MUSEOLOGÍA: el fragmento significativo

download MUSEOLOGÍA: el fragmento significativo

of 17

Transcript of MUSEOLOGÍA: el fragmento significativo

  • 8/13/2019 MUSEOLOGA: el fragmento significativo

    1/17

    EL FRAGMENTO SIGNIFICATIVO

    Gustavo FernettiArq. Cons. de museos

    Conservador de museos

    MUSEO ITINERANTE DEL BARRIO DE LA REFINERA!tt"#museo.re$ineria%&'o(s"ot.)om

    *ornadas!istoriadores+)ronistas%+a!oo.)om.ar

  • 8/13/2019 MUSEOLOGA: el fragmento significativo

    2/17

    El fragmento significativo

    Gustavo FernettiArq. Cons. de museosConservador de museos

    Tres )ient,$i)os toman un )a$- en un &ar de Es)o)ia.Uno de e''os mira "or 'a ventana + ve una ove*a.

    -Las ovejas en Escocia son negras.

    Otro de 'os )ient,$i)os di)e seriamente#-Querrs decir que en Escocia hay ovejas negras.

    Enton)es interviene e' ter)ero.De*a su taa de )a$-/ mira 'a ove*a + di)e#

    -Creo que lo nico que podemos decir es que en Escocia

    hay una oveja, uno de cuyos cosados es negro.

    !unch. Londres, "oviem#re de $%$&.

    Uno. El mseo !eterog"neo.

    La variedad de museos/ a)tua'mente/ es rea'mente asom&rosa.Museos &io(r0$i)os/ de e)o'o(,a/ museos de 'a vida )otidiana/ de' )!o)o'ate o 'a !istorieta/ museos/ museosde todo. La !umanidad/ a' menos 'a o))identa' (enera museos/ en a"arien)ia/ )onstantemente. In)'uso no sesa&e/ a )ien)ia )ierta/ )uantos museos !a+ en e' mundo.

    No es e1tra2o que un )ierto n3mero de o&*etos m0s o menos va'iosos (enere un museo. O que aun)are)iendo de e''os/ e' museo se (enere i(ua'.Con $re)uen)ia/ a"are)en museos de 'os )ua'es/ "reviamente/ no !a&,a novedad a'(una/ + que sue'en ser(enerados "or 'as o$i)inas res"onsa&'es de 'as "o',ti)as )u'tura'es o$i)ia'es/ son museos de )orto "er,odo de)rea)i4n/ )onstituidos )asi a 'a "ar de su arquite)tura.A ve)es/ 'a ini)iativa de "arti)u'ares "romueve 'a )rea)i4n de museos atra)tivos/ tem0ti)amente !a&'ando/ +no son raros 'os museos institu)iona'es/ em"resaria'es/ o de $unda)iones )u+a 0rea )u'tura' ve )omo unameta im"ortante )rear un museo.En Ar(entina/ se !an )reado mu)!os museos en 'os 3'timos 56 a2os.Se !an )reado museos "or 'os )entenarios de 'os "ue&'os de "rovin)ia/ entre 7886 + 9666/ re)ordando e')entenario de 'a $unda)i4n/ )on $re)uen)ia en )asas anti(uas o vie*as esta)iones de tren a&andonadas 'ue(o

    de 'as "rivatia)iones $erroviarias.Museos de arte )omo e' MALBA/ na)ido de una ini)iativa "arti)u'ar/ "osee este ti"o de :(enera)i4nes"ont0nea;/ simi'ar a' e' Museo de' Bi)entenario/ que "odemos )onsiderar $undante/ a 'a vie*a usana. En e'"rimer )aso se &as4 en una )o'e))i4n de$inida/ en e' se(undo/ mediante una :re)o'e))i4n; e$e)tuada "or e'Estado Na)iona'.Museos re'ativamente re)ientes )omo 'os de'

  • 8/13/2019 MUSEOLOGA: el fragmento significativo

    3/17

    es"e),$i)os/ )omo e' *am4n en Madrid/ de' vino en Mendoa/ Ar(entina o de' )!o)o'ate/ en M-1i)o +Bari'o)!e. Austria? en 966#

    'n museo es una insiuci(n permanene, sin )ines de lucro, al servicio de la sociedad y a#iera al p#lico,

    que adquiere, conserva, esudia, e*pone y di)unde el parimonio maerial e inmaerial de la humanidad con

    )ines de esudio, educaci(n y recreo. +/

    odemos notar que es una de$ini)i4n "or a(re(a)i4n/ +a que "odemos adi)ionar una )ua'idad/ a medida quee' museo evo'u)ione.

    7 Esta denomina)i4n es $re)uente + en)ierra una "arado*a/ +a que 'a vida :siem"re es )otidiana;.9 Internationa' Comitee o$ Museums. De"ende de 'a UNESCO

  • 8/13/2019 MUSEOLOGA: el fragmento significativo

    4/17

    #os. $#efinici%n o esencia&

    Es 'a de ICOM una de$ini)i4n de museo que se )orres"onde a esa varia&i'idad/ o sea/ una de$ini)i4n

    intr,nse)a a' museo O es in!erente a 'a museo'o(,a5Ana'i)emos sus "artes/ 'e+endo sus "ro"osi)iones a)er)a de 'o que :es; un museo.Ini)ia'mente/ ICOM de)'ara que e' museo es una institucin permanente. Esta $rase "odr,a si(ni$i)ar varias)osas. La m0s im"ortante/ )reemos/ es su "ermanen)ia en e' tiem"o/ su "erdura&i'idad. Es esto as,

  • 8/13/2019 MUSEOLOGA: el fragmento significativo

    5/17

    "ero e''o no es in!erente a' museo/ sino a nuestra $orma de )on)e&ir'o a $uturo. La "ermanen)ia tem"ora' esun )ar0)ter museol(gico/ + no museal.

    Lue(o/ 'a de$ini)i4n "rosi(ue/ di)iendo que e' museo es una institu)i4n sin fines de lucro.O&viamente/ e' museoper seno )o&ra dinero "ara a)umu'ar'o + o&tener una (anan)ia o )a"ita'. a no de&e!a&er museos de ese tenor/ a' esti'o . T. Barnum/ en e' mundo.Sin em&ar(o/ 'os museos :ter)erian;# e1"osi)iones $amosas son tra,das "or em"resas im"ortantes que'u)ran )on 'os itinerarios. Los artistas "'0sti)os e1"onen sus o&ras/ intentando vender'as. Otras em"resas)a"ita'istas re)audan dinero mediante $unda)iones "ara'e'as que invierten en )u'tura/ o su&sidian tra&a*os dere)u"era)i4n de' "atrimonio :i'ustre; des)ar(ando as, im"uestos de sus )ar(as $is)a'es. Los museosem"resaria'es son "uestos a' servi)io de 'a $irma/ tratando de servir )omo "ieas es"e)ia'es de' maretin(.Todas estas a))iones son "arte de 'a "o',ti)a e1"ositiva :norma'; de' museo.Tam&i-n a ve)es o&viamos un "unto de vista# e' de' "3&'i)o. ara un turista de "aseo "or Fran)ia/ e' )osto de

    die euros "ara entrar a un museo/ en su "resu"uesto de )ien euros diarios/ es &astante dinero. Desde esa"ers"e)tiva/ e' museo no es (eneroso/ :(ana; dinero. O sea# no es $0)i' de)ir que e' museo dire)ta oindire)tamenteJ no "osee un &ene$i)io o (anan)ia.odemos de)ir enton)es que 'a ausen)ia de (anan)ia/ que e' no o&tener un "e)u'io/ no es una )ara)ter,sti)aonto'4(i)a de' museo/ sino una es"e)ie de desiderum. Es una )uesti4n mora'. Se su"one que e' que !a&i'itae' museo es un )ono)imiento (ratuito/ uni$ormemente re"artido/ demo)r0ti)amente uti'iado. No es as,.Los museos son )ostosos/ + mueven mu)!o dinero en Euro"a. En Ar(entina son s4'o )ostosos.or 'o tanto/ e' "adrina(o es una !erramienta "ara a'iviar "resu"uestos estre)!os. Lo )ua' "ermite quea'(unas em"resas usen e' museo "ara $ines )omer)ia'es.En este sentido/ Fran)oise Mariesse es e1"',)ito/ a' en)uadrar a' museo :'u)rativo; )omo una de 'as tres$ormas e)on4mi)as de' museo >Mariesse/ 9675# "assim?# museo "a(o/ estata' (ratuito + e' :museo de' don;.

    En e' e1tremo o"uesto a' museo :norma'; est0 e' museo de em"resa. Forma "arte de 'os dis"ositivos)omer)ia'es/ )omo 'a "ro"a(anda o 'a venta a' "or menor. ero a nadie se 'e o)urr,a ''amar a' Museo de'ino/ de Mendoa + de 'a a$amada &ode(a Rutini/ )on otro nom&re que ese# museo.Di)!o de otra manera# aunque (ane dinero/ aunque e' museo rea'i)e una $a)tura)i4n/ )omo si $uese unaem"resa )a"ita'ista )om3n/ eso no le impedir1a ser considerado, social e insiucionalmene, como un museo.

    eamos una ter)era $rase/ 'a que de)'ara que el museo est al servicio de la sociedad y abierta alpblico. Esto se entron)a )on 'o antedi)!o de 'a "ermanen)ia. Se su"one que e' museo de&e estar a&ierto"ermanentemente/ o a' menos es"eramos que as, sea.ero mu)!as ve)es !emos visto museos "rivados/ )errados ad hoca toda a"ertura masiva. La esen)ia de'

    museo "rivado es esa# 'a de estar )errado a (randes "3&'i)os/ + 'a ''ave de su "uerta en manos de un 3ni)o"ersona*e# e' due2o. E' Museo de 'a Bo'sa de Comer)io de Rosario/ es sumamente estri)to en e' in(reso/ quese rea'ia "or 'a "uerta "rin)i"a'/ in)'uso "asando "or dete)tores de meta'es + &a*o ri(urosa reserva de)on)urren)ia.Los museos em"resaria'es tam&i-n son museos que de"enden de 'a a"ertura de 'a $irma/ + de su$un)ionamiento= )errada 'a $0&ri)a a2osa o 'a $irma im"ortante/ su museo desa"are)er0. Ese $un)ionamientoest0 "uesto a' servi)io de 'a em"resa "rivada/ que 'e da sentido. De&er,amos "re(untarnos/ "ara e' )aso de'os museos em"resaria'es/ a qu0 sociedad se re$iere 'a de$ini)i4n# si a 'a )o'e)tivaJ"3&'i)a o a 'a "rivada)a"ita'ista.

  • 8/13/2019 MUSEOLOGA: el fragmento significativo

    6/17

    As,/ e' )on)e"to de servicio a la sociedad "are)e ser tam&i-n a'(o desea&'e/ "ero no es a'(o "ro"io de'museo en s,/ no es )ua'idad inse"ara&'e.

    La )uarta "arte de 'a de$ini)i4n ICOM es )om"'e*a.De)'ara que el museo adquiere, conserva, estudia, expone y difunde el patrimonio material e inmaterialde la umanidad!

    Sa&emos que 'os museos a ve)es no adquieren/ sino que re)o'e)tan/ o &ien se 'es 'e(a un "atrimonio.odemos ar(umentar/ o&viamente/ que son $ormas es"e)ia'es de adquisi)i4n. ero a ve)es es a 'a inversa.En o)asiones e' museo no adquiere nada.Se arman museos so&re una determinada )o'e))i4n/ $i*a e ina'tera&'e. Los museos &io(r0$i)os/ "or e*em"'o/son 'a )asa de a'(uien i'ustre/ )on todo su mena*e.La esen)ia musea' no est0 en 'a adquisi)i4n/ que no se "iensa "osi&'e/ "uesto que todo o&*eto e1terno ser0:e1tra2o; a' &io(ra$iado + 'a )rea)i4n + e1isten)ia misma de' museo/ de este modo/ es se"ara&'e de 'a

    adquisi)i4n/ que in)'uso "odr,a estar "ro!i&ida "or estatuto/ sin "rovo)ar un ries(o musea'/ onto'4(i)amente!a&'ando.

    "onservares otro tema im"ortante de)'arado en 'a de$ini)i4n de' ICOM. Es )asi una )ondi)i4n )'ave en e'ima(inario museo'4(i)o.ero todos 'os museos )onservan )omo )ondi)i4n inse"ara&'e de su e1istirodemos in)'uir aqu,/ "ara re$utar 'a esen)ia'idad musea' de esta "arte de 'a de$ini)i4n/ a 'os innumera&'esmuseos de arte moderno/ )on sus insta'a)iones art,sti)as e$,meras.ero tam&i-n "odemos a"ortar m0s "rue&as "ara demostrar que )onservar no es a'(o in!erente a' museo/)omo rea'idad institu)iona' inse"ara&'e de' mismo.

    Es que a'(unos o&*etos no son )onserva&'es.Los "ro)esos astron4mi)os/ e)o'4(i)os + en (enera'/ natura'es/ di$i)u'tosamente "ueden ser o&*etivados +)onservados "or e' museo. Sin em&ar(o/ nadie ne(ar0 'a "osi&i'idad de un Museo de 'a E)o'o(,a o 'aGeo'o(,a. Ni !a&'ar de 'os $en4menos eternamente re"etitivos/ )omo e' )i)'o de' a(ua )onservaremos eso ene' Museo de' A(ua Conservaremos o&*etos de 'os que se dis"one "ermanentemente r-"'i)as/ )'ones/re"eti)iones/ $re)uen)ias La )onserva)i4n "are)e ser a'(o "ro"io de a'(unos museos/ "ero no de todos.rue&a de esto tam&i-n es que a ve)es 'os museos m0s !umi'des/ 'os museos de "ue&'o o de &arrio/(uardan/ "ero no )onservan/ + !asta )are)en de "ro$esiona'es de 'a )onserva)i4n. Kui0s en 'a de$ini)i4n

  • 8/13/2019 MUSEOLOGA: el fragmento significativo

    7/17

    :(uardar; o :do)umentar;sean sin4nimo de :)onservar;/ "ero es dudoso que e' a'tamente "ro$esiona'iadoICOM !a+a in)urrido en esta sinonimia. De todas $ormas/ tam&i-n !a+ museos que no (uardan o&*etos/ sino)on)e"tos/ )osas e$,meras o dan )on$eren)ias/ sin que "or e''o de*en de ser museos.

    Los museos "rose(uimos 'e+endo 'a de$ini)i4n ICOMJ estudian'o que "oseen.A)tua'mente/ esto es una a)tividad )on $re)uen)ia se"arada de 'as a)tividades norma'es de' museo.Lamenta&'emente "odemos )onstatar que (ran "arte de 'os museos no investi(an e' "atrimonio o )a"ita')u'tura' que a'&er(an/ sea "or "ro&'emas de "resu"uesto/ de "ersona' o de "o',ti)a )u'tura'. Mu)!os seorientan )asi e1)'usivamente a e1"oner/ a rea'iar des$i'es de moda o a desarro''ar ta''eres de "'0sti)a antesque rea'iar investi(a)iones. No de*an de ser museos "or e''o.A2adiremos a'(o m0s "ara re$utar 'a esen)ia'idad musea' de 'a investi(a)i4n.La "osi&i'idad que un investi(ador se a''e(ue a' museo "ara investi(ar sus )o'e))iones es a'(o que "odemos)onsiderar eventua'/ aunque es $re)uente. ero e' museo se(uir0 e1istiendo 'ue(o de 'a "artida de' sa&io/ as,

    )omo e1ist,a antes de su ''e(ada.

    Aqu, a"are)e en 'a de$ini)i4n ICOM/ 'a "iea $undamenta' de' museo# la exibicin.La museo'o(,a "resu"one que e' museo e1!i&e/ + de no !a)er'o/ no es un museo.Es ta' ve 'a )ondi)i4n m0s )er)ana a 'a esen)ia de un museo. La )aren)ia de "atrimonio e1!i&ido si(ni$i)auna )'asi$i)a)i4n di$erente de 'a institu)i4n/ )omo )entro )u'tura'/ &i&'iote)a o ar)!ivo/ "or e*em"'o. ues &ien/"odemos aventurar que no es ne)esario e1"oner/ "ara que un museo sea ta'.odr,amos "oner de e*em"'o 'os museos virtua'es/ "ero a3n no !an (anado $e!a)ientemente su )ar0)termusea'/ vin)u'0ndo'os )on)e"tua'mente m0s a una "0(ina e& es"e)ia'iada/ que a un museo.Mu)!os de 'os m3'ti"'es museos de 'a memoria no e1!i&en o&*eto de museo a'(uno Jen e' sentido de vesti(ioJsino )on)e"tos/ normas mora'es + !e)!os !ist4ri)os. Los vesigia, "ro"ios de 'os vie*os museos/ a'', no

    sue'en tener demasiada )a&ida o "resti(io/ $rente a 'a inmensidad de 'a atro)idad !umana/ que es 'o que de&eeviden)iarse. La misi4n de' museo es re)ordar 'o o)urrido/ no re$eren)iar'o o ('ori$i)ar'o. or 'o que e' o&*etoe1!i&ido dada 'a misi4n de' museoJ tiende a )ero/ +a que se 'e sue'e )onsiderar mor&oso/ im"ro)edente o"o)o e$i)a. Ni siquiera e' !e)!o !ist4ri)o "uede ser )onvidado un o&*eto intan(i&'e.Los Museos de 'a Memoria o de' o&*etos? de esos !e)!os atro)es# e' do'or o 'a muerte no se musea'ian/ no de*an rastros/ !a+ que

    ima(inar'os o empai2ar)on 'as v,)timas/ m0s que e1!i&ir'os. A nadie se 'e o)urrir,a e1"oner 'os o&*etos de 'atortura usados en Ar(e'ia o en 'a ESMA sin !erir sus)e"ti&i'idades/ "or 'o que no se e1!i&en/ sin que "or e''ode*en de ser museos )omunes o de sitio/ res"e)tivamente. O sea# museos de "'eno dere)!o/ que "ermiten entre otras a)tividadesJ retirar ar)!ivos )on testimonios o sim"'es $oto)o"ias de do)umentos o $otos/ sinne)esariamente e1!i&ir'os en vitrinas. La e1!i&i)i4n/ "or ende/ no es esen)ia' a' museo/ sino una a))i4n mu+$re)uente que )ana'ia + "ermite 'a admira)i4n/ )omuni)a)i4n o in$orma)i4n.

    A)tua'mente se )onsidera 'a do)umenta)i4n )omo una $orma de )onserva)i4n. Sin em&ar(o/ se sue'enmen)ionar )omo a))iones se"aradas/ )on es"e)ia'istas es"e),$i)os "ara )ada una.

  • 8/13/2019 MUSEOLOGA: el fragmento significativo

    8/17

    Fre)uentes )omo 'a e1!i&i)i4n tradi)iona'/ +a son 'os "ane'es/ dia(ramas/ $otos + $rases/ que se desmontan ein)'uso dese)!an/ "ara dar 'u(ar a otra muestra o a)tividad.No son raras 'as )!ar'as + )on$eren)ias/ ta' ve m0s im"ortantes en s, que e' uni$orme de un di)tador o 'as

    armas usadas en 'a re"resi4n so)ia'.odemos aseverar enton)es que 'a e1!i&i)i4n no es esen)ia'/ sino un m-todo que uti'ia !a&itua'mente e'museo/ "ero de' que "uede "res)indir sin de*ar de ser'o.

    Tam&i-n 'eemos en 'a de$ini)i4n ICOM que e' museo difunde el patrimonio material e inmaterial de laumanidad con fines de estudio, educacin y recreo!eamos si esto es )ondi)i4n indis"ensa&'e "ara que ten(amos rea'mente un museo. De*ando de 'ado 'osmuseos "rivados + su su& )ate(or,a/ 'os museos em"resaria'es/ veamos a'(unos e*em"'os a modo dei'ustra)i4n.Con)urrir a 'os museos de )ien)ias $,si)as de 'as $a)u'tades de medi)ina >o museos anat4mi)os? "ueden

    !a)ernos ver que/ de divertidos/ esos museos tienen "o)o o nada. Asom&ran/ asustan + !orrorian= no $ueron)reados "ara e' dis$rute/ sino "ara 'a e*em"'i$i)a)i4n a)ad-mi)a. Adem0s/ este ti"o de museo no di$unde e'"atrimonio de 'a !umanidad/ sino sus "arti)u'aridades/ sus "ato'o(,as/ a ve)es sin(u'ares e irre"eti&'es/en$ermedades que sue'en estar en 'os 'i&ros de medi)ina. Nadie quiere "oseer ese ti"o de :o&*eto; ni 'a)ondi)i4n que ''ev4 a ese ser !umano a "o&'ar un $ras)o de $ormo'.odemos enumerar toda una serie de museos m0s o menos t-tri)os que estos/ "ero s, )on una )ara)ter,sti)aque 'os i(ua'a# no son diveridos, pero se denominan e insiucionali2an como museos. Diremos "ues que 'adiversi4n no es una )ondi)i4n esen)ia' de' museo.rosi(amos# Los museos edu)an Creemos que s,.ero esto no es "arti)u'ar )ondi)i4n sine qua nonde' museo. Ini)ia'mente/ 'a edu)a)i4n mediante e' museo esedu)a)i4n no $orma'. ero 'a edu)a)i4n $orma' + en (enera'/ 'a edu)a)i4nJ "uede "asar'a mu+ &ien sin e'

    museo.Los museos est0n )on $re)uen)ia/ )a"a)itados "ara 'a ense2ana# en e''os !a+ (a&inetes did0)ti)os/manua'es/ )arte'as edu)ativas/ 'udote)as/ et)-tera. ero tam&i-n !a+ museos de 'a -"o)a de 'as "rimerasde$ini)iones de' ICOMJ )u+a )a"a)idad edu)ativa "ro(ramada era "r0)ti)amente nu'a. itrinas )onin$orma)i4n + vo)a&u'ario t-)ni)o/ a&uso de 'os nom&res )ient,$i)os + su"osi)i4n de 'a sa&idur,a de' "3&'i)oa)er)a de :qu- es este o&*eto; $ueron )onstantes en museos de vie*a data/ or(aniados "or eruditos. A3n!o+/ de "arte de )ient,$i)os o )o'e))ionistas a''e(ados e' museo/ se su"one que e' visitante su"one que sonesas )osas ''amadas )a24n de avan)ar(a/ e)o$a)to o )o"ro'ito/ sin a(re(ar'e in$orma)i4n siquiera "ara ma+or)ono)imiento &0si)o. De este modo 'a edu)a)i4n es :$enomeno'4(i)a;/ en e' sentido de que 'o que sea"rende/ es 'o que a"are)e de inmediato )omo evidente a 'os sentidos.

    or otro 'ado/ "uede !a&er un museo que no eduque Esta es una "re(unta que admite otra# "uede !a&eralgoque no eduque La (ente siem"re est0 a"rendiendo.De m0s est0 de)ir que si vi-semos una serie de o&*etos en vitrinas/ sin in$orma)i4n ni dis"ositivo did0)ti)oa'(uno/ no dudar,amos en )'asi$i)ar eso que vemos )omo :museo;/ )on*eturando qui0s que edu)ar no eso&*etivo de ese museo en "arti)u'ar/ + as, "ensar que edu)ar no es a'(o esen)ia' a' museo/ sino unadesiderata/ en tanto eduque en $orma "'ani$i)ada + sistem0ti)a.Tam&i-n 'eemos que e' museo difunde.An0'o(amente a 'a e1!i&i)i4n/ "odemos de)ir que e' museo di$unde si "osee dinero "ara e''o. La di$usi4n serea'ia "or )ana'es en (enera' im"resos/ redes so)ia'es + de mass media/ )onsider0ndose 'a e1!i&i)i4n )omoe' modo de )omuni)a)i4n "rin)i"a' )on e' "3&'i)o.

  • 8/13/2019 MUSEOLOGA: el fragmento significativo

    9/17

    ero !emos visto que !a+ museos que )are)en de vo)a)i4n edu)ativa o meramente )omuni)a)iona'. Unmuseo que no di$unde ser0 un museo de$i)itario + de$i)iente/ "o)o e$i)a/ "ero se(uir0 siendo un museo de"'eno dere)!o.

    Fina'mente/ "odemos "re(untarnos si es de la umanidad'o que se e1!i&e en un museo.Si &ien 'os museos de )ien)ias natura'es e1)'u+en es"e),$i)amente arte$a)tos !umanos/ + siem"re "odemos)onsiderar que 'a natura'ea es nuestra/ e1isten numerosos o&*etos que no "ertene)en a 'a !umanidad/ sino a"re !umanos/ anima'es/ e' es"a)io o 'a (eos$era. Otros o&*etos de museo son i'usorios/ ine1istentes o"ertene)ientes a' 0m&ito idea'iado de' )ine o 'a 'iteratura. Los ecomuseos son 'a "rue&a de 'o )ostoso que"uede ser )onsiderar :de 'a !umanidad; a'(o que no "odr,a ''e(ar a ser'o "or su ina))esi&i'idad (eo(r0$i)a/"or e*em"'o.La "resen)ia de o&*etos "rivados en o"osi)i4n a una !umanidad )o'e)tivamente a"ro"iadora de esoso&*etosJ indi)ar,a que &ienes de 'os )ua'es no "uede a"ro"iarse sim&4'i)amente e' (-nero !umano >)omoarmas de destru))i4n masiva o e' sim"'e dinero? es m0s &ien una norma que una e1)e")i4n.

    or 'o tanto/ o&*etos :no !umanos; + :no a"ro"ia&'es "or 'a !umanidad; "ueden tener su museo/ sin que "ore''o inva'idemos su rea'idad/ aunque no )um"'an )on 'a u&i)ua de$ini)i4n ICOM.

    Tres. #e la )efinici%n a la ontolog*aP

    De a)uerdo )on 'a ar(umenta)i4n "re)edente/ )reemos que 'a de$ini)i4n de' ICOM es museolgica, pero nomuseal.

    ertene)e a' 0m&ito de' an0'isis/ de 'o meditado/ no de 'a rea'idad )onstruida. Re$iere a una dis)i"'ina/ es e'museo :"ensado; + no e' museo que desarro''a sus a)tividades )otidianas de e1isten)ia# 'os muse4'o(os/reunidos en )4n)'ave/ "ensaron )4mo de&er,a ser un museo/ + no lo que ese$e)tivamente.Sin de*ar de a"'audir una de$ini)i4n :de 'o que de&iera ser; un museo/ a 'os $ines de su an0'isis nos interesaque es.O sea/ "oder inda(ar qu- une e' Museo de . T. Barnum )on e' Museo de 'a Memoria de Rosario= e'neo&arro)o aunque des"o*ado Museo Gu((en!eim de Bi'&ao )on e' a&i(arrado Museo Ro)sen= o e' Museode 'os Ca')etines de Toronto )on e' Museo de Arte De)orativo de Rosario.Esta enorme variedad nos de*a "er"'e*os a 'a !ora de esta&'e)er qu- es 'o que de$ine 'a in$ initamente varia&'erea'idad musea'.Sin em&ar(o/ e' r4tu'o :museo; es ad*udi)ado a institu)iones mu+ distintas/ )on )omodidad + en (enera'/ sinresisten)ia. No se sue'e es)u)!ar )on asiduidad/ "or "arte de' visitante# :esto no es un museo;.La di$eren)ia sue'e ser "atentiada "or 'a variedad de "resenta)iones/ as"e)to/ arquite)tura + tem0ti)a que"osee e' museo :(en-ri)o; a' "unto que no sa&emos si ta' (-nero e1iste )omo a'(o !omo(-neo.

    La moda'idad de estas "arti)u'aridades tam&i-n nos desorienta# !a+ museos :"o&res; + a'tamente )om"'e*os/museos que usan 'a te)no'o(,a + otros que re)urren a e'ementos mu+ sim"'es museo(r0$i)amente !a&'ando.Las tem0ti)as/ )omo !emos visto/ tam&i-n son !etero(-neas + e' en$oque i(ua'mente desi(ua'# dos museos)on 'a misma tem0ti)a su"on(amos de arteJ "ueden "oseer dos $ormas )om"'etamente dis,mi'es de)onsiderar su "atrimonio.

    P Onto'o(,a en e' sentido de :ser; un museo + no en e' de :de&er,a; ser'o.

  • 8/13/2019 MUSEOLOGA: el fragmento significativo

    10/17

  • 8/13/2019 MUSEOLOGA: el fragmento significativo

    11/17

    o&*etivos/ temas + a))iones= se'e))ionar a'(unos ,tems + vesti(ios/ + "or 'o (enera' no e1!i&en todo 'o que"oseen.Los o&*etos de museo/ ese )eichede' muse4'o(o/ que )om"arte )on e' "3&'i)o/ es una "arte re)ortada de una

    rea'idad/ + as, se 'o asume.Di*imos $eti)!e en un sentido no "e+orativo. Dos autores se !an en)ar(ado de' $eti)!e# Freud + Mar1.ara Si(mund Freud/ e' $eti)!e reem"'aa a 'a "ersona amada + e' adorador de "ies o de trenas reem"'aae' todo "or una "arte de ese todo/ e'e(ida en $orma in)ons)iente. E' museo/ a trav-s de sus "ro$esiona'esrea'ia an0'o(a o"era)i4n/ aunque no sea una "ato'o(,a o "ara$i'ia/ )omo es e' )aso des)rito "or Freud.

    Desde un "unto de vista mar1ista/ ese $eti)!ismo es de otro tenor. E' o&*eto de museo )omo Mar1 des)ri&e"ara 'a mer)an),aJ o)u'ta 'as re'a)iones so)ia'es que !a+ detr0s de -'/ 'as )ua'es !a+ que eviden)iar "or e'tra&a*o de investi(a)i4n.E' museo $eti)!ia# reem"'aa una rea'idad tota' "or una "arte de ese todo/ "or un 'ado/ + )onsidera que eseo&*eto "osee una vida "ro"ia/ misteriosa# no de&e to)arse ni a'terarse/ "uede :)a''ar; o :!a&'ar;/ + es per seirrem"'aa&'e/ )asi una ana'o(,a de 'a "ersona !umana. E' o&*eto de museo es toda 'a !istoria o e' arte de

    una so)iedad/ + )omo ta'/ nos !a&'a de e''a. No de&emos )on$undir :o&*eto; )on e' vesti(io/ )on e' )uadro o e'arte$a)to arqueo'4(i)o/ sino )omo una )osa que est0 re)ortada de una rea'idad/ va'orada + )onsiderada )omore"resentante de esa rea'idad.Esa o"era)i4n de )eichi2aci(n"resu"one que una tem0ti)a )om"'e*a 'a vida de un artista/ o )4mo viv,a un(ru"o !umano en -"o)as "re!ist4ri)asJ es sus)e"ti&'e de ser re)reada o e1"resada mediante "artes "or 'o(enera' es)asas "ero re"resentativas e irre"eti&'es.No de&emos )onsiderar e' o&*eto )omo se nos e1"one >e' )uadro/ 'a momia/ e' arte$a)to/ 'a ro)a/ e'do)umento/ 'a $oto? sino )omo esencia museol(gica,que se )onstitu+e )omo un re)orte de )ierta rea'idad.or ende/ "re$erimos denominar'o :$ra(mento;.

  • 8/13/2019 MUSEOLOGA: el fragmento significativo

    12/17

    Es una mirada es"e),$i)a/ +a que a' "ertene)er esa "arte se'e))ionada/ mu)!as ve)es "or aar/ a unarea'idad ma+or/ -sta se su"one )ontenida en aqu-''a. or e*em"'o/ e' o&*eto arqueo'4(i)o sustitu+e +re"resenta a toda una )u'tura/ en &ase a 'os restos )er0mi)os remanentes de 'a misma.

    E' )uadro de un "intor $amoso re"resenta toda 'a o&ra de su autor.Un autom4vi' anti(uo en un museo es e' )on*unto de todos 'os autom4vi'es de una -"o)a.Re)ortar/ re"resentar/ sustituir. Estas o"era)iones se e$e)t3an so&re una rea'idad ausente/ )omo 'a "ersonade 'a que !a&'a Freud + que re)uerda er4ti)amente e' $eti)!ista.Los vesti(ios o"eran/ "or 'o tanto + )omo di*imos arri&a/ como fragmentos de una realidada 'a que a'uden/reem"'aan o sim&o'ian.

    Esa $ra(menta)i4n "uede ser aarosa# !an quedado en e' museo troos de una rea'idad "or aar. E' muerto)e'e&re/ e' "r4)er/ nun)a "ens4 en )o'o)ar en un museo sus o&*etos )otidianos o su es"ada/ a' i(ua' quemu)!os artistas + ni !a&'ar de "ue&'os arqueo'4(i)os. O&*etos )'0si)amente de museo !an sido donados a'

    mismo "or "ersonas que nun)a "ensaron que su "osesi4n era de va'or/ + que de)idieron un d,a 'im"iar e'a'ti''o.Tam&i-n esa $ra(menta)i4n "uede ser "'ani$i)ada# 'as "o',ti)as de adquisi)i4n son/ en 3'tima instan)ia/ unamanera de )om"ensar tanto 'a es)ase de o&*etos )omo su ne)esidad "ara a&ar)ar una tem0ti)a.Los o&*etos adquieren un va'or/ "or su es)ase/ ori(ina'idad o "ertenen)ia. E1isten "enas 'e(a'es "ara suro&o/ rotura o e1trav,o + "or 'o (enera' 'os dire)tores de museo son "ena'mente res"onsa&'es de su )ustodia.E' "3&'i)o )om"arte esa mirada/ "uesto que de 'as )'ases medias >'as )'ases asiduas a' museo? sur(en 'osen)ar(ados + "ro$esiona'es >Bourdieu/ 9676# 5?.Cada ve que se )on)urre a una )asa donde e' due2o (uarda anti(edades/ )uadros o )iertos o&*etosvenera&'es/ sus a''e(ados dir0n que esa )asa :"are)e un museo;. La serie de o&*etos vetustos !ar0 que e'visitante inmediatamente re$iera a' museo/ "ero tam&i-n a 'a e1"'i)a)i4n de 'o (uardado en tan erudita

    vivienda. 'a vue've a "resentar? 'a sustitu+e/ 'a reem"'aa/ +a que esarea'idad )on suma $re)uen)ia est0 ausente o es dire)tamente ina&ar)a&'e.

    No estamos aqu, ante un "ro&'ema de signi)icadosE' museo mediante sus o&*etos da un si(ni$i)ado a -stos/ de modo que 'a rea'idad quede re"resentada ene''os/ o sea 'e da un sentido a 'o aaroso + a 'o $ra(mentario. La o"era)i4n que e*e)uta e' museo se $ormu'aen esta&'e)er que )iertas "artes/ $ra(mentos de rea'idad/ sean significantes/ asuman una si(ni$i)a)i4n.Esto nos ''eva a vie*as teor,as/ )omo 'a de Saussure. ara este 'in(ista/ 'a re'a)i4n entre 'a ima(en auditivade una "a'a&ra >o sea )omo suena 'a vo en nuestro )ere&ro? + 'o que ese sonido re"resenta )u'tura'mente/era ar&itrario. Saussure ''ama&a a )ada "arte de' si(no 'in(,sti)o si(ni$i)ante + si(ni$i)ado/ res"e)tivamente.

    6La palabra rbol segn Saussure, como sonido nada tiene que ver con el objeto referido: he all lo

    arbitrario!

  • 8/13/2019 MUSEOLOGA: el fragmento significativo

    13/17

    En e' museo/ esa re'a)i4n entre e' si(ni$i)ante + su si(ni$i)ado "odr,a "ensarse de manera an0'o(a.Los o&*etos son si(ni$i)antes "orque (eneran una ima(en menta' en nosotros.unre(a'o? que no se tiene + )u+o signi)icadose i(nora.uede ser )ua'quier )osa/ su sentido rea' se i(nora "or e' envo'torio.La a'e(r,a de' ni2o em"iea en 'a entre(a/ + se "er$e))iona a' a&rir e' "aquete. E' dar'e sentido es "revio a'envo'torio/ +a que !a+ una :destina)iVn no aarosa; de' )ontenido. a' a&rir e' "aquete/ se 'e da sentido )om"artido a' o&sequio/ que +a no es "oten)ia/ sino a)to "uro/ o sea :'oque !a+ W 'o que es;. a no !a+ misterio + e' ni2o :sa&e; en qu- )onsiste e' re(a'o/ que no es )asua'/ est0destinado.

    En este sentido >+ s4'o en esto? )oin)idimos )on Fran)is)a

  • 8/13/2019 MUSEOLOGA: el fragmento significativo

    14/17

    Con 'os $ra(mentos que e' museo "osee/ a' estar en e' de"4sito di)!os $ra(mentos son signi)icanes +"oten)ia'mente dis)ursivos= e' !e)!o de introdu)ir'os en un )onte1to su)esivo de evo)a)i4n + 'ue(o dee1"'i)a)i4n/ e' museo :desenvue've e' "aquete;. Los $ra(mentos "asan a ser signi)icaivos/ si(ni$i)an a'(o en

    un te1to musea'.No !a+ museo que no ten(a 'a vo)a)i4n de tomar a'(o e in)'uir'o en un dis)urso.Es eso su$i)iente Como es ese $ra(mento M0s a''0 est0 'a !etero(eneidad.E' "ro)eso de !i"er va'ora)i4n de un $ra(mento si(ni$i)ante de rea'idad/ se(uido de una inser)i4n en undis)urso que 'e de sentido/ ser,a a'(o e1)'usivo de 'os museos. Esa !i"er va'ora)i4n es 'o que ''amamos!a&itua'mente en 'a museo'o(,a ana',ti)a )omo proceso de museali2aci(n + )onvierte 'os $ra(mentosa'eatorios o aarosos en )ragmenos signi)icanes/ o sea "oten)ia'mente dis)ursivos/ d0ndo'es un va'or.odemos ver que e' "ro)eso es an0'o(o a este dia(rama#

  • 8/13/2019 MUSEOLOGA: el fragmento significativo

    15/17

    E' !umi'de museo de "ue&'o o un a'tamente te)no'o(iado museo suio )om"arten esta visi4n.daremos si(ni$i)ado? 'a rea'idad.No es )asua' que 'a de$ini)i4n de' ICOM est- $ormu'ada/ "re)isamente/ se(3n esa moda'idad a(re(ativa/ +aque de esa manera "uede entenderse me*or 'o que de&er,a ser un museo.

    Conclsi%n1 san)o fragmentos

    3;e qu0 sirve sa#er lo que une a los heerog0neos museos del mundo4

    Creemos que )onsiderar 'os museos )omo :$0&ri)as de sentido;/ es una de$ini)i4n que m0s o"erativa "ara 'a"ra1is/ que )ono)er 'a ri(urosa de$ini)i4n de' ICOM.No "orque 'a de$ini)i4n ICOM )are)a de virtudes/ sino "orque e' museo rea' "osee )ondi)iones quede&emos a&ordar a' momento de "'ani$i)ar e in)'uso )rear museos.Si todos 'os museos dan sentido a sus )o'e))iones/ a3n im"idiendo su visua'ia)i4n/ e' !e)!o de estar(uardadas en de"4sitos es"e)ia'es +a 'as vue've signi)icanes>musea'iadas?.Tam&i-n de$inir e' museo desde una "ers"e)tivamuseala+uda a "onernos en e' 'u(ar de' "3&'i)o.La )onstru))i4n de sentidos/ en &ase a $ra(mentos si(ni$i)antes >va'iosos? de rea'idades )om"'e*as "ara su

    )om"rensi4n o e1"'i)a)i4n/ es verdaderamente un a)to edu)ativo "uro/ no es su sim"'e enun)ia)i4n.or e*em"'o/ )om"render 'a rea'idad de 'a )u'tura Mo)!e en &ase a dos )a)!arros es una )uesti4narqueo'4(i)a. En )am&io/ mostrar )4mo $un)iona 'a )osmovisi4n mo)!e su"erando esa es)ase es )asi una)to !eroi)o/ in$initamente asint4ti)o a esa )u'tura. Sin em&ar(o/ 'os muse4'o(os asumimos esa tarea )onentusiasmo/ )om&inado + )oordinando 'os "ensamientos de' arque4'o(o/ e' (e4(ra$o/ e' !istoriador + e'"eda(o(o/ )u+os sa&eres no son 'os nuestros. E' resu'tado/ "ara e' e*em"'o/ es una re)onstru))i4n de 'a)u'tura mo)!e que nin(una de esas dis)i"'inas "uede o quiere 'o(rar/ "orque no es su misi4n/ sino 'a de'museo.La )onstru))i4n de sentidos tam&i-n es un v,n)u'o.

    < el nuevo museo no es dirigido a visianes desconocidos. Esa aseveraci(n co#ra imporancia en el espacio delmuseo de ciencias, en donde el mensaje a ransmiir proviene del conocimieno cien1)ico, cuya divulgaci(n es de por s1

    complicada. !or lo ano, ineresa mucho el conocimieno del per)il educaivo del visiane, sus caracer1sicas e inereses.

    +=eyer, $:>/

    Z La "a'a&ra t-)ni)a "ara 'a se'e))i4n de $ra(mentos si(ni$i)ativos/ entre varios "osi&'es + dis"oni&'es/ sesue'e denominar :)uradur,a;.

  • 8/13/2019 MUSEOLOGA: el fragmento significativo

    16/17

    Esto es una media verdad/ "orque e' "3&'i)o no s4'o trae una serie de no)iones :)ient,$i)as; de 'a es)ue'a/ 'asrevistas + 'os do)umenta'es/ sino tam&i-n ''eva a' museo e' "a"e' que )um"'e ese )ono)imiento/ que no vienedado "or 'a $orma)i4n es)o'ar o $orma'/ sino "or 'a ima(en )u'tura' que se trae de' museo + 'o que a'', va a

    en)ontrar. O sea/ 'o que se ve en e' museo es im"ortante/ "orque as, nos 'os !an ense2ado so)ia'mente.Esto es un !e)!o va'ioso "ara e' muse4'o(o/ que

    /

    E' museo se )omuni)a )on su "3&'i)o/ "uesto que )om"arten ese sentido/ + si e' Museo de 'as Momias deGuana*uato nos "rovo)a re"u'si4n/ eso no o)urrir0 )on e' !a&itante de esa )iudad me1i)ana/ mu)!o m0s:em"0ti)o; )on ese sentido que nosotros. De esa manera e' !i"ot-ti)o muse4'o(o me1i)ano que )o'o)amomias en vitrinas/ "iensa )omo un natura' de Guana*uato/ 'as momias >a'(unas de 'as )ua'es "odr,an ser

    "arientes su+os? son un re)orte de 'a rea'idad so)ia' me1i)ana/ e1"'i)ada a trav-s de sus muertos.De*ando de 'ado este )aso e1tremo/ e' "ro$esiona' de museos que monta una e1"osi)i4n se )omuni)a )on su"3&'i)o usando )4di(os que "oseen en )om3n )on su "3&'i)o. En ese )4di(o 'as )osas de&en ser e1"'i)adas/+ mediante "artes/ "orque 'a rea'idad tota' es ina&orda&'e.Un museo de arte e1"'i)a 'a vida de un "intor/ o un museo de 'a )iudad des)ri&e 'a !etero(-nea !istoria de 'avida so)ia'/ mediante unos "o)os vesti(ios= i(ua' !a)en 'os museos arqueo'4(i)os/ o 'os de )ien)iasnatura'es# e1"'i)ar 'o )om"'e*o a trav-s de retaos de esas rea'idades. E' "3&'i)o de&e estar de a)uerdo )onese )4di(o= es in3ti' "ro"oner una serie de o&*etos que no remiten a rea'idad a'(una + a'', est0 e' muse4'o(o"ara ase(urarse de 'a )orre)ta )odi$i)a)i4n.Los $ra(mentos :son;/ $ina'mente/ esa rea'idad/ as, )omo 'a "a'a&ra :0r&o'; reem"'aa/ en 'a )on)e"tua'ia)i4nsaussuriana/ a 'a in$inita !etero(eneidad de ese ti"o de ve(eta'. E' $ra(mento/ de si(ni$i)ante >"atrimonio/

    resto/ o&*eto art,sti)o o de va'or? se vue've si(ni$i)ativo/ "osee un si(ni$i)ado que "ermite :armar; 'o ausente.Estamos enton)es en )ondi)iones de rea'iar una a$irma)i4n#

    #a esencia museal es acer comprender una realidad comple$a mediante fragmentos, dotndolos de

    un sentido que reemplace, describa y explique dica realidad!

    Esta es una mirada que intenta/ de manera )asi !eroi)a/ )onvertirse en !o',sti)a.A' estar e' todo )ontenido en 'as "artes/ 'as re'a)iones entre "arte + todo >"or e*em"'o entre una ro)avo')0ni)a + e' vo')0n/ entre una es"ada + e' "r4)er/ entre una arte$a)to de' si('o III + 'a te)no'o(,a de 'a-"o)a? e' muse4'o(o de&e rea'iar o"era)iones sim&4'i)as )om"'e*as "ara que e' visitante "ueda re)onstruir

    'a tota'idad ausente.E' muse4'o(o J)on su "3&'i)oJ tra&a*apars pro oo:e' o&*eto de museo/ esefragmento significativo/ est0 ene' mundo "orque 'o e'e(imos "ara entender e' mundo. Eso es 'o que une a todos 'os museos/ + no 'ade$ini)i4n de' ICOM. Los museos son esas :m0quinas so$isti)adas de e1"'i)ar; mediante sus o&*etos/ de mu+"o)as )osas/ re)onstru+en un todo.Creemos que esa )onsidera)i4n )uasiJ!o',sti)a de' a))eso de' todo "or 'as "artes/ e' dar si(ni$i)a)i4n a 'as)osas/ es esen)ia' a' museo/ a todos 'os museos rea'es/ !a&idos + "or !a&er/ desde e' si('o I !asta !o+.% sea, una manera compartida por el muselogo y el pblico, para abordar realidades que, de otra

    forma, qui&s se no podran comprender nunca!

    Rosario/ Ar(entina/ a(osto 9679

  • 8/13/2019 MUSEOLOGA: el fragmento significativo

    17/17

    2i0liograf*a

    2a)rillar)- 3ean.78ZZ. E' sistema de 'os o&*etos. Si('o I/ Buenos Aires.2elc!er- Mic!ael!Museo'o(,a+ "atrimonio. 788. Edi)iones Trea/ S.L./ Bar)e'ona.2elc!er- Mic!ael.788 Or(ania)ion + dise2o de e1"osi)iones# su re'a)ion )on e' museo Edi)iones Trea/S.L./ Bar)e'ona.2e4er- Maria Emilia.9665. Raones + si(ni$i)ados de' museo de )ien)ias. En# revista E'ementos. N[ P9/ v. 76J Di)iem&re= M-1i)o D.F.2or)ie- 5ierre.9676. E' sentido so)ia' de' (usto. E'ementos "ara una so)io'o(,a de 'a )u'tura. Si('o I.Buenos Aires.2or)ie- 5ierre 4 #ar0el- Alain. 9665. E' amor a' arte. Los museos euro"eos + su "3&'i)o/ aid4s/Bar)e'ona.6ernan)e7 6ern8n)e7- Francisca.788. Manua' de Museo'o(,a Ed. S,ntesis/ Madrid 788.

    9o4toff, Igor. 7887. La &io(ra$,a )u'tura' de 'as )osas: 'a mer)anti'ia)i4n )omo "ro)eso. En A""adurai/Ar*un >Ed.?. La vida so)ia' de 'as )osas. Ed. Gri*a'&o. M-1i)o D.F.Mariesse- Francoise.9675. E' Museo [email protected] "o',ti)a de 'a est-ti)a. En# Revista Otra arte,n[ 99. Buenos Aires.