKIA

ALTSASU Yllana: Gag Movie.

bBihar, 19:30ean, Iortia kultur

etxean.

ARANGUREN Yllana: Gag Movie.

b Igandean, 20:00etan, Ibarreko

kultur etxean.

BERA Amaia Elizagoien: Amatxiren istorioak.

bGaur, 18:00etan, liburutegian.

ELORTZIBARYllana: Gag Movie.

bGaur, 21:00etan, Noaingo kultur

etxean.

IRUÑEARon La La: Crimen y telón.

bGaur, 20:00etan, Gaiarren.

IRUÑEAKollins Clown:Kiriko

oilarra eta Hiru Txerrikumeak.

bBihar, 12:00etan eta 18:00etan,

Mendillorriko Civivox aretoan.

IRUÑEABelen Otxotorena:

Soñando con Peer Gynt.

bBihar, 17.00etan, Baluarte

auditoriumean.

IRUÑEAMutis por el Foro:

Juicio a Helena.

bBihar, 19:00etan, Gazteriaren

Etxean.

IRUÑEAYllana:We love Queen.

bBihar, 21:00etan, Baluarten.

IRUÑEAEl sofa de Sophie.

Haurrentzat.

bBihar eta etzi, 18:00etan,

Nafarroako Antzerki Eskolan.

LESAKAKarabansai:

Ele! Lorca-Lauaxeta.

bBihar, 19:00etan, Harriondoa

kultur etxean.

ZIZUR NAGUSIAMaribel Salas eta

Alazne Etxeberria: Monólokos.

bBihar, 19:00etan, Harriondoa

kultur etxean.

DANTZA

IRUÑEADanZ zikloa. Dinamo

Danza: Transoceánica. Carmen

Larraz, Uxue Montero eta Hilario

Rodeirorekin.

bBihar, 20:00etan, Iturramako

Civivox aretoan.

BERTZELAKOAK

BAZTAN (H)ilbeltza, nobela bel-

tzaren astea:Hiriaren eta landa

eremuaren trataera nobela beltzan.

Itxaro Borda eta Edorta Jimenez.

bBihar, 11:00etan, Elizondoko

Arizkunenea kultur etxean.

7NAFARROAKO HITZAOstirala, 2019ko urtarrilaren 18a Agenda

Gure proposamena b Baztan

Euskal nobela beltzaren astea, igandera bitarteGero eta ekinaldi sendoagoa da Baztanen egiten duten Hilbeltza, euskal nobela beltzaren astea. Astelehenean hasi zen aurtengo programa, eta, ha-

ren eskutik, igandera bitarte egonen da zer egin eta zer ikusi ibar horretan. Gaur, Gontzal Agote ariko da zikloan, Hemingway idazleaz, 19:00etan, Eli-

zondoko Arizkunenea kultur etxean. Bihar, Itxaro Borda –irudian–eta Edorta Jimenez idazleak izanen dira toki berean, Ana Galarragak zuzendutako

mahai-inguruan. 11:00etan hasiko da. Igandean, itzulia eta irakurketa dramatizatua eginez amaituko dute aurtengo zikloa. ISABELLE MIQUELESTORENA

Edurne Elizondo Iruñea

Bide propioa egin du Ioseba Fer-nandez (Iturmendi, 1989) abiadu-ra patinatzaileak kirol horren es-parruan. Entrenatzailerik gabearitu da urte luzez, eta bere bu-ruaren aurkako lehia lehenetsizegin du aurrera. Udan MundukoTxapelketa irabazi zuen, lauga-rrenez. Europakoan bederatzi al-diz nagusitu da.Laugarrenez irabazi duzu Mun-

duko Txapelketa 2018an, eta

munduko marka onduz, gainera.

Zer asmo duzu 2019rako?

Aurtengoa sasoi berezia izanen daniretzat. 2017an, kirola uztekoaukera aztertzen hasi nintzen.Urte horretan Munduko Txapel-keta irabazi nuen. Lau probatanlortu nuen domina. Pentsatunuen une egokia izan zitekeelauzteko.Baina ez zenuen utzi. Zergatik?

Federazioak erran zidan 2019anBartzelonan eginen zutela Mun-duko Txapelketa. Aukera horiezin nuela galdu pentsatu nuen.Ondorioz, bi urterako plana eginnuen, datorren uztailean eginenden txapelketa hori prestatzeko.Emaitzei so eginez gero, argi

dago bide onean zarela. 2018an,

laugarrenez, munduko txapel-

dun. Espero zenuen?

Ezustekoa izan da 2018koa. Eznuen espero. Argi dago MundukoTxapelketa batean aritzen zare-nean beti ahalegintzen zarelazure onena ematen; baina2018koa irabaztea ez zen nire hel-burua, nik 2019koan nuelako bu-rua. 2019rako prestatzeko partehartu nuen, eta ezusteko ederraizan zen irabaztea eta marka on-tzea.2017an kirola uzteko asmoa

bazter utzi zenuen. 2019ko txa-

pelketa egin eta gero, zer?

2017an kirola uzteko aukera ha-gitz hurbil izan nuen. Azkenean,federazioak txapelketaren aitza-kiarekin iritzia aldarazi zidan; ezzen zaila izan, iritzia aldatzekoprest izan nintzen ni ere. Orain,nire muga 2019. urtea da. Ustenuen Munduko Txapelketakoakizanen zirela nire azken lasterke-tak; orain Nafarroako federazioakerran dit Europako txapelketaantolatuko dutela, aurten ere,Iruñean. Abuztuan izanen da.Uste dut nire ibilbidea luzatu nahidutela! Baina ez dut deus erabakioraindik. Oraingoz, Bartzelonadut buruan. Gero gerokoak.Nolakoa izan da orain arteko bi-

dea?

Poliki-poliki egin dut beti aurre-ra. Oraingo emaitzak lortzeko bi-dea ez da erraza izan, eta lan han-dia egin behar izan dut. Ez naiz

izan hasieratik nabarmendu di-ren haur horietako bat. Alderan-tziz, hainbat kirol saiatu, eta pati-najea hautatu nuen niretzat zailazelako, kosta egiten zitzaidalako.Zure buruaren aurka egin behar

duzu lehia ere?

Niretzat erronka bat izan zen. Pa-tinatzea erabaki nuen nire buruaprobatzeko aukera ematen zida-lako. Zaila zen, eta erronka handibat niretzat. Eta horrek erakarrininduen, batez ere. Entrenamen-duetan anitz gozatzen nuen, bai-

na egoera bertzelakoa zen txapel-ketetan. Gaizki pasatzen nuenbertzeekin lehiatzen.Ez zenuen gustuko?

Txapelketetara joan behar izatennuenean, ez nuen gozatzen. Ber-tze lehiakideak ikusten nituene-an, beldurtzen nintzen. Gogokonuen neure buruarekin lehianaritzea, baina ez bertzeekin.Nola gainditu zenuen beldur

hori?

Urtebetez egon nintzen txapelke-tetan aritu gabe. Baina patinatzea

maite nuen, eta gurasoei errannien, azkenean, berriz ere saiatunahi nuela. Lehia entrenamendugisa ikusten hasi nintzen, eta ho-rrek lagundu zidan; on egin zidanpentsatzeak txapelketak izatenahal zirela nire buruaren aurkakolehiak ere. Bertzeak ahaztu, etaegunetik egunera hobera egitensaiatu nintzen.Kirolean buruak duen garrantzia

erakusten du zure kasuak?

Hagitz garrantzitsua da. Nire bu-rua erdigunean jarri nuenean

hasi nintzen lehiaz gozatzen, txa-pelketetan lortzen nuen postuarierreparatu gabe.20 urterekin irabazi zenuen Eu-

ropako Txapelketa lehen aldiz,

eta Munduko Txapelketan lau-

garren gelditu zinen, munduko

marka ondu eta gero. Orduko

zure oroitzapenak ez dira hagitz

onak, halere. Zergatik?

Konturatu nintzelako ez nintzelagai egoera hori guztia onartzeko;nire burua ez zegoen irabaztekoprestatua, eta egoera horri aurreegitea zaila egin zitzaidan. Nireurte hartako helburua Europako

Txapelketa zen, eta MundukoTxapelketara inolako asmorikgabe joan nintzen. Nire gorputzairabazteko gai zen, baina nire bu-rua ez zegoen prest. Orduan hasinintzen kirol psikologoekin lanegiten, eta on egin didate.Kirolaz gozatzea da zure helbu-

ru nagusia?

Bai, zalantzarik gabe. 29 urte di-tut, eta ilusioari eta mailari eutsidiot gozatzen jarraitzen dudalakopatinak jantzi orduko. Nire bu-ruarekin lehiatzen naiz, eta gai-nerako guztiak bazter uzten ditut.Irabazten hasi nintzenean, urtebatean lehenengo eta hurrengo-an bigarren edo hirugarren edolaugarren gelditzen nintzen.Ohartu nintzen lehiakideei egitenniela so lehen postura ailegatubaino lehen, baina irabaztea lortunuenean, ez nuen nori so egin.Orduan ikasi nuen nire buruare-kin egin behar nuela lehia, etabertzeak ahaztu. Bost urtez anitzsufritu nuen. Gakoa nire bideaegitea zela ohartu nintzen arte. Zure bidea egin duzula zalantza-

rik ez da, entrenatzailerik gabe

lortu baituzu lortutakoa. Zerga-

tik egin duzu hautu hori?

Hasieran talde batean aritzennintzen, banuen entrenatzailebat. Baina entrenatzaile horrekune batean pentsatu zuen nikezin nuela hobera egin, eta unehorretan nire bidea egitea erabakinuen. Nik argi nuelako hoberaegiten jarraitzen ahal nuela.Hainbat urtez nire kabuz eginnuen lan. Orain, Nafarroako KirolArloko Ikasketen, Ikerketen etaMedikuntzaren Zentroko profe-sionalen laguntza eta babesa ba-dut. Talde bat gara.Bartzelona da helburu bakarra?

Hori da helburu nagusia. Eta gerogerokoak. Ez dut bertze deus pen-tsatu nahi, oraingoz.

«Irabazteko gai zengorputza, baina nireburua ez zen prest»

Ioseba Fernandez b Abiadurako patinatzailea

Datorren uztailaren 7an hasiko da, Bartzelonan, aurtengo MundukoPatinaje Txapelketa. 2017tik, lehiaketa horretarako prestatzen ari daIoseba Fernandez. Urte horretan kirola uztekotan izan zen patinatzailea.

GORKA RUBIO / FOKU

«Ilusioari eta mailarieutsi ahal izan diotgozatzen jarraitzendudalako patinak jantzi orduko»

NAFARROAKO HITZAOSTIRALA, 2019ko urtarrilaren 18a

Zuzendaria: Edurne Elizondo. Argitaratzailea: Nafarroako Berriak elkartea.

Mundiñu 9, Arbizu 31839 Nafarroa. Lege gordailua: SS-1517-2010

www.nafarroa.hitza.eus bnafarroa@hitza.eus