Pollucion luminosa :las comunas que'n prenen

consciéncia

La Setmanan° 1105

del 07/07/2018

ENVIRONAMENT

LA DINTRADA POLITICASE SARRA

La segonda edicion de la Dintrada se debanarà lo 22 de setembre de 2018 a Tolosa. Lo comitat de pilotatge se recampa dempuèi

qualques meses per preparar aquela Dintrada, que nos promet plan diferenta de l'an passat ambe lo matin un estat dels luòcs d'Occitània, region per region. Rencontre ambe l'un dels iniciators del Forum ciutadan, Uc Jourde.

(P. 12 E 13)

La pollucion luminosa que designa ua preséncia nocturna anormau e

carquiva de lutz. La nocion qu’ei apareishuda dens las annadas 1980 e que’s caracteriza per la

desapareishuda de las estelas deu cèu nocturne en mitan urban. Aqueth esclairatge artificiau qu’a consequéncias sus la fauna, la flora, los ecosistèmas e la santat umana. L’impacte sanitari e ecologic de

la pollucion luminosa qu’ei drin a drin reconeishut e qu’ei integrat dens politicas publicas. Mei anar mei de comunas que cobedejan lo labèl « Vilas e vilatges estelats ».

PAGINA 11

LOS 25 ANS DEU

PROCLAM

Dissabte 7 de julhet que serà celebrat los 25 ans deu Proclam a 11 h a la mairia d’Auloron dab lo desvelament d’ua

taulamarme. François Bayrou, a l’epòca Ministre de l’Educacion nacionau, que serà present tad aqueth aniversari tot particular. Lo 10 de julhet de 1993, au parat deu Congrès confederau de las escòlas Calandreta, l’actuau maire de Pau qu’avè hèit omenatge aus « pionièrs » de l’ensenhament immersiu en occitan mes tanben en basco, en breton e catalan.

JM DORDEINS TRANSMISSION

PURMÈR

Lo Bearnés Joan Miquèu Dordeins que s’i hè despuish annadas entà participar de quina manièra que sia a la transmission de la lenga

e de la cultura nostas en Bearn. Qu’ei implicat dens associacions com Cultura de Noste e Ligams, qui organizan eveniments culturaus (cors, estagis, etc.) tot au long de l’annada. Que publica tanben libes e que participa a la creacion de cantas e danças. Pertrèit d’un òmi plen de ressorças.

PAGINA 8

Entà tornar trobar nueits negras suu Continent Vielh, que cau anar dinc a Escòcia, Suèda e Norvègia. (Hans)

PAGINA 18

A Madrid que s'ei obèrt lo 26 de junh lo procès deus «  nenons raubats  ». Lo purmèr acusat qu'encor dinc a onze ans de preson. En 1940, dab lo sostien de la Glèisa, Francisco Franco que decidí d'entamenar un procèssus de « purificacion d'Espanha contra lo Marxisme ».

Lo procès deus « nenons

raubats »

(P. 4)

Bilingüisme en dangèr dens las

LanasLos parents d'escolans de la cordèra bilingua francés-occitan de Sent Martin de Senhans dens las Lanas qu'an aviat en linha ua peticion «  cordèra bilingua francés/occitan miaçada ».

(P. 6)

Numeric occitanL'aviada oficiau deu projècte LINGUATEC que's hasó lo 27 de junh. Sus aqueth projècte de gran endom. Lo Congrès que tribalha en aliança dab cercaires lingüistics, universitaris e collectivitats territoriaus occitans, aragonés e bascos.

(P. 7)

2 – Los lectors de la setmana

Lo corrièrde La setmana

mandatz-nos las vòstras fòtos e corrièrs a l’adreça lasetmana@wanadoo.fr. la pagina 2 es

la vòstra pagina.

Lo Comitat Comenge e Savés del moviment Bastir Occitània organizèt un rencontre ciutadan lo 1ièr de julhet a l’entrada de las Gorjas de la Sava a Montmaurin en Nebosan (Bastir Occitània).

A Sent Martin de Senhans (40), l’associacion L’Esquiròt qu’organizè ua vrespada e serada Huec de la Sent Joan. (LS)

Edito e somari – 3

N° 110506/07/2018

somari

poder e... arrogància !Editorialista, quitament a La Setmana, implica qualques responsabilitats. Presentats aital, la question de l’editorial e la de las responsabilitats pòdon aparéisser al legeire, una e l’autra, coma marcadas d’un contentament de se de la part del qu’exprimís aquelas idèas. Los mots an un sens e d’unes son mai cargats de sens que non pas d’autres. Un editorial – e tot article – pòt pas èsser escrich per se far plaser sonque ; deu portar quicòm a la reflexion del legeire en explicant, se

possible clarament, lo cossí del perqué ! Per tot dire, lo signatari d’aquestas linhas, que o vòlga o pas, a un poder, de segur minim – la difusion de La Setmana es pas la d’un mèdium nacional o internacional ! – sus las personas que legiràn l’article… En consequéncia, se cal totjorn mesfisar de sos estrambòrds, de sas criticas, de sos jutjaments, etc.Comparason es pas rason, diràn d’unes… Encara que… Los dirigents que son en carga dels afars de lor país deurián saber – e o sabon ! – que la mendre de lors paraulas serà espepissada pels mèdia o mai exactament pels jornalistas que trabalhan dins los mèdia concernits e que son cargats de relaiar las informacions sus l’anar del monde en general. Parli aicí pas que dels païses democratics, de segur.Que vesèm – de mai en mai sovent, ailàs ? Fòrts de lor poder fàcia a una societat de consum, nos apercebèm que son gaireben totes d’una arrogància sens limits.Sus un planeta ont los poders democratics semblan s’installar dins una regression dangierosa, de mon punt de vista, los Estats Units, per exemple, an elegit un president que ten los autres per una quantitat negligibla e que considèra que son vocabulari basic, sos bresilhadisses, sas messorgas e sa filosofia de cafè de comèrci son paraulas d’envangèli, sos enemics estant sonque capables que de balhar Fake News…Nòstre president tant aimat, après un an de mandat, se pren de mai en mai per Jupiter – sa causida ! – e, de mai en mai sovent, espotís los autres amb sos prepauses de-fi-ni-tius e messorguièrs a còps : sus l’immigracion per exemple…E May l’Anglesa, Putin, lo Rus, etc. Aquò nos agrada que votam per eles ! Andriu de GAvAudAn

edito

L’eQUiPa

2 los lectors de la setmana

3 editorial e somari Poder e... arrogància !

4 la setmana internacionala Espanha, lo procès deus nenons raubats de la dictatura

5 cronica espiar L’OPLO : non mercés !

6 actualitat en bracas Montpelhièr, la novèla rectora obèrta a las problematicas de l’ensenhament òc Lanas, l’ensenhament bilingüe occitan-francés en dangèr

7 reportatge de la setmana Linguatec, la sintèsi vocau en occitan qu’ei en tribalh

8 la setmana politica La Dintrada, d’objectius comuns per l’occitanisme 9 zoom de la setmana Lo gascon reconeishut en la CAPB, ua victòria simbolica

10 zoom de la setmana Corsega, experimentacion de l’immersion dins las classas mairalas

11 actualitat en bracas Los 25 ans deu Proclam d’Auloron (64) Las formacions professionaus dab l’AIDO

12 lo dossièr centrau Luta contra la pollucion luminosa13 Entervista Jean-Noël Pédetour

14 cronica d’una illa a l’autra L’escudet de Glasgow

15 actualitat en bracas Navèth diplòma a Bordèu-Montaigne

16 eXpressions occitanas Literatura per Diu Negre —Viatgèrs der espaci Parucion — Lo qui plantava arbes, Per Noste Expression — Express’òc

17 agenda cultural

18 lo pertrèit de la setmana Joan Miquèu Dordeins, la transmission purmèr

La Setmana qu’ei ua publicacion de la societat VISTEDIT — B. p. 50486 — 64238 LESCAR CEDEXTel. : 05 59 81 02 59— Fax : 05 59 77 97 43.Depòsit legau GI–396–2008 — Comission paritària n° 0922 D 86983

Cap redactora La SetmanaFanny LARTIGOT, lasetmana@wanadoo.fr CollaboratorsChristian Andreu — Joan-Nadau Commères — Andriu de GavaudanDiu Negre — Maurici Romieu Directora de publicacionBrigitte Bouncer, gestion@lasetmana.frResponsabla publicitàriaBrigitte Bouncer, gestion@lasetmana.frImprimerie : Rotimpress – Aiguaviva Girona Catalogne – Espagne Dépôt légal à publicaton. Commission paritaire n° 0917 C 86983 Directrice de la publication : Brigitte Bouncer — Rédactrice : Fanny LartigotLa Setmana est une publication hebdomadaire de la société Vistedit. Abonnement 1 an 90 euros - 6 mois 50 euros - 3 mois 29,50 euros. Prix de l’exemplaire 1,60 euros

4 – La setmana internacionala

en 1940, dab lo sostien de la Glèisa, Francisco Franco que decideish d’entamenar un procèssus de « purificacion

d’Espanha contra lo Marxisme ». Milierats de nenons que son alavetz tirats a las familhas deus opausants politics. Qu’estón declarats morts e hidats a familhas pròchas deu regime o dirèctament a l’institucion religiosa. Aqueth sistèma que vaderà lèu un comèrci qui durarà dinc a 1987.L’objectiu qu’èra « ideologic » arron la guèrra civila de 36-39, lo regime castigant los opausants acusats de transméter las ideas marxistas aus lors mainatges. Totun, a partir de las annadas 50, que son los dròlles vaduts en dehòra deu maridatge o dens familhas praubas o nombrosas,que son estats visats. Detzenat de milèrs de nenons que poirén estar concernits. L’escandale reconeishut oficiaument en 1982, nat clam depausat n’èra anat dinc au cap.

Tostemps lo medish procedimentUa anestesia generau qu’èra generaument practicada sus las hemnas pendent l’amainadada. Au desvelh, que’us anonciavan que lo nenon èra mort-vadut. « L’equipa medicau que dissuadiva la mair de véder lo nenon en pretextar que l’anava har sofrir mei. Si insistiva, que l’amuishavan un nenon mort guardat dens un congelator. Tostemps lo medish. Qu’anavan dinc a simular los enterraments », çò conta la

jornalista María José Poves, l’ua de las purmèras jornalistas a aver enquistat sus l’escandale tau jornau espanhòu independent, Diagonal.

Aqueth procediment qu’èra estat utilizat en Argentina pendent la dictatura militara qui regnè suu país de 1976 a 1983. Un « plan sistematic  » de raubatòri de nenons d’opausants politics a la dictatura qu’estó metut en plaça pendent aquestas sèt annadas. En 2012, ueit ancians gavidaires militars que son estats reconeishuts copables, dont ancians dictators com Jorge Rafael Videla (1976-1981) e Reynaldo Bignone (1982-1983). Aqueth recors qu’estó utilizat com metòde de repression dens nombrós país governats per dictaturas, com au Chili. L’Agéncia França Premsa (AFP) qu’a relatat l’istòria de Margarita Escobar, qui amainava d’ua neneta lo

9 de julhet de 1977 dens un espitau chilian. Ne l’a vist que quauquas minutas abans que la levandèra ne’u tirèsse deus braç. Dens lo quite espitau, ueit ans après, Maria Orellana qu’amainadè d’un pichon Cristian. « Que m’i soi escaduda a enténer qu’èra un nenè, puish que m’an hèit ua injeccion e n’èi pas sabut arren mei », ce brembè la Chiliana.

Purmèr procès deus « nenons raubats  » Lo 26 de junh que s’ei obèrt peu purmèr còp, lo purmèr procès deus nenons raubats a Madrid. Lo purmèr acusat a passar a la barra qu’èra Eduardo Vela, ancian ginecològ de la clinica San Ramon a Madrid.Qu’ei acusat per Inès Madrigal, emplegada deus camins de hèr de 49 ans, de l’aver separada de la soa mair biologica e d’aver falsificat lo

son acte de neishença en junh de 1969. La hemna qu’èra sostienuda per un cinquantenat de personas davant lo Palais de Justícia lo purmèr dia deu procès. « Aqueth procès qu’ei shens que lo men. Que va au delà. Tot lo monde e saben que mainatges son estats raubats dens aqueth país », çò declarè a la premsa lo quite dia.Uei atjat de 85 ans, Vela qu’ei notadament perseguit per «   simulacion de mainatge » e «  adopcion illegau ». Totun, victime de la soa santat fragila, l’acusat qu’estó admetut a las urgéncias. Lo tribunau n’ei pas en situacion d’indicar la data de represa de l’audiéncia. Que la pòt reportar dens un delai de trenta dias. Lo Ministèri public que reclama onze ans de preson a l’encontre de Vela.

fAnny lArTiGoT

espanhaLo Procès deUs nenons raUbats de La dictatUra

A Madrid, que s’ei obèrt dimars 26 de junh lo procès deus « nenons raubats ». Lo purmèr acusat qu’encor dinc a onze ans de preson.

las mairs de la plaça de mai

Las mairs de la Plaça de Mai qu’ei ua associacion de mairs e mairbonas argentinas dont los mainatges desapareishón pendent la dictatura militara de 1976-1983.

Lo 30 d’abriu de 1977, aqueras hemnas que comencèn a manifestar pacificament davant lo bastiment deu govèrn entà conéisher la vertat sus las desapareishudas inexplicadas. Despuish la fin de la dictatura, 700 mainatges desapareishuts que son estats identificats suus 1200 còs arretrobats.

extrèit deu film « L’eretatge de Franco, los nenons raubats d’Espanha » de inga Bremer.(2016 - Produccion Soilfilms).

40 ans mei tard, qu’exigeishen la vertat. (Captura ecran France24)

Jérémie obispo, cargat de mission a la region navèra-Aquitania e Pauline larrieu, carga de mission politica lingüistica a l’ofici Public de la lenga occitana. (lS)

Que i a d’ac portar ara coneishença deths occitanistas.

L’OPLO anonciat com ua empara tàra defensa dera lenga e dera cultura occitanas que ven d’aparéisher ena sua realitat vertadèra, ua realitat qui n’ei pas deras beròias, enas mans deths politicaires deth parçan dab complicitat d’esleguit pretendut occitanista. N’i avó pas d’aténer guaire de temps. Aqueth 20 de junh eths actors associatius qu’estón envitats en ua amassada dita de «  concertacion  ». Per quauques L’OPLO qu’èra ua descobèrta. Presentat com un utís de que poderem servi’ns tà hèr avançar eths nostes projèctes, que i avè drin de curiositat mes tanben de menshidança e de malícia en aire. En efèit, qu’avem ath cap un acte prumèr d’entrada en foncion de L’OPLO, dijà un acte gloriós, eth decís d’escanar era prensa occitanista FIMOC, VISTEDIT (LA SETMANA, PLUMALHON, PAPAGAI). Un decis qui non poderà pas james

desbrembà’s e qui d’ara enlà peserà hèra en ua ipotetica hidança en aqueth organisme. Er’amassada plenària que dè eth ton d’aqueth encontre. Segon eth diccionari, « concertacion   » que significa «   escambi d’ideas entà s’enténer sus ua actitud comuna. » Viste que vam véger « concertacion   » tà L’OPLO e eths esleguits estujats darrèr, qu’ei engan e gaha-colhons e sordeish embarrament ideologic e politic. Escambi d’ideas sus çò qui volèvam qu’estó dificil, d’actitud comuna encara mensh. Era demanda de moratòri suth dossièr Vistedit, exprimida per quauques uns chepicós dera lenga occitana com lenga sociau qu’estó desconeishuda, shens nat explic e discuta. Que i avó d’aténer era fin dera jornada tad aver un explic dera politica entà prensa occitanista, eth motiu de legedors insufisents que ns’amuisha en hèit era manca de volentat politica de sosténguer. D’evidéncia, era politica entà prensa occitanista que va aparéisher com un simbèu dera politica vertadèra de L’OPLO, ua politica d’ingeréncia e

de mesa en tutèla der’occitanisme. Qu’ac sabem que i a ua crisi generau dera prensa papèr. Qu’ac sabem çò d’essenciau qu’ei d’aver legedors. Qu’ac sabem era prensa en lenga francesa que viu mercés aras subvencions publicas, eths nostes impòsts. Qu’ac sabem tanben que i a ua ajuada ideologica dera prensa en Estat francés, Bolloré, Macron, ahèr de L’Obs,... que

coneishem. Que perpausi er’ipotèsi,

a travèrs L’OPLO e eth relai deths notables, que i a ua volentat politica deth governament francés de non pas sosténguer era prensa en lenga occitana. Escanar era prensa occitanista qu’ei plea de significacion. Qu’ei tot d’un còp estremar era lenga occitana dera societat e qu’ei empachar er’expression d’ideas occitanistas qui poderén vàder criticas. Discriminacion linguistica e ajuada ideologica que van amassa.

Meilèu que de partir de çò qui’s hè suth terrenh, que i a institucions vertadèras qui n’an pas esperat L’OPLO tà hèr, de hèr vàler experiéncias nombrosas e ricas, de hèr compte deths besonhs e dera demanda, en matèira de concertacion qu’avom un « tribalh dirigit » ar’entorn de questions preparadas. Que mes eths participants qu’estón mesclats abilament en grops de tribalh. Atau que i avó envit a ua reflexion orientada. Eth mescladís deths participants que hasó puishèu a tota arreivindicacion d’associacion a partir dera experiéncia militanta concrèta. Er’experiéncia deras

associacions qu’estó atau hicada a despart. Tot un militantisme occitanista qu’estó desconeishut e esfaçat. Per segur era sintèsi que va estar un som de manipulacion.

En hèit qu’am avut ua faussa concertacion e un embarrament ena ua direccion ideologica e politica. Tàd aver ajudas financièras que i a de marchar dret. Qu’èm en plea politica macronista de represa en man. D’ara enlà non serà pas possible de sortir deth quadre qui sera definit pera sintèsi. Que mes que serà presentada com de nosauts, dera nosta reflexion. D’ara enlà eras ajudas que seràn dadas a condicion d’estar en « quadre   ». Fenit eth temps deths dossièrs dab un simple explic deth projècte en generau. Ara eth projècte qu’averà d’alinhà’s sura vision politica deths esleguits.

Aqueth embarrament ideologic e politic qu’ei apareishut ara fin der’amassada plenària, dab era venguda de Monique Sémavoine, conselhèra regionau e maira de Masèras-Leson qui’s permetó ua critica dab un grandosèr antí-occitanista, eths administratius qui avèn hèit un tròç de crotz occitana sus un desplegant de L’OPLO. Lavetz qu’exigí d’« arrespectar » biarnistas e gasconistas, aqueths nacionalistas francés pregondament antí-occitanista. A quan L’OPLO e sia nomentada OPLBG ?

Er’occitanisme n’a pas brica interès ad aquera dependéncia. Qu’ei en trin de pérder dijà er’essenciau dab era arrepression contra era prensa occitanista ena ua cèrta indiferéncia e inconsciéncia. Qu’a de trobar un aute camin tà hèr en tota libertat, en tota independéncia. Mes que james en aqueth periòde d’arrepression generau que son mots qui prenen ua fòrça navèra, que son punts d’empara essenciaus. Aqueth OPLO n’ei pas entà nosauts, qu’ei reaccion, vision estreta, maniganças.

Lo militant occitanista que participè a la dusau session deus talhèrs de concertacion organizada per l’Ofici Public de la Lenga Occitana a l’Escòla Superiora deu Professorat e de l’Educacion (ESPE) de Pau. Un aute acamp similar que’s debanè simultanèament a Montpelhièr.

cronicaesPiar per Alan Sibé

L’oPLo : non mercés !

La setmana politica – 5

6 – Actualitat en bracas

Los parents d’escolans de la cordèra bilingua francés-occitan de Sent Martin de Senhans dens las Lanas qu’an aviat en linha ua peticion

« cordèra bilingua francés/gascon miaçada ». Que demandan un encontre dab lo Rectorat de Bordèu au mei lèu. « Los parents d’escolans de la cordèra bilingua francés-occitan de Sent Martin de Senhans dens las lanas que son chepicós pertocant a la rentrada a viéner e a l’aviéner deu cursus. Purmèr, tà çò qui ei de l’escòla mairau e l’escòla Jules Ferry qui recep los CP/CE1. Las responsas qui estón miadas peu DASEN de las lanas tà la rentrada de 2018 non respèctan pas la convencion de desvolopament signada lo 11 de deceme de 2017 enter lo Rectorat de Bordèu, l’Ofici Public de la Lenga Occitana e la Region Navèra-Aquitania, e segon nosautes, que meten en dangèr la perennitat de l’ensenhament bilingüe a paritat orària ». Los parents que denoncian la decision de supression de l’accès de l’ensenhament bilingüe aus

mainatges de petita seccion qui beneficiràn de duas òras d’iniciacion cada setmana. Que denoncian tanben la decision d’implantar un sol estagiari bilingüe taus escolans de CP/CE1, « la paritat orària de l’ensenhament non serà pas respectada (25 % en lòc de 50 %) ».Puish, a maugrat d’ua demanda d’un locau mei gran entà arcuélher 22 escolans de las classas de CE2, CM1 e CM2 de l’escòla Jean Jaurès, pas nada solucion de remplaçament ne seré estada perpausada per la mairia.

Inf. : http://petitionpublique.fr/PeticaoVer.aspx?pi=P2018N50085 — FB : https://www.facebook.com/associationesquirot/

montpelhièr : La novèLa rectora obèrta a Las problematicas de l’ensenhament oc

lanas L’ensenhament bilingüe

occitan-francés en dangèr

Lo 27 de junh se debanèt lo Conselh Academic de las Lengas Regionalas al Rectorat de Montpelhièr. L’assisténcia mai nombrosa

foguèt soslinhada pels participants. Lo CREO se regaudís d’aver capitat a sensibilizar los elegits a l’importància del Conselh. L’interès e la qualitat d’escota de Béatrice Gille, foguèt aplaudit al cap de las 3 oras d’amassada, la Rectora de l’Acadèmia de Montpelhièr eludissent pas cap de questions. Un signe encoratjant pels professionals de l’ensenhament de e en lengas regionalas. Tres mocions foguèron lejudas pels sindicats FSU, FO e lo CREO. FO demanda a çò que siá assegurada la continuitat de l’ensenhament de l’occitan e del catalan entre lo primari, lo collègi e lo licèu. Vòl l’acòrd d’una derogacion per permetre als escolans que lo demandan, una accession a l’ensenhament d’una lenga regionala. Deplora la manca d’oras d’ensenhament en occitan dins los establiments escolars : « Lo collègi dels Salins a Villanuèva-lés-Magalona (sol establiment d’Erau prepausant un ensenhament bilingüe) es dotat de 8 oras senhalisadas. Aquò permet pas als escolans de seguir un cursus complet. Los escolans an 1 ora 30 d’istòria en occitan per setmana de la seisena fins

a la tresena, e 1 ora de lenga per setmana solament en seisena e cinquena. Calriá al minimum 10 oras senhalisadas per que los escolans pòscan beneficiar d’un ensenhament vertadièr en lenga occitana e dins l’ideal e en acòrd amb los tèxtes oficials, 16 oras per que ajan l’integralitat de l’ensenhament de l’istòria-geografia en occitan ». FO estima que dins l’interès de totas las disciplinas opcionalas, la causida del cumul de las opcions deu demorar entièrament libra. Lo sindicat FSU saluda la represa del dialòg social a l’entorn de la question de las lengas regionalas. Constata amb tristesa la baissa del nombre d’establiments dispensant l’ensenhament de las lengas e particularament dempuèi la mesa en plaça de la reforma del collègi. Denóncia la supression de l’occitan (en opcion, en bilingüe, etc.) dins los licèus de l’acadèmia qu’asseca lo vivièr dels escolans al collègi. Lo sindicat alèrta sus la situacion de las classas bilinguas dins los establiments publics qu’es « preocupanta » : « Dins Gard, existís pas cap de possibilitat en collègi pels escolans avent seguit un cursus bilingüe a l’escòla  ». Las oras d’ensenhament de lengas son passadas d’un biais general de 3 oras a 2 oras en 2016 e per

d’unes a 1 ora uèi o una supression totala. La FSU demanda lo respècte integral de la reglamentacion pertocant a l’ensenhament de las lengas regionalas. Marie-Jeanne Verny pel CREO notèt la baissa «  vertiginosa » del nombre de pòstes d’ensenhaires del segond gra e las situacions de sofrença dels ensenhaires, « que se senton mal reconeguts per lor institucion de tutèla, que se son vist suprimir d’oras e dont las condicions de trabalh se son considerablament degradadas ». La manca de sosten institucional als sites bilingües existents e lo problèma del remplaçament dels mèstres non tractats foguèron soslinhats.

Los professionals presents an denonciat la menaça de supression del pòste de conselhièr pedagogic occitan dins Erau fa qualques meses. Lo pòste de CPO d’Erau a tornat dobrir oficialament dempuèi. Patric Roux, conselhièr regional en Occitània e vice-president de l’OPLO exprimiguèt son desir de veire lèu signada la declinason de la convencion Estat/Regions del 26 de genièr de 2017. « Segon el, una signatura de convencion visant al desvolopament de l’ensenhament de l’occitan poiriá pas èsser envisatjada si deviá ratificar prealablament un recul dels mejans afectats pel Rectorat com indicats dins lo quadre de la convencion nacionala del 26 de genièr de 2017 », se pòt legir dins lo compte rendut del CREO Lengadòc. Quand foguèt impossible de provesir totes los pòstes del CRPE lengas regionalas (2 recrutaments per 5 pòstes mes al concors), lo CAPES foncciona. Sus los 5 admes, 3 foguèron formats a l’Universitat Paul-Valéry.

Inf. : Mai d’informacion sul siti internet del CREO a l’adreça : www.felco-creo.org/1649-2/Fòto ©FELCO site

L’associacion Pichounat es vaduda del rencontre de dos collectius ciutadans volent s’investir dins la vida tolosana en s’implicar

dins l’acuèlh de la Petita Enfança. Sa grépia, centrada sus l’arrespècte del dròlle e de sa familha, la defensa de l’environament e la promocion de l’occitan aculhirà de dròlles a partir de genièr de 2019. 40 pichons son ja inscriuts e seràn encadrats per de professionals que parlaràn ambe eles en occitan. L’associacion Pichounat recèrca una persona occitanofòna titulara d’un CAP PE o d’un BEPSS.Per ne saupre mai, contactatz l’associacion Pichounat sul siti internet arcanel.com, per mèl a l’adreça arcanel@contact.com o en sonant a Mireille Icard al 06 86 73 99 56 e Lydie Enjalbert al 06 45 91 51 70.

ofèrta d’emPLec

Reportatge de la setmana – 7

lo 27 de junh, a la presentacion de LINGUATEC au Castèth d’este dab los partenaris occitans, aragonés e bascos deu projècte. (Aure Seguier)

l’aviada oficiau deu projècte LINGUATEC que’s hasó lo 27 de junh passat au Castèth d’Este de Vilhèra (64), sedença deu Congrès Permanent de la Lenga Occitana e de l’InÒc

Aquitania. Aqueth partenariat transfrontalèr qu’a per tòca lo desvolopament de las ressorças e deus apèrs numerics de las lengas pirenencas, occitan, basco e aragonés, com la reconeishença vocau, la sintèsi vocau o enqüèra los traductors automatics. Lo projècte qu’ei previst sus tres ans (2018-2020).Aquera iniciativa que torna préner los axes de la huelha de rota pilotada per l’Associacion Desvolopament deus Pirenèus per la Formacion (ADEPFO) e portat peu Congrès. L’estudi qu’estó miat en 2014 dab la societat Elhuyar. Lo rapòrt que hè aparéisher la necessitat de desvolopar las tecnologias lengatgèras tau desrotlament modèrne de la lenga, e tà la soa durabilitat dens un environa-ment caracterizat per l’importància deu numeric e de l’internet. Que compren un diagnostic de l’estat actuau deu numeric, accions e objectius a aténher entà desvolopar las ressorças numericas tà l’occitan.

Lo Congrès Permanent de la Lenga Occitana que participa a la realizacion de LINGUATEC. « La sintèsi vocau qu’ei ua tecnologia qu’avem dens tots los transpòrts publics, dens l’espaci public tanben, e lo GPS, çò digó Benaset Dazéas, director deu Congrès au micrò de Ràdio País. Donc l’idea qu’ei de trobar ua aplicacion concrèta d’aqueth sintèsi vocau dens la societat. La dusau aplicacion qu’ei la traduc-cion automatica. E perqué pas crear modules qui’ s poderén integrar dens sites internet institucionaus, de la Region, deus oficis de torisme ? Que cau que sia un nivèu de traduccion de qualitat plan segur ». Lo tribalh deu tractament automatic de l’occitan que’s centrarà sus l’analisi morfosintaxica tà çò qui ei de la reconeishença d’un mot (nom, vèrbe, adjectiu) e puish sus l’analisador sintaxic que reconeisherà l’organizacion d’ua frasa dab la plaça deu subjècte, deu vèrbe e deu complement.

Sus aqueth projècte de gran endom, Lo Congrès que tribalha en aliança dab cercaires lingüistics, universitaris e collectivitats territoriaus occitans, bascos e aragonés qui son Euskaltzaindia-Real Academia de la lenga vasca, la Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea, la fondacion Elhuyar, la Sociedad de gestión e de promoción del turismo aragonés-SLU e la delegacion region-au deu CNRS en la Region Occitània/Pirenèus-Mediterranéa. L’Ofici Public de la Lenga Occitana, l’Ofici Public de la Lenga Basca, l’Institut Occitan Aquitania e lo CIRDÒC que son membres associats deu projècte LINGUATEC. « L’Ofici Public de la Lenga Occitana e

l’Ofici Public de la Lenga Basca son sostens decisius, çò digó Gilabèrt Mercadièr, president deu Congrès au moment de l’aviada oficiau de LINGUATEC a Vilhèra. Es un encoratjament que nos met la pres-sion, mas una pression positiva ! » Lo president que’s regaudí d’aquera aventura collectiva, un hialat d’energias qu’espèra véder desvolopà’s. La presidenta de l’OPLO, Charline Claveau-Abbadie, qu’èra sus plaça entà saludar lo tribalh realizat e a viéner deu Congrès e deus sons nom-brós partenaris. « Lo quite projècte que’ns sem-bla essenciau. La numerizacion de las lengas ditas minorizadas qu’ei màger puish a qu’existeish aca-demias de las lengas basca, aragonesa, occitana qui tribalhan sus la normalizacion de la lenga. Totun, balhar accès aus utís numerics e a las produccions lingüisticas aus usatgèrs, aquò que’ns sembla essen-ciau. Qu’ei ua dinamica vertadèra que lo Congrès a comprés despuish la soa creacion. Qu’ei d’autant mei important, que ns’adreçam a las navèras gen-eracions, las qui pòrtan e qui portaràn la lenga de doman ».

Robert Tamburello, cargat de mission cultura occi-tana e territòri au departament de las Hautas-Pirenèas que ved LINGUATEC com ua oportunitat de poder balhar ua visibilitat mei a l’occitan dens la vita vitanta : « LINGUATEC qu’ei ua obertura entà poder utilizar la lenga com un utís de tribalh mes pas sonque tà l’educacion e la cultura, tanben taus

transpòrts e l’industria, çò nse hidè. Qu’integraram segurament suu site internet deu Departament de las Hautas-Pirenèas lo traductor automatic realizat  ! » Los partenaris de LINGUATEC qu’an dinc a 2020 entà acréisher la preséncia de la lenga dens la soci-etat... sonque aquò !

fAnny lArTiGoT

linguatec la sintèsi vocau en occitan

qu’ei en tribalhL’utilizacion d’internet tot dia qu’ei vaduda ua realitat tà 75 % deus Francés. 30 % deus Occitans que hèn recèrcas suu site deu Congrès Permanent de la lenga Occitana via ua tauleta o un esmartfòne. Mauaisit de passar a costat deu desvo-lopament deu numeric tà la lenga nosta. « Que cau respóner a ua necessitat, un desfís e ua urgéncia », segon l’institucion occitana. Lo 27 de junh qu’estón aviats oficiaument los tribalhs a l’entorn deu projècte LINGUATEC, entà desvolopar los apèrs numerics de las lengas pirenencas.

Benaset dazéas deu Congrès Permanent e Joan-Breç Brana de l’InÒc Aquitania a la presentacion de LINGUATEC. (AS)

8 – La setmana politica

la segonda edicion de la Dintrada se debanarà lo 22 de setembre 2018 a Tolosa. Lo comitat de pilotatge se recampa dempuèi qualques meses per preparar aquela Dintrada, que

nos prometon plan diferenta de l’an passat ambe lo matin, un estat dels luòcs d’Occitània, region per region. La tòca es de tornar trapar la dimension « pan-occitana », de metre en evidéncia çò que marcha e çò qu’avança pas. De personalitats faràn un bilanç, region per region, de cada tematica que pertòcan los ciutadans occitanistas (ensenhament,mèdia, cultura, democracia, etc.) per arribar en fin de matinada a un panoramà complet de las fòrças e las flaquesas de l’espaci occitan uèi.Rencontre ambe l’un dels iniciators de la Dintrada, Uc Jourde.

La Setmana — La Dintrada 2018 serà tanben devath la fòrma d’un fòrum ciutadan pendent ua jornada ?uc Jourde — Òc, serà totjorn un forum ciutadan aquò es segur. Après, la forma cambia. L’an passat, i aviá de tematicas diferentas que se succediguèron, sense ligam las unas ambe las autras. Alara que aqueste còp, tot se va encadenar dins una reflexion collectiva que prepausam. Començarà lo matin ambe un estat dels luòcs. Serà pas diferentas tematicas, serà una reflexion sus çò que vòl far o pas far l’occitanisme.

LS — Quan l’an passat, lo fòrum ciutadan èra mei concentrat sus un estat deus lòcs justament dens tots los domenis, ce sembla que la navèra edicion serà mei centrada sus las accions possiblas a miar entà har evolucionar las causas  ?

uJ — Pas tot a fèit. L’autre còp, avèm cercat d’especialistas per parlar de tematicas ponchudas coma la del multiculturalisme ambe la participacion de Sabine Choquet o d’especialistas d’informatic per l’occitan sus internet. Aqueste còp, i aurà pas d’universitaris. Se son passadas de causas dempuèi un an e fa qu’on pòt se demandar bravament ont anam, m’adreci aicí a totes los que s’interèssan de prèp o de luènh a la lenga occitana, a sa cultura, a sa vida sociala. N’i a que vòlon manifestar per aver mai d’occitan a la television. Aquò es estat francament criticat per d’autres que i veson pas d’interès. Cresi que pendent longtemps l’occitanisme fonccionèt ambe d’evidéncias. Lo mond èra de la meteissa generacion, ambe la meteissa mira e los objectius èran evidents, alara que ara, i a agut de cambiaments. Una diversificacion de las accions e dels apròchis per exemple. Donc pensi que los objectius son pas evidents. Quand disiatz que seriam mai dins l’accion, pas tot a fèit encara (rires). I a una etapa importanta qu’es de definir los objectius que se vòl fixar l’occitanisme. Pensi que l’error seriá de partir ja sus accions. Per exemple, perqué pas tornar far una manifestacion unitària coma abans... mes per de qué ? De qué volèm ? Si partissèm sus d’accions, i aurà dirèctament d’oposicion. De se pausar laquestion de qué volèm coma objectius d’aicí 2030, çò qu’imaginan los actors del territòri ?

LS — Que parlatz d’aquesta idea de manifestacion unitària. En octobre passat, qu’avèvatz enviat ua letra obèrta aus gavidaires de las associacions occitanistas entà perpausar l’organizacion d’un acamp reïvindicatiu dens l’annada. Avetz avut tornars sus la question ?

uJ — Non, pas brica justament. I a tot çò que s’es passat ongan. Aquel apèl a manifestacion que lancèri, es pas estat seguit, lo mitat capitada-mitat escac de la manifestacion per mai d’occitan a la television, las divisions per rapòrt a la novèla Region Occitània. Me sembla que i a coma de fracturas e qu’abans de partir sus d’accions, cal far un estat dels luòcs e imaginar d’objectius ensem.

LS — La manca de temps qu’èra un problèma senhalat a la Dintrada 2017. E’s passarà segurament diferentament tà la navèra edicion ?uJ — Avèm tirat la leiçon de l’edicion passada. Aviam fòrça d’ambicions per tractar tres subjèctes dins una jornada e avèm mancat de temps a la fin. Sèm capables de véser çò que cal melhorar. I aurà pas d’esparpalhament sus de subjèctes completament diferents. Espèri qu’aurem pro de temps totun ! Veirem (rires).

LS — La tòca de la Dintrada qu’ei de neurir la reflexion occitanista. Avetz avut escambis dab l’Ofici Public de la Lenga Occitana -qui ei justament a bastir la politica lingüistica- despuish la purmèra edicion ?uJ — Non. Es dubèrt. Aprèp, sèm pas una institucion. Las edicions de l’ADEO que fa la revista Occitània, que pòrta la causa es una pichòta associacion. Pensi que se i a lo mitan associatiu que participa, serà ja una bona causa.

enTreviSTA fAnny lArTiGoT

Inf. : http://ladintrada.eu/

la dintradad’objectius comuns Per L’occitanisme

Aprèp la capitada del precedent Forum ciutadan qui se debanèt a Narbona (11), una segonda edicion es dins los cartons. Se debanarà lo 22 de setembre 2018 dins la vila ròsa, a Tolosa. Los organizators nos prometon una Dintrada plan diferenta de l’an passat.

de man esquèrra a drecha : uc Jourde, Gisèle naconaski, Jòrdi labouysse, Gustave Alirol, esther Mimart e Bruno Cecillon a l’amassada del Comitat de pilotatge de la Dintrada 2018 en febrièr a Besièrs (dr).

Zoom de la setmana – 9

lo 23 de junh passat, la Comunautat d’Aglomeracion País-Basco que votè oficiaument la reconeishença de l’occitan-gascon, au medish títol que l’euskara

com lengas ditas regionaus suu son territòri. La deliberacion qu’estó validada per 145 elegits, 18 que votèn contra e 22 estonament que s’abstienón. La simbolica d’aquera decision que vien deu hèit que l’occitan-gascon sia reconeishut per un territòri dens lo quau la màger part deus abitants non saben pas qu’an originas gasconas, que la lenga ei enqüèra parlada e qu’utilizan quitament mots occitans -que prenen per euskara- dens lo lor lengatge quotidian.

Aquera luta qu’ei la miada, enter autes, peu conselhèr municipau d’Anglet Guy Mondorge. Que’s regaudeish d’aquera reconeishença qui aubrirà dab certitud perspectivas en politica lingüistica, de la comunicacion institucionau dinc a las subvencions taus actors associatius gascons e las possiblas oberturas de classas bilinguas per l’Educacion nacionau.Tanben president de l’istorica Academia Gascona Baish-Ador, que hida suu son blòg que n’ei pas estada causa aisida de har compréner la disparitat qui existeish dens lo tractament de las duas lengas ditas regionaus suu territòri e au demiei de la quita comunautat d’aglomeracion. Après lectura deu tèxte de deliberacion, ua linha que truquè aus uelhs deu conselhèr municipau. Que prevedèva que las accions a favor de l’occitan-gascon sian limitadas a las zònas d’influéncias de la lenga e non, com ei lo cas peu basco, a l’ensemble deu territòri de la CAPB. « Qu’ei tà nosautes e l’ensemble deu Bascoat e deu Baish Ador, ua deliberacion importanta suu plan culturau. Mes, pr’amor que i

a un mes, aquera deliberacion qu’auré podut, qu’auré devut au noste avís limità’s ad aquera declaracion sufisentament hòrta entà pausar la realitat deu terrenh fàcia aus Estats, e en particular fàcia a l’Estat francés, qui’s hè pregar entà pausar eth-medish aqueth acte de reconeishença de las soas lengas regionaus. Qu’avetz malai volut, sénher lo President, qu’aquera deliberacion ane mei luenh. Qu’avetz volut qu’acte la mesa en òbra de politicas lingüisticas, i comprés lo plurilingüisme dens la comunicacion institucionau de la CAPB, e la presa de paraula publica deus elegits comunautaris dens aqueras lengas regionaus. Aquò qu’èra malestruc, e lhèu contraproductiu tà nosautes, portaires culturaus gascons ». E Guy Mondorge d’ajustar « 18 mes arron aver pres la competéncia lenga basca, l’Agglo n’a tostemps pas pres la competéncia lenga gascona. Qu’esperam pacientament… La consequéncia que n’ei ua redaccion diferenciada de las airas d’aplicacion deus dispositius perpausats. Tà la lenga basca, que seré l’ensemble deu territòri de la CAPB. Tà la lenga gascona, que seré un territòri a determinar dens l’encastre de la futura presa de competéncia ». En consequéncia, Guy Mondorge que demanda la supression de la frasa « Que s’aplicarà au territòri determinat dens aqueth encastre » dens la deliberacion. Cranhent la creacion d’ua « termièra lingüistica », l’elegit

que rapèra que las associacions gasconas son plan consciéntas que los eventuaus subvencionaments o l’accion culturau de la CAPB tau gascon averàn a concentrà’s sus la zòna istorica d’emplec de la lenga.

Arron l’intervencion de Guy Mondorge, lo president de la Comunautat d’Aglomeracion País-Basco qu’a perpausat au vòte un esmendament de supression d’aquera nocion de territòri redusit tau gascon. L’esmendament qu’estó votat per 59 % deus delegats comunautaris.

fAnny lArTiGoT

lo gascon reconeishut en la capb

Ua victòria simboLicaLo 23 de junh, la Comunautat d’Aglomeracion País-Basco que votè la reconeishença de l’occitan-gascon, au medish títol que l’euskara, com lenga dita regionau suu son territòri. Ua victòria simbolica qui a la soa importància.

Suu son site internet, la CAPB que perpausa d’ara enlà un onglet fr/euS/oC entà causir la lenga de navigacion. (dr)

BernAT dAuGAT, PreSidenT de l’ASSoCiACion ACí GASCONhALo President de l’associacion qui òbra tà la sauvaguarda e la promocion de la lenga e de la cultura occitanas sus Anglet que reageish a l’anóncia de la deliberacion.

La Setmana — Quau ei lo vòste sentit arron l’anóncia de la Comunautat d’Aglomeracion País-Basco ?Bernat daugat — Dab Ací Gasconha e l’Academia Gascona Baish-Ador, Guy Mondorge e Ivan Barrère, qu’i tribalham despuish lo mes de genèr passat. Guy Mondorge que s’ei plan segur cargat deu nivèu politic. Jo qu’avi contactat l’an passat a Jean-René

Etchegaray tà’u demandar que l’aglomeracion e s’apère « Comunautat d’Aglomeracion País-Basco Ador », çò qui estó arrefusat. A pos de discutir, qu’an fin finau admés que i avèva ua cultura gascona en lo Baish-Ador. Arron la nominacion deu tecnician de la lenga e la cultura gasconas a la CAPB, Peio Dibon, qu’avem hèit nombrosas amassadas. Qu’estom convidats a la sedença de la CAPB a Baiona e que ns’estó presentat lo projècte de reconeishença de la lenga suu territòri. Com ac imaginatz qu’estó ua suspresa d’enténer que l’euskara èra reconeishut sus l’ensemble deu territòri quan lo gascon ac èra sus ua partida sonque. Guy Mondorge qu’a hèit ua demanda de modificacion deu tèxte. Lo president de la CAPB que presentè ua proposicion d’esmendament au seguit.

LS — E pensatz que n’ei pas qu’ua reconeishença simbolica ?

Bd — Òc qu’ei simbolic pr’amor n’ei pas ua reconeishença « oficiau ». Que s’èran rensenhats au près de la sosprefectura e lo prefècte qu’a dit que si n’èra pas qu’ua reconeishença de las lengas com aquesta n’i avè pas nat problèma. Non calèva pas que sia ua declaracion de cooficialitat dab lo francés. A la fin de l’annada, que deveram préner la competéncia lenga e cultura gasconas au demiei de la CAPB. Tà 2019, accions a favor de l’occitan-gascon qu’emergiràn dens l’aglomeracion. Qu’ac esperam. En tot cas, au moment de la remesa deus prèmis literaris deus Calams d’Ací Gasconha, Jean-René Etchegarray qu’èra present com maire de Baiona e qu’a dit qu’èra lo purmèr còp qu’ua tau aglomeracion e reconega oficiaument l’existéncia de duas lengas ditas regionaus suu son territòri. Donc qu’ei un bon començar.

enTerviSTA fl

10 – Zoom de la setmana

corsega : experimentacion de l’immersion dins las classas mairalas

Pel primièr còp e dins l’encastre del projècte academic 2017-2022, Corsega lança de classas publicas en immersion a la dintrada de 2018. Tres mairalas

passan lo mòde immersiu a Ghisonaccia, Ponte Novu e Ajaccio. « L’immersion en lenga còrsa anarà al delà dels 50 %. En pichona seccion de mairala, serem de memòria a 80 %, en mejana e granda seccion, serem a 70 %. Trabalham tanben quicòm qu’es de còps un punt de feblesa, la ligason escòla mairala e escòla primària, amb de ligams entre nòstras còlas educativas », ce diguèt Philippe Lacombe, rector de l’Acadèmia de Corsega a nòstres confraires de France 3 sus l’iscla de beutat.

Prendrà la forma de dispositius experimentals. Per preparar coma cal aquela dintrada especiala, l’inspector academic al Rectorat de Corsega, Patrick Salvatorini e Hyacinthe Ottaviani Inspector academic e inspector pedagogic regional (IA IPR) an fach apèl a l’un dels actors màgers de l’immersion en occitan, l’Establiment d’Ensenhament Superior, APRENE. Lo centre de formacion de las Calandretas, que festejaràn 40 ans d’immersion l’an que ven, respondèt favorablament a la demanda de formacion formulada pels Còrses. « L’enjòc es pro bèl pels defensors de la lenga còrsa, e lor enveja de capitar lo lançament de l’aventura los menèt a pausar una demanda formala de formacion al prèp de l’Establiment d’Ensenhament Superior APRENE. [...]

Teniam de respondre a la demanda que va afortir definitivament los ligams entre Corsega e Occitània en matèria d’ensenhament en immersion e de formacion dels regents », ce escriguèt lo Centre professional occitan dins un comunicat. La formacion se debanèt los 27, 28 e 29 de junh a Ghisonaccia, l’un dels primièrs sitis immersiu public. Los paissèls designats per ajudar a la formacion foguèron Annia Pla e Joan Francés Albert. Prepausèron un programa que correspond a las demandas pausadas pels sénhers Salvatorini e Ottaviani. Estudièron «   l’argumentari necessari per justificar l’immersion, las estrategias per la capitar en classa, lo seguit dels mainatges, l’avaloracion de la situacion immersiva o encara las publicacions que devon enriquir las practicas dins las classas ». Fàcia als formators d’APRENE, nòu conselhièrs pedagogics en lenga còrsa, un Inspector de l’Educacion nacionala (IEN), un IA IPR e los regents volontaris per lançar l’aventura de l’immersion. La còla del centre APRENE se regaudís d’aquela novèla collaboracion entre doas entitats que vòlon escriure qualques paginas novèlas de la granda aventura de l’immersion.

l’immersion, una necessitatLo sistèma educatiu immersiu n’existís pas encara en Corsega. Mai de 55 escòlas mairalas e primàrias bilingüas prepausan çaquelà un ensenhament a paritat orària en còrse e en francés, siá 31,4 % d’aquelas escòlas, d’aprèp

las chifras del Rectorat de Corsega. Las escòlas publicas devon obligatòriament dispensar 3 oras de corses sus la lenga e la cultura còrsas fins a la classa de seisena. En cinquena, lo còrse deven facultatiu. Lo Pianu Lingua 2020, plan de normalizacion de la lenga còrsa, adoptat lo 16 d’abril de 2015, a definit una estrategia de desvolopament de l’ensenhament del còrse, de son aprendissatge e de son sosten als centres d’immersion lingüistica. Uèi, quatre centres d’immersion an obèrt sus l’iscla, tres en Corsega-Nauta e un en Corsega del Sud. La tòca es de metre los escolans de primària, mairala dinc al collègi, en immersion dins un banh lingüistic. Los sojornes van d’una jornada fins a una setmana per las classas de seccions bilingüas del primièr e segond grat. En 2016, mai de 2 000 escolans frequentèron los centres. Las chifras son en constanta progression. En sabent que lo nombre d’escòlas bilingüas en Corsega son mai anar mai nombrosas. 26 % dels insulars atjats de 18 a 24 ans parlan lo còrse, segon l’AFP.

fAnny lArTiGoT

Corsega obrirà sas primièras mairalas immersivas en lenga còrsa en setembre de 2018. Lo Centre d’Ensenhament Superior occitan APRENE foguèt aprochat per la formacion dels futurs actors, regents e conselhièrs pedagogics còrses.

los formators d’APRENE amb al reng de pès, Annia Pla, tresena a partir de la drecha e Joan francés Albert, quatren sus la fotografia. (dr)

Actualitat en bracas – 11

dissabte 7 de julhet que serà celebrat los 25 ans deu Proclam a 11 h a la mairia d’Auloron dab lo desvelament d’ua taulamarme. François Bayrou, a l’epòca

Ministre de l’Educacion nacionau, que serà present tad aqueth aniversari tot particular. Lo 10 de julhet de 1993, au parat deu Congrès confederau de las escòlas Calandreta, l’actuau maire de Pau qu’avè hèit omenatge aus « pionièrs » de l’ensenhament immersiu en occitan mes tanben en basco, en breton e catalan. Qu’avè perpausat de : «   virar la pagina e reglar lo problèma de las relacions d’aqueras escòlas dab l’Educacion nacionau. Qu’avem lo dever de reglar aqueras questions taus mainatges qui son aquiu  ». E François Bayrou d’ajustar : « Jo que soi de’us qui pensan que la França n’ei la França que si arreconeish la diversitat qui viu suu son territòri. Jamei n’èi pensat de qu’aimavi mensh la França e los Francés per’mor qu’aimavi la lenga occitana […] per’mor que parlavi dab amor lo biarnés deus pairs... Si las lengas nostas son importantas qu’ei per’mor que pòrtan lo riquèr de

sègles de civilizacion e que son mei importantas que nosautes  ». Aqueth eveniment, en aver permes la signatura de protocòles e contractes d’associacion dens l’encastre de la lei Debré de 1959, qu’a miat au desvolopament de las escòlas immersivas.

ua placa commemorativa que serà desvelada devath la presidéncia deu sénher françois Bayrou, maire de Pau e

President deu País de Bearn. (unuaiga)

Lo Centre Regional de l’Ensenhament de l’Occitan a Tolosa (CREO) l’anóncia, pagarà lo sojorn a l’Escòla Occitana d’Estiu (EOE) de

Vilanuèva d’Òlt, del 12 al 18 d’agost de 2018, als estudiants de l’Acadèmia de Tolosa que preparan lo CAPES d’Occitan o lo Concors de Recrutament dels Professors de las Escòlas Occitan (CRPE). Lo centre d’ensenhament prepausa tanben a los que venon de validar lo CRPE amb l’occitan o lo CAPES d’occitan en 2017, d’ensenhar en occitan a l’EOE. Tot serà pagat e recebràn 150 euros en mai. Lo nombre de plaças es limitat, devètz reservar en

contactant l’Escòla Occitana d’Estiu per telefòne al numerò 05 53 41 32 43 o per corric a l’adreça eoe@wanadoo.fr.Al programa de la 44a EOE, corses de lenga, talhièrs, conferéncias, espectacles amb l’umorist occitan Clamenç, un bal amb lo Duo Compàs e tanben la Base Duo e activitats pels dròlles e jovents.

Inf. : Escòla Occitana d’Estiu, 16 carrièra de Pujols 47300 Vilanuèva d’Òlt — Site : www.eoe-oc.org

ensenhar a l’eoe

Los 25 ans deu proclam d’auloron (64)

L’Associacion Interregionau de Desvolopament de l’Occitan (AIDO) que perpausa formacions professionaus dens lo domeni occitan e qui

s’adreça a l’ensemble de l’espaci lingüistic de la lenga d’òc. Qu’an aviat lo lor site internet a l’adreça https://caminsletras.wixsite.com/formationoccitan Que’s pòt descobrir las datas de las formacions que l’associacion organiza tot au long de l’annada. Que son sessions bracas de tres dias de formacion

professionau continua dedicadas au desvolopament de las competéncias en lenga e cultura occitanas. Las formacions que pertocan los domenis de l’arrevirada en occitan, la coneishença e l’avaloracion deu patrimòni naturau occitan, deu patrimòni culturau e lingüistic en domeni occitan, de la toponimia en país d’Òc, e tanben de las tecnicas d’escritura en lenga nosta. Aqueras formacions que

son tanben obèrtas aus salariats. Deu 11 au 13 d’octobre de 2018, AIDO que’vs harà descobrir los enjòcs e las practicas de l’escritura e de l’arrevirada en occitan. Lo desrotlament de la formacion qu’ei d’arretrobar suu site oficiau d’AIDO.

Inf. : AIDO-Camins, Maison Coulou — 64490 Osse en Aspa — Corric : camins.letras@orange.fr

Las formacions ProfessionaUs dab l’aido

179 collegians bascos penalizatsDimèrcs 4 de julhet, parents d’escolans e ensenhaires que manifestèn davant lo Rectorat de Bordèu entà protestar contra la non-evaluacion de las copias scientificas deu brevet redigidas en basco. Que vienen de las tresaus generaus e professionaus de quate collègis Ikastola de Ciboure, Cambo-les-bains, Larceveau-Arros-Cibits e Baiona. Cap a 179 collegians que son actuaument penalizats per aver rendut la lor espròva en euskara, los correctors avent recebut la consigna de non pas corregir las partidas redigidas en lenga. Ger matin, lo rectorat que redigí un comunicat dens lo quau rapèra aver aplicat lo reglament : « pas sonque las espròvas d’istòria-geografia e ensenhament morau e civic e pòden estar redigidas en lenga viva regionau.  » En 2017, lo Rectorat qu’avè procedit a ua derogacion « excepcionau » en acceptar de har notar las copias escriutas en lenga basca tà l’espròva de sciéncia. La federacion de las escòlas immersivas en lenga basca, SEASKA, qu’apèra a un navèth acamp lo 28 de julhet au moment deu passatge deu Tour de France en Bascoat.

ligams :capítol dusauLa purmèra edicion de La Passem, la corsa per la transmission de la lenga occitana, deu 25 au 27 de mai passat, qu’estó ua escaduda de las bèras. L’associacion organizatora Ligams que pòt lançar adara la dusau partida deu son plan d’accion, qu’ei a díser un aperet entà finançar projèctes qui perpausaràn de facilitar l’espelida d’accions navèras per la transmission de la lenga, de sostiéner lo desvolopament, l’estructuracion e l’ahortiment de las accions dejà viradas cap a la transmission, e de favorizar la mutualizacion e lo tribalh en comun deus actors en plaça. La purmèra edicion de La Passem que permetó totun de crubar 40 000 euros. Un bèth tesaur de guèrra qui probable e balharà l’escadença aus mei valents d’aviar projèctes naus, mes benlèu tanben de’n sauvar d’autes qui son sus agulhas per aquestes torns. Seré donc possible d’apitar ua estructura, de crubar sòus e desparti’us de faiçon eficaça e adaptada en mensh de tres ans ? Que semblaré que òc, fin finau. Coneguda causa sia, com ac ditz ua cèrta cançon.

ràdio PAíS

12 – Lo dossièr de la setmana

luta contra la pollucion luminosa

la pollucion luminosa que designa ua preséncia nocturna anormau e carquiva de lutz. La nocion

qu’ei apareishuda dens las annadas 1980 e que’s caracteriza per la desapareishuda de las estelas deu cèu nocturne en mitan urban. Aqueth esclairatge artificiau qu’a consequéncias sus la fauna, la flora, los ecosistèmas e la santat umana. Qu’ei estat observat efèits d’aquera lutz mei que mei suus ausèths migratòris qui modifican los lors desplaçaments. Los dus tèrç que migran la nueit. Lo lor sens de l’orientacion qu’ei basat sus la vision e la posicion de las estelas. Los lors sens que son logicament perturbats per l’esclairatge nocturne. Uas espècias nocturnas non pòden pas mei neurí’s dens las zònas esclairadas, pr’amor que cranhen d’estar presas aisidas taus lors predators. Nombrós insèctes nocturnes que son atirats per las lutz e que moreishen d’estarida. La pollucion luminosa qu’a un impacte suus ritmes biologics. Qu’ac sap, ua partida deus ritmes biologics que contròla cicles fisiologics, e que depen de la variacion deu fotoperiòde (rapòrt enter la durada deu dia e la durada de la nueit). Tà l’Òmi, que’s veden las consequéncias de l’alongament artificiau de la durada deu dia suu son organisme, suu sistèma ormonau, la secrecion de la melatonina, qui afècta lo dromir, l’envielhiment o enqüèra desvolòpa las tumors. L’impacte sanitari e ecologic de la pollucion luminosa qu’ei drin

a drin reconeishut e qu’ei integrat dens politicas publicas. La lampa a LED (Light-Emitting Diode) qu’ei un tipe de lampa electrica qui utiliza diòdes electroluminescents e qui s’ei democratizada tà l’esclairatge. Que produseish la medisha quantitat de lutz mes dab mensh l’electricitat. Totun, la soa generalizacion dens l’esclairatge public qu’a accelerat lo fenomèn de pollucion luminosa. De 2012 a 2016, l’esclairatge planetari qu’a aumentat de 2 % cada annada.

Lo Grenelle de l’environament que reconeish los impactes de las emissions de lutz artificiau suu paisatge e sus l’environament e la biodiversitat. Las leis entà aplicar las preconizacions que son estadas votadas en 2009 e 2010. Pertant, dètz ans après, raras que son las iniciativas qui son estadas presas entà protegir l’environament d’aqueras nosenças en França. Arron ua demanda de l’associacion France Nature Environnement e la Federacion Ròse-Aups de proteccion de la natura (FRAPNA), lo Conselh d’Estat que pausè un ultimatum en març de 2018, en deishar nau mes a l’Estat entà méter en aplicacion las leis suu Grenelle de l’environament. Lo 2 de julhet passat, un decret d’aplicacion obligatòri qu’estó votat. Las enterpresas, los bastiments, las veirinas, tots que deven estupar las lors lutz enter l’ua òra de la nueit e sèt òras deu matin. Cap a tres milions e miei d’ensenhas que serén concernidas. Segon lo Ministèri de la Transicion

Ecologica e Solidària, l’emission de 250 000 tonas de CO2 que poderé estar evitada tà ua economia de 200 milions d’euros. Dens los mes a viéner, d’autas mesuras que deverén viéner ahortir l’objectiu deu govèrn de «  sobrietat energetica ».

A Forcauquier, en Provença-Aups Còsta Blava, la vila qu’estauviè cap a 12 000 euros sus ua factura annau de 100 000 euros despensats en esclairatge nocturne. A l’oèst, la vila de Jocàs que redusí la soa factura d’electricitat de 30   %. Aqueras comunas e quate autas deu Parc naturau regionau deu Leberon qu’an recebut lo mes passat lo labèl « Vilas e vilatges estelats » de las parts de l’Associacion de proteccion deu cèu e de l’environament nocturne (ANPCEN). Despuish 2009, l’ANPCEN que desliura lo labèl a las comunas qui segueishen ric a ric un quasèrn de cargas hèra exigent. La carta qu’intègra enjòcs de proteccion de l’environament, de la biodiversitat e deu cèu nocturne, atau com la promocion de navèras practicas d’estauvis d’energia. Las vilas qui concorren a l’obtencion deu labèl en agir contra la pollucion luminosa que deven respóner a un questionari sus l’equipament qu’utilizan, los usatges que’n hèn, los objectius qu’an, etc. Uei lo dia, 574 comunas que benefician d’aquera estampilha, acordada pendent quate ans. Uas regions que son mei representadas com l’Aquitania, Borgonha e Ròse-Aups. Lo labèl « Vilas e

vilatges estelats » qu’ei compausat d’ua a cinc estelas. En 2018, la vila de Pessac en Gironda o enqüèra Rochefòrt en Charenta-Maritima qu’obtienón lo labèl cobejat. Lo labèl « Resèrva Internacionau deu Cèu Estelat » (RICE) qu’ei un nivèu au dessús. Pas sonque dotze espacis de grana estenuda que benefician deu RICE : lo Parc Nacionau deu Mont Megantic au Canadà, l’Exmoor National Park e la Moore’s Reserve en Anglatèrra, Brecon Beacon e lo Snowdonia National Park au País de Galas, la Kerry Reserve en Irlanda, la NamibRand Nature Reserve en Namibia, la Aoraki Mackenzie Reserve en Navèra Zelanda, Rhön e la Westhavelland Reserve en Alemanha, lo Central Idaho aus Estats-Units, e lo Pic deu Mieidia en Bigòrra ! Au demiei deus nombrós critèris que deu plear l’espaci, que deu aver ua zòna centrau on l’escuranha naturau ei preservada au maxímum, atau com ua region periferica on los administrators publics, los individus e las enterpresas que reconeishen l’importància deu cèu estelat e s’engatjan a’u protegir suu tèrmi long. Los gavidaires deu Parc naturau regionau de las Lanas de Gasconha qu’envisatjan de’s portar candidats a l’obtencion deu RICE e que van contunhar de hicar los mejans deus lors costats entà obtiéner lo labèl tà 2021. Sèt comunas deu Parc que possedeishen dejà lo labèl « Vilas e vilatges estelats ».

fAnny lArTiGoT

Dens las annadas setanta, a Nava York, ua grana pana de corrent qu’avèva miat los abitants a aperar la polícia. Que vedèvan plats volaires dens lo cèu quan n’èran pas qu’estelas que n’avèvan pas mei l’acostuma de véder. La nueit terrèstra que’s hè mei anar mei luminosa. L’esclairatge planetari qu’aumenta de 2 % cada annada.

l’esclairatge planetari qu’aumenta de 2 % cada annada. (Geographer)

Segon lo navèth atlàs mondiau de la pollucion luminosa, mei de 80 % de l’umanitat viveré devath cèus inondats de lutz artificiaus e 1/3 non vederé pas jamei lo camin de Sent Jacme

Lo dossièr de la setmana – 13

Tres ans a, la vila bearnesa de Valensun que recebó lo labèl « Vilas e vilatges estelats ». La comuna que multiplica las iniciativas entà esclairar lo mensh com possible e

har estauvis d’energias, entà evitar la pollucion luminosa. Qu’ei lo purmèr vilatge estelat sus las 61 comunas de la Comunautat de Comunas de Lac-Ortès (CCLO). Jean-Noël Pédeutour, purmèr adjunt au maire de Valensun, qu’acceptè de respóner a quauquas questions sus las rasons qui possèn la vila a portar aqueth projècte d’iniciativa.

La Setmana — Perqué aver volut obtiéner lo labèl tà la vila ?Jean-noël Pédeutour — Obtiéner aqueth labèl qu’a ua portada simbolica tà nosautes. Qu’ei mei que mei entà alertar los abitants e lo monde qui son de passatge que ns’avisam d’aquera pollucion luminosa. Ua pollucion qu’ei la desgradacion de l’ambient naturau, l’introduccion d’un agent fisic, quimic o biologic e qu’ei la medisha causa dab la lutz. La lutz artificiau que modifica la fauna, la flòra mes tanben l’observacion deu cèu estelat. Jo que soi ahuecat d’astronomia. A noste que vedem

plan mes dens las granas vilas, ne podem pas mei véder lo cèu estelat com ací.

LS — Ei un engatjament politic aqueth labèl ?JnP — Que l’avem recebut tres ans a. Despuish que i a avut hèra de progrès realizats. Dab l’ajuda de la CCLO, qu’avem avut l’oportunitat de cambiar lampadaris. Per exemple, sus la plaça de la glèisa, que i avè tres lampadaris dont dus jaunes qui esclairan a otrança e sustot de cap tau bèc. Aquò ne’s hè pas mei, qu’esclairan lo sòu de la plaça.

LS — La CCLO qu’ei pertocada peus ahars de pollucion despuish annadas. Ei benlèu ua faiçon de’us díser de s’avisar d’aqueras problematicas ?JnP — Qu’an hèit esfòrç deus grans. Per exemple, qu’an exigit que las lutz e sian estupadas dens mantuas vilas de la comunautat. A 11 òras deu ser, uei lo dia tanben a Ortès, la lutz que s’estupa dens mantuns barris de la vila. Sèi pas si ei pr’amor de la nosta iniciativa mes que notam evolucions.

LS — La cranhença deu monde qu’ei lhèu purmèr lo dangèr pr’amor que pensan que shens lutz au

bòrd de las rotas, que i a un dangèr per manca de visibilitat. Avetz devut escambiar dab lo monde sus aqueth problèma ?JnP — N’avem pas devut explicar arren ací non. Los estudis qu’amuishan que los accidents ne son pas ligats a la lutz. Que’s debanan mei soventes còps lo dia e tanben quan i a lutz.

LS — Uei lo dia, qu’ei mei anar mei complicat de trobar endrets dab un cèu desgatjat pr’amor que i a mei anar mei de lutz dens las granas vilas. Taus ahuecats d’astronomia, que deu estar ua problematica ?JnP — Que soi dens un club d’astronòmes a Ortès, qui s’apèra l’Astroclub64. Que ns’agrada d’espiar lo cèu amassa dab los nostes telescòpis. Malament, que devem anar dinc a Lobienh (64) entà observar lo cèu. N’ac podem pas har sus Ortès. Quitament a Pau, non vedem pas que las estelas las mei lusentas.

enTerviSTA JoAn-nAdAu CoMMèreS

entervistajeaN-Noël pedeutour

« Pr’amor de la pollucion luminosa, quitament a Pau, non vedem

pas que las estelas mei lusentas »

14 – Cronica de la setmana

Aquestes mots son lo poèma tradicional descrivent l’arbre, l’aucèl, lo peis e la clòca que se tròban sus l’escudet de Glasgow en Escòcia. Lo peis es un

salmon e lo subjècte d’una legenda. Autres còps, un rei de Strathclyde balhèt un anèl a sa femna. Balhèt aquel anèl a un soldat joven, qu’èra son aimador. Lo rei vegèt l’anèl sul det del soldat, l’enlevèt, quand lo soldat dormiá, e lo getèt dins la ribièra Clyde. Puèi demandèt a la reina de véser l’anèl l’amenaçant de mòrt, se lo produsiá pas. Es util de conéisser un sant dins una tala situacion. La reina expliquèt son problèma a Sant Mungo, que mandèt un monge a pescar dins lo Clyde. Atrapèt un salmon. Mungo copèt lo peis e trobèt l’anèl. La reina mostrèt l’anèl al rei que n’èra susprés. S’èran reconciliats e la reina reformada seriá pas jamai encora infidèla. Sant Mungo (o Kentigern) fondèt Glasgow al sègle VI aprèp-Crist, quand batèt una glèisa a la broa del rivatèl Molendinar. La catedrala de Glasgow s’i tròba a l’ora d’ara – es una catedrala anglicana. Glasgow deriva dels mots gaëlics «  Glas Chu », que vòlon dire « Car Luòc Verd. » Aquesta descripcion es encara apropriada, perque la vila a plan parcs polits. Tradicionalament, es una vila de bastiments d’apartaments de tres o quatre estancis mantum còp de dos cambras, un salon e una cosina, e mai de mai grands apartaments existan. Se dison «  tenenents ». La magèr part d’aquestes tenements se construguèron al sègle XIX. Pr’amor del desenvolupament de la construccion dels naviris e d’autras industrias i aviá un inflús considerable de populacion de la nauta Escòcia, de las islas e de l’Irlanda. En consequéncia força edificis d’apartaments avián tròp de mond e venguèron de turnas.

la conservacion dels « tenements »Lo conselh muncipal decidiguèt de demolir aquestas turnas dins las annadas sessanta del

sègle XX. De residents se desplacèron a de vilas nòvas prèp de Glasgow, ont d’ostals e d’apartaments novèls se batiguèron - per exemple East Kilbride e Cumbernauld. D’autres se mudèron a d’apartaments novèls a la periferia,- mantum còp a de gratacèls de 20 estancis - ont i aviá pas de facilitats pels lésers. Tanben los malhums d’ajuda qu’avián existit dins los quartièrs vièlhs dispareguèron. Una concentracion

solament suls apartaments sens considerar los autres aspèctes de la vida produsián plan problèmas socials. Lo vandalisme, lo crime, un caumatge fòrt naut e plan maires celibitàrias resultavan. Degun pensava a la psicologia del mond en projectant aquestes quartìèrs novèls.

La ròda vira e dins las annadas ochanta un movement de conservar los tenements comencèt. Pendent mai d’una setmana los abitants d’un tenement se desplacèron a d’autres apartaments ; una procedura que se disiá « decanting » – trescolament. Puèi lo conselh muncipal sablèt los tenements per enlevar lo lorditge, que’s’erá acumulat dins las parèts. Los interiors dels apartements foguèron modernizats. Lo trabalh acabat, los abitants tornèron a lor tenement transformat. D’autres cambiaments de l’imatge de la vila arribèron. En 1988, Glasgow aculhèt « La Fèsta del Jardin Britanic » e en 1990 èra « La Vila Europea de la Cultura. »

la personalitat del mondL’escrivan escocès, George Blake, descriguèt lo mond de Glasgow (Glaswegians) dins los mots seguints : « L’òme de Glasgow es dirècte dins sa parladissa e dins son apròchi als autres. Asira una persona pretensiosa e lo ceremonial mas es capable de mostrar una sentimentalitat prigonda. Es grèu mas e tanben un dels umoristas mai grands del mond. »Los Glaswegians aiman argüir e s’insultan mantum còp. Ca que là prenon pas totas aquestas remarcas al seriós. I a de mond que dison un mot aimable al subjècte d’un amic solament a sas funeralhas. Se un Glaswegian vòl demandar quicòm a un estrangìer, ditz « Hé Jummy ». « Jummy » es un nom que s’adreça a tot lo mond. Los

dròlles dison « Hé Muster »- E Monsen. Passèri los premièrs vint cinc ans de ma vida a Glasgow e recebiá la salutacion «  Hé Muster » de l’atge de 14 ans.Como ganhan la vida a Glasgow ? Lo dessenh e la fabricacion de totes genres de produches dins lo sector de la construccion mecanica es dempuèi totjorn important. Lo Centre de l’Innovacion de la Tecnologia a l’Universitat de Strathclyde va desenvelopar l’emplèc de l’Energia Renovelabla de la Mar. Las industrias a febla emission en carbòni creisson, quand las industrias fòrt emeteiras de carbòni (per exemple l’electricitat) adaptan lors metòdes de fabricacion per reduire significantament lor emission de carbòni. Las sciéncias de la vida – la recèrca dins las drògas medicalas, medecina regeneraira e bioinformatica - jògan tanben un ròtle important dins l’economia. Clarament la cooperacion entre las industrias e las universitats es capitala per l’avenidor d’aqueste sector. Apr’aqui 50 000 personas trabalhan dins la finança, los servicis a las entrepresas e l’informatica.Finalament lo torisme es vengut important dins las annadas recentas. Que visitar ? Se passejar dins las carrièras de Hyndland un quartièr de «   tenements   » tradicional. Remirar « Pollock House » edificat en 1752, sa colleccion de tablèus espanhòls, porcelana e mòbles antics e son jardin magnific. Se volètz manjar, ensajatz un dels restaurants indians o chineses, ont los serveires parlan d’un accent plan glaswegian.

L’escudet de Glasgow

cronicad’unA viLA A L’AutRA de Gavin Porter

l’universitat Strathclyde de Glasgow. (Businessschoolgrade2011)

Dins aquel numerò, nòstre cronicaire Gavin Porter s’interèssa a la vila de Glasgow. Es la mai granda e mai poblada de las vilas escocesas. Es la tresena vila del Reialme Unit. Glasgow demòra uèi l’un dels centres financièrs màgers d’Euròpa e aculhís los quartièrs generals de grandas entrepresas escocesas.

« aicí l’arbre que cresquèt pas jamai

aicí l’aucèl que volèt pas jamai

aicí lo peis que Nadèt pas jamai

aicí la clòca que soNèt pas jamai »

Publicitat

Actualitat en bracas – 15

l’Universitat Bordèu-Montaigne que perpausa un navèth Diplòma Universitari « Lenga, cultura, patrimòni e espectacle viu » de seteme de 2018 a

abriu de 2019. L’objectiu de la formacion qu’ei d’aquesir ua competéncia en lenga e cultura occitanas dens lo domeni de la cultura, deu patrimòni e

de l’espetacle viu entà utilizà’u dens l’activitat professionau de las personas qualificadas. Que pòt pertocar los sectors professionaus de la mediacion culturau au demiei de las associacions, de las collectivitats e estructuras territoriaus, deus oficis de torisme, mes tanben dens lo sector deus archius e de la conservacion deu patrimòni, de la comunicacion o de la produccion audiovisuau.

La formacion qu’ei compausada de tres Unitats d’Ensenhament (UE) :

• UE 1 — Lenga occitana/gascon (48 òras d’ensenhament) dab un nivèu començant e dus nivèus de perfeccionament.

• UE 2 — Tecnicas d’expression e d’arrevirada en gascon e autes dialèctes, e cultura e patrimòni d’òc dont lo patrimòni immateriau (36 òras d’ensenhament).

• UE 3 — Metodologia e ingenieria de projèctes culturaus, espectacle viu e occitan (50 òras d’ensenhament).

Lo DU qu’ei obèrt a las personas qualificadas en activitat o en cèrca d’un emplec qui vòlen perfeccionà’s en occitan, mes tanben aus occitanofònes qui vòlen aquesir ua competéncia professionau dens lo domeni de la cultura. Lo diplòma qu’ei estat mes en plaça dab ua aliança convencionada enter l’Universitat Bordèu-Montaigne e l’Ofici Public de la Lenga Occitana dab l’ajuda de partenaris com l’InÒc Aquitania e lo CIRDÒC.

fAnny lArTiGoT

Inf. : Pòle Formation Tout au Long de la Vie, de l’Universitat Bordèu-Montaigne, gavidaira deu pòle : Séverine Viaud, severine.viaud@u-bordeaux-montaigne.fr — Tel. : 05 57 12 47 00Site : www.u-bordeaux-montaigne.fr

navèth diPLòma a bordèu-montaigne

Publicitat

12 – Zoom de la setmana

« gran passacarrèra » la realitat en poesia

GascOn

Es un luòc e un temps d’ensenhament, d’animacion, d’estudi, mas es tanben, una endevenença mannada de rencontres (e de convèrsas) improblables endacòm mai : los escolans dels corses pòdon parlar amb d’occitanofònes « naturals » del vesinat coma amb d’escrivans, d’intellectuals e d’artistas de renom, los vièlhs savis als joves lançats, la cultura sabenta rencontra la cultura populara, los estrangièrs encontran los del paìs sus de questions d’istòria e patrimòni. Tot aquò dins un ambiant al còp estudiòs e pausadìs, amb los pès chimpats dins l’aiga de Viaur e d’Avairon, amb la consciénca d’aprestar, en primadìers, l’aveni del paìs.

Universitat Occitana d’estiu de La Guépia

Informacion e inscripcion Site internet : lengaviva.com

mail : universitat.laguepie@gmail.com tel : 06 41 35 87 80

Corses de lenga del diluns 23 al divendres 27 de julhet Guilhem Boucher / David escarpit / Muriel Venrières Estagi de cant del dimars 24 al dijous 26 de julhet / Laurent Cavalié Estagi de violon del dimars 24 al dimècres 25 de julhet / Basile Brémaud (Duo Artense) Estagi de dança (bourrée) del dimars 24 al dimècres 25 de julhet / Sarah Serec e Hervé Capel (Duo Artense) Estagi de musica Forro del diluns 23 al divendres 27 de julhet / Ivison Santos (Prenambouc) Estagi « Attrapes » del diluns 23 al divendres 27 de julhet ( matin, per drolle)/ Aurélie Neuvil le (Bombes 2 Bal)

Lo musicaire landés Didier Tousis que vien tot juste de har paréisher l’album « Gran Passacarrèra ». Qu’autoprodusí l’òpus en çò de Pit Produccion arron

s’estar amassat refús. L’artista que s’ajudè de Maika Etxekopar, de Bruno Hollemaert e de Pascale Haurat tà la direccion artistica e los adobaments.

Los tèmas presents dens las cançons que son l’environament de las Lanas, las bèstias qui pòblan lo cèu, la mar e la seuva. « Las petitas bèstias en las Lanas que las aperam las “ cachòtas   ”, çò nse digó Lucia Albert de Pit Produccion. Qu’ei un mot particular deu parçan, la cachòta pudenta, la cachòta volenta. Que parlam dens los tèxtes deus ausèths e de tot çò qui’s passa dens la natura lanusqueta ».

Dab « Gran Passacarrèra », Didier Tousis e Lucia Albert que volèvan har creacions dab la realitat e pas dab « istoèras de hadas » com ac podem enténer despuish tostemps dens las cançons dedicadas aus mainatges. Segon Didier Tousis, la realitat qu’ei pro meravilhosa, n’i a pas nat besonh d’inventar causas qui

son en dehòra de la realitat. En emprenhar las cançons de subjèctes de uei lo dia dab un espiar de uei lo dia, Didier Tousis qu’a volut inventar causas diferentas de tot çò qui’s pòt enténer tradicionaument.

Atau, « Parra Blueta » que hè la laudor d’aqueth ausèth a las colors clarejantas. « La bergèra e lo parpalhon » que conta l’istòria d’ua aulhèra qui s’ei adromida au pè d’un arbo e quan s’ei desvelhada, qu’avè un parpalhon au cap deu dit  : « Que damorèn l’òra sancèra com estransit

d’ua passion, dilhèu lo vam de primavèra que’us hasè pèrder la rason ua òra au vent deu Balaguèra, a escarnir un plumalhon tà bailinar ua bergèra quin’holia per un parpalhon ».Las paraulas de las cançons que son d’arretrobar en version bilingua sus l’estuget deu disc dab illustracions de las beròjas realizadas per Guillermo Ganuza : un vintenat d’ausèths dab lo lor nom en occitan. « Gran Passacarrèra » qu’a un ligam vertadèr dab lo quite principi de la pedagogia Montessori  : apréner aus mainatges çò qui ei pròche d’eths, lo lor environament culturau com naturau. Lo duo que se’n servirà segurament a comptar de la rentrada en classa dens l’escòla Nidau qu’an apitat a Soston (40). Un quinzenat d’escolans qu’i son dejà inscriuts.

Inf. : www.pitprod.comCorric : Lucia Albert, contact@pitprod.com

fAnny LArTiGoT

Es un luòc e un temps d’ensenhament, d’animacion, d’estudi, mas es tanben, una endevenença mannada de rencontres (e de convèrsas) improblables endacòm mai : los escolans dels corses pòdon parlar amb d’occitanofònes « naturals » del vesinat coma amb d’escrivans, d’intellectuals e d’artistas de renom, los vièlhs savis als joves lançats, la cultura sabenta rencontra la cultura populara, los estrangièrs encontran los del paìs sus de questions d’istòria e patrimòni. Tot aquò dins un ambiant al còp estudiòs e pausadìs, amb los pès chimpats dins l’aiga de Viaur e d’Avairon, amb la consciénca d’aprestar, en primadìers, l’aveni del paìs.

Universitat Occitana d’estiu de La Guépia

Informacion e inscripcion Site internet : lengaviva.com

mail : universitat. laguepie@gmail.com tel : 06 41 35 87 80

Corses de lenga del diluns 23 al divendres 27 de julhet Guilhem Boucher / David escarpit / Muriel Venrières Estagi de cant del dimars 24 al dijous 26 de julhet / Laurent Cavalié Estagi de violon del dimars 24 al dimècres 25 de julhet / Basile Brémaud (Duo Artense) Estagi de dança (bourrée) del dimars 24 al dimècres 25 de julhet / Sarah Serec e Hervé Capel (Duo Artense) Estagi de musica Forro del diluns 23 al divendres 27 de julhet / Ivison Santos (Prenambouc) Estagi « Attrapes » del diluns 23 al divendres 27 de julhet ( matin, per drolle)/ Aurélie Neuvil le (Bombes 2 Bal)

LiteratUra

ParUcion

christian andreu / Diu Negre

viatGèrs der esPaci

Joan-Francés Blanc ei un autor mes qu’originau dera sciéncia-ficcion occitana.

Publiquèc en 1998 un classic d’aguest genre que non auriá d’èster excludit de nat lista de bons autors occitans deth genre. Aué ja poirie èster considerat coma un classic dera sciéncia-ficcion deth nòste país e açò sèrie principauments per un hèt : era sua immensa originalitat damb eth roman Heisei. Acostumadi a veire ena television o eth cinema

sagues de divèrsi tipe – e entre aguestes es de caire espaciau – podem arribar a desbrembar que, de còps, era singularitat umana ei tanben simbèu de creativitat e donques d’originalitat. Aquerò tanben pòt vier en autors de Gasconha e aguest ei eth cas de Joan-Francés Blanc. Damb eth son libe Heisei, entraram en ua òbra màger dera sciéncia-ficcion. Era sua man nos transportarà, òc, a travèrs deth temps – enquia er alunhat an 2078 – mès tanben e mes important encara a travèrs der espaci siderau. E tot açò sens desbrembar en nat moment qu’es personatges d’aguesta cuerta mès tanben grana òbra, son…quiòc, e poirie pas èster d’ua auta manèra…occitans !Heisei ei ua magnifica òbra de sciéncia-ficcion dividida en tres parts – eth futur dera planeta Tèrra – çò qu’ens hè pensar e repensar quin poirie èster eth nòste futur coma umans ena planeta -, un viatge a travèrs des esteles espaciaus entar ua aluenhada planeta aperada Heisei –e çò que s’i debanarà un còp i auràn arribadi ua multitud d’occitans que viatgen a travèrs der espaci – e poirie èter qu’ac hessen sens volontat -.Atau, eth long viatge que hèn milièrs de persones ei hèt en es husades imperiaus – de quin

empèri parla Joan-Francés Blanc sèrie ua bona arrason entar lector entà liéger aguest libe – Asa Maru e Ben Maru. Aguest serà eth qu’ocuparà desparièrs capítols de Heisei e que hen d’aguesta òbra ua des mes originaus aué dera sciéncia-ficcion occitana.Permetetz-me aquí restacar Joan Francés Blanc – pera sua originalitat coma escrivan – damb un des autors estatsunitencs mes grani deth sègle XX: Frederic Pohl. En efècte, aguest autor, fòrça conegut per sua saga de divèrsi libes aperada Portico, mene eth lector laguens un univèrs de husades a travèrs dera exploracion der espaci galactic a desparières istòries que descriuen coma seràn es futurs viatges en er espaci e quines causes e races i descobrirà era espècia umana. Ua verdadièra jòia dera literatura de sciéncia-ficcion. Heisei de Joan-francés Blanc serie ja ua beròia òbra de sciéncia-ficcion occitana pera sua prumèra part, on trapem era descripcion des pròplèus 70 ans dera istòria dera planeta, d’Euròpa e d’Occitània. Era solucion utilizada per autor hè deth libe ua amassada de suspreses pera sua logica e racionalitat. Mès Blanc va encara mes luenh en tot descríuer com poirie èster un viatge a travèrs der espaci de tot un pòble, ua nacion

dera planeta. Aquí es detalhs – damb sauts de velocitat includidi – sus era vida vidanta de milièrs de persones en un viatge coma aguest, hèn de Heisei ua òbra, dilhèu, unica.En eth viatge i aurà revòltes, hame, set, fauta d’oxigèn, relacions sexuaus e violéncia. En definitiva, tot çò que hè ena sua vida vidanta er èster uman. E se eth futur dera Tèrra non ei guaire bon – segontes eth nòste punt de vista actuau – eth pessimisme der inici de Heisei marcharà pòc a pòc entar un optimisme intellectuau sus er èster uman que serà descrit a travèrs des accions que patirà ua collectivitat umana en ua nòva planeta. Encara i pòt aver esperança.

Era narracion de Heisei ei leugièra. Segur. Ac ei tan que en finir eth libe eth lector vò contunhar e coneisher que serà çò que passarà as següentes generacions que viueràn en aguesta planeta – ua sòrta de salvacion d’ua o mes d’ua petita nacion terrestre-. Ei aguest eth moment de demandar ar autor d’escríuer ua dusau part. Es aimants dera sciéncia-ficcion en occitan ne serián contents !

Inf. : www.diunegre.com

uA novèLA ECoLoGistA

La novèla « Lo qui plantava arbes » qu’estó escriuta en 1953 per l’escrivan provençau Jean Giono. Lo narrator que conta l’istòria

deu pastor Elzéard Bouffier, qui decideish d’arrevitar la soa region en Provença Hauta en plantar arbos enter 1913 e 1947. L’accion deu pastor qu’averà consequéncias sociaus e economicas qui permeteràn aus vilatges au ras d’atirar navèths abitants. La novèla de l’autor qu’avó ua escaduda de non pas créder au nivèu mondiau, a tau punt qu’ei considerada com un manifèste de la causa ecologista. Las edicions Per Noste qu’an decidit de publicar la novèla de Giono e d’ajustar-i d’autas novèlas de l’autor com « Preludi de Pan », « Camps », «  Lo Jaufré de la Maussan » o enqüèra « La Gran Barrèra ».

Inf. : « Lo qui plantava arbes e novèlas ùei », de Jean Giono — Ed. Per Noste, 2018 — 138 p. Prètz : 9 € — Site : www.pernoste.com

exPression

« Saber pas ont

penjar son lum  »equivalent de : ne pas savoir à quel saint

se vouer, quelle décision prendresorsa : express’òc — locongres.org

fòtografia : dreembox

PUnt de LenGa

maurici romieuA prepaus de la -l finala...

En lengadocian, levat en la part orientala, la -l d’origina latina se consèrva, que siá simpla : mèl, sal… o geminada  : aquel, castèl… Se consèrva tanben dins la fòrmas contractadas de l’article definit amb las preposicions a, de, per… : Al fons del valat…Dins las autras varietats : gascon, provençal e una part del nòrd-occitan, la -l simpla se vocaliza e constituís un diftong amb la vocala precedenta : Que cau / chau / fau barrar lo portau.Se la -l es palatalizada (s’escriu -lh), se vocaliza en provençal : l’ostau dau fiu, pas en lengadocian : l’ostal del filh, ni tanpauc en gascon : l’ostau deu hilh.

Cal notar doas especificitats del gascon : * la -l finala geminada presenta una evolucion especifica > [tch] / [tj] / [t], segon los endreches ; s’escriu -th : Aqueth castèth qu’ei bèth ;

* los adjectius en -au e -èu (vocalizacion d’una -l finala simpla), an pas qu’una fòrma pel masculin e pel femenin : un accident mortau ; ua rauba noviau – un eveniment grèu ; ua bèstia crudèu.

16 – Expressions occitanas

LenGadocian

aGendacultural a partir del 6 de julhet

(64) rAMóS — Dancem L’associacion Cultura de Noste qu’organiza la navèra edicion de Dancem. Estagis de dança que son perpausats, sauts bearnés, pas d’estiu, valsas a 3 e 5 temps, danças de creacion (pas galant, congo volage, etc.) A 18 h, exposicion de libes e CD, seguida per l’obertura oficiau deu hestenau Dancem. Lo 7 de julhet ser, lo Duo Barbar de Tolosa qu’animarà la serada a partir de 21 h. Guilhem Cavaillé (vriolon) e Olivier Arnaud (guitarra, banjo, vriolon) que jògan ua musica a las influéncias irlandesas. Lo grop Arredalh que clavarà la purmèra serada de Dancem dab lo son repertòri qui mescla composicions e musicas tradicionaus au son de l’acordeon diatonic, de las bohas, la guitarra e la flaüta. Inf. : 25, Rota Nacionau 117, sala de las hèstas 64270 Ramós — Estagi e bal : 23 / dus bals : 20 € Cultura de Noste, 765 camin de Massicam64270 Ramós.Entresenhas mei en contactar Jean-Michel au 06 85 65 34 50.

Agenda de La setmana –17

(30) niMeS — Universitat Occitana d’EstiuAcuèlh e presentacion de l’UOE per la MARPOC e lo CIRDOC a partir de 9 h 30 lo primièr jorn. Poiretz descobrir la mòstra « Lo Dich e l’Escrich » sus Jòrgi Gròs, autor e pedagòg occitan. Remesa dels prèmis del concors Mesclum a 10 h 30 amb un aperitiu ofèrt per la comuna de Nimes. Cafè Cabaret literari sul tèma « Omenatge a Jòrgi Gròs » amb de films de Tè Vé Òc, de lecturas e de testimònis a partir de 14 h 30. Conferéncia de la professora d’occitan a Montpelhièr, Marie-Jeanne Verny sul « Teatre de la Carrièra » a 16 h. Patric Roux, vice-president de l’Ofici Public de la Lenga Occitana e conselhièr regional a la Region Occitània/Pirenèus-Mediterranèa e lo cercaire Felip Martel, Uc Jourde e Jòrdi Peladan (president de la MARPOC) escambiaràn sus « L’Occitanisme d’uèi. E deman ? » de 17 h 30 a 19 h. Balèti Castanha e Vinovèl a la maison diocesana cap a 21 h. De talhièrs de lenga seràn prepausats d’un nivèl mejan amb Matthieu Poitavin (escrivan e professor d’occitan al licèu) e un talhièr pedagogic animat per Jacqueline Martin (conselhièra pedagogica de Gard). Inf. : Programa entièr sul siti www.ieo30.org Corric : marpoc2@wanadoo.fr — MARPOC, 4 carrièra Fernand Pelloutier — 30900 Nimes Tel. : 04 66 76 19 09 / 06 32 19 92 67.

(32) SenT Andrèu — Hèsta gasconaLo Comitat d’animacion de Sent Andrèu qu’organiza ua hèsta gascona a comptar de 14 h. Lo duo Philippe Marsac e Pierre Corbefin que haràua representacion deu lor espectacle « Guilhem e Margalida se maridan ». L’espetacle que serà seguit d’un bal tradicionau animat peu duo. A 19 h, repaish (15 €). Un bal tradicionau que serà animat peu grop Lumbrets de 21 h enlà. Lumbrets qu’ei un grop de cinc musicaires e cantaires qui perpausan musicas e cantas a dançar empruntats per la màger part au repertòri tradicionau gascon mes tanben lengadocian, basco, catalan, etc. Inf. : D217, sala de las hèstas — 32200 Sent Andrèu Reservacion repaish au près de Maryse au 06 88 98 48 26 e d’Yvette au 06 80 13 91 82.

04/08

(05) PonT del foSSé Rescòntres occitans en ProvençaDel 29 al 31 de julhet e del 1ièr fins al 4 d’agost, se debanaràn los rencontres occitans en Provença. Del 29 fins al 31 de julhet, de 10 h a 17 h, poiretz causir un talhièr diferent dins lo qual discutiretz amb d’autres participants sus de tèmas coma los de la lenga (Joan-Pèire Baquié/Chantal Forniller), la lenga per lo teatre (Joan-Pèire Spies), la cultura e la civilizacion (Celina Baquié / Felip Martel), los mèdia (bastir un reportatge video amb Lisa Gròs de Tè Vé Òc), lo patrimòni (Eliana Tourtet), la cançon (Joan Marotta), la musica (Robert Santiago), la dança (Nicolas Lelong) o encara la musica (Mirelha Alliaud). A partir de 18 h, un cafè occitan vos es prepausat. Dimenge 29, Alicia Champollion, presentarà un debat sul tèma « Lei refòrmas a l’escòla, quinei repercussions sus l’occitan e lei mejans d’accions… » Del 1ièr fins al 4 d’agost, los talhièrs pertocaràn los tèmas de la lenga, de l’escrich e l’oralitat, de la toponimia, del processús d’escritura d’una cançon, puèi l’environament, la cançon e la dança. Lo 1ièr

d’agost, Camille Martel presentarà una conferéncia musicala al torn del libre « Massilia Sound System, la faiçon de Marsilha » a l’escasença del Cafè occitan de 18 h a 19 h. Inf. : Centre de Vacanças Le Burdou, Pont du Fossé-Auteis Aups — 05260 Sent Joan Sent Nicolas Corric : ieopaca@club-internet.fr

enviatz-nos las vòstas datas a har passar

(31) ToloSA — recrutament« Te causissi... parce qu’on n’est pas de n’importe où, parce qu’un espace et un rythme de vie peuvent se retrouver dans une façon de dire, même et surtout quand elle vous a été volée, je fais un choix   : je chante en occitan ». Atal escriviá Jacmelina al darrièr de la tampa de son disc « Te causissi », fach en 1974. Avèm causit de jogar en lenga nòstra, l’occitan, nosautes a la Comedía Occitana Tolzana.La vida en Occitanía es faita de fòrça eveniments culturals per la jòia de totes dins nòstra polida region. Alavetz, nosautes, mond de l’espectacle, ensajam de vos far plaser, pichons e grands. Per aquò, nòstra còla, la C.O.T, se renovèla tant coma pót. Nascuda en 1978, la Comedía Occitana Tolzana (C.O.T.) es a Tolosa e foguèt creada per Maurici Andrieu, plan conoscut coma òme de teatre occitan regional e coma animator de television occitana. La còla creèt e joguèt de pèças ambe el e aprèp el, en occitan. Ara, avèm creada e escrita una pèça novèla  : « Embrohls a la Palanca ». L’autor de la pèça es un de nosautres : Bernat Beau-Vignol. Es una pèça en un acte ambe dètz personatges. La pèça conta un moment de la vida dins un estanquet. Aquel estaminet es un lòc d’encontre que, de còps que i a, son esquerrières. Mas sabon totes qu’a la fin tot d’adobarà. Per jogar aquela pèça cercam : 2 femnas joves ( de 20 a 35 ans), 1 òme jove ( de 20 a 30 ans, 2 òmes ( de 40 a 60 ans). Contactar  : Hubert SERVAN sus comediaoctol@gmail.com o 06 76 51 50 49 e Bernard BEAU-VIGNOL sus beauvignol@gmail.com o 06 17 50 03 63.

teatre

Tarifas : setmana, 80 €, jornada 18 €, 1/2 jornada 10 €, espectacle 10 €, talhièr de lenga 80 € o setmana +talhièr : 140 €.

(05) eMBrun — Trad’in Festival amb Lou DalfinEn primièra partida dels Ogres de Barback e del Bal Brotto-Lopez, descobriretz lo projècte « gran bal dub » amb Sergio Berardo de Lou Dalfin. Lou Dalfin partejarà la scèna amb Erik Arma, los Ogres de Barback e lo Bal Brotto Lopez, e I Woks.Dempuèi 2010, lo Trad’in Festival prepausa una programacion originala axada al torn de la transversalitat entre novèlas musicas, musicas del mond, ròck o encara musicas electronicas. Inf. : Plan d’aiga Embrun — 05200 EmbrunSite : tradinfestival.com — Tarifa : 23 €.

06/07

07-08/07

09/07

29-30-31/07

18 – Lo portrèit de la setmana

Joan Miquèu Dordeins qu'ei vadut a Baiona. D'un pair gascon e d'ua mair d'origina espanhòla, a casa, a desparts de quauques mots en occitan, que s'i parlava la màger part

deu temps francés. L'avent dens l'aurelha, qu'a seguit cors de lenga dab Ací Gasconha, l'associacion de promocion de la cultura e de la lenga occitanas a Anglet. Que participarà mei tard a « l'estagi de Seuvalada ». Pro conegut en Bearn, qu'ei un sejorn lingüistic de cinc dias. Los estagiaris que son arcuelhuts en çò de familhas occitanofònas, dab cors teorics per nivèu, conferéncias e animacions en occitan. Un banh lingüistic vertadèr favorizant l'aprenedissatge qui a tant plagut a Joan Miquèu que s'i ei tornat un dusau còp. Acerà qu'i encontrè au Miquèu Grosclaude, lingüista e au Gilabèrt Nariòo, autor, duas punturas deu mitan occitan.Vaduts pairs dab la soa hemna, qu'avón l'enveja de har seguir ua escolaritat en lenga occitana a las lorshilhas. La purmèra escòla « pas tròp luenh » de casa qu'èra la calandreta Ortès. « Qu'estom plan recebuts peu Benoît Larradet, un òmi charmant e vertadèrament competent. Las hilhas qu'an alavetz seguit cors en lenga occitana en Bearn pendent tota la lor escolaritat. Qu'èi demandat un cambiament de pòste e que soi arribat en Bearn », çò ns'explica.Deu hèit de las soas originas, lo Joan Miquèu qu'estó atirat purmèr de la lenga espanhòla. Qu'ei en har estudis, que s'avisè deu son interès tau «   patés » deu son pair : « a l'Escòla Normau qu'i èi encontrat au Joan Francés Tisnèr qui èra dejà a l'epòca, hòrt estacat a l'occitan. Ací, qu'èi pres consciéncia lo patés deu pair qu'èra ua lenga vertadèra, quitament s'èra pas tot a fèit la medisha que parlada a Baiona ! Tot aquò qu'a caminat dens lo men cap. Qu'a pres temps, e un dia, que'm soi lançat e n'èi pas deishat de parlar la lenga despuish   ». Quan èra joen, a Baiona, lo regent qu'a coneishut la guerròta enter los Bascos e los Gascons. Lo Joan Miquèu que con·hèssa qu'èra tiralhat enter los dus puish a qu'avèva nombrós

amics en çò deus Bascos. Los temps avent drin cambiat totun, que's regaudí de la deliberacion qu'a votada la Comunautat d'Aglomeracion País-Basco a la fin deu mes de junh de reconéisher la lenga gascona au medish títol que la lenga basca com lenga regionau deu son territòri. « A l'epòca qu'èra un ambient diferent, çò ditz. Que soi hèra content qu'aja cambiat e qu'acerà las causas evoluen en tot cas mei viste que non pas en Bearn. A Baiona, que hè bèth temps que i a ua senhaletica bilingua o trilingua en còr de vila. Aquera reconeishença qu'ei extraordinària ».A Baiona, las mentalitats qu'evolueishen mes en Bearn tanben. Que's sentí dab la mobilizacion tà lapurmèra edicion de la corruda tà la transmission de l'occitan, La Passem. L'eveniment que's debanè a la fin deu mes de mai e cap a 40 000 euros qu'estón amassats entà finançar un projècte de promocion de la lenga. « A jo, La Passem que m'a hèra tocat. Qu'ei un eveniment important qui ei fin finau sortit deu mitan occitanista e qui a interessat tot lo monde. Qu'avem hèit brilhar l'occitan, lo bearnés, lo gascon, com ac voletz aperar. Ua lenga que passa per las aurelhas, qu'ei la medisha parlada per tot lo monde. N'ei pas la lenga de las calandretas o d'un institut. Un tipe qu'ei quitament vienut de las Lanas entà córrer. Qu'avè pagat per un quilomètre e que n'a hèit quinze fin finau ! Ua mobilizacion de las bèras ».

Hestau DancemCultura de Noste que tribalha a la sauvaguarda e a la promocion de la lenga e de la cultura occitanas. Au demiei d'aquera associacion, Joan Miquèu qu'ei responsable de la comission «lenga» e de « Dancem   ». Lo hestau de dança que perpausè aquesta dimenjada la soa 4au edicion a Ramós au nòrd-oèst d'Ortès. Taus dançaires confirmats e tanben començants, estagis de danças que seràn animats per membres de l'associacion tà's perfeccionar. Lo sénher Dordeins qu'ei estacat a las danças locaus e que tien a çò qu'ajan tota la lor

plaça au hestau « Dancem ». Lo dissabte vrèspe, un estagi deus sauts bearnés dab la memorizacion deus mandes de charmantina de Monenh qu'èra animat per Anne Diebolt. Eliane Lagouardille qu'ensenhè lo pas d'estiu. « Que ns'èm inspirats de mantuns hestaus de danças, com Campestral. Que s'installan dens vilas diferentas a cada edicion. Atau, arron Saut, Bèthlòc e Senta Susana “ Dancem   ” que's debanè tad aquera edicion a Ramós los 7 e 8 de julhet ».Peu dançaire, qu'ei important d'integrar nautats dens las danças de uei lo dia. Tad aquò lo Joan-Miquèu qu'animè un estagi de danças qui a creat, com lo pas galant o enqüèra lo ziga-zaga. « Per jo, qu'ei important d'integrar danças navèras, çò nse hida. Que hè mei de trenta ans que danci e vertat ei que vedi que i a ua evolucion dens la practica. Que i a los qui an la tecnica e qui son estacats a un transmission rigorosa e a costat, que'n hèi partida, los qui cèrcan tanben vias navèras. Mes çò de mei important, quau que sii la practica causida, qu'ei de préner plaser a dançar. Que soi un ancian regent e pensi que cau obrir a tot lo monde ».L'Occitan que's regaudeish deu projècte de « Vilatge occitan » qui ei a bastí's dens lo barri istoric deuHedàs en còr de vila a Pau. Que deveré amassar a l'orizont de 2019-2020, las associacions e estructuras màgers deu mitan occitan tà'us balhar ua visibilitat mei grana. « Que soi urós de véder que's debanarà a Pau. Que hè cinc ans que soi arribat dens aqueth vilatge de Ramós. N'i avèva pas arren perpausat taus dançaires. Qu'avem decidit d'apitar quauquarren e uei lo dia qu'èm un vintenat de dançaires a s'amassar tà partatjar la nosta passion. Que soi content de véder que quauquarren se basteish per Pau. Non cau pas véder aquò com ua concurréncia, justament, tot que va dens lo medish sens ». En aténer, Cultura de Noste que contunha de desvolopà's. Qu'ei constituida de quate comissions, ua tà la dança, ua la lenga, ua auta la canta e la darrèra, la transmission. Estagis de dança d'ací e d'aulhors que son au programa pendent l'annada, atau com estagis de canta. Cultura de Noste qu'organiza despuish 2013 lo « Maraton de la Canta ». Cors de lenga occitana que son dispensats peu Centre lo CFPÒC dab un quinzenat de participants a cada rendètz-ve. Batalèras e conferéncias (l'emplec de la lenga dens los EHPAD, la guèrra de 14-18, collectatges en Baish-Ador, etc.) que hèn tanben partida deu programa culturau.Tà çò qui pertòca la transmission, Cultura de Noste que velha a consolidar los ligams enter las calandretas e lo public. « Qu'avem hèit viéner artistas entà preparar espectacles dens las escòlas », çò nse ditz Joan Miquèu.

FANNY LARTIGOT

Inf. : www.culturadenoste.com — Joan Miquèu Dordeins, 06 85 65 34 50.

JOAN MIQUÈU DORDEINSla transmission purmèr

Lo Bearnés que s’i hè entà participar de quina manièra que sia a la transmission de la lenga e de la cultura nostas. Qu’ei implicat dens associacions com Cultura de Noste e Ligams, en tot publicar libes e crear cantas e danças. Pertrèit d’un òmi plen de ressorças.