Nafarkaria Ostirala, 1996ko irailaren 13a

Zugarramurdiko panpin sorginduak • Igandean amaituko da Zugarramurdin Kili-miliklik txotxongilo taldearen udako denboraldia. Uztailaren I5etik ia egunero taularatu dute Sor-ginak ikuskizuna, iaz bezala. Bertan, izenak argi azaltzen duen bezala, sorginak eta gure mitolo-giako hamaika pertsonaia dira protagonista. Izan

ere, ezin daiteke bestela izan, Sorginen Lezeek sorginen herri bihurtu baitute Zugarramurdi. Estefania Erro eta Iñigo eta Joxe Arburua lehen-gusuak Kilimiliklik taldeari eta euren lanari bu-ruz mintzatu dira gurekin. Sorginak sortu eta urtebetera pozik dira egindakoarekin. •

Bi hormetara JOSETXO AZKONA

- 4 fpT

v J f e

Arista galduaz eta bestez Gai zerrenda ahitua omen zuen, eta, be-hin eta berriz gai berberen inguruan ez ibiltzeagatik, adio egin dio zutabe honi. Zirt edo zart egin du; erabakia atzerae-zina dela dirudi. Agortuxea zegoela esan du: ez naiz oroitzen agortua, nekatua edo nazkatua idatzirik utzi ote duen bere azken hondarrekoa-n. Gainera, inork ez zion komentariorik egiten bere izkri-buez. Puntu horretara ailegatuta, zerna-hi une kaxkar batek edonor bultza de-zake toaila botatzera. Adioa ematean, esate batera, berak mundu honetan duen adixkiderik kuttunena, Lankratx izenekoa, zurrungaka ari zen bitartean, Berakoarenganako adeitasunik bat ere erakutsi gabe. Ero purtzil hori! Berandu banabil ere, ni naiz Kapiri gogoz irakur-tzen nionetako bat. Eta behin bakarrik ez, birritan eta hiruretan ere ikusi dut neure begiak haren lerro jorietan sar-tzen. Maiz ordea, ez dut azken azpildu-raraino iristerik lortu, pare bat zentrami-na beharko hartarako! Zutabe sail honek arista on bat galdu du, sendoa eta haus-korra; beti ere egileak era dotorean pa-

ratua. Ez dakit zer gertatuko zaien gai-nerako kideei, baina niri, behintzat, abandonatu berri duenaren sentsazioak datozkit txanda heltzen zaidanean: ideia hauxe ez ote dut beste behin ere jorra-tu?; zer dela eta hontaz eta hartaz idatzi beharra?; zenbatgarren biderezote naiz tema honen inguruan tematu?...'Halako galderak egin orduko, gainbehera zoa-zela nabaritzen hasten zara, abandona-tzeko ordua heldu den seinalea. Eta hori hala bada, eta zinez hola dela, zerk be-hartzen nau orduan idazten segitzera? Ez naiz ezkutatuko: banitatea da, ira-kurlearen aurrean agertzeak omen da-karren ponperia hutsa. Hola gauzak, Ka-piren bide bera hartu beharrean —akaso zentzuzkoena izango litzatekeena—, • bera baino banidosoagoa izateagatik edo, hemen nauzu, hitzekin oraindik bo-rrokan segitzeko prest. Bale, zerrenda-txoa egingo dut zutabe honetarako hauta nitzakeen egungo gai batzuk azaletik aipatuz: a) bakazioak amaitu direla eta nork bere zereginari ekin behar dione-koa. Rut!, kontu hau baino zera asper-

garriagorik bada sasoi honetan? Baietz uste dut, datorrena, alegia; b) Probin-tziako Gobernuaren osaketa. Hirukoak bereak egin ditu eta, aurrerantza emana genuen urrats laburrak ere bai; c) Kor-porazio Sozialistaren azken jukutria. Mi-litanterik ondratuenek ere burua makurtu dute lotsagabeki; d) Estefaniaren senar mihianiztunaren komeriak. Gaiak badu bere grazia, hala ere, friboloegia egun-kari honentzat; e) Euskal Herriko egoera politiko eta soziala. Mingarria da bene-tan, delirantea; iraularazten ez badugu, eztanda egingo dugu aurki. f) Iruñeko Alde Zaharreko zoladuraren afera. Odo-la ez da Argaraino ailegatuko, antza; g) Indurainen gora-beherak. Erresumak eman duen pertsonaiarik entzutetsuena gorriak ari omen da pasatzen. Eskerrak badugula beste Miguel bat oinordeko lana ederki egingo duena, Miguel Co-rellakoa, Monakoko Lehendakari Be-rria... Gai-iturria agortu da, eta nire lerro-kadarako espazioa ere bai. Despedida ordua da: hurrengora arte. Baldin hu-

. rrengorik balego. X .

Nafarkaria OSTIRAU,

IRAILAK

1 3

GUREAUKERAK

K O N T Z E R T U A K

Lizarra: Carlos Mena kontrateno-reak kontzertua eskainiko du gaur San Miguel elizan, ilunaba-rreko zortzietan, Lizarrako An-tzinako Musika astearen ba-rruan.

Elizondo: Mikel Laboa eta Ruper Ordorikaren eskutik kantaldia izanen da Elizondon hilaren 21ean, gaueko lOetan, herriko frontoian. Sarrerak mila pezeta (40 libera) balioko du.

A N T Z E R K I A

Zugarramurdi: Kilimiliklik taldeak Sorginak izeneko ikuskaria tau-laratzen du egunero, hilaren 15a arte.

Iruñea: Gaiarre antzokiko kon-painia iraunkorrak El privilegio del tripartito obra taularatuko du gaur eta bihar Gaiarre antzokian bertan, ilunabarreko zortzietatik aurrera.

E R A K U S K E T A K

Barañain: Atlantako Joko Olin-pikoei buruzko argazki erakus-keta ikusgai izanen da herriko Kultur Aretoan. Asteartetik la-runbatera arratsaldeko zazpie-tatik zortzi eta erdietara arte iza-nen da zabalik erakustaldia.

Iruñea: Gotorlekuko Labea are-toan Formak izeneko erakusketa ikusgai izanen da irailaren 29ra arte. Horretan, gaur egungo es-kulturaren erakusgarri diren hainbat lan dira ikusgai.

Lizarra: Agustina Otero eta Leo-poldo Ferranen muntaia aza-roaren 17ra arte izanen da ikus-gai Gustavo de Maeztu museoan.

Bertiz: Jauregian Garaia Nafa-rroan izeneko erakusketa zabalik izanen da hilaren 28ra arte. J au -regia egunero goizeko hamarre-tatik eguerdiko ordu bata eta er-diak arte, eta arratsaldeko lau-retatik zazpi eta erdiak arte iza-ten da zabalik.

I K A S T A R O A K

Iruñea: Glotodidaktika ikastaroa antolatu du IKAk. Izena emateko epea irailaren 18an amaituko da. Informazio gehiago jasotzeko edota izena emateko dei 22 22 46 telefonora.

Berriozar: Artsaia taldeak rocka-ren teknika ikasteko gitarra ikastaroak antolatzen ditu. In-formazio gehiago jasotzeko dei 30 33 57 telefonora.

Iruñea: Web orriak nola egiten diren ikasteko ikastaroa antolatu du Nafarroako Internet Taldeak. Ikastaroak astelehenero goizez eginen dira taldearen egoitzan. Bost astelehenetan zehar ordu-beteko ikastaroa jasotzearen truke partehartzaileek 12.000

• pezeta ordaindu beharko dituzte.

Patxi Larrion

Argitxo itzal ez dadin

Paper hauek ateratzeko egin zen kanpai-nan ginen, ezaguna nuen, hobeki esan-da, banekien nor zen. Gurasoen elkar-teko bilera zirudien Paz de Ziganda ikas-tolako bilkura horretan, bi egitasmo ma-hai gainean, jadanik ikastola berria egi-

teko proiektua abiatua baitzen. Giro beroa ba-tzar hartakoa, urre bila joateko hau tua egina, lana zuten bidelaguna, zinez malkartsua au-rrean zuten ibilbidea, gainera, oinez egin beha-rrekoa.

Oraindik, gogoan ditut bere hitzak, kazeta honen proiektua aurkeztu nuenean, «saia zai-tezte elkarrekin lan egiten, herri honetan bi-koiztasuna da minbizia». Egun, Jose Luis Go-rostidik ikusi ahal izan zuenez, bi egitasmoak gauzaturik daude.

Herri honetan maiz askotan, premiak bultza-turik aukeratzen da lanbidea, anitzetan ertz ugari dituen lana. Euskaraz bizi proiektua ma-mitu zuena, irakaslea baino, kudeatzaile izan zen, eta neurri handi batean filosofoa, guregan predikamendu gutxi duen disziplina.

Osotasuna da euskal kazetaritzan hizpide dugun aferetako bat. Menturaz, bere eskutik martxan abiatu ziren proiektuak ikertzea oso-tasun horren auzia argitzeko tenorean lagun-garria izan daiteke.

Emaitzak hor dira, eta kasu honetan, zilegia den kritika egitean, gauzapen batzuen inguruan egindako kritika behar du izan. Oparoa izaten baita errealitatearen gainean egindako gogoeta.

Zenbait pertsonak ordezkaezinak dirudite. Erronkak merezi du. Argitxo itzal ez dadin.

asteko pertsonaiak

Javier Chourraut Iruñeko alkatea

• Zapateria kaleko egunkari atzerakoiak astelehenean karrikaratutako berriaren arabera, Javier Chourraut, Iruñeko alkate jauna, sekulako ai-tzurra zeramala heldu zen joan den igandean Sadar furbol zelaiko agintarien palkora. Iruñeko hiru burguen batasunaren 573. urteurrena ospatzen zela eta, alkateak hamaiketakoa eta bazkaria izan zituen igande goizean, eta, antza denez, ekitaldi ofizialotan behar baino gehiago busti zuen zintzurra. Chourraut, dena dela, ez da nafar hiriburuko estreinako alkate ardozalea, jakina baita bere aurretik kargu berean aritutakoa behin baino gehiagotan kontent samar heltzen zela Udaleko batzordeetara. Zapateria kaleko egun-kariak, alta, ez zuen inoiz horren berririk argitaratu. Zergatik ote?

Jose Mari Athleticeko jokalaria

• Norgehiagokako 74. minutua zen. San Mamesko harmailetan urduri-tasuna nagusi zen. Bi minutu lehenago, Amelik, Rayo Vallecanoko jo-kalariak gola sar tu zuen. Binako berdinketa ageri zen markagailuan, amaierarako ordu laurdena falta zen, eta Athleticek, arbitroak Urrutia kanporatu eta gero, hamar gizon besterik ez zeuzkan. Jose Mari Osa-sunako jokalari ohiak, alta, baloia sareetara bidali zuen. Hiru eta bi, Athletic irabazle. Lehoien beste bi golak Carlos Garciak eta Zigandak sar tu zituzten, Osasunan aritutako jokalarizk hauek ere. Osasunak, berriz, plantilan bost aurrelari atzerritar dituela, Sadarren ez zuen golik sartu, eta huts eta bat galdu zuen Toledoren aurka.

ahaztu g ab e!

M U S I K A I K U S K I Z U N A

Iruñea: Zeanuri, Donostia, Bilbo eta Gasteiztik iragan ondoren Iruñera dator Iparragirre ikuski-zun musikala. Ikuskizunak Jose Mari Iparragirre, Urretxun XIX. mendean jaiotako gudari karlis-taren bizitza, lana eta ibilerak kontatzen ditu bi ordu eta erdi-tan. Zazpi zenbaki musikal ditu eta aktore, kantari eta musika-riak barne, 300 lagunek hartuko dute parte. Muntaia erraldoia izanen da. Zezenplazan hiru es-zenatoki paratuko dira: batean Bilboko Orkestra~Sinfonikoa eta Iruñeko Orfeoia kokatuko dira musika jotzeko eta koruak egi-teko, eta beste bietan, Iparragi-rreren bizitzaren pasarte desber-dinak antzeztuko dira. Iparragi-rre karlista zela aintzat hartuz, Lehenengo Karlistadaren pasar-teek ere izanen dute tarterik ikuskizunean: kanoi hotsak, zal-diak eta gudariak ez dira faltako XIX. mendeko moduan girotu-tako eszenatokian. Iparragirre-ren papera Gontzal Mendibil abeslari bizkaitarrari egokitu zaio, eta musikalean, besteak beste, gudari karlistak utzitako bederatzi abesti orijinal kanta-tuko ditu. Iparragirre gaueko ha-marretan hasiko da eta sarrerak mila pezeta balio du.

a dil

Euskalerria Irratia FM 91,4

Egunero astelehenetik ostiralera, Zokobetailu goizeko lO.OOetatik ll.OOetara.

Xorroxin Irratia FM 107,5

Egunero 20.00etatik 22.00etara Karakola segi hola gazteendako saioa.

Aralar Irratia FM 106,2

Astean zehar 13.30etatik 14.00etara, bertako bizilagun eta pertsonaia ospetsuei elkarrizke-tak.

Karrape Irratia FM 107.8

Astean zehar, 12.20etatik 12.35etara Gauza guztien gaine-tik, edertasuna eta osasuna, sukaldaritza,' ohiturak.

Nafarkaria OSTIRALA,

IRAILAK .

Garaioa

Aezkoako Eguna igandean Herri bazkaria eta gazta lehiaketa eginen dituzte, jai giroko beste ekitaldien artean

ezkoako Eguna os-patuko dute igan-

dean Garaioan. Ekitaldiak, hala ere, joan den asteazke-nean hasi ziren eta gaur eta bihar ere izanen da zer ikusi bailaran. Besteak beste, pi-lota partiduak eta hitzal-diak. Igandean, berriz, herri bazkaria eginen dute baila-rako eguna ospatzeko.

Erredakzioa / Iruñea

AEZKOAKO EGUNA o s p a t u k o dute igandean Garaioan. Ekital-diak, goizeko hamar re t an hasiko dira herrian. Ordu horretan, argi so inua joko dute Aurizberriko txistulariek eta bailarako akor-deoi joleek. Ordu erdi be randua-go, Irati eta Pirinio aldeko gazten lehiaketa zabalduko da. Ondo-ren, hamaikak p u n t u a n , meza eginen dute eta Aezkoako abes-batzak ha r tuko du parte.

Herri kirolak ere bere tar tea izanen du Garaioan ospatuko den Aezkoako egunean. Ordu ba-tak laurden gutxi tan izanen da eta agoiztarrak ariko dira aetzen kontra . Ondoren, Sakanako Zu-gal taldeak erakustaldia eginen du. be r tan bildutako guztien au-rrean. Goiza guzian zehar, gaine-ra, inguruko eta Euska l Herriko b e s t e e s k u a l d e t a k o a r t i s a u a k izanen dira Garaioan, euren lana eta p roduk tuak erakuts i eta sal-tzeko. Garaioari buruzko erakus-keta etnografikoa ere ikusgai iza-nen da herrian.

Ordu bi eta erdietan, herri bazkaria eginen dute Garaioan. Bazkalondoan gazta txapelketa-ko irabazleen izenak jakinaraziko dituzte antolatzaileek eta gero enkan tean salduko dituzte gazta i r a b a z l e a k . Gi roa a n i m a t f i k o duenik ere ez da faltako Ga-raioan. Hor izanen da, besteak

Lehiaketako gazta irabazleak enkantean salduko dituzte bazkalondoan. A R T X I B O K O A

beste, J a r a u t a 69 txaranga eza-guna.

Arra tsa lde p a r t e a n , se ie tan , haurrentzako antzerkia izanen da eta ordu erdi beranduago, Otsagabiako dantzar iek eu ren i k u s k i z u n a a u r k e z t u k o d u t e Garaioan Aezkoako Eguna os-patzeko bildutako guztien au-rrean. Azkenik, zazpi eta erdie-tatik aurrera eta eguneko ospa-kizunei amaiera emateko, Tra-kets taldearen eskutik dantzaldia izanen da.

Garaioan hitzaidia gaur • Aez-koako Eguna berez igandean os-

pa tuko badu te ere, joan den as-teazkenean hasi ziren egun ho-nen inguruan pres ta tu ekital-diak. Ariben, ha in zuzen, hitzal-dia eskaini zuen egun honetan Aitzpea Azkorbebeitia Euskal He-rriko Unibertsitateko irakasleak B e r n a r d o A txaga ren l i t e r a t u r mundua r i buruz. Atzo, berriz, Ariben ber tan ere, Nafarroa ga-raikideko dibergentzia politikoei bu ruz mintzatu zen Patxi Larrion historialaria. Gaurkoan ere iza-nen da zer entzun Garaioan. Aranzadi Zientzi Elkarteko kide den Fermin Leizaola Nafarroako horreoei bu ruz ariko da, gaue-

ko bederatzi eta erdietatik au-rrera.

Bihar. bestalde, kirolak izanen du tarte bat Garaioan. Arratsal-deko zortzietan, eskuz b inakako pi lo ta p a r t i d u a k i z a n e n d i ra . Aezkoako p i lo ta r i ak i n g u r u k o besteen aurka ariko dira, h a u -rrak eta gaztetxoak. Goizaldeko ordu bate tan , berriz, gaupasa hasiko da Trikimailu taldearen eskutik.

Bestetik, Aezkoako Eguna eze-zik, Eguesibarrekoa Olatzen eta Etxauri Ibarrekoa Belaskoainen ospatuko dituztela igandean ere a ipatu behar ra dago. X

Etxauri

Zaldiz ibiltzeko irteerak eta ikastaroak, oso merke • Bildutako dirutza Chiapasera bidaliko dute

Erredakzioa / Iruñea

BIHARTIK aur re ra Etxauri in-g u r u a n t ros tan ibiltzeko aukera izango duzu, merke-merke gai-nera. IXIM Chiapasekiko Elkar-t a s u n Batzordeak zaldiz ibiltzeko irteerak eta ikastaroak antolatu ditu, zapat is tentzat di rua biltze-ko asmoz. Orduko 800 pezeta kostatzen da, eta izena emateko I r u ñ e k o Auzoza r r a t a b e r n a r a deitu behar duzu (Descalzos ka-lea, 71. zenbakia, 21,0065 tele-fonoa). Eskaintzak hilabete in-guru iraungo du.

Aukera d e s b e r d i n a k d i tuzur

zaldiz ibiltzen ikasteko ikasta-roak, ordu batzuetako edo egun osoko irteerak edo, nahikoa den-bora izanez gero, zenbait egune-tako zeharkaldiak Urbasa eta Andiako mendizerran. Aproposa taldeentzat (zortzi-hamar lagun gehienera), eta haurrentzat ere badira pottokak.

Irteerak Etxauritik dira. Han inguruan kanpindendak jartzeko eta su egiteko tokia, gurdia, eda-riak... denetarik daukate . Era guztietako proposamenak onar-tzen dira, baina egun batzuk le-henago deitzea komeni da dena behar bezala antoiatzeko. X

Irteera eta ibilaldietan ateratako dirua Chiapasera bidaliko dute. .'. ANA UNANU.E .,.. :....:..........„ S

Bera

Euskal Herriko artisten akuarelak ikusgai Kultur Etxean • Irailaren 22ra arte

egonen da zabalik erakusketa

Jon Abril / Bera

JOAN DEN LARUNBATEAN zabaldu zen Berako Kultur Etxean Euskal Herñko akua-relistak e rakusketa eta irai-laren 22ra bi tar tean izanen da z a b a l i k , e g u n e r o - e g u n e r o a r r a t s a l d e k o 1 7 : 0 0 e t a t i k 20:00etara. 29 pintoreren 97 lan bildu dira Berako Gure Txokoa elkarteak eta Urru-ñako Selaruak antolaturiko e r a k u s k e t a n . 1990. u r t e a n Ur ruñak eta Berak eduki zu-ten ha r remanaren ondorio da e r a k u s k e t a h a u . 1 9 9 3 a n Iparraldeko ha inbat margo-lari biltzen dituen Selarua el-kar teak proposamena luzatu zion Gure Txokoari, eta orduz geroztik urtero-urtero anto-latzen dituzte bi e rakusketa u r tean zehar. Hiru ur teotan U r r u ñ a n egin dira bilketak, maiatzean Udaberñ e rakus-ketaren bidez eta iraila aldean egiten den akuarel is tenare-kin. Aurten, ordea, Beran egin da lehendabizikoz.

E rakuske tan parte har tzen d u t e n m a r g o l a r i g e h i e n a k Iparraldekoak dira, 23 ha in jus tu . Beste seiak Hegoaldeko ha inba t herr i takoak dira. Ho-nek b a d u arrazoirik antola-tzaileen iritziz: «Hegoaldean, eta are gehiago Bidasoaldean, ohi tura handiagoa da olioak margotzeko. Hegoaldean gu-txi e r a b i l i t a k o t e k n i k a da akuarela», aipatu du Silvia Maziziorrek.

Izen handiak urr iak dira e r a k u s k e t a n , « e r a k u s k e t a herrikoia egin nah i dugulako, denontzako zabalik dagoena», erants i du Maziziorrek. Hala ere, e rakuske taren ardatz Ge-los pintorearen zenbait lan ikus eta eros daitezke Berako e r a k u s k e t a n . G e l o s e n ga-r r a n t z i a ia e r a b a t e k o a da antolakuntzan.

E r a k u s k e t a r e n h e l b u r u a , izenburuak berak dioen be-zala, Euskal Herriko akuare-listak biltzea da. «Haratago ere joan nah i dugu. Bera eta U r r u ñ a ha in hurbil egonik ere, ha r r emanak nahiko es-kasak izaten dira u r t ean ze-har . Ezartzen zaigun muga apurtzeko balio dezala nah i dugu», argitu du Maziziorrek. Bi he lburuak era ezberdinean betetzen direla gaineratu du: «Akuarel is ta geh i enak Ipa-rraldekoak dira. Hori ez dago gaizki, ba ina Hegoaldeko ge-hiago nah i genituzke. Biga-rren he lburua guztiz betetzen

" dela us te dut , honen ingu-r u a n m u g i t z e n d e n j e n d e guztiak ha r r emanak baititu, bai antolatzaileak bai ta mar-golariak ere. Gainera, inoiz lortu ez zena ere erdietsi du-gu , B e r a k o e t a U r r u ñ a k o u d a l e k h a r r e m a n a k eduk i -tzea, in&tituzionalki». X

1 3

Nafarkaria OSTIRALA,

IRAILAK .

Kilimiliklik taldearen Sorginak

Zugarramurdin

Kilimiliklik urtebete 'Sorginak' antzezten Zugarramurdiko ikuskizunarekin segitu eta bide berriakjorratu nahi dituzte taldekideek

ugarramurdi sorginen herria dela ez du inork zalantzan jartzen. Kilimiliklik bertako txotxongilo taldeak ere sorginak E 9 hartu ditu gaitzat jada urtebete abian daraman izen bereko ikuskizunean. Iñigo eta Joxe Arburua lehengusuak eta Estefania eta Jose Luis Erro anai-arrebak, baina, hasi dira proiektu berriak prestatzen.

Edurne Elizondo / Zugarramurdi

SORGINEN LEZEEK so rg inen herri b ihur tu dute Zugarramur-di. I n f e r n u k o E r r e k a k b e r a k bust i tzen ditu bertako bazterrak. Herriko seme eta a labak sorginen inguruko hamaika istorio en-tzunda hazi dira ur teetan, eta beste herri eta eskualdeetatik ere hurbil tzen dira sorginen arras-toaren bila.

Istorio eta kondairek ha in i tsusi azaldu dituzten sorginen historiak 1610. u r t ean du hasie-ra, Logroñoko auzitegiko J u a n del Valle Alvarado j a u n inkisido-rea Zugarramurdira ailegatu zen u r tean alegia. Herrian ha inba t hilabete gelditu eta 300 lagun inguru auzipetu zituen, sorgin-keriaz akusatur ik . Urte bereko azaroaren 7 eta 8an jakin zuten herriko sorginek euren epaia: absoluzioa batzuentzat-, sua bes-teentzat, kartzela eta erbestea askorentzat. Halaxe agertzen da kobazuloko sar reran zintzilika-tu ta dagoen idatzian.

1610. urteko gertakizun ho-riek, sorginak eta gure herriko mitologia, oro har , dira herr ian orain lau ur te sor tu zen Kilimili-k l i k t x o t x o n g i l o t a l d e a r e n p r o i e k t u a r e n o ina r r i . H o r r e n atzean, lau izen: Iñigo eta Joxe Arburua lehengusuak, eta Este-fania eta J u a n Luis Erro neba-arrebak. Badago Kilimilikliken beste izen funtsezko eta garran-tzitsua, Mikel Diez, 28 ur te zi-tuela zendua. Haren omenez egin ziren lehen txotxongilo topaketak joan den apirilean, Zugarramur-din bertan.

Kil imil ikl ik s o r t u a u r r e t i k , ha inbat talde eta proiektutan (Kukubiltxo eta Frantziako ipa-rraldeko Charleville-Meziere Na-zioarteko Txotxongilo Eskolan, bes teak beste) egin zuten ba t Es-tefania Errok eta Mikel Diezek, eta Zugarramurdin bizitzen jarr i zirenean gauzatu ahal izan zuten aurret ik b u r u a n ibilitako ideia, euren obra sortzea, alegia.

«Obra e g o n k o r r a i zan n a h i zuenak, baina, antzerki egonkor bi lakatu zen, azkenean», azaldu digu Estefania Erro taldekideak. Herriko garaje ba t alokatu, mol-da tu eta bi taldekide berri bilatu zituzten herrian: Iñigo eta Joxe A r b u r u a . « P r o p o s a t u b e z a i n pronto baietz erran genien. Txo-txongiloekin ez genuen inoiz lan egin, eta antzerkiaren m u n d u a n ere San J o a n gauaren aurreko as teburuko gaupasan kobazu-loan herr i tarren ar tean egiten den antzezpena zen genuen es-per ien tz ia bakar ra» , gogora tu dute Arburuatarrek. Esperien-tzia eza, baina, ez zen oztopo izan, eta lan egiteko zuten gogoak laster eman zituen lehen frui-tuak.

Bi urte eman zituen Kilimiliklik

taldeak tokia moldatzen, obra prestatzen, gidoia idazten . eta panpinak egiten. Denbora horren bu ruan , azkenik, 1995. ur teko uztailaren 29an, Zugarramurdi-ko biztanleen aur rean estreinatu zuten Sorginak ikuskizuna. Or-duz geroztik, u d a n egunero arra-tsaldeko seietan —gutxienez 12 laguneko taldea osatuz gero—, a s t e b u r u e t a n e ta i k a s t u r t e a n zehar ikastetxeetako haurrentza t h a m a i k a txoko tako b i s i t a r i en a u r r e a n a u r k e z t u d u t e ob ra . J o a n den uztailaren 15ean has i

zuten aurtengo udako denboral-dia eta igande hone tan amai tuko da.

Goma-aparrezko txotxongiloak • Aurtengo u d a aurrekoa bezain oparoa izan ez bada ere — «askoz jende gutigo ibili da, eguraldiak lagundu ez duelako agian», azal-du du Estefania Errok—, Kilimi-liklikeko panpinek ez dute h u t s egin mi to logiako p e r t s o n a i e n m u n d u a eta Zugarramurdi bera i s l a tzen d i t u e n e s z e n a t o k i a n : Mari, Erio, deabrua, Sorgin eta lamia eszenatokiko behealdeko azpimunduan; apeza, gizona eta emakumea gainekoan.

«Zugarramurdik, lekuak berak ezarri digu gaia», azpimarratu dute Kilimiliklikeko partaideek. «Hemen egonik ezin genuen bes-terik egin. Kobazuloak bezala, herr iaren beste osagai bat dira gure antzerkia eta gure obra.

Txikitandik sorginei bu ruz ha-maika istorio entzun dituzte he-mengo herri tarrek. Istorio horie-tan sorginak i tsusiak ziren beti, gaiztoak edo emagalduak. Gure asmoa horren zergatia bilatzea izan da. Eta kon tu ra tu gara ho-r ren oinarria ez dela bakarr ik sorginen eta inkisidoreen aur -kakotasuna , arrazoiaren m u n d u oso ba t dago intuizioaren m u n -duaren kontra . Naturarekin lo-tu ra gehiago zuen bizitzeko modu ezberdina besterik ez zuten sor-gin deitutako haiek, lurrari atxi-

kituagoa» azaldu du Estefania Errok.

1610. ur teko sorginak ez be-zala , g o m a - a p a r r a e t a l a t ex -apar ra dira Kilimiliklik taldeak egin txotxongiloen osagai nagu-siak. Egurra eta oihala ere erabili dute. Gainera, panpinei bizita-s u n gehiago emateko — eta ederki lortu dutela e r ran beha r ra da-go— ur runeko kontrola erabili dute horietako ba tzuen begiak, adibidez, mugi tzeko. Halaber , d e k o r a t u a p o l i u r e t a n o a r e k i n egin dute batez ere, ba ina erabili dute zuntz optikoa ere, dekora-t u a n diren izarrak egiteko bes-teak beste.

Hala bada, he lburua erabat bete dute Kilimiliklik taldeko ki-deek . « I k u s k i z u n a k i k u s l e e n arreta bereganatzen du i rauten duen hiru ordu laurdenetan». Publikoaren erantzuna, baina, ez da beti berdina. «Oso ezberdina

da haur rek in edo helduekin lan egitea. Mota guzietako erreak-zioak izaten dituzte. Oro har , ha-la ere, asko hitz egiten dutela erran beha r r a dago», dio Errok. «Beldurra uxatzeko hitz egiten dute», gaineratu du Iñigo Arbu-ruak, «behin, eserleku berean agertu ziren bi neskatxa». «Inki-sizioaren t r amankuloak agertzen diren zatia da h a u r r a k gehien beldurtzen dituena», azaldu du bere lehengusuak. Helduei da-gokienez, «gehienak txundi tu ta gelditzen dira, txotxongiloak ba-

karrik d i tuen antzezpena asper-garria izanen deia u s t e dute lako ikusi aurret ik, e ta ez da hala», dio Estefania Errok.

J o a n den uztailaz geroztik an -tzez tu d u t e n i k u s k i z u n a r e k i n aur re ra jarrai tzeko a smo t inkoa badu te ere — «pozik gara lortu dugunarekin»— proiektu berrie-t an murgiltzeko auke ra ere az-tertzen ari dira Kilimiliklikeko kideak. «Neguan hemendik kan-po lan egin aha l izateko obra p r e s t a t u n a h i d u g u » , e r r a n digu Iñigo Arburuak, «baina he-mengoa kendu gabe. Badugu kanpora ateratzeko eta beste le-ku ba tzue tan mugitzeko gogoa». Ados dira Estefania e ta Joxe ere. «Lan egiteko bi era ezberdin dira, antzerki egonkorra izatea edo zure obrarekin herriz herri ibil-tzea. Bata galdu gabe, bes tea ere proba tu nah i dugu», ga inera tu dute.

Nafarkaria OSTIRALA,

IRAILAK

1 3

Kilimiliklik taldearen Sorginak

Zugarramurdin

Zugarramurdiko sorginak eta mitologiako pertsonaiak dira Sorginak ikuskizuneko protagonistak. Panpinak egiteko goma-aparra eta latex-aparra erabili dute Kilimiliklik taldekoek.

.; M A N U M U J I K A

Berriro topaketak egiteko prest JOAN DEN Aste San-tuan , apirilaren 20 eta 21ean zehazki, lehen txotxongilo topaketak egin zituzten Zugarra-murdin , 28 urterekin zendu zen Mikel Diez Kilimiliklik taldeko kide zenaren omenez. Ber-garako T a u n T a u n tal-deak Euska l Herri oso-ko ia txotxongilo talde guztiak — bakan batzuk ezin izan zuten— bildu zituen Zugarramurdin, Kilimiliklik anfitrioia-ren alboan. Bi egunetan antzerki erraldoi bi-h u r t u ziren sorginen herriko kaleak txo-txongilo taldeen mara-toi handian . Panpinez lepo bete zen Zugarra-murdi.

Oso garrantzi tsua izan zen Kilimiliklik taldeko kideentzat Euskal Herri osoko lankideen e lkar tasuna ha in gertutik jasotzea,

• Mikel Diez omendu

nah i zutelako eta pro-fesional mailan ere lor-pen inportantea izan zelako. «Oso inportan-tea izan zen guztlak el-karrekin egon ahal izatea. Hamaika ikus-kizun ikusteko eta go-zatzeko aukera izan ge-nuen , horietako ba tzuk Zugarramurdin aur-kezteko propio pres ta-tuak». Hain esperien-tzia ona izan zen, ezen berriro ere egiteko pres t diren talde guztiak. «Asmo hori daukagu, bai, ba ina oraindik ez dakigu ur tero edo bi u r tean behin eginen dugun», a ipatu du Es-tefania Erro taldeki-deak. Kilimiliklik tal-deko kide guztiak he-rria berriro noiz bete zain dira dagoeneko. Eta apirilean egindako lehendabizikoetan be-zala, zalantzarik gabe, Mikel Diez taldekidea-ren oroitzapena izanen

da nagus i hemendik aur re ra Zugarramur-din eginen diren topa-keta berri guzietan.

Kilimiliklik taldea Estefania Errorekin ba te ra sor tu ezezik, beste zenbait ta ldetan ere ari tu zen Mikel Diez, horien ar tean Bergaira-ko T a u n T a u n taldean, bera ere bergararra baitzen jaiotzez. Kuku-biltxo ta ldean ere tai-lerraren a r d u r a d u n eta txotxongiloen diseina-tzaile izan zen h i ru ur-tean.

Bestalde, Leioako Fakul ta tean Arte Ede-r re tan lizentziatu zen. Eusko Jaur lar i tzaren eta Gipuzkoako Foru Aldundiaren beka b a n a jaso zuen 1990ean eta urt§betez aritu zen Alain Werginek gida-tzen duen Mines de Rien Mugerreko tal-dearekin. Hurrengo ur tean txotxongiloak

egiteko teknika ikasi zuen Charleville-Me-ziere Nazioarteko Txo-txongilo Eskolan. 1993an ere Philippe Gentyren konpainiaren laguntzaile izan zen ha inba t lanetan.

Telebista kate ezber-dinetarako ere lan egin zuen, horien a r tean ETBko Txokolatex la-nean h a r t u zuen parte. Hainbat herr i tan ikas-taro ugari eskaini zi-tuen, bes teak beste, Barakaldon, Bermeon, Erandion, Lekeition, Elizondon, I ruñean eta Zugarramurdin ber tan . Hor, Estefania Errore-kin batera , Euska l He-rriko lehen txotxongilo

' areto egonkorra sor tu zuen herriko garaje ba tean . Kilimiliklik taldeak ber tan eskain-tzen duen Sorginak obra ere biek elkarrekin a s m a t u eta idatzitakoa da. X

1 3

Ñafarkaria OSTIRALA,

IRAILAK .

Xanti Begiristain

Zentzugabekeriaren aginpidea • Gizonkeriak biziki indartsu dirau oraindik

pertsona askorengan eta aukerarik txikienean ez-

tanda egiten du. Horiexek dira nire ustez, hain

zuzen ere, uda honetan Irun eta Hondarribiko

jaietako alarde militarretan gertatu diren adibide

garbiak.

Deus baino lehen esan nahi dut, ni ez naizela

batere horrelako handikeria militarren aldekoa,

barruan beraiekin daramaten azpiesanahiagatik,

batez ere intsumisioaren aldeko garai nabarmen

honetan. Era berean ere, egia da ni ez naizela herri

horietakoa, eta normala iruditzen zait ez sentitzea

hangoek bezala; ulertzen dut Irun eta Hondarri-

bikoa izanik beste modu batez ikusiko direla mota

horretako desfileak.

Baina beno, bi herri horietan uda honetan ger-

tatu diren istilu eta gatazken gaiari helduz, adie-

razi behar dut nik arazo horietan guztietan ikusi

dudala gizonkeria, emakumekeria, matxismo,

intolerantzia eta ohikeriaren dosi arrunt handia.

Eta gauzak garbiago uztearren, esan behar dut

jokabide desegoki hori nabari tu ahal izan dudala

emakumeek desfileetan eskuhartzearen aurka

jokatu dutenengan. Are gehiago oraindik, ni au-

sartzen naiz esatera emakume kementsu horien

kontra eman diren argudioen artean ez dudala

bakar bat ere aurkitu funtsik duenik. Alderantziz

bai ordea pisurik gabekoak, arinkeriaz emanda-

koak, eta kasu ugaritan bortitzak, zakarrak eta

gizatasunik bakoak anitz.

Besteak beste, honako arrazonamendu hauexek

dira nik entzun ditudanak, hainbat komunikabi-

detan, justifikatzeko aurkakoen jokamoldea, ale-

gia, beti emakumeen partehartzerik gabe egin di-

rela, ohiturak eta usadioak mantendu behar di-

rela, tradizioaren arabera jarraitu beharra dagoela

eta abar. Hitz batez, deus ere alda ez dadila. Beraz,

nire iritzi apalean, arrazoiei dagokienez, hutsaren

hurrengoak, ezgauzak.J

Gaur egun, XXI. mendearen atarian gaudenean,

pentsatzen dut ukaezina dela emakumeek duten

berdintasunerako eskubide unibertsala. Aurka-

koa defendatu nahi izatea zentzugabekeria hu tsa

iruditzen zait.

Gizarteak aurrera egin dezan ezinbestekoa da

hainbat gauza eta egitura aldatzea, botatzea eta

suntsitzea. Bestela, dena egonkor eta mugiezin

legoke.

Pentsa dezagun une batzuetan nola joka gene-

zakeen, esate baterako, emakumeek boto emateko

eskubidearen aurka, bakar-bakarrik garai jakin

batera arte, horixe zelako ohitura. Edo, eraberean,

elbarriek, atzeratu psikikoek, itsuek, gorrek eta

abar, nor ausartuko ote litzateke esatera, denbora

batean bezalaxe, etxean eta zokoratuak egon be-

har dutela usadioaren izenean? Edo, nork esango

luke 1996an legenardunak urrut i ratuak eduki

behar direla? Beno ba, niretzat zentzu beretsua

dauka alarde horietan esateak emakumezkoek

sukaldean sartuta aritu behar dutela, eta bestela

urdanga, emagaldu edo antzeko zerbait direl'a.

Argi dago emakumezkoek lortu beharreko ber-

dintasun, askapen eta emantzipazio guztiak, zo-

ritxarrez, beraiek eskuratu beharko dituztela

pultsuz, gizarte honetan zapalduta dagoen beste

edozein kolektibok bezalaxe. Beti aurkituko di-

tuzte salbuespenak, baina gehienetan gutxiegi

izanen dira.

Gizonezko askok oraindik oso gogoko du kan-

poan itxura ona ematea, esaterako, elkarte gas-

tronomikoetan otorduak prestatzen, baina ez ho-

rrela etxean laguntzen, edota elkarte horietan

emakumeek eskubide berberak izan ditzaten.

Gizonezko horien aurrean nik inoren lotsa sen-

titzen dut.

Noiz arte mantenduko ote dugu bizirik gizarte

honetan esaera zahar hori: «Kanpoan uso eta

etxean otso»? •

Joxemiel Bidador

Emaztekien segida eta XIII: Perpetua

Saragueta mezkiriztarraz

• Zentronikon Txibite, Ablitasen Arriazu, Leitzan Zabaleta. eta Arbizun

Razkin nahiz Mendinueta. ELxeberria Arronizen, Zabaltza Orbaiztan,

Galartza Urdiainen eta Amatriain Andosillan. Hala omen da hemen.

Nafar klan delakoak feudo mugatuetan murgiltzen bide dira, konsan-

ginitatea erruz sortzen da zehazki. Eta Mezkiritzen Saragueta nagusi.

Saraguetarrak izan dira kutxetagileak, eta Saragueta Saragueta Mez-

kirizko emakumea: «J905elco dagonilaren iruan, goizeko seietan sortu

nitze, ogei egun lentxago amak eror aldi bat ederra artu zuelakoz. Nere

amatxik erraten zue nitzala luze eta mear, eta nik erraten dut, mundu

guziein bear. Egun bat iruzkiz betea zela, eta ni sortu nttzen etxea ordu

berean artu zuelaik. Ala ba ni sortu nitze Mezkirizko barride batean

Txorrondo deitzen den Arakiñenean. Nere amatxin aita eta ama orduko

aspatdik ilak. zire arakihak. Sortu ta biaramonean bateiatzen ze aurra.

Niri ala egin ztrate, eta zarrena nitzen bazala, bateioko aitetxi eta ama-

txiak izan zire, nere attein aite eta amaren ama. Elizan bateiatzeko tenorta

etorrt zelaik, iakin gabe niorek ze izan behar ziren apezak. Etorri zenean

dertbora ala erran omen ziote: gaur dagonilaren laua, gaur badugu gizon

izen anitz, baño andre batena bakarrik eta izen ori eman zaio, Perpetua

da eta ori da eraman bear duena>.

Amaren aldeko askazi batekin Baztango Arizkunen zegoela bere se-

narra izanen zena ezagutu zuen. Trinidad Urtasun Marturet bertsolari

iruritarrarekin ezteia 1931 .eko uztailaren 22an ospatu zen, eta segituan

Baztan ballera joan zitzaigun bizitzera, alabaina 1944.az geroztik Iru-

ñeko Karlos III karrikan bizi izan dira, sei alaben guraso. Trini 1978.eko

uztailaren 29an zendu zen. Bertsolari bezala oso ezaguna suertatu zen

gerra aurreko garaian, baina egun arras bertso gutxi iritsi zaizkigu.

Antonio Zabalak Tolosako Auspoa bilduman Bidasoa aldeko bost ber-

tsolari izenburupean agertu liburuan bost bertso baizik ez zuen eman,

haietariko bat jarraian datorren Bozateko ijitoez honako hau:

•Kantu lanian edo beriman / Abtatzen naiz csaten / Gdn den igande

arratsaldian / Zergertatu den Bozaten / Gañera bere sozio lagunek / Ere

jakindu dezaten / Ataja txarrak gauza ontkan/ Sekula ez baitu izaten.

Barrio hontan ahaztuta dugu / Metitlan daukagun gerra / Eguna orretan

toki ontan ere/ Bagenduan eta ederra / Gizon eta andre naste zabiltzan

/ nola auntza eta akerra / Ezta txikia Frantzisko ijituari / egin dioten okerra.

Ni neretako entzun dudanez / Bettzarra dauka izena / Projtmuart ondo

obratzeko / Kara beltzeko gizona / Mariano txar bere suia da / Beraktn

sozio dena / Bere attari ez dlote egin / Oso azio zuzena.

Batek esan dit ni egondu nitzan / Leio zulotik beiraka I Parte batetik

parragarria zen/ zerabilteten zaraka / Gizona oiek beren nabatak /

Elkarrenganajiraka / Eta atsuak berriz elkarri / Tutututtkan tiraka>.

Zabalarenaz gainera, Perpetua beraren testtgantza badugu Irakusgai

Jose Marto Satrustegtk Fontes Ltnguae Vasconum aldtzkartrako apatlatu

artikulu batetan: <Nere senarra bertsolaria ze eta orai ere, bere gaixotasun

guziaikin aski aise bertsoaikin ateratzen da. Nere aitak maite zuen nere

senarra, baño baztandarrik ez. Erraten zue: Baztandar tuku tuku, kolkoan

mile marmkuku. Ezkondu giñelaik bere paperetan irakurri nttue bertso ain

zakarrak neskatxendako eta erran nako: Naht ztñuke zure alabendako

norbaitek ori egttea? Erre egin nitue. Ntk ez nue alako gauzaik eta ez nue

utzi ere olakoik egitera>. Iruritako Bettranean 1894.eko apirilaren 24an sortu

zen Trtnidad Urtasun, lanbtdez okina genuen, eta bertsolaria ez ezik. zituen

xelebrekeriengatik hagitz ezaguna bagenuen: «Behin bates paratu- zitue bi

banabarra diiinden, eta erran ztoten 36ean, eia zer erran naht zuen arrek:

lrrakurri zak! Btba nabarrak •

Iruñeko Hiria xake torneo itxiko bosgarren jardunaldiko partida, 1995eko abenduaren 31 n jokatua. Roman Slobodjan (Alemania), 2.500 ELOkoa — Julio Granda (Peru), 2.605 ELOkoa.

1.e4,c5; 2.Zf3,Zc6; 3.d4,d4; 4,Zd4,Zf6; 5.Zc3,d6; 6.Ae2,e5; 7.Zf3,h6; 8.0-0,Ae7; 9,Ge1,0-0; 10.h3,Ae6; 11 .Af1 ,Db8; 12,Zd5,b5; 13,a4,b4. Aurrerapen hau kaltega-rria ^ertatuko zaie. Ez dago ondo neurtuta.

14,Ab5,Ad5; 15.d5,Za5; 16.Zd4,a6; 17.Ad3,Ge8; 18.Zf5,Af8; 19.Df3,Dd8; 20.Ad2,Zb7.

Dama lotua dago zh6 xa arriskuaren aurrean. Hortik, peoiaren galera.

21 .Ab4,g6; 22.Zg3,Zd7; 23.De2,Dh4; 24.Aa3,bZ-c5; 25.Ze4,Ze4; 26.De4,De4; 27.Ae4,eG-c8; 28,c3,a5; 29.Ad3,Zb6;,30.Ab5,aG-b8; 31 ,eG-d1 ,Zc4; 32,b4,Ga8;

33.Ac1 ,Ga7; 34.Gb1,Eg7; 35.Ef1,Ae7; 36,Ee2,Af6; 37.Ac6,e4; 38.Gb3,Gb8; 39,Ab5,Gc7; 40.Af4,g5; 41.Ag3.

Ikus koadroa. Alfilak peoia defenditu beharrak 'Gd4' ahalbidetzen du. Beltzek aurreranzko ihesbidea aukera-tuko dute.

41 Gb5; 42.b5,a4; 43.bG-b1,a3. 'Ac3' jokaldiak ez zuen balio (44.dG-c1 ,Ae5; 45.Ae5,e5; 46.Ga1 ,a3; 47.Ga3).

44.dG-c1 ,Gb7; 45.f3,f3 xa; 46.f3,Gb5; 47.Ed3,Zb2 xa; 48.Ec2,Zc4; 49.Ae1,Gd5; 50.Eb3,Ze3, 51,Ea3,Gd3; 52.b5,Zc4 xa; 53.Eb3,Za5 xa; 54.Eb4,Zb7; 55,c4,Gf3; 56.Gb3,Gf1; 57.Af2,Gf2; 58,Ae3,Gh2; 59,Ag1,Gh1; 60,b6,Gg1; 61.Gg1,Ad4; 62.Gd1,Ab6 (jokaldi ezkutua); 63,Ec3,Aa5 xa; 64.Ec2,Zc5; 65.Gf3.Zb7; 66.Ga3.

Beltzen porrota. Partidaren jarraipenean zuriek jokaldi zehatzak aurkitu zituzten, oso zaila ez bgzegoen ere.

1 3

Nafarkaria OSTIRALA,

IRAILAK .

Itzulera gozoa Ikastetxearen egoitza berrian hasi dute aurtengo ikasturtea Berako Labiaga ikastolako neska-mutilek

stelehenean hasi zen ikasturte berriarekin batera, egoitza berria estreinatu dute Berako Labiaga ikasto-

lan. Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzaren (DBH) ezarpena-rekin, txikiegi gelditu zen orain arteko egoitza eta eskolau-rreko egoitzak behin-behineko baimena baino ez zuen. Erai-kin berriak leku arazoak saihestea eta eskolaurrea legezta-tzea ekarri du. Hala ere, DBH legeztatzeko dituzte arazoak.

Jon Abril / Bera

ASTELEHENEAN mar txan jarr i zen ikastolaren egoitza berrian Eskolaurreko eta Lehen Hez-kuntzako ikasleak ariko dira. A u r t e n , e t a k o n t u a n h a r t u z oraindik DBHko laugarren maila ez dela ezarri, Lehen Hezkuntza-ko lehenengo lau kur t soak baino ez dira egongo egoitza berrian, beste biak Altzateko egoitzan egongo baitira.

Ikastola berria bi solairuko eraikin modernoa da. Lehenengo so la i ruan , j an tok ia , suka ldea , administrazioa, gimnasioa, du-txak, balio anitzeko gelak eta be-rogailu eta argindar gelak daude. Goiko solairuan, berriz, ikasge-lak, komunak eta gela osagarriak daude. Guztira, 1.000 metro ditu eraikinak.

Etxe berriak haur rengan era-gin duen «ilusio, algara eta ur-d u r i t a s u n a » a z p i m a r r a t u di tu E r r a m u n M a r t i a r e n a Labiaga ikastolako zuzendariak. «Ikasle t x i k i e n e n t z a t l eku b e r r i a da ikastola, eta horrek has ie ran ur-dur i t a suna ekarri arren, biga-rren egunerako a la i tasuna ekarri die. Kontuan h a r t u behar da, gainera, orain arte egon diren eraikina zahar ra eta txikia zela». Baina haur re i leku berrira ego-kitzea erraztearren, lau gune tan b a n a t u dute ikastolako goiko al-dea. Paretetako eta ateetako ko-loreak a ldatuz doaz pasilotik pa-silora, espar ru txikiagoak sor-tzearren eta ikasle gaztetxoenak gal ez daitezen. Kolore lasaiga-rriak dira denak. «Horia txikie-nentzat , berdea Lehen Hezkun-tzako lehen bi ikasturteentzat , morea hur rengo bientzat eta izoki kolorea zaharrenentzat . Pasilo bakoitzean bi gela daudenez, h e z k u n t z a m a i l a b a k o i t z e a n dauden tar teak ere muga tu di-tugu. Bai bar rukoentza t bai kan-pokoentzat errazagoa da horre-la», adierazi du Agustin Maritxa-lar irakasleak. Sarrerei dagokie-nez ere, ziklo bakoitzak berea du, eta beheko solairura jaisteko hi-ru eskailera dago. «Segurtasun neurr i guztiak k o n t u a n h a r t u ditugu: estintoreak, larrialdieta-rako irteerak, balkoia,...», azaldu du Martiarenak.

Bisitan izan ziren kur t so ha-sierarekin ba tera gurasoak, ikas-le ohiak eta bazkideak. J e n d a u -rreko inaugurazioa ikas tur tean zehar egingo da, oraindik data zehatzik ez dagoen arren. Orain 23 ur te ikastola sortu zenean ezagututako ikasgelekin konpa-

Astelehenean martxan jarri zen ikastolaren egoitza berrian Eskolaurreko eta Lehen Hezkuntzako

ikasleak ariko dira

ratzen aritu ziren etengabe. «Ba-tzuentzat handiegia irudi deza-k e e n a r r en , l egearen a r a b e r a egindako eraikina da. Egun egi-ten den edozein ikastetxeri neurr i hauek eta gela hauek guztiak es-k a t z e n dizkiotenez, ha l a egin dugu», argitu du Agustin Mari-txalarrek.

Bigarren so la i rua ren atzeal-dean dago jolas-gunea. Aire li-b rean dago zati nagusia, nahiz eta bi gune eduki aterpean. Pa-tioaren erdian, frontoi txiki ba t dago «Nafarroako mendialdeko eta Iparraldeko itxura duena», a z p i m a r r a t u du M a r t i a r e n a k . Izan ere, b e r t a k o a r k i t e k t u r a zaindu da eraikin osoan. Pai-saian integraturik dago eta pa-reta zuriak eta berdeak erabili dira, inguruko zenbait etxeren antzera.

DBHrenzain • Eskolaurrean eta Lehen H e z k u n t z a n i k a s t u r t e a has i den arren, DBHkoek dato-rren astelehenean ekingo diote kur tso berriari. Iazkoaren antze-ra, betebehar guztiak bete arren eta bere egunean eskaria egin a r ren , Nafa r roako G o b e r n u a k DBH emateko baimena uka tu zion ikastolari. «Gure proiektu pedagogikoan DBH ematea sar-tzen da eta horretarako Lesakako i k a s t o l a r e k i n e l k a r t u g i n e n . Orain irakaslego eta eraikin al-detik eskatzen zaizkigunak be-tetzen di tugun arren, ez digute DBH legeztatzen», a i p a t u du Martiarenak. Nafarroako Gober-n u a k emandako ezezkoari erre-k u r t s o a j a r r i zion i k a s t o l a k . «Egun, epaitegian dago kontua, kontentzioso adminis t ra t iboan. Beste eskaera ba t egin dugun arren, aurrekoaren eskubideei ere eutsi nah i diegu», gaineratu du Labiagako zuzendariak. Ad-ministrazioaren erantzuna noiz edukiko du ten ez dakite ikasto-lako a rduradunek , «ezta emango duen ere».

Hala ere, baikor ageri da, ez bakarr ik ikastolako a rduradu-nak, bai ta gurasoak ere. «Buru-be la r r i s a r t u r i k gabi l tza gure proiektuan. Orain 23 ur te landa-turiko haziak bere zuhaitza ba-duela ikusi dugu. Ikastola garbi-tzen, munta tzen eta bes te tan gogor aritu dira gurasoak udan», erantsi du Er ramun Martiare-nak.

Ikastolaren inguruan oraindik lanetan dabiltza, belarra ereingo dute ber tan, kanpoko txukuntze lanak ezbait i ra amaitu. Hala ere, b a r r u a n dena dago martxan.

Ikastolaren egoitza berriak ilusioa, algara eta urduritasuna eragin ditu haurrengan. J O N A B R I L

Aitzinera Bideosoan ORAIN 23 URTE sortu zenean 18 h a u r inguru zituen ikastolak. Uda-letxeko lehenengo so-la i ruan egokitutako hi-ru gela izan ziren La-biaga ikastolaren lehen egoitza. Ondoren, orain arte Eskolaurrea egon den Lagun Etxean fin-ka tu zen. Poliki-poliki ikastola handitzen joan zen neurr ian, egoitza berri ba ten premia ze-goen. Garai ba tean Maristen ikastetxea izan zena erosi eta 1983ko Nafarroa Oi-nez-en bildu zen di-ruarekin Altzateko ikastola errealitate bi-lakatu zen.

Euskal hizkuntzaren eta oro ha r herri kul-turaren aldeko lana izan du xede Labiaga

• ikastolak hasiera-ha-

sieratik, «eta hori izaten jarral tzen du», e rants i du E r r a m u n Martiare-na zuzendariak.

Baina LOGSE legea-ren ezarpenarekin, eta ondorioz derrigorrezko ikasketak bi urtez lu-zatzearekin, Altzateko egoitza txikiegi gelditu zen. Lesakako Tantiru-mairu ikastolarekin DBH ezartzeko inda-rrak elkartu eta eraikin berria egiteari ekin zio-ten. 1994ko Nafarroa Oinez-en bildutakoare-kin egoitza berria egiten has i ziren, eta bi ikas-tur te geroago, egia bi-lakatu da ametsa .

Altzateko egoitzan ere aldaketa ba tzuk egin behar izan dituzte DBH ezartzeko, teknologia, plastika, mus ika eta •informatika gelak eta

zientzia e ta argazki la-boratorioak ezarri bai-tituzte, klrol esparruez gain. Sukaldea eta jantokia ere ikastola berr ian egongo dira aurrerantzean.

Trabak ugari izan di-ra ikastolarentzat sor tu zenetik, bai ta gaur egun ere, ba ina Bideo-soan euskarazko eta kalitatezko hezkuntza ba ten aldeko a p u s t u a egina dago.

Egun, 230 ikasle in-guru biltzen ditu ikas-tolak, 45 Eskolaurrean, 110 Lehen Hezkuntzan eta 75 DBHko hi ru -

.kurtsoetan. Matrikula-zioaren zenbakirik ez eduki arren, jaiotze ta-sa jaitsi dela kon tuan har tur ik , aurreko ikastur teko zenbakiei eustea lortu dute.

Baina erronkarik go-gorrenari orain ekin dio Labiaga ikastolak. 14 ur te beteta, OHOko zortzigarren maila bu -katzean aldegiten zu ten ikasleek. «Orain, zortzi-garren maila b u k a t u t a gurean jar ra i tuko dute eta guretzat berria den espar ru ba tean s a r tu gara. Hala ere, ilusioz eta gogoz ekin diogu apustuari», adierazi du Martiarenak. «Proiektu kurr ikular rak presta-tzen lan handia egin dugu, irakaslego lizen-tziatua erantsi dugu eta gure Hezkuntza proiektua indartu. Bai-na herrikoia izaten ja-rrai tuko du. Herria-rentzat zabalik dago ikastola, nahi duen guztiarentzat, ku l tur taldeentzat,.:.». X •

1 3

Slafarkaria OSTIRALA,

, IRAII^AK

x • Jose Ramon Anda • Eskultorea

«Artisautza gaurkotu egin behar dugu, tradiziotik abiatuta»

afarroako Gobernuko Industria, Merkataritza eta Turismo Departamentuak antolatu Artisautza eta Di-

seinuko XIII. lehiaketa Jose Ramon Anda bakaikuarrak ira-bazi du aurten. Epaimahaiak joan den asteko ostegunean plazaratu zuen bere erabakia. Ez da Andak irabazten duen lehen aldia, gainera, hainbat alditan parte hartu eta esku-ratu baitute saria Jose Ramon Andak eta bere anai-arrebek. Bere lanari eta artisautzak egun duen egoerari buruz min-tzatu da gurekin bakaikuarra.

Edurne Elizondo / Iruñea

ALACENA obrarekin eskura tu du aurtengo saria Jose Ramon An :

dak. Berak diseinatu du eta bere anai-arrebek egin dute. Beste as-kotan bezala, taldea osatu dute A n d a t a r r e k a i t ak e r a k u t s i t a k o ofizioari eusteko.

• Zuen lanaren soiltasun eta sin-pletasuna azpimarratu du aur-t e n g o l e h i a k e t a k o epaima-haiak.

Horixe zen, ha in zuzen, gure lanaren bidez azpimarratu nah i g e n u e n a . Tradiziot ik a b i a t u t a , ha in altzari zaharra den ontzite-gia g a u r k o t u egin d » g u , g a u r egungo b e h a r r e t a r a egok i tuz . Hau da, obra soila da eta beste gara ie tako ontzitegiek be te tzen zuten funtzio bera betetzen du honek ere, baina, era berean, ari-na da. Zerbait funtzionala egin behar genuela argi eta garbi ge-n u e n eta, hori dela eta, atal ez-berdinetan zatika daiteke edozein lekura e raman ahal izateko, nah i izanezgero. Funtz ional tasunaren arlo hori ere azpimarratu zuen l eh i ake t ako e p a i m a h a i a k bere erabakia jakinarazi zuenean.

• Gaurkotasuna aipatu duzu. Hori da artisautzari zuk eman nal'~ diozun ukitua?

Art : uek, oro ha r , i k u s p u n t u e n t tradizional eta kontser-bado ,tik begiratzen dute arti-

«Gaur egungo artisauiza erabat tradizionala eta

kontserbadorea da, hitz hauen zentzurik okerrenean»

sautza, hala ulertzen dute, hitz h a u e n zentzurik okerrenean gai-nera. Beti iraganari begira egiten dute lan. Artisautza mota hori niri ez zait batere interesatzen, are gehiago, guztiz au rka nago. Nos-ki, tradizioak oinarria izan behar du , b a i n a a r t i s a u t z a g a u r k o t u egin behar da, gaur egun dauden beharrei so eginez, bide berriak zabaldu eta ez atzera begira bizi.

• Irabazi berri duzun bezalako lehiaketek zuk aldarrikatzen dituzun bide berri horiek jorra-tzeko balio dutela uste duzu? Nik us te du t baietz. Izan ere,

lehiaketak berak ar t isautza ga-raikidea egiteko aukera propo-satzen du, funtzionala. Horrek ez du erran nahi, hala ere, erabateko aldaketa egin behar denik, jakin baitakigu aurrekoa dela gaurko oinarria. Artisautza garai berrie-ta ra egokitu besterik ez da egin behar .

• Eta aldaketa hori gauzatzera ausartzen al dira artisauak? Oro har, ez. Hala ere, horrek ez

du erran nahi ar t isau guztiek euren lana berdin ulertzen dute-nik; badira atzera begiratu beha-r rean aurrera begiratzen du tenak ere. Ba ina , oro h a r , b e n e t a k o a b e r r a z i o a k eg i t en d i r a g a u r egun. Jendea ere nostalgiak jota bizi da. Gai dira gurasoen etxeko altzari zaharrak botatzeko eta ge-ro zahar itxura duen edo izan nah i duen altzaria erosteko. Bide be-

Nafarroako Gobernuko Artisautza eta Diseinuko XIII. lehiaketa irabazi du Andak.

.' E D U R N E K O C H

rriak zabaldu behar dira, ba ina ez da erraza. • Gaurkotasuna zure lanaren oi-

narrietako bat bada ere, naba-ria da zure aitaren lanak zugan izan duen eragina, ezta? Bai, noski. Aitak erakuts i zidan

ofizioa. Zurgin apar ta zen bera. 20ko h a m a r k a d a n Bartzelonan ikasi zuen ofizioa berak eta h a n ber tan tailer txiki ba t izan zuen gerra piztu zen arte. Bakaikura itzuli behar izan zuen orduan. Berak egiten zituen altzari zora-garri eta ederrak ikusita, txiki-

tandik izan dut nik argi aita be-zalakoa izan nah i nue la nik. Nire anai-arrebek ere berarengandik ikasi dute lanbidea. Nik, ondoren, esku l tu ra deskubr i tu n u e n eta za le tasuna piztu zitzaidan. Herri-tik a tera eta Madrilera abia tu nin-tzen ber tan Arte Ederrak ikaste-ra. Beraz, ni eskul torea naiz, es-ku l tu ra jorratzen du t batez ere. Hala ere, a i taren tradizioa ere ageri da nire lanean eta badi tu t e sku l tu ra ren eta al tzariaren bi-tar teko b idean d a u d e n lanak ere. Lan horien bidez, ha in zuzen, no-

laba i t eko omena ld i^ egin n a h i diot aita zenari, Domingo Andari. • Aitak bezala, zura al da zuk

nahiago duzun materiala? Bai, zalantzarik gabe. Beste ba-

tzuk erabili izan ditut noizean be-hin, ba ina zura da gehien erabil-tzen dudana . E ta ez da harritze-koa, zura bai ta beti etxean ikusi izan d u d a n a eta aitak erakuts i didana. Beraz, zurar i erabat lotua nagoela er ran daiteke, ha r r eman e s t u a d a u k a t z u r a r e k i n . Asko gus ta tzen zait zurarekin lan egi-tea.

Bakalku eta Donostiaren artean bizi da Jose Ramon Anda es-kultore bakaikuarra. Pozik da Bitori, Fermin eta Maite anai-

arrebekin batera lortu berrlduen sariarekin. Najarroako Gober-nuak antolatzen duen Artlsau-tza eta Diseinu lehiaketako le-hen saria eskuratu duten lau-

garren aldia da, eta hirugarrena ere lortu izan

dute aurreko ur-teetan.

Domingo Anda aitaren eskuttk ikasi zuen Jose Ramon Andak zura lantzen,

Madrilera Arte Ederrak ikastera abiatu aurretik. Eskulturan es-pezializatu zen bertan. Aitaren

eragina nabaria da bere bide pro-pioa jarraitu eta

jorratu nahi duen eskultore

honengan.

Bere lana, asko-tan, eskultura-

ren eta altzaria-ren arteko bi-

dean mugitzen da, bere attaren omenez, Bakai-

kuko arttstak azpimarratu

duenez. Baina ororen gainetlk aldarrikatzen duen eta arti-sautzak behar duen gaurkota-sunari eta Jun-tzionaltasunañ

1 3