Mojaza kia hay

ایکۺےہۺ؟ زجعمهۺ 2

ۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺ

3 رہفطف

ےہ؟ےہ؟ےہ؟ایکایکایک زجعمهزجعمهزجعمه

دمحمابرقدیعسی رونشدمحمابرقدیعسی رونش


ں ی هش ہ ر محق اش حق ن هط ب ملو حق ںج ی هش ہ ر محق اش حق ن هط ب ملو حق ج ا ص

ۺاکۺك ـ ۺےہ؟ایکۺزجعمهۺ :اتک

ر ۺدیعسیۺر ؾ نش فنصم:ع دمحمۺك ا

ؿ ی رتممج:هل ا د ر سیۺا دمحۺ

ا ین

رظنۺك

ا رٹکۺدیسۺر ا دشۺابعسۺوقنی :

د

ش

ک

شك ی

ا ا الا صا کفۺا و ر ۺؾ ۺت اقیقحت : ل ۺ

ار کرم یتۺب

ا رش:

ك

ۺاقیقحتـ

ارۺب (نمت)ونر ۺا دہلی

/ۺالوہر عبطم:ۺ

ۺرپرٹنر

دعن

نشی

ا ؾ ل :ا ك ڈ

ا ر خی

:ۺك

ا ىف

ء۱۰۲۱/ ا رپلی ا ص

۲۰۰۰ دعتا د :

ISBN: 964-2982-53-6

ر ؾ ےپ / 032 :تمیق

ےنلمۺاکۺہتپ

ۺ ۺونر ۺا دہلی

ۺاقیقحتـ

ار (نمت)ب

ا صۺا اك ا د ونر ۺا دہلۺاکینینۺ/ك ا ر هۺ /و/ۺا ص

/صا د اـ

ۺٹسطف ۺربمن:ۺی

2231937-051/وفن

www.nooremarfat.comWeb:

Email: [email protected]

ۺ

ارا ا الۺۺاقیقحتکرم یتۺب ل

ا صا کفۺا و ر ؾ ت ۺ

www.islamic.iict.org: Web

Email: [email protected]

http://www.nooremarfat.com/

http://www.islamic.iict.org/


5 رہفطف

رہفطف

1111 ____________________________________________________________________________ رعض انرشرعض انرش

1111 __________________________________________________________________________________ نخسنخس

1111 ____________________________________________________________________________ اعترفاعترف

1199 ________________________________________________________________________________ دابیہچدابیہچ

الہپ ابب

؟؟ اچہپم اچہپم یک یک ہہزجعمزجعم

3131 __________________________________________________ ویح اور زجعمہ یک آسپ ںیم وایگتسبویح اور زجعمہ یک آسپ ںیم وایگتسب

3232 ______________________________________________________________________ زجعمہ اک وہفمل4زجعمہ اک وہفمل4

3232 ________________________________________________________________زجعمہ اک االطصیح ینعمزجعمہ اک االطصیح ینعم

1111 ______________ زجعمہ یک تقیقح اور اس اک دورسے اخرق اعدت ااعفك ےس رفقزجعمہ یک تقیقح اور اس اک دورسے اخرق اعدت ااعفك ےس رفق

32 _______________________________________________________ ۔ۺا دہا ف۲

33 _______________________________________________________ ۔ۺدحؾ د ۱

33 _____________________________________ ۔امؾ ر ا الۺتعیبطۺےکۺصا ھتۺا ر ابتؽ۳

ۺاکصۺا اجنصۺد ےنیۺؾ ا یننۺاکۺرکد ا ر ۴

34 ______________________________ ۔ۺاخر ضۺاعد اـ

ۺؾ ۺؾ صا لئ۵ ـ 35 ________________________________________________ ۔ۺا ابس

1111 ________________________ یک ماا تت د در نام رفق یک ماا تت د در نام رفقزجعمے اور اوایلےئ ایہلزجعمے اور اوایلےئ ایہل

1212 __________________________________ دجدی ودقمی اسیعتیئ یک اگنہ ںیم زجعمہ یک رعتفیدجدی ودقمی اسیعتیئ یک اگنہ ںیم زجعمہ یک رعتفی


دورسا اببدورسا ابب

اک ووجداک ووجد ہ ہ زجعمزجعم

3131 ____________________________________________________________ سک رطح نیقی ماںی؟سک رطح نیقی ماںی؟

3131 ________________________________________________________________ ونصمیع دنین اک اشمدہہونصمیع دنین اک اشمدہہ

3434 __________________________________________ دورسوں د رویح ارطضاب ےس آاگیہدورسوں د رویح ارطضاب ےس آاگیہ

3232 __________________________________________________________________ ارواح وک احرض ماانارواح وک احرض ماان

ا ؾ ےیۺےس

51 ________________________________________________ ا ك کۺا ؾ ر ۺر

54 _______________________________________________زجعمهۺۺےکۺاینبد یۺا وصل

4343 ____________________________________________________________________ زجعمہ اور اسسنئزجعمہ اور اسسنئ

4343 ________________________________________________________________________ اجزئہاجزئہ ییدیقنتدیقنت

4242 ________________________________________________________________ زجعمہ اور یلقع وقانینزجعمہ اور یلقع وقانین

4242 ______________________________________________________________________ ااشرعہ اک رظنہیااشرعہ اک رظنہی

ا رعهۺےکۺرظنےیۺرپۺا ك کۺدیقنتیۺرظن

72 ____________________________________ ا ص

2222 __________________________________________________ حیبق ااعفك ےس ارابتطحیبق ااعفك ےس ارابتط دقرت دخا اکدقرت دخا اک

أ ولی

أ ولیزجعمات د ابرے ںیم رظنہی ت

2828 ______________________________________________ زجعمات د ابرے ںیم رظنہی ت

ۺاکۺا اکنر

ۺےسۺبلطۺےیکۺاجےنۺؾ ا ےلۺزجعماـ ق

ل 82 __________________ ا فل:۔ۺوعا صۺیکۺاج

ا

لۺدبتلیۺوہككا اقۺ

ڈ ا ۺیئۺا وصیننۺاکۺك

:۔خ 84 _________________________________ ـ

2323 ________________________________________________________________________ دیقنتی اجزئہدیقنتی اجزئہ

2222 ____________________________________________________ اوریلقع زجتہیاوریلقع زجتہیزجعمے اک رقآین زجعمے اک رقآین


7 رہفطف

2222 ____________________________________________________________ اقونم تیلع اور رقآم اقونم تیلع اور رقآم

89 _________________________________________________ تلعۺاکوہفمصۺاعص:

3131 ________________________________________________________ م تیل زجعمہ اک یلقع اامم تیل زجعمہ اک یلقع ااموبقوبق

3333 ______________________________ اقونم تیلع اور اس د اصمدقی د تنیب رفقاقونم تیلع اور اس د اصمدقی د تنیب رفق

3131 ______________________________________ اوراقونم تیلع اک دارئہ اکراوراقونم تیلع اک دارئہ اکر توراء اتعیبطل توراء اتعیبطل

3232 ____________________________________ زجعمہ اقونم یک الخف ورزی ای اقونم اک ایبم ؟زجعمہ اقونم یک الخف ورزی ای اقونم اک ایبم ؟

188188 ________________________________________________________ زجعمہ، لعف دخا ای ربمغیپ؟زجعمہ، لعف دخا ای ربمغیپ؟

رسیتا اببرسیتا ابب

اک ہفسلفاک ہفسلف زجعمہزجعمہ

182182 __________________________________________________________ زجعمہ اور اابثت راستلزجعمہ اور اابثت راستل

183183 __________________________________________________ اابثت وبنت د فلتخم راےتساابثت وبنت د فلتخم راےتس

111111 __________________________ اابثت وبنت د فلتخم رظنایت د رفق اک رسہمشچاابثت وبنت د فلتخم رظنایت د رفق اک رسہمشچ

112112 __________________________________________________ اابثت وبنت ںیم زجعمہ اک ماداراابثت وبنت ںیم زجعمہ اک مادار

ڈ ا ۺےکك ا دصقمۺوہ

117 _______________________________ ےنۺںیمۺکشۺؾ رتد ك ڈ لعفۺخ

113113 __________________________________________________________ زجعمہ دقرت یک العتمزجعمہ دقرت یک العتم

138138 __________________________________________________ زجعمہ اور انولعمل تدی وقانینزجعمہ اور انولعمل تدی وقانین

131131 ____________________________________________________ وعال اک زجعمہ رپ ااہظر اانیمطموعال اک زجعمہ رپ ااہظر اانیمطم

ۺزجعمهۺیکۺتیفیک

قل 123 _____________________________________________ د ال


وچاھت اببوچاھت ابب

یک تتیہ و تقیقحیک تتیہ و تقیقحزجعمات زجعمات

111111 __________________ ء مہیلع االسلل د زجعمات اک ابیمہ رفق اور ام اک رس ہمشچء مہیلع االسلل د زجعمات اک ابیمہ رفق اور ام اک رس ہمشچایبنایبناا

111111 __________________________________________اک اجوداین زجعمہاک اجوداین زجعمہملسو هيلع هللا ىلصملسو هيلع هللا ىلصربمغیپ اخمت ربمغیپ اخمت م م رقآرقآ

112112 ____________________________________________________________ مامی اور دحتیمامی اور دحتی م م رقآرقآ

138138 ______________________________________________________________________ تتاعالقہن دوعاعالقہن دوع

131131 __________________________________________________________ رقآم یک دحتی یک دحودرقآم یک دحتی یک دحود

131131 __________________________________________________________ وباتل زجعمہ اور دایمئ جنلیچوباتل زجعمہ اور دایمئ جنلیچ

134134 ________________________________________ رقآم یک لثم الےن ںیم رشبیک اعزجیرقآم یک لثم الےن ںیم رشبیک اعزجی

132132 ______________________________________________________________ رصہف، اکی طلغ رظنہیرصہف، اکی طلغ رظنہی

149 _____________________________________________ اقنیلئۺرصہفۺیکۺد لیل

118118 ________________________________________________________ رظنہی رصہف اک دیقنتی اجزئہرظنہی رصہف اک دیقنتی اجزئہ

150 ____________________________________________________ ا فل(د وعی

(ۺرظنہیۺرصہفۺےکۺد اللئ 151 __________________________________________ ـ

:ۺا ر ا د هۺؾ ۺوقـ

152 __________________________________________________ ج

111111 ________________________________________________________________ اناکل وکںیششاناکل وکںیشش

113113 ______________________________________________________________ ویح اک ےب لثم وہانویح اک ےب لثم وہان


9 رہفطف

اپوچناں ابباپوچناں ابب

دحوددحود ازاجز یک ازاجز یک رقآم د رقآم د

113113 ______________________________________________________ ۔ رقآم یک اظرہی استخ۔ رقآم یک اظرہی استخ۱۱

142142 ____________________________________________________ رقآم اک اظرہی نسح و زابییئرقآم اک اظرہی نسح و زابییئ

121121 ____________________________________________________________________ املکت اک ااختنباملکت اک ااختنب

123123 ____________________________________________________________________________ البتغالبتغ

138138 ______________________________________________________________________ مظن و اولسبمظن و اولسب

382382______________________________________________________________________________ لیثمتلیثمت

318318 ____________________________________________________________________________ ااعتسرہااعتسرہ

311311 ______________________________________________________________________________ انکہیانکہی

313313 ________________________________________د ےب ریظن اعمرفد ےب ریظن اعمرف ملسو هيلع هللا ىلصملسو هيلع هللا ىلص۔ ربمغیپ ایم ۔ ربمغیپ ایم ۲۲

ۺرکمیۺیکۺرظنۺںیم

ر ا انع،ۺ

ڈ ا الۺاکانئـ

216 ___________________________________ خ

ۺیکۺرظنۺںیم

ر ا انعۺ،

شا ن

م 219 ____________________________________________ ا


ر ا انع،ۺ

222 ____________________________________________ وبنـ

ا ر ےا رسا ر ۺتقلخۺیکۺرطفۺ

ۺےکۺیملعۺا ص

ر ا انع

______________________________ 225

ا ر خی

ۺا ؾ ر ۺہفسلفۺك

ر ا انع

_______________________________________________ 228

ا رتنیۺا ؾ ر ا یلعۺا دقا ر ل

_______________________________________________ 231

ر ا اینۺا دقا ر ۺےکۺدنچۺومنےنع 233 _____________________________________ ا یلعۺرتنیۺ

312312____________________________________________________ رقآین اعمرف یک وصخایصترقآین اعمرف یک وصخایصت

ا

238 _____________________________________ ا فل(ۺلقعۺؾ ۺقطنمۺےکۺاطمقبۺوہك


ۺےسۺمہۺا اۺیگنہ

(ۺرطفـ 239 ____________________________________________ ـ

ۺا ؾ ر ۺایمہنۺر ؾ ی

(ۺتقیقحۺیکۺرطفۺر احجن

239 ________________________________ ج

331331 ________________________________________________ اور انتضق ےس دوریاور انتضق ےس دوری ۔ االتخف۔ االتخف۳۳

اٹھچ ابباٹھچ ابب

االسیم اترخی ںیم زجعمہ اک وصتراالسیم اترخی ںیم زجعمہ اک وصتر

311311 ____________________________________________________________ اپوچنںی دصی رجہیاپوچنںی دصی رجہی

314314________________________________________________________________________ یٹھچ رجہییٹھچ رجہی

313313____________________________________________________________________ اسوتںی رجہیاسوتںی رجہی

342342____________________________________________________________________ دوسںی رجہیدوسںی رجہی

342342__________________________________________________________________ ریتوہںی رجہیریتوہںی رجہی

328328__________________________________________________________________ وچدوہںی رجہیوچدوہںی رجہی

228855 ________________________________________________________________ ایبت ایبت اتکاتک

..EErrrroorr!! BBooookkmmaarrkk nnoott ddeeffiinneedd ______________________ تتایبایباتکاتک


11 رہفطف

ا رش

ۺك

رعض

ات " ی ق حق ر ب هر الہدی مرک لی نمت ") ن ن ك ذ رسٹ '' کا ان هر الہدی ٹ ( '' ن عے ت ر ج ک ے ذ رهب ی ٹ علی مات ک ی ت ی ق ی حق ن اسالم ک ی صٹ الع اذارہ ہ ے۔ از اذارے کا ن ی ی ت ک ہد ر اسالمی ت ات ذال ک ج ی سے ب دک سمان ری ت ک ه ف ی ع ک ش الخ صهس ملت ت هم اهر ن ی ق ان ست اک ن

ن ری ب ک ھهز ف ی ٹ ل ک ی ل ش ی ت ن اذی مش کل ذی ت ن ی ب ی ملت مشلمو ک ان ک ست اک ا ہ ے۔ ن رن راہ م ک ں ف اذی ت عهر ی ماعی ش ن ے اهر اج ی رهص ذ ه ف ہی ک رت هال صی ی ن ن ا ذی می ہ ے۔ لہد ی ک عهر ک ی ماعی ش ہی اهر اج ال ا ن د ك مت ران ی ک ا، اکت ان ت رر ی اعٹ ، ساف ت هٹ مو ، اس رج لی ف ، ٹ ا ی ن هں ک ان ت رن ے هاکی ک دار ک ت ه ی ک

عل عے اسالمی ت ت ر ی ک ے ذ ك سو ماہ لن ے ان ہی اہ داض ک ے حصهل ک ے ر ات ی ج ، ن رهب ی ٹ ی مات ک اعٹ " ی اس (ک هر معرف ت لو )ن ں۔ نمت مج ی هن ے ہ مار ہ "ک ے عمدہ اہ داض ش

ت '' نمت" ی ث ی حی '' ک ق ی حق مو هب رج و ٹ عب رسٹ ک ے ''ش هر الہدی ٹ ل ن ی از سے ف ں از اذا ی ج ساکهں م اب ا ن ت ری ق ت ک ے ت عالی ی ف ن ا رہ ا ہ ے اهر ای رن ل سے کام ک اب رے ن ے ف

ں۔ ی ی ہ ی ش ک ں ب ی دمٹ م ی ح هں ک هعات علمی حلق ر مطی ک ذ


اطمو، ات ف اعٹ ،حت ار سال سے مشلسل اس ی ح '' ک هر معرف ت ی" ن سو ماہ ج کا ارب ت ن ن ب رت ر ، حض ات هر سے مالف ش ی ذات رن ك مع ی ان ی ک ن می علی م االحکام، امام ج

ت

ا ی کا ست ن می ی ، امام ج ن رذہ،سهل سهسای رذار، اسالمی ٹ ر ک ٹ ر اک ك ن ران اهر ان ری و، ف ظ سی ن

اه ی ذن ان ست ف ہ ،ت ر ٹ معج اخ ت لد کا ارذه س ں ح ں اهر ذسهی هی ں ،ن ھهی ی اٹ ران ک ام ف ت اهر ی ں۔ ی ں ہ ی لمی کاهش ی عمدہ ف مو از اذارے ک رج ٹ

و " عاکی سے ذعا ہ ے ک د ت داهن د نمت ح ن ں مر ی ن ے اہ داض ک ے حصهل م ی ه ا " ک هعات ماری مطی ه ہ ن ک ی ارئ رمان ے اهر ف اں عطا ف ت ای هرمعرف ت حاصل کامت ک ے مطالعو سے ن

ن !( ی رمان ے۔ )ام ق عطا ف ی هف ی ن رن ے ک ک

ا رٹکی

ل ا

د

ات " ی ق حق ر ب هر الہدی مرک (نمت ") ن

ن ی ج محمد حسن ی ر ش ی اک ذ


13 رہفطف

نخس

ۺرکفیۺاینبد ؾ نۺرپۺا وتسا ر ۺؾ ۺت “خ ڈ ك ڈ ا ا الا صا کفۺا و ر ل ۺ

ارۺۺ”اقیقحتکرم یتۺب ۺا ؾ ر اکۺگنسۺاینبد

ۺ

ۺا ااغر ۺاک ۺاطمبقبۺ۲۳۷۳ اکص

ۺس ۺوسا ل۲۹۹۴ھۺ۔ ۺںیمۺوہا ۔ ۺیکۺ ہیۺےہۺہکۺء ۺ

ارا ےسیۺاقیقحتکرم یتۺب

ۺویکرکنۺوسحمسۺیکۺیئگ

ۺ ’‘؟رضؾ ر ـ مہۺاقر نیئۺیکۺوتہجۺا سۺا ب ۺیکۺرطفۺذبمؾ لۺا سۺہلسلسۺںیمۺۺ

ۺوہنۺرکؾ ا ےتۺںیہۺہکۺا صا کفۺد ا وشنر ؾ نۺوکۺنیتۺا مہۺرگؾ ل

ن

شم

ںیمۺمیسقتۺایکۺاجاتکسۺےہ:ۺٹسك ڈ

ۺۺشف ك ا

ۺ،ۺخ ڈ ـ

ۺرپطف

دنسپۺا ؾ ر ۺر ؾ نشۺرکف۔ۺۺدقا عف

ۺےکۺاقمےلبۺںیمۺ

ۺرظنك ا ـ ۺؾ ۺافممیہ ۺخ ڈ ك ڈ رکفتۺا ؾ ر

ۺرطر

ر ن

ۺامد ۺد ا وشنر

ۺرپطف

دقا عف

ف

صی1

یۺےسۺرپزیہۺرکےتۺۺ

ۺںیمۺد لخۺا دنا ر

ف

ۺںیمۺصی

وکۺا تیمہۺد ےتیۺںیہۺا ؾ ر ۺیسکۺیھبۺوصر ـ

ۺوکۺرتسمد ۺرکد ك ا ۺ

قلۺخ ڈ ك ڈ رکفتۺا ؾ ر

ۺرطر

ر ن

ۺیکۺافحتظۺےکۺےئلۺامد

ف

رکفتۺںیمۺصی

ںیہ۔ۺا سۺرطر

ا ۺےہ

ۺا ؾ ر ۺزجتہیۺرکےنۺۺاجك

ۺیکۺخ ڈ ك ڈ ۺریسفت،ۺوغر ؾ وخض

ا ؾ ر ۺرصعیۺاقتوضنۺیکۺر ؾ ینشۺںیمۺد ینیۺوتمن

رپۺتخسۺك ا دنبیۺےہ۔

ا سکعۺںیہ؛ۺل ۺےکۺك ا لکلۺ ۺد ا وشنر ؾ ن

ۺرپطف

ۺدقا عف ۺؾ ۺر ؾ ا یتی ۺد ا وشنر ، ۺدنسپۺا صا کف

خ ڈ ـ

ۺوکۺ ۺدنسپا ہنۺا و ر

ۺدقا عف ا یتیۺا ؾ ر ۺر ؾ ۺوکۺا تیمہۺد ےتیۺںیہۺا ؾ ر

ۺرظنك ا ـ ۺخ ڈ ك ڈ رکفتۺا ؾ ر

ۺرطر

ر ن

امد

لا ےنۺیکۺوک شۺرکےتۺںیہ۔ام

ۺںیمۺد ق لۺےکۺاق

قل رکفتۺا ؾ ر ۺخ ڈ ك ڈ

ۺرطر

ر ن

د

ۺر تعجۺدنسپیۺ ۺرپیتس،ۺدحیلعیگۺا ؾ ر ۺدنسپی،ۺاینبد

ۺرکفتۺاکۺہجیتنۺدقا عف

سجۺرطجۺر ؾ ا یتیۺرطر

ۺدنسپیۺےکۺہجیتنۺںیمۺامتصۺاعمرشکرم یتۺدیما وننۺںیمۺ

ا ۺےہۺا یسۺرطجۺخ ڈ ـ

ا ا ادمۺوہكل ۺںیمۺ

یکۺوصر ـ

1

ۺںیمۺوموجد ۺۺ

ۺؾ هۺیسکۺیھبۺوصرـ ۺںیہۺوخا ه

ۺا ؾ ر ۺامیلعتـ

ۺا صا کفۺوتمن ۺںیہنۺہکلبۺامتص

قلۺاکۺبلطمۺرصفۺا احد

ف

صی

وہن۔


ۺا ؾ ر ۺویہ ا وبد

ۺك ـ ۺاا د ا (ۺاکۺر ؾ ا یتیۺا و ر ؾ

ۺسایطف

ا یئۺد نیۺا ر صۺبخ ڈ

ۺروحر ی(ۺا ؾ ر ۺلوکیارا ر

قل صۺبیرش

نمۺا ر

ا ۺےہ۔

وبلۺك ا الۺوہك

ۺیکۺ

رکفتۺےکۺك ا یمہۺرکٹا ؾ

ۺرطر

ر ن

ۺامد ۺر ؾ ا یتیۺا ؾ ر خ ڈ ك ڈ ۺذمیبہۺر ؾ نشۺرکفیۺےکۺاحلمۺد ا وشنر

رکفتۺےکۺاحلمۺافممیہۺ

ۺرطر

ر ن

ۺوکۺا تیمہۺد ےتیۺںیہ؛ۺنکیلۺا سۺےکۺصا ھتۺیہۺامد

ف

ۺںیمۺصی

وصر ـ

ۺرکفتۺ

ۺخ ڈ ك ڈ ۺرکفتۺےکۺصا ھتۺشیپۺرکےتۺںیہ۔ۺا سۺوکۺر ؾ ا یتیۺرطر ۺا ؾ ر

ؿ یٹۺہپۺرپھکۺرکۺےئنۺا دنا رشر

یکۺ

ۺےکۺ

ۺرظنك ا ـ ۺےسیجۺخ ڈ ك ڈ

قلۺا امتجیعۺدعا ومیرکیسیۺا ؾ ر

ۺد ا د ی،

رکفتۺےکۺہجیتنۺںیمۺا ار

شیتےۺرطر

ۺصا ےنمۺا اےتۺںیہ۔

ۺےسیجۺا افلؽ

قلۺا ؾ ر ۺا صا کفۺوہمجر

،ۺاسمؾ ا ـ

قل اقمےلبۺںیمۺرح

ر ا د ۺےنۺلقعف ۺرکفتۺےکۺاحلمۺا

کۺےنچنہۺا یسۺا دنا ر

،ۺئاق قۺك

ف

ۺیکۺر ؾ ینشۺںیمۺتقیقحۺیکۺخانذ

ۺرکفتۺ

ۺرکےنۺےکۺہلسلسۺںیمۺا صا کفۺرطر

ا ۺاچےیہ(ۺوکۺایبن

ا ۺاچےیہۺا ؾ ر ۺایکۺںیہنۺرکك

ۺبایکۺرکك ۺا دقا ر ا ؾ ر

ؿ یتم،ۺتیتف،ۺاعمخکۺا یسۺیکۺر ؾ ینشۺںیمۺ ۺایکۺےہۺا ؾ ر ـ ۺاعمرشکرم یتۺوبعشنۺںیمۺوکۺا اختن یش،ۺساییسۺا ؾ ر

ۺا سۺ ۺشیپۺےیکۺںیہ۔

ۺت ۺہلسلسۺںیمۺ"ےئنۺرظنك ا ـ ۺؾ ا ا الا صا کفۺا و ر ل ۺ

ار"ۺیکۺ اقیقحتکرم یتۺب

ا ظئۺےیکۺاجےکچۺ

ۺیقیقحتۺاضمنیمۺص ك ا د هۺبتکۺؾ

کۺا اھٹۺوسۺےسۺر

ۺك ـ ۺےسۺنیبۺا الوقا کفۺحطسۺرپۺا ق

لاج

ۺ ۺا ؾ ر ۺروحر ی(

قلۺبیرش ص

ۺاحؾ یۺویہ نمۺا ر ۺرکفتۺرپ

ۺاضمنیمۺںیمۺرغمیبۺرطر ۺبتکۺا ؾ ر

ۺا ن ںیہ۔

(ۺےکۺه

ۺسایطف

صۺبخ ڈ ا یئۺد نیۺا ر

ۺۺلوکیارا ر یۺہتکنۺینیچۺیکۺیئگۺےہۺا ؾ ر

ار ۺرکفتۺرپۺیھبۺ

ا ؾ هۺر ؾ ا یتیۺرطر

ۺۺیکۺر ؾ ینشۺ ـ ۺاا د ا ا ےۺںیمۺر ےتہۺوہالۺر ؾ ا یتیۺا و ر ۺؾ

لػا تینۺا ؾ ر ۺہقفتمۺیقطنمۺد اللئۺےکۺد ا

ىا صا کفۺ

ںیمۺخ ڈ ك ڈ ۺد ینیۺرکفتۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺوگتفگۺیکۺیئگۺےہ۔ۺۺ

شا صۺۺۺۺۺۺۺۺۺ ل ؾ ا

ا د

یلعۺا ربکۺر ص

ا ا الا صا کفۺا و ر ۺؾ ۺت ل ۺ

ار اقیقحتکرم یتۺب


15 رہفطف

اعتر ف

ۺا اجنصۺد ےنیۺؾ ا یلۺ

ڈ امـ

ۺا صا کفۺد اینۺںیمۺا ومنلۺیملعۺخ ۺؾ ا ا الا صا کفۺا و ر ل ۺ

اراقیقحتکرم یتۺب

ا د ۺاک ت

ۺیلعۺا ربکۺر ص

ن میشلمل

ۺا ز ۃۺا الصا صۺؾ دۺا سۺیکۺاینبد ۺر ےنھکۺؾ ا یلۺمیظعۺتیصخشۺ اعتر فۺشیپۺۺا ؾ ر

ۺےنۺ ا د


ن میشلمل

ۺا ۺا الصا صۺؾ ز ۃدۺ ۺاطمبقب۲۳۴۶ایکۺاجر اہۺےہ:ۺ

ۺ7391ھۺ۔ۺس

ءۺںیمۺرہتا ن

ۺایک۔ا دتبا یئۺمیلعتۺےکۺدعب

ۺا ااغر ۺاطمبقب۲۳۴۹ےکۺد ینیۺدمر ہسۺںیمۺذمیبہۺمیلعتۺاک

ءۺ7312ھۺ۔ۺس

ۺ

قلۺا ہللۺولصا کرم یتۺا ر ا یک،ۺا ا

قلۺا ہللۺنسحۺرہتا ین،ۺا ا

قلۺا ا ۺںیمۺمقۺرشتفیۺالالۺا ؾ ر

قلا ہللۺا اہتشر د ی،ۺا ا

ی،ۺ

ع

م

ۺا ہللۺویفسۺاص

قل ی،ۺا ا

ال ۺا ہللۺینبۺلضفۺربت

قل ی،ۺا ا

ال ۺا ہللۺا امتعد یۺربت

قلا ہللۺرحصۺانپیہۺیمق،ۺا ا

ۺا وصلۺےکۺ هۺےسۺہقفۺؾ

ڈ

یۺےسیجۺافلضۺا صا ك

ال ۺا ہللۺاحبسینۺربت

قلۺا ا ۺا ؾ ر ۺا ہللۺدیسۺیلعۺققحمۺد ا امد

قلا ا

ۺںیمۺبسکۺضیفۺایک۔ۺا صا کفۺہفسلفۺیکۺمیلعت

ۺد ر اجـ ۺا دمحۺۺفلتخمۺ ۺںیمۺا اتسد

ۺرہتا ن ےکۺےئلۺمقۺا ؾ ر

ۺا ؾ ر ۺمقۺیہۺ

ا ونالۺذملتۺہہتۺایک۔ۺرہتا ن

ن ڈ ۺےکۺصا ےنمۺر

لن ا ینۺا ؾ ر ۺدیہشۺرہطمیۺےسیجۺا صا

گیتشہب،ۺدمحمیۺ

ۺا ہللۺ

قلی،ۺا ا

کی ن

شع

ۺا ہللۺیلعۺ

قلۺا ہللۺنیسحۺؾ دیحۺرخا صا ین،ۺا ا

قلکۺا ا

ا دئۺرعہصۺك

ںیمۺسیبۺصا لۺےسۺر

عۺا ہللۺدیسۺیلعۺاخ

قلۺا ا ۺا وصلۺےکۺنیسحۺیلعۺرظتنمی، ۺےکۺہقفۺؾ یۺرہتا ینۺ

ن

ز یظ

ۺا ہللۺ

قلۺا ا ۺا یۺا ؾ ر ہ

ن

ۺۺںیمۺرشتکۺرکےتۺر ےہ۔

د ر ؾ سۺاخر ج

ۺ

ۺرعافن ۺا وصلۺا ؾ ر ۺہفسلفۺؾ ۺںیمۺہقفۺؾ

هۺہیملعۺرہتا ن

ا د ۺذگہتشۺنیتۺرشعؾ نۺےسۺوحر

ۺر ص ا اتسد

ۺمہفۺد نیۺڑپلاۺ

ۺر ؾ س ۺا ؾ ر

ر ا انعؿ صۺهلۺ یکۺمیلعتۺد ےنیۺےکۺها ؾ هۺفلتخمۺویوینر ویٹسنۺںیمۺہفسلفۺد نیۺ،

ر ہضۺیھبۺا د ا ۺرکۺر ےہۺںیہفۺیکۺمیلعتۺد ےنیۺاکۺ

ۺا وصلۺےکۺد ر سۺاخر ج ۺا ؾ ر ۺذگہتشۺد سۺصا لۺےسۺہقفۺؾ

ۺاعیملۺسلجمۺرقتبیۺنیبۺ ۺیکۺرپسمیۺوکلسن، ـ ا ػ

مۺتیتفۺا ا د

ۺا الصا صۺیلعۺا ربکۺر ص ز ۃدر ےہۺںیہ۔

ۺ ۺیٹیمکۺےکۺر نکۺوہےنۺےکۺها ؾ ه

ۺك ا یسیلۺصا ر ۺیک

ۺاکمہملۺا د ك ا ن ۺا ؾ ر ا کفۺا ص ۺ‘‘ذما ہ ف

اراقیقحتکرم یتۺب

ا ا الل

ۺۺیھبۺںیہ۔ۺ’‘ا صا کفۺا و ر ۺؾ ۺت

ےکۺك ا ینۺا ؾ ر ۺرسرپطف


ۺؾ ۺت ‘‘ ا ا الا صا کفۺا و ر ل ۺ

ارۺےکۺریغۺرساکر یۺا ؾ ر ۺمیظعۺاقیقحتکرم یتۺۺ’‘اقیقحتکرم یتۺب

ۺا ریا ن اکۺامشر

ؿ ینیج(م

شنك ی

ۺےہ۔ۺہفسلف،ۺرعم ۺخانیسبا ا

ںیمۺوہك

ارؾ ۺیملعۺب ا

1

ۺ ۺرکمی،ۺکا صۺؾ

ر ا انع،ۺ

،ۺرعافن

ۺہقف ا ض،

ۺا خ ۺد نی، ۺمہف ۺقطنم ۺد نی، ـ ۺرغم ،

ف

منسن

طی

ۺ ۺا صا کف ۺا اصتقد ، ،

ۺسایطف ،

ۺاقونن ،

ۺںیمۺ

ۺرپۺر رسیج

ۺےسیجۺوموضاعـ

ۺا د ایبـ ۺا ؾ ر ـ ا ػ

م ،ا صا کفۺا

ال

ڈ

نط،رچلکلۺا

ۺدمتن ا ر خیۺؾ

،ك

ال

ڈ

نطا

یلیۺ

ۺد ۺویوینر یٹسۺاچر

ۺاکزجل‘‘رصمؾ فۺلمعۺہیۺر رسیج

ۺسیبۺۺ’‘ر رسیج ۺا افۺا رپسکیسٹ‘‘ا ؾ ر

رپۺۺ’‘وبر د

لمتشمۺےہ۔

ۺك ا ۺذموکر ه ۺا ؾ ر

ۺےئنۺا قفۺر ؾ نشۺرصعمہۺرکفیۺابمذف ۺےنیلۺا ؾ ر ه

ا

لۺاکۺدیقنتیۺاج

الۺوموضاعـ

ۺاطمبقب۲۳۷۳رکےنۺےکۺےئلۺ

ۺس ۺ۔ ۺایگ۔ۺ۲۹۹۴ھ ۺا اتتفجۺایک ۺاک ۺںیمۺا سۺاقیقحتکرم یتۺویوینر یٹسۺ ء

ۺا سۺ ا ظئۺےیکۺاجےکچۺںیہۺا ؾ ر

ۺص ا اکہر

ك ا د هۺیملعۺص

ۺےسۺنیققحمۺےکۺا اھٹۺوسۺےسۺر ق

لۺیکۺاج ویوینر یٹسۺ

ۺےسۺہفسلفۺد نیۺےکۺ ق

لۺیکۺاج ۺویوینر یٹسۺ ۺ

قعۺںیمۺا اعنصۺؾ

ۺاقیقحتکرم یتۺدیما ن ك ا ر ےۺںیمبیملعۺا ؾ ر

ۺ ‘‘ك ا ہتف(وصخیصۺرجك ڈ ه

شا ـظی

هۺ’‘ ۺےکۺوحا ےلۺےسۺا لشیپسۺرجك ڈ ؿ ینیج(م

شنك ی

ۺرعم ۺخانیسبا ،

نہ‘‘

ۺںیمۺا اعنصۺك ا ہتف(ۺہسۺامیہۺ’‘د

ۺےکۺوموضمۺرپبیملعۺا ؾ ر ۺاقیقحتکرم یتۺدیما ن

ا کفۺا اصتقد ك ا ـ،ۺا ص

هۺ،ۺا صا کفۺوقا نینۺےکۺوحا ےلۺےسۺبیملع‚ا اصتقد ۺا صا کف‘‘ ۺںیمۺا اعنصۺك ا ہتف(رجك ڈ

ۺا ؾ ر ۺاقیقحتکرم یتۺدیما ن

ۺںیمۺرجك ڈ هۺ‚وقحضۺا صا کف‘‘

ۺدیقنتیۺدیما ن ۺرکفیۺا ؾ ر ۺ ۺدقن‘‘، ـ ۺ‚اتک ا ر خیۺا ؾ ر

ۺیکۺك

،ۺاعمرصۺا ریا ن

ۺےکۺےیلۺ

ف

امہن‘‘ساییسۺوسایشینیجۺیکۺخانذ

ن ا نۺاھجلسےنۺےکۺ‚امانہہمۺر

ھی

گ

ۺیکۺ

ن ا ـلہۺا ،ۺہفسلفۺا ؾ ر

ۺںیمۺہسۺامیہۺنیبۺا الوق

ك ا ن

یۺر

ال ۺا صا صۺےکۺا امتجیعۺاظنصۺرپۺر ؾ ینشۺ‚تمکح‘‘ا کفۺر صا ہۺےئلۺا رگن ا ؾ ر

ۺںیمۺہسۺامیہۺرجك ڈ هۺۺ

ك ا ن

ا ےنۺےکۺےئلۺرعیبۺر

مۃ‘‘دزکل

ا ظئۺایکۺاجر اہۺےہ۔ۺ‚ا

ص

ا ا الۺا صا کفۺا و ر ؾ ت ذگہتشۺد سۺصا لۺںیمۺل

اریکۺرطفۺےسۺتجحۺا الصا صۺۺاقیقحتکرم یتۺب

لیۺاچر ۺا

ریۺرسرپیتسۺدنمر ہجۺد

ا د ۺیکۺر


ن میشلمل

شا ولکیئڈیپك ا ۺرحتریۺےیکۺاجےکچۺںیہۺ:ؾ ا

م

ۺب۲ شا صلۺا ۺہیلع ۺیلع ۺا امص ا ہم

ن

ش

مۺد ا ۺےہ(ۺ۲۳۔ ۺوہاکچ ا ظئ

ۺص ۺںیم دلجؾ ن

1

Epistemology

اعتر ف

ۺخانیسۺب۱

ر ا انعا ہمۺ

ن

ش

م دلجؾ نۺںیمۺلمکمۺوہایگۺےہ(ۺ۳۵۔ۺد ا

شا ولکیئڈیپك ا ۺدتؾ نیۺۺےکۺب ا لحۺںیمۺےہ(ۺ۲۵۔ۺریسهۺوبنیۺب۳

م دلجؾ نۺرپۺلمتشمۺہیۺا

ر گنہۺافیمطۺب۴ فنۺ۶۔ۺ

می

لمکمۺوہاکچۺےہ(ۺدلجؾ ن

ۺیھبۺںیہۺاہجنۺامتصۺ

ۺرسرپطف هۺہیملعۺا امصۺر اضبم(ۺےکۺك ا ینۺا ؾ ر

ۺوحر ا د

ۺیلعۺا ربکۺر ص ـ انج

ؾ یۺد ر ؾ سۺیکۺمیلعتۺد یۺاجکرم یتۺےہ۔

ۺۺزینۺا صا کفۺاظنصوحر ۺا ؾ ر شا ولکیئڈیپك ا

م،ۺا

ۺا امتجیعۺاطماعلـ تیتفۺؾ

ۺےکۺها ؾ هۺیملعۺر ؾ ا طبۺوکۺؾ تعسۺد ےنیۺےکۺےئلۺا ك کۺنیبۺا ال

زی

نفن کل

وقا کفۺاقیقحتکرم یتۺا د ا ر هۺہفسلفۺؾ د نیۺ

لیکشتۺد ك ا ۺاجر اہۺےہ۔

ك ا وننۺںیمۺرتہمجۺؾ ۺ

ۺد اینۺیکۺفلتخمۺر ا دئۺرپا ٹکیج،

ۺوسۺےسۺر کۺد ؾ

ۺك

قعۺر ےہۺہکۺا سۺؾ ك ا د

ۺاعیملۺاسملئۺےکۺك ا ر ےۺںیم ا ؾ هۺےیکۺاجےکچۺںیہ۔ۺا سۺےکۺه ۺےکۺےئلۺوظنمر

نیبۺا الوقا کفۺۺابطىف

ۺ

هۺےنیلۺا ؾ ر ۺخ ڈ ك ڈ ۺرظنك ا ـ

ا

لۺاکۺدیقنتیۺاج

ۺےکۺرظنك ا ـ

ك ڈ ۺاکصۺایصخشـ

رظوکۺرظنماعصۺرپۺالےنۺےکۺےئل

سٹنۺےکۺ

ۺونوجا وننۺا ؾ ر ۺا وٹسد

ۺا ؾ ر ۺرٹنسر

ار ریۺرظنۺدعتمد ۺب ا

ا اجنصۺك ا ۺر ےہۺںیہ۔ۺاقیقحتکرم یتۺا د ا ر ےۺےکۺر

ا اکہر ۺقیلختۺرکےنۺںیمۺرصمؾ فۺلمعۺںیہ۔

ےئلۺوصخیصۺیملعۺص


135

اخیلۺہحفص

د ابیہچ

خال ج تشجش صشثا ہای خه

ػدض اص ثای رات ج تحش صشثا

گشغث یغث ؽد چؾى

يثحال فحاب دس دل ش رس ا چتیذت

ۺ ۺیکۺوجتسجۺ

ق

لۺاغ ۺا سۺےکللعۺؾ ۺےکۺئاق قۺا ؾ ر

ۺا ؾ ر ۺیقطنمۺرکفتۺہشیمہۺےسۺاکانئـ

شا ینۺرطفـ

ما

ۺےنۺیھبکۺیھبۺ

شا ن

ما ےۺںیمۺدحمؾ د ۺںیمۺنگمۺر ےہۺںیہ۔ا یسۺؾ ہجۺےسۺا

ل ز یۺوحا سۺےکۺد ا

ہا

وخد ۺوکۺؿ

ۺںیمۺرسرگد ا نۺر اہۺےہۺ۔ۺا سۺرظنےیۺیکۺ

ا س

ۺیکۺك

ۺامد هۺےسۺامؾ ر ا ءۺیسکۺاہجن ںیہنۺایکۺۺہکلبۺہشیمہۺ

ۺا ك کۺك ا ۺینعمۺ

ا ونینۺرپۺا امین

ش

مۺ ۺؾ ۺ

ۺا اك ا ـ ۺا سۺیکۺ ۺا ؾ ر ڈ ا

ا ۺےہۺ۔ۺر ؾ ینشۺںیمۺخ

ۺوہك ا ؾ ر ۺوقعملۺدیقعهۺامشر

ا

ما ۺزجعمه،ۺتقیقحۺدنسپۺا

ل ۺےہۺۺسۺرکفتۺیکۺانبۺ ـ ۺا ؾ ر ۺا یہلۺوجا

قلۺۺےکۺےیلۺا ك کۺیبیغۺا ا

شا وننۺیکۺرطفـ

ا دیئۺؾ ۺ

ۺیکۺك

نۺےکۺاعتر فۺا ؾ ر ا نۺر امنہؾ

ڈ ا ؾ دنۺاعتملۺیکۺرطفۺےسۺوعبمـ

ۺںیمۺخ

ا ر خیۺوبنـ

وجۺك

دصتقیۺیکۺاخرطۺۺشیپۺایکۺایگۺ۔

ےۺ

ۺےکۺصا ےنمۺامد یۺد اینۺےکۺد ر ؾ ا ر

شا ن

مۺا ك کۺرطفۺا ۺےنۺ ۺؾ صا لئۺ ملعۺؾ د ا شنۺےکۺخ ڈ ك ڈ

ۺد ؾ رس ۺ ۺوھکلۺد ےیئۺا ؾ ر ـ ر ؾ نۺیکۺا اںوھکنۺےکۺصا ےنمۺا ك کۺا اسۺمیظعۺباجفیۺرطفۺا سۺر ا ہتۺےکۺاسم

ۺ

ف

ۺا د ر ا کۺےسۺاعزجۺوہےئگۺ۔ۺخانذ ا رتنیۺؾ وجد یۺئاق قۺےکۺمہفۺؾ ل احلئۺرکد ك ا ۺسجۺیکۺؾ ہجۺےسۺؾ هۺ

ۺ

ن ا ـغعرعم ۺےکۺا سۺامسلطکرم یتۺرطہقیۺاکر ۺےنۺا ےنپۺدقتعمنیۺوکۺا سۺرطجۺاھبلك ا ۺہکۺینیعۺا ؾ ر ۺیقیقحۺؾ ا

ك ا کرم یتۺؾ صا لئۺےکۺا ام ےنۺںیمۺد ل ےنھۺے۔وکۺزمکؾ ر ۺیسحۺا ؾ ر ۺرجت

ا زفسکۺۺ

نطیۺ ۺا ؾ ر ۺرصعد نی ۺےن ا رگد ؾ ن

ۺص ۺضعب ۺےک ۺرجتہب ۺبتکم ۺےس ۺؾ ہج ا یس

ؿ یٹۺرپۺرپاھکۺا ؾ ر ۺریغۺMetaphysicsبشر

ز ۺزیچۺوکۺرجتےبۺیکۺہ ریۺایخلۺایکۺا ؾ ر ۺضعبۺےنۺ

(ۺوکۺا اتتخصۺك ڈ

ا ںیۺرجتك ا کرم یتل ۺیکۺاگنوہنۺےسۺد اھکی۔ۺانب ۺرتد ك ڈ ۺك ا ۺوکۺا اکنر ۺر ؾ امۺوہےنۺرجتك ا کرم یتۺا ومر ۺ ز

ہۺےسۺك ا ۺدحؾ د ۺ

ایکۺےہ؟ۺزجعمه 20

ۺیھبۺؾ ا حضۺےہۺہکۺؾ وجد یۺا ؾ ر ۺینیعۺئاق قۺوکۺ

ۺہیۺك ا ـ ۺا ؾ ر ۺڑپا ا

ؾ ا ےلۺزجعمےۺوکۺتخسۺجنلیچۺاکۺصا انمۺرکك

ر ےعیۺدبتلیۺںیہنۺایکۺاجاتکسۺا ؾ ر ۺئاق قۺوکۺیتسینۺؾ دعصۺںیمۺدبالۺںیہنۺاجاتکس۔

ۺۺےکۺد

ز ۺاعاملہنۺا دنا رہ اظب

ۺینعمۺںیمۺوسءۺافتمہۺ،ۺینیع ۺیکۺۺا سۺےکۺها ؾ هۺ

ۺا اجعر ۺیکۺتقیقح،

ۺیقیقحۺاصمد قیۺ،ۺزجعما ـ ا ؾ ر

ۺؾ وجد یۺاکۺرطہقیۺاکر ۺا ؾ ر ۺزجعمهۺےکۺوہظر ۺاکۺاغیئۺہفسلفۺا ؾ ر ۺا سۺےکۺها ؾ هۺد ؾ رسےۺاسملئۺوکۺا سۺ

ف

خانذ

ۺاحرضرکفتۺد ینیۺےکۺاینبد یۺا وصیننۺںیمۺےسۺا ك کۺا لصۺ ـ وموضمۺرپۺا اضہفۺایکۺاجاتکسۺےہۺ۔اتک

ۺںیمۺا صا کفۺرظنےیۺا ؾ ر ۺرکفتۺےکۺاطمقبۺۺۺےکۺزجتہیۺؾ ۺلیلحتۺےکۺقلعتمۺا ك کۺوک شۺےہ۔ ـ ا سۺاتک

ۺیکۺ

ۺںیمۺا اجعر ـ ۺےکۺد ؾ رسےۺك ا ـ ۺیکۺوک شۺیکۺیئگۺےہ۔ۺاتک

زجعمهۺےکۺیقیقحۺۺوہفمصۺیکۺؾ اضذف

ۺا ؾ ر ۺ

ۺےکۺا اکمن

ر ےعیۺزجعما ـ

ۺیکۺیئگۺےہۺہکۺسجۺںیمۺوصخمضۺد اللئۺےکۺد

تقیقحۺیکۺؾ اضذف

ۺایکۺایگۺےہۺ۔

قلا

ؾ وقمۺوکۺك

ۺ،دہفۺزجعمهۺ،ۺاقمصۺ ـ ۺۺرپۺلمتشمۺےہ۔شیتا ۺك ا

قلۺرپۺا سۺیکۺۺد ال

ۺوبنـ

زجعمهۺۺۺا ؾ ر ۺا ابثـ

ۺا ؾ ر ۺربمغیپۺ

ر ضۺاکۺر ا رفۺ

ۺےکۺد ر ایمن

ۺاکۺۺونتمۺ،ۺا ن

شا صۺےکۺزجعما ـل ن ا ءۺمہیلعۺا

ی

كۺںیمۺا ـ وچےھتۺك ا

ا ر هۺایکۺایگۺےہۺ۔ۺملسو هيلع هللا ىلص ا صا صۺ

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺا ص

ر ا انع ےکۺد ا یمئۺزجعمهۺینعیۺ

ۺںیمۺا انیئۺدمحمیۺۺ ـ ۺےکۺا قفۺیکۺئاقتینۺۺیکۺه ملسو هيلع هللا ىلص ك ا وچنںیۺك ا

ۺرکمیۺےکۺا اجعر

ر ا انعۺینعیۺ

ا عف

ا یلۺیئگۺےہۺ۔

کۺاگنهۺد

ؾ ۺدحؾ د ۺرپۺۺہنکممۺدحۺك

ۺےسۺا ااگهۺرکےنۺےکۺےیل،ۺۺ

ۺد ا وشنر ؾ نۺےکۺرصتخمۺرظنك ا ـ

ۺںیمۺاقر نیئۺوکۺاملسمن ـ ا ارخیۺك ا

هۺایلۺایگۺ

ا

ل اکۺا امجیلۺاج

ر ا رفۺ ۺیملعۺبیشنۺؾ ۺا ؾ ر ۺ

ۺا ااغر ۺد ا وشنر ؾ نۺیکۺاگنهۺںیمۺزجعمهۺیکۺثحبۺےکۺ

املسمن

ۺا ؾ ر ۺۺےہ

ۺا اؾ ر یۺ،فنصمۺےکۺرکشۺےیۺاکۺك ا ىف ۺیکۺك ا د

ۺرعم ۺیکۺرطفۺےسۺا صا یحۺاکنـ ـ ۔ۺا ر ك ا

ۺںیمۺۺا ك کۺدقصۺامشر ۺوہیگ۔

ر ؾ مف د ینیۺرکفتۺےکۺ

ر ۺدیعسیۺر ؾ نشۺۺع دمحمۺك ا

21 زجعمهۺۺیکۺاچہپن

ـ الہپۺك ا

یکۺۺهزجعم

اچہپن


اخیلۺہحفص


ؾ یحۺا ؾ ر ۺزجعمهۺیکۺاا سپۺںیمۺؾ ا یگتسبؾ یحۺا ؾ ر ۺزجعمهۺیکۺاا سپۺںیمۺؾ ا یگتسب

شا ن

مۺاتخمر ،سحۺسجتۺر ےنھکۺا ؾ ر ۺوجتسجۺرکےنۺؾ ا یلۺا ۺۺقولخضۺا ك کۺوخد

ۺیکۺرطفـ

شا ن

مےہ۔ۺا

ػا تینۺا ؾ ر ىۺیتنبۺوخد ۺاتخمر یۺںیمۺوموجد تفصۺ

ا ال ےہۺہکۺؾ هۺۺك ا ىف

ۺرپۺرظنۺد ؾ ر

ا سۺںیمۺۺ،اکانئـ

ۺرکهۺ ق

لۺرکے۔د ؾ رسیۺاج ـ ۺےسۺرتہبۺاکۺا اختن ہنۺرکے،ہلصیفۺرکےۺا ؾ ر ۺطف

وغر ؾ رکفۺرکے،وما ر

ۺیکۺك

شا ن

مۺا

ۺرپایحـ

ۺا ر ض شا ینۺر ؾ جۺےکۺےیلۺد نیۺا ؾ ر

ما ر خیۺا سۺتقیقحۺیکۺاکعیسۺرککرم یتۺےہۺہکۺا

ۺرضؾ ر یۺےہ ۺےکۺےیلۺذغا

ۺاجن ۺا ؾ ر

ۺا انتۺیہۺرضؾ ر یۺےہۺانتجۺا سۺےکۺدبن ۺسجۺےسۺ ؛دیقعه

شا ن

ما

یھبکۺیھبۺد ربتسد ا ر ۺںیہنۺوہا ۔

ۺ

شا ن

مۺا ؾ ر ۺوجتسجۺیکۺا یسۺوصختیصۺیکۺؾ ہجۺےسۺؾ یحینبۺونمۺا

ا س

ا ۺۺتقیقحۺیکۺك ڈ

ر ہعیۺخ

ےکۺد

ۺیکۺئاقتینا ےکۺد وعك ڈ ا ر ؾ نۺےسۺا ر ابتؽۺےسۺ

ن ا ۺۺےہ۔ر یہۺکرم یتۺد لیلۺاکۺاقتاضۺرکیکۺۺنی

كیۺیھبۺۺالا

لہ

ا

ۺا امتصۺ ۺا ؾ ر

ۺرضؾ ر ـ

قعۺرکےنۺےکۺےیلۺوب

قلا

ڈ ا ؾ دنۺاعتملۺےکۺصا ھتۺا ےنپۺا سۺیبیغۺا ر ابتؽۺوکۺك

خ

ۺد اھکےتۺر ےہۺۺ تجحۺےکۺوطر ۺرپ

ۺاا اکشر ۺزجعما ـ ۺےکۺاطمقبۺؾ ا حضۺا ؾ ر

ن

رپؾ ر د اگر ۺاعملۺیکۺتیشمۺا ؾ ر ا د

ۺرک

ر اا نعۺںیمۺںیہ۔ۺ

ا ر هۺیکۺوصر ـ

ۺا ص ۺرپ

ۺضعبۺاقمامـ ۺا ؾ ر ۺرپ ۺرپۺؾ ا حضۺوطر

میۺےنۺضعبۺاقمامـ

ۺرک

دنیگۺوکۺایبن

ۺر

ن ا ءۺا ؾ ر ۺصا ہقبۺا وتمنۺےکۺاحالـی

ك ن ا ےتۺوہالۺا

ی

ك ۺالك ا ر اہۺا

لہ

ۺوکۺیھبۺا

یۺےکۺزجعما ـ

ۺایکےہ:

وز و ایبن از وث قو وح و قبه بأ ايذي يأته أي ض ال ي سص ب ايذي

ات بايبي رسض إال اهلل جاءتض1

1

ا ا میہۺب ل ۺ۲۴۔ا

قل ۔۹(ۺا ا


ۺےکۺدعبۺاا ےنۺؾ ا ےلۺۺ،متۺےسۺےلہپۺؾ ا یلۺوقصۺونجۺ،اہمتر ےۺك ا سۺایک"

ۺا ؾ ر ا ن ۺومثد ۺؾ وقصۺاعد

ۺےکۺك ا سۺا ہللۺےک

ۺوکیئۺںیہنۺاجاتنۺےہۺ،یکۺربخۺںیہنۺاا یئۺےہۺہکۺا ن ۺےکۺها ؾ ه ڈ ا

ۺر وسلۺںیہنجۺخ

ۺےلۺرکۺاا الۺےھت۔

"زجعما ـ

ات } } بايبي فحاءوص ض لى قو قبو رسال إ ا ات ويكس أرس بايبي فحاءوص ض لى قو قبو رسال إ ا 11{{......ويكس أرس

ۺےکۺك ا سۺ‘‘

ۺیکۺوقومنۺیکۺرطفۺےجیھبۺںیہۺوجۺا ن

ا ؾ ر ۺمہۺےنۺمتۺےسۺےلہپۺتہبۺےسۺر وسلۺا ن

ا ایننۺےلۺرکۺاا ال۔

ش

م ‚یلھکۺوہیئۺ

ا رس }} ا رس يكس أرس ات يكس أرس ا بايبي ات ا بايبي }...}...22

کشیبۺمہۺےنۺا ےنپۺر وسیننۺوکۺؾ ا حضۺد اللئۺےکۺصا ھتۺاجیھبۺےہ۔

ۺ

ۺؾ ا حضۺزجعما ـ

ۺرکۺر یہۺںیہۺہکۺا ن

ۺا سۺبلطمۺوکۺایبن

ؾ ۺ"ذموکر هۺاا ك ا ـ

ؾ یحۺےسۺۺ اکۺ"انیبـ

لۺخ ڈ ا ہیۺد ؾ وننۺوچیلۺد ا نمۺاکۺصا ھتۺر اہۺےہۺا ؾ ر ۺكا اق

ںیہ۔ۺیئك

ـ ۺرحبا ونۺد ؾ ر ۺا سۺرپاا وش ۺد اینۺنا ؾ ر

ال ۺیھبۺۺںیمۺےسۺربل

ۺاقعدئا اج ۺا ؾ ر

ۺ،تہبۺےسۺا د ك ا ن

دنویگنۺںیم

ۺر ۺا ؾ ر

اہن

شا وننۺےکۺا د

مۺےکۺریپؾ اکر ۺا ےنپۺاا نیئۺیکۺ ا

ۺر ےہۺںیہ۔ۺامتصۺا د ك ا ن

ۺا رثۺوھچر رہگا

ۺاکۺ

ن ا ءۺےکۺزجعما ـی

كۺرپۺا ےنپۺا ۺےکۺےیلۺد اللئۺےکۺوطر

ۺا ےنپۺکلسمۺیکۺئاقتینۺےکۺا ابثـ ا دیئۺا ؾ ر

ك

ا لۺےکۺوطر ۺرپۺرمنؾ د ۺیکۺ

نع رکهۺرکےتۺںیہ۔ۺ

ڈ

ۺا ؾ ر ۺك ا

ۺاا گۺاکۺڈنھٹا ۺوہك

شا صۺاکۺحیحصۺرضحـلا ا میہۺہیلعۺا

ل ا

ۺوکۺ ا ےم،ۺاجد ؾ رگؾ نۺےکۺاجد ؾ

ۺا زیگنۺاکر ك

شا صۺےکۺاصعۺےکۺریحـلیۺہیلعۺا ض

ۺوم

ۺصا ملۺر انہ،رضحـ ؾ

ۺرکۺا سۺںیمۺےسۺك ا ر هۺ ا ،ۺرھتپۺرپۺاصعۺامر

ۺوکۺریچۺرکۺینبۺا رسا لیئۺےکۺےیلۺر ا ہتۺانبك ا ،ۺد ر ك ا

ےبۺا رثۺرکك

ۺ ا ،

ۺرکك ۺاجر ی ۺوک ۺرضحومشچن

ۺـ ا

ۺوہك دنه

ۺر ۺاک ۺب د ؾ ن ۺےکۺاہوھتن شا صلۺہیلعۺا ی

هی س

ۺاکۺۺ، امیبر ؾ ن

ا ۔۔۔ۺ

ا اینۺ،ا رتعا فۺرکےتۺںیہۺہکۺہیۺریغۺاعد یۺا ومر ۺیھبسا سۺہلسلسۺںیمۺافشك ا ك

ش

منۺا ؾ ر ۺوسحمسۺ

1

ۺ۳۰۔ۺر ؾ صب

قل ۔۴۷(ۺا ا

2

ۺ۵۷۔دحك ڈ ب

قل ۔۱۵(ا ا


لۺاشمدہهكۺۺاق

ۺؾ ا اعقـ

ۺۺزجعما ـ

ۺرصفۺۺہکلبیکۺفنصۺےسۺںیہنۺںیہۺ؛ۺؾ یحۺںیہ؛ۺا ہتبلۺہیۺامتصۺزجعما ـ

امےنۺںیمۺا سۺد ؾ

ۺےکۺر وسلۺےکۺاہوھتنۺر ؾ امۺوہالۺےھتا ك کۺاخضۺر ۺا ۺا ؾ ر ۺر

اا ج

ك ا یقۺۺاکۺوکیئۺا رثۺن

ںیہنۺےہ۔

ۺا ر خیۺك

ڈ ا یئۺےکۺد ا نمۺںیمۺہشیمہۺےکۺےیلۺوفحمؽ

ۺںیمۺخ

ۺامتصۺزجعما ـ

رپۺۺۺا ؾ ر ۺتیشمۺا انیئا ن

ۺۺےہۺوجۺا اسۺۺا ك کۺزجعمهۺلمتشمۺرصفۺ

ا ـ

ۺؾ یحك ڈ ۺسجۺیکۺۺوخد ڈ ا یئۺۺئاقتینرپۺلمتشمۺےہۺا ؾ ر

ۺخ ا ؾ ر

شا وننۺوکۺوغر ؾ رکفۺرکےنۺیکۺۺوہےنۺیکۺد لیلۺا سۺےکۺ

م ۺںیمۺہشیمہۺا

رمہا هۺےہ۔ۺہیۺزجعمهۺرتہبنیۺا دنا ر

ۺر اہۺےہۺہکۺا رگۺںیہمتۺا سۺزجعم ۺاا ۺخ ا ا

ۺرکك

گۺد لہۺا ها ن

ۺاببك ۺا ؾ ر

ڈ ا یئۺوہےنۺےکۺۺےد وعـ

ےکۺخ

ۺالۺرکۺ ا ؾ الۺاکر ل ۺوکۺ

قعشا ینۺؿا

مۺا ینپۺوپر یۺا ۺلمۺرکۺا ؾ ر ۺرتد ك ڈ ۺےہۺوتۺمتۺطف ك ا ر ےۺںیمۺوکیئۺکشۺؾ

ز ۺزگۺۺا ؾ ر ۺہنۺرکۺےکسۺ ا رگۺمتۺا اسۺ۔رکؾ ا سۺیکۺامدننۺشیپۺہ

ۺا اسۺ ـ ۺینۺہکۺہیۺاتک

ںیہنۺرکۺوکسۺےگۺوتۺسپۺاجن

ۺیکۺدیپا ؾ ا ر ۺںیہنۺےہۺ

شا ینۺوسج

م لۺوہیئۺےہ۔؛ا

ا ر

ۺےکۺاخقلۺیکۺرطفۺےسۺك

ہکلبۺاکانئـ

ایچی طؼ صدذ آ کافشا چ ک قشآ اصل آيذص آعا

ی جؼیقی تهذیغث جسقیق ک اعاطیش اعث افغا ژذ

چی آعا یکی عس تگ ای گفث گش آعا ایذ ای ت ج

1تاطؼ ساک گ گش ػاقهی ظاشػ دیذی صيؼا غافهی

1

ۺرک۔ۺومینی۔ۺ

ر اا نعۺ ۺوتۺافکر ےنۺہتکنۺینیچۺمیذ ف لۺوہا

ا ر

ۺہیرکےتۺوہالۺاہکۺہکۺۺك

ۺۺۺ۔ںیہۺا اسفہنۺا ؾ ر ۺد ا اتسںین

ر ا انع

ۺا ر عفۺاعمر فۺوکۺومسالۺوہالۺںیہنۺا ےنپۺا دنر ۺا یلع ےہ۔ۺا سۺےنۺۺؾ

ۺںیم ـ ۺولعمصۺوہۺہی اہکۺہکۺا رگۺںیہمتۺوجا

ۺےہۺوتۺا سۺرطجۺیکاا صا ن ا

ۺ۔ۺمتۺےنۺۺکك ا ۺك

وسر هۺےلۺاا ؾ

ۺوکۺد ز ہا

ۺا سۺےکۺاھکیطقفۺا سۺےکؿ ۺا رگۺمتۺدنملقعۺوہۺوتۺا سۺےکۺك ا نطۺیکۺینعمۺےہۺا ؾ ر ۺےسۺاغلفۺوہۺا ؾ ر

رطفۺاگنهۺرکؾ ۔


ۺہیۺاجؾ د ا ن ۺؾ ه

اش مع

ـ ا ینۺاملسموننۺیکۺاا امسینۺاتک

ش

مۺدیجم’’

ر اا نع

ۺربمغیپۺۺ؛ےہ‘‘ ۺا ؾ ر ۺا صا ص وج

ۺدمحمۺ

ۺرضحـ ۺئاقتینۺیکۺۺیکۺملسو هيلع هللا ىلص اخمت ۺےہدنسۺامشر ا

ۺۺ۔وہك ہیۺد اینۺےکۺامتصۺد ا وشنر ؾ نۺوکلقعتۺا ؾ ر

ۺد اتیۺےہ۔

دنیگۺزگا ر ےنۺیکۺد وعـ

ػا ینۺرى

بين }} ا أا ذيز س اهلل وإ ا اآليات إ ق ربط يط آيات بين وقايوا يوال أز ا أا ذيز س اهلل وإ ا اآليات إ ق ربط يط آيات أا وقايوا يوال أز يهفض أا أوي يهفض أوي

يو ا يو أزي ا أزي و ى يكو يؤ ة وذك في ذيو يزح إ يض الهتاب يتلى و ى يكو يؤ ة وذك في ذيو يزح إ يض 11{{الهتاب يتلى

ۺینگۺےتہکۺںیہۺ‘‘ ر فۺہیۺاک ۺرپۺہکۺا ؾ ر

ۺاا رخۺا ن ۺےہۺوت( ۺوہا

ۺیکۺرطفۺےسۺوعبمـ ڈ ا

ۺخ با رگۺؾ ه

لۺوہےت

ا ر

ۺویکنۺںیہنۺك

ۺا ؾ ر ۺزجعما ـ

ۺہہکۺد ۺۺ؟ۺںیہۺرپؾ ر د اگر ۺیکۺرطفۺےسۺاا ك ا ـ ـ ۺےئجیاا

ۺہکۺاا ك ا ـ

ۺےکۺۺطف

ا الۺوہن۔ۺایکۺا ن ر ا ےنۺؾ

یۺےسۺد

لہ

ۺا ـ ا ہللۺےکۺك ا سۺںیہۺا ؾ ر ۺںیمۺوتۺرصفۺؾ ا حضۺوطر ۺرپۺذعا

ۺیکۺاجکرم یتۺ

ا ؾ ـ

ۺےکۺصا ےنمۺك

لۺیکۺےہۺسجۺیکۺا ن

ا ر

ۺك ـ ۺرپۺاتک ـ ےیلۺہیۺاکیفۺںیہنۺےہۺہکۺمہۺےنۺاا

ۺوموجد ۺےہ۔ۺ

ۺا ؾ ر ۺا امیدنا ر ۺوقصۺےکۺےیلۺك ا د ۺد اہینۺاکۺصا امن

مفدا ۺا سۺںیمۺر

نم ػی ‚ےہۺا ؾ ر ۺ

ۺدیجمۺ

ر اا نع

ۺےہۺہکۺربمغیپۺا صا صۺۺ ا

ۺدحتیۺےسۺؾ ا حضۺوہك

رکۺوہےنۺؾ ا یلۺاا ك ا ـ

ںیمۺیئکۺب ہبتۺد

ر اا نعا ینۺ

ش

م یۺ

ال ۺےسۺ ۺۺ،یکۺئاقتینۺیکۺطف

ا ـ

ا ك کۺا اسۺرکفیۺا ؾ ر ۺتیتفۺزجعمهۺےہۺوجۺربمغیپۺا صا صۺیکۺد

ۺۺ؛ےسۺؾ ا ہتسبۺںیہنۺےہ ـ ۺا ینپۺئاقتینۺیکۺۺا اہتنیئۺہکلبۺہیۺاتک ۺد رگیۺۺمکحتسمۺا ؾ ر ۺوخد ن ۺد لیلۺا ؾ ر ی

كۺا ا ءۺےکۺد ؾ ر

ۺےسۺفلتخمۺےہ۔

ںیمۺر ؾ امۺوہےنۺؾ ا ےلۺامتصۺزجعما ـ

النثختیا کشدو ک عسش

2کضی عسشاعث خایذا کانث

1

ب

ۺ۱۹۔ۺوبکنعـ

قل ۔۵۲۔۵۰(ۺا ا

2

ۺ۔ۺ ا

ۺاجد ؾ ا نۺامکلۺا اجرگۺوہك ۺایکۺےہۺسجۺےسۺریتا

ۺحیصفۺؾ ۺغیلبۺکا صۺوکۺایبن ـ ںیمۺےنۺا

ا وبر ی(ےہ۔

شی

ك باطعۺ


زجعمهۺاکۺوہفمص

’’ ،ۺۺزجعمهظفلۺ

ےسۺ‘‘ا اجعر

ا یثۺۺےہۺا ؾ ر ۺاموخد

ۺۺك

سجۺےسۺقتشمۺےہۺ‘‘ زجع’’ ےکۺدصمر ۺرجمد ۺا اجعر

ز ۺزیچۺاکۺہۺ ا وتا ینۺا ؾ ر

ۺا سۺظفلۺےک۔اخہمتۺےہاکۺینعمۺاعزجی،ۺك ۺوکۺا امعتسالۺفلتخمۺۺتغلۺیکۺاتکوبنۺا ؾ ر

ـ

ا ۺہیۺظفلۺد ر ۺتقیقحۺۺاجۺاتکسۺےہۺہکد ےتھکیۺوہالۺاہکۺ

ۺےکۺاقمےلبۺںیمۺا امعتسلۺوہك

قعۺؿا ۺا ؾ ر

دقر ـ

ۺںیہۺا یسۺرطجۺےہ۔ۺ ق

لۺےکۺۺفلتخمۺب ا

قعۺؿا ۺؾ

ا وتا ینۺےکسجۺرطجۺدقر ـ

ۺك فلتخمۺۺیھبۺزجعۺا ؾ ر

ۺ، ۺںیہۺ۔زجعمۺا ؾ ر ق

لۺب ا ۺ" ۺاکۺبلطمۺےہۺسجۺاکۺہغیصۺۺا مسۺافلعۺرفمد ۺ زجعمهاصمد قیۺا ؾ ر

ا وتا ن

ك

’’ےہۺا ؾ ر ۺا سۺیکۺعمجۺ"رکےنۺؾ ا الۺ

۔ےہ‘‘زجعما ـ

حزي اهلل ير وا أه وا1

ےۺوہ۔ۺ‘‘

صکنۺینۺہکۺمتۺا ہللۺوکۺاعزجۺںیہنۺرکۺ

‚اجن

ۺۺا یسۺ ۺتقیقحۺیکۺرطفۺا ك کۺۺا ؾ ر

قلا ر هۺایکۺایگۺےہۺاا

اینۺیکۺیسکۺقولخضۺےکۺسبۺیکۺہکۺد ںیمۺا ص

ا رتیۺاحلصۺرکےۺا ؾ ر ۺا سۺرپۺہبلغۺك ا ۺےل۔ل ڈ ا ؾ دنۺاعملۺرپۺ

ۺںیہنۺےہۺہکۺؾ هۺخ

ك ا ـ

اوات وال في األرق شيء في ايش حزظ اهلل يي ا كا و2

ۺیکۺوکیئۺےشۺا ےسۺاعزجۺانبۺےکس۔‘‘

ۺاا امسن نیمۺؾ

ڈ ا ۺا اسۺںیہنۺےہۺہکۺر

‚ا ؾ ر ۺخ

ۺلعفۺ‘‘’’

ۺےسۺاموخد ا وتا ینۺںیمۺ ‘‘ ’’دصمر

ۺك ۺےکۺینعمۺںیمۺ زجعؾ ا رمتسا ر

ا ا امعتسلۺوہ

ےہ۔ۺك

و حض ذاب أويئو في اياجزي ا في آيات و يش وايذي

3

1

ۺ۹۔ۺوتہبب

قل ۔۱(ۺا ا

2

ۺ۳۵۔افرطب

قل ۔۴۴(ا ا

3

ۺ۳۴۔ۺابسب

قل ۔۳۸(ۺا ا


ا وینن‘‘

ش

مۺرکۺر ےہۺںیہۺؾ هۺمنہجۺ وکاٹمےنۺےکۺےئلۺ ا ؾ ر ۺوجۺینگۺامہر یۺ ـ ۺد وھ

ۺۺد ؾ ر ـ ےکۺذعا

ےۺاجںیئۺےگ۔

ن لکۺد

‚ںیمۺوھجك

ۺقحۺےکۺ ۺ ۺرکۺر یہۺےہۺہکۺا ك کۺرگؾ ه

ۺرشہفیۺایبن

قلا فۺۺہیۺاا

ۺاقمےلبۺیکۺوک شۺںیمۺخ

ۺاعزجۺےہ۔ۺۺ؛ےہۺرصمؾ ف ۺا ؾ ر

ا وتا ن

ۺا سۺوک شۺںیمۺؾ هۺك ۺںیہنۺوہۺاگۺا ؾ ر ـ ‘‘ ’’ہکبجۺؾ هۺاکایم

ۺ‘‘ ’’یکۺعمج ۺؿ‘‘ ’’ا ؾ ر ۺینعمۺامسجین ۺتغلۺںیمۺا سۺاک ك ا د هۺےہۺا ؾ ر

ۺںیمۺتہبۺر

قعا

۔ےہۺزمکؾ ر یۺۺ

حيب صذا يشيء لي طيدا إ حوز وصذا ب تا أأيس وأا قايت يا وي1

یھۺوہنۺۺاہالبوتۺا وھننۺےنۺاہک(ۺہکۺ‘‘

ۺہکۺںیمۺوبر ۺریمےۺاہینۺہچبۺوہۺاگۺذ ف ـ تبیصمۺ!ا

ےھۺںیہ

ۺےہ۔ہیۺوتۺك ا لکلۺبیجعۺ؛ا ؾ ر ۺریمےۺایمنۺیھبۺوبر

‚ۺیسۺك ا ـ

ۺ‘‘ ’’یکۺعمجۺ‘‘ ’’ ا

ۺیکۺڑجۺےکۺینعمۺںیمۺا امعتسلۺوہك

ف

ےہ۔وجۺاخہمت،ۺا اہتنا ؾ ر ۺد ر ذ

ۺ

ا وبیۺاکۺك ا ىف

ۺیکۺك

ف

ۺا سۺیکۺزمکؾ ر یۺد ر ذ ۺاقبۺا یسۺےسۺؾ ا ہتسبۺےہۺا ؾ ر دنیگۺا ؾ ر

ۺیکۺر

ف

ےہۺوچہکنۺد ر ذ

ےہ۔

خ ..}. حاز د أ عى نأض فيضا ص اوية فترى ايكو

ۺےکۺےنت۔‘‘

ف

‚وتۺمتۺد ےتھکیۺوہۺہکۺوقصۺك ا لکلۺب د هۺڑپیۺوہیئۺےہۺےسیجۺولھکےلھکۺوجھکر ۺےکۺد ر ذ

قا یحۺینعمۺزجعمهط اکۺا

ۺ قا جۺںیمملعۺملعۺکا صۺؾ طۺۺریسفتۺیکۺا ۺا زیگنۺزجعمه

ۺا ك کۺا اسۺریحـ ۺۺ،ےسۺب ا د

اخر ضۺاعد ـ

ن ا ےسۺاصتمد صۺۺاکصۺےہۺےسجۺوقا نینۺۺےکۺ امد هاعملۺا ؾ ر ی

كۺۺا ےنپۺد وعا الۺا یہلۺالا

ۺےکۺوبثـ

قلر صا

ا وتا ۺاسیجۺاکصا ؾ ر ۺاعصۺینگۺا سۺےتۺںیہۺےکۺوطر ۺرپۺشیپۺرک

ںیہ۔ نۺوہےتا اجنصۺد ےنیۺےسۺاعزجۺا ؾ ر ۺك

1

ۺ۲۲۔ۺوہد ب

قل ۔۷۱(ا ا


س يلي ز اهللض وي طحسي، ساي ايارؿ، رقو بايت ةزاالحاز از خارم يا

1ضال لي ػسم رسايتيهو زييي طائياب

قا یحۺینعمۺےکطا ر هۺرکےتۺںیہۺزجعمےۺےکۺا

ۺیکۺرطفۺا ص

ا تافیـ

ۺہلسلسۺںیمۺضعبۺدق یمۺك

ۺوہالۺںیہ۔

ۺایبن

لۺوغر ۺاکنـك نجۺںیمۺاق

یۺا ارام

هی س

ۺ386بینا وبنسحلۺیلعۺنبۺ ےسۺاصتمد صۺۺد یۺوقا نینۺ؛ۺامھ(ۺاکۺدیقعهۺےہۺہکۺزجعمه

لۺاعمر ہضۺلعفۺےہۺسجۺاکۺاقمہلبۺہنۺایکۺاجاتکسۺوہ۔دحتیۺا ؾ ر ۺكا اق

رپۺلمتشمۺا ك کۺا اسۺك

2

ۺۺیہیۺکا صۺ

ا ن

قا یبۺیک

شل

ۺا

ۺےکۺمہۺرصعۺا وبامیلسن

ا تافیـ

ےہ۔ۺۺاجۺاتکسۺںیمۺیھبۺطا ہظحۺایکۺك

3

ۺبیطۺك ا ظا ین ۺنب ۺدمحم ۺدحتیۺزجعمهھ(403با وبرکب ۺرت ك ا د ه

ۺےکۺ( بجنلیچۺر ۺد ؾ رسؾ ن ا ؾ ر

ا وتا ینۺےکۺ امك ا ن

ا ۺےہ۔ زجعؾ ك

ۺرکك

قلوہےنۺرپۺد ال

4

ۺنبۺدبعا ارنمحۺا رجلاجین ز ہۺھ(471با وبرکبۺدبعا اقل ۺیرشیۺزجعمه

رپۺوفتیقۺا ؾ ر جنلیچۺدقر ـ

ا ۺےہ۔ےکۺؾ ا حضۺوہےنۺۺیکۺتہجۺ

ا دیکۺرکك

بۺہکۺسکۺتیثیحۺےسۺا سۺاکۺاقمہلبۺایکۺاجال(ۺرپۺك

5

1

ملعۺکا صۺیکۺۺبتکۺںیمۺر وجمۺرکںی:ۺ۔

ا ؾ ر ۺۺثحبۺوبنـ

ر ا انعؿ صۺهل

ا ا یکۺبتکۺںیمۺۺ

نع ۔

ۺثحبۺا اجعر

ضۺرعتافیـ

شۃۺضۺ ،رشج۹۶م

د

۔۳۴۴ا رفلض،ضۺ۔۵۶۸ا وصلۺ

لۺؾ ا لحنل،جملل

لۺضۺصیخلتۺا ۔۲۰۱،ض۲ا عشمل

ا د وجینیۺ۔۳۵۰

ضۺا الر ص

۔۲۷۴ض ا الاصتقد ۺزغا یل،۴۱۳ك ۃۺا الدقا ص،ضاہن،۳۰۷

2

ۺؾ صا لئ،ضۺ

ا ـ

ۺ،ك

ۺا رقلا ان

ۺیفۺا اجعر

کف

نل ولغلۺصا ص۔۲۰۲۔ۺا

لفۺا ہللۺؾ دمحمۺر

،قیقحتۺ:ۺدمحمۺخ

3

ۺر صا لئۺضۺ

ا ـ

ۺ،ك

ۺا رقلا ان

ۺا اجعر

ولغلۺصا ص۔،۱۰۔ۺایبن

لفۺا ہللۺؾ دمحمۺر

قیقحتۺدمحمۺخ

4

ۺا رقلا ان

۔۱۳۰ضۺۺ،۔ۺا اجعر

5

ۺر صا لئۺضۺا اشل۔ۺا ارصا لۃۺ

ا ـ

۔۲۱۳ہیف،ك


ۺرکبۺا ویسلیط ۺا دلنیۺدبعا ارنمحۺنبۺا یب ۺزجعمهھ(911ب خ ا ل

ۺجنلیچۺاخر ضۺاعد ـ رپۺ ا ؾ ر

ۺوکۺد ؾ ۺۺلمتشمۺوہےنۺےکۺها ؾ هۺاقمےلب

ۺےہ۔ۺا وھننۺےنۺزجعما ـ ا

ۺرکك

قلۺوہےنۺرپۺد ال

ےسوفحمؽ

یسحۺا ؾ ر ۺیلقعۺںیمۺمیسقتۺایکۺےہ۔ۺ:نومسق

1

ر امےتۺںیہۺزجعمهوخا ہجۺوطیسفاعملۺامد هۺےکۺا ك کۺا اسۺا ب ۺوجۺۺ:زجعمهیکۺتقیقحۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺ

ا فۺوہۺك ا ۺاعد یۺزیچۺیکۺیفنۺرکےزینۺد وعیۺاسیکھتۺاطمتقبا وصیننۺ

ا ۺخل ا ۺوہ۔ۺیھبۺےکۺ

نھک

ر

2

ۺا ہللۺوخیئا

قلۺیکۺںیہۺا

ۺایبن

لیۺوصخایصـ

ۺد

: ےنۺزجعمهۺیکۺد ر ۺج

ۺرکۺےۺےکۺد وعزجعمهۺینعیۺےسجۺبصنمۺا یہل(ا فل

قلا

شیپۺایکۺاجال۔ےنۺےکۺےیلۺوکۺچسۺك

لقعۺؾ رشمۺیکۺر ؾ ۺےسۺنکممۺوہ۔ؾ هۺۺسجۺزیچۺوکۺزجعمهۺےکۺوطر ۺرپشیپۺایکۺاجالۺ(ـ

ۺہیۺہنۺےہکۺہکۺےمشچۺےسك ا ینۺاکنیننۺاگۺا ؾ ر ۺہمشچۺ زجعمهۺد وعی(جا ا

نعا ۺاچےیہ۔ۺ

ےکاطمقبۺوہك

اگ۔ۺکشخۺوہۺاجال

لۺہنۺوہ۔ میلعت(د ك ؾ ملعتۺےکۺاق

ا ۺجنلیچ(ھ

ۺۺرکك ـ ؾ ا حضۺوہ۔الےنۺؾ ا یننۺاکۺزجعا ؾ ر ۺا سۺاکۺوجا

3

م فا ۺےہۺہکۺۺؿ نزگہتشۺرعت

ا ۺےہۺزجعمهےسۺولعمصۺوہك

ۺاکۺاحلمۺوہك

لیۺاینبد یۺافصـ

ۺد

:د ر ج

ۺۺزجعمه۔ۺ۲ ا

ۺےکۺر ا جئہکلبۺۺ؛ا ك کۺاعد یۺلعفۺںیہنۺوہك ۺ ا اسۺا ب ۺےہۺوجۺاعملۺامد ه ا ل وقا نینۺےکۺ

ۺیرشیۺؿا ا فۺا ؾ ر

ۺخ ۺےہۺ۔ ا

ۺوہك

ۺےسۺاخر ج

قع

شا صۺےکۺزجعمؾ نۺےکۺہیۺوصختیصۺل ن ا ءمہیلعۺا

ی

كا

ؿ ص،اجد ؾ رگؾ نۺ،ہکلبۺاعولمنصا ھتۺوصخمضۺںیہنۺےہ؛هلۺ ۺۺرپا رسا ر ۺیکۺۺر ےنھکۺؾ ا ینن ۺ ۺا ؾ ایلء ا ؾ ر

ا لمۺےہ۔

ۺوکۺیھبۺص

رکا امـ

1

ۺج

ؿ صۺا رقلا انهلۺیفۺ

۔۴،زجء۱۔ۺا الاقتن

2

۔۱۱۷رجتك ڈ ا الاقتعد ،ضۺ ۔ۺفشکۺا رملا د ۺیفۺرشج

3

ۺضۺ

ۺیفۺریسفتۺا رقلا ان

۔۳۳۔ۺا ایبلن


لۺمیلعتۺؾ ملعتۺوہےنۺےکۺها ؾ هۺ۔۱كا اق

ۺ،ۺك

ۺامشر ۺوہےنۺؾ ا الۺزجعمهۺاخر ضۺاعد ـ

ۺیکۺها عف

وبنـ

ا ۺےہۺ۔ۺیھبکۺ

ۺؾ ا عقۺںیہنۺوہك ـ ولغم

ۺےکۺےیلۺۺزجعمه۔ۺ۳

ۺوبنـ

ۺےکۺد وعیۺےکۺاطمقبۺا ؾ ر ۺا ابثـ

ا ۺےہشیپۺایکۺۺہشیمہۺوبنـ

۔جنلیچۺاجك

ۺےسۺاعر یۺتہبۺےسۺ

ۺلثمۺالےنۺےکۺد وعـ ا ۺا ؾ ر ل ۺےکۺ

ۺ سکعاخر ضۺاعد ـ ۺا سزجعمه یکۺۺجنلیچۺا ؾ ر

ۺلثمۺ

ا ۺےہاعصۺۺالےنۺیکۺد وعـ

۔رپۺلمتشمۺوہك

ۺا ؾ ر ۺا سۺاکۺد ؾ رسۺزجعمهۺیکۺتقیقحۺ

ر ضۺا اعفلۺےسۺےۺاخر ضۺاعدـ ف

ۺیکۺتقیقحۺایکۺےہ؟ۺا سۺۺزجعمه ۺاکۺصی ف ۺؾ وجد یۺایکۺےہ؟ۺ ۺا ؾ ر ص،ۺزجعمه

ا

لۺ ا

ن ن یہ،ۺ

ق

لۺ،ۺاہک اجد ؾ

صامانئ

ا

ل،

1

ا ہغبۺۺ،وقوتند رگیۺرپۺا رسا ر ۺملعۺوجنص،ۺ

ر ا د ۺےکۺا اعفلۺ،ۺكفؿ صۺےکۺامکلۺا

هلاعولمنۺا ؾ ر ۺرپا رسا ر ۺ

1

ر بی،یسکۺیک،۔ۺرحس فا صۺك ا ۺیسکۺا یسیۺۺلقعۺ ینعیۺاجد ؾ ،ۺ

ا ۺزیچۺےکۺؾ ےلیسۺےسۺوکۺاگنهۺ،ک

ۺفیطلۺۺہکا ےنپۺرٹنکؾ لۺںیمۺرکك

ڈ

خ سجۺاکۺطا

ا ہم

ۺ ا ؾ ر ۺد قیقۺوہ۔بتغلۺك

ڈ ا ۺج

زھ

ن عہ ۸د فا ۺ

گا ه(ۺخ

ش

مۺا ب ۺہصد ا

ا ۺۺےہۺہیۺہکۺرحس،ۺا اسۺاخر ضۺاعدـ

ن

ۺك ی ۺاکۺومذ ف

ا ر ۺؾ ۺاحالـ

وجۺینوگنۺےکۺا دنر ۺفلتخمۺا اك

یۺۺ هدبعشۺ،ۺرظنۺدنبیرصفۺیھبکۺ۔ۺہیۺلمعۺےہۺ

ر ےعیۺیئا ؾ ر ۺا اہتنك ا ر

کڈ یتسۺےکۺدكا ۺۺاچ

ؿ صۺۺۺینےہۺا ؾ ر ۺیھبکۺر ؾ احا اجنصۺك ا كهلۺ ر ےعیۺےکۺا ؾ ر ۺرپۺا رسا ر

ا ۺد

وہك

ۺںیمۺےسۺےہ،ےہ۔رحسۺ ا ر

ۺےکۺدقمیۺرتنیۺا اك

قلا ر خیۺیرش

ۺےہۺ؛ك ا

ر امكفۺرکمیۺ

ر ا انع:ا یسۺؾ ہجۺےسۺ

ۺاکۺرقتابیاۺۺ

ۺںیمۺرحسۺا ؾ ر ۺا سۺےسۺقتشمۺا افلؽ

ر ا انع

ۺ۵۰

رکۺوہا ۺےہ۔ۺضعبۺا اك اـ

ا ۺۺب ہبتۺد

ز ۺوہكہا

ہکۺےہۺےسؿ

ۺؾ ا ایخلوقهۺرحسۺاکۺا رثۺ،رظنۺدنبیۺ،ۺ ر بیۺر ف

ا ۺۺ

؛ےہیکۺؾ ہجۺےسۺوہك

ۺےسۺ

ا ۺےہۺہکۺرحسۺاکۺا رثۺیقیقحۺےہولعمصۺضعبۺا اك اـ

:وہك

:

ق

لںیمۺۺامد هاعملۺۺدصقمۺا سۺاکۺۺا ؾ ر ۺر ؾ وحنۺینعیۺنجۺا ؾ ر ۺایشنیطۺےکۺصا ھتۺر ا ہطبۺےہۺامد هۺےسۺاعر یۺا ر ؾ ا جۺیرشیۺاکۺب ا د ۺۺےسۺاہک

ۺر ا جئۺیھتۺ

ك ا د هۺرتۺرعوبنۺےکۺد ر ایمن

ۺر

ق

لۺےہ۔ۺاہک ا

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺعلطمۺوہك

ح‛ا ؾ ر ‚قش‛۔شیپۺا اےنۺؾ ا ےلۺؾ ا اعقـ

طلن

ۺوہشم ‚ ۺاکنہۺد ؾ ر

ۺیکۺاتکوبنےھت

ـ وصخاصاۺنجۺیکۺد ا اتسںینۺریسـ ؿ ها ها صۺ‛امؾ ر د یۺیکۺاتکن

لیںیمۺذموکر ںیہ۔ۺربمغیپۺا صا صۺۺیکۺتثعبۺےکۺدعبۺا اےنۺؾ ا ےلۺاکنہۺۺ‚ا

ۺےکۺہبلغۺونر

ۺےکۺدعبۺاہکۺ۔ےئگۺوہۺا ااگیہۺاحلصۺرکےنۺےسۺرحمؾ صۺۺےکۺك ا ر ےۺںیمیکۺؾ ہجۺےسۺیبیغۺا ومر ۺوبنـ

ۺمۺضعبۺر ؾ ا وتینۺیکۺانبءۺرپۺوبنـ

ق

ل

"ۺ ـ یۺیکۺاتک

ۺیکۺد ؾ ۺںیمسقۺںیہ۔ۺۺرس وہۺیئگ۔ۺرخفر ا ر

ق

لیۺا وتکملص"ۺںیمۺذموکر ےہۺہکۺاہک

ہلپ

مسقۺضعبۺوفنسۺےکۺوخا ضۺںیمۺےسۺےہۺا ؾ ر ۺہیۺا استکیبۺ

ںیہنۺےہ۔

ۺا ؾ ر ۺاتسر ؾ نۺےس

ـ ۺیکۺرطفۺلقتنمۺوہےنۺرپۺلمتشمۺوہکرم یتۺےہ۔ۺا یسۺےیلۺۺدمد ۺبلطۺرکےنۺد ؾ رسیۺمسقۺا استکیبۺینعیۺرضما

ا ؾ ر ۺا ن

ۺرحا صۺرشتعی ا

ۺرکك ۺا رایتر یۺمسقۺا ؾ ر ا سۺاکۺملعۺاحلصۺرکےنۺۺا صا صۺںیمۺہیۺر ا ه

ہلپ

ۺ ۺےہ۔ ۺوہکرم یتۺےہ۔بفشکۺۺ‚ا رعلا ہف“ملعۺےسرپزیہۺؾ ا ذ ف امشر

ۺ

ۺج

ؿ ن

ن

لل

( ۔۲۵۱۴،ضۺۺ۱ا


ر ا د ۺیکۺفۺا

ۺایکیملعۺا اجید ا ـ

ا س

ر ضۺكفۺےسیکۺ

ۺا ك کۺا رگہچۺۺےکۺد ر ایمن ز ہاجال؟ۺذموکر هۺا ومر ۺںیمۺےسۺ

ۺےسۺك ا الرتۺا ؾ ر ۺ

قعشا وننۺیکۺؿا

مۺاکصۺرپۺلمتشمۺےہاعصۺا

ن ا ءۺ؛ا ك کۺمسقۺےکۺاخر ضۺاعد ـی

كمہیلعۺنکیلۺا

شا صلۺك ا یئۺاجکرم یتۺںیہۺ ا

ۺا ںیہنوجۺےکۺزجعمؾ نۺںیمۺھچکۺا یسیۺاینبد یۺوصخایصـ ا

ےکۺاشمہبۺد ؾ رسےۺۺن

لیۺا ومر ۺےک۔ۺکرم یتۺںیہا اعفلۺےسۺخ ڈ ا ۺرک

ر ضۺوکۺۺدنمر ہجۺدفۺك ا الۺاجےنۺؾ ا ےلۺ


ر ےعیۺا ن

د

طا ہظحۺایکۺاجاتکسۺےہ:

۔ۺا دہا ف۲

ۺےکۺ

ر ضۺا نفۺ ۺینوگنۺےکا اعفلۺںیمۺا ك کۺاینبد ی ۺد رگیۺ ۺا ؾ ر ۺ ۺےکۺزجعمؾ ن شا ص

لۺمہیلعۺا ن ا ء

ی

كا

ن ا ءںیمۺوپدیشهۺےہۺاقمدصۺا ؾ ر ا دہا فۺی

كشا صۺ۔ۺا

لۺےسۺشیپۺےیکۺاجےنۺؾ ا ےلۺزجعمےۺمہیلعۺا ق

لیکۺاج

ۺاکۺدصقمۺینوگنۺوکۺ ا

ۺرکك

قلۺیکۺرطفۺدہا ڈ ا

ۺۺ،خ ا

ۺد انیۺوہك

ۺا امعلۺاصحلۺیکۺرطفۺد وعـ ۺا ؾ ر

اعسد ـ

ۺےکۺ،اکونہن؛ہکبجۺےہۺ ر ا د فۺےسیجۺد رگیۺا

ۺا ن ۺۺاجد ؾ رگؾ ن،ۺاعولمنۺا ؾ ر مسقۺاکۺیسکۺا امعلۺںیمۺرپا رسا ر

ا ۺہکلبۺیصخشۺا ؾ ر ۺاسفنینۺوفا ا یلعۺوکیئۺ

ۺا دہا ف،ۺامد یۺاقمدصۺاکۺوصحل،یتحۺۺدئدہفۺؾ ۺدصقمۺۺںیہنۺوہك ؾ

ا ف

ن

ذۺۺہکۺا ۺا ؾ ر ا

ۺرکك ۺرفتہقۺا اجید د ؾ رسےؾ

ل ۺوتہجۺوہےتۺںیہ ۺےکۺومر د

ا ہتبلۺہیۺ۔ا ےۺاقمدصۺا ن

ڈ ا ۺےکۺها ؾ هۺسجۺ

"ۺاہکۺایگۺےہۺا ؾ ر ۺخ

ن فذۺوکۺ"ۺ

ق

لۺیکےئشاہک

ڈ ا ،ج

زہ

ا ہمۺد

ا ۺےہ۔بتغلۺك

ۺاہکۺاجك

یھبۺرپشتسۺیکۺاجالۺا ےسۺؿا وغـ

ن عہۺ۲۲فگا هۺ

ش

م ( ۔د ا

ص:

ا

لا

ن ن یہ

ۺینعیۺا یسیۺونصمیعۺۺ

ؿ ر

ن ن یہ

ا ۺےہ۔ۺ

ۺینعیۺانقمیسیطۺدنینۺا ؾ ر ۺا سۺیکۺتیفیکۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺثحبۺرکك

ؿ ر

ن ن یہ

ریغۺۺ،ا اسۺملعۺوجۺ

ؿ زیٹر ۺےکۺا ر ا د ۺںیمۺاجےنۺدنینۺۺا ؾ ر ۺیعیبطۺك ا ۺانقمیسیطۺدنینۺوجۺیسکۺصخشۺیکۺوتہجۺےکۺوتطسۺےسۺد ؾ رسےصخشۺرپۺؿا ر یۺیکۺاجکرم یتۺےہ

نہ یےۺؾ ا الۺصخشۺ

ا ۺےہ۔

ریۺا رثۺخ ا ۺاجك

ا ؾ ر ا رایتر ۺےکۺر

ص

ا

لشا ینMaynatismeب:امانئ

م ۺ(،ۺانقمسیط،ا

شا ینۺدبن

مۺا ہب،

ۺاجد

ۺۺ:انقمتیسیط یکۺوقـ

ۺےکۺدبن

اـ

ۺضعبۺویحا ك ۺا ؾ ر

شا ن

ما

ۺا ؾ ر ۺ

اـ

ۺسجۺیکۺد

قع ر ےعیۺا سۺیکۺوموجد یگۺاکۺہتپۺۺتقیقحںیمۺك ا یئۺاجےنؾ ا یلۺا ك کۺؿا

ا ر ۺا ؾ ر ۺاخوتیصنۺےکۺد

ا ولعمصۺےہۺنکیلۺا سۺےکۺا اك

ا ۺك

ۺاجك ا ك ا خ

ۺۺ۔ےہ ۺك ا

ۺؾ ا یلۺومج ے

کلن

مۺےس

ۺےکۺدبن

شا ن

مۺد عفۺرکےنۺیکۺۺامظئۺزیچا ۺؾ ـ

ۺرشا طئۺںیمۺخ ڈ ۺؾ

وجۺد ؾ رسےۺصخشۺرپۺا رثۺرککرم یتۺےہۺا ؾ ر ۺوصخمضۺاحالـ

ےۺںیہۺا ؾ ر

صکنر ا ر ۺد ےۺعا ریثۺ

ر ا د ۺد ؾ رسؾ نۺوکۺتحتۺكفۺےکۺامکلۺا

ك ا د هۺرتۺا اںیھکنۺوہکرم یتۺںیہۺا ؾ ر ۺا یسیۺوقـ

ۺر

ارۺر یتھکۺےہۺا ؾ ر ۺا سۺاکۺۺب

ن فذۺوکۺا ےنپۺۺصا

ا ن

ك ا د هۺاھکلۺایگۺےہ۔ۺعیطما ر ا د ےۺےکۺ

ےۺںیہ۔ۺا سۺنفۺےکۺك ا ر ےںیمۺتہبۺر

صکنۺرپۺانقمیسیطۺدنینۺؿا ر یۺرکۺ

ےۺںیہۺك ا ۺا ن

صکن انبۺ


ۺ ـ ۺےہ۔ۺاسیجۺہکۺوبیلعۺانیسۺےنۺا ینپۺاتک ا

ۺوہك ر ضۺد ؾ وننۺرگؾ وہنۺےکۺاسفنینۺوخا ضۺےسۺدیپا ف

‘‘

ا ر ا ـ

ا ر هۺایکۺےہۺ‚ا ص

ںیمۺا سۺیکۺرطفۺا ص

1

۔

۔ۺدحؾ د ۱

ن ا ءی

كشا صا

لۺد رگیۺاخر ضۺاعد ۺمہیلعۺا ۺا ؾ ر

ےکۺزجعما ـ

ۺا امعلۺۺـ

لۺوتہجۺد ؾ رسا ےکۺد ر ایمنكاق

ر ضۺہیۺےہۺہکۺف

ۺا ك کۺۺزجعمےۺےکۺها ؾ هۺد رگیۺاکومنۺںیمۺےسۺ ز ہ

۔ۺاجد ؾ ،ۺملعۺوہکرم یتۺےہۺۺوصخمضۺدحۺۺیکۺ

،ۺاعولمنۺا ؾ ر ۺونا غبۺےکۺا امعلۺؾ ریغهۺیکۺ،وجنصۺ،ۺملعۺر لم،ۺرفجۺ

ق

لدحۺوہکرم یتۺےہۺا ؾ ر ۺہیۺا ك کۺاخضۺ اہک

ۺر ےتہۺںیہۺ ا ےۺںیمۺدحمؾ د

لۺا یسۺد ا ز

ہۺںیہنۺوہےتا سۺرطجۺہکۺا سۺدحۺےسۺك ا

قلا

ہکبجۺ۔ۺاکر رگك

ن ا ءۺاکۺد ا نمۺۺا اجعری

كا ۺےہۺا ؾ ر ۺا سۺںیمۺتہبۺۺا

لیۺؾ عیسۺوہك

ۺںیہنۺك ا یئۺدنمر ہجۺد

قلیسکۺمسقۺیکۺدحمؾ د

ۺےکۺرگد ۺںیہنۺوھگاتم۔ۺۺ:اجکرم یت

اخضۺوموضاعـ

ا ۔ۺلئا ؾ ر ۺؾ صا ۺوصخمضۺاحالـ

ۺںیہنۺوہك

اکۺاتحمج

ا ۺ

ۺر ك ا تضۺےکۺؾ ےلیسۺےسۺاحلصۺںیہنۺوہك ۺرمتنیۺؾ ۺےکۺا ك کۺ۔زگہتشمیلعتۺؾ رتتیب، ۺد ؾ ر

ۺد ا وشنر ۺك ا ر ےۺںیمۺا صا کف و»:ںیہۺےتہکا س السحر انهتاء الجيوز نمالعقالء احداو االکهه ارباء الهيتو احياء و ایلفلقالبحر نمالصنائع الطلسموغريه

2«االربص

۔امؾ ر ا الۺتعیبطۺےکۺصا ھتۺا ر ابتؽ۳

ا وٹسٹنۺ،ۺاعولمن،ۺاجد ؾ رگؾ ن

ن ن یہ

ۺۺ ا امعلۺ،ۺیملعۺخ ڈ ؾ دہجۺك ا ۺیلمعۺۺؾ ۺا اعفلۺۺاکونہنۺؾ ریغهۺےکا ؾ ر

ۺ ۺر ك ا وتضن ۺد وشا ر ۺؾ ہجۺےسۺۺامتر نیۺا ؾ ر ۺوہےتۺںیہۺہکبجۺرپۺلمتشمۺوہےنۺیک ض

عل

م

ۺ لۺمیلعتۺؾ كاق

ۺ

ۺےبۺا اہتنۺ،وبنیا اجعر ۺا ؾ ر ۺؾ دمد

ۺےہۺوجۺہکۺب ییبیغۺرصنـ ا

ۺوہك ن ؾ

ۺےکۺصا ھتۺب ل

ۺۺا یہلۺدقر ـ

1

ۺۺ

،ج

ا ر ا ـ

۔۴۲۷،ض۳۔ۺرشجۺا ص

2

ۺا رملا ص،ۺضۺاغ کا ہیمۺ۳۳۱ك ۃلۺا هۺالادمۺؾ ا ار ا ؾ

ا رٹکۺنسحۺ‚،فیسۺا دلنیۺا ادمیۺلقنۺا ر

د

۔۴۸۷ضۺ‚ا اشلیعفۺ


ن ا ءرپؾ ر د اگر ۺےکۺاطمقبۺی

ك ۺا

ر ےعیۺوہظر ۺك ا ك

ؿ صۺا ؾ ر ۺاخر ضۺےہ۔ۺا یسۺاختیصۺیکۺا ےکۺدهلۺانبءۺرپۺرپا رسا ر ۺ

ۺؿا وتقنۺےکۺوحا ےلۺ ۺاحلصۺدشه ۺا ؾ ر

ۺںیمۺےسۺوکیئۺیھبۺا ینپۺدقر ـ ر ا د فۺا اعفلۺےکۺامکلۺا

اعد ـ

ا لۺےسۺ

نع ن ا ءۺ،ۺدحتی،ۺۺےبۺ

ی

كۺا

ا ۺہکبجۺا اجعر

ا ۺوہےنۺاکۺد وعیۺںیہنۺرکك

ۺرپۺلمتشمۺا ؾ ر ۺك

اقمےلبۺیکۺد وعـ

ا ۺےہ۔ۺ

لۺریخستۺوہكك ن ا اق

ی

ك ۺالا

ۺۺا یہلۺالدحمؾ د ۺا یہلۺدقر ـ زجعمےۺیھبسۺوکۺا ےنپۺرکےتۺوہالۺۺرپۺا امتعد

ۺد ےتیۺںیہۺےکۺاقمہلب

ۺا امعلۺ؛یکۺد وعـ

ۺہلبۺاکۺاقمۺہکبجۺد ؾ رسیۺرطفۺاعصۺینوگنۺےکۺاخر ضۺاعد ـ

ۺۺۺنکممۺےہۺہکایکۺاجاتکسۺےہۺہکلب

ۺےسۺرتہبۺےکۺها ؾ هۺا ن

ۺد ؾ رسےۺاخر ضۺۺا اعلد هۺاکصۺا ن ك ا د هۺؿا وتقر

ا ؾ ر ۺر

ۺںیمۺا ۺ۔یھبۺوہنۺ

ن ا ءۺیلمعۺدیما نی

كۺا

ۺےکۺےیلۺا اجعر

ؾ ر ۺاخمنیفلۺےکۺصا ھتۺاقمےلبۺےکۺومعقۺرپۺا ن

ا

ك

ۺك ا یقۺںیہنۺوھچر ۺوبنیۺ؛وکیئۺذعر ۺیکۺۺ،ویکہکنۺزجعمه ڈ ا

ۺےسۺالخ

لۺتسکشۺدقر ـكا اق

ۺك ۺا ؾ ر دحمؾ د

ا ۺےہ

ۺا ہکبجۺیرشیۺاخر ضۺاعد ۺ؛لصتمۺوہك

ۺےکۺصا ھتۺؾ ا ہتسبۺوہےتاکص،ۺـ

ںیہ۔دحمؾ د ۺیرشیۺدقر ـ

ۺاکصۺا اجنصۺد ےنیۺؾ ا یننۺاک۔ۺ۴

ـ رکد ا ر ۺاخر ضۺاعد ا

ن ا ءی

كشا صا

لر ضۺۺمہیلعۺا

فۺا ؾ ر ۺد رگیۺینوگنۺےکۺبیجعۺؾ رغبیۺا اعفلۺےکۺامنیبۺا ك کۺ

ےکۺزجعما ـ

ۺا ؾ ر ۺ

ا کرم یتد ؾ وننۺرگؾ وہنۺیکۺیلمعۺریسـ

ن ا ۺدی

كۺا ۺںیہ۔ۺ

شا صۺا یہلۺالافصـلر ا د ۺ،ۺۺمہیلعۺا

فك ا کۺتنیطۺا

ۺےسۺا ار ا ہتۺوہےتۺںیہۺ

ا یقۺؾ ۺونعمیۺا یلعۺافصـ

ۺا خ شا ینۺاضفلئۺا ؾ ر

مۺےکۺامکلۺ،ۺا ہکبجۺونر ا ینۺرکد ا ر

دنیگۺںیمۺا یسیۺوکیئۺوصختیصۺںیہنۺك ا یئۺ

ر ا د ۺیکۺیلمعۺرفۺا اجنصۺد ےنیۺؾ ا ےلۺا ۺا ومر

د رگیۺاخر ضۺاعد ـ

ۺےکۺۺ؛اجکرم یت ر ا د فۺا

ۺر ؾ احینۺیتسپۺا ن ۺا ؾ

ا سکعۺدبرکد ا ر ی،ویحا ینۺافصـل ۺےکۺ

ۺافصـ

ہکلبۺنکممۺےہۺا ن

ۺہنسح‘‘ :ا دنر ۺد اھکیئۺد ے۔اقیۺدبعا ابجلر ۺزتعمیلۺا سۺوحا ےلۺےسۺےتھکلۺںیہ

ۺربمغیپیکۺافصـ

ۺا ؾ ر ۺا ن

ا ۺےہ

ۺرکك

ؾ نۺےساتممر

ۺوکۺہلیحۺك ا ر

ا ضۺا ارضحنـ

‚۔اکۺرتہبنیۺا خ

1

ۺیکۺۺ

ن فی

ػنع

یہیۺکا ص،ۺد رگیۺا صا کفۺ

ۺںیمۺیھبۺاتلمۺےہ:

ن ا ءۺ’‘ابعر ا ـی

كشا صا

لۺۺمہیلعۺا اکۺا ےنپۺد وعیۺںیمۺہشیمہۺےسا افتضۺؾ ۺا احتد ۺر اہۺےہۺا ؾ ر

1

ۺ

۔۱۷۴،سۺۺ۲۵ ۔ۺا ینغملۺ،ۺج


ۺرپزیہاگر یۺرپۺےہد ر احالہکنۺاجد ؾ رگۺ ۺوقتیۺا ؾ ر ۺےکۺا امعلۺیکۺاینبد

ۺا ؾ ر ۺاقمےلبۺیکۺا ن

ا افـ

ن

ذلسلسمۺا

ر بیۺؾ ریغهۺۺرپۺاقمئۺوہکرم یتۺےہفۺےکۺا اعفلۺیکۺاینبد ۺد وھےکۺا ؾ ر ۺ

ۺںیمۺر ےتہۺںیہۺا ؾ ر ۺا ن

قل‚۔اح

1

ۺؾ ۺؾ صا لئ۵ ـ ۔ۺا ابس

شا ینۺ

مۺا ۺوکا یہلۺرشتعی،ۺمیظعۺرتنیۺر ا هۺا ؾ ر

شا ن

مۺ،ۺرہمك ا ینۺ،ۺا

ربمغیپؾ نۺیکۺقحۺیکۺرطفۺد وعـ

ۺےکۺےیلۺوہکرم یتۺےہ؛ۺذہل

قلۺیکۺرطفۺدہا

ۺؾ زعـ

کۺر صا یئۺرکا عف

ۺؾ هۺ سدسۺ ںایتنۺدہفۺقحۺك ا

ۺ

قلا

ۺرپۺہیۺك

ا ر خیۺےکۺیسکۺومر

ز زگۺا افتسد هۺںیہنۺرکۺںیتکس۔ۺا یسۺانبءۺرپۺكہےکۺےیلۺك ا لطۺۺؾ صا لئۺےسۺ

ۺ

ۺینوگنۺیکۺوقـ ۺہکۺبختنمۺا یہلۺریفسؾ نۺےنۺا ےنپۺزجعمےۺےکۺےئلۺد وھےکۺ،ۺاچالیکۺا ؾ ر ا

ںیہنۺوہك

ۺۺایخہیلۺوکۺا ےنپۺرٹنکؾ لۺںیمۺرکۺےکۺافدئهۺاحلصۺایک

ا اہنل ۺیکۺوک شۺوہکرم یتۺیھتۺہکۺد لیلۺؾ ۺ

وہۺہکلبۺا ن

ۺا سۺیکۺرطفۺاملئۺوہنۺ ۺا ؾ ر ا ہکۺؾ هۺتقیقحۺوکۺاچہپںینۺ

شا وننۺیکۺرکفۺوکۺدیبا ر ۺرکںیۺك

م ر ےعیۺا

ےکۺد

ۺ

ۺا ن ا ریثۺا ؾ ر

شا ینۺرپۺطلغۺك

مر بیۺ،ۺر ؾ جۺا

فر ا د ۺۺاغابلاۺفۺرپۺد رتسیسۺر ےنھکۺؾ ا ےلۺا د ر احالہکنۺریغۺاعد یۺا ومر

کۺ ےتچنہۺںیہ۔وکۺۺےبۺؾ وقفۺانبرکۺا ےنپۺاقمدص

ۺك

ر ضفۺ


زجعمےۺا ؾ ر ۺا ؾ ایلالۺا یہلۺیکۺرکا امـ

ۺزجعما کرم یتۺا اعفلۺ

شا صۺےکۺاخر ضۺاعد ـل ن ا ءۺمہیلعۺا

ی

كۺےسۺا

ذموکر هۺك ا الۺها وتمنۺا ؾ ر ۺوصخایصـ

ۺوہۺایگےہ۔ۺثحبۺےکۺ ز ہا

ۺرپۺؿ ر ضۺؾ ا حضۺوطر فۺ

ۺےکۺبیجعۺؾ رغبیۺاکومنۺےکۺد ر ایمن ر ا د فۺد رگیۺا ا ؾ ر

ۺرپا ك کۺہتکنۺ

ۺا ؾ ایلالۺا یہلۺاخہمتۺےکۺونعا ن

ۺا افاضـ ۺؾ

ۺا ؾ ر ۺرکا امـ

ۺؾ هۺہیۺہکۺا اجعر رکۺایکۺاجۺر اہۺےہۺا ؾ ر

د

ۺاکۺوکیئۺؾ وجد ۺےہۺك ا ۺںیہن؟ۺا سۺہلسلسۺںیمۺ ۺ

ۺایکۺرکا عف ۺایکۺےہ؟ۺا ؾ ر

ر ضۺےہ؟ۺرکا عففےکۺامنیبۺایکۺ

ا صۺیکۺیسکۺ

ۺك

ا رعهۺرکا عف

ۺك ا الۺاجےتۺںیہۺ۔ضعبۺا ص ۺ

ر وقنۺےکۺا دنر ۺفلتخمۺا ار ا ءؾ رظنك ا ـفا صا کفۺ

ز ۺےسۺوخبیبۺۺتقیقحۺوکۺوبقلہۺےکۺوظا

ف

ۺصی ۺؾ ـ ۺا سۺیکۺیفنۺرکےتۺںیہ؛ۺنکیلۺاتک ںیہنۺرکےتۺا ؾ ر

1

زا ؾ ہی،ۺضۺۺ لك

ۺ۶۷۔ۺرشجۺا

کا ہیم‛،وقنملۺا رل هۺا

ۺا ار ا ؾ ۔۴۸۷ضۺۺ‚ا الادمیۺؾ


ۺںیہۺوجۺا ےنپۺ ۺوموجد

شا ن

مشا صۺےکۺها ؾ هۺیھبۺد رگیۺا

ل ن ا ءۺمہیلعۺا

ی

كا ۺےہہکۺا

ۺیکۺرظتیفۺولعمصۺوہك ؾ وجد

ےۺںیہ:

صکن ر ہعیۺنبۺ

ؾ اقتیلبۺےکۺاطمقبۺرپؾ ر د اگر ۺےکۺاخضۺفطلۺؾ ۺضیفۺاکۺؾ ہلیسۺا ؾ ر ۺد

وا ف ا وق و ؤ ورسويط واي ه شيرى اهلل 1

ۺا سۺاکۺر وسلۺا ؾ ر ۺۺ‘‘ ھا ر ےۺلمعۺوکۺرقنعبیۺا ہللۺا ؾ ر

م

پ

ا ؾ ر ۺہہکۺد ےئجی:ۺا ےۺینوگ!لمعۺرکؾ ۺہکۺ

‚ومنینمۺد ںیھکیۺےگ۔

د پیؼ ات عش يخهقات چ ک اقف گؾث تش اعشاس ا

شاسخذاعصا اقف تؾش ادسیپاعثا افحاتذان

ايححي اييكين يترو و لك يو ت2

ۺدقیسۺںیمۺا اك ا ۺےہ:

قلڈ ا ۺاحلصۺرکےنۺےکۺہلسلسۺںیمۺوقنملۺدح

ر ےبۺخع ر ہعیۺ

ونا لفۺےکۺد

بط و ط ايذي يش افة حتي احبط فاذا احببتط نت س لي باي 3...واط ييترقب ا

ۺرپۺدق ،ۺا سۺر ا ه

شا ن

مۺرپۺا ر ےعیۺدقر کرم یتۺوطر

ۺا امیینۺریسؾ ولسکۺےکۺد ۺونعمیۺؾ لاےنۺا ؾ ر

ال صۺ

ۺ ا

ۺا ارخاکر ۺؾ هۺرپؾ ر د اگر ۺےکۺضیفۺاکۺؾ ہلیسۺا ؾ ر ۺرہظمنبۺاجك ا ۺےہۺا ؾ ر

د ك کۺوہۺاجك

ا

لۺا یہلۺےسۺ

ہمشچۺدقر ـ

ڈ ا ؾ دنۺاعتملۺےکۺاخضۺضیفۺؾ ۺ

ا ۺےہۺوجۺخ

رکۺرکك

ۺینوگنۺاکۺد

ۺرکمیۺیھبۺومنہنۺۺےکۺوطر رپۺا ن

ر ا انعےہ۔ۺ

1

ۺ۹۔ۺوتہبۺبۺ

قل ۔ۺ۲۰۵(ۺ:ۺا ا

2

ۺ۲۰۱۔ۺاکترثۺبۺ

قل ۔۶،ۺ۵(ۺا ا

3

ۺ

ۺ۳۵۱،ضۺ۱۔ۺا اکلیفۺ،ج

قلۺاحلصۺ۷،ر ؾ ا ـ ر

عۺ ر ےعیۺریما

ا ہلفۺےکۺد

۔برتہمج(وجۺك

ۺںیمۺا سۺےستبحم ا ہکۺںیمۺا سۺےسۺتبحمۺرکؾ نۺسپۺذ ف

ۺےہۺك ا

ۺۺرکك

ۺوہنۺوتۺںیمۺا سۺاکۺاکن ا

رکك

ا ۺےہ۔

ن

صیا ۺوہنۺسجۺےسۺؾ هۺ

نبۺاجك


ۺاکرہظم

ا اکـل

يزتس إييو ۺےھت: أ الهتاب أا آتيو بط قب سظ ايذي وقا

فو ط1

ےۺےسۺۺےلہپۺۺ‘‘

کن ن ھد

ۺیکۺکلپۺۺ ـ ۺںیمۺےسۺھچکۺملعۺاھتۺؾ هۺےنہکۺاگل؛ۺںیمۺا ا ـ سجۺےکۺك ا سۺاتک

ۺےکۺك ا سۺاحرضۺےیکۺد اتیۺوہنۺ۔ۺا ےسۺ ـ ‚ا ا

ۺےکۺدبعا ارنمحۺنبۺریثکۺ

ا ؾ ـ

ۺیکۺك

قلۺرکےتۺںیہۺہکۺا امصۺاصد ضۺۺےنۺدنمر ہجۺك ا الۺا ا

قلر ؾ ا

ر امك ا :ف دعبۺا ینپۺا ویلگننۺوکۺوھکالۺا ؾ ر ۺا ےنپۺہنیسۺابمر کۺرپۺر اھکۺا ؾ ر ۺ

الهتاب كط وسا و اهلل 2

ڈ ا ۺیکۺمسق‘‘

ۺاکۺملعۺامہر ےك ا سۺےہخ ـ ‚ۺ!وپر یۺاتک

ۺیکۺرطفۺا اےتۺںیہۺہکۺ ـ ۺمہۺا سۺوسا لۺےکۺوجا ـ ر ضۺےہ؟ا فۺںیمۺایکۺ

زجعمےۺا ؾ ر ۺرکا عف

ۺد ےۺد یۺاجکرم یتۺےہا ؾ ر ا ےسۺا ےسیۺلمعۺےکۺےئلۺ قا جۺوکۺومعتیمۺطۺزجعمهۺیکۺا

ضعبۺا ؾ اقـ

۔ۺ

ۺوہۺك ا ۺا امعف

ۺا یہلۺوبنـا ۺےہ؛اچےہۺؾ هۺاقمص

ا ۺےہۺۺوجۺا یہلۺاقمصۺؾ ۺبصنمۺیکۺد لیلۺوہك

ا امعتسلۺایکاجك

ۺیکۺد لیلۺا ؾ ر ۺا رگ

ۺےکۺصا ھتۺوہۺوتۺا امعف

ۺا امعف

ۺیکۺا رگۺزجعمه،ۺد وعی

ۺےکرمہا هۺوہۺوتۺوبنـ

ۺوبنـ

ۺد وعی

ۺےسۺ ق

لا ۺےہۺنکیلۺا رگۺزجعمهۺےکۺصا ھتۺوکیئۺد وعیۺہنۺایکۺاجالۺےسیجۺا ؾ ایلالۺا یہلۺیکۺاج

د لیلۺنبۺاجك

قا جۺںیمۺا سۺطۺیکۺد لیلۺںیہنۺوہںیتۺا ؾ ر ۺا

ۺا امعف ۺك ا

۔ۺوتہیۺاقمصۺوبنـ

شیپۺیکۺاجےنۺؾ ا یلۺرکا امـ

ا ںیۺا ؾ ایلءۺیکل ا ۔ۺانب

رطفۺےسۺا اجنصۺد یۺاجوینا یلۺرکا ںیتمۺرصفۺفطلۺۺلمعۺوکۺزجعمهۺںیہنۺاہکۺاجك

ا ۺ

ۺرکك

قلڈ ا ؾ دنۺہیۺفطلۺا ںیھنۺانع

ا ۺےہ۔ۺا ہتبلۺخ

ا ہتسئۺدنبؾ نۺوکۺاطعۺرکك

رپؾ ر د اگر ۺےہۺےسجۺؾ هۺا ےنپۺص

1

ۺ۱۷ب لمن۔ۺ

قل ۔۴۰(:ا ا

2

ۺۺ

ۺ۱۱۹،ۺضۺ۲۔ۺا اکلیفۺ،ج

قل ۔۵،ۺر ؾ ا


ۺبیجعۺؾ رغبیۺ ا فۺاعولمنۺ،ۺاجد ؾ رگؾ نۺا ؾ ر

ا خل ۺےسۺوسءۺا افتسد هۺہنۺرکںی۔ۺ

ےہوجۺا ینپۺرکا امـ

ر ا د ۺےکۺنجۺےکۺۺا اعفلۺںیمفۺہیۺرشؽۺںیہنۺك ا یئۺاجکرم یتدقر وتنۺےکۺامکلۺامتصۺا

1

۔

خ ڈ ك ڈ ۺؾ دقمیۺاسیعتیئۺیکۺاگنهۺںیمۺزجعمهۺیکۺرعتفی

ۺ ا ر صا

ا صقۺا ؾ ر ۺك

ۺ،ۺرغمیبۺد اینۺںیمۺیکۺاجوینا یلۺزجعمهۺیکۺك

زجعمےۺےکۺقلعتمۺضعبۺا رتعا اضـ

ۺرپۺ ۺوطر ۺا امجیل ۺوک ؿ نم فۺضعبۺرعت

ۺا ن ۺہک ۺ ۺےہ ۺانمطف ۺذہلا ۺںیہ؛ رعتفیۺےسۺب وبؽ

رکرکںی۔رعفۺاعصۺںیمۺظفلۺزجعمه

ۺرپۺۺ‚Miracle’‘د

ۺنکۺؾ ا اعقـ

ۺریحا ن ۺا ؾ ر

اکۺا ؿا ضۺاخر ضۺاعد ـ

ۺوکۺ

ۺؾ ۺؾ ا اعقـ

ۺر ےتھکۺوہن۔ۺدقمیۺاسیعتیئۺںیمۺیھبۺا یسۺمسقۺےکۺوحا د ـ ا ۺےہوجریغۺامد یۺصی ف

وہك

ۺاکۺوہفمصۺ ۺاھت۔ۺاسیعیئۺدمر یسۺرصعۺےکۺیفسلفۺدقسیۺوتامسۺا وکسینۺیکۺاگنهۺںیمۺزجعمه ا

زجعمهۺاہکۺاجك

ۺا ؾ ر ۺدقر

نعی ع

ۺ ۺںیمۺۺوموجد

ا ےہۺا رگہچۺاکانئـ

ۺرکك

لف

ۺںیمۺا ك کۺمسقۺیکۺدما خ کرم یتۺمظنۺےکۺرطہقیۺاکر

ۺےکۺاخمفلۺامشر ۺںیہنۺوہکرم یت۔

ف

ۺا ؾ ر ۺصی ۺۺۺۺاکر ڈ ا ۺےکۺیلکۺرطہقی

ۺتقلخۺںیمۺخـ ۺك ا

لف

ا یسیۺدما خ

ز یۺ‘‘ہا

ا ۺےہۺۺوجۺا ك کۺا یہلۺۺاعلمۺےکۺؾ ےلیسۺےسۺؿ

ۺرپۺوہك

وطبر ۺیلکۺزجعمےۺاکا ؿا ضۺا ےسیۺؾ ا اعقـ

ۺرکۺققحتمۺوہےتۺ

ۺؾ یطسۺےکۺتہبۺےسۺنیملکتمۺیکۺرطجۺا وکسینۺ‚ںیہۺ۔امد یۺاظنصۺےسۺہ ف

ر ؾ نع

ۺاتخمر ۺےسۺا ایشءںیمۺڈ ا ؾ دنۺےکۺا ر ا د ه

یھبۺامد هۺرپۺا اقتعد ۺر ےنھکۺےکۺصا ھتۺصا ھتۺہیۺدیقعهۺر ےتھکۺےھتۺہکۺخ

ا ومسۺا یلعۺاہکۺ

ۺك ا ۺےہۺےسجۺمظنۺا یہلۺك ا

نھک

ۺر ۺاظنصۺؾ وجد ۺا ك کۺا ؾ ر ۺوہوینا ےلۺامد یۺاظنصۺےکۺها ؾ ه دیپا

ا ۺےہۺا ؾ ر ۺا یسۺاظنصۺ

ےکۺصا الۺںیمۺۺزجعمےۺیکۺریسفتۺیکۺاجکرم یتۺےہاجك

2

۔ۺ

ا ںیلۺ

نعۺ سدسۺںیمۺلقنۺوہےنۺؾ ا ےلۺدقمیۺوھتیککلۺرظنہیۺےکۺاطمقبۺزجعمےۺیکۺ ـ اتک

ز ۺاکنانلۺ،ۺا اہلصۺہا ۺ،ۺد اعۺےکۺؾ ےلیسۺےسۺا ر ؾ ا جۺہثیبخۺوکۺك ا

دنهۺرکك

ك ا د هۺںیہ:ۺامسجینۺؾ ۺر ؾ احینۺافشۺ،ۺر

تہبۺر

1

ۺاکومنۺےسۺوسءۺا افتسد هۺرکےتۺ۔۱۲۲۔ۺر ا امنہۺخانیس،ۺضۺۺ

بینعیۺؾ هۺا ےنپۺاخر ضۺاعد ـ

ںیہۺ(ۺبرتممجۺ(

2

ۺرھچونم۔ۺر وجمۺرکںیۺ،ۺوتامسۺا وکسین،ۺہفسلفۺرظنی،ۺرتہمجۺۺ

ز ،ج،مگ

ر

ال

۔ۺ۷۹،ضۺ۲


ۺرک ر ا ر عا ل ڈ ا ؾ دنۺےسۺر ا ہطبۺ

ر ےعیۺخ

ۺےکۺد

ۺانماجـ ۺوکۺر ؾ ،ان،ۺؾ

ۺ،انل،وطافن ۺك ا ینۺےکۺا ؾ رپۺ حیسۺاک ا ،

ك

ۺرپۺ ۺؾ ریغه۔ۺا سۺوہفمصۺیکۺاینبد

ا ،ۺشیپۺوگیئۺیکۺدقر ـ

ز ۺرکكصیۺوکۺ

یۺامجىف

ال یۺذغا ۺےسۺتہبۺ

وھتر

ۺا ؾ ر ۺ

ۺوہےنۺؾ ا ےلۺاخر ضۺاعد ـ ۺریخۺوخا یہۺےسۺدیپا ۺا ؾ ر

قلڈ ا ؾ دنۺیکۺر اض

ۺخ ۺا ؾ ر د ینیۺریسفتۺرپۺا وتسا ر

کۺر ؾ امۺوہےنۺؾ ا ےلۺؾ ا ہعقۺوکۺزجعمے

ۺۺا اچك ر ا د فا ۺےہ۔ۺاحالہکنۺد ینیۺاگنهۺہنۺر ےنھکۺؾ ا ےلۺا

ۺاجك ا صۺد ك ا

اکۺك

یۺرپۺرگےۺوہالۺا ےسیۺےچبۺاکۺ

ز

ك یا صۺد ےتیۺںیہۺےسیجۺر لیۺیکۺ

ۺاکۺك ۺ سدر ۺوکۺتمسقۺا ؾ ر

ۺؾ ا اعقـ

،ا ن

ا سجۺیکۺرطفۺٹسنیۺاکۺا نجنۺزیتیۺےسۺا اۺر اہۺوہ۔

ۺك ا ۺاجك

زجعما ہنۺوطر ۺرپۺاجنـ

1

ۺا ك کۺےن ز ہۺاقنیلئۺںیمۺےسۺ ۺا ؾ ر ا نی

ک

نع

ۺ ۺك ا ر ےۺںیمۺخ ڈ ك ڈ ۺزجعمےۺےک ۺےک زجعمے

ا ۺےہۺ۔ا سۺہلسلسۺںیمۺ

ا فۺاجك

ۺےکۺخ

ۺا ؾ ر ۺمظنۺاکانئـ

ۺرکےتۺوہالۺا ےسۺامد یۺاقونن

ۺایبن

رظنك ا ـ

ا دیکۺرکےتۺںیہۺ:

زجعمهۺامد یۺوقا نینۺیکۺ’‘وہشمر ۺرتنیۺرظنہیۺویہصۺاکۺےہۺوجۺؾ ا حضۺوطر ۺرپۺا سۺینعمۺرپۺك

لۺرییغتۺرجتكا اق

ۺك ا صۺےہ۔امد یۺوقا نینۺر ا خسۺا ؾ ر

یۺاکۺك

ا فۺؾ ر ر

ۺںیہ۔ۺیہیۺخ

قلا

ۺرپۺك ۺیکۺاینبد

ك ا ـ

ۺ

ا اہنل ز ۺہ ریۺہنۺوہےنۺا ینتۺہتخپۺد لیلۺےہۺانتجۺ

ۺد ر ۺتقیقحۺزجعمےۺےکۺؾ وقمۺك ڈ

لۺرییغتۺرجتك ا ـ كا اق

ك

ڈ ا ۺےکۺاخضۺا ر ا د ےۺۺ۔رجتہبۺوکۺوصتر ۺایکۺاجۺاتکسۺےہ

زجعمهۺیکۺد قیقۺرعتفیۺا سۺرطجۺوہۺیتکسۺےہ:ۺخ

ا فۺ

ۺیکۺخ

ر ےعیا ك کۺامد یۺاقونن

ۺےکۺد ۺد ےھکیۺصی ف

ا ۔ك ا ۺا ك کۺا ن

یۺرکك

‚ؾ ر ر

2

ؿ نۺےنۺہ

پ ۺاکۺاخمفلۺامشر ۺرکےتۺںیہۺ۔ۺا

ۺزجعمےۺوکۺۺاعملۺامد هۺےکۺیقیقحۺاقونن

ا نل ۺوسنیۺ

ر رچد

ۺںیمۺےسۺا ك کۺہیۺےہۺ

ر ا ر ۺد ك ا ۺےہ۔ا نعزجعمهۺیکۺرعتفیۺںیمۺنیتۺزیچؾ نۺوکۺاینبد یۺانعرصۺںیمۺےسۺ

ڈ ا ؾ دنۺاعتملۺےکۺؾ ےلیس

ۺوہ،ۺد ؾ رسا ۺہیۺہکۺۺخ

ۺےسۺؾ وجد ۺںیمۺہکۺۺزجعمهۺا ك کۺا اسۺلمعۺۺےہوجاخر ضۺاعد ـ

1

( R.F.Holland(American Philosphical Quarterly,1965)۔ۺر وجمۺرکںی۔ۺۺ

2

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺ"ۺرتہمجۺدمحمۺا نیمۺا دمحیۺ

۔ۺاقمہۺ"ۺزجعما ـ


ۺك ا یئۺاجال۔

قلۺد ال ۺا ؾ ر ۺشیتا ہیۺہکۺا سۺںیمۺد ینیۺینعمۺ ا االۺا ؾ ر

1

ڈ ا ؾ دنۺےکۺ سدسۺدہفۺۺ

بینعیۺخ

یکۺدمد ۺرکے(ۺ

ۺؾ ا ہعقۺامشر ۺ۲۹۶۵رپؾ ٹنٹسٹۺنیملکتمۺںیمۺےسۺك ا لۺکلیٹۺب ۺا اسۺشیپۺا اےنۺؾ ا ال ء(زجعمےۺوک

ۺ،وھجنھج

یۺہیۺہکۺاخر ضۺاعد ـ

ہلپ

ۺرکےتۺںیہۺسجۺںیمۺنیتۺزیچںیۺك ا یئۺاجںیئ؛

ۺد ےنیۺؾ ا الا ؾ ر ۺریحا ن

ر

ۺ ۺرکےا ؾ ر ا ر ه

ۺیکۺرطفۺا ص ۺؾ وجد

ۺر ا ر ۺد ؾ رسیۺہیۺہکۺ نکۺوہےنۺےکۺها ؾ هۺلقعۺےکۺاخمفلۺہنۺوہ۔

امہر ےۺصا ھتۺا سۺیکۺتبسنۺوکۺا ااکشر ۺرکے۔ۺشیتیۺہیۺہکۺا سۺر ؾ امۺوہےنۺؾ ا ےلۺؾ ا ہعقۺاکۺرسۺہمشچۺ

ا ك کۺا افتضۺوہ۔

2

135

1

Richard Swinburne, Miracle,P.7-8۔ۺۺ

2

(Paul Tillich.(Revelation and Miracle)P.71-74۔ۺۺ

ۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺۺ ـ د ؾ رسا ۺك ا

اکۺؾ وجد ۺهۺزجعم


اخیلۺہحفص

43 زجعمهۺۺاکۺؾ وجد

ۺۺ

ۺیکۺؾ اضذف

ذگہتشۺثحبۺںیمۺمہۺےنۺزجعمےۺیکۺامتیہۺؾ ۺتقیقحۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺدنچۺاکنـ

ا صۺۺ

ا ۺاچےتہۺںیہۺہکۺایکۺاینبد یۺوطر ۺرپۺزجعمهۺك

ۺرکك

ۺںیمۺا سۺبلطمۺیکۺؾ اضذف ـ ۺا سۺك ا ـ یکۺیھتۺا ؾ ر ا

ۺد رگیۺۺمہۺہیۺۺد انھکیاچےتہۺںیہۺۺہکۺسکۺرطجۺزجعمےۺےکۺؾ وقمۺیکۺوکیئۺزیچۺوموجد ۺےہۺك ا ںیہن؟ۺ

ك ا افلؽ

لۺوبقلۺےہ؟ۺكطۺلعفۺےہ؟ۺایکۺلقعۺیکۺر ؾ ۺےسۺاق

شؽ

پ

لۺكا ؾ ر ۺؾ وجد ۺوکۺوبقلۺایکاجاتکسےہ؟ایکۺزجعمهۺاق

ۺ ۺیکۺا ؾ ر ا ر

ا ؟ۺایکۺزجعمهۺاکۺینعم،ےبۺیمظنۺ،ۺا ك

ۺےسیجۺیلقعۺوقا نینۺیکۺیفنۺوتۺںیہنۺرکك

ۺهلن ف

ایکۺزجعمهۺاقونن

لۺرییغتۺا ؾ ر ۺیرشۺےکۺكا اق

ۺےکۺك ڈ ا

اگر یۺوتۺںیہنۺےہ؟ۺا یسۺرطجۺایکۺزجعمهۺ،خ

ۺصا ر ا

ملعۺؾ ۺرجتہبۺاسیکھتۺك

ۺدیجمۺ

ر ا انعۺاجۺاتکسۺےہۺہکبجۺ ۺالك ا

یعطقۺا وصیننۺےکانمیفۺوتۺۺںیہنۺےہ؟ۺسکۺرطجۺزجعمےرپا امین

ۺرپۺایکۺزجعم ۺرکۺر اہۺےہ؟ۺاینبد یۺوطر ۺوکۺرتسمد

هۺربمغیپۺےکۺاخمنیفلۺیکۺرطفۺےسۺزجعمےۺیکۺد ر وخا طف

ۺ ۺد نیۺےکۺریپؾ اکر ز ہۺےکۺؾ وقمۺرپۺؾ ا حضۺد لیلۺایکۺےہۺسجۺاکۺد وعیۺ

ۺےسۺد ؾ ر ۺںیہن؟ۺزجعما ـ ڈ ا

ۺخ

ا ن

ص

رکےتۺںیہ؟ۺؾ ریغهۺؾ ریغه۔

ۺںیمۺکشۺؾ ۺرتد ك ڈ ۺ

ۺےکۺا اکمن

رکۺےئکۺےئگۺںیہۺوجۺزجعما ـ

ۺومنہنۺد

ۺونعبا ن

ۺؾ ۺا اہبامـ

ہیۺوسا الـ

ۺا ك ک ز ہۺںیمۺےسۺ

ۺامتصۺوسا الـ

ۺےکےیلۺا ن

ۺںیہۺبلطمۺیکۺؾ اضذف

اکۺخ ڈ ا اگہنۺۺزجتہیۺۺشیپۺۺاکۺك ا ىف

رکںیۺےگ

1

۔

سکۺرطجۺنیقیۺرکںی؟

ریۺوہےناکۺنیقیۺےسیکۺایکۺاجالۺ؟ۺےسیکۺوبقلۺایکۺاجالہکۺد ر ك ا ۺیسکۺےکۺ

ۺےکؾ وقمۺك ڈ

زجعما ـ

ۺا اگۺاکۺ ا ۺےسیکۺمیلستۺایکۺاجال؟ۺ

دنهۺرکك

ا ر ےۺےسۺاگشہتفۺا ؾ ر ۺکشخۺوہۺاجال؟ۺب د ؾ نۺوکۺر

اصعۺےکۺا ص

ا ۺاجال؟

ا ۺےسیکۺامك

۔ ڈنھٹا ۺوہك

1

ۺوک۔ۺا سۺۺ ـ ۺےسدمد ۺرحتریۺك ا

ۺیکۺا ثاحـ

ۺا ہللۺدیہشۺرہطمیۺیکۺوبنـ

قلۺرکےنۺںیمۺا ا

ا ر ،ج

۔ۺ۴۱۷،ضۺ۴یلۺیئگۺےہۺومجمہعۺا اك


ۺوکۺریغۺۺؾ ا حضۺیس ۺا ومر

ۺا ن ،ۺ

ۺیملعۺامشر ۺںیہنۺوہےت؛ۺہکلبۺہیۺوسا الـ

ۺہکۺہیۺوسا الـ ۺےہۺ

ك ا ـ

ۺا رتعا فۺرکےتۺںیہۺہکۺیملعۺ ۺد ا وشنر

ۺصا ےنمۺا اےتںیہۺ۔ۺا اج ۺرکےنیکۺؾ ہجۺےسۺ ۺدیعبۺامشر ومعمیلۺا ؾ ر

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺا سۺمسقۺےکۺ

قعۺؿا شا ینۺر ؾ جۺیکۺرپا رسا ر

مۺا ؾ ر ۺمشچۺد ك ڈ ۺوشا دہۺےکۺشیپۺرظنۺا

رجتك ا ـ

ۺےب

ۺا ك کۺا یسیۺۺوسا الـ ۺےکۺا دنر

شا ن

مۺںیلۺہکۺا

ۺا رگمہۺا سۺتقیقحۺا ؾ ر اضےطبۺوکۺامن ۺںیہ۔ ینعمۺ

ۺےکۺےیلۺا ك کۺاینبد ۺ

ۺامشر ۺوہکرم یتۺےہوتۺہیۺزجعمهۺےکۺہنکممۺا ابثـ

ۺك ا یئۺاجکرم یتۺےہۺوجۺاخر ضۺا اعلد هۺوقـ

قعؿا

ۺاک ر ا د ف ن ا ءۺا ی

كۺہنۺوہۺےکسۺاگ۔ۺا رگہچۺاعصۺا ؾ ر ۺریغۺا

قلا

ۺك ا

ۺلقعۺوہك

ۺا سۺاکۺدیعبۺا ر ہیۺلعفۺۺنبۺاجالۺاگۺا ؾ ر

ا ۺےہ۔

ہا ۺاتکسۺنکیلۺا یسۺیکۺسنجۺےسوہكک زجعمهۺںیہنۺ

لۺا اکنر ۺںیہنۺكا اق

ۺاجۺك ۺاکۺك ا ك ا

دنیگۺںیمۺریغومعمیلۺؾ ا اعقـ

ۺوہۺاکچۺےہۺہکۺیرشیۺر

اسیجہکۺایبن

ۺؾ عیسۺامیپےنۺرپۺر ؾ امۺ ۺیھبۺہیۺا ومر

ۺا اج ۺرھبیۺڑپیۺےہۺا ؾ ر ا ر خیۺ

ۺےسۺك

ۺا سۺمسقۺےکۺؾ ا اعقـ ےہ۔

وہےتۺںیہۺ۔

ۺےکۺےیلۺر ؾ احین

شا ن

م لۺوتہجۺا ب ۺر اہۺےہ۔ۺۺرکفتمۺا ؾ ر ۺوسلیففۺۺۺا

كؿا وتقنۺۺےسۺا ر ابتؽۺہشیمہۺاق

ۺرپۺلمعۺیھبۺایکۺرکےتۺ

ۺا ن ۺوکۺلقنۺا ؾ ر ۺیھبکۺاھبکر ۺا ومر

ۺےسۺا ن وبیلعۺانیس،ۺبیبطۺوہےنۺےکۺا ابتعر

ۺؾ ا ہعقۺوہشمر ۺ ۺاک

ۺا ریمۺصا امینۺےکۺافجلۺےکۺها ج ۺےکۺا دنر ما صدۺےکۺوتطسۺےسۺ رکك ا

ےھتۺ۔ۺدمحمۺنبۺر

ۺامت ۺرکۺےکچوتۺا وھننۺےلہپۺےسۺؾ رعمؾ فۺےہۺ؛ذ ف ۺا رار ۺےسۺا ینپۺاعزجیۺاک

صۺبیبطۺا سۺےکۺها ج

ز ۺایکۺہکۺوگك ا ۺہا

ۺا سۺرطجۺؿ ۺا ؾ ر ےطۺدشهۺوصنمہبۺےکۺتحتۺیگننۺولتا ر ۺےلۺرکۺۺا ریمۺصا امینۺرپۺہلمحۺرکۺد ك ا

ۺوہا ۔ۺدمحمۺنبۺ ۺا ریمۺا ےنپۺد افمۺےکۺےیلۺا ھٹۺڑھکا د ه

کۺؾ هۺافجلۺر

ۺا اچك ۺانیلۺاچےتہۺںیہۺ۔

ا سۺیکۺاجن

فۺ رکك ا

ا !ۺریمیۺد ا تسنۺںیمۺاہنتۺر ا هۺر

ۺےئگۺہکۺےھجمۺاعمفۺرکك

ۺا ك کۺاکذغۺرپۺھکلۺرکۺوھچر ر ا ر ۺوہےئگۺا ؾ ر

ۺاعمےجلۺںیمۺ

ۺےکۺا ر ا د ےۺوکۺرحتك کۺرکےکۺها ج ۺامیبر ۺك ا ۺامیبر ؾ نۺوکۺنیقلتۺر ؾ یح ۺیہیۺاھت۔

ها ج

ۺامد یۺؿا وتقنۺےکۺها ؾ ه،ۺا ك کۺلقتسمۺ ۺےکۺا دنر ۺدبینۺا ؾ ر

شا ن

مۺینبۺہکۺا

ۺاکایمیب،ۺا سۺرکفۺاکۺك ا ىف

قعؿا

ہا کرم یتۺےہ۔ۺکۺا ر ا د یۺ

وموجد ۺےہۺوجۺوقـ

ۺر اہۺہکۺونصمیعۺدنینۺد لاکرم یتۺك ا ۺویحا ینۺانقمتیسیطۺۺاکۺہجیتنۺےہۺۺنکیلۺ ا

ۺایکۺاجك

صا لۺاہۺصا لۺہیۺامگن

ۺوتہجۺیکۺ ۺا ؾ ر

ۺوجۺا ر اکتر ۺرکفۺےکۺها ؾ هۺھچکۺںیہنۺےہۺ

ۺا ؾ ر ۺوقـ

قعشا ینۺیکۺؿا

مۺا

دعبۺںیمۺہتپۺخ ا ۺہکۺر ؾ ج

ا ۺےہ۔ۺا سۺا اشکن

ۺ،ۺاخر ضۺا اعلد هۺےہ۔ۺونصمیعۺدنینۺؾ ہجۺےسۺۺدیپا ۺوہك

ۺرکۺد ك ا ۺہکۺہیۺوقـ

قلا

فۺےنۺك


ا ےنۺ ا ۺد اتیۺےہ۔ۺص

ر ےعیۺیسکۺد ؾ رسےۺوکۺص

ۺا ر ا د ےۺےکۺد ۺا ؾ ر

ںیمۺا ك کۺصخشۺا ینپۺر ؾ احینۺدقر ـ

ۺےکۺ

ۺا ےنپۺرٹنکؾ لۺںیمۺرکاتیلےہۺہکۺا رگۺا سۺےکۺدبن ۺوکۺا سۺدقر

ؾ ا ال،ۺوسےنۺؾ ا ےلۺیکۺر ؾ جۺؾ دبن

ۺیھبۺؾ هۺلمکم ق

لۺد ك ا ۺاجالۺ

ا ءۺوکۺاکـ

عىۺںیمۺر ےہ ۺےہۺا ؾ ر ۺدنینۺےسۺدیبا ر ۺںیہنۺا

قلۺےبۺیسحۺیکۺاح

ا ۔

وہك

ۺوہۺاجےتۺںیہۺ ۺدیپا

ا یسۺدنینۺیکۺا ك کۺد ؾ رسیۺمسقۺںیمۺصخشۺےکۺا دنر ۺبیجعۺؾ رغبیۺا اسحصا ـ

ۺبیلیٹۺیھتیپ(دیپا ۺوہۺاجکرم یتۺ

ےۺیکۺوقـ

ن

صیۺ ۺا سۺےکۺا دنر ۺد ؾ ر ۺےسۺد ل ےنھۺا ؾ ر ا ۺےہۺا ؾ ر

ا ؾ ر ۺؾ هۺرحتمکۺۺوہۺاجك

ۺںیمۺ

ا ۔ےہۺہکبجۺاعد یۺاحالـ

ا ےسۺا سۺرطجۺاکۺوکیئۺا اسحسۺںیہنۺوہك

ونصمیعۺدنینۺاکۺاشمدہه

ك ا ینۺا ك کۺؾ ا ہعقۺلقنۺرکےتۺ

ا رٹکۺنیعمۺیکۺر

ۺد ۺےہۺہکۺمہۺا ریا ینۺمہۺرصعۺد ا وشنر اہینۺرپۺانمطف

ںیہۺ؛ۺؾ هۺےتہکۺںیہ:

ا ۺد ك ا ۺایگۺا ؾ ر ۺھجمۺےسۺاہکۺۺایگۺہکۺںیمۺا سۺۺےسۺۺوجۺۺاچوہنۺۺ ر ا یسیسنۺےچبۺوکۺریمےۺصا ےنمۺص

فا ك کۺ

؟ۺوپوھچن

ۺجیھبۺد ںی۔’‘ںیمۺےنۺاہک:

‚ا ےسۺرہتا ن

ۺد ك ا : ـ ۺںیمۺوہن۔ۺ’‘ےچبۺےنۺوجا

‚ںیمۺرہتا ن

‚سجۺۺہگجۺوہۺ؟ۺ’‘ںیمۺےنوپاھچ:ۺ

ۺایکۺوتۺںیمۺےناہک:

ۺہگجۺاکۺلمکمۺہشقنۺایبن ۺاھتۺا سۺےنۺ ۺںیہنۺا اك ا

ا ہۺۺۺ’‘ہچبۺیھبکۺیھبۺا ریا ن

ر

۔

ا ۺاجؾ

ل ‚ا وکسا

‚چنہپۺایگۺوہن۔ۺ’‘ا سۺےنۺاہک:

ا ہنۺایکۺا سۺےنۺا یسۺرطجۺا سۺہگجۺوکۺۺ کۺہکۺۺںیمۺےنۺا سۺوکۺا ےنپۺرھگۺر ؾ

ۺایکۺاہینۺك

یھبۺایبن

ۺاخہنۺیکۺربخۺد یۺا ؾ ر ۺاہک:

ۺا دنر ؾ ن ۺیکۺا ؾ ر

ۺوکۺد ھکیۺۺ’‘رھگۺیکۺوہوہبۺوصر احتلۺایبن

ا ك کۺوسیئۺوہیئۺاخوتن

‚ر اہۺوہن۔

‚ا ےسۺریمیۺالربئرییۺےکۺا دنر وجیھبۺوجۺہکۺصا ےنمۺؾ ا الۺرمکهۺےہۺ۔’‘ںیمۺےنۺاہک:


ا سکعۺا سۺےنۺاہک:ۺؾ اہنۺاچنہپۺوتۺریمل ۺےکۺ

رمکهۺاخیلۺےہۺرمکےۺںیمۺھچکۺیھبۺںیہنۺۺ‘‘یۺوسج

ر میۺد اھکیئۺد ےۺر ےہۺںیہ۔ف ‚ےہۺطقفۺا ےٹلۺر ےھکۺوہالۺد ؾ ۺوفوٹۺ

ۺۺ ۺا ؾ ر ںیمۺےنۺبجعتۺ!ایکویکہکنۺریمیۺالربئرییۺا سۺرطجۺےسۺںیہنۺیھتۺا ےنپۺرھگۺؾ ا سپۺا اك ا

ۺںیم

ۺفا نۺد ن ۺا ؾ ر

قعۺك ا افہلصۺا ینپۺا ہیلہۺوکۺطخۺاھکلۺہکۺفا نۺؾ ۺوصخماصا ۺا ؾ ر

ۺا ےنپۺك ا ر ےۺںیمۺؤاتؾ

ۺ

ۺا اك ا ۔ۺوتۺولعمصۺوہا ۺہکۺا سۺر ؾ ر ـ ۺےسۺۺا ااگهۺرکؾ ۔ۺا ك کۺےتفہۺےکۺا دنر ۺطخۺاکۺوجا

قلریمیۺالربئرییۺیکۺاح

ۺامتصۺ ر میۺےکۺها ؾ هفۺوفوٹ ۺر ےہےھتا ؾ ر د ؾ ۺاچه ا

گۺرکك

ۺر ك ۺك ا ۺےکۺریغبرمکؾ نۺیکۺافصیئ

ـ

ۺا اجر ریمی

ز ۺاکنلہر اھکۺاھت۔ۺا سۺوموضمۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺےھجمۺیھبۺۺاتکوبنۺا ؾ ر ا ایشءۺوکۺریمیۺالربئرییۺےسۺك ا

ۺا ےسۺا سۺےچبۺوکۺ ا ٹسٹۺریمیۺرکفۺرپۺاقضبۺاھتۺا ؾ ر

ن ن یہملعۺںیہنۺاھت۔ۺا سۺےیلۺہیۺںیہنۺاہکۺاجاتکسۺہکۺ

ۺرکےتںیہ

ۺا سۺیکۺیہیۺۺؾ ہجۺایبن

ۺرضحا ـ

۔لقتنمۺرکۺر اہۺاھتۺ۔ۺاسیجۺہکۺامد هۺرپطف

1

ۺےسۺا ااگیہۺ ـ د ؾ رسؾ نۺےکۺر ؾ یحۺا رطضا

ۺا ب ہکیۺںیم ۺا ؾ ر ك ا

ڈ

ۺےسۺرتسهۺصا ہۺا ك

ۺا ریا ن ،

ا ےلۺب وحصۺا ت رئنیۺانتؾ س ۺمیلعتۺاحلصۺرکےنۺؾ

ۺ

ن دنیگۺزگا ر ےنۺےکۺدعبۺا ریا

ر یۺےکۺدعبۺؾ ا سپۺا اےنۺےکۺدعبۺےتہکںیہ:ۺںیمۺك ا د رفکۺںیمۺرتسهۺصا لۺر ؾ د

ا کفۺها ہقۺ

ۺك

ۺےکۺۺابصك ا م

ۺرھگۺرہتا ن ۺوہا ۔ۺریما ۺۺوپیلۺلکینکیٹۺویوینر یٹسۺںیمۺا اتسد ۺرقمر

ؾ ر رہتا ن ۺا ك ا ۺا ا

ینـ

ۺںیمۺںیم

ۺںیہنۺڑپ اتۺاھت۔ۺا ك کۺر ا ـ

ۺےکۺاطمقبۺ امر

ۺۺصا ہقبۺاعد ـ ۺا ب ہکیۺےسۺؾ ا سپۺا اك ا ف ۺؾ ا عقۺاھت۔ۺذ

ۺاھتۺ۔ۺ

ۺا وبا اقلمسۺینا صا ینۺےکۺاہنۺامہمن ا

ۺب ر

ۺاحج

ن میشلمل

ا ز ۃۺا الصا صۺؾ دۺ

ا ےنپۺامومنۺرضحـ

ۺںیہنۺڑپ

ۺایکۺمتۺ امر ر امك ا فۺ ۺا ؾ ر ۺایکۺ ۺےلہپۺدیبا ر ر ا

ۺےسۺد ـ ےتھۺ؟ۺا وھننۺےنۺےھجمۺحبصۺولطمۺا ااتف

ۺحبصۺاجبۺالك ا ۔ۺ

ۺںیمۺا اھٹۺؾ وضۺایکۺا ؾ ر ۺ امر

قلر بیۺےہ،ۺںیمۺرشدنمیگۺیکۺاح

عۺولطمۺوہےنۺےکۺ

وسر ج

ۺصا ھتۺیہۺےھجمۺدنچۺ ۺڑپلاۺرکؾ نۺا ؾ ر

ر ےعیۺاقلئۺایکۺہکۺا ادنئهۺ امر

ۺےکۺد

شن فغ

م

ا وھننۺےنۺےھجمۺؾ ظعۺ

ۺےکۺےیلۺریم

ۺا اقہمۺ امر ا دیکۺیکۺہکۺا ںیہنۺرضؾ ر ۺڑپوھنۺا ؾ ر

ر امالۺا ؾ ر ۺكف رکۺنیقلتۺ

یۺر امنہیئۺیکۺہکۺد

1

ےسۺوقنمل۔ۺ۔ۺۺا اتسد ۺرہطمیۺ


ےۺرعےصۺےکۺ

ۺوھتر ۺ۔ ن

ۺاجؾ ۺبیطخۺںیہۺؾ اہن ۺا ؾ ر

ۺامجىف ۺا امص سجۺدجسمۺںیمۺها ہمۺرہتا ین

ۺیکۺوگتفگۺ

ۺا ن ۺا ؾ ر ا

ےۺاجك

ن

صیۺوہۺےئگۺنکیلۺںیمۺرھپۺیھبۺها ہمۺرہتا ینۺاکۺد ر سۺ

دعبریمےۺامومنۺوفـ

ۺوہ

ۺا رثۺا دنا ر ۺاکۺکا صۺریمیۺر ؾ جۺرپۺا سۺدقر

ۺا ن ف

ۺا ك کۺط ا ےلۺ؛

ۺد

ۺےنۺھجمۺرپۺرہگےۺا رثا ـ ۺہکۺذ ف ا

ۺاضظئۺوہۺ ۺا ؾ ر ۺایگ ھ

ك ی نۺا ك کۺوکےنۺںیمۺ ۺاگلك ا کۺہن

ۺاہھتۺك ۺےکۺاھکےنۺوک ا ص

ۺص ںیمۺرھگۺؾ ا سپۺا اك ا

دنیگۺےکۺاضظئۺوہےنۺاکۺ

ۺر ۺا ینپۺ ك ا د هۺرگہیۺایکۺا ؾ ر

ےۺاگلۺ،ۺتہبۺر

لنط دنیگۺرپۺفکۺا وسفسۺ

اجےنؾ ا یلۺر

ۺوکۺرھگۺےکۺریٹس ـ ۺڑھچا ےنۺےکےیلۺا ےنپۺا ا

ۺہکۺںیمۺےنۺاجن ك ا د هۺوہا

ۺۺا اسحسۺا انتۺر ےسۺےچینۺرگا

ۺك ا وکسن،ۺا سۺےلصیفۺےکۺصا ھتۺیہۺ ۺےسۺاکٹھچر ا ـ ا ہکۺا سۺرطجۺر ؾ جۺےکۺذعا

د ےنیۺاکۺہلصیفۺرکۺایلۺك

ۺصخشۺ

ۺا ك کۺدنلبۺاقعف ۺہکۺدیفسۺابلسۺںیمۺوبلمسۺ ریٹسۺیکۺرطفۺایگۺہکۺا ك کۺب ہبتۺا اسحسۺوہۺا

ۺا سۺےنۺےھجمۺڑکپ ۺایگا ؾ ر ےۺیہۺؾ هۺصخشۺریٹسۺےکۺا ؾ رپۺا ا

ن کن ھد

ۺکلپۺ نیمۺرپۺاھۺد ؾ ر ۺےسۺا ار اہۺےہۺا ؾ ر

رکۺر

ۺ ۺںیہنۺاھتۺنکیلۺا ےنپۺا دنر ۺوتۺد اھکیۺؾ هۺصخشۺؾ اہنۺوموجد ۺوحا سۺںیمۺا اك ا ۺؾ

ۺںیمۺا ےنپۺوہس ۺذ ف ۺا ؾ ر د ك ا

ۺاکلہۺوسحمسۺوہےنۺاگلۺ۔ ـ ۺا ؾ ر ۺا انپۺۺا ا ےھجمۺا ك کۺیئنۺر ؾ جۺاکۺا اسحسۺوہا

ز ۃۺا الصا صۺدۺےکۺدعبۺها ہمۺرہتا ینۺ

ۺها ہمۺرہتا ینۺیکۺدجسمۺںیمۺایگۺوتۺ امر ۺذ ف

ۺا ااقۺۺا یلگۺر ا ـ

احج

ۺےکۺا ك کۺؾ یلۺا ہللۺےکۺ

ۺیکۺوگتفگۺدمہا ن

یۺےکۺصا ھتۺروحۺوگتفگۺےھت۔ۺںیمۺوتمہجۺوہا ۺہکۺا ن

نیعمۺریشا ر

ۺںیمۺا ااقۺنیعمۺ ا ۺاچےتہۺںیہ۔ۺذ ف

ۺیکۺدقصۺوبیسۺےکۺےیلۺاجك

ۺا ااقنیعمۺا ن ـ ك ا ر ےۺںیمۺےہۺا ؾ ر ۺانج

ۺیھبۺد لۺاچےہ ۺیکۺہکۺریما

یۺںیمۺاھۺرکۺےلۺاجۺر اہۺاھتۺوتۺںیمۺےنۺرعض

ۺےکۺۺوکۺاگر ـ ےہہکۺںیمۺا ا

ۺ

ۺںیمۺاحرضیۺد ؾ ن۔ۺا وھننۺےنۺاہکۺکیھٹۺےہۺۺا ؾ ر ۺمہۺدمہا ن

ڈ عف

ۺںیمۺا سۺصخشۺیکۺخ

صا ھتۺدمہا ن

هۺےتلھکۺیہۺںیمۺےنۺد اھکیۺ

هۺوھکالد ر ؾ ا ر

ۺا ارکۺد ر ؾ ا ر ےۺرپۺد کتسۺد یۺ۔ۺا ااقۺا اصنر یۺےنۺۺوخد

ےچنہپۺ،ۺد ر ؾ ا ر

ۺںیم

ۺد الیئۺیھت۔ۺا یسۺطا اقـ

ۺاجنـ

ۺ،ۺا ااقۺۺہکۺہیۺؾ یہۺصخشۺےہۺسجۺےنۺےھجمۺا سۺر ا ـ

ا ت رئنیۺانتؾ س

امےنۺےکۺا ؾ ایلءۺںیمۺےسۺوہۺ

ۺےکۺہجیتنۺںیمۺر

ۺیکۺامیلعتـ

ۺا ن ا اصنر یۺےکۺاعقشۺوہۺےئگۺا ؾ ر ۺدعبۺںیمۺ

۔اجےتۺںیہ

1

1

ا اہن،ضۺۺ

ش

م ۔۲۰۰۔ۺد ر وکیۺیبۺ


ا

ا ر ؾ ا جۺوکۺاحرضۺرکك

ۺےہ۔ۺصا یننۺےلہپۺہکلبۺدصوینۺےلہپۺب د هۺ

ا ر ؾ ا جۺوکۺاحرضۺرکےنۺیکۺیھبۺا ك کۺا گلۺد ا اتسن

ۺا ن ، ـ ۺوجا ۺےسۺوسا لۺؾ

شا وننۺےسۺر ا ہطب،ۺا ن

مۺنکۺد اینۺےہۺ۔ۺایکۺۺا

یکۺۺربخریگیۺؾ ریغهۺا ك کۺریحا ن

ۺا ك کۺا ؾ ر ۺؾ ا طقہۺےہۺوجۺ ۺیکۺر ؾ جۺا اکرم یتۺےہۺك ا ر ؾ جۺوکۺۺاحرضۺرکےنۺؾ ا ےلۺیکۺر ؾ جۺاجکرم یتۺےہۺك ا

شا ن

مب د هۺا

ۺا ك کۺمسقۺیکۺوفضۺا اعلد هۺ ۺوموجد ۺےکۺا دنر

شا ن

مۺا لصۺوموضم،ۺا

ۺد اتیۺےہ؟ۺرہبۺوصر ـ

ہیۺولعمامـ

ا ۺےہۺوجۺا سۺؾ ا ےعقۺ

ۺرکك

قلۺیکۺاکح

قعۺۺاحلصۺرککرم یتۺےہ۔ۺر ؾ یحۺؿا

ۺیتنبۺےہۺا ؾ ر ۺولعمامـ

اکۺك ا ىف

ز نیۺےنۺہۺام ۺوکۺ۲۸۴۶ویر یپ

ك ا ن

ۺر

ر ےعیۺرکسنسـ

ۺےکۺد ۺسکیمۺومار ا د

ا

لءںیمۺرج نمۺ

ؿ صۺےسۺؾ ا تیفقۺا ؾ ر ۺرصمیۺ۲۸۱۰ےنھکیسا ؾ ر بهلۺ ا وپمنیلۺیکۺوکوششنۺےس(ۺرپا رسا ر

یۺص

شس

م

ر ا فءۺںیمۺ

ۺاکۺر ؾ وحنۺےسر ا ہطبۺا

شا ن

مۺایکۺہکۺا ۺےکۺدعبۺا رار ےۺ

ھنا ۺتہبۺیہۺةتکنۺوکۺڑپ

ۺےسۺا افتسد هۺرکك

ۺا ن ؾ ر

ۺےہ۔ۺوموجد هۺد ؾ ر ۺںیم

ۺد ین’‘رپا ینۺك ا ـ

ؿ ن

لنۺےسۺر ا ےطبۺاکۺالہپۺۺ‚

ۺا ن ۺا ؾ ر ےکوقبلۺا ر ؾ ا جۺےکۺوہظر

ںیۺانسیئۺ۲۸۴۸ا اشکنفۺ

ءۺںیمۺا ب ہکیۺںیمۺوہا ۔ۺرشؾ مۺرشؾ مۺںیمۺتہبۺصا ر ےۺرھگؾ نۺںیمۺا اؾ ا ر

ریۺا رثۺرح

ۺےکۺر

ۺد یھکیۺوقـ

ۺا ن ا ولعمصۺا ؾ ر

نیمۺرپۺرگاجںیتۺد یتیۺںیھتۺا ؾ ر ۺزیچںیۺا ك کۺك

تکۺرکںیتۺك ا ۺر

یۺیکۺرتبیکۺےکۺسہ

پ

نہۺںیمۺا ك کۺرکفۺا رھبیۺا سۺےنۺرحؾ فۺ

ا رظنیۺںیمۺےسۺا ك کۺےکۺد

ںیھت۔ۺك

ۺا سۺرطجۺوجۺ ۺا ؾ ر ر ےعیۺۺےسۺزیمۺرپۺڑپےنۺؾ ا یلۺوچوٹنۺےسۺا ك کۺمسقۺاکۺر ؾ یحۺیلیٹۺرگا فۺلیکشتۺد ك ا

د

ۺا ؾ ز ۺوہکرم یتۺیھتۺا سۺےنۺا انپۺاعتر فۺرکا ك ا ہا

ۺںیمۺؿ

ۺوچوٹنۺیکۺوصر ـ

ۺیکۺر ؾ جۺا ن

دنیگۺؾ ۺومـ

ۺا ینپۺر ر

ۺمۺرکد ك ا ۺرتد ك ڈ ۺؤاترکۺاحرضنیۺاکۺکشۺؾ

ن ا ـفػ

م

۔ۺا سۺؾ ا ےعقۺےکۺدعبۺوجتسجۺیکۺسحۺےنۺد ؾ رسیۺ

ۺہکۺد رگیۺ ۺاسکك ا ۺےکۺےئلۺینوگنۺوکۺا ے

ن

صیۺ ـ ۺےسۺحیحصۺوجا

ۺا ن ۺرکےنۺا ؾ ر ر ا ر عا ل ۺ ا ر ؾ ا جۺےسۺا ر ابتؽ

ۺاحلصۺایکۺاجال۔ۺوگتفگۺےکۺا اتتخ ـ ۺےسۺحیحصۺوجا

صۺرپۺر ؾ وحنۺےنۺر ؾ وحنۺےسۺر ا ہطبۺرکۺےکۺا ن

ے۔ۺ

صکنۺیکۺامکلۺںیہۺںیہنجۺمہۺںیہنۺد ھکیۺ

ك ا د هۺفیطلۺدبن

ا رار ۺایکۺہکۺؾ هۺا ك کۺتہبۺیہۺر

ا اچر ۺ

ۺےکۺرشتنمۺوہےنۺےسۺوپر ےۺا ب ہکیۺںیمۺا ك کۺاگنہہمۺڑھکا ۺوہایگ۔ۺك

ءۺ۲۸۵۱ا سۺر وپر ـ

ۺےکۺحیحصۺوہےنۺاکۺا ها

ۺؾ ا اعقـ

ر ا ر ۺد ك ا ۺایگۺہکۺؾ هۺك ا اقدعهۺا نع صۺ

ۺرکںیۺا ؾ ر ۺںیمۺؾ ا نٹگنشۺاکرگنسۺرپۺالر

ن

ۺك ا ر ٹنمیلۺےکۺا رکیپسۺ،لنشینۺا ڈیککفۺےکۺر نکۺ ۺےکۺفیچۺسٹسجۺےکۺرمہا ه

وینك ا ر کۺرپسمیۺوکر ـ

ۺ

امشئۺےکۺدعبۺا ن

ۺایگ۔ۺا وھننۺےنۺد قیقۺاطمہعلۺا ؾ ر ا ار ا ؾ ر ملعۺایمیکۺےکۺرپؾ رسیفۺوکۺیھبۺقیقحتۺرپۺاگلۺد ك ا


ۺا سۺےکۺك ا ر ےۺںیم ۺ ۺوخد ا دیئۺرکۺد یۺا ؾ ر

ۺر ؾ وحنۺےکۺصا ھتۺر ا ےطبۺیکۺك ۺا ؾ ر

ا مہۺاتکںیبۺیھبۺۺؾ ا اعقـ

رحتریۺںیک۔ۺ

ےۺ

ال ۺ ما کلۺںیمۺر ؾ جۺےکۺقلعتمۺا ںینمجنۺلیکشتۺد ےنیۺا ؾ ر

ظۺامتصۺویر یپۺ ر ا سنۺا ؾ ر

فا ڈنیلگن،ۺ

ۺصا ھتۺرشك کۺانبےنۺےکۺ ۺرکےنۺؾ ا یننۺوک

ۺا اشکنافـ ۺؾ

ۺا اجید ا ـ ۺرئنیسۺوججن، ےۺا اکسارؾ ن،

ال

’‘دعبل

نۺد ین

ۺوعا ملۺر ؾ یحۺۺ‚ؿ ن ۺر ؾ جۺا ؾ ر ۺےتہکۺںیہ:تہبۺےسۺۺا اکسارۺۺاینبد یۺوطر

ا ۺےھتۺنکیلۺا نک

نع

ےکۺ

ۺےکۺدعبۺ

ر ےعیۺومـ

ۺرکےنۺےکۺد ر ا ر عا ل ۺر ا ہطبۺ ۺوخد ۺرکےنۺا ؾ ر

ۺا احتمن ولفحمنۺںیمۺرشك کۺوہےنۺك ا

ا مھگنمۺویوینر یٹسۺےکۺل ا نیۺںیمۺےسۺا ك کۺ

ک

نع

ۺ

ۺےکۺاقلئۺوہۺےئگۺںیہ۔ۺا ن ۺؾ زسا ۺزجا ر ؾ جۺیکۺاقبءا ؾ ر

ۺیکۺتیثیح ۺ ا ا هل ا ؿا ہینۺےکۺرسۺ

ل "ۺںیہۺوہنجنۺےنۺا نمجنۺیملعۺ

الج

ربمتسۺوکۺ۲۰ۺےسۺاچرلسنۺ"رسا ویلد

ۺےسۺا یسیۺ

ۺوہےنۺےکۺاحلؽ

ا

لؿ صۺےکۺا سۺدہعےۺرپۺاف

هلۺاہکۺہکۺا رگہچۺےھجمۺر ا جئۺ

ا ك کۺرقتریۺےکۺد ؾ ر ا ن

ز زگۺںیہنۺینہکۺاچںیئہۺرگمۺا سۺےکۺها ؾ هۺوکیئۺاچر هۺیھبۺںیہنۺےہۺہکۺر ؾ جۺےکۺقلعتمۺقیقحتۺہك ا ںیتۺ

ۺرکؾ ن۔ۺ

ۺےکۺصا ےنمۺایبن ـ ا ہصۺا ا

ۺا ےنپۺسیتۺصا ہۺرجتےبۺاکۺخ

ا وھننۺےنۺاہکۺہکۺا سۺےکۺد ؾ ر ا ن

ۺےکۺدعبۺیھبۺك ا یقۺر ںیہۺےگ۔ںیمۺےنۺا ےنپۺب ےۺوہالۺ

ۺرتد ك ڈ ۺںیہنۺہکۺمہۺومـ ںیمۺوکیئۺکشۺؾ

ۺاحرضنیۺےکۺصا ےنمۺا سۺاکرفنسنۺںیمۺرقتریۺرکۺ ـ د ؾ وتسنۺےسۺا سۺرطجۺوگتفگۺیکۺےہۺےسیجۺںیمۺا ا

ۺا ۺایکۺہکۺوخد

قلا

ۺیکۺر ؾ وحنۺےنۺریمےۺےئلۺینیقیۺد اللئۺےسۺك

وھننۺےنۺر اہۺوہن۔ۺۺد ا وشنر رضحا ـ

ك ڈ ۺ

رظۺا سۺےکۺےیلۺ

دنیگۺںیمۺشیپۺا اےنۺؾ ا ےلۺؾ ا اعقـ

ریمےۺصا ھتۺکا صۺایکۺےہ۔ۺا سۺا اکسارۺیکۺر

ا ۺ

ۺرکك ۺ ر ا ر عا ل ۺاکۺا ےنپۺےٹیبۺےسر ا ہطبۺ

ۺںیمۺےسۺا ك کۺا ن

ملہۺؾ ا اعقـ س

عن

ۺوہال۔ۺ

قلا

ۺشخبۺك

ا انیمطن

اھت۔

ۺ ۺا ؾ ر گۺںیمۺرشك کۺوہا

نذۺرپۺ ۺر اضاکر ا ہنۺوطر نمیۺاکاٹیبۺا ت رئنیۺاھتۺا ؾ ر

صا لۺیکۺ۱۶ءۺںیمۺ۲۹۲۵د

ضۺ

ل

ۺوہا ۔ۺےٹیبۺےنۺاع ر ا ر عا ل ۺر ؾ یحۺا ر ابتؽۺ

ۺےٹیبۺےکۺد ر ایمن ـ ۺا سۺؾ ا ہعقۺےکۺدعبۺك ا ۺایگ، رمعۺںیمۺامر ا

گۺےکۺ

نذۺ ۺا ؾ ر ـ ۺوکۺد ںیۺوجۺا سۺےکۺك ا ـ ۺك ا

ك ا د هۺولعمامـ

دنیگۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺتہبۺر

ا ر ؾ ا جۺیکۺر

ۺد ؾ وننۺےکۺامنیبۺوگتفگ

ۺںینب۔ۺا ن

ینہۺیلستۺا ؾ ر ۺوخیشۺاکۺك ا ىف

د هۺینوگنۺیکۺد

ۺےکۺہجیتنۺد رگیۺتبیصمۺر


ۺ ـ دنیگ‘‘ںیمۺۺتہبۺیہۺدیفمۺاتک

ۺؾ ر

نمیۺك ا ۺومـ

ضۺا ر ؾ ا جۺ‚د

ل

ۺےسۺصا ےنمۺا ایئۺۺسجۺںیمۺاع

ےکۺونعا ن

ا یلۺیئگۺےہ

رپۺر ؾ ینشۺد

1

۔

ۺد ا وشنر ۺےہۺہکۺوہشمر ز گنل’‘اہینۺرپانمطف

ن یع

ۺیکۺ‚ومر سسیۺ

ۺھچکۺہصحۺا ن ۺاک ےکۺکا ص

ـ ’‘اتک

ا ولعمصۺزیمك ا ن

رکۺرکںی:ۺ‚ك

ےسۺد

ۺد ا ز ہۺںیمۺ ۺیکۺونمۺؾ تفصۺےکۺوموجد هۺد ؾ ر

ۺوشا دہۺوکۺا ن ۺر وپر وٹنۺںیمۺذموکر

ۺا ن وشنر ،

ۺ ۺوکۺرتبیتۺد ںی۔ۺطف

ۺرتہبۺےہۺہکۺایفخمہنۺؾ ا اعقـ ـ ۺےسۺرتبیتۺ،ۺمیسقتۺا ؾ ر ۺدتؾ نیۺرکۺاتکسۺےہ۔ۺا

احلؽ

ۺسملۺر ا ہطبۺ،ۺہقلحۺونر ،ۺر ؾ جۺاکۺامد یۺلکشۺںیمۺ

،ۺدبؾ ن

ۺںیمۺوھگےنمۺؾ ا یلۺزیم،یطۺا الر ض

ےسےلہپۺۺا ن

ا ،ۺوھبوتنۺوکسمل

صۺا ؾ ر ۺانقمیسیطۺوقںیتۺا اکرم یتۺںیہ۔ۺدنہؾ اتسینۺۺمسجمۺوہك

ا

لا

نن ی ہۺسایہ،ۺ

ا ،ۺدقر ـ

رکك

ۺا اہلص،ۺؾ ا ہعقۺوکۺؾ وقمۺےسۺےلہپۺانھجمس،ۺشیپۺوگیئۺ،ۺا ر ؾ ا جۺوکۺ ا ا

نعوجویگنۺےکۺضعبۺبیجعۺمسقۺےکۺاکصۺ

ۺےکۺصا الۺؾ ا ےلۺرھگۺیھبۺ ۺہیۺہکۺد اینۺںیمۺا اصی ف ك ڈ

رظا لمۺںیہ۔ۺ

ۺںیمۺص

ۺؾ ریغهۺیھبۺا ن ا

احرضۺرکك

ۺك ا الۺاجےتۺںیہ ز ہا

ۺؿ ضۺا ؾ ر ش سظ

ا ۺرکۺد یتیۺںیہۺہکۺمہۺر ؾ وحنۺےکۺ

نطی۔ۺہیۺزیچںیۺ ںیمۺا سۺرکفۺںیمۺ

ۺ

ۺےکۺصا الۺؾ ا ےلۺرھگؾ نۺاکۺنیقیۺرکۺںیل۔ۺیھبسۺاجےتنۺںیہۺہکۺا نمجنۺاقیقحتـ ۺا اصی ف وہےنۺا ؾ ر

ۺینوگنۺیکۺ ۺب د ه ۺا ؾ ر دنه

ۺا ب ہکیۺںیمۺر ۺڈنیلۺا ؾ ر ۺوسزٹئر ض،

ش ن ن لل

ۺ ر ا سن،فۺ ریۺرظنۺا ڈنیلگنۺ،

ر ؾ یحۺےکۺر

ۺوشا دہۺیکۺر ؾ وحنۺےک

ز ـ

ثی ز ۺوہےنۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺوصخمضۺاتکںیبۺ فینصۺیکۺیئگۺںیہ۔ۺسپۺ

ہا

ۺؿ

ا ۺہکحضمۺزیخۺوہۺاگ۔

ۺزیچؾ نۺاکۺا اکنر ۺرکك

انبءۺرپۺا ن

2

1

ۺںیہۺ ك ا د هۺاتکںیبۺوموجد

ہکۺنجۺیکۺرطفۺر وجمۺایکۺاجۺاتکسۺ ۔ۺا سۺك ا ر ےۺںیمۺتہبۺر

ملہ س

عن

ۺربتعمۺرتۺےہۺ ۺےسۺب وبؽ ۺا ومر ـ ر ؾ یح ۺاتک ی

ال ۺتہبۺ ۺا ؾ ر ۺرپۺلمتشمۺ"ۺۺ۱۸ نی دلجؾ ن

ۺا

ا ـ

ا ہنۺیکۺزگا ر ص

ن ک"ۺےہ؛رتسهۺدلجۺر ؾ ر

لۺ۱۵ا نمجنۺر ؾ یحۺےکۺصا الہنۺاکومنۺرپۺلمتشمۺۺؾ ر رپؾ ڈیس

ۺیملعۺا تیمہ ۺیکۺطف ںیہ۔ۺیکۺاحلمۺدلجںیۺطف

2

ۺ،ضۺۺ

۲۰۲۔۹۳۔ۺؾ یحۺؾ وبنـ


ۺیکۺوپدیشهۺۺ

شا ن

مۺا ۺؾ ه ۺوہۺاگ، ۺانمطف ا

ۺرکك

ۺیکۺر ا الۺایبن

ر مذ ن

ۺؾ میلۺ

ۺایسفنـ ز ہۺاہینۺرپۺام ـ ا

ۺرکےنۺےکۺدعبۺےتہکۺںیہ:

ۺ’‘وقوتنۺوکۺایبن ۺا ؾ ر

رکۺہیۺاقمامـ

ۺۺنجۺاکۺاہینۺد

د ؾ رسےۺامتصۺاقمامـ

ۺرکےتۺںیہۺہکۺامہر یۺ

قلا

کۺك

ۺےنبۺاگ،ۺۺاکیفۺدحۺك ۺاکومذ ف

ینہۺاکھتن

ا ۺبلطمۺوکۺوطلۺد ےنیۺا ؾ ر ۺد

رکك

ۺؾ ا تیعقۺوکوسحمسۺرکۺیتکسۺےہۺ۔ۺہیۺ ۺك ا یئۺاجکرم یتۺےہۺوجۺتقیقحۺا ؾ ر ۺر ؾ جۺںیمۺا ك کۺا یسیۺسح ۺا ؾ ر ا و ر

ك ا د هۺؾ عیسۺا ؾ ر ۺقیمع

ؿ نۺےسرشذ

‚ۺےہ۔سحۺد ؾ رسیۺامتصۺومعمیلۺ

1

ۺکیہۺےتہکۺںیہ:

وموجد هۺد ؾ ر ۺےکۺا اکسارۺا ؾ ر ۺد ینیۺوسلیففۺاجن

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺۺ‘‘

ۺامؾ ر ا الۺایسفنـ ۺا ؾ ر ۺا ومر ۺیکۺرتیقۺك ا ہتفۺۺرغمیبۺد اینۺںیمۺاخر ضۺا اعلد ه

ا اج

ا ۺا ك کۺاخضۺا تیمہۺاکۺاحلمۺےہ۔

‚قیقحتۺرکك

2

ا ؾ ےیۺےس

ا ك کۺا ؾ ر ۺر

ۺرجتك ا کرم یت ۺوکۺرپےنھکۺا ؾ ر

ز نیۺےکۺرظنك ا ـہؿ صۺرجتہبۺےکۺام

هلۺےسۺطا ہظحۺرکےنۺےکۺدعبۺ ۺاگنه

ا ںیل:

ا ؾ ےیۺا ؾ ر ۺرتہبۺا قفۺےسۺاگنهۺد

ۺےہۺہکۺمہۺا سۺوموضمۺرپۺا ك کۺا ؾ ر ر انمطف

ۺا ك کۺصخشۺلتقۺوہۺ

ا ۺےہۺ:ینبۺا رسا لیئۺےکۺد ر ایمن

ر امكفا د ۺ

ۺرکمیۺ،ۺؾ یحۺا یہلۺیکۺاینبد ۺرپۺا ر ص

ر ا انع

لۺیکۺخانذ

كا ۺرشؾ مۺرکۺد ك ا ۔ۺاق

ۺےکۺےیلۺمکحۺد ك ا ۺایگۺایگ،ۺا وھننۺےنۺا ك کۺد ؾ رسےۺرپلتقۺاکۺا زلا صۺاگلك

ف

لۺیکۺ

ك دنهۺوہرکۺاق

ا ہکۺؾ هۺر

ۺرپۺامر ںیۺك

حبۺیکۺاجالۺا ؾ ر ۺا سۺاکۺھچکۺہصحۺۺوتقملۺےکۺدبن

ہکۺا ك کۺاگالۺد

ا ۺےہ:

دنهۺرکك

ڈ ا ؾ دنۺاعتملۺےسیکۺب د ؾ نۺوکۺر

ۺرکا الۺا ؾ ر ؾ ا حضۺرکےۺہکۺخ

اچہپن

ان خد فيضا و اهلل نفشا فازارأت ت ضا و إذ قت ـ بوظ بب ا اض فك و تهت ت

كو ت ه آياتط ي وتى و يزيه نذيو يحيي اهلل اي3

1

ۺ،ۺرتہمجۺدہمیۺاقینئۺضۺ

۔ۺ۴۳۔ۺد نیۺؾ ۺر ؾ ا ن

2

ر اہد ۺوپر ۺضۺۺ۔ۺہفسلفۺد نی،ۺرتہمجۺب ا د ف

ےسۺدعب۔۱۶۰

3

ۺ۔ۺ۱۔ۺوسر هۺرقبهب

قل ۔۷۳۔۷۱(ا ا


ا الۺرھپۺا ك کۺد ؾ رسےۺرپۺا سۺاکۺا زلا صۺاگلےنۺےۺنکیلۺ‘‘

ۺمتۺےنۺا ك کۺصخشۺوکۺلتقۺرکۺد ا ؾ ر ۺذ ف

ز ۺرکےنہا

ۺمتۺاپھچۺر ےہۺےھتۺا ہللۺا ےسۺؿ

ۺؾ ا الۺاھتۺوتۺمہۺےنۺاہکۺ:ۺاگالۺاکۺا ك کۺہصحۺا سۺبۺوتقملۺۺوجۺك ا ـ

ا ہکۺمتۺلقعۺ

ا ۺےہۺك

ا ایننۺد اھکك

ش

ما ۺےہۺا ؾ ر ںیہمتۺا ینپۺ

دنهۺرکك

ۺوینۺا ہللۺب د ؾ نۺوکۺر (ےکۺمسجۺرپۺامر ؾ

‚ےسۺاکصۺین۔ۺ

ۺوکۺینوگنۺےکۺ

دنیگۺا ؾ ر ومـ

ۺیکۺر

ۺا ن ۺا ؾ ر

شا صۺیکۺد ا اتسنل ریۺہیلعۺا

روۺ

ۺرضحـ

ر ا انعا یسۺرطجۺ

ۺا ؾ ر

قلۺےسۺر ؾ جۺیکۺخ ڈ ا یئۺےکۺدعبۺۺےیلۺا ك کۺا ا

ۺےہۺہکۺسکۺرطجۺدبن ا

ۺرپۺشیپۺرکك ا ینۺےکۺوطر

ش

م

ا ۺےہ:

ر ا ر ۺوہكعا ل ۺا اصتلۺ


د ؾ ك ا ر هۺا ن

وتضا س اهلل ب أنى يحيي صذظ وطضا قا لى ع ية وهي خاوية لى ق ز أو كايذي

اتط اهلل يبثت فأ ن ثط قا ب ث ا ائة ائة يبثت ب ف يو قا ا أو ب يبثت يو قا

اض واو و آية ي ح ارى وي لى ح ط واوز إ يتش ابو ي و وش ا لى ك لى اي ا فاوز إ وا ز إ

شيء قسيز لى ك اهلل أ أ ا تبين يط قا ا ف هشوصا يح ظزصا ث نيف 1

لۺرگیۺوہیئۺ‘‘ كۺوجۺا ینپۺوتھچنۺےکۺ ك ا ا سۺصخشۺیکۺرطجۺسجۺاکۺا ك کۺا یسیۺیتسبۺےسۺذگر ۺوہا

دنیگۺےشخبۺیھتۺ؟ۺوتۺا سۺےنۺاہک:ۺا ہللۺا سۺبۺا ڑجیۺوہیئۺا اك

ا د یۺوکۺب ےنۺےکۺدعبۺسکۺرطجۺد ؾ ك ا ر هۺر

دنیگۺد یۺا ؾ ر ۺا سۺےسۺوپاھچۺ:ۺ۲۰۰سپۺا ہللۺےنۺوسۺبۺ؟اگۺ

کۺا ےسۺب د هۺر اھکۺرھپۺا سۺوکۺد ؾ ك ا ر هۺر

ا سۺكل (ۺ

ر امك ا ۺ:ۺںیہنۺہکلبۺوسۺفۺك ا ۺا سۺےسۺمکۺا ہللۺےنۺ

ۺبۺب د هۺ(ۺر ےہۺوہۺ؟ۺا سۺےنۺاہکۺ:ۺا ك کۺد ن

ینتکۺدمـؤاتؾ

۲۰۰ب

ا سۺبب د هۺ(ڑپےۺر ےہۺوہۺدل ۺا ےنپۺ(ۺ ۺا ےنپۺاھکےنۺےنیپۺیکۺزیچؾ نۺوکۺد وھکیۺوجۺڑسیۺںیہنۺا ؾ ر ر ا

ۺ

ا ینۺانبںیئۺ،ۺرھپۺا ن

ش

مدگےھۺوکۺیھبۺد وھکیۺمہۺےنۺا سۺےیلۺایکۺےہۺہکۺمہۺںیہمتۺینوگنۺےکۺےیلۺ

1

ۺ۱۔ۺوسر هۺرقبهۺب

قل ۔ۺ۱۵۹(ۺا ا


ۺا سۺ ۺڑچلاےتۺںیہۺ۔ۺوینۺذ ف

ف

ۺرپۺوگط

ڈہوینۺوکۺد وھکیۺہکۺمہۺا ںیہنۺیسکۺرطجۺا اھٹےتۺںیہۺرھپۺا ن

ا ۺےہۺ۔ۺۺرپۺتقیقحۺایعنۺوہۺیئگۺوتۺا سۺےن

نھک

ۺر

ز ۺزیچۺرپۺدقر ـہ ‚اہکۺ:ۺںیمۺاجاتنۺوہنۺہکۺا ہللۺ

ۺےکۺوحا ےلۺےسۺا ك کۺ

ۺفہکۺاکۺؾ ا ہعقۺر ؾ جۺیرشۺیکۺصا ذن ف ـ ۺرکمیۺںیمۺا احص

ر ا انعا یسۺرطجۺ

ۺےہ۔

قلۺا ازیمۺاکح

ربعـ

1

ۺےسۺا افتسد هۺ

ۺیھبۺاخر ضۺا اعلد هۺدقر ـ ۺاکر ا ه

نگۺ ۺےہۺہکۺایشنیطۺا ؾ ر ۺوہا

ۺدیجمۺںیمۺایبن

ر ا انع

ۺ

وہےنۺیکۺا دعتسا د ۺر ےتھکۺںیہ:رکےنۺا ؾ ر ۺا رثۺا دنا ر

نو ش ي إه وص ت أك و إ ييحازيون لى أوييائض إ ايظياكين ييوحو و إ2

ا ہکۺؾ هۺمتۺےسۺثحبۺ‘‘

ا ؾ ر ایشنیطۺا ےنپۺد ؾ وتسنۺےکۺد یننۺںیمۺانیقیوکشکۺدیپا رکےتۺںیہۺك

ۺ

ۺےنۺا ن ـ ۺیھبۺرشمکۺنبۺاجںیئۺےگ۔رکںیۺا ؾ ر ۺا رگۺا ا ـ ۺیکۺوتۺا ا

‚یکۺا ؿا ىف

ايظياكين ز ت لى أبئه .ص أفاى أثي لى ك ز ت3

ز ۺوھجےٹۺرپۺبۺا رتےتۺںیہ(ۺ‘‘ہ ‚ایکۺںیمۺںیہمتۺربخد ؾ نۺہکۺایشنیطۺسکۺرپا رتےتںیہ؟

ۺاکۺھچک

ۺا ؾ ر ۺہکلمۺابسۺیکۺد ا اتسن

ۺامیلسن

ۺۺرضحـ ا ۺےہۺہکۺذ ف

ۺرکك

ہصحۺیھبۺا یسۺبلطمۺوکۺایبن

ۺےکۺا ےنپۺاقمصۺےسۺا ےنھٹۺےسۺےلہپۺتختۺسیقلبۺوکۺاہینۺ ـ ۺےنۺاہکۺہکۺا ا ونجنۺںیمۺےسۺا ك کۺایعر

ا ۺوہنۺ۔

نھک

ۺر

الےنۺیکۺدقر ـ

يط يكوي :قا ني ک و ا كا تكو ا اا اتيک بط قب رفيت ايح

ين 1«.ا

1

۔۱۶۔ۺ۹( ۲۸۔ۺوسر هۺفہکۺب

2

ۺۺ(۶۔ۺوسر هۺا اعنصۺب

قل ۔۲۱۲ا ا

3

ۺ۱۶۔ۺوسر هۺرعشا ءۺب

قل ۔۱۱۲۔۱۱۱(ا ا


ۺ ونجنۺںیمۺا ك کۺایعر ےناہک:ںیمۺ‘‘ ـ ا ےسا اےکپۺك ا سۺاحرضرکۺد اتیۺوہنۺلبقۺا سۺےکۺہکۺا ا

ا ۺوہنۺا نیمۺیھبۺوہن۔

نھک

ۺر

قع ‚ا ینپۺہگجۺےسۺا ںیھٹۺا ؾ ر ۺںیمۺہیۺاکصۺا اجنصۺد ےنیۺیکۺؿا

ۺۺا یسۺرطجۺك ا افہلصۺد ؾ رسےۺاقمصۺرپۺۺنج

قعۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺیکۺؿا

ك ا د هۺدقر ـ

ےسۺیھبۺر

ا ۺےہۺا

ر امكفا د ۺ

ر ا ر د اتیۺےہ:ا ر صع ؾ ر ا سۺےکۺلعفۺۺیکۺاینبد ۺوکۺملعۺ

فک يزتس اييک ط ا الهتاب اا اتيک بط قب سظ ايذي 2..قا

ۺےکۺك ا سۺ‘‘ ـ ےۺےسۺےلہپۺا ےسۺا ا

کن ن ھد

ۺاکۺھچکۺملعۺاھتۺا سۺےنۺاہکۺ:ںیمۺا اھکنۺ ـ سجۺےکۺك ا سۺاتک

نۺاگ۔ ‚ےلۺا اؾ

ۺےبۺا اہتنۺا ۺیرشۺےکۺا دنر ر ا د فۺد ا اتسںینۺا ۺےہۺہکۺہیۺطف ا

ۺےسۺولعمصۺوہك

سۺمسقۺےکۺؾ ا اعقـ

ن ا ءۺی

كۺامہر ےۺےیلۺاکیفۺںیہنۺہکۺمہۺا ۺا ؾ ر ۺریغۺۺومعمیلۺا دعتسا د ۺےکۺؾ وجد ۺرپۺد لیلۺںیہ۔ۺایکۺہیۺطف

قعؿا

ۺرپۺبجعتۺہنۺرکںیۺا ؾ ر ا ںیہنۺاحملۺوصتر ۺہنۺرکںی؟

ۺا ؾ ر ۺزجعما ـ

ۺاخر ضۺاعد ا ـ ـ ےسۺوسنم

اینبد یۺا وصلزجعمهۺۺےکۺ

ۺ ؾ ا ۺےہ۔ۺا رگۺہیۺد

ۺاینبد یۺانعرصۺےسۺلیکشتۺك ا ك ۺد ؾ

زگہتشۺثحبۺیکۺانبءۺرپۺاہکۺاجۺاتکسۺےہۺہکۺا اجعر

لۺد افمۺكۺا ك کۺاق ا

ۺوکۺمیلستۺرکك

ۺومر د ۺوبقلۺؾ ا عقۺوہنۺوتۺا اجعر لۺوہنۺا ؾ ر كانعرصۺیلقعۺۺزجتہیۺےکۺاق

ا ب ۺوہۺاگ۔ۺ

ۺا ؾ ر ۺا دعتسا د ۺۺاکۺرس

ۺاکۺسفنۺا سۺیکۺدقر ـ

شا ن

م ہمشچۺےہۺ۔الہپۺرصنع:ۺا

ا ۺےہ۔ۺہیۺد ؾ وننۺرصنعۺلقعۺؾ ۺہفسلفۺیکۺاگنهۺںیمۺۺ

نھک

ۺؾ وجد ۺر

د ؾ رسا ۺرصنع:اعملۺبیغۺا ؾ ر ۺوکلمـ

ۺایکۺاجۺاتکسۺےہ۔ۺا یسۺےیلۺ

قلا

ر ےعیۺا ںیہنۺك

ۺا ؾ ر ۺها مئۺےکۺد ا ر

ۺےکۺا اك

لۺوبقلۺںیہۺا سۺرطجۺہکۺا نكاق

1

ۺ۱۷ر هۺلمنۺضبۺوس

قل ۳۹(ۺا ا

2

ۺ۱۷ر هۺلمنۺضبۺوسۺ۔

قل ۳۹(ۺا ا


ۺ،ۺرکا ام

ۺیکۺانبءۺرپۺزجعما ـ ق لۺد ؾ ۺاطم

ا یئۺا صا کفۺفا ہفسۺےنۺا ن

شعۺیکۺا رشا یقۺا ؾ ر ۺ

ۺا ؾ ر ۺاخر ضۺاعد ا ـ

ـ

ۺیکۺےہ۔

ؾ اضذف

ۺےکۺك ا سۺد ؾ ۺوقںیتۺںیہ:

شا ن

م خیشۺےکۺرظنےیۺےکۺاطمقبۺا

ۺیکۺوصر ںیتۺسکعنمۺۺ

ضۺےکۺوقعمالـ

ل

ۺسجۺںیمۺامد هۺےسۺاعر یۺاع

ا ك کۺلقعۺرظنیۺیکۺوقـ

ۺاعہلقۺاکۺ

ۺوجۺاعملۺںیمۺرصتفۺرکےنۺرپۺاقد ر ۺوہکرم یتۺےہ۔ۺوقـ

ۺد ؾ رسیۺلقعۺیلمعۺیکۺوقـ وہکرم یتۺںیہۺا ؾ ر

ا ۺےہ۔ۺزجعمهۺ،بیغۺیک

ۺا ؾ ر بیجعۺؾ رغبیۺا اعفلۺاکۺاجبۺالك

ۺیلمعۺاکۺزجعمهۺ،ۺاخر ضۺاعد ـ

ۺربخۺد انیۺےہۺا ؾ ر ۺوقـ

ر وتشنۺا ؾ ر امد هۺےسۺاعر یۺۺوفنسۺےکك ا سۺفۺاکۺملعۺرپؾ ر د اگر ،ۺ ۺےکۺامتصۺا ومر

ا سۺاعملۺاکانئـ

ۺر طبۺاقمئۺرکےنۺیکۺ ۺرسومشچنۺےسۺا اصتلۺؾ

ا ہقطۺےکۺك ا سۺا ن

شا ینۺسفنۺك

مۺا ق

لےہ۔ۺد ؾ رسیۺاج

ۺوموجد ےہ

ۺےکۺاحلصۺصا ذن ف

قل ۺرکے۔ۺا سۺاح

ڈ

ۺانم عۺےکۺا دنر ۺسکعنمۺوصر وتنۺوکۺا خ

ا ہکۺا ن

ۺۺك

ا ۺۺںیہنۺےہۺہکلبۺ

ا ہقطۺںیمۺاقتیلبۺاکۺہنۺوہك

ۺا ؾ ر ۺسفنۺك ا

ۺاکۺاطعۺہنۺرکك

ؾ ا ـ

ۺ سدسۺد

ۺا ن ہنۺوہےنۺۺیکۺؾ ہجۺ

ۺ

ۺیھبۺسفنۺوکۺدبن ا ۺےہۺا سۺرطجۺہکۺذ ف

ۺےکۺا دنر ۺدیقۺوہۺاجك

ا سۺیکۺؾ ہجۺہیۺےہۺہکۺسفنۺ،دحمؾ د دبن

ۺ

قلۺیکۺدحمؾ د

ؾ ا ـ

ۺد

ۺا ن ا ۺےہۺا ؾ ر

ۺاعہیلۺےسۺلصتمۺوہۺاجك

ؾ ا ـ

ۺد

ا ۺےہۺؾ هۺا ن

ےسۺاکٹھچر ا ۺاحلصۺوہك

ۺںیتۺسحۺرتشمکۺںیمۺ ۺسکعنمۺوہۺاجکرم یتۺںیہۺرھپۺیہیۺوصر ےکۺك ا سۺاحرضۺوصر ںیتۺا سۺےکۺا دنر

لۺاشمدہهۺوہکرم یتۺںیہ۔ك اق

ۺےکۺ

ؾ ا ـ

ۺد ۺا سۺےکۺےیلۺامد هۺےسۺاعر یۺ ۺامکلۺاحلصۺرکۺاتیلۺےہۺبینعیۺذ ف ا ہقطۺذ ف

سفنۺك

ۺدیبا ر یۺںیمۺصا ھتۺؾ لصۺ

قلۺہنۺنبۺےکس(ۺوتۺا سۺےکۺےیلۺاح

ۺر اکؾ ـ


وہےنۺںیمۺدبن

ۺاحلصۺوہکرم یتۺ

ۺایقسۺںیہنۺےہۺوجۺد ؾ رسؾ نۺےکۺےیلۺدنینۺےکۺد ؾ ر ا ن

ۺا ر ۺاکۺۺوصحلۺد ؾ ر

ا یسیۺولعمامـ

ا ۺےہ

ا ۺےہۺا ؾ ر ۺیبیغۺانمرظۺاشمدہهۺرکك

ن

صی ںیہ۔ۺسپۺؾ هۺیبیغۺکا صۺوکۺ

ا ںیۺسفنۺاکلمۺاکۺا سۺاعملۺےکۺامد هۺل ا ۺاحملۺںیہنۺےہ؛ۺویکہکنۺانب

ا ؾ ر ۺویہیلۺںیمۺومرثۺؾ ا عقۺوہك

ۺوکۺا اجنصۺ

ۺرکا امـ ۺا ؾ ر

ۺےسۺؾ هۺزجعما ـ ا سۺسفنۺںیمۺا ك کۺاخضۺتفصۺك ا یئۺاجکرم یتۺےہۺسجۺیکۺدمد

ا ۺےہ۔

د ےنیۺرپۺاقد ر ۺوہك

1

۔ۺ

1

ۺ

ۺا اعلہیلر رخف۔ۺلقنۺا ر ق ل ی،ۺا اطمل

ۺا ر

ےۺ،زینۺ۲۱۷،ضۺ۹،ۺ۸،ۺج

ر ضۺےکۺصا ھتۺرشجۺۺوھترف

ۺ

ۺج

ا ر ا ـ

۔۳۷۲ضۺۺ۳ا ص


ۺںیمۺخیشۺا رشا ضۺرہسؾ ر د یۺاکرظنہیۺ،ۺؾ یہۺاشمیئۺفا ہفسۺزجعما ـ ۺےکۺك ا

ۺوخا ر ضۺاعد ا ـ ۺا ؾ ر

ـ

ۺرپۺسفنۺیکۺفلتخمۺ

ۺدبن ۺےہۺا ؾ ر ا

شا ینۺےسۺوہك

مۺسفنۺا

ۺا ااغر یکۺرطجۺےہ۔ا سۺںیمۺیھبۺہلئسمۺاک

ۺےکۺدعبۺا سۺےسۺیھبۺا ك کۺدقصۺا اےگۺربمغیپا رکصۺۺ

ۺےکۺایبن

ریثا ـ ا

ےکۺامکلۺك ا ہتفۺسفنۺیکۺد رگیۺملسو هيلع هللا ىلصك

ا ریث

ۺرپۺك

ا ۺےہ۔وموجد ا ـ

ۺرکك

ۺوکۺایبن

ۺ ۺك ا

ۺںیمۺرحا ر ـ

ۺوہکرم یتۺںیہ،ۺوہۺاتکسۺےہۺہکۺا سۺوصر ـ شا ینۺںیمۺوصر ںیتۺدیپا

موچہکنۺسفنۺا

ا ۺےہۺ

ز ۺوہكہا

ۺےسۺہصغۺؿ

ۺسجۺوصر ـ ا ا

نعۺ ۺوہۺ ز ہا

ۺںیمۺدقر کرم یتۺا رثۺؿ

ا ءۺیکۺرحتکۺےسۺدبن

عىضعبۺا

ۺںیمۺۺ

ۺیکۺوصر ـ

ۺا یسۺرطجۺوہشـ ۺوہ، ز ہا

گۺؿ

ۺر ك ۺا ؾ ر

ۺںیمۺرحا ر ـ

ۺا سۺےکۺدبن ا سۺیکۺؾ ہجۺےسۺ

ز ۺوہ۔ۺہیۺہا

ۺد ل ےنھۺےسۺوہۺاتکسۺےہۺوضعۺاخضۺںیمۺا رثۺؿ

ۺا زیگنوصر ـ

وہسۺدیپا ۺوہکرم یتۺۺےہۺا ؾ ر ۺوہشـ

ۺوہےنۺےکۺ

ا ـ

ۺا ك کۺامد هۺےسۺاعر یۺد ا ر

ۺا رگہچۺۺسفنۺےکۺا اك ۺںیہ؛ا ؾ ر ا ر

ۺا اك ز ۺسفنۺےکۺدقر کرم یتۺہۺوجۺ طف

ۺسفن،ۺرشا ۺںیمۺامکلۺےکۺا اہتنیئۺد ر ےجۺ ز ۺوہےتۺںیہۺنکیلۺنکممۺےہۺذ ف ہا

ۺںیمۺؿ

ۺدبن ك ا ؾ وجد

ۺرپۺ

ۺوبنـ

ۺایکۺےہۺ،وتۺا سۺاعملۺرصنعۺںیمۺوقـ

چنہپۺرکۺا سۺرطجۺوہۺاجالۺۺ،ۺوتۺےسیجۺمہۺےنۺےلہپۺرعض

ومرثۺؾ ا عقۺوہۺیتکسۺےہ۔

1

ۺیکۺا ك کۺد ؾ رسیۺلیصفتۺ ق

لۺامد هۺےسۺاعر یۺوقعلۺےکۺاظنصۺب ا ا ہتبلۺہیۺرظنہی،ا سۺاعملۺا ؾ ر

ۺامش

ۺیکۺایلکـ

ۺیکۺاجکرم یتۺےہ۔ۺہیۺوصر ںیت،امد هۺےسۺاعر یۺوقعلۺںیمۺك ا یئۺاجےنۺؾ ا ےلۺوقعمالـ ر

ۺؾ ۺببسمۺےکۺ شا صۺیھبۺا یہنۺںیمۺےسۺےہ(ۺصی ف ل ن ا ءۺمہیلعۺا

ی

كا ہقطۺبہکۺسفنۺا

شا ینۺوفنسۺك

مںیہ۔ۺا

ۺیکۺذگہتشۺا ؾ ر ۺ

ۺےکۺوحا ےلۺےسامد هۺےسۺاعر یۺوقعلۺےکۺصا ھتۺاسمؾ یۺےہۺویکہکنۺاکانئـ انتطف

ۺیکۺربخد انیۺا اصا ۺوہکرم یتۺےہ۔ۺا یسۺؾ ہجۺےسۺیبیغۺا ومر ۺںیمۺوموجد

ۺا ن

ۺیکۺوصر ـ

ۺاکصۺا ادنئهۺزجایئـ

ن

ا ۺےہ۔ۺ

امشر ۺوہك

ۺها ہمۺدیسۺدمحمۺنیسحۺابطابطیئۺۺۺۺےکۺ

ر ا انعز ۺصعف

ۺاعملۺد نی،ۺوسلیففۺا ؾ ر ۺ

ا ومر املسمن

اہینۺمہۺك

ۺےسۺ

ۺا ؾ ر ۺسفنۺیکۺمیظعۺدقر وتنۺےکۺر ا ر

ا ہصۺشیپۺرکےتۺںیہ۔ۺوجوخد یھبۺوخا ر ضۺاعد ا ـ

کا صۺاکۺخ

1

ۺ۔ۺومجمہع

ۺنبخیشۺا رشا ض،ۺحیحصتۺرنہیۺرکۺافنصمـ

۔۴۴۷،ۺضۺ۳،ج


ۺ

لیۺںیمۺسفنۺا اد کفۺیکۺدقر ـ

ۺرشہفیۺےکۺد

قل ر وگا ر ۺا سۺا ا

ال ۺنکۺؾ ا فقۺےھت۔ۺہیۺ

ا ؾ ر ۺا سۺےکۺریحا ن

ر امےتۺںیہ:فا ر ۺؾ ۺاتنجئۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺ

ا دنر ؾ ینۺا اك

إذااصتسيت ؿ ن ال يض أنفشه يه وا آ 1..يا أيضا ايذي

ۺھچکۺںیہنۺ‘‘ ھا ر ا

م

پ

ۺےہۺ ۺوجرمگا ه ۺرپۺوہوت

ۺر ا طف ۺر ا ه ۺا رگۺمتۺوخد ۺا ینپۺرکفۺرکؾ ۺؾ ا ین!

ا ےۺا امین

ےۺاگ

‚اگبر

ۺںیمۺاخر یجۺا ومر ۺےسۺؾ یتقۺےبۺوتیہج،سفنۺیکۺرطفۺوتہجۺ

قلسجۺرطجۺۺوخفۺؾ ریغهۺیکۺاح

ۺرپۺا ؾ ر ۺمظنمۺ ۺیتنبۺےہ۔ۺا یسۺرطجۺلسلسمۺا ر ا د یۺوطر ۺیکۺدیپا شئۺاکۺومذ ف

ۺاعر یۺاسفنینۺاحالـ ا ؾ ر

ۺوہ۔ۺفلتخمۺا وتم ۺدیپا

قلشا ینۺںیمۺلقتسمۺاح

مۺیتنبۺےہۺہکۺسفنۺا

ۺںیمۺہیۺےبۺوتیہجۺك ا ىف

نۺیکۺا دنا ر

ا ر خیۺاکۺاطمہعلۺرکےنۺےسۺہتپۺاتلچۺےہۺہکۺ

ۺسفن‘‘ك ا ك کۺےبملۺرعےصۺےسۺامتصۺا وتمنۺےکۺۺ‚وتہج

ۺا سۺےتکنۺرپۺ ۺےکۺك ا ؾ وجد

ا افـ

ن

ذۺا ےنپۺامتصۺا

ۺر ا جئۺیھت۔ۺوگك ا ۺہکۺامتصۺا یہلۺا ؾ ر ۺریغۺا یہلۺا د ك ا ن

د ر ایمن

ا ‘‘قفتمۺےھتۺہکۺ

ۺےکۺوصحلۺاکۺ‚سفنۺرپۺاقوبۺك ا ك

،ۺامکلۺا ؾ ر ۺاعسد ـ

رسہمشچۺےہ۔ۺۺرعم ۺ،دقر ـ

ۺا اد کفۺےکۺ ز ہۺےکۺےیلۺیہیۺاغیپصۺاھتۺہکۺولطمہبۺۺزنملۺا ؾ ر ۺامکلۺیکۺد ایتسیبۺےکۺےیلۺ

شا ن

مۺاکۺا

امتصۺا د ك ا ن

ۺا سۺیکۺرطفۺوتمہجۺر ےہ۔ۺ ےیلۺرضؾ ر یۺےہۺہکۺا ےنپۺسفنۺیکۺاگلصۺا ےنپۺاہوھتنۺںیمۺےلۺےلۺا ؾ ر

ۺك ا

ا ۺےہۺہکۺامتصۺا وقا صۺؾ ۺللمۺںیمۺا ك کۺمسقۺاکۺرعافن

ۺا سۺانبءۺرپۺولعمصۺوہك

ۺاھتۺا ؾ ر ۺا سۺےکۺا رثا ـ ا

ك ا ۺاجك

ر ضۺےہ:ۺفۺےکۺامنیبۺد ؾ تہجۺےس

ز ۺوہۺےکچۺںیہۺنکیلۺا انیئۺوتدیحۺا ؾ ر ۺد ؾ رسےۺامتصۺا د ك ا نہا

یھبۺؿ

ا ك کۺدہفۺیکۺتہجۺےسۺا ؾ ر ۺد ؾ رسا ۺؾ ےلیسۺیکۺتہجۺےس۔

ۺا سۺیکۺ ۺرعم ۺسفنۺوک ۺےہۺا ؾ ر ا

ۺرکك

ۺایبن

قلۺاغ ۺےکۺےیلۺوجۺدہفۺا ؾ ر

شا ن

مد نیۺوتدیحۺا

ۺا ك ک ۺےہۺؾ ه ا

ۺرکك

قلۺۺرطفۺدہا ۺك ا ر یۺاعتیلۺا ؾ ر

ا ـ

ۺؾ ۺدصقمۺےہ،ینعیۺد

قلۺا یلعۺرتنیۺاغ میظعۺا ؾ ر

ۺ

ا ۺےہ۔ۺہکبجۺد ؾ رسؾ نۺیکۺر ك ا تضۺا ؾ ر ۺوک شۺؾ یعسۺطقفۺدقر ـ

ۺاحلصۺرکك ـ ر عامکلۺقلطمۺیتسہۺاکۺ

1

ۺ۵۔ۺوسر هۺامدئهۺب

قل ۔۲۰۵(ۺا ا


ۺےسۺ

شا ن

مۺا اسفنینۺےکۺوصحلۺےکۺےیلۺےہۺوجۺا ك کۺمسقۺیکۺسفنۺرپیتسۺےکۺرتما د فۺےہۺا ؾ ر ؾ هۺوخد

ۺںیمۺںیہن

ا س

ۺرکۺیسکۺد ؾ رسےۺدہفۺیکۺك

ۺد ؾ رسیۺرطفۺرحتفیۺےسۺزنما وتدیحیۺہ ف ۺںیہ۔

ۺ ر ا ر ۺد اتیۺےہۺا ؾ ر ع ز ۺمسقۺیکۺاسفنینۺوخا شہۺوکۺونمممۺ

ہ ا ےنۺؾ ا یلۺ

دنیگۺںیمۺللخۺد

ۺیکۺاعد یۺر

شا ن

ما انیئۺا

ۺر هۺرکا سۺ ۺد اتیۺےہۺہکۺؾ هۺاعمرشےۺےکۺا دنر ر ا ر عۺاکۺامکلۺا سۺزیچۺںیمۺ

شا ن

مۺا

ا

لتمظعۺؾ دنلبیۺرپۺاف

ۺا ےنپۺا ؾ رپرٹنکؾ لۺر ےھک یۺیکۺر ا هۺںیمۺرطجۺا ینپۺافحتظۺا ؾ ر

خ ںۺوخد صا ر

ۺۺہکۺنورؾ ینۺوعا لمۺا ؾ ر ۺصا ر

ۺہنۺنبۺںیکس۔

ر اکؾ ـ

ۺد ر ؾ شیۺینگۺ ۺےکۺصا ھتۺہکۺسفنۺرپۺدلجۺاقوبۺك ا ےنۺؾ ا ےلۺا لہۺر ك ا تضۺا ؾ ر

ا ك کۺد رگیۺایبن

د ؾ رگؾ وہنۺرپۺلمتشمۺںیہ:

ر ےعیۺۺ

ا ہکۺا سۺےکۺد

ا ۺےہۺك

ۺںیمۺےسۺا ك کۺرگؾ هۺا سۺدصقمۺےکۺتحتۺا سۺر ا هۺںیمۺدقصۺا اھٹك

ا ن

ۺنجۺؾ ۺسفنۺےکۺاخر ضۺا ۺا اھٹۺال،ےسیجۺاجد ؾ رگۺا ؾ ر ۺےسۺافدئه

ۺا ن ۺوکۺاحلصۺرکۺےکسۺا ؾ ر

ۺا رثا ـ اعلد ه

ۺسفنۺرپۺ ۺےہۺنجۺیکۺرعم ۺسفنۺا ؾ ر ۺؾ ه ۺ ۺرگؾ ه ۺد ؾ رسا ،

ر ؾ وحنۺوکۺریخستۺرکےنۺؾ ا ےلۺرضحا ـ

ر وقنۺےسۺفۺےہۺ؛ۺےسیجۺفلتخمۺ ا

ۺیکۺتقیقحۺاکۺاشمدہهۺرکك

ۺا سۺےکۺاحالـ رٹنکؾ لۺرکےنۺ،سفنۺا ؾ ر

ۺںیمۺضعبۺیکۺرعم ۺقلعتۺر ےنھکۺؾ ا ےلۺوصایفء۔ۺرھپ

ۺا ن ۺںیمسقۺںیہ: ۺا سۺرگؾ هۺیکۺیھبۺد ؾ ۺوخد

ا ۺےہا ؾ ر ۺسب۔

سفنۺاکۺدصقمۺطقفۺا ؾ ر طقفۺرعم ۺسفنۺوہك

ۺوخا شہۺاکۺہجیتنۺۺ ۺیھبۺا ینپۺوک شۺا ؾ ر ۺہیۺرگؾ ه ۺاحلصۺرکےنۺےکۺریغبۺ ا ہتبلۺاکلمۺرعم ۺ

ۺےکۺاحل ا ر

ۺا اك ۺؾ ۺےسۺوجۺسفنۺاکۺاحلصۺرکۺاتیلۺےہۺویکہکنۺہیۺینگۺاصعنۺا ؾ ر ۺدبما الۺسفنبینعیۺؾ وجد

ؽ

امکلۺےہ(ۺےسۺاغلفۺںیہۺد ر احالہکنۺا ك کۺےشۺےکۺاخقلۺؾ وجد ۺیکۺرطفۺوتہجۺےیکۺریغبۺےسیکۺا سۺیکۺ

ا صۺد ںی۔

ۺاکۺك

ق

ل اکلمۺرعم ۺاحلصۺیکۺاجۺیتکسۺےہ؟ۺرتہبۺےہۺہکۺمہۺا سۺمسقۺیکۺرعم ۺوکۺاہک

ۺد اتیۺےہ ر ا ر ع ر ہعیۺ

۔ۺیہیۺنکیلۺد ؾ رسا ۺرگؾ هۺ،ۺرعم ۺسفنۺوکۺرعم ۺرپؾ ر د اگر ۺےکۺوصحلۺاکۺد

ۺرپؾ ر د اگر ۺںیمۺ

ؾ هۺر ا هۺےہۺسجۺیکۺا انیئۺا یہلۺا ؾ ر ۺد رگیۺا اامسینۺد نیۺغیلبتۺرکےتۺا االۺںیہۺا ؾ ر سفنۺوکۺا اك ا ـ


ڈ ا ۺیکۺرعم ۺۺبوجۺہکۺا ارخیۺ

ا صۺد ےتیۺںیہۺا ؾ ر ا ےنپۺسفنۺیکۺرعم ۺوکۺخ

ا ینۺاکك

ش

مۺ ۺا ؾ ر

قلۺا ا ےسۺا ك کۺ

ر ا ر ۺد ےتیۺںیہ۔ع ر ہعیۺا ؾ ر ۺؾ ہلیسۺ

لى ربو اي دہفۺےہ(ۺاکۺد إ تهىأ 1

ۺےکۺك ا سۺانچنہپۺےہۺ۔ۺ‘‘ ـ ۺےکۺر ـ ھا الۺوصقمد (ۺا ا

ن

طی

‚ا ؾ ر ۺہیۺہکۺبۺ

2

ۺا سۺیکۺ ۺا ك کۺ،سفنۺیکۺا دنر ؾ ینۺاقتیلبۺا ؾ ر ۺرپۺاقمئۺےہۺ:

ۺا ر اکن ۺد ؾ سپۺا سۺثحبۺیکۺاینبد

ۺاکۺضیفۺاچنہپےنۺؾ ا الۺ

قعۺیلمعۺؿا ۺیملعۺا ؾ ر ا طف

ن

طیۺسفنۺےکۺ

ۺك ا صا ذن ف لۺا ؾ ر كۺاق ۺد ؾ رسا ا دعتسا د ،

ۺا ك کۺاخضۺوتہجۺۺنورؾ ینۺا ؾ ر ۺیبیغۺرس ۺںیمۺہیۺوموضمۺاکطا ا

ۺر ؾ ا ك ا ـ ۺؾ

ہمشچ۔د ینیۺانم عۺ،ومشبلۺا اك ا ـ

ر ا ر ۺعۺرپؾ رگا صۺےکۺتحتۺ ۺر ؾ جۺوکۺا ك کۺاخضۺمظنۺا ؾ ر ۺا ےنپۺمسجۺؾ

شا ن

مۺا تیمہۺاکۺاحلمۺےہۺہکۺا رگۺا ا ؾ ر

ۺا سۺےکۺےیلۺا ےسیۺیبیغۺ ۺرکے۔ ـ ا وہنۺےسۺا انتج

نگۺ ۺرکےا ؾ ر ۺك ا زیکیگۺا رایتر ۺوقتیۺ، د ےۺا ؾ ر

لۺوصتر ۺںیہ:ئاق قۺفشکۺوہنۺےگۺوجكا اق

ۺیکۺاعد یۺرکفۺےکۺےیلۺك

شا ن

م ۺا

قاا ف له تتكوااهلل يح واإ آ ياأيضاايذي

3

ۺۺ‘‘

قعۺوتۺؾ هۺںیہمتۺبۺقحۺؾ ك ا لطۺںیمۺ(ۺزیمتۺرکےنۺیکۺؿا ر ؾ

ا ین:ۺا رگۺمتۺا ہللۺےسۺد ۺؾ

ا ےۺا امین

‚اطعۺرکۺےۺاگۺ۔ۺ

شا لۺیلعۺہیلعۺا

ر امےتۺںیہ:ۺا ریما وملنینمۺرضحـفڈ ا ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺ

رکؾ ك ا د ۺخ

صۺد

4 سبحاط و تالي ج ايذك جالء يكوباهلل ا»

ر ا ر ۺد ك ا ےہ۔ۺ‘‘ع رکۺوکۺد یننۺےکۺےیلۺخ ا ءۺ

‚ےبۺکشۺا ہللۺاحبسہنۺؾ ۺاعتیلۺےنۺد

1

ۺ۵۳۔ۺوسر هۺمجنۺب

قل ۔۴۱(ۺا ا

2

۔

ۺےسۺا ابتقسۺ،ۺج

ا ن

زمیل

۔۲۹۴ا یلۺضۺ۲۷۸،ۺضۺ۶ا

3

ۺ۸۔ۺوسر هۺا افنلۺب

قل ۔۱۹(ۺا ا

4

ن ا ہغۺا نبۺا یبۺا دحلك لۺۺڈ ۔ۺرشجۺجہنۺا

۔۲۷۶،ۺضۺ۲۲ج


هۺ ۺا اعلد ۺیکۺؾ ہجۺےسۺر ؾ جۺاخر ض ۺیکۺرطفۺوتہج ۺد این ؾ ین ۺا دنر ؾ ر ۺد اینۺےسۺےبۺوتیہجۺا بنورؾ ین

ۺیکۺۺاحلمۺوہاجکرم یت

ۺ لفحۺںیمۺ ےھٹیۺضعبۺاحصہبۺےنۺا ارخیۺ یبۺۺدقر ـ ۺذ ف ۺےہ(ا یسۺتقیقحۺیکۺانبءۺرپۺۺ

ر امك ا :فۺںیمۺ ـ ۺےنۺوجا

یۺےکۺضعبۺصا یھتۺك ا ینۺرپۺےتلچۺےھتۺوتۺا ارضحنـ

هی س

ۺ

ۺایکۺہکۺرضحـ

ےسۺرعض

لي ايضواء شي ذيک ي يوكا يكيط اطس 1

ا ۺوتۺوہا ۺرپ‘‘

ك ا د هۺاکلمۺوہك

‚ۺیھبۺ لۺاتکسۺاھت۔ا رگۺا سۺاکۺنیقیۺا ؾ ر ۺر

يؼدضات ج ؽد ا اب اجؼ صا ک ج

2چ خهیم چ کهیى اصاب اجؼ تگزسی

ر امك ا ۺےہ:فۺ

شا صۺےنۺیھبۺایبنلۺا امصۺاصد ضۺہیلعۺا

ا یسۺك ا ر ےۺںیمۺرضحـ

يط اييية ا قويت ف بس ا ؿ 3

ۺیکۺتینۺہتخپۺوہ‘‘

شا ن

مۺزمکؾ ر ۺںیہنۺوہۺاتکس۔ۺسجۺزیچۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺا

‚دبن

ر امےتۺںیہ:فشا صۺلۺیلعۺہیلعۺا

رضحـ

ارف اي فص انف زفة اي 4

ك ا د هۺعفنۺشخبۺےہ۔‘‘

‚رعم ۺسفنۺامتصۺرعموتفنۺںیمۺر

فص» زفة اي هرف ب ايفوز االنبر 1«ا

1

ۺ

۔ۺ۲۷۹،ۺضۺ۷۰۔ۺثاحر ا الونا ر ۺ،ج

2

ۺلیلخۺا ؾ ر ۺمیلکۺیکۺرطجۺۺ

ےۺںیہۺا رگۺمتۺرضحـ

صکنۺا اگۺےکۺزجعمےۺاہمتر ےۺیھبۺوہ ۔ك ا ینۺا ؾ ر

۔

ك ا ینۺا ؾ ر ۺا اگۺےسۺذگر اجؾ

3

۔ۺ۱۹۳۔ۺا امیلۺدصؾ ضۺ،ۺضۺ

4

۔۔ۺرغر ۺؾ ۺد ۺر ر ۺۺا ادمی


یۺاکایمیبۺلمۺیئگ‘‘

ال ‚۔سجۺےنۺسفنۺیکۺرعم ۺك ا یلۺا ےسۺتہبۺ

ش ک خد سا چا ک تد، ؽاخث

جا اتذ عش ت صذگی افشاخث

فای ا ؽذ ک قؼ خیؼ خاذ

شک ای قؼ خاذ، تاقی ياذ

ا کغا کض خد تی خثشذ

2صی دس ایذ صا دگش گضسذ

ۺےکۺشیپۺرظنب

ۺا ر اکن ۺد ؾ

ا ںیۺا نل ۺر ؾ جۺیک۲انب ۺےکۺسفنۺؾ

شا ن

مۺ،۔ا ۺنکۺا دعتسا د

۔ملعۺ۱ۺریحا ن

ا ۺد وشا ر ۺںیہنۺ

ۺا ومر ۺوکۺوبقلۺرکك

ۺا ؾ ر ۺوخا ر ضۺاعد ا ـ

ۺ(ۺزجعما ـ

ا ـ

ۺاطعۺرکےنۺؾ ا یلۺوکلمکرم یتۺد

ا ؾ ر دقر ـ

ۺیھبکۺاطیشین،ےسۺر ا ہطبۺ ما ینۺك ا دۺیکۺامکلۺےہۺہکۺیبیغۺرسےمشچ،ر

ۺسۺوقـ شا ینۺر ؾ جۺا

مۺا وہۺاگ۔ۺذ ف

ر ا ر ۺرکۺیتکسۺےہۺوتۺا ك کۺدعتسمۺر ؾ جۺےکۺےیلاعیلۺعبنمۺۺےسۺاخعا ل

ۺےکۺوصحلۺ،ا ؾ ر ۺرھپۺ

ر ضۺا اعلد هۺوقـ

ۺؾ وجد یۺرصتفۺرکےنۺںیمۺایکۺ ر ےعیۺا سۺاعملۺںیمۺوکتینیۺا ؾ ر

ۺےکۺد

ۺدقر ـ ۺؾ

ا ینپۺا یسۺا ر ا د یۺوقـ

رکهۺوہا ۺےہۺا ؾ ر ۺزینۺرصنع

ڈ

ۺںیمۺعبنمۺا یہلۺؾ یحۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺك

ۺےہۺ؟وسر هۺمجنۺیکۺا اك ا ـ

ۺ’‘ر اکؾ ـ ملعۺؾ

إذ رپۺرھبوپر ۺوتہجۺد الیئۺیئگۺےہ:ۺ‚دقر ـ ح وىواي ا و ػاحبه ا ؿ ط ……ا صوى،

3طسيس ايكوى

ۺرکےۺاہمتر ا ر قیفۺہنۺرمگا هۺوہا ۺےہۺہنۺاکہبۺۺ‘‘ ـ ۺؾ هۺرغؾ مسق!ےہۺاتسر ےۺیکۺذ ف

1

ۺۺا ادمیۺ۔ ۔ۺرغر ۺؾ ۺد ر ر

2

ا ا دبۺرسدنلبۺوہۺایگ۔ۺۺا لصۺتقیقح۔ۺسجۺےنۺا ینپۺ

دنیگۺںیمۺك

ۺایلۺؾ هۺر

ؾ هۺصخشۺانفۺوکۺاچہپن

ۺایگۺا ؾ ر ۺوجۺینگۺا ےنپۺؾ وجد ۺےکۺها ؾ هۺےبۺربخۺ ۺہنۺاھجمسۺا ؾ ر ۺوجۺھجمسۺایگۺؾ هۺاقبۺك ا وہۺایگۺسجۺےنۺا انپۺرکد ا ر

ا ںیئ۔ۺںیہۺؾ هۺا سۺےبۺربخیۺےسۺاکٹھچر ا ۺاحلصۺرکںیۺا ؾ ر ۺا سۺےس

ز ۺاگنںیہۺد ؾ رہ ك ا

3

ۺ۵۳وسر هۺمجنۺب۔ۺ

قلا ۺۺ۲(ۺا ا

۔۵ك


ۺؾ ا ےلۺےنۺا ںیہنۺمیلعتۺد یۺےہۺ۔ۺےہ

‚دشك ڈ ۺوقـ

ن ؾۺوہۺاجك

ا ۺےہۺا ؾ ر ۺیبیغۺا سۺکا صۺاکۺدصقمۺہیۺےہۺہکۺوجۺیھبۺاعملۺبیغۺےکۺصا ھتۺلصتمۺا ؾ ر ۺب ل

ۺاطعۺرکےنؾ ا الۺ ۺیھبۺؾ ںیہۺےسۺاتیلۺےہۺا ؾ ر ۺہیۺطف

ۺا ؾ ر ۺوقـ

ضۺےسۺاتیلۺےہۺؾ هۺدقر ـ

ل

ئاق قۺوکۺا سۺاع

ك ا د هۺوقیۺےہ؛ۺویکہکنۺملعۺ

ۺےسۺر ۺےسۺطف

،ا ؾ ر ےضبقۺےکۺاحلؽ

ۺدقر ـ

قعا اسۺرسہمشچۺےہۺہکۺوجۺؿا

ا ۺےہ۔ۺ

ۺاکۺرسہمشچۺملعۺوہك

ۺےہۺا ؾ ر ۺدقر ـ

نیعۺدقر ـ

ۺیرشۺا ہتبلۺذگہتشۺثحبۺےکۺدہفۺا ؾ ر ۺدصقم ر ا د فۺرپۺامہر یۺرہگیۺوتہجۺےہۺؾ هۺدصقمۺہیۺےہۺہکۺا

ن ا ءۺی

كۺا ۺا ؾ ر

ز مسقۺےکۺیلقعۺاحمالـہۺها ںیتمۺ، ۺ ۺا ؾ ر

ۺاخر ضۺا اعلد هۺصا وتیحنۺےکۺا رثا ـ ۺوموجد ےکۺا دنر

ۺرکےنۺےکۺےیلۺاکیفۺںیہ؛ؾ رگہنۺباسیجۺہکۺمہۺ ۺںیمۺکشۺؾ ہبشۺد ؾ ر

ۺا ؾ ر وخا ر ضۺاعد ا ـ

ےکۺزجعما ـ

ۺطقفۺسنج

ۺرکںیۺےگ(ۺوخا ر ضۺاعد ا ـ

ۺےسزجعمهۺےکۺصا ھتۺرتشمکۺںیہۺنکیلۺونمۺےکۺۺایبن

ےکاحلؽ

ۺؾ ہجۺ ۺےبۺدبلۺوہےنۺیک ۺا ؾ ر

،دشـ

ۺںیہ؛ویکہکنۺا ك کۺب ہبتۺوقـ ۺا ك کۺد ؾ رسےۺےسۺخ ڈ ا

احلؽ

ۺ ۺےہۺا ؾ ر ا

ۺوہاجك ۺخ ڈ ا ۺا ؾ ر

ۺےسۺاتممر

ۺاعد ا ـ ۺوخا ر ض ۺومعمیل ۺا ؾ ر

ۺرکا امـ ۺیکۺامتص ےسزجعمه،ا ؾ ایلء

ۺوک

ۺرکا امـ ۺا یہلۺےسۺا اصتلۺا ےسۺا ؾ ر ا رتیۺۺد ؾ رسیۺب ہبتۺرسہمشچل ۺاکومنۺرپۺ

امتصۺوخا ر ضۺاعد ا ـ

ۺرپۺلمکمۺ

ڈ ا ؾ دنۺیکۺےبۺا اہتنۺۺدقر ـ

ۺخ ۺا ؾ ر

،ۺا امین

ا رتیۺاکۺر ا رل ۺا ؾ ایلءۺےکاکومنۺیکۺ ن ا ءۺا ؾ ر

ی

كد اتیۺےہ۔ۺا

ۺےکۺصا الۺںیمۺد ےتھکیۺںیہ؛ۺہکبجۺ

ۺدقر ـ

ۺیکۺرکیبا ن ڈ ا

ۺوکۺخ ـ ۺےہۺا یسۺرطجۺؾ هۺا ےنپۺا ا ا

رھبؾ ہسۺرکك

ۺا ےنپۺسفنۺرپۺا امتعد ۺرکےتۺںیہۺا ؾ ر ر ا د فۺےکۺوصحلۺاکۺرسۺہمشچۺاطیشینۺۺد رگیۺا

ۺدقر ـ ۺےکۺا اہلصۺا ؾ ر

ا ن

ؿا ںیتقۺوہکرم یتۺںیہ۔

زجعمهۺا ؾ ر ۺصا سنئ

ۺ ۺد ا شنۺےکۺاخمفلۺےہ؛ویکہکنۺملعۺ ۺملعۺؾ ا ،

ۺاکۺایخلۺےہۺہکۺزجعمےۺوکۺوبقلۺرکك ر ا د فۺا ضعبۺ

ؾ نۺوکۺفشکۺایکۺ

ۺےئنۺر ا ر

ق

لۺا سۺاعملۺیتسہۺےکۺ ےنا ےنپۺاکتلمۺیکۺر ا هۺںیمۺینتجۺۺرتیقۺیکۺۺےہۺا ؾ ر

ۺۺےہۺا سۺےسۺ ـ ۺؾ ا ہعقۺللعۺؾ ۺا ابس ۺؾ ا حضۺوہۺیکچۺےہۺہکۺا سۺاعملۺیتسہۺںیمۺوکیئۺیھبۺاحد ہثۺا ؾ ر

ہیۺك ا ـ

ا ؾ ر ۺا ینپۺاخضۺرشا طئۺےکۺریغبۺؾ وجد ۺںیمۺںیہنۺا اۺاتکس،ۺسپۺا سۺےکۺك ا ؾ وجد ۺسکۺرطجۺنیقیۺایکۺاجالۺہکۺ

ۺہنۺ

ۺخ ا الۺا ؾ ر ا ےسۺیسکۺمسقۺاکۺاصقنن ۺیسکۺوکۺہن ۺےہ، ا

ۺاختیصۺخ ا ك ۺا اگۺ،سجۺیکۺدقر کرم یتۺ ا ا

نع

ۺک ملۺےکۺریغبۺکا صۺاچنہپ

ؾ

هۺل مۺےنیلۺؾ ا الۺہچبۺیسکۺمسقۺیکۺیرار یۺا ؾ ر ۺرشا م

ا ر

ال؟ۺسکۺرطجۺد اینۺںیمۺك


ۺلقعۺ ۺؾ

ك ا ن

ۺر ۺا ؾ ر ۺڑھپیھپؾ نۺ،رنرخه ا ا

نعۺ ـ ا صۺرکےنۺےکۺےئلۺا ك کۺمسقۺےکا ابس

رکے؟ۺایکۺرگمۺک

ا ۺرضؾ ر یۺںیہنۺےہ؟

ؾ ھجمسۺوبھجۺؾ ریغهۺاکۺوہك

ا ر یکۺا ؾ ر ۺےبۺیمظنۺےک

ۺےکۺیملعۺرجتےبۺا سۺرظنےیۺںیم،ۺزجعمےۺوکۺا ك

شا ن

مۺا ۺرتما د فۺا ؾ ر

ا ؾ ر ۺوقا نینۺرجتہبۺےکۺاخمفلۺامشر ۺایکۺایگۺےہ۔

ا الۺہیۺےہ ۺر ۺۺ‚ہکۺزجعمه’‘ا سۺك ا ر ےۺںیمۺویہصۺیکۺوہشمر ر ۺےہۺا ؾ ا صۺ

ۺاکك

امد یۺوقا نینۺےکۺوتر

ا فۺا ینتۺہتخپۺ

ۺرکۺاکچۺےہۺذہلا ہیۺۺزجعمےۺےکۺخ

قلا

ۺوقا نینۺوکۺك

لۺرییغتۺرجتہبۺا نكا اق

ۺك ؾ ر ویکہکنۺۺہتخپۺا

ا دحۺد لیل ۺےکۺےیلامہر ےۺك ا سۺؾ

ن

ش

س

م

ۺیکۺ

ۺایکۺاجۺاتکسۺےہۺ۔زجعما ـ ۺوکۺوصتر

ا اہنل ز ۺرجتیبۺہۺےہۺینتجۺ

ؾ امۺ کۺر

ۺك

ۺیلکۺرجتہبۺےہۺ۔ۺا رگۺمہۺا اج ا الۺامہر ا ۺںیمۺوموجد ۺمظنۺےسۺاحلصۺوہےنۺؾ

د لیلۺامد یۺاکانئـ

اگ

ر ك ا د هۺصا

ۺرکۺد ںیۺوتۺہیۺامہر ےۺاعد یۺرجتےبۺےکۺصا ھتۺر ۺاکۺا اکنر

ا ےلۺامتصۺزجعما ـ ۺؾ ر ۺےہ"وہےنۺ

1

ۺ

ز نیۺےسۺیھبۺلقنۺوہا ۺےہ۔ہؾ ر ۺبتکمۺرجتہبۺےکۺضعبۺد رگیۺام ۺا

ن ا ـ ن عؿی ہیۺرظنہیۺملعۺ

ا رٹکۺا ر ا ینۺا دتبا ءۺےسیہۺزجعمےۺوکۺا افتیقۺاحد ےثۺےکۺرتما د فۺ

ۺد

ۺامد هۺرپطف ۺےکۺوہشمر

ا ریا ن

ۺےکۺا ك کۺاحد ےثۺیکۺدیپا شئۺےسۺریبعتۺرکےتۺا ؾ ر ۺرھپۺا سۺرپۺدیقنتۺرکےتۺ ـ ےتھجمسۺۺا ؾ ر ۺریغبۺللعۺؾ ۺا ابس

ےھت

2

ز ۺا سۺ۔ہۺؾ یطسۺےکۺضعبۺاسیعیئۺنیملکتمۺیکۺرکفۺاکر د ۺلمعۺۺےہ؛ۺویکہکنۺؾ هۺ

ر ؾ نعا ہتبلۺہیۺرظنہیۺ،

ر ا ر د ےۺۺد ےتیۺعا ریثۺاکۺہجیتنۺ

ڈ ا ۺےکۺا ر ا د ےۺیکۺك ا ۺؾ ا طقہۺك

ا لۺد اتیۺا ےسۺخ

ۺںیمۺد

ۺریحـ

ؾ ا ےعقۺوکۺوجۺؾ ر ؿہ

ۺا اصا ینۺےکۺصا ھتۺا ےسۺزجعمےۺےسریبعتۺرکد ك ا ۺرکےتۺۺےھت ےھتۺا ؾ ر

3

۔ۺ

ۺرکۺد ك ا ۔ۺا سۺرظنےیۺےنۺد ا ۺوکر د لمعۺرپۺوبجمر

ۺا ن ا الۺا ؾ ر

ۺا رثۺد ا ا ل ۺرپۺتہبۺیہۺ وشنر ؾ نۺیکۺا و ر

ر ا یسیسنۺر ك ا یۺد ا نفۺ ا ا

نع

ۺۺ’‘زجعمےےکۺك ا ر ےۺںیمۺےتھکلۺںیہ:‚وپا ااکنر ه’‘ ڈ ا

ۺا ےنپۺخ وعا صۺا انلسۺاک

1

ۺ،ضۺ۔ۺ

،ۺرتہمجۺدمحمۺر اضیئ۔۸۱ہفسلفۺد نیۺاہرپسر

2

ۺ۔ۺ

ا ر ۺج

ۺا اتسد ۺدیہشۺرہطمیۺ،ۺومجمہعۺا اك

ۺۺا ر

۔۴۱۷،ۺضۺ۴اموخد

3

ۺ،ۺضۺ۔ۺ

ن

شن ل ذ

ۺؾ یطسۺںیمۺر ؾ جۺہفسلفۺےسۺا ابتقسۺ،ۺ

ر ؾ نع

۔۵۷۲


یلۺہیۺےہۺہکۺ

ۺا ر

ۺ،ۺا اجعر ۺرکے،ۺا افتاقا

قلا

ۺےکۺؾ ےلیسۺےسۺك

ےسۺہیۺاقتاضۺےہۺہکۺا ےنپۺؾ وجد ۺوکۺزجعما ـ

ۺیکۺانبیئۺوہیئۺےہۺویکہکنۺا سۺںیمۺا ك کۺۺا سۺںیم ڈ ا

ۺیہیۺد لیلۺےہۺہکۺد اینۺخ ۺہنۺوہۺا ؾ ر ۺد ر اکر زجعمه

ۺرکۺاتکسۺاھتۺہکۺد اینۺا افتیقۺا ؾ ر ۺ

قلا

ۺك

ر ا ر ۺےہۺا رگۺد اینۺوہا ۺؾ ۺوہسۺیکۺاینبد ۺرپۺوہکرم یتۺوتۺوکنعا ل ۺاظنصۺ

ن

وتما ر

ا کرم یتۺںیہنۺےہ؟

‚احد ك

1

ا ۺےہۺۺہکۺہیۺطلغۺمہف

ےسیجۺمیظعۺوسلیففۺا ؾ ر ۺد ا وشنر ۺصخشۺۺ‚امربلا شن’‘ا اہتنیئۺا وسفسۺےسۺانہکۺڑپك

ۺوہۺایگ،وموصفۺا ك کۺاقمصۺرپۺےتہکۺںیہ: ز گی

نع

ۺوکۺد ؾ رسیۺۺ’‘وکۺیھبۺد ا

ۺاقونن ۺا ےنپۺومعکفۺاظنصۺؾ ا ڈ

خ

ا دنسپۺ

ۺك ۺ ا ڈ

ےنۺؾ ا ےلۺزجعمےۺوکۺخ

ۺوکۺوتر

ۺر ا جئۺاقونن ۺا سۺاعصۺا ؾ ر ۺےہۺذہلا ا

ك ا د هۺدنسپۺرکك

زیچؾ نۺےسۺر

ۺےکۺتحتۺزجعمےۺ

ا ۺےہ؛نکیلۺیھبکۺاھبکر ۺرضؾ ر ـ

ا ۺےہ۔رکك

‚وکۺشیپۺرکےنۺںیمۺوبجمر ۺوہۺاجك

2

ۺےنۺیھبۺا رار ۺایکۺےہۺا ؾ ر ۺزجعمهۺوکۺمظنۺاعملۺںیمۺا ك کۺۺ

ن فی

ػنع

ۺ

ۺا یسۺوصتر ۺاکۺضعبۺاملسمن ا ؾ ر

یۺامشر ۺایکۺےہ۔

ن

ی

شیع

مسقۺاکۺللخۺا ؾ ر ۺا سۺےسۺ

3

ه

ا

ل دیقنتیۺاج

ۺ،ےبۺیمظن،ۺاکانئ ۺہیۺےہۺہکۺۺزجعمهۺوکۺا افتیقۺاحد ہثۺ

ۺںیمۺدنمر ہجۺك ا الۺرظنہیۺرپالہپۺا رتعا ض

ـ

ۺا ك کۺؾ ا ےعقےکۺا اکنر ۺیکۺؾ ہجۺےسۺا سۺیکۺ ر ا ر ۺد انیۺا ك کۺمسقۺاکۺاغمہطلۺا ؾ ر ع یۺ

ا فۺؾ ر ر

ر ا جئۺوقا نینۺیکۺخ

ۺاعتمر فۺ ۺمسقۺاکۺاحد ہثۺوجۺا سۺاعملۺےکۺومعملۺؾ ز ہۺانبءۺہیۺوہۺہکۺ ۺریسفتۺےہۺ۔ا رگۺاضہطبۺا ؾ ر

ا د ر طف

ك

ۺا سۺرپ ۺےہ،ۺا ؾ ر ا ل ا ا ل ۺےبۺیمظنۺےکۺ ا ر یکۺا ؾ ر

ۺےسۺا ك

ۺوہۺا ك کۺاحلؽ ز ہۺاکۺ لبیۺ اکپۺد ك ا ۺاظنصۺےسۺك ا ۺا اکنر

ۺ ۺا اکنر ۺوکۺیھبۺیفنمۺا ؾ ر

ۺامشر ۺوہےتۺوہنۺا ن

اجال،ۺوتۺرھپۺرضؾ ر یۺےہۺہکۺؾ هۺامتصۺا ومر ۺوجۺرخضۺاعد ـ

1

ۺ۔ۺ

ۺےسوقنملۺ،ج

ر اگن

ا ر ۺك ا ر

۔۸۹،ۺضۺ۲ومجمہعۺا اك

2

ڈ ا ۺروحر یۺضۺ۔ۺ

۔۱۷۲خ

3

ۺدنہیۺا ینپۺریسفتۺںیم۔۔ۺ

رسدیسۺا دمحۺاخن


ۺ

ؿ صۺا نهل لۺا اکنر ںیہۺیتحۺہکۺرجتیبۺ

كا اق

ۺںیمۺےسۺتہبۺصا ر ےۺا ومر ۺك

یکۺاگنهۺےسۺد ںیھکی،احالہکنۺا ن

وکۺا ك کۺاخضۺاقمصۺد ےنیۺرپۺوبجمر ۺںیہ۔ۺ

،ۺویہصۺےن ق

لۺیکۺاینبد ۺ، ضحۺرجتےبۺرپۺا وتسا ر ۺرکۺر یھۺےہ۔د ؾ رسیۺاج

ۺا ینپۺرعم ۺاکانئـ

ۺےکۺلحۺےکۺےیلامہر ےۺ‘‘

ا افـ

ن

ذۺامتصۺا ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺا دتساللۺرکےنۺا ؾ ر ۺا ومر یقیقحۺ

‚ك ا سۺؾ ا دحۺد لیلۺا ؾ ر ۺا ارخیۺب عجۺرجتہبۺےہ۔

ۺ ۺرجتہبۺ،ؾ وجد ۺرجتہبۺوہۺوتۺسحۺا ؾ ر ۺےہۺہکۺا رگۺیسکۺیکۺرعم ۺیکۺاینبد

یکۺہیۺا ك کۺرطفیۺك ا ـ

کفۺےہۺؾ هۺہیۺہکۺا رگۺ

ۺد انیۺالر ر ا ر عۺوتہجۺ ۺرپۺاحؾ یۺںیہنۺوہۺاتکس؛ۺنکیلۺا ك کۺےتکنۺوکۺومر د

ن ا ـغعامتصۺؾ ا

ۺا ؾ ر مظنۺےکۺك ا ر ےۺ

ۺاقونن ۺںیمۺوموجد

ۺرجتہبۺوہۺوتۺؾ هۺاکانئـ ۺطقفۺسحۺا ؾ ر یسکۺیکۺرعم ۺیکۺاینبد

ۺرجتہبۺےکۺؾ صا لئۺ شۺؾ

ذ

ۺےہۺ؛ویکہکنۺ ا

نھک

ۺںیہنۺر

طقفۺوسحمسۺںیمۺا رار دیقعهۺرکےنۺیکۺصا ذن ف

ۺںیہ۔ۺ ے

صکنۺر ےلمۺوہالۺوہےنۺوکۺفشکنمۺرکۺ ۺا ؾ ۺا اسپۺںیمۺا ر ابتؽ ۺےکۺ

ۺا ن ۺا ؾ ر ۺےکۺؾ وجد

ؾ ا اعقـ

ۺ

ۺا ؾ ر ۺببسمۺےکۺد ر ایمن ۺصی ف ۺا ؾ ر ۺ

ۺهلن ف

ۺیکۺانبءۺرپۺویہصۺاکامد یۺہفسلف،ۺاقونن

رعم ۺیکۺا یسۺر ؾ س

ۺا ؾ ر ۺریغۺیملعۺوک شۺےہۺہکۺ

ا ۺد ر طف

ا ۺےہۺۺہکبجۺہیۺیفنۺؾ ۺا اکنر ۺیھبۺا ك کۺكک

نع

ہمۺاکۺ

سجۺےکۺك ا ر ےۺالر

ںیمۺمہۺوگتفگۺرکںیۺےگ۔

کفۺےہۺؾ هۺہیۺہکۺیسحۺؾ رجتیبۺرعم ۺےکۺہجیتنۺںیمۺطقفۺ

ا ۺالر

ۺوتہجۺرکك ق

لاہینۺۺسجۺہتکنۺیکۺاج

شۺا ؾ ر ۺ

ذ

ۺوکۺولعمصۺایکۺاجۺےگسۺاگ۔ۺا رگہچۺ

ۺاکر ںیمۺاشمدہهۺوہےنۺؾ ا ےلۺؾ ا اعقـ ا ه

لۺےکۺد ا

وسحمصا ـ

ۺےکۺا ك کۺےلسلسۺےکۺها ؾ ه

ۺوکۺےپۺد ر ےپۺوسحمصا ـ

شا ن

مۺۺرجتہب،ۺا وکۺۺAھچکۺںیہنۺد اتی۔ۺبمہۺا ك کۺوموجد

ۺ ۺںیمۺۺBہشیمہۺوموجد

ۺےسۺاکانئـ

ۺاحلؽ ۺا س ۺد ےتھکیۺںیہ(۔ ‘‘ےکرمہا ه

ۺ‚وموجد اقونن ،ۺ‚زلؾ ص‘‘،

ۺۺ‚رضؾ ر ی‘‘ ۺؾ زلؾ صۺا ؾ ر

شۺؾ رجتےبۺاکۺاکصۺںیہنۺےہ،ہکلبۺرضؾ ر ـ

ذ

ۺ ۺ ا

ےہۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺوگتفگۺرکك

ا

ا ۺہکۺسجۺاکۺویہصۺےکۺکا صۺںیمۺك

لۺریغتۺوہككا اق

ۺك رکۺوہا ۺےہۺا ك کۺوہفمصۺاقونتینۺا ؾ ر

ۺرپۺد وخا ہتۺوطر

ۺرکےنۺاکۺطقفۺ

ۺےکۺك ا ر ےںیمۺك ا ـ ۺ


شا ینۺلقعۺاکۺوصحملۺےہ۔ۺاکانئـ

مۺا یلقعۺا ؾ ر

ۺہنۺرکےۺہکلبۺ ۺںیمۺدحمؾ د ۺؾ یحۺؾ ك ا ۺ‘‘ا سۺصخشۺوکۺقحۺاتچنہپۺےہۺوجۺرعم ۺوکۺسحۺؾ رجتہبۺ لقعۺك ا

ز د ؾ ہ

ا ۺوہۺ‚

ۺےسۺوبقلۺرکك

۔ۺرطفیۺوطر ۺرپۺا ےسیصخشۺےکۺےیلۺہیۺۺوکۺیھبۺرعم ۺےکۺانم عۺےکۺونعا ن

ۺرضؾ ر یۺوقا نینۺےکۺلمعۺںیمۺا ك کۺامؾ ر ا الۺ ۺیعطقۺؾ ۺںیمۺر ا جئۺ

وسا لۺشیپۺا ااتکسۺےہۺہکۺاکانئـ


ۺںیمۺا سۺوسا لۺےکۺےئلۺا ك کۺ

ۺاکۺاقمصۺاہکنۺےہ؟ۺا سۺوصر ـ

ۺےسزجعما ـ

تعیبطۺا ب ۺےکۺونعا ن

ویٹ

ۺےہۺنکیلۺبتکمۺرجتہبۺا ؾ ر ویر

ۺا ؾ ر ۺا صا یسۺلیلحتۺیکۺرضؾ ر ـ ـ لۺمکحتسمۺوجا كٹسیبۺؾ هۺوجۺرصفۺاق

لۺرییغتۺكا اق

ۺا سۺےکۺك ۺا ؾ ر ۺرطےقیۺیکۺانبءۺرپۺاقونتینۺاعملۺا ؾ ر

اشمدہهۺزیچؾ نۺوکۺاماتنۺوہۺ(ۺا ینپۺر ؾ س

ر ۺ ر ا عۺاخمفلۺ ۺوکۺا سۺےکۺانمیفۺؾ

ۺزجعما ـ

ۺہچۺاجہکیئۺا ن ا

نھک

وہےنۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺقحۺنخسۺںیہنۺر

ہۺےنۺا ےنپۺدقتعمنیۺوکۺامد یۺرکفۺںیمۺ

ۺا ؾ ر ۺانتصقۺوگیئۺۺد ے۔ۺبتکمۺرجتہبۺیکۺیملعۺر ؾ س

ۺؾ ۺب ج

ز ج

ن عۃۺتقیقحۺےکۺا اکنر ۺےکۺےیلۺا وخا ہتۺوطر ۺرپۺزجعمےۺیسیجۺا ك کۺامؾ ر ا ءۺا لقی

اچر ۺرکۺد ك ا ۺےہۺہکۺكےسد ؾ

ا ۺںیہ!ۺک

نع

ۺیکۺدمد ۺںیلۺسجۺےکۺؾ هۺۺوخد ۺ

ا ك کۺا ےسیۺیلقعۺاقونن

شۺا ؾ ر رجتہبۺاکۺرکد ا ر طقفۺا اجییبۺ

ذ

ا ك کۺد ؾ رسا ہتکنۺسجۺےسۺمشچۺوپیشۺںیہنۺیکۺاجیتکسۺؾ هۺہیۺہکۺ

ےۺںیہۺہکۺمہۺےنۺا ےنپۺؾ صا لئۺ

صکنشۺا ؾ ر ۺرجتہبۺرصفۺہیۺہہکۺ

ذ

بتبثمۺ(وہۺاتکسۺےہۺہنۺیبلسبیفنم(ۺ۔

ۺیسکۺ

ر ےعیۺفا نۺزیچۺاکۺاشمدہهۺا ؾ ر ۺرجتہبۺایکۺےہسپۺؾ هۺزیچۺوموجد ۺےہۺنکیلۺا ینپۺدحؾ د ۺےسۺاخر ج

ےکۺد

ےۺفا نۺزیچۺوکںیمۺےنۺںیہنۺد اھکیۺسپۺ

صکن ز زگۺںیہنۺہہکۺ

ہؾ هۺؾ وجد ۺںیہنۺوموجد ۺزیچۺاکۺا اکنر رکےتۺوہالۺ

ر یتھکۺك ا ۺوموجد ۺںیہنۺوہۺیتکس۔ۺا سۺےتکنۺیکۺرطفۺوتہجۺرکےتۺوہالۺرجتیبۺاگنهۺا ےنپۺؾ صا لئۺیکۺانبءۺرپۺ

ۺےہۺہکۺرکفۺرجتہبۺےکۺرظنۺےیۺرپۺدقنۺرکےنۺےکۺ ۺیکۺیفنۺںیہنۺرکۺیتکسۺ۔اہینۺانمطف

ز زگۺزجعما ـہ

ےیلۺا ك کۺرغمیبۺد ا وشنر ےکۺکا صۺوکۺلقنۺرکںیۺ۔ۺہیۺد ا وشنر ۺےتہکۺںیہ:

ۺیفسلفۺا سۺاکۺؾ وقمۺنکممۺسجۺ‘‘

ۺاحلؽ

ۺا ر ۺاجالۺ ا

ۺےسۺونمممۺاجك

ۺؾ وقمۺیملعۺبرجتیب(ۺاحلؽ ۺزیچاکۺ

ۺا ینتۺںیہنۺےہۺہکۺمہۺا ںیہنۺیعطقۺایعمر ۺےکۺ

قلےہ۔ۺوموصفۺدقتعمۺںیہۺہکۺۺیملعۺاضقۺك ا ۺیکۺدقر ؾ زنم

ۺد لیلۺؾ ۺرجتہب ز ہۺرکےنۺؾ ا یلۺ

قلۺا ازیمۺؾ ا عقۺیکۺاکح

ر ےعیۺا اجعر

ۺا سۺےکۺد ۺوکۺر د ۺوطر ۺرپۺمیلستۺرکۺںیلۺا ؾ ر

رکۺد ںی

1

۔

ۺںیہۺ ۺا اضہفۺرکےنۺرپۺوبجمر ۺا سۺےتکنۺاک ۺمہۺویشهۺیملعۺیکۺریپؾ یۺرکےتوہالۺا ایتحاط ا ارخاکر

ا ’‘ہکل ۺك ا ر

ۺےسۺۺ‚ا ك ا ن

ۺك ا ا ن

ۺا ازیمۺؾ ا اعقـ

ۺا ك کۺوسلیففۺاکد ینیۺرجتہبۺ،ا اجعر یکۺریبعتۺےکۺاطمقبۺذ ف

1

(.R.F.Hollond,Themiraculous’in miraclrs,Editedby Richard.Swinburne,P.53ب۔ۺ


ؿ صۺرجتیبۺےکۺوقا نینۺیسیجۺفلتخمۺوتقیقحنۺےسۺهلۺرکےنۺؾ ا یلۺا ابخر ا ؾ ر

قلا ۺےہۺوتۺا ك کۺاکح

ا طقہۺڑپك ؾ

ۺوکۺ

ۺفلتخمۺؾ ا اعقـ

ا ہکۺا ن

ۺےہۺك ۺرکےنۺںیمۺوبجمر

ا س

اجعمۺر ا هۺلحۺا ؾ ر ۺرعمیتفۺا ؾ ر ۺیفسلفۺاظنصۺیکۺك

ۺاکۺیملعۺرطہقیۺ ا ر خیۺںیمۺامتصۺا و ر

ۺرپۺك ۺاینبد یۺوطر ۺد ےۺےکسا ؾ ر ر ا ر ع لیۺںیمۺ

ا ك کۺاجعمۺریسفتۺےکۺد

ۺا ؾ ر ۺرجتوبنۺیکۺؾ ہج

ۺشیپۺےیکۺۺاکر ۺہیۺاھتۺہکۺےئنۺل مۺےنیلۺؾ ا ےلۺؾ ا اعقـ

ےسۺا ےسیۺاجعمۺرتنیۺرظنك ا ـ

ۺیکۺریسفتۺرکۺںیکس۔

ۺامتصۺؾ ا اعقـ

اجےتۺےھتۺوجۺا ن

1

زجعمهۺا ؾ ر ۺیلقعۺوقا نین

ۺبا ك کۺزیچۺاکۺد ؾ رسیۺزیچۺےسۺۺؾ ا ہتسبۺا ؾ ر ۺا سۺرپوموقفۺ

ۺهلن ف

ۺیکۺرظنۺںیمۺ،ۺاقونن

یلقعۺاقونن

ۺؾ ا ہتسبۺزیچك ا ؾ ا ہعقۺوجۺتلعۺاک ز ہۺےہ۔ۺ

لۺرییغتۺاقوننكا اق

ۺك ا (ۺا ك کۺیلقعۺا ؾ ر

ۺےہۺریغبۺتلعۺوہك

ۺاتحمج

ۺیھبۺ

ن ف

ش

طن

ۺ ۺا ؾ ر

ۺانمصی ف

ۺؾ ۺببسمۺےکۺد ر ایمن ۺا یسۺرطجۺصی ف ا ۺاحملۺےہ۔ۺ

ےکۺا سۺاکۺؾ وجد ۺںیمۺا اك

فۺیلقعۺاقدعهۺےہل

ز

پ

لۺكا اق

مہۺا ؾ ر ۺك

شلع

ا ك کۺ

2

ۺاخضۺولعملۺوکۺ۔

ح

طن

ز ۺتلعۺا ےنپۺؾ وجد ۺےکۺمہۺہینعیۺ

ۺولعملۺیھبۺطقفۺا ك ز ہۺاقمےلبۺںیمۺ ۺر یتھکۺےہۺا ؾ ر

ۺرکےنۺیکۺصا ذن ف ۺتلعۺا اجید

ح

طن

کۺاخضۺمہۺ

ا ۺےہ۔

نھک

ۺر

ےسؾ وجد ۺںیمۺا اےنۺاکا اکمن

ۺںیمۺر ا جئۺا ك کۺاقونینۺا ؾ ر ۺہلسلسۺؾ ا ر اظنصۺۺ ا ۺےہۺہکۺاعملۺؾ وجد

ۺوہك ںیہیۺرپۺا ك کۺا مہۺوسا لۺدیپا

ا ۺ(ۺےسیکۺنکممۺ

ۺاکۺا ےنپۺعبنمۺےکۺریغبۺؾ وجد ۺںیمۺا اك

ۺاکۺؾ وقمبوحا د ـ

ۺا ؾ ر وخا ر ضۺاعد ا ـ

ےکۺك ا ؾ وجد ۺزجعما ـ

ۺےک

ۺےکۺاقونن

ۺےہ؟ۺاظنصۺاکانئـ

ا ۺایکۺاقونن

ۺاکۺققحتمۺوہك

ۺؾ ا اعقـ

ۺا ؾ ر ۺوخا ر ضۺاعد ـ

ا سکعۺزجعما ـل ۺ

ا فۺلقعۺںیہنۺ؟ۺ

ا ۺاتجیتنۺخ

ۺےسۺینثتسمۺا ؾ ر ۺا سۺیکۺاخمتفلۺا ؾ ر ولعملۺاکۺتلعۺےکۺریغبۺؾ وجد ۺںیمۺا اك

هلن ف

ہیۺا ك کۺدیجنسهۺؾ دیچیپهۺرکفیۺہلئسمۺےہ۔ۺا یسۺؾ ہجۺےسۺہیۺہلئسمۺا صا کفۺنیملکتمۺےکۺامنیبۺفلتخمۺہکلبۺ

ۺ

ۺانبۺےہ۔اعتمر ض ۺیکۺدیپا شئۺاکۺومذ ف

رظنك ا ـ

1

ۺدشه،ۺرتہمجۺرخاشمیہ،ۺضۺ۔ۺ ـ ۔۲۶۵۔ۺ۲۵۵"ملعۺؾ د نی"ۺےسۺا اختن

2

یۺہنۺیکۺاجۺےکس۔

ا فۺؾ ر ر

۔ۺینعیۺسجۺیکۺخ


ا رعهۺاکۺرظنہی

ا ص

ۺؾ ۺتیشمۺا یہلۺےکۺصا ھتۺتہبۺیہۺ

ا رعهۺیکۺاگنهۺںیمۺذموکر هۺوموضمۺۺاکۺا اعفلۺا یہلۺا ؾ ر ۺدقر ـ

ا ص

ۺؾ ۺتیشمۺزینۺ

شکۺرکےتۺوہالۺۺدقر ـم

پ

ۺےسۺ

ر ا انع ز ۺہا رعهۺوظا

رہگا ۺا ر ابتؽۺےہ۔ۺمہۺاجےتنۺںیہۺہکۺا ص

ۺا اعفلۺا یہلۺوکۺیسکۺیھببیلقع(ۺدیقؾ رشؽ ۺۺ ۺا ؾ ر ۺںیہنۺامےتن۔ۺا یسۺانبءۺرپۺا وھننۺےنۺزجعمه ڈ ن عؽےسۺ

ۺا ر ابتؽۺےکۺےلئسمۺںیمۺزجعمهۺوکۺوبقلۺا ؾ ر ۺاقونتینۺاظنصۺاکۺا اکنر ۺایکۺ

ۺیکۺاقونتینۺےکۺد ر ایمن

اظنصۺاکانئـ

ےہ۔ۺ

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺا اکنۺرظنہیۺےہۺہکۺا سۺمسقۺاکۺاظنصۺرضؾ ر یۺںیہنۺہکلبۺ

ۺ‘‘اظنصۺاکانئـ

اعد ـ

ۺ ےکۺدعبۺد رگیےۺےکۺاطمقبۺاجر یۺےہۺ‚ا ہلل

ۺا ك کۺمظنمۺہلسلسۺےہۺسجۺےکۺوحا د ـ

ۺا رگہچۺاکانئـ

ر ا ر د ك ا ۺےہ۔عضۺےکۺےیل

ل

ڈ ا ؾ دنۺےنۺا سۺاع

ر ؾ امۺوہےتۺںیہۺنکیلۺہیۺا ےسیۺوقا نینۺںیہۺنجۺوکۺخ

1

مہۺۺ

ا نکممۺےہ؟ۺ

یۺامہر ےۺےیلۺك

ا فۺؾ ر ر

ا عۺںیہۺا سۺےیلۺا سۺمظنمۺےلسلسۺیکۺخ

ۺوقا نینۺےکۺك

وچہکنۺا ن

ۺاکۺانبےن

ڈ ا ؾ دنۺا سۺاقونن

ۺوخد ۺنکیلۺخ

ا عۺےہۺا ؾ ر ۺہیۺاقونن

ۺا سۺےکۺا ر ا د ےۺےکۺك

ۺاقونن ۺؾ ا الۺےہۺا ؾ ر

ۺیکۺ

فی

شعۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺا یہلۺ

ۺا ك کۺاقونن ۺا ؾ ر

ا ںیۺزجعمهۺ،ۺرخضۺاعد ـل ا ،ۺانب

ا سۺرپۺالوگۺںیہنۺوہك

ۺ ا طف

ن

طیۺرپۺا ایشءۺوکۺا ك کۺد ؾ رسےۺےسۺ ا کرم یتۺوطر

ۺد ڈ ا ؾ دنۺوخد

ۺےہ۔ۺخ ۺد ك ا ر ا ر عۺ دبتیلیۺوکۺا سۺےنۺوخد

ۺاچےہۺ ۺؾ ه ۺےہ، ا

ر امكفۺایخلۺےکۺقلخۺ ۺد رگیۺامہر ےۺ

ۺقلخۺرکاتکسۺےہہبۺا افلؽ ا طف

ن

طیۺوکۺریغۺ

ۺا ن وت

ۺؾ ۺزلؾ صۺوکۺفشکۺرکےنۺ

ۺیکۺرضؾ ر ـ

ا ۺےہۺلقعۺا ن

ا فۺوہك

ا خل اطمقبۺزجعمهۺنجۺامد یۺۺوقا نینۺےکۺ

ۺا ك کۺزیچۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺ ۺںیہنۺہکۺؾ ه

ۺینعیۺلقعۺےکۺك ا سۺا ینتۺدقر ـ ۺںیہنۺوہکرم یت؛ ز زگۺاقد ر ہۺ رپ

ۺےکۺصا ھتۺمکحۺاگلالۺہکۺرضؾ ر

عن ففۺاق ؾ ۺا ك کۺاخضۺلکشۺ ۺؾ وجد ۺا سۺزیچۺاک کفۺےہۺہک

ۺالر ۺا ؾ ر ی

1

ےہۺبرتممج(ۺ۔ینعیۺےطۺرکد ك ا


ۺ ڈ ا ۺاقد ر

ا د ۺرکےتۺوہالۺےتہکۺںیہۺہکۺخ

ن

صیۺےسۺا

ر ا انعۺۺںیمۺوہۺا سۺےکۺها ؾ هۺںیہنۺوہاتکس۔ۺہیۺ

وصر ـ

ا ۺےہۺ

شيء قسيز :قلطمۺا ؾ ر وجۺاچےہ ۺرکك لى ك اط 1

ز ۺزیچۺرپۺاقد ر ۺےہۺ۔ۺۺ‘‘ہ ‚ا ؾ ر ۺؾ یہۺ

{ اهلل يف ا يظاء إ ا ۺےہۺ۔ۺ‘‘ 2{

‚انیقیا ہللۺوجۺاچےہ ۺےہۺرکۺزگر ك

ۺا ر ا د هۺ ۺؾ

ۺےکۺك ا دنبۺوہۺاجںیئۺوتۺدقر ـ

ۺںیمۺا ك کۺیعطقۺاقونن

ۺےسۺا رگۺمہۺاظنصۺاکانئـ

ا سۺاحلؽ

ۺےکۺایخلۺےکۺ

ۺےہۺ۔ۺا ن ۺیکۺریپؾ یۺرکےنۺرپۺوبجمر

ۺیھبۺا سۺاقونن ڈ ا

ۺوہاجالۺاگ۔ۺینعیۺخ ا یہلۺدحمؾ د

ۺا یہلۺرپۺاگنهۺد

ۺا اك ا ـ ف ۺیتلمۺںیہ۔اطمقبۺذ

ا ےتلۺںیہۺوتۺد ؾ ۺمسقۺیکۺا اك ا ـ

ۺامتصۺ ۺںیمۺومرثۺاجیتنۺںیہۺا ؾ ر

ۺاکانئـ ۺوکۺا ومر

ا ـ

ڈ ا ؾ دناعتملۺیکۺد

ۺطقفۺخ

یۺمسقۺیکۺا اك ا ـ

ہلپ

ۺرککرم یتۺںیہۺےسیج: ـ ڈ ا ۺیکۺرطفۺوسنم

ا اعفلۺوکخ

شيء ل ك 3وخ

ز ۺزیچۺوکۺا سۺےنۺدیپا ۺایکۺےہۺ۔ۺ‘‘ہ ‚ا ؾ ر ۺ

ا ز جي هلل األ ب4

‚ہکلبۺہیۺصا ر ےۺا ومر ۺا ہللۺےکۺاہھتۺںیمۺںیہ۔ۺ‘‘

ايدايكو ح أأمتن تدكوط أ و ا ت أيت أف5

(وکۺمتۺانبےتۺوہۺۺ‘‘

شا ن

م ا ےتلۺوہۺایکۺا سۺبا

ایکۺمتۺےنۺوساچۺےہۺہکۺسجۺےفطنۺوکۺمتۺبر مح(ںیمۺد

‚ك ا ۺانبےنۺؾ ا ےلۺمہۺںیہ؟

1

ۺ۱۱۔ۺوسر هۺجحۺب

قل ۔۶(،ۺا ا

2

ۺ۱۱وسر هۺجحۺب۔ۺ

قل ۔۲۸(ۺا ا

3

۶ا اعنصۺب۔ۺوسر هۺ

قل ۔۲۰۰۲(ۺا ا

4

۲۳ر دعب۔ۺوسر هۺ

قل ۔۳۲(ۺا ا

5

ۺ۔ۺوسر هۺ

قل ۔۵۹۔۵۸ؾ ا ہعقۺا ا


ت ز تظاء وت ظاء وتذ1

لیلۺرکۺد اتیۺےہۺ۔ۺ‘‘

ۺد اتیۺےہۺا ؾ ر ۺےسجۺاچےہۺد

‚ا ؾ ر ۺوتےسجۺاچےہۺزعـ

ا ايكوة هلل جي أۺرصفۺا ہللۺےکۺےیلۺےہ۔‘‘ 2

‚صا ر یۺوقـ

و ا ت وكه 3واهلل خ

ۺوکۺا ہلل‘‘ ‚ۺےنۺدیپا ۺایکۺےہۺ۔ۺاحالہکنۺوخد ۺںیہمتۺا ؾ ر ۺوجۺھچکۺمتۺانبےتۺوہۺطف

ا يزيس ي ا حيس ف زغ اي ذو اي4

ۺا اجنصۺد ےنیۺؾ ا الۺےہۺ۔‘‘ ـ ۺاکۺامکلۺےہۺ۔ۺوجۺاچےہ ۺےہۺا ےسۺوخ

ۺؾ ا الۺرعس

ا ن

یۺص

ال

‚

يو صو في طأ 5ك

یۺںیمۺےہۺ۔ۺ‘‘

ۺا ك کۺبیئنۺ(رکۺہمشۺصا ر

ز ۺر ؾ رہ ‚ؾ هۺ

ڈ ا ۺےکۺها

ۺںیمۺخ

ۺایکایگۺےہۺ،ےسیج:د ؾ رسیۺمسقۺیکۺا اك ا ـ

ا ریثۺوکۺایبن

ۺیکۺك ـ ؾ هۺامد یۺللعۺؾ ا ابس

زات رزقا ايث د بط اء فأخ اء ايش أز6

ا ۺصا ك ا ۺرھپۺا سۺےسۺاہمتر یۺذغا ۺےکۺےیلۺلھپۺدیپا ۺےیکۺ۔ۺ‘‘ل ۺےسۺك ا ینۺ

‚ا ؾ ر ۺا اامسن

1

ۺب۔ۺوسر هۺ

ۺ۳ا الۺرمعا ن

قل ۔۱۶(ا ا

2

ۺ۱رقبهۺب۔ۺوسر هۺ

قل ۔۲۶۵(ۺا ا

3

ۺب۔ۺوسر هۺ

ۺ۳۷اصافـ

قل ۔۹۶(ۺا ا

4

ۺب۔ۺوسر هۺ

ا ؾ جل

ۺ۸۵

قل ۔۲۶۔۲۵(ۺا ا

5

ۺ۵۵ا ارنمحۺب۔ۺوسر هۺ

قل ۔۱۹(ا ا

6

۱رقبهۺب۔ۺوسر هۺ

قل ۔ۺ۱۱ (ۺا ا


يتضتسوا حو اي له ات ايبر وايبح صو ايذي ج بضا في ه1

ۺ‘‘ ر ےعیۺیکشخۺا ؾ ر ۺدنمسر

ۺےکۺد

ا ہکۺمتۺا ن

ھا ر ےۺےیلۺاتسر ےۺانبالۺك

م

پ

ا ؾ ر ۺؾ یہۺےہۺسجۺےنۺ

ا ر ویکینۺںیمۺر ا ہتۺولعمصۺرکؾ ۺ۔ۺ

‚یکۺك

اض ا نشبت أيسي اي هضز ايفشاز في ايبر وايبح ب2

ا ۺك ا ۺوہۺایگۺ۔ۺینوگنۺےکۺا ےنپۺا امعۺ‘‘ل ۺ ۺیکشخۺا ؾ ر ۺرتیۺںیمۺاسفد

‚لۺےکۺك ا ىف

اض اض۔ ايذي يوسوض في ػسور اي ش ايوسواض ايد 3

ا ےنۺؾ ا ےلۺبا سیلبۺ(ۺےکۺرشۺےسۺوجۺینوگنۺےکۺد یننۺںیمۺؾ وسےسۺۺ‘‘

سپۺرپد هۺر هۺرکؾ وسہسۺد

ا اتلۺےہۺ۔ۺ

‚د

اهلل ور بين قس جاءن .ونتاب رؿواط سب اتب يضسي بط اهلل

4ايشال

ر ےعیۺ‘‘

ۺا ایکچۺےہۺسجۺےکۺد ـ ۺر ؾ نشۺاتک ۺےسۺونر ا ؾ ر ق

لطۺاہمتر ےۺك ا سۺا ہللۺیکۺاج

شؽن

ل ن

ۺںیہ۔ ق لا ۺےہۺوجۺا سۺیکۺر اضۺےکۺؿا

ۺینوگنۺوکۺا نمۺؾ صا یتمۺیکۺر ا ںیہۺد اھکك

‚ا ہللۺا ن

ۺا اجید ۺرکےنۺےکۺےیلۺا وھننۺےنۺدنمر ہجۺك ا الۺد

ۺا احتد ۺؾ ؾ دحـ

ۺۺےکۺد ر ایمن

ؾ وننۺمسقۺیکۺا اك ا ـ

یۺینعمۺب ا د ۺایلۺےہ،ۺ

ۺےسۺاجمر

ۺےسۺیقیقحۺینعمۺب ا د ۺایلۺےہۺۺا ؾ ر د ؾ رسیۺمسقۺیکۺا اك ا ـ

یۺمسقۺۺیکۺا اك ا ـ

ہلپ

1

ۺ۶۔ۺوسر هۺا اعنصۺب

قل ۔۹۷(ۺا ا

2

ۺ۳۰وسر هۺر ؾ صۺب۔ۺ

قل ۔۴۲(ۺا ا

3

ا سۺب

ۺ۲۲۴۔ۺوسر هۺك

قل ۔ۺ۵۔ۺ۴(ۺا ا

4

ۺ۵۔ۺوسر هۺامدئهۺب

قل ۔۲۶۔ۺ۲۵(ۺا ا


ۺؾ ببسمۺ ۺےکۺاظنصۺصی ف

ڈ ا ۺںیمۺرصحنمۺےتھجمسۺںیہۺا ؾ ر اکانئـ

ۺخ

ا ـ

ا ریثۺوکۺد

ا سۺیکۺؾ ہجۺہیۺےہۺہکۺؾ هۺك

ۺا

ۺاجےتنۺںیہۺوجۺہکوکۺرصفۺاقتر ن ا طف

ن

طیۺ ۺا ہلل’‘ؾ ر

ےکۺاطمقبۺاجر یۺؾ صا ر یۺےہ‚اعد ـ

1

۔ۺۺ

ۺیکۺرطفۺےسۺ

ۺا ہلل‘‘ا سۺانبۺرپۺا ن

ا ،ۺا یسۺدصقمۺےکۺتحتۺےہۺہکۺۺ‚اعد ـ

ۺشیپۺرکك

اکۺونعا ن

ۺوکۺ ۺرکںیۺد ؾ رسیۺرطفۺزجعمهۺےکۺنکممۺوہےنۺ

قلا

ۺہقلطمۺوکۺمکحمۺك

ۺیکۺدقر ـ ڈ ا

ا ك کۺرطفۺخ

ۺےکۺکا صۺاکۺ

ۺرکںیۺ۔ۺا یسۺؾ ہجۺےسۺا ن

ۺا ابثـ ۺںیمۺوموجد

ۺببسمۺا ؾ ر ۺاظنصۺاکانئـ ۺؾ دصقمۺاظنصۺصی ف

ا ۺےہ۔

ۺیکۺاقونتینۺیکۺیفنۺرکك

اقونن

ۺرپۺا اصحنر ۺرکےتۺوہال،ۺاصعۺےکۺ’‘ا سۺك ا ر ےۺںیمۺزغا یلۺےتہکۺںیہ: ـ ا ہفس(ۺامد یۺا ابسبف

ۺرکےتۺ ا نکممۺامشر

ۺا سۺمسقۺےکۺد ؾ رسےۺا اعفلۺوکۺك دنهۺوہےنۺا ؾ ر

ۺب د ؾ نۺےکۺر د لاۺنبۺاجےنۺك ا

ا ر

ۺاملسموننۺںیہ۔ۺہکبجۺمہۺا سۺرظن ۺا ؾ ر

ۺا ابثـ ۺےکۺ

ہیۺےکاخمفلۺںیہ۔رضؾ ر یۺےہۺہکۺمہۺزجعما ـ

ۺرکےتۺوہالۺا سۺہلئسمۺ

قلما دڈ ا ؾ دنۺامتصۺا ایشءۺرپۺاقد ر ےہ(ۺیکۺ

مہۺۺاقدعےۺہکبۺخ

شلع

‘‘ےک

ف ن ن یط

ۺ‚

‚ےکۺقلعتمۺثحبۺرکںی۔

2

ا رعهۺےکۺرظنےیۺرپۺا ك کۺدیقنتیۺرظن

ا ص

ۺےکۺیمتحۺاظنصۺیکۺیفن۲

ز ۺ۔ۺاسیجۺہکۺمہۺےنۺد اھکیۺہکۺۺاکانئـہا رعهۺیکۺا یلۺد لیلۺوظا

ۺےکۺےیلۺا ص

ۺ

ا ریثۺۺوکۺایبن

ۺیکۺك

ۺںیمۺقولخاقـ

ۺیکۺشیپۺرکےتوہالۺاکانئـ

ۺںیہ۔ۺا وھننۺےنۺد ؾ ۺمسقۺیکۺا اك ا ـ

ا اك ا ـ

ا ۺےہۺہکۺ

ؾ لیۺیکۺےہ۔ۺاہینۺا ك کۺوسا لۺصا ےنمۺا اك ا

ۺیکۺك

ۺا ن یۺامشر ۺایکۺےہۺا ؾ ر

ۺوکۺاجمر

رکےنۺؾ ا یلۺا اك ا ـ

ۺںیمۺ

ا ؾ لیۺرکںی؟ۺایکۺمہۺوبجمر ۺںیہۺہکۺد ؾ ۺمسقۺیکۺا اك ا ـ

ۺیکۺك

ۺا ن یۺامشر ۺرکںیۺا ؾ ر

ےسۺا ك کۺرگؾ هۺوکاجمر

ا ریثۺ

ۺۺیکۺك ـ ،د ؾ رسےۺامد یۺا ابس

ۺهلن ف

ڈ ا ۺےکۺیقیقحۺومرثۺوہےنۺےسۺاقونن

ایکۺوتدیحۺا اعفیلۺا ؾ ر طقفۺخ

ۺےکۺصا ھتۺفلتخمۺ

ۺرصا ذف

صۺا اکرم یتۺےہ؟ۺتہبۺصا ر یۺا اك ا ـ

ۺیکۺیفنۺالر

ۺںیمۺوموجد ۺاقونن

ا ؾ ر ۺا ؾ ر ۺاکانئـ

1

ۺ

۔ۺ۲۵۸،ۺضۺ۸۔ۺر وجمۺرکںی،ۺرشجۺوما فقۺا یجیۺ،ۺج

2

۔ۺاہت شاعفا ہفسۺ،ۺل ۔۱۳۶،ۺضۺ۲۷ہۺ ۺا


ا ریثۺوکۺمیلستۺرککرم یت

ۺیکۺك ر ےعیۺۺا ایشء

ا ریثۺوکۺیرشۺےکۺملعۺرجتہبۺےکۺد

ۺیکۺك

ن ا ـشیعۺؾ ـ ۺا ابس ںیہۺا ؾ ر

ا ؾ لیۺرکںیۺ

ۺیکۺك

ۺرککرم یتۺںیہۺسکۺد لیلۺیکۺانبءۺرپۺمہۺا اك ا ـ

ھۺرکۺایبن

ال ۺےسۺیھبۺ

احلصۺدشهۺاقمامـ

ۺ ۺانمطف ا

ۺوکۺشیپۺرکك

ز یۺینعمۺب ا د ۺہنۺںیل؟ۺمہۺاہینۺرپۺومنےنۺےکۺوطر ۺرپۺضعبۺا اك ا ـہا

ۺاکۺؿ

ۺا ن ا ؾ ر

ےتھجمسۺںیہ:

شيء حي وج اء ك اي ا 1

‚ا ؾ ر ۺامتصۺاجدنا ر ۺزیچؾ نۺوکۺمہۺےنۺك ا ینۺےسۺانبك ا ۺےہۺ۔ۺ‘‘

كين الزب اص ك إا خ2

‚ا ؾ ر ۺمہۺےنۺا ںیہنۺسیلۺد ا ر ۺاگر ےۺےسۺدیپا ۺایکۺ۔ۺۺ‘‘

الئهة رسال اي جا3

ر وتشنۺوکۺاغیپصۺر صا نۺانبےنۺؾ ال‘‘ف ‚ےہۺ۔ۺۺزینۺ

ن ص وا اهلل ي ص ت اڈ ا ۺیکۺدمۺرکؾ ۺےگۺوتۺؾ هۺاہمتر یۺدمۺد رکےۺاگۺ۔‘‘ 4

‚ا رگۺمتۺخ

اء واالرق ايش بزكات يض ا وا واتكوا يفتح ى آ ايرق ص أ 5ويو أ

ۺ‘‘ ۺےلۺا اےتۺا ؾ ر

ۺویتسبنۺےکۺینگۺا امیۺن

ۺا رگۺا ن ا ؾ ر ۺۺوقتی

ۺا اامسن ۺرپ

ۺرکےتۺوتۺمہۺا ن ا رایتر

ےۺوھکلۺد ےتیۺ۔ۺ

ا وتکنۺےکۺد ر ؾ ا رل نیمۺیکۺ

‚ؾ ر

1

ن ا ءۺب ی

كۺ۱۲۔وسر هۺا

قل ۔۳۰(ۺا ا

2

ۺب

ۺ۳۷۔ۺوسر هۺاصافـ

قل ۔۲۲(ۺا ا

3

ۺ۳۵۔ۺوسر هۺافرطۺب

قل ۔۲(ۺا ا

4

ۺ۴۷۔ۺۺوسر هۺدمحمۺب

قل ۔۷(ا ا

5

ۺ۷وسر هۺا رعا فۺب۔ۺ

قل ۔۹۶(ۺا ا


اض بإي ربض وا ايؼايحات يضسيض وا و آ ايذي إ1

ۺۺ‘‘ ۺےکۺصی ف

ۺےکۺا امین

ۺا ن ـ ن کۺا امعلۺاجبالالۺےبۺکشۺا اکنۺر

لۺ ۺالالۺا ؾ ر

وجۺینگۺا امین

ۺرکے

قل ‚اگ۔ۺا یکنۺدہا

ايفائزو ص ا ػبروا أض ب اييو ني جزيتض إ2

ۺںیہ۔ۺۺ‘‘ ـ ۺےکۺربصۺاکۺا ںیہنۺہیۺدبہۺد ك ا ۺہکۺؾ یہۺینگۺاکایم

ۺںیمۺےنۺا ن

‚ا اج

ر امےتںیہ:فۺیکۺریسفتۺںیمۺ

ا ضۺیکۺا اك ا ـۺؿ ر ا اینۺ’‘ها ہمۺابطابطیئۺۺوسر ه

عبدقر (ۺےسقلعتمۺ

ا دیئ

ۺیکۺك

ۺا سۺك ا ـ

ۺا اك ا ـ ۺد ك ا ر ا ر عۺےۺےکۺاطمقبۺ

ۺزیچۺوکۺا ك کۺاخضۺا دنا ر ز ہۺےنۺ ڈ ا

ۺرککرم یتۺںیہۺہکۺخ

یۺںیہنۺرکۺیتکسۺا ؾ ر ۺؾ هۺزیچۺ

ا فۺؾ ر ر

ےہا ؾ ر ا سۺاکۺب ہبتۺا ؾ ر ۺنیعمۺاقمصۺولعمصۺےہہکۺؾ هۺےشۺا سۺیکۺخ

ۺےہۺ۔ ۺر ؾ ا طبۺےسۺاقمئۺ ۺا ؾ ر

ؾ

ۺابمر ہکۺںیمۺےلہپ‚ا ینپۺللع،ۺرشا م ۺا سۺوسر ه ۺۺ‚وتلکۺ’‘ؾ ه

یکۺؾ اضذف

رکےتۺںیہ:

يت لي اهلل فضو حشبط ڈ ا ۺا سۺےکۺےیلۺاکیفۺےہۺ۔ۺۺ‘‘ وك

ا ۺےہۺخ

ڈ ا ۺرپۺوتلکۺرکك

‚وجۺیھبۺخ

أز اهلل باي ڈ ا ۺا ےنپۺمکحۺاکۺاچنہپےنۺؾ ا الۺےہۺ۔’‘ا

‚کشیبۺخ

ر امےتۺںیہفرھپۺ

شيء قسرا اهلل يک ز ۺےشۺےکۺےیلۺا ك کۺ سدا ر نیعمۺرکۺد یۺےہۺ۔ۺۺ’‘۔قس جہ ‚ا سۺےنۺ

ڈ ا

ۺا ےسۺا سۺیکۺدحۺےکۺاطمقبۺا ؾ ر ا ےسۺا ےنپۺخ ۺاچےہ ۺےہۺوت ا

ۺرکك ۺا اجید ۺا ك کۺزیچۺوک ؾ دنۺذ ف

ا تکۺےسۺا اجنصۺد اتیۺےہ؛احالہکنۺؾ هۺاقد ر ۺقلطمۺےہۺا ؾ ر ۺسجۺاکصۺوکۺاچےہۺا اجنصۺد ےۺاتکسۺل ؾ وجد یکۺ

ےہ:

1

ۺ۲۰وسر هۺویسنۺب۔ۺ

قل ۹(ۺا ا

2

۔ۺوسر هۺومونم

ۺ۱۳ب ن

قل ۔ۺ۲۲۲(ۺا ا


و زيط إال بكسر ا سا خزائط و شيء إال وإ1

ۺ‘‘ ۺ سدا ر ۺوکیئۺزیچۺا یسیۺںیہنۺسجۺےکۺزخا ےنۺامہر ےۺك ا سۺہنۺوہنۺرھپمہۺا ےسۺانمطف ا ؾ ر

لۺرکےتۺںیہ۔ۺ

ا ر

‚ںیمۺك

ی(ۺد لیلۺےکۺ

ل ن

ر ا اینۺؾ دحعۺؾ ا حضۺیلقنۺبۺ ز ۺرپۺلمعۺرکےنۺؾ ا الۺصخشۺیلقعۺك ا

ہۺےکۺوظا

ر ا انعۺ

ا اك ا ـ

ا ریثۺ

ۺیکۺك

ۺںیمۺقولخاقـ

ۺاکانئـ ۺد اتیۺےہۺہکۺؾ ه

ـ

ۺوکۺا اجر ـ ۺیکۺریغبۺسکۺرطجۺا ےنپۺا ا

ؾ ا یلۺا اك ا ـ

ۺد ؾ ۺمسقۺیکۺ

ۺاحالہکنۺا ن ۺرکےۺ؟ۺ

ۺرکۺوکیئۺا ؾ ر ینعمۺایبن

ز یۺینعمۺےسۺہ فہا

ۺےکۺؿ

ۺا ن ا ؾ لیۺرکےۺا ؾ ر

ك

ۺا ك کۺرگؾ هۺاکۺیقیقحۺ ۺمہۺا ینپۺدنسپۺیکۺریسفتۺرکےنۺرپۺوبجمر ۺںیہنۺںیہۺہکۺ

قعۺیکۺنییبتۺرکےتۺؾ

ا اك ا ـ

یۺینعمۺرکںی۔

ینعمۺا ؾ ر ۺد ؾ رسےۺاکۺاجمر

ۺا ہلل۔۱

ف

ۺہکۺصی ۺا ہللۺےہۺك ا

ۺےکۺاعد ـ

ۺا ن ۺا ؾ ر ا رعه

ۺوہۺاکچۺےہۺہکۺا ص

؟ۺسجۺرطجۺہکۺایبن

لۺرییغتۺاظنصۺوکۺكا اق

ۺك ۺںیمۺر ا جئۺوقا نینۺا ك کۺیمتحۺا ؾ ر

ریپؾ اکر ؾ نۺاکۺہیۺدیقعهۺےہۺہکۺاظنصۺاکانئـ

ۺ

ۺےکۺ ےکۺدعبۺد رگیےۺؾ وقمۺوکۺایبن

ۺا ن ۺا ؾ ر ۺانتطف


ۺںیہنۺرکۺر ےہۺہکلبۺطقفۺؾ ا اعقـ

ایبن

د ك کۺہیۺوقا نینۺ

ا

لۺےکۺ

ر ا ر د ا د ی‘‘اعملۺرصفۺرکےتۺںیہۺا نع

ۺا یہلۺےکۺۺ‚

ۺاعد ـ ۺك ا

فی

شعںیہۺوجۺ

ۺ،ۺا اگۺےکۺصا ھتۺ

ۺےکۺدعبۺا اکرم یتۺےہ۔رحا ر ـ

ۺ،ۺد ن

ۺےکۺا ؾ ر ۺر ا ـ

ۺ،ۺر ا ـ

اطمقبۺاجر یۺوہےتۺںیہ۔ۺد ن

،ۺا اگۺاکۺؾ ا یعقۺا رثۺوہ۔ۺمہۺا ےنپۺایخلۺںیمۺا ك کۺ

وہکرم یتۺےہ،ۺینعیۺا اسۺںیہنۺےہۺہکۺا اگۺؤمرثۺا ؾ ر ۺرحا ر ـ

ا صۺ

د ےتیںیہۺہکبجۺؾ ا تیعقۺا سۺرطجۺںیہنۺےہ۔وکۺؤمرثۺا ؾ ر ۺد ؾ رسےۺوکۺا رثۺاکۺك

ۺےسۺوسا لۺایکۺاجالۺہکۺ

ۺا ن لۺوتہجۺہتکنۺہیۺےہۺہکۺذ ف كڈ ا ؾ دنۺاعتملۺےنۺا یسی‘‘ا ك کۺاق

ۺ‚خ

تیفیکۺوکۺویکنۺا اجید ۺایک؟ۺۺوتےتہکۺںیہ:

ۺوتۺۺۺ‘‘ ا

ر امكفڈ ا ؾ دنۺاعتملۺا سۺتیفیکۺا ؾ ر وموجد هۺاظنصۺوکۺقلخۺہنۺ

تحلصمۺاکۺاقتاضۺیہیۺاھتۺا رگۺخ

ا !ۺاظنصۺیتسہۺںیمۺدب

‚یمظنۺا ؾ ۺر للخۺؾ ا عقۺوہۺاجك

1

۲۵۔رجحبۺ

قل ۔۱۲(ۺا ا


اہینۺرپد ؾ ۺا ؾ ر ۺوسا لۺشیپۺا اےتۺںیہ:

ۺاکۺۺ

ۺرپۺسکۺا رتعا ض

ا ـ

ۺیکۺد ڈ ا

ۺخ ۺا ؾ ر الہپۺہیۺہکۺا سۺاظنصۺیکۺدبیمظنۺےسایکۺلکشمۺشیپۺا اکرم یت

ۺرخا یبۺا ك کۺ ؿ نۺےنۺا ك کۺرفمؾ ہضۺاقمئۺایکۺوہا ۺےہۺؾ هۺہیۺہکۺاظنصۺںیمۺللخۺا ؾ ر ہ

پۺیتنب؟ۺانیقیۺا ومذ ف

ۺیکۺ ڈ ا

ۺخ ۺا ب ۺا ؾ ر ـ ا ولطم

ا رعهۺہنۺاچےتہۺك

ۺا ص ۺےہ۔ۺا سۺاضےطبۺوکۺوبقلۺرکےنۺےسۺ ۺےسۺد ؾ ر ڈ ا یئۺ

خ

ۺا وصیننۺںیمۺےسۺا ك کۺوکۺوبقلۺ مہ

شلع

ۺا اعفلۺا یہلۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺا صا کفۺفا ہفسۺےکۺ وہالۺیھبۺ

ۺےکۺ

ۺےکۺریغبۺںیہنۺہکلبۺاقونن ـ ۺؾ اتک ـ رکےنۺرپۺوبجمر ۺوہۺاجںیئۺےگۺۺہکۺا اعفلۺا یہلۺےبوہد هۺا ؾ ر ۺاسح

ا ےۺںیمۺتحلصمۺا ؾ ر ۺتمکح

ل ۺےکۺاطمقبۺا اجنصۺك ا ےتۺںیہ۔د ا

ۺیکۺاجکرم یتۺےہ؟ایکۺا اسۺںیہنۺےہۺۺ

د ؾ رسا ۺہیۺہکۺا صا اساۺۺتمکحۺؾ ۺتحلصمۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺبکۺك ا ـ

ا کرم یتۺوطر ۺرپۺیقیقحۺ

ۺد

ۺا ایشءۺےکۺد ر ایمن ۺینعمۺؾ وہفمصۺر یتھکۺےہۺذ ف

قعہکۺتحلصمۺا ؾ ر ۺتمکحۺا سۺؾ

ا

ۺد ۺحبق ۺنسحۺؾ ۺاک ۺا اعفل ۺا ؾ ر ۺا ایشء ۺد رگیۺذ ف

ۺوہك ا افلؽ ر ا ر عا ل ۺؾ رگہنۺر ا ہطبۺ ۺؾ ا عقۺوہ؟ ۺوبقل کرم یتۺومر د

اکۺایکۺینعمۺوہۺاگ؟ۺ‚تمکح‘‘

ڈ ا ؾ دنۺمیکحۺےہۺا ؾ ر ۺوغلۺا ؾ ر ےبوہد هۺاکصۺا اجنصۺد ےنیۺےسۺا سۺ

ز ۺیکۺانبءۺرپۺخہۺےکۺوظا

ر ا انعۺ

ا اك ا ـ

ڈ ا ۺیکۺتمکحۺاکۺینعمۺہیۺےہۺہکۺؾ هۺتحلصمۺؾ ۺدہفۺؾ ۺدصقمۺرپۺلمتشمۺاکصۺوکۺا ےنپۺ

ۺزنمهۺےہۺ۔ۺخ

ا ـ

یکۺد

ر ےعی

ۺےکۺد ـ ڈ ا ۺیکۺتمکحۺؾ ۺتحلصمۺاکۺبلطمۺہیۺۺےہۺاخضۺؾ ےلیسۺا ؾ ر ا ابس

ا ںیۺخل ۺا اجنصۺد اتیےہۺ۔ۺانبۺ

’‘ہکۺمہ

ن ا ـشیعۺؾ ـ ۺك ا ینعمۺوہۺیگۺ‚ا ابس

قعۺر ا ہطبۺمیلستۺرکےتۺوہن۔ۺتمکحۺ،ۺا سۺؾ

ےکۺد ر ایمن

ۺ

ۺوقا نینۺوکۺا ینپۺاعد ـ

ڈ ا ؾ دنۺےنۺا ن

ر ا ر ۺوہ۔ۺہیۺوجۺےتہکۺںیہۺہکۺخعا ل ۺیقیقحۺویپدنۺ

ۺا ایشءۺےکۺد ر ایمن ذ ف

ۺد ك ا ۺےہۺك ر ا ر عۺےکۺاطمقبۺ د ا ر یکۺےسۺایکۺب ا

ۺا ك ا ہکۺدبیمظنۺہنۺوہ"وتۺمہۺوسا لۺرکےتۺںیہۺہکۺۺدبیمظنۺؾ

ۺ

قعا ۺڑپےۺاگۺہکۺدبیمظنۺا سۺؾ

ۺوکۺوبقلۺرکك

اۺ ںیمۺا سۺك ا ـ ز ۺوہکرم یتۺےہۺ؟ۺوبجمر ا ہا

ےہۺ؟ۺا ؾ ر ۺسکۺرطجۺؿ

کۺہنۺںیچنہپ۔

ر ےعیۺدہفۺك

ۺمہۺؾ ےلیسۺےکۺد شیپۺا اکرم یتۺےہۺۺذ ف

۳

ا رعهۺےنۺخ

ۺوہاجکرم یتۺےہۺ؟ۺا ص ۺدحمؾ د


ۺرپۺوصخیصۺوتہجۺیکۺ۔ایکۺخ


ۺا ؾ ر یمتحۺوقا نینۺیکۺیفنۺ ـ ۺہقلطمۺوکۺاچبےتۺاچبےتد ؾ رسےۺا ابس

ڈ ا ؾ دنۺۺیکۺدقر ـ

کۺہکۺخ

ےہاہینۺك

ۺےکۺ

ۺںیمۺاقونن

ۺہکۺایکۺا رگۺمہۺاکانئـ ۺےہۺ

ۺرکےنۺیکۺرضؾ ر ـ

قعۺد ك ا د ه

رکد یۺےہ۔اہینۺرپۺر

ا ۺهۺدحمؾ د ۺوہۺاجك

لۺرپؾ ر د اگر ۺاکد ا

ا ۺےہۺ؟ۺوموجد ۺوہےنۺۺےکۺاقلئۺوہۺاجںیئۺوتۺدقر ـ


ۺ

ا ـ

ڈ ا ؾ دنۺیکۺد

ر ا ر ۺد ےتیںیہۺہکۺخعا ہمۺکا صۺ

ۺوکۺرسك

ۺوسا الـ

ۺےکۺےیلۺمہۺا ن

وصقمد ۺیکۺؾ اضذف

ا دحمؾ د ؟ۺا رگۺ

ا دحمؾ د ۺوہےنۺےکۺشیپۺرظنۺۺا اعفلۺا یہلۺےسیکۺںیہۺ؟ایکۺؾ هۺدحمؾ د ۺںیہۺك ا ۺك

ا کرم یتۺےکۺك

ۺد

ؾ ۺافصـ

ہمۺصقن

ۺا دنر ؾ ینۺےہۺك ا ۺنورؾ ین؟ۺا ؾ ر ۺرہبۺاحلۺا سۺاکۺالر

قل ےہۺك ا ۺںیہن؟ۺدحمؾ د ۺںیہۺوتۺہیۺدحمؾ د

ڈ ا وجۺاچےہ ۺےہۺا اجنصۺد اتیۺےہۺ

ۺےہخ ا

ر امكفۺ ا د

ۺرکمیۺا ر ص

ر ا انعہیۺوسا لۺۺ‚‘‘ہیۺوجۺ

ۺحیبقۺلعفۺا اجنصۺد ےۺاتکسۺےہۺك ا ۺںیہن؟ۺا رگۺا اجنصۺد ےۺاتکسۺےہۺوتۺ ۺا ك کۺاحملۺك ا ڈ ا

ا ۺےہۺہکۺایکۺخ

شیپۺا اك

ۺحیبقۺاکصۺاکۺدصؾ ر ۺنکمم ڈ ا ؾ دنۺاعملۺےساحملۺك ا

ہمۺہیۺےہۺہکۺخ

ۺا رگۺںیہنۺد ےۺاتکسۺوتۺۺا سۺاکۺالر ےہۺا ؾ ر

کۺےنچنہۺےکۺےیلۺاحملۺۺےکۺ

ۺك ـ ۺوجا صۺا اکرم یتۺےہ؟ۺاہینۺرپا ك کۺانمطف

ۺالر

قلۺیکۺدحمؾ د ڈ ا

ۺخ

دقر ـ

ا ۺرضؾ ر یۺںیہۺ:ۺ

ۺرکك

اعمینۺایبن

ا کرم یت

ۺد ۺےکۺوھچےٹۺوہالۺاحمل ۺےسیجدنمسر ۺ، ۺانتضقۺرپۺلمتشمۺوہ ۺا اسۺرفمؾ ہضۺوج :ا ك ک

ےۺںیمۺدنب

ۺوکوکر ۺدنمسر ےۺوہالۺریغبۺ

ال ۺےکۺ ه

ۺ) ضیۺبا ك کۺا ؾ ر وکر ۺد ؾ ۺرفمؾ ہض، ۺہی ا ،

ۺرکك

ہمۺہیۺےہۺۺہکۺ

ۺدعص(ۺےکۺا امتجمۺرپۺلمتشمۺےہ۔ینعیۺا سۺاکۺالر ۺؾ د ؾ رسےۺےکۺاخمفل(ۺزیچؾ نۺبؾ وجد

ا ۺہنۺوہ۔

ا ۺوہےنۺےکۺك ا ؾ وجد ۺوھچك

هۺوھچك

ا ۺہنۺوہۺا ؾ ر ۺوکر

ال ا ۺوہےنۺےکۺك ا ؾ وجد ۺ

ال دنمسر ۺ

ا ۺانتضقۺرپۺلمتشماحملۺؾ وقیع:ۺ

ۺرکك

ر ضفۺںیہنۺےہۺ،ۺہکلبۺا سۺاحملۺؾ وقیعۺہیۺےہۺہکۺوخد ۺا سۺاکۺ

ا ۺہکۺ

ۺےکۺریغبۺؾ وجد ۺںیمۺا اك

فولعملۺاکۺا ینپۺاخضۺهل ا ا

نع ہمۺانتضقۺےہۺ۔ۺ

ۺےکۺققحتمۺوہےنۺاکۺالر

ر ضف

ا ۺےہۺ۔ۺ

صۺا اك

ا سۺےسۺاحملۺالر

ۺطقفۺا ےنپۺاخضۺببسمۺیکۺؾ ہجۺاحملۺاعد ی ۺےکۺاطمقبۺ

ۺوجۺاعد ـ :ۺہیۺےہۺہکۺا ك کۺا یسیۺےئشۺ

اۺاحملۺاکۺےسۺؾ وجد ۺںیمۺا اکرم یتۺےہۺنکیلۺا سۺیکۺا ك کۺا ؾ ر ا

تلعۺیھبۺوہیتکسۺےہ۔ۺاحملۺیکۺا سۺمسقۺوکۺاجمر

ۺریغۺاعد یۺا ومر ۺےکۺ ۺرکۺققحتمۺوہےنۺؾ ا ےلۺزجعمےۺا ؾ ر

ۺےسۺہ ف ـ ۺاعد یۺا ابسا ا

نعا صۺد ےتیںیہ۔ۺ

ك

ہمۺاحملۺںیہنۺےہۺ۔

ؾ وقمۺاکۺالر

ۺوہۺ

ا ےۺےساخر ج

لۺےکۺد ا

فی

شعۺا ؾ ر

ڈ ا ۺیکۺدقر ـ

ا کرم یتۺا ؾ ر ۺاحملۺؾ وقیعۺا دتبا ءۺیہۺےسۺخ

احملۺد

ۺےک

ا ـ

ڈ ا ۺاجےتۺںیہ۔ۺد

ا ۺنکممۺوہ(ۺا اعفلۺا ؾ ر ۺا ایشءۺخ

ۺا ابتعر ۺےسامتصۺنکممۺا ینوجد ۺبنجۺاکۺؾ وجد ۺںیمۺا اك

ۺا ایشء(ۺاکۺققحتمۺ ۺا اعفلۺا ؾ ر ۺبعنتممۺا ینوجد

ا ںیۺاحمالـل ا هۺا رایتر ۺںیمۺںیہۺ۔انب

لۺہقلطمۺےکۺد ا

یکۺدقر ـ

لۺںیمۺاقتیلبۺےکۺہنۺوہےنۺۺےسقلعتمۺےہ۔كۺےسب وبؽۺںیہنۺہکلبۺاق

ا ۺافلعۺیکۺافهلن ف

ہنۺوہك


ڈ ا ۺاکۺحیبقۺا اعفلۺےسۺا ر ابتؽدقر

ۺخ

ـ

ۺ ڈ ا

ا دحمؾ د ۺےہنکیلۺا ر ا د هۺخ

ۺك

ڈ ا ۺیکۺدقر ـ

ۺا امہیمۺاکۺدیقعهۺےہۺہکۺخ ا سۺك ا ر ےۺںیمۺزتعمہۺا ؾ ر

ۺیکۺرعتفیۺ

ا ؛ۺویکہکنۺدقر ـ

نھک

نو ايفا بحيث اذا طاء ف واذا حیبقۺلعفۺےسۺقلعتۺںیہنۺر

ۺ،ۺلعفۺیکۺد ؾ وننۺرطفۺرتکۺا ؾ ر ۺا اجنۺي يظأ ي يف

ۺےکۺاطمقبۺۺدقر ـ ـ صۺےسۺب وبؽۺےہ۔ا

ۺا ؾ ر ۺرضؾ ر یۺوہۺاجاگیئ۔ۺ ز ی

لعۺك ا ف ڈ ا ۺاکۺا ر ا د هۺقلعتۺدیپا ۺرکۺےل،ۺوتۺؾ هۺلعفۺؾ ا ذ

ا رگۺا ك کۺلعفۺےکۺصا ھتۺخ

ا ۺاحمۺلۺےہۺۺنکیلۺا رگۺلعفۺوکۺا اجنصۺد ےنیاکۺا ر ا د هۺہنۺرکےۺوتۺلعفۺ،تلعۺےکۺ

ینعیۺا سۺاکؾ ۺوجد ۺںیمۺہنۺا اك

ز زگہا ۺےہا ؾ ر ۺ

ز ۺوہۺاجكی

لعا ںیۺ سدؾ ر ۺوہےنۺاکہیۺہنۺوہےنۺیکۺؾ ہجۺےسۺعنتممۺك ا

ل ۺققحتمۺںیہنۺوہۺاتکس،انبۺ

ۺرتکۺبینعیۺ بلطمۺںیہنۺےہۺہکۺلعفۺیمتحۺوطر ۺرپۺققحتمۺوہۺ،ۺہکلبۺلعفۺےکۺد ؾ وننۺرطوفنۺا اجنصۺؾ

ۺاخمفلۺ ؿ نۺبۺینعیۺد ؾ

ن ػؽ

م

ۺ ۺوچہکنۺد ؾ ۺا ر ا د ه ا ےہۺ۔

ا لمۺوہۺاجك

ۺوکۺص ۺہنۺوہےنۺ( ےشۺےکۺوہےنۺا ؾ ر

ا ۺےہۺذہل

ۺا ر ا د هۺیکۺؾ ہجۺےسۺققحتمۺوہےنۺؾ ا الۺلعفۺ،ۺزیچؾ نۺ(ۺںیمۺےسۺا ك کۺ) ضیۺےسۺقلعتمۺوہك ا

ۺمہۺےتہکۺںیہۺ ۺد رگیۺۺ،ۺذ ف

ا ۺےہ۔ك ا افلؽ

ۺیکۺؾ تعسۺےسۺتہبۺدحمؾ د ۺوہك

ڈ ا ۺےسۺحیبقۺلعفۺۺ‘‘دقر ـ

ہکۺخ

ا ۺاحملۺےہ

ا کرم یتۺںیہنۺےہ۔ۺینعیۺا یسیۺزیچۺںیہنۺوجۺانتضقۺرپۺلمتشمۺوہۺہکلبۺۺ‚اکۺاصد ر ۺوہك

ہیۺاحملۺ،ۺاحملۺد

ۺا سۺاخضۺاف ز ۺےہ۔ۺینعیۺی

لعا ۺاحملۺےہ۔ۺا سعنتممۺك ا

اکۺبلطمۺہیۺںیہنۺےہۺ لعۺےسۺحیبقۺاکۺاصد ر ۺوہك

ڈ ا ۺ

ۺیکۺتہجۺخ ڈ ا ؾ دنۺا سۺلعفۺوکۺا اجنصۺد ےنیۺد ےنیۺےسۺاعزجۺےہۺہکلبۺا سۺونمممۺوہےنۺےکۺصی ف

ہکۺخ

ۺےہۺوتۺا سۺاکۺینعمۺہیۺںیہنۺ ا

ز ۺوہكی

لعۺك ا ف ۺؾ ا ذ ۺںیمۺك ا یئۺاجکرم یتۺےہ۔ۺسجۺرطجۺلعفۺذ ف

ا ـ

ؾ دنۺیکۺد

ۺا ؾ ر ۺوبجمر ۺوہۺایگ ز ۺہکۺافلعۺےبۺا رایتر ی

لعا مۺك ا

ن

طیۺےہ۔بویکہکنۺافلعۺےنۺلعفۺوکۺؾ وجد ۺاطعۺایکۺےہ(ۺا

ا ۺےہ۔ۺ‚افلعۺاکۺلعفۺےکۺا اجنصۺاکۺا ر ا د هۺہنۺرکےن’‘یھبۺا یسۺرطجۺےسۺےہ،ۺینعی

ےسلعفۺعنتممۺوہۺاجك

ۺںیہنۺےہ۔ۺ


ہمۺدقر ـ

ا مۺاکۺالر

ن

طی سپۺا سۺۺا

ۺہکۺ ۺہیۺےہۺ ۺوہےنۺؾ ا الۺوسا لۺ ۺ،لعفۺ‘‘اہینۺرپۺا سۺثحبۺےسۺدیپا ڈ ا

حیبقۺاکۺا ر ا د هۺویکنۺںیہنۺخ

ا ؟

‚رکك

ۺیھبکۺا ك کۺاکصۺاکۺا ر ا د هۺ

شا ن

مۺا ؾ ر ۺؾ صا لئۺںیہۺا

ۺا ر ا د ےۺےکۺاخضۺ سدامـ ۺےکۺا دنر وموجد

شا ن

ما

ۺےکۺےیلۺا سۺاکصۺےکۺا اجنصۺد ےنیۺےکۺ

شا ن

مۺا ےسۺا اجنصۺںیہنۺد اتیۺا سۺؾ ہجۺےسۺہکۺا ۺا ؾ ر ا

ںیہنۺرکك


ر ا مہۺںیہنۺوہےت۔ۺنکیلۺیھبکۺا ےسیۺاکصۺوہےتۺںیہۺںیہنجۺا ر ا فد هۺرکۺےکۺا اجنصۺد ےۺاتکسۺےہۺوما عقۺ

ۺ،ۺاقمصۺا ؾ ۺر تیصخشۺ

ا ن

ۺوہےنۺیکۺؾ ہجۺےسۺا ںیہنۺا ینپۺص

ا

لۺرپۺاف

ۺا ؾ ر ۺر ؾ احینۺامکالـ ا کرم یتۺوعشر

رگمۺا ےنپۺد

ۺہیۺ ۺیھبۺںیہنۺد اتیےہۺ۔ ۺا ںیہنۺا اجنص ۺا ؾ ر ا

ۺںیہنۺرکك ۺا ر ا د ه ۺاک

ۺا ن ۺرکےتۺوہالۺ ۺایخل

شفم ےسۺ

ۺےکۺینعمۺںیم

قلۺا ر ا د ےۺیکۺدحمؾ د ۺك ا

،ۺتقیقحۺںیمۺدقر ـ

قلۺوکۺا اجنصۺۺۺدحمؾ د

شا ن

مںیہنۺےہۺۺۺ۔ا

ۺ

شفم ۺ ۺامکلۺا ؾ ر ا کرم یتۺ

ۺیھبۺںیہنۺےہۺہکلبۺا سۺےکۺد

د ےنیۺےسۺر ؾ ےنکۺےکۺےیلۺوکیئۺنورؾ ینۺر اکؾ ـ

ۺہنۺوہےنۺاکۺاقتاضۺہیۺےہۺہکۺؾ هۺا سۺوکۺا اجنصۺہنۺ

ا ن

ۺص

ا ك ا ن

ۺاقمصۺؾ وجد یۺےکۺص ا ےۺاکصۺاکا سۺےکۺل ا ؾ ر

ۺا ؾ ر تمکح ـ ۺؾ اتک ـ ڈ ا ۺےکۺا ر ا د ےۺوکۺےبوہد ه،ۺےبۺاسح

ۺ،ۺایکۺخ ـ ےسۺاخیلۺاہکۺاجاتکسۺےہ؟ۺد ے۔ۺا

كت صذا باكال سبحاو ا خ ا رب1

ۺ‘‘ ز ہۺب

ا ـ

ۺریتیۺد ۺھچکۺوتۺےنۺےبۺتمکحۺںیہنۺانبك ا ف با ؾ ر ۺےتہکۺںیہۺ(ۺامہر ےۺرپۺؾ ر د اگر ۺ!ہیۺط

‚بیعۺےسۺ(ك ا ۺکۺےہۺ۔ۺ

ڈ ا ؾ دنۺاکۺلعفۺ

ز ۺیکۺانبۺرپۺمہۺےنۺوبقلۺۺرکۺایلۺہکۺخہۺمکحۺلقعۺا ؾ ر ۺرشتعیۺےکۺوظا ۺا ر ا د هۺذ ف ا ؾ ر

ڈ ا ؾ دنۺ

ۺڑپےۺاگۺہکۺخ ا

ۺرپۺہیۺوبقلۺرکك ۺا ؾ ر ۺتمکحۺرپۺلمتشمۺںیہۺوتۺےجیتنۺےکۺوطر

زینوصخمضۺ سدامـ

ۺا ؾ ر ۺ ز فۺؾ وجد ظڈ ا ؾ دنۺ،ۺ

ۺخ

ا ـ

ۺںیہ۔ۺد

ا ن

ۺص

ا ك ا ن

ۺا یہلۺےکۺص

ا ـ

ےسۺا ےسیا ۺاعفلۺاصد ر ۺوہےتںیہۺوجۺد

ا ںیل ۺںیہنۺك ا یئۺاجکرم یتۺانبۺ

قلۺدحمؾ د ۺا سۺںیمۺیسکۺمسقۺاکۺصقنۺا ؾ ر وجۺزیچۺریخۺوہۺۺامکلۺ ضحۺےہۺا ؾ ر

ۺببسمۺےکۺیلقعۺ ۺؾ ۺصی ف ۺا ؾ ر

ن ف

ش

طن

ۺ ۺ ر ا ر ك ا کرم یتۺےہۺ۔عؾ یہۺتقیقحۺںیمۺا سۺےکۺا ر ا د هۺےکۺقلعتمۺ

ا ۺوہ۔ۺا سۺاقدعےۺیکۺانبءۺرپۺ

نھک

ۺؾ وجد یۺر ۺاکۺاقتاضۺےہۺہکۺولعملۺا ینپۺتلعۺےکۺصا ھتۺانتطف

اقونن

ۺا ر ا د ےۺاکۺدصقمۺہیۺےہۺہکۺا سۺاکۺقلعتۺا یسیۺزیچۺےسۺوہۺوجۺافلع ۺا ؾ ر

فی

شعۺیکۺ

ا ـ

ۺد ز ہ

ۺےکۺصا ھتۺ

ۺرپؾ ر د اگر ۺےکۺدنلبۺؾ ك ا الۺوہےنۺا ؾ ر ۺا سۺےکۺؾ وجد ۺےکۺ

ا ـ

ۺۺوہ۔ۺد

ح

طن

ۺا ؾ ر ۺمہۺ ا طف

ن

طیۺےسۺ

ؾ وجد ۺےکۺاحلؽ

1

ۺب۔ۺ

ۺۺ(ۺ،۳وسر هۺا الۺرمعا ن

قل ۔۲۹۲ا ا


ۺا سۺےکۺا اعفلۺا اہتنیئۺ امکلۺ ضحۺوہےنۺاکۺاقتاضۺےہۺہکۺا سۺےکۺا ر ا د ےۺاکۺقلعتۺطقفۺامکلۺےسۺوہۺا ؾ ر

مکحمۺا ؾ ر ۺرتہبنیۺۺوہن:

كط شيء خ ك ايذي أحش1

ۺںیمۺیکۺ۔ۺسجۺ‘‘

ز ۺزیچۺیکۺقیلختۺرتہبنیۺا دنا رہ ‚ےنۺ

شيء ك ايذي أتك2

ز ۺزیچۺوکۺمکحمۺانبۺك ا ۺےہۺ۔ۺ‘‘ہ ‚سجۺےنۺ

ۺافلعۺاکلمۺ ا ڈ

ۺہکۺخ ۺحیبقۺےسۺقلعتۺاحملۺوہےنۺاکۺبلطمۺہیۺےہ، ۺاک ۺےکۺا ر ا د ےۺ ڈ ا

سپۺخ

ۺ ا

نھک

ۺںیہنۺر

ن ف

ش

طن

ۺحیبقۺا اعفلۺےکۺصا ھتۺ ا ا ویئنۺا ؾ ر ل ۺۺوہےنۺیکۺؾ ہجۺےسۺصقنۺؾ ۺك ا ۺہیۺا ر ا د ه ا ؾ ر

ا صقۺےہۺا ؾ ر ؾ هۺ

ۺ؛ہکلبۺۺب ا د ،ۺك ا

ن

ۺںیہنۺك ی ۺاکۺومذ ف

قلۺںیمۺیسکۺمسقۺےکۺصقنۺؾ ۺدحمؾ د ڈ ا

ۺخ

دقر ـ

ڈ ا ۺےکۺا ۺیلعۺا ر ا د ےۺاکۺقلعتمۺںیہنۺنبۺیتکس۔

خ

ؾ لی ا

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺرظنہیۺك

زجعماـ

ۺیکۺ ڈ ا

ۺخ ۺا ؾ ر ۺ ۺےسۺزجعمه

ۺرکےنۺیکۺرغض ۺےکۺامنیبۺمہۺا ایگنہۺا اجید

ۺهلن ف

ۺاقونن ۺا ؾ ر

زجعما ـ

ا رعهۺےکۺاقمےلبۺںیمۺدق

ۺا ص ا ک

نع

ۺرضؾ ر یۺؾ یمتحۺوقا نینۺےکۺ ۺہقلطمۺوکۺمیلستۺرکےنۺؾ ا ےلۺا ؾ ر

ر ـ

ۺےہۺ ا

ۺوکۺمیلستۺرکك


ۺاکانئـ ۺا ؾ ر ۺؾ ببسمۺ ا ك کۺد ؾ رسا ۺرظنہیۺیھبۺےہۺوجاظنصۺصی ف

ؾ لیۺرکےنۺےکۺد ر ےپۺےہۺ۔ۺا سۺرظنہیۺےکۺاقنیلئۺ ا

ۺیکۺك

شا صۺےکۺزجعما ـل ن ا ءا یہلۺمہیلعۺا

ی

كنکیلۺا

ۺ ـ ك ا د هۺاتمرثۺوہالۺرغم

ۺا زیگنۺرتیقۺےسۺتہبۺر

ۺیکۺریحـ

ؿ صۺرجتایبـهلۺےکۺدعبۺ ـ ا

ػ

مےکۺیتعنصۺا

ۺ

ن ا ءۺیکۺوبنـی

كۺرپۺیتسۺك ا اتمرثۺوہرکۺا سۺوکۺ شۺںیمۺےہۺہکۺا ۺافمد ۺؾ

قلۺاہج ۺوبھجۺرکۺك ا

ںیہۺا ؾ ر اجن

1

ۺ۳۱وسر هۺدجسهۺب۔ۺ

قل ۷(،ۺا ا

2

ۺ۱۷وسر هۺلمنۺب۔ۺ

قل ۔۸۸(ۺا ا


ا ؾ لیۺۺرکںی

ۺںیمۺیملعۺا ؾ ر ۺومعمیلۺك

ن عہۺافممیہۺیکۺا ےنپۺامگنا ہکۺےسۺب وبؽۺامتصۺیبیغۺا ؾ ر امؾ ر ا ءۺا لقی

ۺك

ۺاکۺ

ۺےنشیپۺایکۺےہۺ۔ۺا ن

ا سۺۺخ ڈ ك ڈ ۺد اینۺےکۺےیلۺدنسپك ڈ هۺۺؾ ا عقۺوہۺےکس۔ا سۺرظنہیۺوکۺۺرسدیسۺا دمحۺاخن

ۺںیمۺےسۺےہۺ

ا صۺد انیرخا افـ

ۺاکك

ۺیکۺریسفترکےتۺوہالۺا ںیہنۺرخضۺاعد ـ

ۺےہۺہکۺزجعما ـ دیقعه

ۺےکۺوحا ےلۺےسۺفلتخمۺ

ۺرکفتۺںیمۺزجعما ـ

ںیہنجۺا صا صۺیکۺرطفۺتبسنۺد یۺیئگۺےہ۔ۺا یسۺرطر

ۺؾ ا ہعقۺریبعت

ۺا سۺرظنےیۺےکۺاقنیلئۺیھبکۺےتہکۺںیہۺہکۺوکیئۺیھبۺاخر ضۺاعد ـ ںیۺك ا یئۺاجکرم یتۺںیہ۔

ا ولعمصۺ

ۺك ۺاھجمسۺاجۺر اہۺےہؾ هۺا سۺؾ ہجۺےسۺہکۺا سۺاکامد یۺصی ف

نکممۺںیہنۺےہا ؾ ر ۺےسجۺاخر ضۺاعد ـ

ا ۺےہ:

ر امكفۺ

ر ا انعا لۺےکۺوطر ۺرپۺ

نع ےہ،ۺ

باز أس ب وسي أ لى ا إ يكا في ايبح يبشا ال تداف زركا ويكس أوحي ط ب يض ي فاض

ظيض ا ايي ظيض ف بحوزظ و ف ض وال تدشي فأتب1

ۺ‘‘ ا صۺےنۺینبۺا رسا لیئۺےکۺرمہا هۺرصمۺےسۺرحتکۺیکۺا ؾ ر ۺد ر ك ا ۺرپۺےچنہپۺوتۺد ر ك ا شلۺومیسۺہیلعۺا ذ ف

ۺاکۺ اھچیۺرکےتۺوہالۺد ر ك ا ۺرپۺکشخ

ۺےکۺہاپیہۺا ن

ر وعنفۺ ۺذ ف ۺرکۺےئگۺا ؾ ر ۺؾ هۺد ر ك ا ۺےسۺروبر ۺوہۺایگۺا ؾ ر

‚ےچنہپۺوتۺد ر ك ا ۺاکۺك ا ینۺد ؾ ك ا ر هۺڑچھۺایگۺؾ هۺرغضۺوہےئگ۔

شا صۺا سۺلۺومیسۺۺہیلعۺا

ۺینوگنۺرپۺوپدیشهۺاھتۺا ؾ ر ۺطقفۺرضحـ ہیۺا ك کۺامد یۺۺؾ ا ہعقۺاھتسجۺاکۺصی ف

ۺومیسۺہیلع

ۺا ااگهۺےھت،رضحـ ۺاجےتنۺۺےسۺ ۺزجۺر ےسۺك ا ربخۺےھتا ؾ ر ۺےکۺدمؾ ا صۺملعۺتئیہۺا ؾ ر ۺدنمسر شلا

ےھتۺہکۺدنمسر ۺےکۺدمؾ زجر ۺؾ ا ےلۺاقمصۺےسۺروبر ۺایکۺاجۺاتکسۺےہۺنکیلۺد ؾ رسؾ نۺوکۺولعمصۺںیہنۺاھت!ۺ

ۺؾ ا ےلۺزجعمےۺےکۺ ۺےکۺاہوھتنۺامیبر ؾ نۺوکۺافشۺد ےنیۺ شا صلیۺہیلعۺا

هی س

ۺ

ا یسۺرطجۺرضحـ

ۺاکۺرظنہیۺہیۺےہۺہکۺؾ هۺ

ۺك ا ر ےۺںیمۺا ن

ۺاکۺها ج

شا صۺملعۺبطۺا ؾ ر ۺا ب ا ضلیۺہیلعۺا

هی س

ۺ

ےتہکۺںیہ:رضحـ

ۺا سۺ ۺاکصۺا اجنصۺد ےتیۺںیہ۔ ۺاخر ضۺا اعلد ه ھکیسۺےکچۺےھتۺا یسۺؾ ہجۺےسۺینگۺایخلۺرکےتۺےھتۺہکۺؾ ه

ۺرشہفی

قل ؾ لیۺیکۺاجکرم یتۺےہۺہکۺا ا ا

ۺك ۺےبۺاینبد ر ا اینۺیکۺا سۺدقر عۺ

اذ تخد ايوتي رظنےیۺںیمۺا اك ا ـ

1

"۷۸،ۺ۷۷۔وسر هۺؿہۺ،ۺ


دنهۺرکےنۺباذني

ر د ؾ نۺوکۺرظۺاکن ےنۺیکۺۺیکۺ ز

ہیکۺریسفترکےنۺیکۺاجبالۺربقؾ نۺےسۺب د ؾ نۺوکۺك ا

ا ؾ لیۺرکےتۺںیہ۔ۺ

ك

ۺا ؾ ر ۺریسفتۺۺ

ۺوکۺا ك کۺا ؾ ر ۺایبن

ۺۺزجعما ـ

ا ؾ لیۺرکےنۺؾ ا ےلۺضعبۺا ؾ اقـ

زجعمےۺیکۺا سۺرطجۺك

ےکۺصا ھتۺشیپۺرکےتۺوہالۺےتہکںیہ:

ۺءوکۺاطعۺوہےنۺؾ ا ےلۺا اہلکفۺملعۺےسۺب وبؽۺۺزجعمهۺد ر تقیقح“ ن ا ی

كڈ ا ۺیکۺرطفۺےسۺا

ےہۺےسجۺخ

ۺےہ،ۺینعیۺا سۺامد یۺ ا

ن ا ءۺوکۺاطعۺرکكی

كۺا ےنپۺا ا ڈ

ۺںیمخ

ۺۺاکانئـ

ۺےکوکیئۺزیچۺاقونن

ا فۺؾ ا عقۺۺهلن ف

ا خل

ا صۺوکۺا ااگهۺرکۺد ك ا ۺےہ۔شل ن ا ءۺمہیلعۺا

ی

كڈ ا ۺےنۺا

ؾ نۺےسۺخ

ۺےسۺب وبؽۺضعبۺر ا ر

ك ا ـ ”ںیہنۺوہیئۺہکلبۺامد

ا یسۺانبءۺرپۺےتہکۺںیہ:ۺ

امےنۺںیمۺزجعمهۺامشر ۺوہۺنکمم“

امےنۺںیمۺا سۺرپۺزجعمهۺےہۺا ك کۺزیچۺا ك کۺر

ۺنکیلۺدعبۺؾ ا ےلۺر

ۺےسۺےبۺ ـ ۺےکۺر ؾ امۺوہےنۺےکۺا ابس

ۺؾ ا اعقـ

کۺینگۺا ن

ۺك ۺدصضۺہنۺرکے؛ۺینعیۺذ ف

اکۺونعا ن

ۺ

ۺیکۺوصر ـ

ۺاکصۺا اجعر ۺےسۺعلطمۺےھتۺؾ ه

ر ےعیۺا ن

شا صۺطقفۺمیلعتۺا یہلۺےکۺدل ن ا ءۺمہیلعۺا

ی

كۺا ربخۺےھتۺا ؾ ر

ۺینوگنۺےنۺا ابس ا ۺاھت۔ۺنکیلۺا سۺےکۺدعبۺذ ف

ۺےسۺا ااگیہۺدیپا ۺرکۺںیمۺر ؾ امۺوہك رھپۺؾ هۺاکصۺزجعمهۺۺیلۺوتـ

”ںیہنۺر اہ۔ۺسپۺزجعمهۺد ر ۺتقیقحۺا ك کۺیبسنۺا ب ۺےہ۔

ۺوکۺا ےنپۺ

ۺاکۺیھبۺاہسر ا ۺاتیلۺےہۺا ؾ ر ۺد ؾ ۺمسقۺیکۺا اك ا ـ

ر ا انعۺ

ا دیئۺےکۺےیلۺا اك ا ـ

ہیۺرگؾ هۺا ےنپۺمہفۺیکۺك

ا ۺےہ:

ا دیئۺےکۺےیلۺشیپۺرکك

د وعیۺیکۺك

ۺےسۺبلطۺےیکۺاجےنۺؾ ا ےل ق

لۺاکۺا اکنر ا فل:۔ۺوعا صۺیکۺاج

ـ ۺزجعما

ۺۺ ۺےکاقمےلبۺںیمۺا اکنر

ۺیکۺد ر وخا طف

شا صۺےنۺہشیمہۺوعا صۺیکۺرطفۺےسۺزجعما ـل ن ا ءۺمہیلعۺا

ی

كا

ا دیکۺیکۺہکۺمہۺوسا الۺیرشۺےکۺھچکۺںیہن۔

ۺیکۺك

ایکۺا ؾ ر ۺا سۺك ا ـ

1

إيط واحس ا إيضه لي أ يوحى إثه ا أا بش إ ق

1

1

ا ی۔ۺضۺ۔ۺ ن گف

۔۸۲وص


ۺۺ:ۺںیمد ےئجیۺہہک“ ھا ر ا ۺوبعمد

م

پ

ۺوہنۺرگمۺریمیۺرطفۺؾ یحۺا ایئۺےہۺہکۺ

شا ن

ممتۺیہۺاسیجۺا ك کۺا

”۔وتۺسبۺا ك کۺیہۺےہ

ۺ ۺملسو هيلع هللا ىلصاسیجۺہکۺربمغیپۺا صا صۺ

ۺا ن ۺےنۺ ـ نۺںیکۺوتۺا ا ی

شک

شك ی

ۺ ر شیۺےنۺدعتمد عۺرشمنیکۺ وکۺذ ف

ۺےکۺدہعےۺ

قلر امك ا ۺہکۺںیمۺا یہلۺر صا

فد ر وخا وتسنۺاکۺا اکنر ۺرکےنۺےکۺصا ھتۺصا ھتۺا سۺاکۺیھبۺا رار ۺ

ۺوہنۺ:ۺرپ

شا ن

م ۺا ك کۺا

ا

ل ۺاف

دي ة يو ج ا،أو تهو بو األرق ي ا يو حتي تفحز ي ؤ ي وقايوا

ا نشفا أو ي ت ا ز اء ن ب فتفحز األضار خاليضا تفحيرا ،أو تشكم ايش تي باهلل و تأ

يزقيى حت ؤ اء وي ف أو تزقى في ايش زخ يو بيت الئهة قييال،أو يهو واي ز ي ت

ا رسوال ت إال بش ن ربي ص سبحا ؤظ ق ا نتابا نرق ي 2

نیمۺوکۺاگشہتفۺرکۺےکۺا ؾ ر ۺےنہک"

ۺامہر ےۺےیلۺر ـ کۺا ا

ۺك ۺںیہنۺالےتۺذ ف

ۺرپۺا امین ـ ۺےۺمہۺا ا

ۺ ـ ۺا ا

ۺوہۺسجۺےکۺد ر ایمن

ؿ ر ؾ نۺا ؾ ر ۺا وگنر ؾ نۺاکۺا اسۺك ا م ھسک

ۺےکۺےیلۺ ـ ۺا ا ا ك کۺہمشچۺاجر یۺہنۺرکںیۺك ا

معۺےہۺك ا ۺ

ۺاکۺر ـ ۺوکۺڑکٹےۺڑکٹےۺرکےکۺمہۺرپۺرگا د ںیۺاسیجۺہکۺوخد ۺا ا

ۺا اامسن ـ رہنںیۺاجر یۺرکںیۺك ا ۺا ا

ۺرپۺوخد ۺ

ۺا اامسن ـ ۺےکۺےیلۺوسےنۺاکۺا ك کۺرھگۺوہۺك ا ۺا ا ـ ۺا ا ر وتشنۺوکۺصا ےنمۺےلۺا اںیئۺك ا فا ہللۺا ؾ ر ۺا سۺےکۺ

ۺ ـ ۺامہر ےۺےیلۺا یسیۺاتک ـ کۺا ا

ۺك ےۺوکۺیھبۺںیہنۺامںینۺےگۺذ ف

ھنۺےکۺڑچ ـ ڑچھۺاجںیئۺا ؾ ر ۺمہۺا ا

ۺںیمۺوتۺرصفۺاغیپصۺ ـ ا ر ۺہنۺالںیئۺےسجۺمہۺڑپںیھۺ۔ۺہہکۺد ےئجیۺك ا کۺےہۺریما ۺر

ا ےنپۺصا ھتۺا ك

ۺوہنۺ۔ۺاچنہپ

شا ن

م "ےنۺؾ ا الۺا

1

ۺ۲۸وسر هۺفہکۺب۔ۺ

قل ۔۲۲۰(ۺا ا

2

ۺ۲۷وسر هۺا رسا ءۺب۔ۺ

قلا ۺ۹۰(ۺا ا

۔۹۳ك


ا

لۺدبتلیۺوہككا اقۺ

ڈ ا ۺیئۺا وصیننۺاکۺك

:۔خ ـ

ة اهلل تحويال تحس يش ة اهلل تبسيال وي تحس يش ف1

ۺںیمۺ" ۺا ہللۺےکۺد وتسر ـ ۺہنۺا ا ز زگۺدبتیلیۺںیہنۺك ا ںیئۺےگۺا ؾ ر ہۺںیمۺ ۺد وتسر ۺا ہللۺےکۺ ـ ۺا ا ذہلا

"وکیئۺریغتۺك ا ںیئۺےگ۔

ۺا یہلۺا وصیننۺےکۺك ا ر ےۺ ۺایکۺےہۺؾ ه ا د

ن

صیر ا اینۺےسۺا

عۺ

ا وھننۺےنۺنجۺد ؾ رسیۺمسقۺیکۺا اك ا ـ

ۺےکۺرییغتۺؾ دبتلیۺہنۺوہےنۺرپۺ

ۺںیہۺوجۺا یہلۺاقونن

ۺد سۺا یسیۺا اك ا ـ ۺرکمیۺںیمۺرقتابیا

ر ا انعںیمۺںیہ۔ۺ

ڈ ا یئۺا وصیننۺۺیکۺدبتیلی

(ۺخ

ۺبینعمبۺاعد ا ـ

ۺرککرم یتۺںیہ۔ۺا سۺرگؾ هۺےکۺا اکنر ۺیکۺانبرپۺۺزجعما ـ

قلۺےکۺد ال

ۺوہینۺےشۺےہ۔

ۺےکۺاطمقبۺا ك کۺا ن

دصما ضۺںیہۺوجۺدنمر ہجۺك ا الۺرصحیۺا اك ا ـ

ه

ا

ل دیقنتیۺاج

ۺاکۺد وعیۺ،امد یۺرکفتۺےکۺ۲ ۺا اکنر ۺا ومر ۺیکۺیفنۺا ؾ ر

ۺوہۺاکچۺےہۺاخر ضۺاعد ا ـ

۔ۺاسیجۺہکۺےلہپۺایبن

ك ر ےعیۺاق

یۺؾ رجتیبۺؾ صا لئۺےکۺد

ذس

ۺ ۺںیمۺرصحنمۺا ؾ ر ۺوکامد یۺا ومر

ۺوجۺامتصۺاکانئـ ۺوھگاتمۺےہۺ لۺرگد

ۺرعم ۺےسۺ

ف

ك ا د هۺخانذ

ۺیتسہبؾ وجد (ۺےسۺر

ف

ۺاتھجمسۺۺےہۺ۔ا سۺرگؾ هۺیکۺا صا یسۺلکشمۺ،خانذ

ف

خانذ

ز نیۺےکۺا رار ۺنیقیۺہؿ صۺرجتہبۺےکۺام

هلۺا ؾ ر ۺ ۺزجعمهۺےکۺنکممۺوہےنۺ ـ ب وبؽۺےہ۔ۺا سۺرظنےیۺاکۺوجا

ن ا الۺا یہلۺےکۺبتکمۺ،ۺا اامسینی

كۺوکۺا ـ ۺا رگۺوکیئۺا ےنپۺا ا ق

لبتکۺۺیکۺثحبۺںیمۺذگر ۺاکچۺےہ۔ۺد ؾ رسیۺاج

ۺےکۺیعطقۺا ؾ ر ۺ

ۺںیمۺکشۺںیہنۺرکۺاتکسویکہکنۺہیۺۺہلئسمۺوبنـ

ۺاکۺدقتعمۺاتھجمسۺےہۺوتۺؾ هۺزجعما ـ

ر ا انعا ؾ ر ۺ

ۺایکۺےہ۔ۺ

ۺےسایبن

ۺرپۺا ںیہنۺرصا ذف ۺوطر ۺےنۺرکمر

ر ا انعۺ ۺںیمۺےسۺںیہۺا ؾ ر

ۺؾ ا اعقـ لۺرتد ك ڈ كا اق

ك

ۺںیمۺےسۺےہ۔

ۺیکۺؾ ا حضۺامیلعتـ

ر ا انعا ۺد نیۺا صا صۺا ؾ ر ۺ

ن ا ءےکۺےیلۺزجعمےۺاکۺوہكی

كۺۺا ا ا میہۺ

ل ۺا

رضحـ

ن ا ءۺی

كۺا ۺبا رعا فۺ۶۹بوسر ه ۺومیسۺ

ۺ۲۰۶۔۲۰۵(ۺرضحـ ۺامدئه، ۺب ی

هی س

ۺ

ۺونجۺۺ۲۲۰(ۺرضحـ ۺ

(ۺ،رضحـ

ا ۺۺ۱۸بوھد ۺ

ۺاصحلۺبا رعا فۺ۴۹ك

ۺر وسل۷۳(ۺرضحـ

ۺا ؾ ر ۺرضحـ

(ۺےکۺزجعما ـ

1

ۺ۳۵وسر هۺافرطۺب۔ۺ

قل ۔۴۳(ۺا ا


ۺۺ ۺدحتیبجنلیچ(ۺںیمۺملسو هيلع هللا ىلص ا رکص

ۺا اك ا ـ ۺرکمیۺےہۺسجۺیکۺ

ر ا انعۺ ۺوخد ۺ ۺزجعمه ا

ال ۺےسۺ ۺطف اک

ۺہکۺا ۺیکۺیئگۺےہۺ

ۺؾ اضذف

ۺا ن ا ؾ لیۺوکۺوبقلۺںیہنۺایکۺاجاتکسا ؾ ر

سۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺیسکۺمسقۺیکۺك

ۺاکۺا اکنر ۺوہۺاگ۔

ۺؾ وبنـ

ر ا انع ہمۺ

ۺا ؾ ر ۺ،انہیۺےنہکۺاکۺالر

رظۺوکۺر

ذموکر هۺؾ ا اعقـ

ریۺ۱

ۺےکۺؾ وقمۺك ڈ

ۺا ن ۺك ا ۺوہےتۺںیہۺ ـ ۺےکۺامد یۺا ابس


ی

ك۔ۺایکۺا

ۺۺںیہنۺوہ ـ ۺےکۺامد یۺا ابس

ۺاکۺہجیتنۺوہےتۺۺۺوہےنۺیکۺتیثیحۺےسا ن ـ ن عۃۺا ابسےۺۺہکلب،ۺامؾ ر ا ءۺؿی

صکن

ۺےسۺامہر یۺب ا د ۺر ا جئۺ ـ کفۺےتھجمسۺںیہۺہکۺامد یۺا ابس

ۺالر ا

ۺرکك

ںیہ؟ۺاہینۺرپۺمہۺا ك کۺہتکنۺیکۺؾ اضذف

ۺ،رجتہبۺ،ۺرکفیۺ ـ ۺںیمۺوہےتۺںیہۺا رگہچۺہیۺا ابس شا وننۺےکۺا رایتر

مۺا ۺںیہۺوجۺاعص ـ ۺاعد یۺا ابس ا ؾ ر

ۺوکوششنۺےسۺاحلص ۺےہۺہکۺك ا اسفنینۺر ك ا وتضنۺا ؾ ر ا

ۺوہك ز ہا

ۺا سۺینعمۺیکۺر ؾ ینشۺںیمۺؿ ۺوہن۔

ۺامؾ ر ا الۺ ۺملعۺوبنیۺاکۺیقیقحۺرسۺہمشچۺ ۺںیہنۺر ےتھکہکلبۺسجۺرطجۺؾ یحۺا ؾ ر ۺ ـ ۺا ابس ۺامد ی

زجعما ـ

ۺرسہمشچۺیھبۺبیغۺا ؾ ر ۺ ۺاک

ۺاخضۺدقر ـ ۺےسۺب وبؽ ۺےکۺزجعمؾ نۺ ن ا ءی

كۺا تعیبطۺےہۺا یسۺرطج

ا

ا ر ےۺےسۺد ر ك ا ۺںیمۺاگشفۺڑپك

ۺاگر ےۺےکۺریغبا ك کۺامؾ ر ا الۺتعیبطۺےہ۔ۺاصعءۺےکۺا ص ،د دللۺا ؾ ر

ۺاکۺا اسپۺ

کۺا ن

ومہا ر ۺر ا ہتۺاکۺانلھک،ۺد ؾ وننۺرطفۺك ا ینۺیکۺد ویا ر ؾ نۺاکاننب،ۺینبۺا رسا لیئۺےکۺروبر ۺرکےنۺك

ۺد ونمشنۺاکۺرغضۺ

ۺا ؾ ر ۺرپۺدقر ـ کۺۺوٹانٹۺا ؾ ر ۺینبۺا رسا لیئۺےکۺرغمؾ ر

ںیمۺہنۺانلم،ۺك ا ینۺیکۺد ویا ر ؾ نۺاکۺا اچك

ۺوکۺسکۺرطجۺیرشیۺاکومنۺا ؾ ر ۺطف

ا ،ۺا ن

ر ا ر ۺد ك ا ۺاجۺۺوہۺاجكعۺاکۺہجیتنۺ

ۺیکۺا استکیبۺا ؾ ر امد یۺۺدقر ـ

شا ن

ما

ۺاکۺ

ۺدقر ـ ۺیکۺامد یۺ

شا ن

م ز زگۺا ہۺ ا

هۺل مۺےنیلۺؾ ا ےلۺےچبۺاکۺکا صۺرکك

ا ر

اتکسۺےہ؟ۺا یسۺرطجۺد اینۺںیمۺك

ا ،ۺیمسجۺؾ رکفیۺ

امےنۺاکۺزگر ك

وصحملۺںیہنۺوہۺاتکسۺ؛ۺویکہکنۺا ك کۺك ا ینعمۺکا صۺرکےنۺےکۺےیلۺا ك کۺر

ۺا ر ا د ےۺاک کفۺےہ۔نکیلۺہیۺانہکۺہکۺا اامد یگۺا ؾ ر ۺوعشر ۺؾ

ا ۺالر

‛ۺوہك

شا صۺےکۺملعۺاخضۺ‚ ا اجعرل ن ا ءۺمہیلعۺا

ی

كا

ۺرکںیۺےگ۔

ےسۺب وبؽۺےہ۔ا رگہچۺنکممۺےہۺہکۺہیۺریسفتۺیھبۺحیحصۺوہۺاسیجۺہکۺمہۺایبن

ۺامد یۺۺۺ ر ےعیۺضعبۺوقا نینۺا ؾ ر

ۺملعۺا یہلۺےکۺد ن ا ءی

كۺا ۺدصقمۺہیۺوہۺہک نکیلۺا رگۺےنہکۺؾ ا ےلۺاک

شا وننۺےس

مۺزگر ےنۺےکۺصا ھتۺۺافر ومیننۺےسۺاعصۺا

قعۺؾ

شا ن

مےلہپۺا ااگهۺوہۺاجےتۺںیہۺںیہنجۺاعصۺا

ۺیکۺطلغۺریسفتۺا ؾ ر ۺ

ۺوبنیۺیکۺدقر ـ

ر ےعیۺۺاحلصۺرکاتکسۺۺےہ۔ۺینیقیۺۺوطر ۺرپۺہیۺا اجعر

صا ھتۺۺرجتوبنۺےکۺد

ۺےکۺیبسنۺوہےنۺاکۺ

ا ںیۺزجعما ـل ۺےہ۔ۺانبۺ ا

ۺوہك ۺامشر ۺاکۺرتحمامہنۺا اکنر

شا صۺےکۺزجعما ـل ن ا ءمہیلعۺا

ی

كا

امےنۺںیمۺزجعمهۺامشر ۺوہۺنکیلۺد ؾ رسےۺۺرفمؾ ہضۺبینعی

ا سۺینعمۺںیمۺۺہکۺا ك کۺؾ ا ہعقۺنکممۺےہۺا ك کۺر


ۺیکۺ

ۺا ینپۺوصخایصـ


ی

ك لۺوبقلۺںیہنۺوہۺاگۺویکہکنۺا

ك امےنۺںیمۺہنۺوہ(ۺاق

ر

ز ۺزگۺۺمیلعتۺہشا صۺاکۺاجد ؾ رگؾ نۺیکۺاسبؽۺٹیپلۺد انیۺ،

لۺومیسۺہیلعۺا

ا ۺےبۺدبلۺوہےتںیہ۔ۺرضحـل انبء

ۺیرش

ۺرضحـ ۺ شا صۺؾ لا ا میہۺہیلعۺا

ل ۺا

ۺرضحـ ۺیکۺا استکیبۺخ ڈ ؾ دہجۺاکۺہجیتنۺںیہنۺوہۺاتکسۺا ؾ ر

شا ن

مۺا یۺا ؾ ر

ۺۺدمحم

شا صۺؾ رضحـلۺومیسۺہیلعۺا

شا صۺؾ ۺرضحـلیۺہیلعۺا

هی س

ۺیھبۺےبۺدبلۺۺوہنۺملسو هيلع هللا ىلص

ےکزجعما ـ

ۺرجت ۺیرشۺیکۺیملعۺرتیقۺا ؾ ر ۺا رگہچۺ ۺہشیمہۺا ےنپۺزجعمهۺوہےنۺیکۺتفصۺرپۺك ا یقۺر ںیہۺےگۺ ۺ یبۺۺےگۺا ؾ ر ؾ ه

یتھۺر ےہ۔

ال ۺزیتیۺاسیکھتۺ

ا ؾ رل ۺ

رعم ۺر ؾ ر

ۺےکۺ۳ ۺینوگن ۺا ؾ ر ۺےکۺیرشۺوہےنۺاکا رتعا ف ۺیفنۺےکۺےیلۺربمغیپؾ ن ۺك ا ؾ لی ا

ۺك ۺیک ۺزجعمه ۔

ۺ ا ۺامشر

ۺا ك کۺمسقۺاکۺاغمہطلۺا ؾ ر ۺتقیقحۺوکۺاپھچك ا

ۺےکۺا اکنر وکۺد لیلۺےکۺوطر ۺرپۺشیپۺرکك

د ر وخا یتسۺزجعما ـ

شا صۺا ینپۺیرشیۺوصختیصل ن ا ءۺمہیلعۺا

ی

كا ۺےہۺ۔ۺا

ۺوہۺك ۺا ؾ ر

ۺےکا رتعا فۺےکۺصا ھتۺصا ھتۺتفصۺوبنـ

ۺاکۺا اکنر رکےنۺۺےکۺےیلۺینوگنۺیکۺ

شا صۺےکۺزجعما ـل ن ا ءمہیلعۺا ی

كۺا ا

ڈہلیبیغۺر ا ےطبۺےکۺیھبۺاقلئۺےھت؛ۺ

ا ۺۺطلغۺےہ؛ویکہکنۺزجعمهۺ

ۺےکۺا اکنر ۺوکۺد لیلۺےکۺوطر ۺرپۺشیپۺرکك

ۺےیکۺےئگۺزجعما ـ

رطفۺےسۺد ر وخا طف

ۺاکۺہفسلفۺ،ۺفشکۺتقیقحۺا ؾ ر ۺربمغیپؾ نۺیکۺر ق

لا ۺےہ؛ۺذہلا ۺینوگنۺیکۺاج

ۺرکك

قلا

ۺیکۺئاقتینۺوکۺك

قلصا

ۺیکۺد ر وخا وتسنۺےکۺزجتہیۺےسۺ

ن ن یف

صۺںیہنۺاھتۺ۔ۺاخم

ۺرپۺالر

ۺد انیۺا ن ـ ۺاکۺوجا

ز ۺمسقۺیکۺد ر وخا طفہےسۺ

ۺ ر ا ۺےہۺہکۺہیۺد ر وخا ںیتسۺا ےنپۺاخضۺا دنر ؾ ینۺاقمدصۺیکۺاینبد ۺرپںیھتۺا ؾ ر ۺوعا صۺ،اخمنیفلۺا ؾ

ولعمصۺوہك

ۺےسۺزجعما ق

ل ك ا د هۺرتۺربکتمنیۺیکۺاج

ۺقحۺوکۺمیلستۺرکےنۺیکۺاجبالۺر

ۺشیپۺرکےنۺیکۺد ر وخا طف

ـ

ن ا ۺنپۺوکۺ

ھی

گ

ۺیکۺیتسپۺا ؾ ر

ا زہتسا ءۺا ؾ ر ۺقحۺیکۺاخمتفلۺیکۺانبءرپۺوہکرم یتۺیھتۺا سۺےکۺها ؾ هۺہیۺد ر وخا ںیتسۺا ن

ۺوکۺبلطۺرکےتۺےھتۺہکۺ ؿ نۺوکۺدنبۺرکےکۺا ےسیۺا ومر ش پ

ۺےکۺد ر

ۺد امم ۺرککرم یتۺںیہ۔ۺؾ هۺا ینپۺلقعۺؾ ز ہا

ؿ

ا ۺوغل

ۺاکۺنجۺاکۺؾ ا عقۺوہك

ۺا اامسن ر وتشنۺك ا فۺ،ۺ ڈ ا

ا ۺاھتۺےسیجۺخ

ۺا ك کۺمسقۺاکۺلیھکۺامشر ۺوہك ،تمکحۺےسۺاخیلۺا ؾ ر

ا ۺؾ ریغه

ا ۺا ؾ ر ۺومشچنۺا ؾ ر ۺرہنؾ نۺاکۺاجر یۺرکك

ۺےکۺك ا سۺےچینۺا اك

ا ن

1

۔ۺ

1

ۺ۲۷ا رسا ءۺب۔ۺ

قلا ۺ۹۰(ۺا ا

۔۹۳ك


ۺرکےنۺ۴

قلا

لۺدبتلیۺككا اق

ڈ ا یئۺا وصلۺوکۺك

ۺےکۺا اکنر ۺےکۺےیلۺۺخ

ۺا ن ا ؾ لیۺا ؾ ر

ۺیکۺك

۔ۺزجعما ـ

ۺیھبۺےباج ا

ۺےسۺا دتساللۺرکك

ۺا اك ا ـ ۺیکۺا دتبا ءۺؾ ا یلۺ

ڈ ا یئۺا وصیننۺےسۺب وبؽۺا اك ا ـ

ۺےہ؛ۺویکہکنۺخ

شا ینۺاعمرشؾ نۺیکۺیمتحۺدقتریۺےسۺب وبؽۺ

مۺا

لیۺا ؾ ر سایضۺےکۺاطمےعلۺےسہتپۺاتلچۺےہۺہکۺہیۺا اك ا ـ

،د

ۺ

ۺیکۺدقتریۺےکۺد ر ایمن

ۺا ن ۺا ؾ ر ۺینوگنۺےکۺا امعلۺؾ رکد ا ر ۺدبرکد ا ر ۺاصنیحلۺا ؾ ر ۺںیمۺ

ۺا اك ا ـ

ںیہۺ۔ۺا ن

ا ۺےہ

ۺؾ ببسمۺاکۺا ر ابتؽۺك ا ك ا ۺاجك ن ا ءۺوکۺا رایتر ۺایکۺصی ف ی

كۺرکۺر یہۺںیہۺہکۺوہنجنۺےنۺر ا هۺا

ۺایبن

۔ۺہیۺا اك ا ـ

ۺوہنۺےگۺ ۺےکۺاقمےلبۺںیمۺفصۺا ار ا

ۺوبنـ ۺؾ

قلۺدہا ۺوجۺینگۺر ا ه ؾ هۺاخہمتۺك ا ریخلۺےکامکلۺںیہۺا ؾ ر

ۺرھبیۺاعتبقۺا اکنۺ سدر ۺوہۺیگ:

اصقنن

سص ا حوا ب ات ف بايبي رسض ا جاءتض ا كاوا بط ف وحام بض اي

، ض يشتضزؤ ف يو ي نين،ف ش ا بط ا ن ا ب ا باهلل وحسظ ونرف ا قايوا آ ا رأوا بأس ف

ة اهلل ايتي ق ا س ا رأوا بأس ي اض إي و ايو ايکاف وخس ص ت في بازظ س خ1

ا نۺےھتۺوجۺ"

ا ر

ۺےکۺك ا سۺا االۺوتۺؾ هۺا سۺملعۺرپۺك

ۺےکۺربمغیپۺؾ ا حضۺد اللئۺےکۺصا ھتۺا ن

ۺا ن رھپۺذ ف

ؿ نۺےنۺامہر ا ۺہ

پۺا ا ےتۺےھتۺ۔ۺرھپۺذ ف

ز ۺایلۺسجۺاکۺؾ هۺذما ضۺا رھی

گ

ۺےکۺك ا سۺاھتۺرھپۺا ںیہنۺا سۺزیچۺےنۺ

ا ن

ۺد ھکیۺایلۺوتۺےنہک ـ ۺالےتۺںیہۺا ؾ ر ۺےسجۺمہۺا ہللۺےکۺصا ھتۺرشك کۺۺذعا

ڈ ا الۺؾ ا دحۺرپۺا امین

ےۺ:ۺمہۺخ

ۺےکۺےیلۺافدئهۺ

ۺا ن

ۺاکۺا امین

ۺد ھکیۺےنیلۺےکۺدعبۺا ن ـ ۺاکۺا اکنر ۺرکےتۺںیہۺنکیلۺامہر ا ۺذعا

رہھٹا ےتۺےھتۺا ن

ۺےہۺوجۺا سۺےکۺدنبؾ نۺںیمۺیلچۺا ار یہۺےہۺا ؾ ر ۺ

ف

ا سۺرطجۺافکر ۺاسخر ےۺدنمۺںیہنۺر اہۺ۔ۺہیۺا ہللۺیکۺصی

ة اهلل ےئگۺ۔ۺ"ںیمۺڑپۺ وييا وال نؼيرا ، س ال يحسو وا يويوا األزبار ث نرف ايذيه ويو قات

ة اهلل تبسيال تحس يش وي قب ت ايتي قس خ2

1

ر ۺب۔ۺ فۺ۴۰وسر هۺاغ

قلا ۺ۸۳(ا ا

۔۸۵ك

2

ۺ۴۸وسر هۺحتفۺب۔ۺ

قل ۔۱۳،ۺ۱۱(ا ا


ر ا ر ۺرک"فھۺد اھکۺرکۺ

ك ی نگۺرکےتۺوتۺ

نذ ۺك ا ےتۺا ؾ ر ۺہنۺا ؾ ر ۺا رگۺافکر ۺمتۺےسۺ

ےتۺرھپۺؾ هۺہنۺوکیئۺاکر ۺصا ر

ۺںیمۺیھبکۺوکیئۺ ۺا ہللۺےکۺد وتسر ـ ۺا ا ۺےکۺاطمقبۺوجۺےلہپۺےسۺر ا جئۺےہۺا ؾ ر ۺ۔ۺا ہللۺےکۺد وتسر ۺاگر دمد

"دبتیلیۺںیہنۺك ا ںیئۺےگۺ۔ۺ

ۺںیمۺر ا جئۺامتصۺوقا نینۺوکۺ

ۺاکانئـ ۺیئۺا وصلۺ، ڈ ا

ۺرکۺںیلۺہکۺخ

ر ضفۺ ۺا رگمہۺ ق

لد ؾ رسیۺاج

ۺےکۺ ڈ ا

ۺیھبۺخ ا لمۺںیہۺوتزجعمه

یۺےکۺص

م ع

ۺرشت

قلۺےہۺوجۺیرشۺیکۺدہا

وقا نینۺںیمۺےسۺا ك کۺاقونن

ا ۺےہ۔

ۺےکۺاطمقبۺؾ ا عقۺوہك

قلشا صۺیکۺتثعبۺؾ ر صا

ل ن ا ءۺہیلعۺا ی

ك ےیلا

ر ا اینۺا ؾ ر یلقعۺزجتہیع زجعمےۺاکۺ

ۺاطمتقبۺےکۺشیپۺرظنۺ

ۺؾ ببسمۺےکۺد ر ایمن ۺصی ف ۺا ؾ ر

ۺهلن ف

مہۺےنۺطا ہظحۺایکۺہکۺیلقعۺاقونن

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺہیۺوسا لۺدیپا ۺوہك

ۺںیمۺزجعما ـ

ۺهلن ف

ۺوکۺمیلستۺرکےنۺےسۺاقونن

ا ۺےہۺہکۺایکۺزجعما ـ

ۺمہۺۺےناشمدہهۺایکۺہکۺا سۺ ۺاحملۺ؟ۺ ۺا ك کۺنکممۺا ب ۺےہۺك ا ۺ ۺك ا الارخۺایکۺزجعمه ا ؟ۺا ؾ ر

للخۺؾ ا عقۺںیہنۺوہك

ۺہقلطمۺیکۺؾ تعسۺوکۺمیلستۺرکےتۺ


ۺخ ۺا ؾ ر ۺںیمۺا ك کۺرگؾ هۺےنۺزجعمےۺ ـ وسا لۺےکۺوجا

من

ذنۺیکۺ ف شی عۺ ۺؾ ۺےکۺاقمےلبۺںیمۺوہالۺوقا نینۺصی ف

ۺیکۺاگنوہنۺےسۺد اھکیےہ۔ۺا ن ۺوکۺا اکنر

ف

ۺوکۺوبقلۺ

ا دیکۺرکےتۺوہالۺزجعما ـ

لفۺوہےنۺرپۺك

ز

پ

لۺكا اق

د ؾ رسےۺرگؾ هۺےنۺاعملۺیکۺاقونتینۺا ؾ ر ۺك

ا ؾ لیۺرکےنۺیکۺوک شۺںیمۺگلۺےئگۺ۔نکیلۺ

رکےنۺےسۺا اکنر رکےنۺےکۺصا ھتۺصا ھتۺا سۺیکۺك

ۺیکۺقیقحتۺےسولعمصۺ

امـ

ۺےکۺینا ر

ۺا ن ۺد ؾ رظنوینۺںیمۺےسۺوکیئۺد ؾ وننۺرظنوینۺا ؾ ر

وہۺایگۺہکۺا ن

ر ا ر ۺںیہنۺرکۺاتکسعا ل ۺمہۺا ایگنہۺ

لۺرتد ك ڈ ۺوتقیقحنۺےکۺد ر ایمنكا اق

۔یھبۺك

ا ؾ ےیۺےسۺا سۺ

ۺر ۺا ك کۺا ؾ ر ـ ۺےسۺےلہپۺۺا ۺیکۺوک شۺرکےتۺںیہ۔ۺطف

وموضمۺیکۺؾ اضذف

ا ہکۺ

ۺےکۺاطمقبۺرشتحیۺرکےنۺیکۺوک شۺرکںیۺےگۺۺك

وموضمۺےسۺب وبؽۺا زجا ءۺؾ انعرصۺیکۺرضؾ ر ـ

ۺؾ ا حضۺوہۺاج

ۺا ؾ ر ۺاکانئـ ا

نھک

ۺںیہنۺر

ۺوبنی،یلقعۺوقا نینۺےکۺصا ھتۺیسکۺمسقۺیکۺانمافـ

الۺۺہکۺا اجعر

ا ۺ۔

ۺؾ ببسمۺںیمۺیسکۺمسقۺاکۺللخۺؾ ا عقۺںیہنۺوہك ےکۺاظنصۺصی ف

ر ا انعۺا ؾ ر ۺ

ۺهلن ف

اقونن

ۺرکےنۺےکۺےیلۺ

ا س

ۺك ـ ۺےکۺانمیفۺےہ؟ۺا سۺوسا لۺاکۺوجا

ۺهلن ف

ا ۺاقونن

ایکۺزجعمےۺۺاکۺوبقلۺرکك

ۺےکاق

ن ا ءۺا ؾ ر ۺا اجعری

كۺا ۺاجےتۺںیہۺا ؾ ر ۺد ےتھکیۺںیہۺہکۺزجعمےۺےکۺاقنیلئۺوخد ق

لنیلئۺےکۺبتکمۺیکۺاج


ۺ

ف ن ن یطۺ ۺ،ببسمۺا ؾ ر ۺےہۺہکۺصی ف

ۺیکۺا تیمہۺےکۺۺاقلئۺںیہ؟ا ہتبلۺہیۺؾ ا حضۺیسۺك ا ـ

ۺهلن ف ۺ ۺ سکۺدقر

ا ومنۺ

ۺہنیعبۺا یہنۺك

قا احـطۺیکۺا دیمۺۺںیہنۺہکۺہیۺا

ۺںیہۺا ؾ ر ۺ ںیمۺا سۺك ا ـ

قا احـطۺیفسلفۺا

ےکۺا افلؽ

ۺےسۺد ینیۺاتکوب

نۺںیمۺك ا یئۺاجکرم یتۺوہنۺہکلبۺرضؾ ر یۺےہہکۺمہۺہیۺد ںیھکیۺہکۺد ینیۺاتکوبنۺںیمۺا ن

ۺےکۺینعمۺںیمۺ

قلۺاغ ۺےسۺدصقمۺا ؾ ر

ۺںیہن؟ۺتلع،رعیفۺاحلؽ ۺےہك ا ا

ۺاجك ۺك ا ك ا ۺینعمۺؾ وہفمص ۺاک

ا افلؽ

ز ۺؾ هۺہا امعتسلۺوہکرم یتۺےہا ؾ ر ۺملعۺہفسلفۺںیمۺد ؾ ۺمسقۺاکۺوہفمصۺر یتھکۺےہ۔ۺا ك کۺا سۺاکۺاعصۺوہفمصۺےہۺینعیۺۺ

رپۺد ؾ رسیۺےئشا ك کۺرطجۺےسۺوموقفۺوہ؛ےسیجۺوپد ؾ نۺےکۺا ےنگۺےکۺےیلۺك ا ینۺ،ۺیٹمۺ،ۺۺزیچۺسج

ۺا ؾ ر ۺجیب،ۺا ؾ ر ۺد ؾ رسا ا سۺاکۺاخضۺوہفمصۺےہۺینعیۺا ك کۺےئشۺۺاکۺافلع۔ ر ؾ ینشۺ،ۺوہا

ۺد ؾ وننۺذموکر هۺاعمینۺیکۺتبسنۺد یۺاجکرم یتۺےہ۔ۺ

ۺرکمیۺا ؾ ر لقعۺیکۺرطفۺتلعۺےکۺا ن

ر ا انع

ۺاقونن ۺےکۺطف ا ا نیہۺطف ل ڈ ا ۺےکۺیلقعۺ

ۺۺؾ وجد ۺخ

قلڈ ا ۺیکۺؤمرث

ۺرپۺاقمئۺںیہ۔ۺوتدیحۺا اعفیلۺا ؾ ۺر خ

هلن ف

ر ا ر یۺعا ل ۺیکۺ ۺا ےنپۺؾ وجد ۺا ینپۺا لصۺدیپا شئۺںیمۺا ؾ ر

ػا لۺےسۺۺب ا د ہیۺےہۺہکۺامتصۺقولخاقـ

صیےکۺا

ۺےسؾ ا ہتسبۺںیہ۔ۺ

ا ـ

ڈ ا ۺیکۺد

ےکۺےیلۺخ

تلعۺاکوہفمصۺاعص:

ا ریث(ۺیھبۺؾ ا حضۺا ؾ ر ؾ عیسۺ

ز ۺمسقۺیکۺكہ بینعیۺد ؾ رسیۺےئشۺںیمۺ

ر ا انع۔ۺںیمۺوموجد ۺےہۺۺامیپےنۺرپۺ

ۺایکۺ

ۺےکۺاصمد قیۺوکۺایبن

ف ن ن یط ر ےعیۺیرشۺوکۺولعمصۺوہےنۺؾ ا یلۺ

ۺرکمیۺےنۺہنۺرصفۺرجتہبۺےکد

ر ا انع

ز ۺہشا ینۺملعۺؾ رجتہبۺیکۺدحؾ د ۺےسۺك ا

مکۺا

رکهۺایکۺےہۺوجۺا یھبۺك

ڈ

ۺللعۺیکۺا ونا مۺؾ ۺا اسقصۺاکۺیھبۺك

ےہۺہکلبۺا ن

ۺںیمۺا ك کۺامد یۺزیچۺیکۺد ؾ رسی

ۺرکمیۺیکۺا اك ا ـ

ر ا انعامد یۺےئشۺےکۺصا ھتۺؾ ا یگتسبۺیکۺۺںیہ۔ۺاسیجہکۺ

ز ۺہۺ ۺاکۺامد یۺرسۺہمشچۺ،ۺاخکۺا ؾ ر

شا ن

مۺا ۺاکۺامد یۺرسہمشچ،ۺسیگۺا ؾ ر

ۺا اامسن ا ر هۺایکۺایگۺےہۺا ؾ ر

رطفۺا ص

ر ا ر ۺد ك ا ۺۺےہ:ع ۺك ا ینۺ

دنهۺامد یۺوموجد ۺاکۺامد یۺا ااغر

ر


اء وهي زخا لى ايش استوى إ 1ث

ۺیکۺرطفۺوتمہجۺوہا ۺوجۺ"

ۺد وھا نۺاھت۔رھپۺؾ هۺا اامسن

قع "ۺا سۺؾ

كين الزب اص ك إا خ2

ۺ‘‘ ۺدیپا ۺےس ۺد ا ر اگر ے ۺسیل ۺا ںیہن ۺےن مہ

شيء حي ‚ایک۔ اء ك اي ا وجۺ‘‘ 3 ۺزیچؾ نۺوکۺمہۺےنۺك ا ینۺےسۺانبك ا ۺاجدنا ر ۺامتص ا ؾ ر

ۺ‚ےہ۔

ھۺرکۺریغۺامد یۺوموجد ا ـ

ال ۺںیمۺا سۺےسۺ

ۺا اك ا ـ ۺیکۺدعتمد

ر ا انع

ۺوہےنۺےکۺ

ۺا دنا ر ےکۺا رث

ۺےکۺفلتخمۺا اعفلۺ

ۺا سۺیسیجۺد ؾ رسیۺقولخاقـ ر وتشنۺا ؾ ر ف رکهۺایکۺایگۺےہ۔ۺےسیجۺ

ڈ

ك ا ر ےۺںیمۺیھبۺك

ا ریث:

الئهة رسال یکۺك اي جا4

ر وتشنۺوکۺایپصۺر صا نۺانبےنۺؾ ا ال۔‘‘ف

قا ‚ ات غ از و اي

اطلات نظلا، و ايشابحات سبح زاو اي سبزات أ ا ، فايشابكات سبكا، فايمسقۺےہۺ" 5

ۺا اصا ینۺےسۺبر ؾ جۺوم نم(اکنلۺےتیلۺ ر (ۺچنیھکۺےتیلۺںیہ۔ۺا ؾ ر فر وتشن(ۺیکۺوجۺسھگۺرکۺبر ؾ جۺاک

فۺب

ا ن

ںیہ۔ۺا ؾ ر زیتیۺےسےتکپلۺںیہ۔ۺرھپۺبمکحۺیکۺاجبۺا اؾ ر یۺںیم(ۺوخد ۺتقبسۺےلۺاجےتۺںیہۺرھپۺؾ هۺا ب ۺیکۺ

"دتنورۺرکےنۺؾ ا ےلۺںیہ

1

ۺ۴۲وسر هۺتلصفب۔ۺ

قل ۔۲۲(ا ا

2

ب۔ۺ

ۺ۳۷وسر هۺاصافـ

قل ۔۲۲(ۺا ا

3

ن ا ءۺب۔ۺ ی

كۺ۱۲وسر هۺا

قل ۔۳۰(ا ا

4

ۺ۳۵وسر هۺافرطۺب۔ۺ

قل ۔۲(ا ا

5

ب۔ۺ

اعـ

ا ر

ۺ۷۹وسر هۺك

قلۺۺ۲(ۺا ا ا

۔۵ك


اض ط و اي ايح اض اض ايذي يوسوض في ػسور اي ش ايوسواض ايد 1

ۺےکۺد یننۺںیمۺۺ" ۺوجینوگن ۺےکۺرشۺےس، ا ےنۺؾ ا ےلۺبا سیلب(

ۺؾ وسہسۺد ۺ ۺرک ۺر ه سپۺرپد ه

شا وننۺںیمۺےس۔

مۺںیمۺےسۺوہنۺك ا ۺا

ا اتلۺےہ۔ۺؾ هۺانجـ

"ؾ وسےسۺد

ۺرکمیۺےنۺا ك کۺا ؾ ر

ر ا انع

ۺۺ

ا ریثۺوکۺایبن

ۺا زیگنك

ۺےکۺا امعلۺؾ رکد ا ر یکۺریحـ

شا ن

م ا ؾ ےیۺےسۺا

ر

ر ا د ۺیتحۺہکۺسجۺرغجا ایفیئۺا ؾ ر ۺدقر کرم یتۺفر یبیۺر ہتشۺد ا ر ؾ نۺ،ۺاعمرشےۺےکۺا

عرکےنۺےکۺها ؾ هۺا سۺےکۺ

ۺایکۺےہۺ۔ۺۺ

ا ریثۺوکۺیھبۺایبن

ۺیکۺۺك

ا ۺےہۺۺا ن

دنیگۺذگا ر ك

اموحلۺںیمۺر

ا سعى إال ييص يإلنشا وأ2

ا ۺےہ۔ا ؾ "

ۺوکۺرصفۺؾ یہۺاتلمۺےہۺسجۺیکۺؾ هۺیعسۺرکك

شا ن

م "ر ۺہیۺہکۺا

اض بإي ربض وا ايؼايحات يضسيض وا و آ ايذي إ3

ۺ" ۺےکۺصی ف

ۺےکۺا امین

ۺا ن ـ ۺاکۺر

ن کۺا امعلۺاجبۺالالۺےبۺکشۺا ن

لۺ ۺالالۺا ؾ ر

وجۺینگۺا امین

"ا ںیہنۺر ا هۺد اھکالۺاگ۔

يتكوا اهلل و ييكويوا و ييدع ف يض افا خافوا ذرية ؿ فض خ يو تزنوا ايذي

4قوال سسيسا

1

ا سۺب۔ۺ

ۺ۲۲۴وسر هۺك

قلا ۴(ا ا

۔۷ك

2

ۺ۵۳۔وسر هۺمجنۺب

قل ۳۹(ۺا ا

3

ۺ۲۰وسر هۺویسنۺب۔ۺ

قل ۔۹(ۺا ا

4

شا ءۺب ۔

مۺ۴وسر هۺ

قل ۔۹(ۺا ا


ۺا ےنپۺےھچیپۺےبۺسبۺا ؾ الد ۺ" ۺاکۺوخفۺالقحۺر انہۺاچےیہۺہکۺا رگۺؾ هۺوخد

ۺینوگنۺوکۺا سۺك ا ـ ا ؾ ر

ۺاجےتۺنجۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺرکفۺالقحۺوہکرم یتبہک

ۺوتۺا ںیہنۺاچےیہۺہکۺا ہللۺےسۺۺوھچر ۺاکۺایکۺےنبۺاگ(

ا ن

ر ںیۺا ؾ ر ۺدیجنسهۺك ا ںیتۺرکںی۔

"د

اء واألرق ايش بزكات يض ا وا واتكوا يفتح ى آ ايرق ص أ 1ويو أ

ۺرپۺ"

ۺرکےتۺوتۺمہۺا ن ۺےلۺا اےتۺا ؾ ر ۺوقتیۺا رایتر

ۺویتسبنۺےکۺینگۺا امین

نیمۺا رگۺا ن

ۺر ۺؾ

ا اامسن

ےۺوھکلۺد ےتی۔

ا وتکنۺےکۺد ر ؾ ا رل "یکۺ

اض ا نشبت أيسي اي هضز ايفشاز في ايبر وايبح ب2

ا ك ا ۺوہۺایگ۔ۺ"ل ۺیکشخۺا ؾ ر ۺرتیۺںیمۺاسفد ۺ

"ینوگنۺےکۺا ےنپۺا امعلۺےکك ا ىف

ۺیکۺریسفتۺںیمۺب وحصۺه

قلا ہمۺابطابطیئۺاکۺۺمہۺا سۺثحبۺےکۺاخہمتۺرپۺۺوسر هۺؿا ضۺیکۺشیتیۺا ا

ۺربمنۺۺ’‘کا صۺۺشیپۺرکےتۺںیہ:

قلڈ ا ؾ دنۺاعتملۺوسر هۺؿا ضۺیکۺا ا

ۺےہ:ۺؾ هۺسجۺاکصۺوکۺۺ۳خ ا

ر امكفںیمۺ

ۺںیہنۺنبۺاتکس ۺںیمۺامعن ۺد یہ ۺا اجنص ۺیک ۺےکاکص ۺیھبۺا س ۺاچےہۺوکیئ ۺد انی ا اهلل باي ا اجنص

ۺا ؾ ر ۺولعمصۺا ہللۺانیقیۺا ےنپۺدصقمۺوکۺےنچنہۺؾ ا الۺےہ۔ۺامتصۺا ایشءۺا ؾ ر ۺقولخ‟„؛{ازظ ۺاکۺؾ وجد ۺدحمؾ د

اقـ

ۺؾ ۺ امینۺا ؾ ر ۺاکمینۺویقد

ۺؾ وجد یۺ،ۺر ۺا یسیۺ

ۺےہۺا ؾ ر ہیۺقولخاقـ ا

ۺرپۺوہك ےۺا ؾ ر ۺدقترییکۺاینبد

ۺا دنا ر ا ؾ ر ۺنیعمۺ

ۺ ۺا ؾ ر ـ ۺا ك کۺقولخضۺا ےنپۺا ابس ز ہۺںیمۺ

ۺا ن یۺںیہنۺرکۺںیتکسۺذہلا

ا فۺؾ ر ر

رشا طئۺؾ ۺر یتھکۺںیہۺنجۺیکۺخ

ر ےعیۺؾ وجۺد ۺںیمۺا اکرم یتۺںیہۺ:

دقر کرم یتۺر ا ےتسۺےکۺد

شيء قسرا اهلل يک قس ج3

1

ۺ۷وسر هۺا رعا فۺب۔ۺ

قل ۔۹۶(ۺا ا

2

ۺ۳۰وسر هۺر ؾ صۺب۔ۺ

قل ۔ۺ۴۲(ۺا ا

3

ۺ۶۵وسر هۺؿا ضۺب۔ۺ

قل ۳(ۺا ا


ز ۺزیچۺےکۺےیلۺا ك کۺدحۺرقمر ۺیکۺےہ۔ۺ‘‘ہ ’ ’ ہبۺقیقحتۺا ہللۺےنۺ

و زيط إال بكسر ا سا خزائط و شيء إال وإ1

ۺ سدا ر ۺےکۺا ؾ ر ۺوکیئۺزیچۺا یسیۺںیہنۺسجۺےکۺزخا ےنۺامہر ےۺك ا سۺہنۺوہنۺرھپۺمہۺ ۺا ےسۺانمطف

لۺرکےتۺںیہ۔

ا ر

’‘صا ھتۺك

وبقتیلۺزجعمهۺاکۺیلقعۺا اکمن

ۺ

ۺوکۺا ن

لفۺاظنصۺوکۺمیلستۺرکۺایلۺوتۺایکۺزجعما ـ

ز

پ

لۺكا اق

ۺےکۺك

ۺا ؾ ر ۺاکانئـ

ۺهلن ف

ا رگۺمہۺےنۺاقونن

ا صۺےہوتۺایکۺہیۺا ك کۺمسقۺےکۺ

ےنۺاکۺك

یمتحۺوقا نینۺےسۺینثتسمۺاہکۺاجۺاتکسۺےہ؟ۺزجعمهۺاعد یۺوقا نینۺےکۺوتر

ۺاحم ـ ا یلۺاجالۺوتۺوجا

ا ۺےہ؟ۺا رگۺا ك کۺك ا ر ۺرھپۺظفلۺاحملۺےکۺا امعتسلۺرپۺاگنهۺد

صۺںیہنۺا اك

ا ۺالر

لۺاکۺؾ ا عقۺوہك

ۺوہۺاجالۺاگ۔

اکۺوصحلۺا اصا ن

ۺظفلۺاحملۺےسۺب ا د ۺ ۺ

ا کرم یت’‘ضعبۺا ؾ اقـ

ۺںیمۺ’‘احملۺد

ا ـ

ۺوجا ینپۺد

ر ضفۺےہۺینعیۺا اس ا

وہك

ۺوہۺ۔ۺامہر یۺوتہجۺا سۺےتکنۺرپۺےہۺہکۺملعۺقطنمۺںیم ا

نھک

ۺؾ دعصۺبیتسہۺا ؾ ر ۺانتضقۺر ،ؾ وجد

ن ی

عؽن

م

ۺ،ۺ

ر ےۺ

ۺا ك کۺد ۺوہےنۺےکۺك ا ؾ وجد

ۺوجۺاہپر ا

ۺرکك

ر ضفۺ ۺاک

ا ا ك کۺا ےسیۺاہپر

نعۺےکۺاسمؾ یۺےہ؛ یتسین(

ز ۺہا

ۺؿ ۺہنۺوہۺا ؾ ر

ۺوہےنۺےکۺصا ھتۺصا ھتۺاہپر

ۺ،ۺاہپر

ۺوہ؛ۺا سۺرفمؾ ےضۺاکۺینعمۺہیۺوہۺاگۺہکۺاہپر ا ل ا ا ل ےک

ا ۺوجۺقولخ

ۺرکك

ر ضفا ۺوکۺ ڈ

ا ۺنکممۺےہ۔ك ا ا ےسیۺخ

ۺك

ر ضفڈ ا ۺےہۺہکۺا اسۺ

ڈ ا ۺ،ۺخ

ضۺوہۺا سۺاکۺوہفمصۺہیۺوہۺاگۺہکۺخ

ۺہنۺوہ۔ۺا ینپۺاخضۺرشا طئۺےکۺتحتۺ) ضیۺبیتسہۺؾ ۺیتسین(ۺیکۺد ؾ وننۺرطفۺاکۺ ۺ ڈ ا

وہےنۺےکۺك ا ؾ وجد خ

ا نکممۺےہ۔ۺ

ا ۺیھبۺك

ا نکممۺےہسجۺۺرطجۺد ؾ وننۺرطوفنۺاکۺا ھٹۺاجك

ا امتجم،ۺك

ا ۺانتضقۺۺۺےہ۔ۺا سۺینعمۺںیمۺہکۺسجۺزیچاکۺوخد ۺ’‘احملۺؾ وقیع‘‘ احملۺیکۺد ؾ رسیۺمسق

ۺرکك

ر ضف

ۺا ك کۺا ےسیۺ ا ا

نع ہمۺانتضقۺےہۺ۔ۺ

ۺققحتمۺوہےناکۺالر ۺؾ ا عقۺا ؾ ر ۺاک

ر ضفۺا سۺ رپۺلمتشمۺںیہنۺےہۺہکلبۺ

ہمۺانتضقۺےہۺا ؾ ر ۺ

ا ۺوجۺتلعۺےکۺریغبۺوہۺا سۺمسقۺےکۺاحملۺےکۺؾ ا عقۺوہےنۺاکۺالر

ۺرکك

ر ضفولعملۺوکۺ

1

ۺ۲۵وسر هۺرجحۺب۔ۺ

قل ۔۱۲(ا ا


ہمۺہیۺےہۺہکۺولعم’‘احملۺریغی‘‘ا ےسۺ

ا صۺیھبۺد ےتیۺںیہۺینعیۺا سۺاکۺالر

لۺا ےنپۺولعملۺوہےنۺےکۺاکۺك

ا نکممۺےہ۔ۺ

ۺیھبۺطلغۺا ؾ ر ۺك

ر ضف ك ا ؾ وجد ۺولعملۺہنۺوہۺہکۺہیۺ

ا اتۺا ؾ ر ۺؾ وقاعاۺاحملۺںیہنۺےہۺہکلبۺولعمصۺ

ۺیکۺاجۺیتکسۺےہۺوجۺد

ر ضفاحملۺیکۺا ك کۺشیتیۺمسقۺیھبۺ

ر ےعیۺؾ وجد ۺ

ۺرعفۺیکۺانبءۺرپۺاحملۺوہکرم یتۺےہ،ا ك کۺےئشۺاعد اتۺا ینپۺاخضۺتلعۺےکۺد ۺا ؾ ر

ۺاعد ـ دشه

ۺدیپا ۺرکۺیتکسۺےہ۔ۺاحملۺںیمۺا اکرم یتۺےہ

ۺا ینپۺدیپا شئۺےکےیلۺا ك کۺا ؾ ر ۺتلعۺیکۺرطفۺا ایتحج ػا اىنکیلۺ

ا صۺ

اۺا ےسۺاحملۺاکۺك ا

ۺاجمر ۺےکۺاطمقبۺنکممۺا ینوقمۺےہۺا ؾ ر

ر ضفیکۺہیۺمسقۺد ر تقیقحۺاحملۺںیہنۺویکہکنۺ

ۺا اسقصۺںیمۺےسۺسکۺمسقۺںیمۺد ا لخۺںیہ؟ۺہیۺ

ۺا ن

ا ۺےہۺہکۺزجعما ـ

ۺوسا لۺہیۺدیپا ۺوہك ـ د ےتیۺںیہ۔ۺا

ۺ

ۺاکۺؾ وقمۺہنۺك ا ـ

ا کرم یت‘‘ؾ ا حضۺےہۺہکۺزجعما ـ

احملۺرعیفۺ‛ہکلبۺطقف‚احملۺؾ وقیع’‘ےہۺا ؾ ر ۺہنۺیہ‚احملۺد

ی

ۺولعملۺےکۺ‚ؾ اجمر

شا ن

مۺۺاکۺقلعتۺےہۺا سۺےکۺاطمقبۺا

کۺیرشۺیکۺاعد یۺولعمامـ

ےہۺینعیۺاہجنۺك

ۺ

ن ا ـشیع،ۺ ـ ا ۺےہۺۺنکیلۺایکۺہیۺومجمہعۺا ابس

ا ك کۺومجمےعۺوکۺتلعۺےکۺا ك کۺومجمےعۺےکۺدعبۺاشمدہهۺرکك

ۺیھبۺوموجد ۺےہۺیک

ۺدیپا شئۺےکۺےیلؾ ا دحۺتلعۺںیہۺك ا ۺںیہن؟ۺہیۺیمتحۺا ؾ ر ۺیعطقۺںیہنۺےہۺا ؾ ر ۺہیۺا اکمن

ۺؾ وجد ۺںیمۺا االۺوہن۔

ۺیکۺؾ ہجۺےسۺرعمض ا ولعمصۺصی ف

ۺۺا ك کۺك

ن ا ـشیع ہکۺہیۺ

ر ضفۺا ؾ ر ۺا سۺےکۺۺاصمد قیۺےکۺامنیبۺ

ۺهلن ف

اقونن

ۺ ـ ۺا ؾ ر ا ابس

ۺهلن ف

ۺےسۺہیۺبلطمۺیھبۺؾ ا حضۺوہۺایگۺہکۺاقونن

ۺےکۺزگہتشۺا ثاحـ

ن ا ـشیعۺ ؾ

ۺدشهۺافممیہۺ

وخد نہۺیرشۺےکۺطا

ۺد ۺا ؾ ر

ۺا ك کۺیلقعۺاقونن

ۺهلن ف

ر ضۺےہ۔ۺاقوننفاصمد قیۺےکۺامنیبۺ

ۺیھبکۺ

ۺهلن ف

ا ۺےہ۔ۺیلقعۺاقونن

ۺںیمۺفصتمۺوہك

ا ۺےہۺا ؾ ر ۺاخر ج

ۺوہك

نہۺںیمۺاعر ض

ںیمۺےسۺےہوجۺد

ۺےکۺاصمد قیۺینیعۺا ؾ ر ۺاخ

ن ا ـشیعۺؾ ۺ ـ ۺےکۺاصمد قیۺاکۺہتپۺںیہنۺد یتی۔ا ابس

ن ا ـشیعۺؾ ۺ ـ ر یجۺیھبۺا ابس

ریۺ

ر ےعیۺك ا ۺؾ یحۺیکۺر امنہیئۺںیمۺك ا ۺلقعۺےکۺر

وہےتںیہۺوجۺملعۺرجتہبۺےکۺا ك کۺخ ڈ ا اگہنۺرطقیۺاکر ۺےکۺد

ۺا رگۺملعۺرجتہبۺا ك کۺاقمصۺرپۺا ك کۺوموجد ۺیکۺتلعۺوکۺہنۺھجمسۺےکسۺوتۺ ـ ۺوہےتںیہ۔ۺا

ف

لۺخانذكصا ہیۺاق

ۺ

ۺهلن ف

ۺایگۺےہۺك ا ۺا سۺںیمۺایکۺہیۺد وعیۺایکۺاجۺاتکسۺےہۺہکۺؾ هۺزیچۺریغبۺتلعۺےکۺےہۺا ؾ ر ۺاہینۺاقونن

وٹـ

ز ۺزگۺاعاملہنۺامشر ۺںیہنۺوہۺاگ۔ۺہ ا انثتسءۺا اۺایگۺےہ؟ۺا اسۺوکیئۺۺیھبۺرظنۺہیۺ

ۺا اصحنر یۺتلعۺوکۺولعمصۺرکۺاتکسۺےہ؟ۺ ۺرپۺا ك کۺیقیقحۺا ؾ ر ۺایکۺرجتہبۺاینبد یۺوطر ق

لد ؾ رسیۺاج

ا ۺےہۺوتۺایکۺہیۺد وع

ر ےعیۺؾ وجد ۺںیمۺا اك

ۺےکۺد ۺا ك کۺاخضۺصی ف یۺرکۺاتکسۺا رگۺملعۺےنۺفشکۺرکۺایلۺہکۺونر


ۺۺزیچۺےکۺےیلۺ ز ہۺۺںیمۺ

ۺےطۺےہۺۺہکۺاکانئـ

ۺیہیۺا ك کۺزیچۺےہ؟ۺہیۺك ا ـ ف ےہۺہکۺونر ۺیکۺدیپا شئۺاکۺصی

ۺوموجد ۺےہۺنکیلۺۺمہۺےسجۺرعافاۺتلعۺےتہکۺںیہۺا سۺےکۺا ؾ ر ۺیقیقحۺتلعۺےکۺ

فۺۺاقوننل

ز

پ

لۺكا اق

ا ك کۺك

ا ك ڈ ؾ هۺیقیقح

ۺنکممۺےہۺولیمنۺافہلصۺوہۺویکہکنۺملعۺیرشۺےسجۺتلعۺاتھجمسۺےہۺص

ۺتلعۺہنۺوہۺہکلبۺد ر ایمن

یقیقحۺللعۺرپۺا ك کۺمسقۺیکۺرپد هۺوپیشۺوہ۔

ۺںیہۺ

ن

رظۺےسہشیمہۺامکلۺیکۺر ا هۺرپۺاگ

ؿ صۺا سۺاحلؽهلا ںیۺاہکۺاجۺاتکسۺےہہکۺیرشۺےکۺرجتایبکرم یتۺ

ل انبۺ

ۺےکۺےیلۺد قیقۺرتۺوہۺر ےہۺںیہ۔ۺ

ف

ۺیکۺخانذ ـ ر ےعیۺا ایشءۺیکۺللعۺؾ ۺا ابس

ۺےکۺد

ا س

ا ؾ ر ۺرتشیبۺقیقحتۺؾ ۺك

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺۺاہینۺا سۺاقمصۺرپۺوجۺزیچ ۺ

ۺۺںیہنۺہکلبۺامد یۺاکانئـ

ۺدبتلیۺوہیئۺےہۺؾ هۺامد یۺاقونن

ۺہشیمہۺےسا ك کۺیہۺزیچۺےہۺا ؾ ر ۺا سۺںیمۺوکیئۺ

ۺا د ر ا کۺۺےہ۔ۺامد یۺا ومر ۺںیمۺر ا جئۺۺاقونن امہر ا ۺمہفۺا ؾ ر

ۺںیمۺ ـ ۺوجا ۺوٹےنٹۺےک ۺےک

ۺاقونن ۺامد ی

ا نل ۺ ۺوسنی

ۺر رچید ۺؾ ا یل۔ ۺںیہنۺوہےن ۺؾ ا عق دبتیلی

ۺاعصۺےہ‚ےتہکںیہ:

ۺیکۺۺامد یۺاقونن

ۺوتۺہیۺا سۺك ا ـ ۺا رگۺا سۺںیمۺیسکۺمسقۺاکۺا انثتسءۺد اھکیئۺد ےۺ ۺذہلا

ۺںیہنۺ

ۺںیمۺیھبۺامد یۺاقونن

ۺوصتر ۺرکۺر ےہۺےھتۺؾ هۺیسکۺوصر ـ

د لیلۺےہۺہکۺےسجۺمہۺامد یۺاقونن

‚اھت۔

1

ۺںیمۺاہکۺاجۺاتکسۺےہۺ:ا رگۺرجتہبۺا ك کۺزیچۺیکۺدیپا شئۺےکۺ

ا ںیۺا ك کۺہلمجۺرشہیطۺیکۺوصر ـل انبۺ

ۺوک ۺیقیقحۺصی ف ۺےکۺۺا یلۺا ؾ ر

ۺےہۺنکیلۺوچہکنۺاکانئـ

لۺرییغتاقوننكا اق

ۺك ۺےلۺوتۺؾ هۺیمتحۺا ؾ ر

اچہپن

ۺا ك کۺوموجد یکۺیقیقحۺتلعۺوکۺاجاننۺ ۺر ؾ ہبۺامکلۺےہذہلا ك ا ر ےۺںیمۺیرشۺیکۺرجتیبۺرعم ۺ،ۺیبسنۺا ؾ ر

ۺ ۺد ؾ ۺؾ ا ےل ۺر ےنھک ۺا ر ابتؽ ی شی نع

ۺا ؾ ر ی صی ن

ۺ ا ںیل ۺ ۺےہ۔انب ۺب ہلح ۺد وشا ر ا ك ک

ۺا ك کۺشیتےۺوموجد ا ؾ ر Bا ؾ ر Aوموجد ا ـ

ۺنکممۺایخلۺںیہنۺایکۺاجۺۺےکد ر ایمن ا

ا ریثۺوکۺك

ۺیکۺك صی ف

اتکس۔

ن عۃۺلقیا هۺاکر امؾ ر ا ءۺا

لۺاکۺد ا

ۺهلن ف

ا ؾ ر اقونن

ۺ۲ ، بیغ امك ا انتضق۔

لقن ۲۰۲ ض ومنن

Richard swinburneب ا ر

Miracles,”Violation of law nature,P.18-81)


ۺ ۺا ؾ ر ا ر هۺےیکۺریغبۺںیہنۺر اہۺاجۺاتکسۺؾ هۺہیۺےہۺہکۺایکۺصی ف

ا ك کۺرضؾ ر یۺہتکنۺسجۺیکۺرطفۺا ص

ر ا ر ۺےہ؟ۺتقیقحۺہیۺےہۺہکۺاقوننعا ل ۺ


ۺامد یۺوموجد ا ـ ا ریثۺاکر ا ہطبۺطقفۺد ؾ

ۺببسمۺیکۺك

ۺا ؾ ر ۺ ۺںیمۺرصحنمۺںیہنۺایکۺاجاتکس۔ۺامد ه

ۺؾ ببسمۺیکۺك ا یمہۺؾ ا یگتسبۺوکۺامد یۺوموجد ا ـ ۺا ؾ ر صی ف

هلن ف

ۺ

شا ینۺدبن

ما لۺا

نع د ك کۺرتنیۺۺ

ا

لۺےسۺ ۺا ؾ ر ۺببسمۺےکۺا ر ابتؽۺےکۺےیلۺطف امؾ ر ا ءۺامد هۺۺےکۺامنیبۺصی ف

ا ا ںیۺاعولمنۺل ز نیۺیھبۺا سۺرپۺنیقیۺر ےتھکۺںیہۺها ؾ هۺ

ہؿ صۺرجتہبۺےکۺام

هلۺا ؾ ر ۺسفنۺیکۺےہۺہکۺ

ےکۺریحا ن

ا ریثوجۺامد یۺوقا نینۺےکاجےنۺاچہپےنۺافر ومیننۺےکۺۺامتحتۺںیہنۺوہےت۔ا یسۺثحبۺ

نکۺا اعفلۺیکۺك

ۺےکۺ

ن ا ـشیعۺ ۺؾ ـ ا ہظحۺایکۺہکۺا ابس

ۺےسۺا افتسد هۺرکےتۺوہالۺمہۺےنۺط

ۺرپؾ یحۺیکۺامیلعتـ

ےکۺا ااغر

ۺیکۺحطسۺےسۺتہبۺؾ عیسۺےہ۔ۺا

ۺامد یۺوموجد ا ـ ۺد ؾ یۺؾ ولعمیلۺر ؾ ا طبۺیکۺدحؾ د

هل

ۺ امعلۺیکۺاصمد قیۺا ؾ ر

ر وتشنۺا ؾ ر ۺایشنیطۺاکۺفا ریثۺزینۺ

ۺےکۺۺتبثمۺك ا ۺیفنمۺاقمدصۺیکۺك

شا ن

مۺںیمۺا ا ریثۺا ؾ ر اعملۺامد هۺیکۺدحؾ د

ك

ۺوکۺا ااگهۺایکۺےہۺ۔

شا ن

مۺرکمیۺےنۺا

ر ا انعۺےسۺ

ۺولعمامـ ۺطف

ا ا ن

ؤمرثۺؾ ا عقۺوہك

ۺےسۺد انھکیۺ ۺوتدیحیکۺاگنه ۺوکۺا یہلۺا ؾ ر دیقعه

ۺرپۺاکانئـ ۺا سۺےکۺها ؾ هۺیلقعۺا دتساللۺیکۺانبء ا ؾ ر

ۺںیمۺ

عہۺیکۺامد ك ا ـ نۺامؾ ر ا ءۺا لقی ڈ ا ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺدیقعهۺہیۺطف

ۺےکۺاخقلۺخ

ۺیکۺامتصۺقولخاقـ

اکانئـ

ۺۺےکۺیمتحۺ

ۺاکۺؾ وقمۺ،ۺاکانئـ

ا ریثۺےکۺؾ ا حضۺومنےنۺںیہ۔ۺا سۺبلطمۺیکۺانبۺرپۺںیہنۺاہکۺاجۺاتکسہکۺا اجعر

ك

ڈ ا الۺاعتملۺیکۺرطفۺزجعمه

ۺویکہکنۺخ لفۺوقا نینۺےسۺینثتسمۺےہ؛

ز

پ

لۺكا اق

ۺك یکۺتبسنۺےسۺۺا ؾ ر

ۺوہنۺۺ ـ ۺےکۺوطلۺںیمۺا سۺےکۺا ےسیۺاخضۺا ابس

ڈ ا ۺیکۺافهلن ف

رصفۺرظنۺرکےتۺوہالۺنکممۺےہۺخ

ا ولعمصۺوہن۔ۺ

وجۺامہر ےےیلۺك

ۺد ا وشنر ۺاملکیئۺرٹپنسۺےتہکںیہ: ۺۺ‚ا ك کۺرغمیبۺ ۺؾ ا ےعقۺاکۺطقفۺامد یۺصی ف ز ہۺہیۺوہۺہکۺ

ر ضفا رگۺ

اگ

ۺامد یۺۺوقا نینۺےسۺصا ر ا

ۺاکۺؾ ا عقۺوہك

ۺںیمۺا اجعر

ر ۺںیہنۺےہ۔ۺنکیلۺا رگۺمہۺہیۺمیلستۺوہۺوتۺا سۺوصر ـ

ےۺ

صکنۺوہۺ

ۺرپۺا رثۺا دنا ر ۺ

ۺیھبۺںیہۺوجۺامد ك ا ـ ـ ۺرکۺا ےسیۺد ؾ رسےۺا ابس

ۺےسہ ف ـ ۺا ابس رکۺںیلۺہکۺامد یۺ

ۺاجر یۺر ےتھکۺوہالۺےتہکۺںیہۺہکۺ

صۺںیہنۺا االۺاگۺ۔ۺؾ هۺا ینپۺك ا ـ

ۺںیمۺوقا نینۺاکۺضقنۺالر

ںیہۺا سۺوصر ـ


ۺںیہنۺوہۺاکسۺہکۺاعملۺام

قلا

کۺك

ۺےسا یھبۺك

ا اہنل ۺزجعمهۺیکۺیلقعۺ ۺر وبیبۺاحملۺےہا ؾ ر

لف

د هۺںیمۺدما خ

ا ریثۺیھبۺا یسۺمسقۺںیمۺےسۺےہ۔

ك

1

دس عثة يگش دس ا، افک ظش غث تش اعثاب اعثاتی دگش

يؼدضات خیؼ تشکیا صدذ اثیاء دس قطغ اعثاب ايذذ

2تی صساػث چاػ کذو کا ؽحذ تی عثة يشتسش سا تؾکافحذ

ا فۺؾ ر ر

ۺیکۺخ

ۺ؟زجعمهۺاقونن

ۺۺاکۺایبن

یۺك ا ۺاقونن

ۺ ز ۺؾ ۺدبتلۺےہۺا ؾ ر ی

ع

م لۺكا اق

ۺےہوجۺك

ۺا ك کۺیلقعۺاقونن

ۺهلن ف

ۺایلۺہکۺاقونن

اسیجۺہکۺمہۺےنۺاجن

ۺومعکفۺوقا نینۺےکۺ ۺد ا یمئۺا ؾ ر ۺرضؾ ر یۺ، ۺوموجد ز ہۺ ۺاک

ۺدتنورۺا یہلۺرپۺلمتشمۺاظنصۺاکانئـ اظنصۺدقتریؾ

ا س

ا ےۺںیمۺلیکشتۺك ا ےنۺؾ ا ےلۺاظنصۺا نسحۺںیمۺا انپۺاقمصۺؾ وجد یۺك

لۺاہینۺرپۺۺد ا ـ رکۺاتیلۺےہ۔ۺا

ۺاکۺ

ریۺوہےنۺؾ ا ےلۺزجعما ـ

ۺںیمۺؾ وقمۺك ڈ

ۺیکۺوصر ـ

ۺںیمۺؾ ا اعقـ

ا ۺےہۺہکۺا سۺاہجن

ۺوہك وسا لۺدیپا

ا سۺاظنصۺںیمۺایکۺاقمصۺےہ؟ۺ

ۺر ینہۺاچےیہۺہکۺا رگہچۺا دتبا یئۺرظنۺ

ۺںیمۺا سۺےتکنۺرپۺامہر یۺوتہجۺب وکر ـ ا سۺوسا لۺےکۺوجا

ا ل ۺےکۺ

ۺاعد ـ ۺا ب ۺریغۺاعد یۺا ؾ ر

ا فۺںیمۺزجعمهۺونعبا ن

ۺخ ا ل ۺےکۺ

ۺےہ،ۺنکیلۺاعد ـ ا

ۺوہك ۺامشر سکعۺ

ۺےکۺہلسلسۺؾ ا ر ۺ

ا فۺوہۺۺویکہکنۺاکانئـ

ہمۺہیۺںیہنۺےہۺہکۺؾ هۺیمتحۺا ؾ ر ۺیقیقحۺوقا نینۺےکۺخ

وہےنۺاکۺالر

ا ۺوموضمۺا ؾ ر ۺرشا طئۺےکۺایہمۺ

ز ینیعۺا ؾ ر ۺوکتینیۺوقا نینۺاکۺققحتمۺوہكہۺےکۺ

ۺےکۺاظنصۺںیمۺاکانئـ ق

لب ا

ۺےسۺؾ ا ہتسب

ۺےہوجۺوخد یھبۺد ؾ رسےۺوقا نینۺاکۺہجیتنۺۺںیہ۔ۺوہےنۺا ؾ ر ۺر اکؾ وٹنۺےکۺدقفا ن

1

(Peterson and others, Reason and Reliyious belief,P.158-159ب۔

2

ۺںیمۺںیہنۺہکلبۺ۔ۺ ـ ز یۺا ابسہا

ۺؿ

ۺۺیھبۺںیہۺا ن ـ ا ؾ هۺد ؾ رسےۺا ابسۺےکۺه ـ ۺا ابس

ومینی:ۺۺۺۺرتہمج:۔ۺا ن

کۺاچنہپك ا

ۺوکۺدنلبوینۺك

ۺےکۺریغبۺا ےنپۺزجعما ـ ـ ۺا ابس ز یہا

شا صۺےنۺؿلۺمہیلعۺا ن ا ء

ی

كۺا ۺرکؾ ۺںیمۺاگنه ـ ۺاموفضۺا ابس

ۺےکۺریغب ۺاخضۺصی ف ؿ نۺےنۺہ

پۺےکۺدصۺا ؾ ر ا

ر ا ىف

ۺریغبۺر ۺا ؾ ر ۺوصحنۺںیمۺمیسقتۺرکۺد ك ا ۺد ؾ ۺد ر ك ا

ۺیک۔

ف

اکط


ۺر اکؾ وٹنۺ ۺۺںیمۺرشا طئۺےکۺوہےنۺا ؾ ر

یۺۺوقا نینۺےکافند

م ع

ۺد رگیۺۺسجۺرطجۺؾ یعضۺا ؾ ر ۺرشت

ك ا افلؽ

ۺےکۺؾ وقمۺیکۺرشا طئۺوکۺمۺرکۺ

ۺد ؾ رسےۺاقونن

ۺنکممۺےہۺا ك کۺاقونن ر ےعیۺ

ۺےکۺد ےکۺہنۺوہےنۺ

ۺؾ وق ۺاک

ۺا یسۺرطجۺوقا نینۺوکتینیۺںیمۺےسۺا ك کۺاقونن ا ےل۔

ۺےکۺد

مۺنکممۺےہۺد ؾ رسےۺاقونن

ۺےسۺنکممۺےہۺ

ۺےکۺاحلؽ

ۺرکۺد ے۔ۺوصخایصـ ڈ ن عؽۺوکۺ

ۺا سۺاقونن ۺےنبۺك ا

وکۺمۺرکےنۺاکۺك ا ىف

افند

ۺ

ۺد ؾ رسےۺاقونن ك ا د هۺققحتمۺوہۺا ؾ ر

ۺر ۺوہۺا ؾ ر رھپۺ ا

نھک

ز رشا طئۺك ا ۺرتمکوما عنۺر

ثیۺاکۺوموضمۺا

ا ك کۺاقونن

ا ںیل ۺؾ هۺمکۺرتۺققحتمۺوہۺۺنکیلۺا سۺتہجۺےسۺیکۺر ا هۺںیمۺرشا طئۺمکۺرتۺا ؾ ر ۺوما عنۺرتشیبۺۺوموجد ۺوہن۔ۺانبۺ

ۺاکۺوموضمۺققحتمۺوہۺایگۺوتۺا سۺاکۺ

ۺیھبۺیسکۺا ك کۺاقونن ر ضۺںیہنۺوہۺاگۺہکۺذ ف فۺد ؾ وننۺںیمۺوکیئۺ

ا ن

ریۺ

ۺوکؾ وقمۺك ڈ

ۺؾ ا اعقـ ۺؾ

لفۺا یہلۺا وصلۺےکۺاطمقبۺوہۺاگ۔ۺہیۺوجۺوحا د ـ

ز

پ

لۺكا اق

ۺك طۺیمتحۺا ؾ ر

شؽ

پ

ۺےسۺنیتۺومسق

ۺےکۺاحلؽ ریۺہنۺوہےنۺ

ۺؾ وقمۺك ڈ نۺد ا یمئۺا ینوقم،وہےنۺك ا

1

ز یۺا ینوقمۺ

ثیا

2

یۺۺ

ظل

ۺا ا ؾ ر

ا ینوقم

3

ۺںیمۺۺ

ۺا ك کۺد ؾ رسےۺےکۺصا ھتۺاقمےسیۺیکۺوصر ـ ںیمۺمیسقتۺرکےتۺںیہۺۺہیۺا ك کۺیبسنۺا ؾ ر

ۺا ؾ ر ۺا سۺیکۺا ینپۺرشا طئۺےکۺوحا ےلۺےسۺد ںیھکیۺوتۺؾ هۺ ۺ

ا ـ

ۺوکا سۺیکۺا ینپۺد

ز ۺاقوننہمیسقتۺۺےہۺنکیلۺا رگۺ

یۺ،ۺد ا یمئۺا ؾ ر ۺرضؾ ر یۺوہۺاگ۔

گ

شمیھ

4

ا صۺد ےتیۺںیہ،ۺا ہتبلۺا رگۺامہ

ۺاکۺك

ۺا ك کۺاقمصۺرپۺلسلسمۺا ك کۺےئشۺےسۺصا انمۺوہۺوتۺمہۺا ےسۺاعد ـ ر ا

ۺا ےسۺ ا ےتلۺوہالۺ

ۺرپۺاگنهۺد

ا ۺےہ؛ۺنکیلۺمہۺا رگۺامتصۺاظنصۺاکانئـ

ۺےکۺوٹےنٹۺوکۺاہکۺاجك

ۺا یسۺاعد ـ زجعمهۺ

ےنۺؾ ا الںیہنۺوہۺاگۺہکلبۺوخد ۺیھبۺا یہلۺوق

ا صۺد ںیۺوتۺزجعمهۺہنۺطقفۺا وصیننۺوکۺوتر

ا نینۺںیمۺےسۺا وصلۺاکك

1

ریۺوہےنۺؾ ا الۺۺ۔ہشیمہۺ

ؾ وقمۺك ڈ

2

ز ۺ

ثی ریۺوہےنۺؾ ا الۺا

ۺؾ وقمۺك ڈ

ا ؾ اقـ

3

ریۺوہےنۺؾ ا الۺ

مکۺرتۺؾ وقمۺك ڈ

4

ۺ۔ۺ

ۺج ا ر

ۺۺ۱۷۰،ۺضۺ۴ر وجمۺرکںیۺومجمہعۺا اك ا ڈ

ۺخ ۺا ؾ ر

ہبۺدعبۺدیہشۺرہطمیۺثحبمۺا اجعر

روحر ی،ۺاقمسۺاکۺاکیئ۔


ۺرشا طئۺںیمۺا اگۺےکۺخ ا ےنۺرپۺ

نعی ع

ڈ ا الۺاعتملۺسجۺےنۺ

لۺرییغتںیہ۔ۺؾ یہۺخكا اق

ۺوہاگۺوجۺك امشر

ر ا ر ۺد ك ا ۺےہۺینعیۺیرشۺوکۺر امنہۺعۺوکۺیھبۺا وصیننۺاکۺزجءۺ

ر ا ر ۺر اھکۺےہۺا یسۺرطجۺوبنـعا ل ۺوکۺ

ا ےنپۺاقونن

ا ۺ۔

ےکۺریغبۺںیہنۺوھچر

ۺا ۺ ۺڑپےۺا ؾ ر

شا وننۺوکۺربمغیپؾ نۺیکۺرضؾ ر ـ

مۺیھبۺا ۺذ ف

ۺوہنۺوتۺوبنـ ۺاکلمۺیھبۺوموجد

شا ن

م

ۺوہۺوتۺا سۺربمغیپۺےکاہھتۺرپۺ

ۺزجعمےۺۺاکۺاتحمج

ۺاکۺا ابثـ

ۺا رگۺا سۺربمغیپۺیکۺوبنـ رضؾ ر یۺوہۺاجالۺیگۺا ؾ ر

ۺا سۺ ۺرشا طئۺیکۺاحلمۺا ؾ ر

ۺوخد ۺیھبۺا ن

ا ـ

زجعمےۺاکۺا رار ۺرضؾ ر یۺوہۺاجالۺاگۺویکہکنۺا سۺربمغیپۺیکۺد

ۺےکۺققحتمۺۺوہےنۺاکاقمصۺےہ۔ۺا رگۺا لصۺاق

شہۺطا ہظحۺرکںیۺوتۺؾ هۺیگشیمہۺا ؾ ر ۺرضؾ ر یۺاقوننف

مۺوکۺیفۺ

ونن

ا ۺ

ۺا سۺیکۺرشا طئۺا ؾ ر ۺاخر ضۺا اعلد هۺاکصۺاکۺؾ ا عقۺوہك ۺےکۺققحتمۺوہےنۺاکۺوموضمۺا ؾ ر

ےہ؛ۺنکیلۺا سۺاقونن

ۺا ؾ ر ۺد ؾ رسےۺامد یۺوقا نینۺاکۺوموضمۺمۺوہۺ ا

ۺامد هۺںیمۺرصتفۺرکك ۺا ؾ ر ا

وہك

ا ؾ ر ۺسفنۺربمغیپۺاکۺا رثۺا دنا ر

ا ۺےہ

ا ۺۺتہبۺمکۺشیپۺا اك

ۺرپۺزجعمهۺاجك

ا ۺےہۺا ؾ ر ۺنجۺاقمامـ

۔ۺا یسۺؾ ہجۺےسۺزجعمهۺیھبۺۺتہبۺمکۺر ؾ امۺوہك

ۺیکۺرشا طئۺرسیمۺ

طۺاقونن

شؽ

پ

یۺںیہنۺوہکرم یتۺۺہکلبۺ

ا فۺؾ ر ر

ۺیکۺخ

ا ۺےہۺؾ اہنۺیسکۺمسقۺےکۺاقونن

ؾ ا عقۺوہك

ۺےکۺؾ وقمۺاکۺوموضمۺ

ۺؾ اہنۺاعد یۺا ؾ ر ر ا جئۺۺاقونن ۺا ؾ ر ۺےہۺ

ا رتۺا ؾ ر ۺرتہبنیۺاقوننل ۺا ك کۺ ا اےنۺرپۺزجعمه

ۺمۺوہۺاج

ۺےکۺدبن

شا ن

مۺےسۺب وبؽۺا ك کۺر ؾ احینۺۺہلسلسۺوقا نینۺاکۺا

شا ینۺایسفنـ

ما ۺےہ۔ۺسجۺرطجۺا

ك

ۺ ۺا ؾ ر ۺ ا

ۺاجك

ہمۺۺیبطۺوقا نینۺاکۺوٹـ

ا ۺےہۺوتۺا سۺاکۺالر

ن

ۺك ی

ۺاکۺك ا ىف

ۺا سۺیکۺامیبر وینۺےکۺها ج ا

ۺوہك

رپۺا رثۺا دنا ر

ۺیکۺ

ا ۺںیہنۺےہہکلبۺا ك کۺر ؾ احینۺۺها ج

ا ریثۺیکۺیفنۺرکك

ۺرپۺد ؾ ا ویئنۺیکۺك

شا ینۺدبن

مرشا طئۺوپر یۺوہےنۺرپۺا

ۺےکۺےیلۺوکیئۺہگجۺ

ا ریثا ـ

ا ۺےہۺا ؾ ر ۺؾ اہنۺاعد یۺۺد ؾ ا ویئنۺیکۺك

ۺےکۺوطر ۺرپۺصا ےنمۺا اك

ا ك کۺرتہبنیۺاقونن

ك ا یقۺںیہنۺیتچب۔

1

ۺےکۺےیلۺیبطۺوقا نینۺیکۺامدننۺوصتر ۺایکۺاجۺاتکسۺ

ۺےکۺیملعۺوقا نینۺوکۺا سۺاکانئـ

ا ك ڈ ا سۺاہجن

ص

ۺںیمۺۺد

ۺےکۺاطمقبۺا سۺاہجن

ر امۺںیہۺوجۺا سۺاعملۺےکۺےیلۺےہۺ،نکیلۺا یہلۺاقوننفرگیۺوقا نینۺیھبۺمکحۺ

ۺۺینعیۺا سۺاکۺفشکۺ ا

ۺےسۺوتملسۺوہك

ۺؾ ا عقۺوہےتۺںیہۺا ہتبلۺا سۺاقونن ر ؾ احینۺۺوقا نینۺےکۺاقمئۺاقمصۺ

1

ز ۔ۺ ،

س

م

ا د هۺۺا ریا

ر وجمۺرکںی۔ۺدتا ؾ یۺر ؾ یحۺ،ۺاکمظۺر


ۺےسطا ۺوہا ےہۺوجۺہکۺ

ۺامؾ ر ا الۺتعیبطۺدقر ـ ۺا سۺےسۺا افتسد هۺرکےنۺاکۺرنہ،ۺا ك کۺیبیغۺا ؾ ر ۺا ؾ ر ا

رکك

ۺےکۺاخقلۺۺا ؾ ر ۺا سۺیکۺےبۺا اہتنۺدق

ن ؾۺےہ۔اکانئـ

ۺےسۺب ل

ر ـ

ۺا یہلۺےکۺدہعهۺد ا ر ۺسفنۺربمغیپۺےسۺۺ

قلۺا ؾ ر ۺاقمصۺر صا

ا

لۺےسۺاقمصۺتمظعۺرپۺاف

زجعمهۺ یبۺےکۺاحلؽ

ڈ ا ؾ دناعتملۺےکۺوصخیصۺضیفۺیکۺ

ۺا یہلۺا ؾ ر ۺیبیغۺوہےنۺیکۺتہجۺےسۺا سۺیکۺتبسنۺخ ب وبؽۺےہۺا ؾ ر

لۺوبےتۺكۺےکۺ کفۺا دعتسا د

ۺالر ۺ یبۺوکۺصا وتیحنۺا ؾ ر

ا ـ

ۺےنۺد ڈ ا

رپۺا ےنپۺضیفۺاکۺرطفۺےہۺۺہکۺسجۺخ

ر ا ر ۺد ك ا ۺےہ۔ع ؾ ہلیسۺ

ڈ ا ۺك ا ۺربمغیپ؟

زجعمه،ۺلعفۺخ

ا ۺےہ؛ۺینعیۺامتیہۺ

نھک

زجعمهۺ،ۺا لصۺؾ یحۺیکۺرطجۺد ؾ رطہفۺےئشۺےہ:ۺا ك کۺرطفۺیرشیۺولہپۺر

ۺوجۺ

قلۺدہا ۺےہ؛ا یسی ۺاسمؾ ی ۺےک ۺك ا ینطۺر امنہیئ ۺا ینپ ۺا ؾ ر ۺ،ا اہلص

قلۺےسۺدہا

ؾ تقیقحۺےکۺاحلؽ

ۺےک ۺےسۺطف ـ ۺؾ وجد یۺےکۺاسح ۺےکۺر ہبت

ۺد ؾ رسیۺرطفۺوفضۺۺوموجد ا ـ ےیلۺایہمۺیکۺیئگۺےہ۔

ر ا د ۺف ن ا ءۺںیمۺوموجد ؾ یحۺا ؾ ر ا اہلصۺیکۺہیۺۺمسقۺبختنمۺا یہلۺا

ی

كۺۺےہ؛ۺینعیۺا ا

نھک

ۺر یرشیۺا ؾ ر امؾ ر ا یئۺۺتہجۺ

ےکۺصا ھتۺصتخمۺےہۺا ؾ ر ۺاعصۺیرشۺںیمۺںیہنۺك ا یئۺاجکرم یت۔

ۺضعبۺیرشیۺدقر وتنۺےکۺمہۺسنجۺ

ۺےسا ن

ا ۺےہۺہکۺاکصۺےکۺاحلؽ

ہا كکۺزجعمهۺا سۺؾ ہجۺےسۺیرشیۺ

ۺوہےتۺںیہۺنکیلۺد ؾ رسیۺ ۺںیمۺمکۺؾ شیبۺوموجد

قلۺیرش ر ا د فۺا ۺامتص

ےہۺسجۺےکۺمکۺرتنیۺد ر اجـ

شا صۺوکۺل ن ا ءۺمہیلعۺا

ی

كۺینعیۺا ۺےہ؛ ا

ۺےسۺب وبؽۺوہك

ۺےبۺا اہتنۺا یہلۺدقر ـ ۺا ؾ ر تہجۺےسۺوفضۺیرشی

ۺےکۺ

شا ن

مۺا ۺا سۺاکۺاقمہلبۺیھبۺںیہنۺایکۺاجاتکسۺا ؾ ر ۺںیہنۺوہکرم یتۺا ؾ ر ۺدحمؾ د

احلصۺوہےنۺؾ ا یلۺدقر ـ

ہنۺںیہنۺایکۺاجۺاتکسۺ۔ۺوفنسۺ

یکۺدحمؾ د ۺا ؾ ر ۺنیعمۺا یلعۺؿا وتقنۺےکۺصا ھتۺا سۺاکۺوما ر

ۺوہےنۺؾ ا یلۺ ز ہا

ر ےعیۺؿ

شا صۺےکۺدل ن ا ءۺمہیلعۺا

ی

كۺےہۺؾ هۺہیۺےہۺہکۺایکۺا ا

ۺوہك اہینۺوجۺوسا لۺدیپا

ۺاکۺرصفۺا ك کۺ ۺ

ۺربمغیپۺا سۺےکۺافند

ا ـ

ۺد ۺاکك ا ۺؾ ا طقہۺۺلعفۺےہۺا ؾ ر ڈ ا

ۺ،خ

ا لۺدقر ـ

نعا سۺمسقۺیکۺےبۺ

ۺۺؾ ہلیسۺےہۺا ؾ ر ۺےکۺریپؾ اکر یہیۺۺرظنہیۺر ےتھکۺںیہۺ؟ك ا

ۺا ن ا رعهۺا ؾ ر

ك ا د هۺھچکۺںیہن؛اسیجۺہکۺا ص

ا سۺےسۺر

ۺ ۺا ؾ ر

ن

ڈ ا ۺےکۺا د

ۺاکہجیتنۺےہۺوجۺخ

ۺا سۺیکۺا ر ا د یۺا ؾ ر ۺاسفنینۺدقر ـ زجعمهۺ،ۺربمغیپۺاکك ا ۺؾ ا طقہۺلعفۺےہۺا ؾ ر

ا ۺےہ؟ۺ

تیشمۺےسۺا اجنصۺك ا ك


ل ن ا ءمہیلعۺا

ی

كر وقنۺاکۺایخلۺےہۺہکۺا رگۺزجعمےۺوکۺا

فۺا ر ا د ےۺضعبۺا صا کفۺ شا صۺےکۺوفنسۺا ؾ ر

ہمۺا ك کۺمسقۺاکۺ

ۺا ؾ ر ا سۺۺاکۺالر ۺرکۺد ك ا

ڈ ا ۺےسۺاخر ج

ۺخ

یکۺرطفۺتبسنۺد ںیۺوتۺمہۺےنۺزجعمےۺوکۺدقر ـ

ۺوصحنۺںیمۺ ےۺد ؾ

ال ۺ ۺؾ ھجمسۺےکۺاطمقبۺا اعفلۺوکۺوھچےٹۺا ؾ ر

ؿ نۺےنۺا ینپۺوسجہ

پۺا رشکۺوہۺاگ!

ا ۺدنبےۺےک

ا ،ۺد اعۺرکك

کۺامر ك

اکصۺںیہ،ۺد ر ك ا ۺںیمۺاگشفۺۺمیسقتۺایکۺےہۺا ؾ ر ۺےتہکۺںیہۺ:اصعۺانکنیھپ،ۺوھپك

ڈ ا ۺےکۺںیہ۔ۺ

ےۺاکصۺخ

ال ۺےنجیھبےسیجۺۺ

ا ا ؾ ر ۺوطافن

دنهۺرکك

ا انل،ۺب د ؾ نۺوکۺر

د

ػا یلۺا ؾ ر ۺوتدیحۺا اعفیلۺا ؾ ر وموجد ۺےکۺ

صیا ریثۺا

ؿ نۺےنۺا ك کۺےتکنۺےسۺتلفغۺیکۺےہۺؾ هۺہیۺہکۺكہ

پا

ۺےکۺتحتۺ

فی

شعڈ ا ۺےکۺۺا ر ا د ےا ؾ ر ۺ

ےۺاکصۺخ

ال ۺےسۺد اینۺےکۺامتصۺوھچےٹۺ

ؾ ا عقۺققحتمۺوہےنۺےکۺاحلؽ

ۺ

ن

ڈ ا ۺےکۺا د

ۺےکۺوطلۺںیمۺؾ ا عقۺوہۺےنۺؾ ا ےلۺا ؾ ر ۺخ

ڈ ا ۺیکۺافهلن ف

ۺ،خ

وہےتۺںیہۺ۔ۺؾ ا حضۺےہۺہکۺہیۺك ا ـ

ۺیکۺیفنۺںیہنۺرکۺر یہۺ ا ونہیۺےکۺرکد ا ر

ۺللعۺك ۺا ؾ ر ـ ۺا ابس ۺك ا ےنۺؾ ا ےلۺامتص ر ےعیۺا اجنص

وکتینیۺےکۺد

ۺیکۺتبسنۺد انی

ۺیکۺرطفۺزجعما ـ

شا صۺےکۺوفنسۺاعہیلۺیکۺدقر ـل ن ا ءۺمہیلعۺا

ی

كا ںیۺا ل ۺوتدیحۺےہ۔انبۺ

ر وتشنۺیکۺرطفۺفڈ ا ۺےکۺ

ۺضعبۺاکۺومنۺوکۺخ ا ۺاسیجۺہکۺذ ف

نھک

ۺںیہنۺر

ےکۺصا ھتۺیسکۺمسقۺیکۺانمافـ

تبسنۺد یۺاجکرم یتۺےہ:

كو ال يرف ا وص وت توفتط رس اي حتي إذا جاء أحسن1

ۺا اۺاجالۺوتۺامہر ےۺےجیھب"

ۺمتۺںیمۺےسۺیسکۺا ك کۺوکۺومـ کۺہکۺذ ف

ر ے(ۺاہینۺكفۺوہالب

ا یہۺںیہنۺرکےت۔

"ا سۺیکۺر ؾ جۺضبقۺرکۺےتیلۺںیہۺا ؾ ر ۺؾ هۺوکك

ر ا ر ۺۺد انیۺںیہنۺےہ۔عا ریثۺوکۺےبۺا رثۺ

ڈ ا ۺیکۺك

ہمۺیھبکۺیھبۺخ

وتۺا سۺاکۺالر

وتضا 2اهلل يتوفى األنفص حين

ا ۺےہ۔ۺ‛

ۺا ہللۺر ؾ وحنۺوکۺضبقۺرکك

قعۺےکۺؾ

‚ومـ

1

ۺ۶وسر هۺا اعنصۺب۔ۺ

قل ۔ۺ۶۲(ا ا

2

ب ۺب۔ۺ

ۺ۳۹وسر هۺر

قل ۔ۺ۴۱(ۺا ا


ۺا افنل ۺد ؾ وننۺںیتبسنۺوسر ه ۺۺا سۺرطجۺہی ۺد ؾ

رکۺوہیئۺںیہۺا ن

ۺرشہفیۺںیمۺا یھٹکۺد

قلۺا ا یک

ۺںیہ:

ا

لۺد ؾ وننۺاج

وتبسننۺےسۺیفنۺا ؾ ر ۺا ابثـ

اهلل رمى يت وله يت إذ ر ا ر و ض اهلل قت وله تكتوص ف1

ۺبا ےۺدمحم" ۺملسو هيلع هللا ىلص( سپۺا ںیہنۺمتۺےنلتقۺںیہنۺایکۺہکلبۺا ہللۺےنۺا ںیہنۺلتقۺایکۺا ؾ ر ـ ۺا ا ذ ف

ۺےنۺںیہنۺہکلبۺا ہللۺےنۺرکنکك ا نۺیکنیھپۺںیھت۔ ـ ۺا ا

قع "رکنکك ا نۺکنیھپۺر ےہۺےھتۺا سۺؾ

ۺتلعۺؾ ولعملۺےکۺمہۺسنجۺوہےنۺیکۺانبءۺرپۺا ؾ ر ۺ ۺا ؾ ر

ۺهلن ف

ۺ،ۺاقونن ا ںیۺاچےہۺیلقعۺاگنهل انب

ۺیکۺر

ا ریثۺا ؾ ر ۺا ن

ن ا ءۺےکۺ سدسۺسفنۺیکۺكی

كۺوکۺا

ؾ احینۺۺاچےہۺد ینیۺا ؾ ر ۺیلقنۺاتکوبنۺیکۺاگنهۺےس،ۺزجعما ـ

ۺ

ا ؾ هۺوکیئۺر ا هۺك ا یقۺںیہنۺیتچبۺا ؾ ر ۺہیۺتبسنۺیسکۺمسقۺیکۺلکشمۺاکۺك ا ىفۺےسۺتبسنۺد ےنیۺےکۺه

دقر ـ

ا ۺرشکۺےہۺ

ۺاکۺاقلئۺوہك

ڈ ا ۺےکۺاقمےلبۺںیمۺیرشۺےکۺےیلۺۺلقتسمۺدقر ـ

ۺخ

ںیہنۺیتنب۔ۺا ہتبلۺدقر ـ

ك ا د ه۔

ۺرکںیۺك ا ۺر

ر ضف ا ۺ

ۺوکۺوھتر

وخا هۺا سۺدقر ـ

تي ب يأ أ يزسو ا كا اهلل و 2آية إال بإذ

ۺشیپۺرکے۔"

قلۺےکۺریغبۺوکیئۺا ا

ن

"ا ؾ ر ۺیسکۺربمغیپۺوکۺہیۺقحۺںیہنۺۺاتچنہپۺہکۺؾ هۺا ہللۺےکۺا د

شا صۺل ن ا ءۺمہیلعۺا

ی

كۺےہۺہکۺا

ا سۺکا صۺ سدسۺاکۺدصقمۺا ك کۺرطفۺا سۺتقیقحۺیکۺؾ اضذف

ۺےکۺك ا سۺوجۺھچکۺ

ۺا ؾ ر وکیئۺیھبۺد ؾ رسا ۺصخشۺا ےنپۺلعفۺںیمۺلقتسمۺںیہنۺےہ۔ۺا ن یھبۺےہؾ هۺطف

ۺےہۺہکۺ

ۺا سۺیکۺؾ اضذف ق

لۺا سۺےکۺوکتینیۺا ر ا د هۺےکۺتحتۺۺےہ۔ۺد ؾ رسیۺاج ۺا ؾ ر ڈ ا یکۺرطفۺےسۺ

خ

ن ا ءۺاکۺاکصۺےہۺا ہتبلی

كۺا شا صۺےہۺا ؾ ر ۺزجعمهۺوخد

ل ن ا ءمہیلعۺا ی

كطۺاکۺاقمصۺ،ۺسفنۺا

شؽ

پ

ۺےکۺ

ۺا ہلل‚ا اجعر

ن

یکۺ‚ك ا د

ۺاکۺاتحم

ن

ۺوتۺا د ا

ۺاکۺك ا ؾ ا طقہۺلعفۺوہك ڈ ا

ۺےکۺدیقۺےکۺصا ھتۺویکہکنۺا رگۺہیۺخ ۺیسی

ا ،ےسیجۺرضحـ

ۺہنۺوہك

ج

ۺایکۺایگۺےہ:

ز ۺد ؾ ۺاکۺاحلؽہۺںیمۺ

ایبن

1

ۺ۸وسر هۺا افنلۺب۔ۺ

قل ۔ۺ۲۷(ۺا ا

2

ر ۺب۔ۺ فۺ۴۰وسر هۺاغ

قل ۔۷۸(ۺا ا


ايلين نضي أني أخل له ربه بآية أني قس جئته ائي لى بني إس ئة ورسوال إ

اهلل كيرا بإذ فأنفذ فيط فيهو اهلل ايلير وتي باذ ط واالبزؾ واحي اي وابز االن1

ۺےجیھبۺےئگۺر وسلۺیکۺتیثیحۺےسبےہکۺاگ(" ق

لںیمۺاہمتر ےۺۺا ؾ ر ۺبؾ ه(ۺینبۺا رسا لیئۺیکۺاج

ۺےکۺمکحۺ ڈ ا

ا ۺوہنۺوتۺؾ هۺخ

کۺامر ك

ۺا سۺںیمۺوھپك ا ۺوہنۺا ؾ ر

صا ےنمۺیٹمۺےسۺرپدنےۺیکۺلکشۺاکۺہمسجمۺانبك

ۺےہۺا ا

ۺےسۺرپدنهۺنبۺاجك

ا ضۺےکۺب ضیۺوکۺدنتر طفل ۺ ا د ا دنےھا ؾ ر

ۺر ۺںیمۺا ہللۺےکمکحۺےسۺامد ر ؾ ر

ا ۺوہن۔

دنهۺرکك

"ا ؾ ر ۺب د ےۺوکۺر

ۺ ۺا ؾ ر

ن

ا ۺےکۺا د ڈ

ا ۺےہۺوجۺہکۺخ

ۺرکك ـ ۺا ںیہنۺےسۺوسنم ۺرگؾ نۺےکۺلعفۺوکۺوخد ۺیتحۺہکۺاجد ؾ

ر ا انع

ا ر ا د هۺوکتینیۺےسۺا اجنصۺك ا ےتۺںیہ:ۺ

بط بي قو ا يرف ا ض و اهلل فيت بإذ أحس إال بط اري ـ ب ا ص زء وزوجط و ن اي

2

ۺ"

ؾ ہجۺےکۺد ر ایمن

ۺا ؾ ر ۺا سۺیکۺر ۺد ؾ وننۺےسۺؾ هۺبرحس(ۺھکیسۺےتیلۺےھتۺسجۺےسۺؾ هۺب د

رگمۺینگۺا ن

ےۺےھت

صکن ر ےعیۺیسکۺوکۺرضر ۺںیہنۺاچنہپۺ

ڈ ا ۺےکۺریغبۺؾ هۺا سۺےکۺد

ۺخ

ن

ا لۺد ےتیۺاحالہکنۺا د

۔ۺخ ڈ ا یئۺد

ۺ

ۺدقر ـ ۺا ؾ ر

قعۺوفضۺا اعلد هۺؿا ۺ،ۺونمۺیرشۺںیمۺوموجد

ۺیکۺرطجۺےکۺؾ ا اعقـ

ا ںیۺزجعما ـل انبۺ

ز ۺوہیئۺےہۺا ؾ ر ۺیہیۺؾ هۺزیچۺےہۺسجۺہا

شا صۺںیمۺؿل ن ا ءمہیلعۺا

ی

كۺےہۺۺسجۺیکۺیلجتۺ،ۺا

یکۺتمظعۺیکۺها عف

ۺایکۺےہ۔ۺا ؾ ر ۺسفن

ۺرکےتۺوہالۺایبن

ا س

ۺك ۺا صا کفۺفا ہفسۺا ؾ ر ۺامکحءۺےنۺزجعمےۺاکۺصی ف ق

ل یبۺۺیکۺاج

ۺامشر ۺایکۺےہۺ۔ وکۺا سۺاکۺصی ف

ۺوقوتنۺاکۺامکلۺےہا ك کۺرظنیۺۺ ۺد ؾ

شا ن

مؿ نۺےنۺاہکۺےہہکۺا

ہ

پۺںیمۺا ـ ۺےکۺك ا

شا ن

مسفنۺا

ۺا ؾ ر ۺ کۺیتچنہپۺےہۺوتامد هۺےسۺاعر یۺاعملۺۺیکۺوصر ںیتۺا سۺرپۺشقنۺوہۺاجکرم یتۺںیہۺ

ۺامکلۺك ۺۺہکۺذ ف

وقـ

1

ۺب۔ۺ

ۺ۳وسر هۺا الۺرمعا ن

قل ۔ۺ۴۹(ۺا ا

2

ۺ۱وسر هۺرقبهۺب۔ۺ

قل ۔ۺ۲۰۱(ۺا ا


ۺیلمعۺ

ۺد ؾ رسیۺوقـ ۺنبۺاجکرم یتۺںیہۺا ؾ ر ۺا سۺیکۺبیغۺےسۺا ااگیہۺاکۺرسۺہمشچۺ

ۺا دنا ر وجۺا اسجصۺاعملۺرپۺا رث

ۺےسۺ

ۺاحلصۺرکۺیتیلۺےہۺا ؾ ر ۺا سۺےسۺبیجعۺؾ رغبیۺا ؾ ر ۺاعد ـ

قعۺںیمۺرصتفۺیکۺؿا

وہےنۺۺا ؾ ر ۺا ن

د ۺوہےتۺںیہ

ۺرکۺۺا اعفلۺرسر

ہ ف1

۔

یۺملسو هيلع هللا ىلص ربمغیپافر ا یبۺےکۺوقبلۺ:

ۺسجۺرطجۺا ك کۺوھتر ۺیکۺر ؾ جۺیکۺامدننۺںیہۺا ؾ ر

اکانئـ

ا ۺےہۺا یسۺرطجۺۺ سد

ۺاکۺسفنۺا ےنپۺمسجۺںیمۺرصتفۺرکك

قع ےۺؿا

ال ۺاکۺامکلۺسفنۺ یبۺتہبۺ

ۺسۺوقـ

ۺیکۺامدننۺےہ(ۺرصتفۺرکۺاتکسۺےہ

اعملۺںیمۺبوجۺہکۺا سۺےکۺدبن

2

۔

1

ۺ۔ۺ

ۺا اعلہیلۺج ق ل ۺےسۺوقنملۺےہ۔،خیش۲۱۸،ضۺۺ۹۔۸ا اطمل

2

ؾ هۺیکۺوک شۺےسۺوجۺ۔ۺ

ال ۺ،ۺدمحمۺیقتۺا رتسا اك ا د یۺ،ۺدمحمۺیقتۺد ا شنۺ مہ

زکل

رشجۺوصفضۺا

ۺملعۺںیہۺ،ۺضۺ ق للۺےکۺؿا ن گ

گا هۺکمۺ

ش

مۺا صا کفۺد ا

۔۱۸۲ؤمہسسۺاطماعلـ

3

کلمۺا رعشلا ءۺاھبر ۔۔

ۺ

ر امنفۺےکۺ ـ ۺا ا ۺیھبۺا ےۺربمغیپ ق

لۺمیکحۺخ لہۺیھبۺاکںیٹۺ رتہمج:ا رگۺا ك کۺالھکۺیفسلفۺا ؾ ر

ۺوجۺےس

ر ا انعۺںیہۺہکلبۺا سۺےسۺیھبۺك ا الرتۺ۔

ر ا انعۺتقیقحۺ ـ ۺا ا ے

صکنۺۺںیہنۺرکۺ

ا س

ز ۺوکیئۺتمکحۺكہۺك ا

ا ںیۺل ۺںیمۺتشہبۺ

ۺیکۺؾ الیئۺا رایتر ا ـ ـ ۺرکمیۺںیہ۔ۺا ا ا قطۺا ؾ ر

ۺك ـ ۺا ا ۺرکمیۺےہۺا ؾ ر ۺا ؾ ر

ہکۺاصعف

ۺاکۺا سۺۺںیمۺ،انلۺوکرثۺؾ مینستۺیکۺرہنؾ نۺیکۺامدننۺےہ۔ ـ ۺا ا ںیہ۔ۺا ؾ ر

اگش ت چه ؾذ صذ ضاس زکیى تیذ صیک عخث زکحی ی تش

کشیى ک صايث اعث کشیى ج اطقی جیی زقیقث قشا، تشجش اص قشا

3طشیقث ج دسا،خی کثشجغیى تد تؾث تشی، عازث الیث ج


731

731

ـ شیتا ۺك ا

اکۺہفسلفۺزجعمه


اخیل

107 زجعمهۺۺاکۺہفسلف

ۺ ۺزجعمهۺا ؾ ر ۺزجعمهۺا ؾ ر

قلۺر صا

ۺا ابثـ

قلۺر صا

ا ابثـ

شا صل ن ا ءۺمہیلعۺا

ی

ك اکۺدصقمۺایکۺےہ؟ۺشیپۺےیکۺاجےنۺؾ ا ےلۺزجعمؾ نیکۺرطفۺےسۺۺا

ػا ك ا ۺکشۺؾ ۺرتىشا ینۺلقعۺا ؾ ر ۺ

مۺا دنیگۺاکۺیند ك ڈ

ۺشخبۺۺوکےہۺہکۺیسکۺیھبۺد وعیۺۺاقتاضۺر

ا انیمطن

ۺرپۺۺاجالد لیلۺےکۺریغبۺوبقلۺہنۺایک ۺذ ۺاخضۺوطر ۺد ؾ رسیۺؾ هۺف ۺا ك کۺرطفۺا سۺیکۺدقتریۺا ؾ ر د وعی

ۺ ق

لۺۺےسۺاج

قلۺدحتیۺوہ۔ۺےسۺب وبؽۺد وعیۺےکر صا ۺےکۺد وعیۺےکۺاطمقبۺا ؾ ر

ۺسۺےیلۺوبنـ ا

ۺۺبجنلیچۺ(ےکۺصا ھتۺا اجنص ۺا ؾ ر

ۺاکۺا ابثـ

قلشا صۺیکۺر صا


ی

كد ےیۺےئگۺزجعمهۺیکۺاینبد یۺتمکحۺ،ۺا

ا ۺےہ۔

ۺینوگنۺرپۺتجحۺۺامتصۺرکك

ۺشیپۺرکےتۺےھتۺرصفۺا ن

ن ا ءۺوجۺزجعما ـی

كقطنمۺؾ یحۺےکۺاطمقبۺا

ۺےکۺاغیپصۺوکۺد ر ك ا ۺ

قلۺا ؾ ر امؾ ر ا الۺتعیبطۺےکۺصا ھتۺا ر ابتؽۺا ؾ ر یرشۺیکۺدہا

ۺےکۺا ابثـ

قلیکۺر صا

ۺےھت۔رکےنۺےکۺےیلۺوہےت

ر ےعیۺا ےنپۺد وعیۺےسۺب وبؽۺاعمر فۺےکۺحیحصۺوہےنۺ

ؾ هۺیھبکۺںیہنۺاچےتہۺےھتۺہکۺزجعمهۺےکۺد

ر ےعیۺینوگنۺوکوبقلۺرکؾ ا ںیئ۔ۺ

لۺنییبتۺا وصیننۺوکۺزجعمےۺےکۺدكۺك ا ۺلقعۺےکۺاق ۺ ۺ اکۺنیقیۺد الںیئۺ

ۺرکےنۺؾ ا ےلۺ ا نکممۺوصتر

ن عۃۺےسۺقلعتۺوکۺكۺا لقی ۺامؾ ر ا ء ۺرکےنۺا ؾ ر

ڈ

ۺبیغۺےسۺؾ یحۺےکۺا خ ۺذ ف ؾ ه

شا صۺینل ن ا ءۺمہیلعۺا

ی

كےسۺاقتاضۺرکےتۺہکۺا رگۺؾ هۺا ےنپۺد وعیۺںیمۺےچسۺںیہۺوتۺوگنۺاکۺصا انمۺرکےتۺہکۺوجۺا

ۺوکیئۺد ؾ رسیۺ ۺد ںیۺك ا

’’ا ںیہنۺیھبۺؾ یحۺیکۺتقیقحۺےسۺوجر

قلۺا ا ۺؾ

ا اہنل

سجۺےکۺۺشیپۺرکںیۺہک‘‘

ۺاقعنۺوہاجںیئ ن ا ءۺےکۺا سۺاطمےبلۺینوگن وتۺاشمدہےۺےسۺؾ هی

كۺںیمۺا ـ شا صےکۺوجا

ل مہیلعۺا

ۺشیپۺرکےتۺ

ےھت۔زجعما ـ

1

1

ۺ

،ۺج

ا ن

زمیل

۔۸۱ضۺۺ،۲۔ۺریسفتا


بس آباؤا فأتوا }... ي ا كا تؼسوا أ ا تزيسو ث أمتن إال بش قايوا إ

بين لا لى .بش اهلل ي ولهثه إال بش ح إ رسض قايت يض يظاء

اهلل إال بإذ لا بش أتيه ا أ ي ا كا و 1...{بازظ

ۺوبعمد ؾ نۺےسۺر ؾ ،انۺاچےتہۺوہۺنجۺیکۺامہر ےۺۺےنہکۺؾ ه"

ے:ۺمتۺوتۺمہۺےسیجۺیرشۺوہۺمتۺ ںیمۺا ن

ۺ ۺد ا د ا ـ اجۺرکےتۺےھت۔ۺسپۺا رگۺوکیئۺیلھکۺد لیلۺےہۺوتۺامہر ےۺك ا سۺےلۺا اوپك ا ۺےکۺر وسیننۺےنۺؾ

۔ۺا ن

ا ۺےہۺ

ۺرکك

ۺےسۺاہک:ۺےبۺکشۺمہۺمتۺےسیجۺیرشۺںیہۺنکیلۺا ہللۺا ےنپۺدنبؾ نۺںیمۺسجۺرپۺاچےہ ۺےہۺا اسحن

ا ن

ڈ ا ۺےکۺریغبۺشیپۺرکںی۔

ۺخ

ن

"ا ؾ ر امہر ےۺا رایتر ۺںیمۺںیہنۺہکۺمہۺاہمتر ےۺصا ےنمۺوکیئۺد لیلۺبزجعمه(ۺا د

ۺشیپۺیکۺیئگا سۺانبءۺرپۺضعبۺرغمیبۺد ا وشنر ؾ نۺیکۺرطفۺےسۺ

ۺامشر ۺوہکرم یتۺےہۺر ا الۺك

ا د ر طف

ؿ نۺےنۺۺسجۺںیمہ

پۺا

ۺاھجمسۺےہۺا ؾ ر زجعما ـ ڈ ا

ۺخ ۺؾ وجد

یفنۺ یکۺاخمتفلۺا ؾ ر ۺا سۺرھپاکۺدصقمۺا ابثـ

ڈ ا ۺےسۺرتمکۺا ؾ ر

ۺخ ۺےسۺزجعمهۺاکۺب ہبتۺہلئسمۺؾ وجد

دعبۺرکےنۺےکۺد ر ےپۺوہالۺںیہ۔ۺملعۺکا صۺےکۺاحلؽ

ۺۺ۔ےہۺںیم

ۺےکۺا ابثـ ڈ ا

ۺخ ۺےکےکؾ وجد

ۺےکۺےیلۺا ےنپۺاخضۺیلقعۺد اللئۺںیہۺا ؾ ر وبنـ

ۺےیلۺۺا ابثـ

ا سۺےکۺوصخمضۺد اللئۺںیہ۔

ۺا ہتبل

ۺیکۺہیۺك ا ـ

ۺد ۺؾ ا حضۺےہۺہکۺزجعما ـ ۺاک یہا اجنص شا صۺںیہك ا ؾ ا طقہلۺمہیلعۺا ن ا ء

ی

كۺا ۺصی ف

ۺ

ػا یلۺےکۺاقتےضۺےکۺاطمقبۺاعملۺؾ وجد ۺےکۺامتصۺؾ ا اعقـ

صیا ریثۺا

ڈ ا ؾ دنۺاعتملۺیکۺوتدیحۺا اعفیلۺا ؾ ر ك

ا ؾ ر خ

ۺ

ن ا ءۺےکۺزجعما ـی

كۺیکۺب یۺ نمۺہلمجۺا تیشمۺاکۺا یلعۺرتنیۺولعملۺںیہ۔ۺا سۺر ا الۺیکۺا ؾ ر رپؾ ر د اگر

ا ینۺۺءانب

ش

مۺا ؾ ر

قلڈ ا ۺیکۺا ا

ۺیکۺرطجۺخ

ا ر ۺاعملۺؾ وجد ۺےکۺد ؾ رسےۺامتصۺؾ ا اعقـ

۔ںیہرپۺہیۺا اك

1

ا ا میہۺبل ۔۲۲۔۲۰( ۲۴۔ۺا


ۺےکۺفلتخمۺر ا ےتس

ۺوبنـ

ا ابثـ

ا ۺرضؾ ر یۺےہۺا سۺوموضمۺیکۺقیقحتۺۺرپاہینۺ

ۺرکك

ۺےکۺا ابثـ

اخر ضۺۺاکؾ ا دحۺر ا ہتہکۺایکۺوبنـ

ا ۺےہ؟ا اعلد هۺاکومنۺاکۺا اجنصۺد انی

ۺاکۺشیپۺرکك

ۺا ؾ ر زجعما ـ

ۺیفنمۺےہ۔ۺ ـ ا صۺیکۺاگنهۺںیمۺا سۺاکۺوجا ۺےہۺہکۺملعۺک

شا صؾ ا حضۺیسۺك ا ـل ن ا ءۺمہیلعۺا

ی

كۺۺا

یکۺاچہپن

ۺینوگنۺرپۺا امتصۺ ۺرضؾ ر یۺوہےتۺںیہۺذ ف

قعۺطقفۺا سۺؾ

ےکۺےیلۺفلتخمۺر ا ںیہۺوموجد ۺںیہۺا ؾ ر زجعما ـ

ۺرصفۺا یسۺ ا

ا ہکۺتقیقحۺر ؾ نش تجحۺرکك

ۺا ؾ ر اہبشۺےکۺصا ھتۺب وبؽۺوہۺك ۺاک

ا ہۺوہےکس؛ـ

نکیلۺا ر

ن ا الۺا یہلۺی

كۺا شا ص

لا یشۺمہیلعۺا

نعۺےکۺےیلۺتقیقحۺےکۺ

ف

ۺیکۺاچسیئۺا ؾ ر تقیقحۺیکۺخانذ ےکۺد وعی

ر ا د ۺےکۺےیلۺفلتخمۺر ا ےتسۺك ا الۺاجےتۺںیہفا ر هۺۺہکۺنجۺیکۺرطفۺۺا

رکےتۺںیہ:مہۺا ص

ڈ ا یئۺ۲

ۺرکف:ےبۺکشۺےجیھبۺےئگۺخ ۺؾ ۺںیمۺوغر ۺےکۺاغیپص

ۺد وعـ ن۔

ۺا ۺوشیپا ؾ ۺاک

ك کۺیکۺاچہپن

ۺ

ۺیکۺرطفۺےسۺشیپۺوہےنۺؾ ا ےلۺرطہقیۺا ن

ۺا ؾ ر ا ن

شا ن

مۺ،ا

ۺ،ۺاعمر فۺیکۺتقیقحۺ،ۺاکانئـ

یکۺد وعـ

ا ۺےہۺنجۺیکۺ

ۺاکۺاطمہعلۺرکك

ۺںیمۺوغر ؾ رکفۺا ؾ ر ا ن

ۺفا یحۺرپؾ رگا ومنۺےسۺب وبؽۺولعمامـ ا صا یحۺا ؾ ر

ۺوکۺا ك کۺولطمہبۺۺانبرپۺؾ ه

شا ن

مۺاچےتہۺںیہۺاقمصا ا

کۺاچنہپك

ۺاعمر فۺا ؾ ر ۺ۔ا ؾ ر امکلۺك

یکۺد وعوتنۺا رگۺا ن

ۺےکۺاطمقبۺوہۺتقیقحۺلقعۺوکۺوبقلۺرکےنۺؾ ا یلۺ

شا ینۺرطفـ

مۺا سۺاغیپصۺےکۺا یہلۺوہےنۺۺیئۺوتا ہیۺوخد

ۺد لیلۺےہۺویکہکنۺۺؾ ا حضیکۺ ڈ ا

ز زگۺخہۺ ۺاغیپص ی

م ع

ۺےکۺاخمفلۺتقلخۺؾ اکۺرشت

لقعۺےسۺد ؾ ر ۺۺ،رطفـ

ا ۔

ا ؾ ر ا سۺےکۺاخمفلۺںیہنۺوہا ۺرکك

بي األمي اي ايزسو و يتب ك ......ايذي ايذي اي ضاص زوف وي باي زص يأ

ايتي كات واألال ص إص ض ـ ايدبائث وي يض ايليبات ويح يض ويح يض 1

ا لمۺوہیگ(ۺوجۺینگۺا سب"

ۺومنینمۺےکۺص

ۺا ن

مفدر وسلۺیکۺریپؾ یۺرکےتۺںیہۺوجۺ یبۺۺہیۺر

ۺےکۺ

ا ا یئۺےسۺر ؾ ےتکۺںیہۺا ؾ ر ك ا زیکهۺزیچںیۺا نل ۺ ۺا ںیہنۺیکینۺاکۺمکحۺد ےتیۺںیہۺا ؾ ر ہا ےتۺںیہ۔ۺؾ ه

کا کفۺ

1

ۺ۷ا رعا فبۺۺ۔

قل ۔۲۵۷(ۺا ا


ۺرپۺدلےۺوہالۺوبھجۺا ؾ ر ۺبےلگۺےک(ۺوطضۺ

ۺرپۺرحا صۺرکےتۺںیہۺا ؾ ر ا ن

ا ك ا کۺزیچںیۺا ن

ےیلۺخا لۺا ؾ ر ك

ا ر ےتۺںیہ۔

"ا ك

ا ویننۺیکۺقیقحت:ۺاسیجۺہک۱

ش

مر ا نئۺا ؾ ر ۺعشا صۺۺمہۺاجےتنۺںیہ۔ۺ


ی

كۺ سدسۺا

ؾ ا ـ

ۺ،یکۺد

ۺا یہنۺںیموخد ۺیرشۺںیمۺےسۺا ؾ ر ا کرم یتۺۺوخد

ۺا ؾ ر د

،ۺاخدنا ن ـ ۺےکۺیھبۺامنۺك ا

ؾ ۺےسۺےنچۺےئگۺںیہ۔ۺا ن

ۺاک

دنیگۺیھت۔ۺا ن

ۺۺا انھٹۺ،ۺانھٹیب،ۺا رفنا د یۺر

ۺےکۺینوگنۺےکۺصا ھتۺاعمطا ـ ۺرگد ۺا ر د ر ہتشۺد ا ر ؾ نۺا ؾ ر

ا ںیا ؾ ر ا اھٹکۺر نہۺنہسۺیھبۺاھت۔ل دنیگا ۺانب

ا کرم یتۺر

ۺیکۺد

ۺ،نا ؾ

ا كل ۺےکۺ

ۺا ن ۺا ؾ ر ا یقۺرکد ا ر

،ۺا خ

ۺیلمعۺریسـ

ۺا ؾ ر ا

کۺےچنہپۺ ا ؾ ر د یۺیئگۺد وعوتنۺرپۺلمعۺریپا ۺوہےنۺاکۺاطمہعلۺرکك

ۺك ۺؾ ۺوصقمد ـ ا یسۺرطجۺا ےنپۺولطم

ۺےکۺےیلۺ

ؿ نۺےنۺنجۺؾ صا لئۺا ؾ ر ۺرطوقینۺےسۺا افتسد هۺایکۺےہۺزینۺد ؾ وتسنۺا ؾ ر ۺد ونمشنۺےسۺا نہ

پ ا

ا ؾ

ا كل ۺر صا ۺاکۺ ۺےکۺطف ۺےکۺد وعیۺںیمہیۺطف

قل

شا صۺیکۺل ن ا ءۺمہیلعۺا

ی

كۺۺا

قعۺؾ دصا ؾ دصقمۺا ؾ ر کلسمۺ

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺہلصیفۺرکےنۺںیمۺرتہبنیۺدمد ۺاگر ۺںیہ۔

رطہقیۺاکر ۺیکۺقیقحتۺا ؾ ر ا ن

ۺ

ۺا ن ۺرکمی،

ر ا انع

ا ےمۺوکتقفش میظعۺینوگن

دنیگۺےکۺاکر ك

ۺیکۺر ۺا ؾ ر

قعۺدصا ،ۺریخوخا یہ،

ۺاچسیئ

ال ۺۺۺوہنجنۺےنۺاتھجمسۺےہۺہکۺےسۺربل

قلیکۺینوگنۺےسۺسکۺمسقۺۺیہۺںیما اجنصۺد ۺیکا ینپۺر صا

ۺوتعقۺںیہنۺر یھ: وکیئ يه يؽ ح ت ا يط زيز أنفشه رسو يكس جاءن

ين رءوف رحي ؤ باي1

ۺےہۺۺ" ۺمتۺیہۺںیمۺےسۺا ك کۺر وسلۺا اك ا طۺاہمتر ےۺك ا سۺوخد شؽن

ل ن

ۺوخا اہنۺےہۺا ؾ ر ۺومنینمۺںیہمتۺفیلکتۺںیمۺد

قلھا یئۺاکۺاہن

پ

ۺےہۺؾ هۺاہمتر یۺ ا

ا ضۺزگر ك

انھکیۺا سۺرپۺص

ۺقیفشۺ

قلۺےہ۔ؾ ۺےکۺےیلۺاہن

"رہمك ا ن

وا بضذا ايحسيث أسفا يؤ ي إ لى آثارص نفشو و باخ ف2

1

ۺ۹۔ۺوتہببۺ

قل ۔۲۱۸(ۺا ا

2

ۺ۲۸۔ۺفہکبۺ

قل ۔۶(ۺا ا


ۺیکۺ‛

ۺہنۺالالۺوتۺا ن

ۺرپۺا امین

ر ا این(ۺومضمنعۺا سۺر جۺںیمۺسپۺا رگۺہیۺینگۺب ـ ۺا ا ا ك ڈ

ۺؾ ہجۺےسۺص

ۺوھکۺںیھٹیب۔

‚ا ینپۺاجن

ضتسو أجزا وص ال يشأله وا اتب1

ۺرپۺںیہ۔“

قلۺاکۺا ابتمۺرکؾ ۺوجۺمتۺےسۺوکیئۺا رجۺںیہنۺامےتگنۺا ؾ ر ۺؾ هۺر ا هۺدہا

”ا ن

ا ر ںیت۳

شمۺ ن ا ء :۔زگہتشۺربخںیۺا ؾ ر

ی

كشا صۺےچسۺا

لۺیکۺقیقحتۺد وعیےکۺۺمہیلعۺا

قعۺےکۺیکۺدصا

ن ا ءی

كشا صےیلۺا ك کۺر ا هۺزگہتشۺا

لا ر ںیتۺںیہ۔ۺمہیلعۺا

شما ر ےۺا ؾ ر ۺ

ۺا ص یکۺاتکوبنۺںیمۺوموجد

ۺدمحم

ۺا ارخیۺربمغیپۺرضحـ ۺرکمی

ر ا انع

ۺیسیۺك ا ر ےۺںیمےکۺۺملسو هيلع هللا ىلص

ۺیکۺ رضحـ شا صلہیلعۺا

ا ۺےہ:

ر امكفۺےکۺوحا ےلۺےسۺ

ا ر ـ

شم

ن إ ائي يا بني إس زي يسي اب ايتوراة وإذ قا ا بين يسي ؼسقا ي اهلل إييه ي رسو

بين بايبيات قايوا صذا سح ا جاءص س ف ط أح سي اس ب تي يأ ا بزسو بش و

2

ۺیسیۺنبۺب می" شا صۺےنۺاہکۺا ےۺینبۺا ۺاہیلع ا ؾ ر ذ ف لرسا لیئۺںیمۺاہمتر یۺرطفۺا ہللۺاکۺا

ۺیکۺدصتقیۺرکےنۺؾ ا الۺوہنۺا ؾ ر ا ےنپۺدعبۺا اےنۺ

قل(ۺوتر ـ ر وسلۺوہنۺا ؾ ر ا ےنپۺےسۺےلہپۺیکۺباتک

ۺےکۺك ا سۺؾ ا حضۺد اللئۺ

ۺا ن ۺؾ ه ا صۺا دمحۺےہۺسپۺذ ف

ۺد ےنیۺؾ ا الۺوہنۺنجۺاکۺك

ا ر ـ

شمؾ ا ےلۺر وسلۺیکۺ

ھا ۺاجد ؾ ۺےہ۔

ک

"ےلۺرکۺا االۺوتۺےنہکۺےۺہیۺوتۺ

ا ۺےہ:ا یسۺرطجۺد ؾ رسےۺاقمصۺرپ

ر امكف ۺ

ايح و ييهت ض يكا ف وإ اءص أب زفو ا ي زفوط ن الهتاب ي اص اتي ل ايذي

و ي ۺ۱رقبهبۺۺوص

قل۔۲۴۶(ا ا

1

ۺ۳۶۔ۺسیبۺ

قل ۔۱۲(ۺا ا

2

ۺ۶۲۔ۺفصبۺ

قل ۔۶(ۺا ا


ۺد یۺےہۺؾ هۺا سۺبر وسل(ۺوکۺا سۺرطجۺاچنہپےتنۺںیہۺےسیجۺؾ هۺا ـ ےنپۺنجۺینوگنۺوکۺمہۺےنۺاتک

ۺوبھجۺرکۺقحۺوکۺاپھچۺر اہۺےہ۔ا ك کۺا ؾ ر ۺاقمصۺرپۺ

ۺںیمۺےسۺا ك کۺرگؾ هۺاجن

ۺا ن وٹیبنۺوکۺاچہپےتنۺںیہۺا ؾ ر

ۺےکۺصا ھتۺوتر

ك ا د هۺرصا ذف

رل

ۺا ؾ ر ا لیجنۺںیمۺوموجد ۺربمغیپۺا صا ص

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺۺملسو هيلع هللا ىلصق

یکۺافصـ

:ےہد اتیربخۺ بي األمي ايذي يحسو اي ايزسو و يتب في ايتوراة ايذي سص هتوبا ط

واإلحي1

ۺوجۺینگۺا سۺر وسلۺیکۺریپؾ یۺ" ا لمۺاحلۺوہیگ(

ۺومنینمۺےکۺص

ۺا ن

مفدۺبر ہی

رکےتۺںیہۺوجۺ یب ۺا ظ

ۺا ؾ ر ۺا لیجنۺںیمۺك ا ےتۺںیہ۔ۺی

قل رکۺؾ هۺا ےنپۺاہنۺوتر

ہا ےتۺںیہۺنجۺاکۺدک

"

ۺ

ۺےکۺفلتخمۺرظنك اـ

ۺوبنـ

ر ضۺاکۺرسہمشچا ابثـف ےکۺ

ۺ ۺیکۺد لیلۺنبۺاتکسۺےہۺا یسۺؾ ہجۺےسۺمہۺذموکر ه

ۺےکۺا ابثـ

ۺا ك کۺوبنـ ز ہاچر ۺرطوقینۺںیمۺ

ۺا ك کۺ ز ہۺےہ۔ۺا ك کۺےنۺاجےتنۺںیہۺہکۺفلتخمۺکا کفۺرگؾ وہنۺںیمۺےسۺ ا ك کۺاخضۺرطےقیۺوکۺا انپك ا

ۺوک

ز ققحمۺیکۺایکۺاجاتکسۺ؛ۺںیہنۺۺا اھٹکۺرطےقیۺوکۺا انپےنۺاکۺدصقمۺہیۺںیہنۺےہۺہکۺا نہہکلبۺہیۺرطےقیۺ

ۺاکۺہجیتن

ۺرپۺ۔ۺزتعمیلۺنیملکتمۺںیہاخضۺر ؾ س ۺاعصۺوطر

ۺےکۺد افمۺےکۺےیلۺامیلعتـ

ۺئاقتینۺوبنـ

ۺشیپۺرکےتۺںیہۺۺملسو هيلع هللا ىلصربمغیپ ۺرپ ۺد لیلۺےکۺوطر ۺرتنی ۺوقی ۺوک ا ض

ۺا خ ۺؾ ۺا وحا ل ا کرم یت

ۺد ۺےک

ا ؾ ر ا ن

ۺوکۺد ؾ رسےۺد ر ہجۺیکۺد لیلۺا ؾ ر

رکۺۺزجعما ـ

ر ا ر ۺد ےتیۺںیہ۔اقیۺدبعا ابجلر ۺزتعمیلۺزجعمهۺیکۺرعتفیۺدع

بوةصو ايف ايذ»:رکےتۺںیہ لي ػسم سعي اي ںیہ:ۺےتہکرھپ«ي يس

و يضذظ ايحة ي يتس طيوخا في اثبات بوة حس ػلي اهلل يط و ايط وس لي

لي ثبوت ايبوة فهيف يؼح ثبوت ذايک ف ايحزات ايتي اا ي بس اي ببوتط أل

1

ۺ۷۔ۺا رعا فۺب

قل ۔۲۵۷(ۺا ا


بط لي بوتط و جوا صذظ ايحزا ت ونسة و زائسة في شح ايؼسور في يزفضا ا يشتس

1 جضة االستسال

ۺا نبۺر ۺا ؾ ر ۺامرتك ڈ ی ۺا وبۺوصنمر ۺںیمۺیھبۺطا ہظحۺایکدشیہیۺرظنہی ۺا ار ا ء ےہ۔ۺاجاتکسۺۺیک

2

ۺ

ۺوبنہکند ر احال

ۺوکۺا ابثـ

ا رعهۺزجعما ـ

ۺا ص

یۺد لیلۺےتھجمسۺںیہ۔ۺـ

ہلپ

یکۺ

ۺرکےتۺ،ینیا رفسا

وا ا تحكيل بوة »ۺںیہ:ا وبا نسحلۺا رعشیۺیکۺر ا الۺوکۺا سۺرطجۺایبن

3«ايؼلفي ػلي اهلل يط و ايط وس هاصزة في نتاب اهلل

بوة بيا ػلي ك ا ظا ینۺےتہکۺںیہ: ايذي يوجب االصتا ايتا يزفة احاز ايرقا ا

4اهلل يط وايط وس بيت لي صذظ ايحزة

ۺ بيا حس ػلي اهلل يط وايط ايسيي لي ثبوت بوة »ںیہ:ےتہکدبعا کلملۺوجینی،

5«وس ايحزات

ۺد ےتیۺ ر ا ر عۺوکۺنیملکتمۺیکۺا مہۺرتنیۺد لیلۺ

ۺےکۺےیلۺزجعما ـ

ۺوبنـ

یۺیھبۺا ابثـ

ا امصۺرخفۺر ا ر

ا ۺےہۺہکۺؾ هۺۺ؛ںیہ

ۺےسۺولعمصۺوہك

ۺےکۺضعبۺوتکمك ا ـ

ۺیکۺامکلۺ‛ہکبجۺا ن

شا ن

م ا ؾ ر ۺۺر ؾ احینۺۺیکۺوجتسجا

ۺها ج

ا رتۺاجےتن’‘ےکۺرطےقیل ۺےسۺیھبۺ

ںیہ:ۺوکۺزجعما ـ

1

شہ،ۺضۺم

سل

۔۲۵۱۔ۺۺرشجۺا الوصلۺا

2

ملۃ،ۺضۺل ۔۲۱۶۔ۺانمجہۺا الد ہۺیفۺاقعدئۺا لہۺا

3

ز ۺیفۺا دلنی،ۺضۺ عین

لی

۔۲۵۵۔ۺا

4

ۺ

،ۺج

ۺا رقلا ان

،ۺض؟؟؟۸۔ا اجعر

5

نۺا الد ہۺیفۺوقا دعۺاقعدئۺا لہۺا ۃنسلۺؾ ۺا امجلهۃ،ۺضۺ

مل

۔۲۲۲۔ۺ


ۺاکۺ"

شا ن

من کۺر ا ےتسۺوکۺلمعۺرکےنۺا ؾ ر ا سۺرپۺك ا دنبۺۺیقیقحا

لامکلۺہیۺےہۺہکۺقحۺوکۺاچہپےنۺا ؾ ر

"۔ےنہۺےکۺےیلۺنچۺےلر

ۺا ؾ ر احمکۺںیہ۔ۺسپۺ’‘: ںیہےتہکۺۺؾ ه ق لۺینوگنۺرپۺاغ

ۺاجےتنۺںیہۺہکۺر ؾ احینۺا ب ا ض مہۺطف

ۺںیہ

ۺۺربمغیپۺا ؾ ر ۺینگۺا ك کۺر ؾ احینۺبیبطۺےکۺاتحمج ۺےکۺملسو هيلع هللا ىلصا رکص

ۺا ب ا ض بیبطۺۺؾ یہۺر ؾ احین

‚ںیہ۔

ۺےتہکۺںیہ ك ڈ

رظۺ ۺملعۺےہۺہی’‘:ؾ ه ۺوجۺر ا ه ۺۺ،ر ا ه

ا اہنل ۺ ۺےہۺوجۺہکۺر ا ه ۺانمطف ك ا د ه

ۺےسۺر ر ا هۺزجعمه

‘‘ ا

ا ۺےہ۔ۺ‚ن

ا ۺرطفۺرکكل ۺوکۺ

ۺےسۺہقلعتمۺامتصۺاہبشـ

ۺۺ‘‘ ‚ےہۺا ؾ ر ۺوبنـ ز ہۺام یچسۺوگا یہۺیکۺانبرپۺدمحم

ۺےلۺےئگۺا ؾ ر ا لہۺد اینۺیکۺوتعیبطنۺوکۺد نیۺك ا لطۺےسۺاکنلۺرکۺقحۺیکۺۺوجۺبیبطۺےھتۺہک ق

لؿ نۺاج

ہ

پ ا

ۺد یۺدیئد اینۺںیمۺوغشملۺوہےنۺیکۺاجبالۺك ا ۺتسپینوگنۺوکۺےنۺ

دنیگۺیکۺرطفۺد وعـ

ۺا رخؾ یۺر ا ر

ۺےسۺچسۺیکۺرطفۺا ؾ ر

‚۔ۺےسۺحیحصۺدیقعؾ نۺیکۺرطفۺر امنہیئۺیکدئا ؾ ر طلغۺؾ ۺافدسۺاقعالالوھجـ

1

ۺ

ر ا انعر ےیۺیکۺانبءۺرپۺ

ل

م ز ۺد ر د ۺیکۺد ؾ ا ۺا ارخیۺافشۺشخبۺا اامسینۺہخسنۺےہا سۺ

ہا ؾ ر امیبر ۺےکۺد لۺےکۺۺ وجۺۺ

ۺا ںیہنۺافشۺۺملسو هيلع هللا ىلصےیلۺافشۺےہۺرگمۺا سۺیکۺتقیقحۺیکۺیلجتۺربمغیپ ۺك ا کۺںیمۺوہیئۺےہۺذہلا ےکۺؾ وجد

ر ا ر ۺد ك ا ۺےہ:عۺاکۺا اہنیئۺ

قلر ا اینۺابطع یشخبۺا ؾ ر ۺ

ک صايث اعث جئی زقیقث قشا، تش جش اص قشا

کشیى ج اطقی کشیى

لۺكر ا انیمطاق

عۺ

ا دیئۺےسا ن

ۺےہۺہکۺنئۺیکۺك ا

ۺولعمصۺوہك

یۺےکۺہیۺرظنك ا ـ

ۺۺرخفۺر ا ر ا ومر د ؾ

ۺك

دنهۺرکےنۺیکۺوک شۺےہ

ۺیکۺا ار ا ءۺوکۺد ؾ ك ا ر هۺر

یۺمشچۺوپیشۺںیہنۺا صا کفۺایصخشـ

ہکۺنجۺےسۺرخفۺر ا ر

ۺںیمۺےسۺا ك کۺۺرکۺےکسۺںیہۺ۔

ۺد ؾ ۺایصخشـ

ۺؾ ۺرکد ا ر ۺ یب‘‘ںیہۺہکۺۺ‚ظحاج‘‘ا ن

ۺاعد ـ ۺك ا

ۺ‚تعیبطۺوبنـ

ۺیکۺ

ا ن

ۺاکۺا سۺد لیلۺےکۺۺ۔ںیمۺےسۺےہۺا اجید ا ـ

ۺوبنـ

ا ـ

ۺد اقتاضۺہیۺےہۺہکۺؾ هۺاطمقبۺتعیبطۺا ؾ ر

1

ۺ

ۺا اعلہیل،ۺج ق ل ۔۲۱۳،ۺضۺ۹ؾ ۸ا اطمل


ۺیکۺرطفۺر امنہیئۺرکےۺا ےسیۺا انیئۺوکۺالںیئ

ۺ،ۺوجۺیرشۺوکۺامکلۺا ؾ ر ۺاعسد ـ

ا سۺانبۺرپۺربمغیپۺیکۺاعد ا ـ

۔اطمقبۺےہۺا سۺےکۺا انیئۺےکۺۺا ؾ ر ۺر اتفر ۺؾ ۺرکد ا ر

1

یۺ

ۺوہےنۺؾ ا یلۺےکرخفۺر ا ر

ۺا رثۺا دنا ر ۺرپ نۺےنۺوبۺیلعۺانیسۺںیہۺہکۺوہنجۺد ؾ رسیۺتیصخشۺا و ر

ۺرتیق‘‘ ۺؾ ـ ۺایکیکۺد لیلۺوکۺ’‘ا اختن ۺیکۺامکلۺیکۺرطفۺدتر یجیۺرحتکۺےہۺا اجید ہکۺسجۺیکۺانبۺرپؾ وجد

ر وتشنۺےکۺمہۺب ہبتۺربمغیپف

کفۺےکۺؾ وجد ۺ

ر ا ر ۺۺوکۺالرعےہ۔ۺد یتیا ؾ ر رضؾ ر یۺ

2

ۺرخف ـ یۺےنۺا ینپۺاتک

ۺا اعلہیل‘‘ر ا ر ق لۺےکۺتحتۺوبۺیلعۺانیسۺۺ‚ا اطمل

ۺؾ ۺرتیقۺےکۺونعا ن ـ ںیمۺا اختن

ۺیکۺد لیلۺیک ق

لۺےکۺاچر ۺب ا

یۺےکۺاطمقبۺقولخاقـ

ۺرشجۺد ؾ رسےۺرطےقیۺےسۺیکۺےہ،ۺریسفتۺر ا ر

امجد ۺ:ںیہ

ا ،ۺابنا ـ

ر ہتشكفۺ ۺا ؾ ر

،ۺویحا ن

ـ

ۺےسۺا د ینۺب ہبتۺر ےتھکۺۺ،امجد ا ـ ۺےسۺا ؾ رپۺںیہطف

۔ۺا ن

ا ابن

ۺیکك

ۺںیہۺا ؾ ر ویحا ن

ۺےسۺا ؾ رپۺویحا ن

ۺا ؾ ر ا ن

ا رتنیۺۺـل

ۺۺمسق ۺےہ۔ۺا ہتبلۺوخد

شا ن

ما قطۺینعیۺا

ۺك

ویحا ن

ۺےکۺنیتۺب

شا ن

مۺا ز نیۺاکۺےہۺوجۺہکۺاعصۺوعا صۺاک

عؽؼۺںیہۺرتمکنیۺب ہبتۺ ق

لہبتۺےہ۔ۺد ر ایمینۺب ا

ۺاکۺےہۺوجۺرصفۺا ےنپۺسفنۺیکۺذہتبیۺؾ ۺلیمکتۺ ر ا د فۺاکلمۺا

ۺےسۺۺںیمب ہبتۺا ن

وغشملۺںیہۺا ؾ ر ا ن

ۺاکطا

ا یلعۺد ر ہجۺا ن

ےہۺوجۺا ینپۺا صا جۺےکۺصا ھتۺصا ھتۺد ؾ رسؾ نۺیکۺا صا جۺیھبۺرکےتۺںیہ۔ۺیہیۺۺاک ن

ۺ ن ا ءی

كۺۺمہیلعینگۺا شا ص

لۺا ؾ ر یلمعۺوقوتنۺںیمۺامکلۺاحلصۺےہۺا ۺںیہۺںیہنجۺرطفی ۺا یہلۺوشیپا ا ؾ ر

ۺےسۺ

اظنصۺہکۺا ؾ ر د ؾ رسؾ نۺیکۺا صا جۺسفنۺوکۺا تیمہۺد ےتیۺںیہ۔ۺا سۺاحلؽ

ۺا د ینۺب ےبتۺۺاکانئـ ز ہںیمۺ

ۺا یلعۺب ہبت ا ر ےنھکۺؾ ا ےلۺےسۺب وبؽۺےہۺۺؾ ا ال

ڈہل

ۺ ن ا ءی

كۺا شا ص

لۺاقمصۺمہیلعۺا ۺےسۺاعر یۺیہؾ اک ۺامد ه

ر وتشنۺاکۺاقمف

ن ا ءۺا یسۺاقمصۺیکۺؾ ہجۺےسصۺےہۺا ؾ ر ی

كشا صا

لۺر ؾ جۺ مہیلعۺا ۺد ر ہجۺر ےتھکۺںیہۺا ؾ ر ۺاک

اہجن

1

لۺضۺعشمل

ن ہ،ۺضۺ۳۵۲۔ۺصیخلتۺا شفلفل

ۺا کا ہیمۺؾ لۺا ار ا هۺا یۺؾ

۔۵۶۶،ۺرخفۺا دلنیۺا ارا ر

2

ۺافشضۺ

ن ا ـلہ(ۺضۺ۴۳۵۔ۺا

ن ا ـلہۺبا

فا ہفس،ۺض۱۹۹،ۺا اجنلـلا ار ا هۺۺ۳۸۳ ؛ۺاقمدصۺا

یۺرجك ڈ هۺاعمر فۺربمنۺ

ےسۺوقنمل۔ۺ۲۳۶۵،ۺ۲کا کفۺرخفۺر ا ر


ۺ ۺوسر ه ےۺںیہ۔ۺؾ ه

صکنۺا سۺےکۺامد هۺںیمۺرصتفۺرک یکۺریسفتۺےکۺاطمقبۺۺ‚ؾ ا رصعل‘‘ا سۺرکیپۺاعملۺا ؾ ر

ن ا ءۺرپۺقبطنمی

كۺا

ۺںیمۺذموکر ۺاچر ۺافصـ

:ںیہۺےتہکۺۺرکےتۺوہالۺا اك ا ـ

ۺۺ‘‘ ۺامکل ۺاک ۺرظنی

یۺتفصۺوقـ

ہلپ

ۺۺ‚اوا ‘‘ ۺامکل ۺیلمعۺاک

ۺوقـ وا د ؾ رسیۺتفص،

ۺۺايؼايحات ا

ۺوکۺاکلمۺرکك ۺرظنی

وچیھتۺتواػوا بايحلشیتیۺتفصۺد ؾ رسؾ نۺیکۺوقـ

ا ۺ

ۺیلمعۺوکۺاکلمۺرکك

1.تواػوا بايؼبرتفصۺد ؾ رسؾ نۺیکۺوقـ

ۺںیمۺزجعمهۺاکۺرکد ا ر ۺ

ۺوبنـ

ا ابثـ

ۺۺںیمۺےسۺا ك کۺہیۺےہۺہکۺایک

ۺےکۺا صا یسۺوموضاعـ

ف

ۺۺد ےنیا اجنصۺۺےکۺزجعمهۺزجعمهۺیکۺخانذ ا ؾ ر

ۺا ك کۺ


ۺوبنـ

ۺك ا ۺںیہن؟ۺےہۺیقطنمۺقلعتا ابثـ شا صامؾ ر ا الۺتعیبطۺا ؾ ر ل ن ا ءۺمہیلعۺا

ی

كیکۺۺا

ۺاکایخلۺےہۺہکۺزجعمه

قلز

ثیۺر ےنھکۺؾ ا یننۺیکۺا

ۺرپۺا امین

قلۺےکۺۺا ؾ ر ۺر صا

قعۺےکۺد وعیۺۺیکۺدصا

وبنـ

ہم

ا ےہۺۺامنیبۺیلقعۺالر

ۺاجك ۺےکۺےلسلسۺںیمۺنکممۺےہۺۺا سۺر ا ےطبۺیکۺتیفیکۺیکۺا رگہچك ا ك ا

ؾ اضذف

ۺےسۺ ق

ل ۺےسۺاخمنیفلۺیکۺاج

ۺرتد ك ڈ فلتخمۺا ار ا ءۺك ا یئۺاجکرم یتۺوہنۺ۔ۺد ؾ رسیۺرطفۺرعہصۺد ر ا ر اکۺۺکشۺؾ

ۺںیمۺزجعمهۺےکۺرکد ا ر ۺسجۺیکۺؾ ہجۺےسۺہلسلسۺاجر یۺےہۺ

ۺوبنـ

ر ا ر ۺد ك ا ۺایگۺےہ۔ا ابثـعمہۺا سۺۺوکۺجنلیچۺ

ۺاک

هۺانیلۺرضؾ ر دیقنتۺثحبۺںیمۺضعبۺاخمنیفلۺےکۺوسا الـ

ا

لۺرپۺا ؾ ر یۺےتھجمسۺںیہیۺاج

ا یسۺرطجۺوبنـ

ۺرک

ۺیکۺؾ اضذف

قل ےتۺںیہ:زجعمهۺیکۺد ال

ڈ ا ۺےک

وہےنۺںیمۺکشۺؾ رتد ك ڈ ۺك ا دصقملعفۺخ

ۺےکۺ

قلۺیکۺد ال ۺرپۺزجعمه

ۺوہیئۺںیہۺوجۺا یسیدصضۺوبنـ

ۺایبن

کا ـ

شعا دتبا یئۺۺك ا ر ےضعبۺ

ـ رخفرشا طئۺںیہۺںیہنجۺ ا ہظحۺایکۺاجاتکسۺےہۺؾ هۺاتکا ر ۺںیمۺط

یۺےکۺا اك

ےتہکۺںیہ:ۺںیمۺۺر ا ر

1

کا ہیم،ۺضۺل یۺؾ ۺا ار ا هۺا

۔۵۷۱۔ۺرخفۺا دلنیۺا ارا ر


ۺۺد وعك ڈ ا ر " ۺیک ۺےکۺےیلۺزجعمه

ۺےکۺچسۺےکۺا ابثـ

رپۺۺنفۺتبسنۺد انیۺنیتۺزیچؾ رطوبنـ

ۺۺ:وموقفۺےہ ا

ۺوہك ڈ ا

یۺہیۺہکۺزجعمهۺلعفۺخ

ہلپ

ڈ ا ےنۺ یبۺیکۺۺ۔

ۺایکۺاجالۺہکۺخ

قلا

د ؾ رسیۺہیۺہکۺك

ڈ ا ۺسجۺیکۺدصتقیۺرکۺد ےۺؾ هۺا ینپۺاتفگر ۺںیمۺ

دصتقیۺےکۺےیلۺزجعمهۺا اجنصۺد ك ا ےہۺا ؾ ر ۺشیتیۺہیۺہکۺخ

"د ضۺےہ۔ۺاص

ۺرپۺدیقنتۺرکےتۺںیہۺ

ؿ نۺوموضاعـ

نی

كالہپۺۺ:رھپۺؾ هۺوخد ۺا ےنپۺا رعشیۺکلسمۺیکۺاینبد ۺرپۺذموکر هۺ

ۺیکۺرطفۺتبسنۺ ڈ ا

"ا :ؾ هۺےتہکۺںیہ،ینعیۺزجعمهۺیکۺخ

شا ن

ما ہقطۺاکۺامکلۺۺامد هۺےسۺاعر یوچہکنۺۺ

سفنۺك

ا ۺےہ

ڈہلۺےسۺ ںیمد ؾ رسےۺوفنسۺا ؾ ر ا امتحلۺےہۺہکۺسفنۺ یبۺۺ

ر ضۺوہۺا ؾ ر امتیہۺےکۺاحلؽف

وخد ۺیہۺۺؾ ه

ۺبیجعۺؾ رغ

رسۺاکۺا اعفلۺۺبیزجعمهۺاکافلعۺوہۺك ا ۺہیۺہکۺزجعمهۺرکےنۺؾ ا الۺا ینپۺاخضۺوقوتنۺیکۺؾ ہجۺےسۺا ن

ۺنکممۺےہۺ یبۺا ےسیۺمسجۺاکۺامکلۺنبۺایگۺوہۺۺوجوہۺۺہمشچ ۺںیمۺہنۺك ا الۺاجےتۺوہنۺك ا

د ؾ رسےۺا دبا ن

ۺبیجعۺ

ۺا اۺ،اطیشوننۺ،ۺرپوینا سۺےنۺوہۺك ا ۺرسہمشچۺاکۺۺا اعفلوجا ن ر وتشنۺا ؾ ر ف

امسینۺر ؾ وحنۺےسۺدمد ۺیلۺ

"وہ۔

ۺےتہکۺںیہےکۺك ا ر ےۺ وضمۺد ؾ رسےۺوم ۺیکۺرطفۺتبسنۺیکۺۺ‘‘ :ںیمۺ ڈ ا

ۺیکۺخ بۺزجعمه ا ؾ الا

ۺںیمۺ(

ۺوصر ـ

ۺہیۺك ا ـ ضۺںیہنۺےہۺہکۺزجعمه

شلع

ا ایناۺوک

ۺك ا یئۺاجکرم یتۺوہۺك

قلخۺرکےنۺںیمۺوکیئۺرغض

ۺا اجنصۺد انیۺ ۺیھبۺؾ ا حضۺںیہنۺہکۺزجعمهۺاک ق

لۺوہۺ

ۺںیمۺرغض ڈ ا

ۺا رگۺلعفۺخ

ۺیکۺۺوعك ڈ ا ر د ك ا رفلض

وبنـ

ۺوہۺ۔ۺہکلبدصتقیۺےکۺےیلۺوہ

‚نکممۺےہۺوکیئۺد ؾ رسیۺرغض

ۺۺ"ںیہۺ:ۺےتہکںیمۺۺوضمۺےکۺك ا ر ےشیتےۺوم ڈ ا

ۺہکۺسجۺیکۺخ ۺےہۺ

قلا

ہیۺاہکنۺےسۺك

"دصتقیۺرکےۺؾ هۺا ینپۺاتفگر ۺںیمۺاصد ضۺا ؾ ر ۺاچسےہۺ؟ۺ

1

ۺفلتخمۺےہۺہک ۺا ؾ ر

فا ؾ ـ

ۺکا صۺا انتۺعن ۺاتکوبنۺںیمۺوموجد یۺیکۺدعتمد

ۺےکۺ رخفۺا دلنیۺر ا ر

ا ن

ۺد وشا ر ۺاکصۺےہۺ۔ۺۺك ا ر ےۺںیم

قلا ۺاہن

ا ارخیۺہلصیفۺرکك

1

لۺض۔ عشمل

ۺا ػڈ

لۺا رعملؾ فۺل ن عشمل

ۺۺ۹۴وخا ہجۺریصنۺا دلنیۺوطیسۺ،ۺصیخلتۺا

ۺا اعلہیلۺج ق لۺ۹،ۺ۸زینۺا اطمل

ر ضۺےکۺصا ھتۺ۶۲ضۺف ےۺ

۔وھتر


لۺوتہجۺںیہ:كۺاق

اہینۺدنچاکنـ

ا رعهۺالہپۺہتکنۺ،

ن عۃۺافممیہۺیکۺۺا صۺامؾ ر ا ءۺا لقی وجۺاسملئۺاکۺیلقعۺزجتہیۺںیہنۺرکےتۺےھتۺا ؾ ر د ۺینیۺؾ

ۺےکۺتخسۺك ا دنبۺےھت ز ہۺےکۺوظا

ا اہینۺلقعۺےسۺا افتسد هۺےیکۺریغبۺد ینیۺوتمنل ۺںیمۺ

ف

ۺۺرہگیۺخانذ ا ؾ ر

ۺ ۺا ؾ ر ۺ یبۺےکۺرظنہیۺسحۺؾ ا یننرقتابیاۺخ ڈ ك ڈ ڈ ا

ۺوما تقفۺرکےنۺےسۺاعزجۺےھتۺۺلعفۺیکۺرطجۺخ

د ر ایمن

ؿ نۺےنۺہ

پۺاکۺلمکمۺوطر ۺرپۺاچبےنۺےکۺےیلۺ ۺوکمہفۺےکۺاطمقبۺوتدیحۺا اعفیلۺا ےنپا ا ہینۺےکۺرکد ا ر

للعۺك

ۺںیمۺ

شا ن

م ےکۺاقلئۺوہےئگ۔ۺۺربجا اکنر ۺرکد ك ا ۺا ؾ ر ۺا یسۺرکفۺےکۺہجیتنۺںیمۺلعفۺا

ۺےکۺدعبۺۺاہین

ۺا سۺؾ اضذف

ۺاکۺالہپۺا رتعا ض

ا ۺےہۺہکۺزجعمهۺ یبۺےکۺا یلعۺسفنۺا ن

ا ۺۺرطفۺوہۺاجكل

ۺۺوجلعفۺےہۺۺك ا ۺؾ ا طقہاکۺ ۺےسۺوہظر

ن

ۺا سۺےکۺا د ۺا ؾ ر

قلۺیکۺاخضۺانع ڈ ا

ریخ

وہا ۺےہۺ۔د ؾ رسا ۺہیۺہکۺۺك ڈ

ا کرم یتۺیکۺیفن،د ؾ رسےۺا ؾ ر ۺشیتےۺ سدےمۺںیمۺذموکر ۺلکشم

ا سۺۺےکۺقلعتمۺا اعفلۺےکۺنسحۺؾ حبقۺد

ۺوہکرم یتۺےہۺرگؾ هۺیکۺاخ ۺؾ دصقمۺہکضۺر ا الۺےسۺدیپا

ۺیکۺتلعۺںیہنۺنبۺوکیئۺاخضۺرغض ڈ ا

،لعفۺخ

ۺۺیتکس۔ ے

صکنۺےسۺریغۺامیکحہنۺلعفۺیکۺیفنۺیھبۺںیہنۺرکۺ ڈ ا

ا ںیا یسۺؾ ہجۺےسۺخل رظنےیۺیکۺا سۺۺانب

ڈ ا

ۺخ

ف

تشگۺخانذ

ےہۺ۔ۺۺا یہلۺےکۺابمینۺیکۺرطفا ؾ ر ۺا اعفلۺۺك ا ر

ۺ

ۺیکۺها عف

زجعمهۺدقرـ

ۺںیمۺےسۺا ك کۺ

ۺا رتعا اضـ

ۺوکۺوبقلۺرکۺہیا رتعا ض ۺےکۺؾ وجد

ۺزجعما ـ

ۺےہۺہکۺا رگۺك ا رفلض

لۺایلاجالۺ ۺۺیکۺد لیلۺوتۺنبۺۺا اجنصۺد ےنیۺؾ ا یننۺیکۺوفضۺا اعلد هۺطقفۺیھبۺزجعمهق

ا لۺدقر ـ

نعۺےبۺ ا ؾ ر

ۺیکۺد لیلۺںیہنۺنبۺاتکس ۺ

ا ۺاتکسۺےہۺنکیلۺدصضۺوبنـ

ۺاحالہکنۺا ےکنۺکا صۺاکۺحیحصۺوہۺك ےسۺ‚ملع’‘د ر

ب وبؽۺےہۺ۔ۺ

1

1

ۺ،ۺا اتسد ۺیفطصم۔

ا ا دل ۺسلۺ ن ا ۺاچر

طلکۺےسۺوقنمل

ۺاسملئۺکا کفۺخ ڈ ك ڈ ،ۺونسٹۺ،ۺد ر ؾ سۺۺن

ۺر ؾ نشۺرکفؾ نۺیکۺرحتریؾ نۺںیمۺکا صۺۺبجعتۺا اؾ ر ۺےہۺہکۺا یسۺےکۺاشمہبۺۺ۱۳د ر سۺربمنۺ

ضعبۺاملسمن

ۺۺر وجمۺرکںی:یھبۺاتلمۺےہۺ۔ۺۺ

۔۶۱ضۺ،۱یلبشۺامعنینۺ،ۺملعۺکا صۺخ ڈ ك ڈ ۺ،ۺج


ن ا ءی

كۺےہۺا ا

شا صمہیلعۺولعمصۺوہكل ۺوفضیکۺۺۺا

ۺاکۺرسۺہمشچۺا ن

اعصۺ۔ےہۺ’‘ملع‘‘اکۺ ا اعلد هۺدقر ـ

شا وننۺیکۺرطفۺ

مےۺاجوینا ےلۺاکومنۺرپۺےسۺا

ن لۺیہیۺتقیقحۺاصد ضۺا اکرم یتۺیھبامتصۺاخر ضۺا اعلد هۺا اجنصۺد

ےہۺوجۺر ك ا تضۺا ؾ ر ۺا ےنپۺسفنۺرپۺرٹنکؾ لۺےسۺوفضۺا اعلد هۺدقر وتنۺےکۺامکلۺنبۺاجےتۺںیہۺ۔ۺ

اعث ػهى خه ػهى سا خا خاجى يهک عهیا ػهى

ۺربمنۺۺلمنوسر هۺۺۺۺۺ

قل :۴۰یکۺا ا أ الهتاب أا آتيو بط قب سظ ايذي و قا

فو ـ ’‘يزتس إييو ط ۺںیمۺےسۺھچکۺملعۺاھتۺؾ هۺےنہکۺاگلۺںیمۺا ا ـ کلپۺۺےک سجۺےکۺك ا سۺاتکۺ

ھد

ےۺ

کن ن

ےسۺےلہپۺ ۺےکۺا ـ ۺ ‚صا ےنمۺاحرضۺےیکۺد اتیۺوہنۺ۔ےسۺا ا

قلۺا ك کۺفیطلۺہتکنۺا سۺرپۺا سۺا ا ںیمۺوموجد

ۺا

قعۺؾ ؿا

ا دہۺےہۺہکۺا سۺصخشۺیکۺدقر ـ

ا ہصۺہیۺہکۺربمغیپۺا صا صۺۺ۔ۺاخضۺملعۺاکۺہجیتنۺیھتسۺےکص

اکۺخ

ۺرکمیۺا صا اسۺنیعۺملعۺےہۺ۔ۺ

ر ا انع زجعمهۺاجؾ ك ڈ ۺینعیۺ

ا

وقا نینۺۺولعمصۺامد یزجعمهۺا ؾ ر ۺك

ضعبۺےتہکۺںیہۺ

1

ۺا ك کۺا انثتسنکممۺےہۺ ۺا ؾ ر

ز ۺںیمۺاخر ضۺاعد ـہا

تقیقحۺۺےنۺؾ ا الۺاکصامشر ۺوہۺءؿ

ۺا سوہںیمۺا سۺرطجۺہنۺ ۺںیمۺا اےنۺےکۺےیلۺا ك کۺ ا ؾ ر کۺاظنصۺ امد یےکۺؾ وجد

ۺوہۺوجۺا یھبۺك د ر اکر

ۺنکممۺےہۺ ںیم

ۺا ك کۺر ؾ ر ۺوہۺا ؾ ر ۺرپۺۺ۔ولعمصۺوہۺاجالۺامہر ےۺےیلۺفشکۺہنۺوہا ا لۺےکۺوطر

نع

ۺیسی

شا صۺرضحـلۺیکۺا اصعیبۺامیبر وینۺےکۺےکۺاہوھتنۺامیبۺہیلعۺا

ر ؾ نۺیکۺافشءۺك ا یبۺنکممۺےہۺدبن

ۺےسۺوہ ـ ۺۺؾ ہجا سۺۺ۔ك ا

ۺےکۺا ابثـ

ۺوکۺوبنـ

انبك ا ۺاجۺاتکسےہۺ۔ۺںیہنۺد لیلۺۺیکےسۺزجعما ـ

ۺرکےنۺےکۺدعب

لۺہیۺوسا لۺایبن

ك ۺوپر

ۺد ےتیۺںیہۺ:ۺوخد ر رچد ـ ا سۺرطجۺوجا

1

Richard -i- purtill "miracles: what if thay happen?" In miracles, edited by ۔

richard swinburne ,p 202

،ا نیمۺا دمحیۺ،ۺانتصقۺ امك ا ۺبیغۺ

۔ےسۺوقنملۺۺ۳۳۶ضۺۺومنن


ۺںیمۺك ا یئۺاجوینا یلۺرشا طئۺ"

ۺےسۺزجعما ـ

هۺریگیۺےکۺاحلؽ

وحا ےلۺا ك کۺےبۺےکۺۺہیۺا امتحلۺا دنا ر

شا ینۺتمیق

مکۺےہۺا ؾ ر ۺہیۺمیلستۺںیہنۺایکۺاجاتکسۺہکۺا ك کۺاعصۺا

لۺےکۺوقبلۺۺصخش ا ؾ ر ۺرفصۺیکۺدحك

كبوپر

یا ك کۺ

ھن

ال ا سۺرطجۺا افتسد هۺرکےۺہکۺب د ؾ نۺےسوقوتنۺۺامد یا ینپۺۺہکیسیۺ(ۺا انتۺاقد ر وہۺاقمکفۺ

دنهۺا ؾ ر ۺدیپا یشئ

ۺیکۺریبعتۺےکۺاطمقبۺوکۺر

ر ا انعدتبا یئۺا ك ا صۺا ۺا ینپۺدیپا شئۺےکۺا دنوھنۺوکۺانیبۺرکد ےۺبك ا

ۺا ازیمۺوگتفگۺرکےۺ(د ر اح

قلکۺںیمۺینوگنۺےکۺصا ےنمۺا دتساللۺرکےۺا ؾ ر ۺامیکحہنۺا ؾ ر ۺدہا

الہکنۺا یھبۺك

‚د ا دنمشنؾ نۺا ؾ ر ۺاعوملنۺںیمۺےسۺوکیئۺیھبۺا سۺاکصۺوکۺا اجنصۺںیہنۺد ےۺاکسۺ۔ۺ

لۺ

كۺہکوپر ۺرکمیۺےکۺجنلیچۺاکۺا اضہفۺرکؾ

ر ا انعشا ونۺےکۺکا صۺںیمۺ

مۺا ۺنجۺںیمۺطف ـ قا

نۺوکۺذ

ۺےکۺ’‘اہکۺایگۺےہ:ۺرکےتۺوہال

ر ا انعۺانبرکرطجۺاک وہےنۺںیمۺکشۺر ےتھکۺوہۺوتۺمتۺیھبۺا سۺا یہلا رگۺ

۔ "ےلۺا اؾ

ۺ

وعا صۺاکۺزجعمهۺرپۺا رار ۺا انیمطن

ۺیکۺا ك کۺد ؾ رسیۺ ۺےکۺاشمہبۺزجعمه

ذگہتشۺرظنك ا ـ

ۺۺوجۺےہۺیئیھبۺصا ےنمۺا اۺوصر ـ یکۺزجعمه

ۺےکۺربتعمۺوہےنۺیکۺاخمتفلۺرککرم یتۺےہۺ

قل ن ا ءۺمہیلعۺۺہی۔د ال

ی

كرظنہی،ۺوعا صۺوکاقعنۺرکےنۺےکۺےیل،ۺا

ۺوک

ۺؾ ا ےلۺزجعما ـ ۺےسۺشیپۺےئکۺاجےنۺ ق

لشا صۺیکۺاج

لا صۺد اتیا

ر یبیۺاکكفےہۺ!ہیۺۺا ك کۺمسقۺیکۺوعا صۺ

ینگۺےتہکۺںیہۺ:ۺ

ا ك ا غلۺ‘‘

شا وننزجعمهۺك

ما ؾ ر ۺوچبنۺےکۺاقعنۺرکےنۺیکۺد لیلۺےہۺوجۺبیجعۺؾ رغبیۺا ؾ ر ۺریغۺامد یۺۺا

ۺ ۺںیمۺۺا ومر

ا س

ۺا ك کۺۺ۔ںیہۺوہےتیکۺك ۺرپۺوتہجۺںیہنۺد اتیۺدیجنسه ۺا ومر

ۺا ن

شا ن

مۺےسۺا ہکلبۺؾ هۺقطنمۺ


ی

كۺےہ۔ا ا

نھک

ۺا اہتنیئۺۺقلعتۺر

ق

لۺاکومنۺےسۺا اعتس

ۺرخضۺاعد ـ ۺا ؾ ر ےکۺےیلۺزجعمه

امےنۺںیمۺیلقعۺا دتساللۺ

ر ا امنہیئۺرکۺیکۺدمد ۺےسرضؾ ر یۺاھتۺوچہکنۺا سۺر

ا ۺد وشا ر ۺہکلبۺاحملۺاھتۺ۔ۺك

ز هۺایکۺےہۺا ؾ ر ۺاہکۺا ہتبلۺا سۺرتحمصۺفنصمہۺاکۺہرہ

ۺےنۺربمغیپۺا صا صۺےکۺوحا ےلۺےسۺاکیفۺ توؾ ـ

ۺاکۺا سۺ

ینہۺایخالـ

ۺد ۺلقعۺؾ قطنمۺےہۺہنۺہکۺا ؾ اہصۺا ؾ ر ۺد ؾ ر ه ۺربمغیپۺا صا ص

ۺےسۺےہۺہکۺوچہکنۺد ؾ ر ه

احلؽ


ۺےکۺها ؾ هۺۺملسو هيلع هللا ىلصربمغیپۺا صا صۺ

ر ا انعا ۺ‘‘ےنۺ ڈ

ۺخ

ن

ۺ‚ہبۺا د

ز ۺمسقۺےکۺزجعمهۺیکۺد ر وخا طفہ

ےسۺۺوبقلۺرکےن

ۺےہۺ۔ۺا اکنر ۺایک

1

ۺایکا سۺمسقۺےکۺکا صۺوکۺد ؾ رسےۺصخشۺےنۺۺا ك ک

:ےہۺا سۺرطجۺایبن

ۺا وصلۺاعمر فۺ" ۺوتۺا ااگهۺند اللئۺوموجد ۺوہۺؾ ا حضۺا ؾ ر ۺرپۺمکحتسمۺہقحذ ف

ر ا د ۺزجعمهۺۺا ؾ ر ۺك ا ریصبـفا

ۺہنۺوہ

ا ںینۺےکۺاتحمجل ۺزجعمهۺۺےگۺ۔انبۺ

ۺد رگی ۔اقرصۺےہۺےسۺوکۺاقعنۺرکےنۺا ن

زجعمهۺ،وخا ضۺك ا افلؽ

ۺںیہنۺںیہ

ا ۺےہۺ۔ۺۺےکۺاتحمج

"ہکلبۺزجعمهۺطقفۺوعا صۺےکۺےیلۺوہك

2

ۺد دنیا ر ؾ ۺا ؾ ر ۺےہ

ۺها عف ۺا ك کۺمہفۺیظفلۺیک

ۺایبن ۺےکۺۺنہی ۺںیمۺزجعمه

ك ا ن

ۺر ۺاعایمہن یک

ا رظۺےہۺسجۺیکۺانبۺرپ

ز وہشمر وہفمصۺؾ ینعمۺیکۺرطفۺكہ ۺؾ هۺ

ۺۺیکۺبیجعۺاحد ہثۺوکۺوجۺا ن

ا ـ

شہ ك ا ینطۺوخا

ا صۺد ےتیۺںیہ

ۺا ؾ ر ۺزجعمهۺاکك ڈ ا

ۺیکۺےہۺۺیکۺۺیھبۺوہفمصۺزجعمهمہۺےنۺےلہپۺ۔ےکۺاطمقبۺوہۺفطلۺخ

ؾ اضذف

ن ا ءی

كشا صۺہکۺا

لۺاچےہۺسنجۺمہیلعۺا

ےکۺےکۺزجعما ـ

ۺاکومنۺےکۺصا ھتۺۺےسۺاحلؽ

د رگیۺاخر ضۺاعد ا ـ

ۺا ك کۺد ؾ رسےۺےسۺخ ڈ ا ۺںیہۺ۔ ۺےسۺاکطا ا

ۺےکۺاحلؽ

رتشمکۺںیہۺنکیلۺونمۺا ؾ ر ا ینپۺاخضۺافصـ

شا ون

م لۺوتہجۺےہۺہکۺا

كۺۺنہیۺہتکنۺیھبۺاق ۺا ا ؾ ۺصا وتیحن وپدیشهےکۺا دنر ۺر

ۺوکۺن

ۺا اجرگیکۺرطفـ

ۺےنرک

شا صۺےنۺےکۺےیلۺوعبمـل ن ا ءمہیلعۺا

ی

كۺےسۺافدئهۺںیہنۺۺوہےنۺؾ ا ےلۺا

قل ز زگۺینوگنۺیکۺاہج

ہ

ینوگنۺیکۺریحۺا ؾ ر ؾ ها اھٹك ا

ڈ ا ۺیکۺرطفۺینوگنۺیکۺۺؾ هۺر ا ه ۺ۔ںیمۺا اضہفۺرکےنۺےکۺد ر ےپۺںیہنۺےھتۺـ

خ

ۺ، ڈ ا

ۺخ

ن

ۺہبۺا د ۺا ؾ ر

ۺرضؾ ر ـ

قعۺےکۺےیلۺوب

ۺےکۺا ابثـ

ۺا ینپۺوبنـ ۺا ؾ ر

قلۺدہا ۺانمطف ۺا ؾ ر

زجعما ـ

ا ویننۺوکۺشیپۺرکےتۺےھت

ش

مۺےکۺےیلۺۺملسو هيلع هللا ىلصانبءۺرپۺربمغیپا رکصۺا یس ۔

ۺےکۺا ابثـ

قلےنۺیھبۺا ینپۺر صا

ۺاعمر فۺےکۺےیلۺنجۺیکۺرطف

ۺا اجنصۺد ۺؾ هۺبۺہنۺہکۺا ن

ۺد ےتیۺےھتۺ(فلتخمۺزجعما ـ

ۺےسیجۺےیئد وعـ

1

ۺضۺ ۔

ر ا انع ۺد ك ڈ اگهۺ

ا ر خیۺا ر

ۺ،ۺہفسلفۺك

۔۲۶،ۺ۲۵بیبحۺا ہللۺامیپن

2

۔۵۰۱،۵۰۶ۺا صا صۺخانیسۺضۺیتعییلعۺرش ۔


ا (

ۺنکیلۺربمغیپا صا صۺقشۺرمقباچدنۺےکۺد ؾ ۺرکٹےۺرکك

ۺۺ،زجعمهاکۺا یلۺرتنیۺملسو هيلع هللا ىلصا ؾ ر ۺد رگیۺزجعما ـ

ر ا انع

ا ر خیۺیرشۺںیمۺہشیمہۺےکۺےیلۺربمغیپۺاخمتۺ

ۺیکۺئاقتینۺیکۺد لیلۺےہۺ۔ۺملسو هيلع هللا ىلصےہۺوجۺك

یکۺوبنـ

ۺزجعمهۺیکۺ

قل تیفیکد ال

ۺا سۺمسقۺۺولعمص ۺےہۺہک ا

ۺےکۺوہك

ۺۺاکرسہمشچوکشکۺؾ اہبشـ ۺےکۺوہفمص ۺ،تقیقح،زجعمه

ۺےکۺںیمۺا اہبصۺےہ۔ دصقمےکۺا یلۺۺا سا ؾ ر ۺ،ا تیمہرغض ـ ۺا سۺےیلۺا سۺوسا لۺےکۺحیحصۺوجا

ر ضۺاھجمسۺفۺاکومنۺاسیکھتۺا اکسۺ

وصحلۺےکۺےیلۺزجعمهۺیکۺؾ ا حضۺوصتریۺا ؾ ر ۺد ؾ رسےۺامتصۺاخر ضۺاعد ا ـ

ۺۺ۔اجال

ۺےکۺا ابثـ

ۺیکۺ سدا ر ۺیکۺد لیلۺوسا لۺہیۺہکۺزجعمهۺسکۺرطجۺوبنـ

قلۺا سۺیکۺد ال ا ۺےہۺا ؾ ر

ن

ك ی

کۺ

ا اہینۺےہۺہیۺبےہسکۺدحكل

ۺےکۺصا ھتۺصا ھتا سۺنیقیۺاکۺرسۺہمشچۺےہۺ؟(ۺا یسۺرطجۺۺایسفنکرم یتطقفۺك ا

ۺیکۺ

قلۺرپۺد ال

تیفیکا رار ۺزجعمهۺۺاکدہفۺا ؾ ر ۺا سۺیکۺوبنـ

1

یۺیفصۺك ا ۺیلقعۺزینۺ،بیعبط

من

غ

م

ك ا ۺ

ۺیکۺاجال؟

ا ؾ ر ا زتلا کف(یکۺؾ اضذف

ۺشیپۺرکےتۺںیہۺوکوجۺینگۺزجعمهۺ

ا اہنل ۺ

ۺرپۺونعبا ن

ۺوبنـ

وکۺۺاقمصۺا امعتسلۺےکا سۺۺؾ هۺا ابثـ

ۺا ؾ ر ۺمیلستۺےسۺد ےتھکیۺںیہا سۺرطجۺےسۺ

ۺےکۺا ابثـ ڈ ا

ۺخ کۺریغۺۺرکۺا ےنپۺےل ہکۺؾ وجد

ا ا نیہۺكل اخضۺ

1

ۺا ابتعر ۺےہۺا ؾ ر ا سۺیکۺؾ عضۺك ا ا ےسیۺطا ر ۺا ؾ ر ر ا ر د ا د عۺ ۺاکۺصی ف

قلہمۺےسۺا ااگیہۺ۔ؾ یعضۺد ال

ۺ

قلۺیکۺاخضۺاعمینۺرپۺد ال

ا ۺےہۺےسیجۺا افلؽ

ہمۺؾ عضۺےسۺدیپا ۺوہك

یکۺرطفۺتبسنۺد یۺاجکرم یتۺےہۺوجطا ر

ا ر ےسۺا سۺ

ۺؾ ا اك

ز یۺاحالـہا

ۺہیۺےہۺہکۺتعیبطۺےکۺاقتاضۺےکۺاطمقبۺیسکۺصخشۺےکۺؿ

قل۔یعبطۺد ال

ۺےہۺنکیلۺؾ ا حض

ا ۺرشاسمر یۺۺیکۺها عف

ۺوہك

ۺوکۺفشکۺرکںیۺےسیجۺرہچےۺاکۺرسج

ۺےہۺیکۺیعیبطۺاحالـ

ۺ ہمۺك ا ك ا

ۺہیۺےہۺہکۺد ا لۺا ؾ ر ۺیقیقحۺدمینلۺےکۺامنیبۺطا ر

قلا ۔یلقعۺد ال

ہمۺرضؾ ر یۺںیہنۺوہك

ہکۺہیۺطا ر

لۺكا اق

ہمۺرضؾ ر یۺا ؾ ر ۺك

ۺطا ر

ا ۺےہۺا ؾ ر ۺلقعۺا ےسۺفشکۺرککرم یتۺےہۺےسیجۺتلعۺؾ ولعملۺےکۺد ر ایمن

اجك

لفۺےہۺ۔

ز

پ


ۺتمکحۺؾ ریغه ۺ، ۺریخوخا یہ ،

ۺ،دقر ـ ۺےسیجۺملع ۺامکیل

ۺافصـ ۺیک ڈ ا

ۺبخ ۺزجعمه

ۺا لصۺ......ا ر زین

ۺ

قلۺیکۺدہا

شا ن

مۺا ۺا ؾ ر ا

ۺوکۺوبقلۺرکك

ۺوبنـ

ۺےسۺؾ یحۺیکۺےکۺےیلرضؾ ر ـ

ۺےکۺونعا ن لقعۺیکۺا دما د

ۺہکۺا سۺوموضمۺاک

ۺۺرضؾ ر ـ

ۺےہۺ(ۺدمیعۺوبنـ

ا اہنل صخشۺیھبۺاخضۺیلقعۺ

ف

ےکۺےیلۺایکۺۺیکۺخانذ

ۺ

ا اہنل ےسۺاملسمۺوحا ےل؟ا سۺںیہنۺاتکسۺےہۺك ا ۺنبزجعمهۺنیقیۺا اؾ ر ۺ

ۺۺن

قلز

ثیا ؾ ر ۺاسیعیئۺرکفمۺنیۺیکۺا

ۺۺد ا وشنر ؾ نرتہبنیۺد لیلۺیتھجمسۺےہۺ۔ۺاسیعیئۺۺوکۺ یبۺیکۺدصتقیۺےکۺےیلۺزجعمه

وسن

ںیمۺےسۺر رچید

ا نل

لی

:ںیہۺےتھجمسد اللئۺےکۺصا ھتۺزجعمهۺوکۺد لیلۺۺدنمر ہجۺد

ی:

ہلپ

ڈ ا ۺ

ر ےعیۺینیقیۺےہۺ۔ۺۺ،ؾ وجد ۺخ

ۺمظنۺےکۺد

ا اہنل د اللئۺا ؾ ر ۺوشا دہۺ نمۺہلمجۺ

ا ا نیہۺ : رسید ؾ ل

ر ہعیۺ

ۺقلطمۺؾ ریغهۺےکۺد

ۺایکۺاجاتکسۺےہۺ۔ۺیسیجۺۺملعۺ،دقر ـ

قلا

ڈ ا ۺوکۺك

ۺخ

افصـ

ۺاکۺاقمصۺ،یرشۺضعبۺایحکرم یتۺاسملئۺےسیجۺد اینۺیکۺتقیقحۺشیتی:

شا ن

م دنیگۺۺد این ،د اینۺںیمۺا

ںیمۺر

ۺ ڈ ا

ۺ،لضفۺخ ۺرطہقیۺاکر ۺےکۺ،ےنۺیکۺتیفیکرکۺاحلصاک

ۺا دبیۺاعسد ـ ۺا ؾ ر دنیگ

کۺا د ر ا ا رخؾ یۺر

ا ۺ۔ۺ

نھک

ؾ ریغهۺےسۺا ااگۺیہۺںیہنۺر

ۺۺوچیھت: ڈ ا الۺاعملۺؾ اقد ر

ا ۺےہۺوجۺہکۺا ؾ ر خ

نھک

ۺاکۺملعۺر

ۺیکۺاینبد یۺرضؾ ر ك ا ـ

شا ن

مریخۺقلطمۺا

ۺر ا ےتسۺےسۺایہمۺںیہنۺوہۺںیتکسۺ ۺاکۺۺ؛ؾ یحۺےکۺها ؾ هۺیسکۺا ؾ ر

قلۺاکۺاقتاضۺا یکسۺانع

ۺا سۺیکۺافصـ ذہلا

ا ےہ۔ۺا اظتن

ر ۺرکك

ر ےعیۺا اےنۺك ا وچنںی:

شا صا یلۺۺؾ ؾ یحۺےکۺدل ن ا ءۺمہیلعۺا

ی

ك ۺا

ۺںیمۺا ن

ےکۺدہفۺ یکۺضعبۺامیلعتـ

ۺاچسۺےکۺینیقی ۺۺا ؾ ر ۺوہےنۺیک ۺںیہنۺےہۺؾ یحۺےکۺها ؾ ه ۺوموجد ۺۺا ؾ ر وکیئۺر ا ه ع ؾ یحۺیکۺب ہکۺہیذ ۺن

ف

ن ا ءۺۺا سۺےک(ا ؾ ر Authaharityبی

كشا صۺومقثۺوہےنۺیکۺؾ ہجۺےسۺا

لۺےلۺا ا مہیلعۺا

ںیئۺ۔ۺرپۺا امین

ۺرکےکسۺك ا یقۺۺیٹھچ:

قلا

ۺوکۺك

قعۺرضؾ ر یۺےہۺوجۺد ینیۺاعتمیلۺیکۺدصا

ا اہنل ۺ ا یسیۺد لیلۺا ؾ ر

ےہۺ۔ۺیھبۺرشا طئۺےکۺها ؾ هۺا ك کۺد لیلۺزجعمهۺ

ۺ

ۺیکۺامیلعتـ

ےلمجۺؾ ا حضۺ ےکربخہیؾ هۺد رگیۺرشا طئۺوکۺیھبۺہمیمضۺرکےتۺںیہۺےسیجۺدمیعۺوبنـ

ۺرپۺلمتشمۺہنۺوہنۺ

ۺا ازیموھجـ

ۺےکۺؾ هۺےصحۺوجۺ۔ۺا سۺۺہنۺوہا ؾ ر یہنۺرپۺلمتشمۺوگتفگرفنـ

یکۺامیلعتـ

ۺیکۺقیقحتۺوہینۺاچےیہ

لۺقیقحتۺوہنۺا نكۺرپۺاق ۺا ۺ۔لقتسمۺوطر

ۺاخمن

یکۺامیلعتـن ف

ا کرم یتۺ

ۺےکۺد

ن ی

ۺد

قلۺوقت ۺا ۺےنرجتوبنۺوکۺرھپۺوپر ۺا ؾ ر

ۺںیمۺن

وہنۺنۺؾ ا یلۺشیپۺوگایئاجہمۺلمعۺےننہپۺیکۺامیلعتـ


ۺیرشۺےسۺك ا الرت

ۺۺہکا سۺرطجۺۺںیہ۔وجۺدقر ـ اقونامد یۺاعص

ۺوہۺاخمفلۺےک ن ڈ ا ؾ دنۺۺنامشر

ۺخ ا ؾ ر

ۺاکۺ

لف

ۺیکۺن۔وہۺہجیتناعتملۺیکۺمیقتسمۺدما خ

ا نل ۺ

ا صۺزجعمهۺےہۺ۔ۺۺا سۺمسقۺےکۺضقنۺرظنںیمۺوسن

اکك

1

ر ضۺےکۺصا ھتۺاملسمف ےۺ

ا سۺرطجۺیکۺوگتفگۺوھتر

ن ہیل

ۺاتم

ۺےہیھبۺوموجد ۺںیمۺےکۺا وقا لۺۺن

ۺےکۺا دتبا یئ ڈ ا

ر ےعیۺینعیۺتمکحۺخ

ۺۺا دتسرفمؾ ےضۺےسۺا افتسد هۺرکےتۺوہالۺزجعمهۺےکۺد

اللۺوکۺایبن

ایکۺےہۺ۔ۺ

2

ۺایکۺایگۺےہ:ۺ

یہیۺا دتساللۺد رگیۺرطےقیۺےسۺیھبۺایبن

ۺومیسۺ۲

ےنۺ بم(۔ۺرضحـ

ۺوبنـ

(ۺا ك کۺاخر ضۺا اعلد هۺاکصۺایکےہۺ۔ۺےکۺد وعك ڈ ا ر ۺبۺونعبا ن

ۺاکصۺیھبۺا اجنصۺد ےۺاتکسۺےہۺ۱

ۺاکصۺا اجنصۺد ےۺؾ هۺد رگیاخر ضۺاعد ـ

۔۔ۺوجۺیھبۺا ك کۺاخر ضۺاعد ـ

ۺومیسۺہیلع۳

ےۺںیہۺ۔ۺۺ۔ۺسپۺرضحـ

صکنۺاکصۺیھبۺا اجنصۺد ےۺ

شا صۺد رگیۺاخر ضۺاعد ـل ا

ۺاکوم۴

ڈ ا ۺےکۺصا ھتۺر ا ہطبۺر انھکۺےہۺ۔ۺبیغۺملاعۺ،ںیمۺےسۺا ك کۺن۔ۺاخر ضۺاعد ـ

ا ؾ ر ۺخ

ےۺںیہ۔۵

صکنر ا ر ۺرکعا ل ڈ ا ۺےکۺصا ھتۺر ا ہطبۺ

شا صۺخلۺومیسۺہیلعۺا

۔سپۺرضحـ

3

ك ا د هۺرت

ۺیھبۺشیپۺیکۺیئگۺےہسجۺںیمۺر

ۺؾ اضذف ۺیکۺا ك کۺا ؾ ر

قلیکۺا اجنصۺزجعمهۺۺزجعمهۺیکۺد ال

ۺںیمۺہیۺۺ۔ یبۺیکۺوکتینیۺا ؾ ر ۺا اصحنر یۺصا وتیحنۺرپۺرھبؾ ہسۺایکۺایگۺےہۺد یہۺںیم

ۺیھبۺا سۺؾ اضذف

ایبن

1

۔ ص منون مناایغيب ۴۵۳تناقص از ,Richard Swin burnننقول

"Miracles and Revelation", in Philosophy of Reliyion and Antholoy, P. Poiman, P.299

2

ۺ۔

ۺ،ج

ن ا ـلہانه سبحانه تعایل حکيم واحلکيم الجيعل ‛ ۸۹،ضۺۺ۱رفعجۺاحبسینۺ،ا ال

کاذب.....و لکن املفوویض ان هذا املدیع مسخر للکون فينتبع انه لل الکون و البعضه مسخراکاذب ‚ليس ب

3

ۺرفعجۺاحبسینۺ،ۺ۔

ۺ،ج

ن ا ـلہ ۔۹۱،ضۺۺ۱ا ال


ۺا ك کۺ

ا ۺےہۺمکحمۺؾ وجد یۺر ا ہطبوہا ۺےہۺہکۺزجعمهۺا ؾ ر ۺسفنۺربمغیپۺےکۺد ر ایمن

ۺاجك ۺۺ۔ك ا ك ا سجۺؾ ہجۺےسۺد ر

ۺا یلعۺتقیقح ا ۺےہۺا ۺ، یبۺاکۺؾ وجد

ن

یۺاکۺرہظمۺك ی

ز ل

پ

ۺیکۺ

ا ینا یہلۺدقر ـ

ش

مۺ ۺا ؾ ر

قلںیمۺۺسۺرطجۺہکۺاخضۺا ا

ا ۺ یبۺےکۺك ا امکلۺسفنۺےکۺها ؾ هۺلعفۺزجعمهۺاک

ۺوہك ا نکممۺےہۺاصد ر

لۺتسکشۺككا اق

۔یہیۺؾ ہجۺےہۺہکۺك

ۺا ك کۺ

قل ن عۃۺا ر ابتؽۺرپۺد ال

ۺا لقی ۺےسۺزجعمهۺیکۺا یہلۺا ؾ ر ۺربمغیپۺےکۺامؾ ر ا ء

ن عۃۺؾ ا ہعقۺےکۺونعا نامؾ ر ا ءۺا لقی

لۺا اکنر ۺد لیلۺےہ۔كا اق

یلقعۺا ؾ ر ۺك

1

ۺرپ ۺانب ۺۺا س ۺا یلۺرفمؾ وضن ۺےک ڈ ا

ۺخ ۺامکہیل،ؾ وجد

ۺمیلستۺۺ،افصـ ۺوک

ۺرضؾ ر ـ ۺیک

وبنـ

ۺےسۺبۺ

ر ضۺا ؾ ر ۺا ےکنۺؾ وقمۺیکۺتیفیکۺےکۺاحلؽفۺا ومر ۺےکۺاموہیۺ

ن ا ءۺےکۺرخضۺاعد ا ـی

كۺا رکےنےسۺا ؾ ر

ۺا ؾ ر

ۺےکۺا دہا فۺاکۺطا ہظحۺیمیلعتۺینعیۺدتر یجیۺ سدامـ

ۺوبنـ

ۺدمایعن ۺا ؾ ر ب ا لحۺوکۺےطۺےئکۺریغب(

شا وننۺیکۺونعم

م رکےنۺےسۺبا

ۺا ن ۺا ر اقتء(ۺا ؾ ر ۺےکۺصا ھت یۺرتیقۺا ؾ ر

ۺیکۺلقعۺؾ رطفـ

یکۺامیلعتـ

کۺےنچنہۺےکۺا وم

ۺےسۺا ؾ ر ۺا ےنپۺاقمدصۺك

ۺؾ رکد ا ر ۺےکۺاحلؽ

ۺؾ اچبر ۺےسۺا ؾ ر ۺتبثمۺریسـ

تقفۺںیمۺوسج

ۺالالۺےئگۺؾ صا لئۺیکۺر ؾ ےسۺ ا ؾ الۺاکر ل ۺزجعمهۺ،ےیلۺ ۺےکۺد وعیکۺاصذف

قل ر صا ںیمۺیسکۺمسقۺاکۺۺی

ۺك ا یقۺںیہنۺ ۺا ۺر ےہ کشۺؾ رتد ك ڈ ا ؾ ر

ۺےہۺوجۺ ن

ن ہۺیکۺها عفہ لۺا

قلاکۺزجعمهۺا امتصۺتجحۺےکۺےیلۺاخضۺانع

ۺےسۺا ن ق

لڈ ا الۺمیکحۺیکۺاج

املسموننۺےکۺےیلۺا ك کۺ۔اخضۺوطر ۺرپۺےکۺا رایتر ۺںیمۺد ك ا ایگۺےہ ہکۺخ

دنهۺاکملسو هيلع هللا ىلصہتکنۺا تیمہۺاکۺاحلمۺےہۺہکۺربمغیپۺاخمت

ۺر ۺا ك کۺینیعۺتقیقحۺا ؾ ر


قلۺزجعمهۺیرش

ۺےسۺوموجد ۺےہۺا

ا دہۺےکۺونعا ن

ۺد ےۺر اہۺےہص

ۺا ؾ ر ۺجنلیچۺیکۺد وعـ ا ل ۺوکۺدت ۺ ۔ؾ ر ۺطف

ا ںیۺونعبا نل انب

ۺا یہل

قلۺرکۺۺ،ہیۺا ك کۺوبیتلۺتقیقحۺا ا

قلا

ر ےعیۺا ینپۺامؾ ر ا الۺیعیبطۺتلعۺوکۺك

ۺےکۺد

ۺا ن

ا اہنل

ا

ۺ۔ےہۺك

ۺےسۺربمغیپۺاخمت

ۺرپۺا سۺزجعمهۺیکۺیلقعۺؾ ۺملسو هيلع هللا ىلصا سۺاحلؽ

ۺےکۺا ابثـ

ۺۺیکۺوبنـ

قلیسکۺرپد ال

ا ۺ۔

ۺںیہنۺا اك

مسقۺاکۺا رتعا ض

1

ۺ

ۺج

ا ن

زمیل

ۺضۺ۸۴،ض۲ریسفتۺا ۺؾ ر ربہی ۺؾ یح ۺا ایلمۺ، د یۺۺ۲۸،وجا د ی

ال ۺ ۺابصمج ،

ۺ

ۺاقعك ڈ ۺج

س

۔۱۷،ۺد ر سۺ۱ا اومر


اخیل

ـ وچاھتۺك ا

ۺیک

امتیہۺؾ ۺتقیقحۺزجعما ـ

ایکۺےہۺ؟ۺزجعمه 128

اخیل


ی

كر ضۺا ؾ ر ۺا ۺا

فۺاکۺك ا یمہۺ

ۺےکۺزجعماـ

اکۺرسۺہمشچۺن

ن ا ءی

كشا صمہۺاجےتنۺںیہۺہکۺا

لۺوہےنۺےکۺۺمہیلعۺا

ۺفلتخمۺےھتنکیلۺاخر ضۺاعد ـ

ےکۺزجعما ـ

ۺےسۺك ا مہۺرتشمکۺےھت

ۺونۺ۔احلؽ

شا صۺۺجرضحـل ہیلعۺا

ا ۺوطافن

ال ۺاصحلۺۺ،اکۺزجعمهۺا ك کۺتہبۺ

رضحـ

ا ینۺ

ش

مشا صۺیکۺلا ا ادمۺوہےنۺؾ ا یلۺۺہیلعۺا

ل ۺےسۺ

شا صۺاکۺۺ،ا ؾ ینٹناہپرلا ا میہۺہیلعۺا

ل ۺا

ا اشتۺرمنؾ د ۺۺزجعمهرضحـ

ۺےسۺ ا حیحصۺؾ

نکل

مۺ،صا ملۺچبۺ

ھۺےکۺامیبر ؾ نۺا ؾ ر ۺدیپا یشئۺیسیرضحـ

شا صۺوکرلۺۺہیلعۺا ا دنوھنۺوکۺافشۺا ؾ ر

ظ

ۺرکےتۺےھتۺوکر د ؾ نۺ دنه

ۺ ۔ر ۺےھتۺنکیلۺۺملسو هيلع هللا ىلصا یسۺرطجۺر وسلۺا رکص

ےکۺیھبۺفلتخمۺزجعما ـ

‘‘

ر ا انع

ۺےسۺرعمؾ فۺوہا ۺ۔ۺۺك ا دیئا ر رشتعیۺدمحمیۺیکۺا ك کۺۺ‚

ا ینۺےکۺونعا ن

ش

م

ـ رخف یۺےنۺاتک

یۺ ںیمۺ‛ االربين و ايبراصين‚ر ا رذس

ۺیکۺ

ےکۺدعبۺمیسقتۺ یلقعا ؾ ر زجعما ـ

ۺۺملسو هيلع هللا ىلص ربمغیپۺا صا ص

یۺا ؾ ر یلقعۺ(ۺںیمۺا یہنوکۺیھبۺےکۺزجعما ـذس

یلقعۺۺ۔ۺمیسقتۺایکۺےہد ؾ ومسقنۺب

رکۺ

ۺد ۺیکۺھچۺا اسقص

ۺۺیکۺیئگۺںیہ:زجعما ـ ا

ۺوہك ی

ظ

ا ،ا

ۺالك

ر ا انعۺےکۺریغبۺ

یۺ سدامـ

ن لغ

ۺ ا ب ۺۺ،د یعفۺا ؾ ر

ۺےکۺاقمےلبۺںیمۺ

کا ـ

شعۺ ۺںیمۺا اوینا یلۺد وشا ر وینۺا ؾ ر

قلۺدقکفر صا

قلا

ۺد اع،ۺبیغۺیکۺك

قل،ۺا اجتس

وتر وصخاصۺ،ۺذگہتشۺا اامسینۺاتکوبنۺۺربخںیل

ۺا لیجنۺاکۺتثعبۺ ۺا ؾ ر

ۺ ےکۺك ا ر ےۺںیمۺربخۺد انیۺق ؾ ریغهۺا ؾ ر

ۺوکۺیھبۺنیتۺد وتسنۺںیمۺمیسقتۺایک

:ےہۺۺایگۺیسحۺزجعما ـ

ۺقشۺ۲ ا ا

نعۺےھتۺ

ۺےسۺاخر ج

ا ـ

ۺوجۺربمغیپۺیکۺد

ۺ،ۺا رمقل۔ۺا ےسیۺزجعما ـ ا

ۺےسۺوگتفگۺرکك

ا ـ

ۺ،ویحا ك

ك ا د هۺینوگنۺۺیۺیسۺذغا ۺےسوھتر

ا ۺؾ ریغهۺ۔ۺر

وکۺریسۺرکك

ۺےسیجۺا یکن۱

ۺربمغیپۺںیمۺوموجد ۺزجعما ـ

ا ـ

ا ۺ۔ۺۺ۔ۺد

ۺا دقسۺںیمۺونر ۺدمحمیۺاکۺك ا ك ا ۺاجك

ا ـ

د


ا ہتسئ۳

ا ص

ۺك ۺا ؾ ر ا

ۺاجك ۺك ا ك ا ۺہنسحۺاک

ۺےسیجۺافصـ

ۺزجعما ـ ۺںیمۺوموجد

ۺ۔ۺربمغیپۺیکۺافصـ

ۺافصـ

ا ۔ۺےسزنمه

وہك

1

ۺںیمۺك ا یقۺےہۺہکۺۺرپۺرہبۺاحلۺہیۺوسا لۺا ینپۺہگج

ۺایکۺزجعماـ ۺایکۺےہۺ؟

ر ضۺاکر ا رفۺ ۺا ؾ ر

افتؾ ـ

ۺا سۺافت

ۺا ؾ ر ۺا یکنۺوصخایصـ ۺالےنۺؾ ا یننۺیکۺونعمیۺا ؾ ر ۺرشوتعینۺیکۺدحۺؾ د

ۺںینبۺ؟ۺك ا ۺزجعماـ

ۺاکۺك ا ىف

ؾـ

ۺا ؾ ر ۺا ن

قعۺےکۺر ا جئۺونف اکۺاقمصۺ؟ۺك ا ۺ ر ؾ احینۺؿا

قع امےنۺا ؾ ر ۺا سۺؾ

ر

ۺۺن

ن ن یف

ا ؾ ر ۺھجمسۺوبھجۺیکۺحطسۺا ؾ ر ۺاخم

ا دیئںیموہ،ا د ر ا کۺاکۺاقتاضاھتۺ؟وجۺھچکۺیھبۺےک

ا زگك ڈ هۺویتسہنۺیکۺكل ڈ ا ؾ دناعتملۺےنۺا ینپۺ

ۺوکۺۺزجعمه خ

ا ینۺ

ش

مۺا ؾ ر

قلر ا ر ۺد ك ا ۺےہا ا

عۺ۔ۺ د

ڈ ا ؾ دنۺاعتملۺےسۺیسکۺمسقۺاکۺوضفلۺا ؾ ر ۺےبۺتمکحۺلعفۺرسر

ك ا د ۺر ےہۺہکۺخ

ۺایکۺاجال

ا س

ۺےکۺےھچیپۺیپھچۺوتمکحنۺوکۺك

ۺا سۺےیلۺرضؾ ر یۺےہۺہکۺا سۺافتؾ ـ ا

ۺہیۺا ك کۺ ۔ںیہنۺوہك

شلع

ن ا ءتقیقحۺ مہی

كۺوکۺا

ڈ ا الۺمیکحۺےنۺزجعما ـ

شا صےہۺہکۺخلۺا سۺۺمہیلعۺا ۺےکۺاطمقبۺا ؾ ر

یکۺد وعـ

ر ا ر ع ز ۺۺرطجۺ

ہۺںیمۺےسۺ

ۺؾ رشا طئۺںیمۺزجعمهۺد ك ا ۺےہۺۺہکۺا ن

ا ےہۺاخضۺاحالـ

ۺر ؾ امۺوہك

ن ن یف

وکۺقحۺا ؾ ر ۺاخم

ۺؾ ۺ

ا ےہۺا امتصۺتجحۺےکۺےیلۺرکؾ ا ےنۺےکۺها ؾ هۺك ا لطۺیکۺاچہپن

۔ۺاکیفۺوہك

هۺ ۺےسۺا افتسد

ر امنفشا صۺےکۺ

لا دیئۺےکۺےیلۺا امصۺیلعۺنبۺومیسۺا اراضۺہیلعۺا

ۺیکۺك

ا سۺك ا ـ

ۺا د بیۺا ـ ؿ نۺےنۺرعہ

پۺد ا دنمشنۺرکےتۺںیہۺوجۺا ‘‘ؾ ر

کن فصۺد ےتیۺوہالۺ‚ا نبۺ ـ ےکۺوسا لۺاکۺوجا

ۺاھت ر امۺك ا ف

ڈ ا ذ ؛

ۺےنۺوپاھچۺہکۺخ

کن فصۺا نبۺ ۺےنۺؾ دنۺاعملۺف

ۺاضیبءۺا ؾ ر ۺرضحـ ۺوکۺك ڈ

ومیسۺنبۺرمعا ن

شا صۺ،اصعلۺیسیۺہیلعۺا

ۺدمحمۺوکرضحـ

ۺرضحـ ۺا ؾ ر یۺرپۺلمتشمۺوکۺکا صۺملسو هيلع هللا ىلصبط

لہ

ۺا ویکنۺۺزجعمه

ر امك فشا صۺےنۺ

لر امك ا ؟ۺا امصۺہیلعۺا

فۺ

قلۺومیسۺانع

ۺؾ دنۺاعتملۺےنۺرضحـ ڈ ا

ۺہکۺخ ۺا شا صۺلوکۺا سۺہیلعۺا

ۺ

قعر امك ا ؾ

فۺ

ۺومیسۺوعبمـ

ۺاھتۺا ؾ ر ۺرضحـ ق ل امےنۺےکۺینوگنۺرپۺاغ

ۺا سۺر ۺرگؾ نۺاکۺاجد ؾ ۺاجد ؾ ۺذ ف

شا صلڈ ا ؾ دناعتملۺۺہیلعۺا

ۺخ ق

لۺںیمۺےسۺؾ هۺزیچۺالالۺسجۺاکۺاقمہلبۺرکےنۺیکۺاج

ۺیکۺا ن ر تکسۺہنۺیھتۺا ؾ

ۺا ۺؾ ےکۺرحس ا ن ۺوکۺمۺرکد ك ا ؾ ر ۺرپۺتجحۺامتاجد ؾ

یۺ۔رکد یۺصن

هی س

ۺ

ڈ ا ؾ دنۺاعتملۺےنۺرضحـ

ہیلعۺۺخ

شا صلۺینوگنۺوکۺبطۺیکۺتخسۺۺا ۺایکۺہکۺافجلۺیکۺامیبر ك ا نۺاعصۺوہیکچۺںیھتۺا ؾ ر ـ ۺا اختن

قعوکۺا سۺؾ

1

یۺب۔

ۺا وباحمتۺا ارا ر ۺ،

ؿ هن

لیۺا ها صۺا ا صۺ۳۱۱زینۺر وجمۺرکںی:

(قیقحتۺصا جۺا اصلؾ یۺؾ ه

۔۲۹۲ر اضۺا وعا ینۺا نمجنۺتمکحۺضۺ

ۺیکۺامتیہۺؾ تقیقح

131 زجعماـ

ۺرضؾ ر

ۺیسیۺ،یھتـ

شا صۺرضحـلۺینوگنۺےکۺۺہیلعۺا

ۺےسۺؾ هۺزیچۺالالۺسجۺیکۺلثمۺا ن ق

لڈ ا ۺیکۺاج

خ

دنهۺایکۺ۔ك ا سۺہنۺیھت

ۺر ھۺےکۺب وضوھا دنۺیشئدیپا ۺ،ب د ؾ نۺوکۺ

ۺۺوک ننۺا ؾ ر ۺوکر ـ ۺافشۺك ا ڈ ا

ۺخ

ن

ك ا د

ایکۺا ؾ ر ۺتجحۺامتصۺرکد یۺ۔ۺ

ۺدمحم

ڈ ا ؾ دناعتملۺےنۺرضحـ

ۺایکۺہکۺۺملسو هيلع هللا ىلصخ

ۺوعبمـ

قعۺا سۺؾ ۺوک ۺےبطخکا ص امےنۺۺ،ا ؾ ر

ر

ۺےھتؾ ا یننۺرپۺاغ ق ل

ۺۺ۔

ۺ،ا سۺرطجۺا ارضحنـ ـ ۺیکۺرطفۺےسۺاتک ڈ ا

ۺا اکحصۺرکیلۺا االۺۺ،خ وما ظعۺا ؾ ر

ر ےعیۺا ےکنۺا وقا لۺوکۺك ا

ۺینوگنۺرپۺامتصۺرکد یۺ۔ۺسجۺےکۺد

لطۺرکد ك ا ۺا ؾ ر ۺتجحۺا ن

1

ن ا ءی

ك لۺوتہجۺہتکنۺہیۺےہۺہکۺا

كشا صۺا ك کۺاق

لۺ مہیلعۺا ۺرپۺۺضاخا ؾ ر ۺربمغیپۺۺوطر ۺا ؾ ر ن ا ء

ی

كذگہتشۺا

ۺےکےکملسو هيلع هللا ىلصا صا صۺ

ۺا ك کۺؾ ا حضۺۺۺۺزجعما ـ

د ر ایمن

ۺۺافتؾ ـ ر ضا ؾ ر ف

ہیۺاھتۺہک

2

ا صۺےکۺك ا سۺۺربمغیپۺا ص

ۺیکۺا رگہچۺ

قلۺےھتۺنکیلۺا یکنۺر صا

ۺوخد ۺؾ یحۺفلتخمۺزجعما ـ

قلا ینۺا ؾ ر ۺا ا

ش

مد رگیۺۺرپۺلمتشمۺےہۺ؛ہکبجا یلۺ

ۺ ن ا ءی

كۺۺا شا ص

لۺےکۺمہیلعۺا ۺا ؾ ر

ںیؾ یحۺزجعما ـ

ۺا ر ۺها ؾ ه ر ضۺاھتۺ؛فشا صذگہتشۺۺںیمۺ


ی

كےکۺۺا

ك ا د هۺرتیلعفۺا ؾ ر ۺیسحۺےھتۺہکبجۺربمغیپۺاخمت

ۺر

ینوگنۺےہۺوجۺۺ هیتفۺزجعمتاکۺزجعمهۺیلقعۺا ؾ ر ۺۺملسو هيلع هللا ىلصزجعما ـ

ك ا د هۺا ن

۔ۺۺےہۺیکۺرکفۺےسۺب وبؽۺ یکۺسحۺےسۺر

ۺےک

قل ن ا ءۺیکۺر صا

ی

كۺا ۺا ؾ ر


ۺۺوبیلعۺانیسوبنـ


ۺےکۺےیلۺزجعما ـ

ا ابثـ

ا ر هۺرکےتۺوہالۺ

ۺرصتخمۺا ص ق

لر ضۺیکۺاجفۺرکےنۺےکۺدعبۺا یسۺ

ںیہۺۺ:ۺۺےتہکوکۺایبن

واستحكام ايلاة اا يترقر بايات تس لى نو تک ايشية س ربط و تک

هي حزاتط و هي اا قويية واا فية، و ايدواؾ يكويية اكو و ايوا يفؼية االيات

1

ۺۺ ۔

۔۷۰،ضۺ۲۲ثاحر ا الونا ر ۺج

2

ۺر وجمۺرک ۔

ۺا رعلہیبۺج ـ ا ر خیۺا الد ا

ۺا الصا کفۺرجیجۺۺ۲۹۵ضۺۺ۲ںی:ك

مڈ ن

لن

ا ر خیۺا

ۺك ،

ۺ،ۺج

ك ڈ ا ن

۔۳۷،ۺضۺ۲ر


ايبوة و االحاز ال يحؼال ير زوة الى خير اكو، و التت ايفية حززة ايكويية، ال

1فاذ البس طار صو بي ذو حزة

ۺ

ےتہکۺںیہ:ا نبۺدلخؾ ن

یۺ"

ال ۺےسۺ ۺینۺہکۺطف

ا ۺ،اجنل ۺدمحمۺ ا ۺرت

ۺرکمیۺےہۺوجۺامہر ےۺ یبۺرضحـ

ر ا انعۺ

قلۺؾ ا حضۺد ال ۺؾ ر

ۺ لۺوہا

ا ر

ن ا ء ۔رپۺكی

كشا صۺا

لۺۺمہیلعۺا ۺؾ یحۺےکۺها ؾ هۺےھتۺا ؾ ر

ۺرپۺشیپۺےیکۺؾ هۺےکۺزجعما ـ د لیلۺےکۺوطر

؛ۺہکبجۺاجےتۺےھتۺ

ر ا انع

ۺےکۺےیلۺیسکۺۺدیجمۺ

ۺا ك کۺزجعمهۺیھبۺےہۺا ؾ ر ا ےنپۺا ابثـ ؾ یحۺوہےنۺےکۺك ا ؾ وجد

ۺںیہنۺےد ؾ رس

ۺاکۺاتحمج

ا اہنل

ےنۺیھبۺملسو هيلع هللا ىلصرھپۺا اضہفۺرکےتۺوہالۺےتہکۺںیہۺربمغیپۺا صا صۺۺ"ےہ۔ۺ

ر امك ا فا ر هۺ

ا بي االبياء و االو اوتي االيات ا ثط ا يط }:ےہۺا یسۺرطفۺا ص

{ايبش و اا كا ايذي اوتيتط وحيا اوحي الي ، فاا ارجوا ا انو انثر تابا يو ايكياة

2

ۺ

ۺوکۺیسحۺا ؾ ر یلقعۺںیمۺمیسقتۺرکےنۺےکۺۺر د ا وشنرعمؾ فۺاملسمن

ر ا بغۺا اہفصینۺیھبۺزجعما ـ

ۺںیہۺ:ےتہکۺدعبۺ

ا ہقۺاصحل،ۺوطافن

ۺؾ هۺںیہۺںیہنجۺا اھکنۺےسۺاشمدہهۺایکۺاجاتکسۺےہۺےسیجۺك

یسحۺزجعما ـ

ا ا میہۺا ؾ ر اصعالۺومیس،ونجۺل ۺےسۺںیہنۺ۔ا اشتۺا

ۺؾ هۺےہۺوجۺاصبر ـ ۺےسۺیلقعۺزجعمه

ۺہکلبۺریصبـ

ا رکےسۺا ااگهۺۺےسیجۺبیغ؛د ر کۺایکۺاجاتکسۺےہ

ا صۺا ؾ ر ۺوخا ضۺیسحۺزجعمهۺیکۺاختیصۺہیۺےہۺہکۺا ےسۺوعۺ۔ك

ۺد زعل ز ہۺا ك کۺےکۺےیلۺ ز

ہےۺںیہۺا ؾ ر

صکن د ؾ وننۺھجمسۺ

ل ۺ

ا ۺےہۺنکیلۺا ےسۺد ؾ رسےۺاخر ضۺاعد ا ـ

ۺوہۺاجك

ا

ا ا

نعا ۺتہبۺلکشمۺۺ

ۺےسۺا گلۺرکك ۺاجد ؾ ۺرحسۺؾ ۺا ؾ ر

ق

لۺۺا ؾ ر اہک


ۺا ن ۺوکۺانھجمسۺ

ا سۺملعۺافتؾ ـ

ہمۺد ا ر ی

ز نیۺیکۺدہۺوکۺۺ؛ےہۺےکۺام ر ےعیۺد ر ك ا ۺایکۺۺد ا وشنر ؾ نہکبجۺیلقعۺزجعمه

ا ؾ ر ۺنیققحمۺےکۺد

ا اےگۺ لۺرکۺےتہکۺںیہ:ۺ ‛اجاتکسۺےہ۔ۺ

ۺ“

ۺ ہیۺےہۺتیصوصخیکۺیلقعۺزجعما ـ لۺرییغتۺؾ هكا اق

ۺںیہ۔وہےتۺك ق

لڈ ا ؾ دنۺد ؾ رسیۺاج

خ

ۺد ك ا ۺےہ ر ا ر ع لۺرییغتۺكا اق

ڈ ا ؾ دمۺاعتمےسۺۺؾ ہجۺا یسۺۺ۔اعتملۺےنۺرشتعیۺدمحمہیۺوکۺہشیمہۺےکۺےیلۺك

لۺخ

1

ۺ ۔

ۺ،ج

ا ر ا ـ

۔۳۷۲،ضۺۺ۳رشجۺا ص

2

ا ر خیۺاکۺاٹھچۺ سدہم۔

۔ۺ سدہمۺك


133 زجعماـ

ۺربمغیپےن ،

ر ا انعۺ ۺےہ۔ ۺد ك ا ر ا ر

عۺ ۺدبتلی ۺرییغتۺا ؾ ر ل

كا اق

ۺك ۺوک

ز زجعما ـ

ثیۺا اکۺملسو هيلع هللا ىلصرشتعیۺےک

اموننۺوجوصخیصۺزجعمهۺےہۺا اس

ا ینۺےہ۔ےکۺےیلۺامتصۺر

ش

ما قطۺۺ

،ۺا ؾ ر ك

یسح،ۺیلقع،ۺاصعف

1

ۺ ۺیکۺتقیقحۺد ر

ۺیکۺرشوتعینۺےکۺصا ھتۺانمصی ف

ۺ،ۺزجعما ـ ـ اہکۺاجاتکسۺےہۺہکۺزجعمهۺاکۺا اختن

شا ص۔ۺا سۺرطجۺہکۺذگہتشۺتمکحۺاکۺہجیتنۺےہل ن ا ءۺمہیلعۺا

ی

كۺۺا ۺدحمؾ د امےنۺا ؾ ر

یکۺر صا ںیتلۺنیعمۺر

ا ۺاعمرشےۺےکۺےیلۺںیھت

ڈہلۺۺ

ن ن یف

ۺا یسۺوقصۺا ؾ ر ۺاخم امےنۺےکۺےیلۺا ؾ ر

ۺیھبۺدحمؾ د ۺر

ۺےکۺزجعما ـ

ا ن

ۺےکۺاطمقبۺےھتۺا ؾ ر ۺہشیمہۺےکۺےیلۺہنۺےھت

ۺدمحمۺ؛یکۺرضؾ ر ـ

ۺا انیئۺیکۺرشتعیۺۺملسو هيلع هللا ىلصہکبجۺرضحـ ا ؾ ر

ۺا سۺےکۺدعبۺۺا صا صۺ،اجؾ د ا یگنۺا ؾ ر ق اعیملۺوہےنۺاکۺد وعا ك ڈ ا ر ۺےہۺا ؾ ر

لڈ ا ۺیکۺاج

ۺا انیئۺۺےسۺخ وکیئۺد ؾ رسا

ۺےہۺہکۺ ؛ںیہنۺا االۺاگ

ا ۺدقر کرم یتۺك ا ـ

ڈہل

ا ر ۺدیئا سۺیکۺئاقتینۺا ؾ ر ۺد ر یتسۺیکۺوگا یہۺد ےنیۺؾ ا الۺزجعمهۺیھبۺك ا ۺ

ا ہکۺۺربمغیپۺاخمتك ا یقۺر ےنہۺؾ ا الۺا ؾ ر ۺ

ا ۺاچےئہۺك

یکۺتثعبۺۺملسو هيلع هللا ىلصوہكف دنیگۺےکۺدعبۺا اےنۺؾ ا ےلۺا

ر ا د ۺےکۺا ؾ ر ۺر

‚ےیلۺاکیفۺوہ۔

2

ۺںیمۺا و ر ۺ


ۺیہۺےہۺوجۺك

ر ا انعۺہیۺزجعمهۺ

اہن

ۺد اتیۺےہ:ۺوغر ۺؾ ۺرکفوکۺؾ ۺا د

ا ۺیکۺد وعـل ا ؾ ر ۺدت

اهلل يوجسوا فيط اختالفا نثيرا ير س ويو كا آ ايرق أفال يتسبزو3

ۺںیمۺوغر ۺںیہن

ر ا انعا ۺوتۺایکۺہیۺینگۺ

ۺا رگۺہیۺا ہللۺےکۺوسا ۺیسکۺا ؾ ر ۺیکۺرطفۺےسۺوہك ۺرکےت؟ۺا ؾ ر

ا فۺك ا ےت۔

ن

ذۺا ا

ال ہیۺینگۺا سۺںیمۺ

ۺ

ر ا انع

اکۺاجؾ د ا ینۺزجعمهملسو هيلع هللا ىلصربمغیپۺاخمتۺ

ۺرضؾ ر یۺےہۺہکۺ ا

ۺیکۺثحبۺرشؾ مۺرکےنۺےسۺےلہپۺا ك کۺےتکنۺیکۺرطفۺوتہجۺرکك

ر ا انعۺ

ا اجعر

ۺ

ۺرکمیۺیکۺا اك ا ـ

ر ا انع

ر ا نیمۺۺملسو هيلع هللا ىلصر وسلۺا رکصا ؾ ر فۺۺۺہکۺیتحۺاحصہبۺا ؾ ر ےکۺ

ا نیعبۺےکۺا وقا لۺںیمۺا اجعر

ك

قا یحۺینعمۺںیمۺا امعتسلۺط ب هۺےکۺر ا جئۺا

وہا ۺےہۺ۔ۺںیہنۺا ؾ ر ۺزجعمهۺاکۺظفلۺر ؾ ر

1

ۺ۲۰۱۔ۺ سدہمۺریسفت،ۺض،ۺ

ۺج

ؿ صۺا رقلا انهلن ڈ ۺیفۺمہ

لن

ےسۺوقنمل۔ۺ۲۹،ۺضۺ۴،ۺا

2

،ۺضۺ


۔۴۳۔ۺا ایبلن

3

شا ءب

مۺ۴۔ۺوسر هۺ

قل ۔20(ۺا ا


طۺا ا ر خیۺاقعق ذموکر ه

ۺیکۺرطجۺك

قا احـطۺدئا جۺتہبۺیسۺد ؾ رسیۺکا کفۺا کا صۺںیمۺملعۺۺا ؾ ر

ۺنیملکتمۺےکۺوتطسۺےسۺر ا جئۺوہیئ

ۺۺےہ۔ۺاملسمن ا ك ڈ

یۺب ہبتۺشیتیۺدصیص

ہلپ

ۺےسۺ ۺںیمۺطف

ۺا اجعر

ۺ۔ینعمۺںیمۺا امعتسلۺایکۺایگ،وموجد هۺۺا ؾ ر ۺزجعمهۺاکۺظفل

ر ا انع

ر ےعیۺایبۺہیۺںیمۺۺدیجمۺ

ۺےکۺد

وہفمصۺد رگیۺا افلؽ

ۺرک

ۺںیمۺےسۺضعبۺوکۺۺاہینۺایبن

ۺایکۺایگۺےہۺہکۺا ن

ےتۺںیہ:ن

ۺاکۺوغلیۺینعمۺۺ

قلۺۺا ا ۺا ؾ ر

ا ینۺےہۺؾ ا حضها عف

ش

م ن ا الۺرکا صۺ ۔ی

كۺۺا ۺیکۺد لیلۺا ؾ ر

ا ینپۺۺوبنـ

ۺےک

ا ویننۺوکۺشیپۺرکےتۺےھتۺها عف

ش

مۺاکۺوطر ۺرپۺنجۺ

ۺےہۺ۔ۺۺا ن

قلا صۺا ا

ك

ايلين نضيئ ل له أني اخ ربه بآية أني قس جئته ائي لى بني إس ة و رسوال إ

اهلل كيرا بإذ فأنفذ فيط فيهو 1ايلير

ۺ(ۺینبۺا رسا لیئۺیکۺرطفۺےجیھبۺےئگۺر وسلۺیکۺتیثیحۺےسۺا ؾ ‘‘ ۺبؾ ه ںیمۺاہمتر ےۺۺ(ےہکۺاگبر

ا ینۺرکیلۺاہمتر ےۺك ا سۺا اك ا ۺوہنۺبؾ هۺہیۺہکۺ(ۺںیمۺاہمتر ےۺصا ےنمۺیٹمۺےسۺ

ش

مرپؾ ر د اگر ۺیکۺرطفۺےسۺ

ۺ ا

ڈ ا ۺےکۺمکحۺےسۺرپدنهۺنبۺاجك

ا ۺوہنۺوتؾ هۺخ

کۺامر ك

ا ۺوہنۺا ؾ ر ۺا سۺںیمۺوھپك

رپدنےۺیکۺلکشۺاکۺہمسجمۺانبك

‚ےہ۔ۺ

شا صہیۺاطمہبلۺوقعملۺےہۺہکۺل ن ا ءۺمہیلعۺا

ی

ك ےکۺاخمۺ ا

ن ف

ۺےکۺےیلۺ

ۺےکۺا ابثـ

قلۺد وعا الۺر صا

ن ی

ۺبزجعمهۺ(ۺبلطۺرکںیۺ

قلۺا ا ۺےسۺد لیلۺا ؾ ر

:ا ن ت ن ت جئت بآية فأت بضا إ ن إ قا

ايؼازقين

2

ر وع"ف

ۺ

ن

ش

مۺ ۺوکیئ ۺا ؾ ر ۺےچسۺوہ ۺمت ۺا رگ ۺاہک ۺرکیلےن ۺا ےسۺشیپۺۺا ین ۺوت ۺوہ ا اال

"و "بين"يں تغلۺۺ:بيط"۔رکؾ ز ۺوہےنۺا ؾ ر ۺا اشکنفۺےکۺینعمۺںیمۺۺ"باہا

ۺۺےہ۔ۺر ا امنہیئؿ ا ؾ ر

ۺوکۺوخا هۺیسحۺوہۺك ا ۺیلقعۺ

قلا صۺد ےتیۺںیہۺ۔ۺ" بيط"ؾ ا حضۺد ال

اکك

1

ۺب۔

ۺ۳ا الۺرمعا ن

قل ۔ ۴۹(ۺا ا

2

ۺ۷ا رعا فۺب ۔

قل ۔۲۰۶(ا ا


135 زجعماـ

ربه ة ببي قس جئته1

ۺیکۺرطفۺےسۺؾ ا حضۺد لیلۺےلۺرکۺۺ‘‘ـ ںیمۺریتےۺر

:‚ےۺك ا سۺا اك ا ۺوہن۔ریت

ا اہنل

ا ۺےہۺۺ

:تجحۺا ؾ ر ۺد لیلۺےکۺینعمۺںیمۺا امعتسلۺوہك

ا بي ورا ا إييه وأزي ربه بزصا اض قس جاءن يا أيضا اي2

ۺیکۺرطفۺےسۺاہمتر ےۺك ا سۺؾ ا حضۺد لیلۺا ایئگۺےہۺا ؾ ر ۺمہۺےنۺاہمتر یۺۺ!ینوگ" ـ اہمتر ےۺر

لۺایکۺےہۺ۔ۺرطفۺر ؾ نشۺونر

ا ر

"ك

ۺ""ا ؾ ر "" :

قعۺ،ۺؿا

تغلۺںیمۺوقـ

ن

مک

پ

ۺتجحۺےکۺینعمۺںیمۺا ؾ ر ،

ا ۺےہ۔ا امعتسلۺوہا ۺےہۺ

ۺاہکۺاجك

ۺرپۺہبلغۺۺہکۺؾ هۺد لیلۺوکۺا سۺؾ ہجۺےسۺاطلسن

یتیلۺےہۺ۔ۺك ا ا و ر ۺا ؾ ر ۺد امم

اهلل إال بإذ لا بش أتيه ا أ ي ا كا 3...{و

ۺ" ۺےکۺریغبۺ،امہر ےۺا رایتر ۺںیمۺںیہنۺہکۺمہۺاہمتر ےۺصا ےنمۺوکیئۺد لیلۺا ؾ ر ڈ ا

ۺخ

ن

بۺزجعمه(ۺا د

تغلۺںیمۺر ؾ ینش،ۺر ؾ نشۺا ؾ ر ۺك ا ینطۺا د ر ا کۺےکۺینعمۺۺ" "ا ؾ ر ۺ"":"شیپۺرکںیۺ۔

ن ا ءۺ۔ںیمۺےہی

كشا صۺا

لا ویننۺوکۺشیپۺرکےتۺےھتۺا ےنپ مہیلعۺا

ش

مۺےکۺےیلۺنجۺ

قعۺؾ هکا صۺیکۺدصا

ۺا ؾ ر

ۺریصبـ ۺیک ۺںیھتۺینوگن ۺیتنب

ۺك ا ىف ۺاک ۺا ااگیہ ۺك ا ینط ۔ بؼائز قس جاءن

ربه4

ۺد اللئۺا اےئگ"

ر ؾ رفۺا

ۺیکۺرطفۺاہمتر ےۺك ا سۺریصبـ ـ "ۺںیہۺ۔ۺاہمتر ےۺر

1

ۺۺ(۷ با رعا ف۔

قل ۔۲۰۵ا ا

2

شا ء ۔

مۺ( ۴ب

قل ۔۲۷۴ا ا

3

ا ا میہ ۔ل ۺ(۲۴با

قل ۔۲۲ا ا

4

ۺ ۶با اعنص ۔

قل ۔۲۰4 (ا ا


ۺ

ر ا انع

ا ؾ ر ۺدحتیرکمیۺ

ۺںیمۺ ا ر خیۺےکۺوتما رتۺئاق قۺںیمۺےسۺا ك کۺہیۺیھبۺےہۺہکۺصا وتںیۺدصیۺوسیعیۺیکۺا دتبا

ك

ۺدمحمۺنبۺدبعا ہلل

ۺا رار ۺایکملسو هيلع هللا ىلصرضحـ ۺاک

ۺوکۺۺا ؾ ر ےنۺاچسیلۺصا لۺیکۺرمعۺابمر کۺںیمۺوبنـ

ر ا انع

لۺیکۺیئگۺؾ یحۺےکۺوطر رپۺدتبر جیۺرقتابیۺ

ا ر

ےۺںیمۺینوگنۺےکۺصا ےنمۺۺ۱۳ا ےنپۺا ؾ رپۺكن

لصا لۺےکۺد ؾ ر ا

شیپۺایکۺ

1

ۺۺ

ۺاملسموننۺےکۺوجۺا اج ـ ۺےہ۔ا ك کۺا ر ۺك ا سۺوموجد

ر ا انع

ۺؾ ا حضوکۺربمغیپۺاخمتۺےکۺےیلۺۺوخد

ك ی

ۺا ؾ ر ۺ

قلۺزجعمهۺامشا ا

ا ۺےہۺن

س اهلل :ر ۺرکك ا اآليات إ ق ربط يط آيات و قايوا يوال أز

في ذ إ يض يو الهتاب يتلى ا أا أزي يهفض بين أوي ا أا ذيز ة و ذك و إ ى يو يزح

و يكو يؤ2

ا این"

ش

مۺیکۺرطفۺ ـ ا ر یۺںیئگۺ؟ۺا ؾ ر ۺینگۺےتہکۺںیہۺا سۺصخشۺرپۺا سۺےکۺر

نۺویکنۺںیہنۺا ك

ا این

ش

مایکۺۺ۔وتۺسبۺا ہللۺےکۺك ا سۺںیہۺا ؾ ر ۺںیمۺوتۺرصفۺؾ ا حضۺوطر ۺرپۺہیبنتۺرکےنؾ ا الۺوہنۺنہہکۺد ےئجیۺ

لۺیکۺےہۺوجۺا ںیہن ا ن

ا ر

ۺك ـ ۺرپۺاتک ـ ۺےکۺےیلۺہیۺاکیفۺںیہنۺےہۺہکۺمہۺےنۺا ا

ۺانسیئۺاجکرم یتۺےہۺا امین

ۺا ؾ ر ۺتحیصنۺےہۺ۔ۺ

مفدا ۺا سۺںیمۺر

نم ػی "الےنۺؾ ا یننۺےکۺےیلۺ

ۺرپۺد الۺ" ےتہکۺںیہ: یسرسفمۺربطمیظعۺ ۺؾ ا حضۺوطر

قل ہیۺا ا

لۺدیجمۺزجعمهۺ

ر ا انعۺرکۺر یہۺےہۺہکۺ

ق

ۺےہۺویکہکنۺ

ا

ل ۺےکۺا یلعۺد ر ےجۺرپۺاف

ۺےسۺاکیفۺہکلبۺا اجعر

ۺۺوہےنۺےکۺاحلؽ

ڈ ا ۺےنۺا ےسۺامتصۺد رگیۺزجعما ـ

خ

ۺاکۺینعمۺہیۺوہۺہکۺۺےس

قلر ا ر ۺد ك ا ۺےہۺ۔ۺاچےہۺافک

ع ۺرکےنۺؾ ا الۺ

ا ےسیۺب ےبتۺاکۺوصحلۺسجۺےکۺےبۺاینر

ۺہنۺر ےہۺ۔

"دعبۺا سۺےکۺها ؾ هۺیسکۺا ؾ ر ۺیکۺرطفۺاحذ ف

3

1

ۺۺر وجمۺرکںی: ۔

۔ۺۺ۲۶۷،ۺۺ۲۵۱ضۺۺ۲۶ا ینغملۺج

2

۔

۱۹بوبکنعـ

قل ۵۲ ۔۵۰(ا ا

3

ۺ ۔

ۺج

ۺےکذموکر هۺك ا الۺ۸،ۺ۷عمجمۺا ایبلن

قل لیۺںیمۺا ا

۔ د


137 زجعماـ

ۺےنۺا سۺ

ر ا انع

ۺد اینۺےکۺامتصۺینوگنۺےسۺاہکۺےہۺۺرپۺیہۺ ہکۺا افتکءۺںیہنۺایکۺہکلبۺا ےنپۺاخمنیفلۺا ؾ ر

ۺامد یۺؿا وتقنۺوکۺعمجۺرتۺےہۺوتۺا ینپۺامتصۺۺا رگۺا ںیہنۺا سۺےکۺا یہلۺوہےنۺںیمۺکش رکفیۺ،ۺونعمیۺا ؾ ر

ۺا سا ك کۺد ؾ رسےۺیکۺدمد رکےکۺ ۺۺ۔یکۺلثمۺےلۺا اںیئ ےسۺا سۺاسیجۺا ؾ ر

ا سۺتقیقحۺوکۺاملسمن

ا صۺےسۺوموسصۺرکےتۺںیہۺ۔ۺۺ،نیملکتمۺدحتیۺبۺوگتفگ

ۺد انیۺ(ۺےکۺك

اقمہلبۺا ؾ ر ۺاعمر ہضۺیکۺد وعـ

1

ال يؤ تكويط ب يكويو كاوا ػازقين أ ثط إ يأتوا بحسيث ف و2

(ۺوکۺا سۺےنۺوخد ۺڑھگۺایلےہۺ"

ر ا انعۺںیہنۺ؟ایکۺہیۺینگۺےتہکۺںیہۺا سۺبۺ

بۺںیہنۺ(ۺہکلبۺہیۺا امین

"۔ۺۺۺسپۺا رگۺہیۺےچسۺںیہۺوتۺا سۺاسیجۺکا صۺانبۺالںیئالال

ش س فأتوا ب افتراظ ق يكويو أ زو ت استل فتريات وازوا ثط ور

ال إ اهلل وأ ب ا أز وا أ فا يشتحيبوا له ي ػازقين فإ ت ن أمتن اهلل إ يط إال صو فض

و ش 3

ۺوک(ۺوخد ۺانبك ا ۺےہ؟ۺہہکۺد ےئجیۺا رگۺمتۺےچسۺوہۺوتۺا سۺیسیجۺۺہیۺےتہکۺںیہۺہکۺا س

ر ا انعےنۺب

ۺوخد صا ہتخۺد سۺوسر ںیتۺانبالؾ

ےۺوہۺك ا ۺالؾ

صکنۺا ہللۺےکوسا ۺسجۺسجۺوکۺك ا ۺ رھپۺا رگۺؾ هۺاہمتر یۺدمد ۺوکۺۺا ؾ ر

ۺینہکۺۺںیچنہپہنۺ

لۺوہا ۺےہۺا ؾ ر ۺا ہللۺےکۺوسا ۺوکیئۺوبعمد ۺںیہنۺےہۺایکۺمتۺا ہیۺوتۺاجن

ا ر

سۺا ہللۺےکۺملعۺےسۺك

ۺوکۺمیلستۺرکےنۺؾ ا ےلۺوہ؟ۺ

ثط ك ا ـ بسا فأتوا بشورة لى ا زيا في ريب نت و إ

وا فاتكوا اي تف وا وي تف ي ػازقين فإ نت اهلل إ زو يتي وقوزصا ار اوازوا طضساءن

وايححارة أست اياض ي کاف ي4

(ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺہبشۺوہۺوجۺمہۺ" ـ ۺا رگۺمتۺینوگنۺوکۺا سباتک ا ؾ ر

1

ۺ ۔

۔۱۳۶ضۺ۲۶ا ینغملۺج

2

ۺ( ۵۱بوطر ۔

قل ۔۳۴۔۳۳ا ا

3

ۺ(۲۲بوہد ۔

قل ۔۲۴۔۲۳ا ا

4

ۺۺ(۱برقبه ۔

قل ۔ ۱۴۔۱۳ا ا


ۺےنۺا ےنپۺدنبےۺرپ لۺیکۺےہۺوتۺا سۺاسیجۺوکیئۺوسر هۺانبۺالؾ

ا ر

ۺا ےنپۺاحویمنۺوکۺیھبۺۺك ۺا ہللۺےکۺها ؾ ه ا ؾ ر

ر ؾ ۺسجۺاکك ا ینۺا رگۺمتۺےچسۺوہۺا ؾ ر ا رگۺمتۺا اسۺہنۺرک

ز زگۺہنۺرکوکسۺےگۺوتۺا سۺا اشتۺےسۺدہۺ ۺنھدنیۺا ۺوکسۺا ؾ ر

ر ؾ نۺےکۺےیلۺیرار یکۺیئگۺےہۺ۔ۺف "ا اد کفۺا ؾ ر ۺرھتپۺںیہۺہیۺا اگۺاک

ي ػازقين فإ ت ن ط إ ا أتب ض س اهلل صو أصسى فأتوا بهتاب ق

اهلل يشتحيبوا يو فا اهلل إ صسى ير صواظ ب اتب أؿ و أصواءص و ا يتب أ

ايوايين ال يضسي ايكو1

ےسسپۺا رگۺمتۺےچسۺوہۺوتمتۺیھبۺا ہللۺیکۺرطفۺۺ:ہہکۺد ےئجی"ۺےلۺا اؾ ـ ۺۺوکیئۺا یسیۺاتک

وجۺا ن

ك ا د هۺدہ

ا د ؾ وننۺےسۺرل

ۺشخبۺوہ

ۺںیہنۺامےتنۺۺ۔اکۺا ابتمۺرکؾ نۺاگ ںیمۺا سۺ،ق

ۺیکۺہیۺك ا ـ ـ سپۺا رگۺؾ هۺا ا

ۺا ہللۺیکۺرطفۺےسۺیسکۺ ۺیکۺریپؾ یۺرکےتۺںیہۺا ؾ ر

ا ـ

شہ ۺھجمسۺںیلۺہکۺہیۺینگۺسبۺا ینپۺوخا ـ وتۺا ا

ۺ ا

نم ػیا وملنۺوکۺ

ۺوہاگ؟ۺا ہللۺؿ

ھۺرکۺرمگا هۺوکن

ال ۺیکۺریپؾ یۺرکوینا ےلےسۺ

ا ـ

شہ ۺےکۺریغبۺا ینپۺوخا

قلدہا

ۺںیہن

قلا ۺ۔ۺدہا

"رکك

ا ظ اع

ہنۺد وعـ

رپۺلمتشمۺۺ بجنلیچ(دحتی

ۺا اك ا ـ

ۺ،ۺا ارضحنـ

کا ـ

شع دنیگۺیکۺ

ۺےکۺےسۺرھبوپر ۺیکمۺر

ۺد ؾ ر ا ن ا ؾ ر

ۺۺ،ك ا ؾ وجد ۺیکۺیمکۺےکنۺوناملسم ۺیکۺا دتبا

ر ا انع ؾ لۺ

ا

لیکۺاجےنۺںیگلۺا ؾ ر ۺاخمنیفلۺےکۺصا ےنمۺشیپۺیہۺںیمۺۺ

ڈ ا

کۺشیپۺیکۺاجکرم یتۺناملسمونؾ ملسو هيلع هللا ىلصر وسلۺخ

امےنۺك

ۺؾ ا دتقا ر ۺےکۺر

ؿ عفخکۺںیمۺۺ۔ۺر ںیہیکۺ

ۺا اك ا ـ

ا ن

ۺ

ا ۺےہۺہکۺہیۺا اك ا ـ

ا ۺرکےنۺےسۺولعمصۺوہكل ۺ،ۺدت

ۺامتصۺا ن

ۺےکۺا یہلۺا ؾ ر ۺرضحـ

ر ا انعینوگنۺےکۺےیلۺوجۺ

ۺںیہۺےکۺربمغیپملسو هيلع هللا ىلصدمحمۺ

ۺا ؾ ر اعد الہنۺا ك کۺتیتفۺ،ۺاعظا ہنۺۺ۔وہےنۺےکۺوحا ےلۺےسۺدبامگن

رپۺد وعـ

ك ا د هۺلمتشمۺںیہۺ۔

ۺںیمۺرکمر ۺوطر ۺرپۺا ؾ ر ۺا وتسا ر ۺرطےقیۺےسۺر

ۺد ۺا سۺد وعـ

ا ؾ ر ۺاخمنیفلۺۺےۺرکوھچـ

ۺ

ۺےسۺا افتسد هۺرکےنۺےکۺےیلۺاہکۺایگۺےہۺسجۺےسۺہتپۺاتلچۺےہۺہکۺہیۺد وعـ

وکۺامتۺصۺرتۺوہسایلـ

ا لمۺےہۺےکاخمنیفلۺےکۺوحا ےلۺےسۺفطلۺؾ رہمك ا ینۺ

ۺںیمۺکشۺۺ۔ا یلعۺرتنیۺب ہبتۺوکۺص

ۺا اك ا ـ

ا ن

1

ۺ( ۱۸بصصق ۔

قل ۔۵۰ ۔ ۴۹ا ا


139 زجعماـ

ر ا انع ا ےنۺؾ ا یننۺےسۺاہکۺایگۺےہۺہکۺا رگۺؾ هۺہیۺےتھجمسۺںیہۺہکۺ

ۺدمحمۺ،د

ا کرم یتۺرکفۺاکۺہجیتنۺۺملسو هيلع هللا ىلصرضحـ

یکۺد

لاںیئۺ

ال ۺك ا ۺد سۺا ؾ ر ےہۺوتۺوچہکنۺؾ هۺوخد ۺیھبۺیرشۺںیہۺا سۺاکصۺںیمۺا ینپۺتمہۺ

ر ا انعر وتنۺك ا ۺوسوپر ےۺ

ا ر ؾ ۺرطسیك کۺا

زہۺ

ۺےکۺصا ـ

ر ا انعۺا سۺاسیجۺںیوسر وتنۺیکۺرطجۺیکۺا ك کۺوسر هۺینعیۺ ا

ل ا ا ل ۺےصحۺےکۺ

رکںیۺ۔ۺۺیکۺوک شالےنۺ

عا یک عس تگ!گفث: اگش اعا ایذ ای ت ج ای چی ا

ؾ لۺیکۺتیفیکۺ

ا

لۺدحتیۺیکۺرتبیتۺ

ا رخۺرپۺۺ،ا رگہچۺامہر ےۺےیلۺامتصۺا اك ا ـ

ۺدقتصۺؾ ك ۺا ؾ ر

زجایئـ

لیۺنیتۺزیچؾ نۺںیمۺےسۺیسکۺۺہجیعطقۺد لیلۺاکۺوصحلۺلکشمۺےہۺنکیلۺا مہۺہتکنۺہیۺےہۺہکۺدنمر

د

ۺےکۺیرشیۺوہےنۺیکۺد لیل

ر ا انعا ۺ

:ؾ هۺنیتۺا ومر ۺہیۺںیہےہۺ۔ۺنبۺاتکسۺۺا ك کۺاکۺشیپۺرکك

ا ۺ۔ۺ۲

ۺاکۺلثمۺالك

ر ا انع ۔ۺوپر ےۺ

ر ا اینۺوسر وتنۺیکۺۺامدننۺ۔ۺ۱ع

ا ۔د سۺۺ

وسر وتنۺاکالك

ا ۔۳

ۺےسشیپۺرکك

۔ك ا ۺا ك کۺوسر هۺاکۺیلعۺا دبللۺےکۺونعا ن

ۺا رگۺ ۺۺہیۺاکصۺا اجنصۺہنۺد ںیۺںیکسۺوتۺۺۺرکےنۺؾ ا ےلہبشۺا اجید ۺاخمنیفلۺا ؾ ر

ر ا انع

ۺۺاکۺکا صۺ ڈ ا

میلستۺۺوکۺخ

۔ۺےنۺرپۺوبجمر ۺںیہرک

ۺیکۺدحتیۺ

ر ا انع

یکۺدحؾ د

ۺ

ر ا انع

ۺےسۺمکۺرتنیۺ سدا ر ۺایکۺسک کۺزجعمهۺےہۺ؟ۺطف

ر ےعیۺاخمنیفلۺوکۺجنلیچۺایکۺایگۺۺدحۺك

ےہۺسجۺےکۺد

ۺشیپۺیک

ۺےسۺاہکۺایگۺےہۺہکۺا سۺاسیجۺےلۺاا ںیئۺ؟ۺوجۺاا ك ا ـ

ۺا ن ۺیہۺا سۺوسا لۺۺیئگۺںیہۺؾ هۺےہۺا ؾ ر ـ وخد ۺاکۺوجا

ۺںیمۺظفلہکۺںیہۺ

ۺاا ك ا ـ

ۺۺ‛وسر هۺ‚ا ن

ر اا نع یکۺۺا امعتسلۺایکۺایگۺےہۺوجۺ

طۺاکۺومجمہعۺےہۺا

ا جۺںیمۺنیعمۺاا ك ا ـق

ۺےسےسۺۺمسبۺا ہللۺا دتبا ۺسجۺیک

اا ك ا ـ ۺ

ۺےکۺامتصۺۺا افتسد هۺرکےتۺوہالۺوہکرم یتۺےہ۔زتعمیلۺنیملکتمۺا ن

ر اا نع

ۺوکۺزجعمهۺیکۺ سدا ر ۺیکۺنییعتۺںیہنۺےتھجمسۺا ؾ ر ا زجا ءۺوکۺزجعمهۺ

ا اك ا ـ ۺ

ۺا ن فاتوا :ےتہکۺںیہوصتر ۺرکےتۺںیہۺا ؾ ر

1بشورة ثطڈ ا ۺےنۺاخمنیفلۺےسۺاکۺوہفمصۺہیۺےہۺہکۺ

ۺےکۺا یہلۺوہےنۺخ

ر اا نع اچاہۺےہۺہکۺا رگۺؾ هۺ

1

ۺ۱۔ۺرقبهۺب

قل ۔۱۳(ۺا ا


هۺیہۺ ۺ۔سۺیسیجۺانبۺرکےلۺاا ںیئا ںیمۺکشۺر ےتھکۺںیہۺوتۺا ك کۺوسر

ےکۺدیقعهۺےکۺاطمقبۺ ا ن

ۺۺا اجعر

اا ن ر ع

یکۺ

ۺامتؾ ہج،ۺ

ف

ۺہیۺك ا ى ر ؾ ا ۺےہۺ

ف

ر اا ینۺںیمۺۺصك ا ىعۺ

ر نیعمۺۺ۔ےہۺوپدیشهاا ك ا ـ ۺیکۺدحتیۺیکۺ سدا

اا ن ر عسپۺ

ك کۺیگشیپ۔ۺںیہنۺےہ ۺںیمۺرصحنمےہۺہکۺہیۺرظنہیۺا

ف

ۺاکۺزجعمهۺرصفۺك ا ى

ر اا نعۺرفمؾ ےضۺرپۺ ےہ ۺےہۺہکۺ

ۺںیہۺ۔ۺ

ا مہۺا رتعا اضـ ا ر هۺرکںیۺۺاتنجئا سۺرظنےیۺےکۺطلغۺسجۺرپۺیئکۺ

ہکۺنجۺیکۺرطفۺمہۺدعبۺںیمۺا ص

ۺںیمۺ،ےگۺ

ا ؾ هۺدحتیۺیکۺا اك اـ ا ۺ’‘وسر ه‘‘ وموجد ےکۺه

ۺا ك کۺتمکحۺرپۺ ےہ ۺےہۺہکۺسجۺرپۺوتہجۺرکك

اکۺونعا ن

ر اا ینامتۺ۔رضؾ ر یۺےہعر ےۺا سۺاقمصۺرپۺاا سپۺںیمۺقفتمۺںیہۺہکۺ

فۺیکۺرتبیتۺصۺا صا کفۺ

ۺوکۺۺ،املکـ

اا ك اـ

ۺ ہملۺا ےنپۺاقمصۺرپۺاللیکشتۺد یتیۺےہۺوجۺؾ یحۺےکۺصا ز ہۺ ۺرپۺےہۺا ؾ ر ا تیمہۺۺںیمۺا ؾ ر ۺضعبۺوتمکحنۺیکۺاینبد

ا ۺےہۺ

نھک

ا ۺںیر ل ۺۺ۔انبۺ

ر اا نعۺںیمۺاخمنیفلۺےسۺاطمہبلۺایکۺایگۺےہۺہکۺا رگۺ

ۺا رگۺدحتیۺیکۺضعبۺاا ك اـ

شا ن

موکۺا

ر اا ینۺوسر وتنۺیسیجۺا ك کۺوسر هۺانبالۺںیئعۺاکۺۺیکۺا اجید ۺےتھجمسںیہۺوتۺ

ر ا اینۺا اك اـ عا ۺےہۺہکۺ

وتۺا سۺےسۺولعمصۺوہك

قا جۺںیمۺؾ یہۺوسر هۺےہ۔طر ا اینۺا عۺ،ۺ ـ یۺوہۺك ا ۺوھچیٹۺےسیجۺۺ،ا سۺےسۺمکۺںیہنۺدحۺاصن

ال ۺ وخا هۺہیۺوسر ه

ۺا ےنپۺامتصۺرتۺا زجا ءۺاسیکھتۺا ك کۺاخضۺدصقمۺاک

ےۺےسۺۺا ك کۺلمکمۺامعر ـ

ہتپۺد یتیۺےہۺا ےنپۺنورؾ ینۺد ر ؾ ا ر

ا لمۺوہکرم یتۺےہۺ

کۺوکۺص

ۺا ارخیۺےطقنۺك ۺا ؾ ر ۺدصقما ؾ ر رکیلۺا ےنپۺوما د ۺوہکرم یتۺا ك کۺاخضۺاغیپصۺا ؾ ر

یکۺها عف

ا ںی ۔ےہل ۺ،ا رگۺوکیئۺا ك کۺك ا ۺدنچۺوھچےٹۺۺانب ق

لۺا سۺےنۺیسکۺتمیقۺرپۺیھبا د یبۺا ؾ ر ۺحیصفۺےلمجۺانبےلۺ

ۺےکۺ

ر اا نعۺںیہنۺد ك ا ۺا ؾ ر ۺ ـ ۺےکۺجنلیچۺاکۺوجا

ر ا انع

ۺوکۺوپر ا ۺںیہنۺایکۺولطمہب ـ ۔دحۺاصن

ۺۺخیشۺوطیسۺا صا کفۺد ا وشنر میلسۺا رکفلۺ ـ ۺا یسۺینعمۺیکۺۺ‛ۺا الوصلدیہمت‚یکۺاتک

ۺابعد ـ

ںیمۺد ر ج

ۺرپۺلمتشمۺےہ

ۺےسۺوھچیٹۺوسر هۺنیتۺاا ك اـ ۺیکۺطف

ر اا نعۺہکۺ ا دیئۺرکر یہۺےہۺ

ۺےنۺاخمنیفلۺےسۺۺ۔ك ڈ ا

خ

ۺیسیج

ر اا نع۔ۺیھبۺاعزجۺوہےئگۺۺا ك کۺوسر هۺےلۺاا ںیئۺا ؾ ر ۺؾ هۺا سۺےساطمہبلۺایکۺےہۺہکۺ

1

ۺ ـ ۺےہ‛ايبيا في تفشير ايرقآ‚اتک

:ےکۺ سدےمۺںیمۺد ر ج

‘‘

ر اا نع

ز ۺ ہمل،ہۺںیمۺےسۺ

ۺےکۺاملکـ

ر اا نعۺںیمۺزجعمهۺےہۺہنۺہکۺ ـ ۺا ؾ ر ۺا ولس

ف

ا ك کۺۺ...ك ا ى

ۺ ـ ۺےکۺدحۺاصن

قلۺاا ۺیسیجۺك ا

قلر اا ینۺاا عۺا ك کۺ ا وتا ینۺا ؾ ر ۺاعزجیۺا ؾ ر

ر اا ینۺوسر هۺانبےنۺںیمۺیرشۺیکۺكع

1

شا ولکیئ، ۳۳۴ضۺۺ،ا الوصلۺدیہمت ۔

مۺ،وقنملۺۺےسڈیپك ا ہعیشۺا

۔۱۶۶ضۺ، ۱ج


141 زجعماـ

ۺانبےنۺ

قلکۺیکۺا ك کۺاا

ۺںیہنۺا ؾ ر ك

ۺوکیئۺانمافـ


ا ك کۺنکممۺاکصۺۺہییکۺدقر ـ

ۺےنۺیھبۺۺ۔ےہ

ر اا نعاملسموننۺںیمۺےسۺوکیئۺیھبۺا سۺا ب ۺےکۺاحملۺوہےنۺاکۺد وعك ڈ ا ر ۺںیہنۺےہۺا ؾ ر ۺ

ۺیسیجۺا ك کۺا ا

ر اا نعۺںیہنۺد یۺےہۺ۔ۺا ےنپۺاخمنیفلۺوکۺاقمےلبۺےکۺجنلیچۺںیمۺ

ۺالےنۺیکۺد وعـ

قل

‚

1

د ا یمئۺجنلیچوباتلۺزجعمهۺا ؾ ر ۺ

ۺ

ۺا سا اجعر ۺا ؾ ر

ر اا نع

ۺںیمۺےسۺےکۺجنلیچۺ

ۺ ا ك کۺا سیکۺاہجـ ۺاکمینۺدحؾ د امینۺا ؾ ر

ۺ۔ںیہیکۺر

ن ا ءی

كۺا ؾ ر ۺذگہتشۺا شا ص

ل ۺمہیلعۺا

ر اا نع

ۺۺملسو هيلع هللا ىلصها ؾ هۺربمغیپۺا رکصۺےکۺ

ا ك کۺاخضۺےکۺد رگیۺامتصۺزجعما ـ

امےنۺاسیکھتۺ

ۺد ؾ رسےۺینوگنۺےکۺےیلۺہنۺومسممۺؾ ا عقۺۺ۔ےھتۺوصخمضرصعۺؾ ر

ا سۺمسقۺےکۺزجعما ـ

ؿ سۺمطل

ۺاکۺزجعما کرم یتۺلمعۺایکۺ۔وہےگنۺہنۺ

ر اا نع

ڈ ا ا سۺا ؾ ر ۺ

ۺا اکسۺجنلیچۺربمغیپۺخ ۺرکفۺا ؾ ر

یکۺ ملسو هيلع هللا ىلصیکۺد وعـ

دنیگۺ

امےنۺاسیکھتۺاخضۺےہۺك ا ۺا سر

ڈ ا اکۺزجعمهۺا ؾ ر ۺدحتیۺر وسل ےکۺر

دنیگۺ ملسو هيلع هللا ىلصخ

ےکۺصا ھتۺیکۺر

ۺ

کۺۺوصخمضۺںیہنۺہکلبۺایقعف

ر ا ر ۺےہۺكعا ۺل

؟

ۺر ا ال ۺہیۺہکۺےہۺۺزجعمهۺےکۺك ا ر ےۺںیم"رظنہیۺرصہف"ۺےکۺاقنیلئۺضعبۺا صا کفۺنیملکتمۺیکۺ

ۺا اجعر امہنۺربمغیپۺ،دحتیۺا ؾ ر

امےنۺںیمۺۺملسو هيلع هللا ىلصر

ۺےکۺر

قلۺیکۺر صا ےکۺصا ھتۺوصخمضۺےہۺینعیۺوضحر

ا یۺرکےنۺیکۺتمہۺیسکۺںیمۺہنۺیھتۺا ؾ ر ۺہنۺیہۺا سۺاسیجۺکا صۺوکیئۺشیپۺرکۺاتکسۺاھتل ا ا ل ۺیکۺ

ر اا نع

ا سۺۺ۔

ۺاحصفءۺۺرگؾ هۺیک ـ ۺدعبۺںیمۺا اوینا ےلۺرع ا صۺےسۺےلہپۺا ؾ ر ںیمۺا یسیۺۺا وقا لۺےکر ا الۺےکۺاطمقبۺا ص

ۺےکۺاشمہبۺںیہۺرگمۺہیۺ

ر اا نعا ںیلۺك ا یئۺاجکرم یتۺںیہۺوجۺ

نع

امہنۺربمغیپۺك ا ـ

ۺملسو هيلع هللا ىلصر

شلع

ۺںیمۺ

ر اا ینۺا اجعرعمہۺ

ۺ۔ۺ ا

ا ؾ ر ۺدحتیۺیکۺا تیمہۺوکۺمکۺںیہنۺرکك

2

ۺؾ هۺا سۺرظنہیۺاکۺۺ ۺےکۺؾ هۺاخضۺتہجۺےہۺوجۺۺصی ف

ر اا نعۺ

ا اجعر

ۺۺدعبۺر ےتھکۺےھتۺسجۺیکۺرطفۺمہك ا ر ےۺںیمۺ

ا ر هۺرکںیۺےگۺ۔املسمن

ۺۺؾ ند ا وشنر ںیمۺا ص

قلز

ثییکۺا

۔ا ےسۺدیقنتیۺا ؾ ر ۺیفنمۺاگنهۺےسۺد اھکیۺےہۺا ؾ ر میلستۺںیہنۺایکا سۺرظنہیۺوکۺےنۺ

1

ۺ سدہمۺ ۔

ۺیفۺریسفتۺا رقلاا ن

۔ا ایبلن

2

ۺا ایبلینۺضۺاعہشئۺ ۔

اش لع

۔۶۵تنبۺا اشلیطۺ،ۺا


لۺوتہجك ۺاق

ا دیکۺاسیکھتۺۺك ا ـ

ۺك ۺا ؾ ر

ۺںیمۺہیۺوموضمۺرصا ذف

ۺدحتیۺیکۺا اك ا ـ ہیۺےہۺہکۺوخد

ۺہکۺۺا اك ا ےہۺ ۺیکۺاعزجۺیۺا ؾ ر ۺطف

ۺدحتیۺا ؾ ر ۺجنلیچۺےکۺها ؾ هۺا سۺاکصۺوکۺا اجنصۺد ےنیۺےکۺےلسلسۺںیمۺا ن

ر اا نع

ا وتا ینۺیکۺربخۺیھبۺد ےۺر اہۺےہۺ۔ۺ

ك

بثط ويو كا ال يأتو آ صذا ايرق يأتوا بث لى أ ت اإلص وايح اجت يئ ق

ف هضيرا يب ض ـ ب1

ۺیکۺلثمۺالےنۺۺ!ہہکۺد ےئجی"

ر اا نعۺلمۺرکۺا سۺ ۺا ؾ ر ۺنجۺطف

شا ن

مںیۺوتۺؾ هۺوک شۺرکیکۺا رگۺا

"ا سۺیکۺلثمۺالںیہنۺںیکسۺےگۺا رگہچۺؾ هۺا ك کۺد ؾ رسےۺاکۺاہھتۺاٹبںیئۺ۔ۺ

قلکۺا اےنۺؾ ا ےلۺامتصۺینوگنۺوکۺا ك کۺرطفۺۺہیۺا ا

ۺك

ۺاعصۺد ایقعف

ۺا ؾ ر ر یہۺےہۺےد وعـ

ۺںیمۺہہکۺر

ز ۺزگۺا سےہۺہکۺؾ هۺۺیہد ؾ رسیۺرطفۺا اہتنیئۺمکحمۺا دنا رہ

ۺہنۺوہۺںیکسۺےگۺ ـ ۺ۔اکصۺںیمۺاکایم

ۺا ےنپۺا سۺا سۺ

قلۺرکۺر یہۺےہۺ۔ۺایبرطجۺہیۺا ا

قلا

ۺےکۺا یہلۺر ا ےطبۺوکۺك

ر اا نع ر ےعیۺ

ۺےکۺد

ا ںینل ۺانب

ۺ ۺیکۺاجؾ د ا یگنۺا ؾ ر

ر اا ینۺا اجعرع

ۺاکۺۺےک ہشیمہۺك ا یقۺر ےنہ

ۺا ك کۺرطفۺہیر ا ر

ر اا نعۺیکۺۺےہۺہکۺ

د رگیۺزجعما ـ

فا ۺےکۺا ؾ ر ملعۺۺوگتفگ، تبسن

ۺوحا سۺےکۺاجبالۺےسۺےہۺا ؾ ر ۺا یسیۺا ایشءۺںیمۺےسۺےہۺوجیکۺفنصۺم

نہۺۺ،ۺر ؾ جۺلقعۺ

ۺےسۺرسؾ اکر ۺر یتھکۺںیہۺ۔ۺا ؾ ر ۺ،ۺد

رطفـ

ۺہیۺکا صۺ ق

لۺاعۺ،د ؾ رسیۺاج ۺا یکۺملر میحۺ، ڈ

ۺا احؿہۺرکےنۺؾ ا ےلۺخ ۺاک ۺا ومر ۺےکۺامتص

ۺاکانئـ ۺا ؾ ر

ا ۺےہۺقیلخت

ڈہل ا الۺاجۺاتکسۺا ؾ ر ۺۺ

ۺوہۺاتکسۺۺہنۺۺا سۺںیمۺیسکۺمسقۺاکۺللخۺا ؾ ر ۺصقنۺںیہنۺد

وکیئۺا سۺرپۺا رثۺا دنا ر

ےہ۔ۺاکۺاض نمۺ اجد ؾ ا یگنا ینپۺۺہیۺا ؾ ر ےہ

وقاي ت ن الئهة إ ا باي ا تأتي يو حو يط ايذك إو ي وا يا أيضا ايذي ز

ا ايذك زي إا ح وزي ا كاوا إذا الئهة إال بايحل و اي ز ا وإا ايؼازقين يط يحافوو2

1

ۺۺ(۲۷بینبۺا رسا لیئ ۔

قل ۔۸۸ا ا

2

ۺ(۲۵برجح۔

قل ۔ ۹ ۔۶ا ا


143 زجعماـ

ر ینگ(ۺےتہکۺںیہۺ‘‘ف لۺایکۺایگۺےہۺانیقیۺ:ا ؾ ر ۺبۺاک

ا ر

رکۺك

ۺےہۺا ےۺؾ هۺصخشۺسجۺرپۺد

ا رگۺۺ۔وتونجمن

ر وتشنۺوکۺویکفر وتشنۺوکۺۺنوتۺاچسۺےہۺوتۺامہر ےۺصا ےنمۺ

فا ؟ۺبہہکۺد ےئجیۺ(مہۺ

فۺبہلصیفۺرصںیہنۺالك

ر ؾ نۺوکۺتلہمۺںیہنۺد ےتیف لۺرکےتۺںیہۺا ؾ ر ۺرھپۺاک

ا ر

ا ۺمہۺۺ۔نک(قحۺےکۺصا ھتۺیہۺك

نم ػی رکۺوکۺ

ا سۺد

ا ر ا ۺےہۺۺا ؾ ر ۺمہۺا سۺےکۺاحمظفۺںیہۺ۔ۺ

‚یہۺےنۺا ك

ۺوصحنۺرپۺلمتشمۺںیہ ۺد ؾ ۺیکمۺںیہۺا ؾ ر

ۺاا ك ا ـ ۺرکےنؾ ا یننۺےکۺۺہصحالہپۺۺ:ہی کشۺؾ رتد ك ڈ

ۺوکۺ

ۺےکۺاا امسینۺایباہبشـ

ر اا نعۺرکۺر اہۺےہۺہکۺؾ هۺ

ۺدمحمۺوہےنن

ۺا ےسۺرضحـ یکۺرکفۺاکۺۺملسو هيلع هللا ىلصیکۺیفنۺا ؾ ر

ۺد ؾ رسا ۺہصح ۺد ےتیۺےھتۺا ؾ ر ر ا ر ع ہجیتنۺ

ۺ ۺا ن


ےکۺرظنہیۺوکۺك ا لطۺرکےنۺےکۺصا ھتۺصا ھتۺك

ۺیکۺاجد ؾ ا یگنۺیکۺربخ

ر اا نع ر اہۺےہۺ۔ۺد ےںیمۺ

آ کحاب صذ، قشآ زکیى زکث ا الیضال اعث قذیى

1زشف ا سا سیة ی، جثذیم ی ای اػ، ؽشيذ جایم ی

ۺد ؾ رسےۺ

ۺںیما سۺرطجۺاکۺایبن

ۺمحۺدجسهوسر هۺۺا افلؽ

ا ر

:لۺوہا ۺےہۺںیمۺك

بين يسي زيز ال يأتيط ايباك وإط لهتاب ا جاءص وا بايذك ي نرف ايذي ط وال إ

حيس حهي زي فط ت خ 2

ۺانیقی"

ۺؾ هۺا ن رکۺاکۺا اکنر ۺرکےتۺںیہۺذ ف

ۺےکۺك ا سۺاا اجالۺاح ؾ هۺینگۺا سۺد ـ اتک

الہکنۺہیۺزعمر

ہیۺتمکحۺؾ ا ےلۺا ؾ ر ۺال قۺاتسشئۺیکۺۺ۔ك ا لطۺہنۺا سۺےکۺصا ےنمۺےسۺاا اتکسۺےہۺا ؾ ر ۺہنۺےھچیپۺےسۺ۔ےہ

لۺرکد هۺےہۺ۔ۺ

ا ر

ك

ا ۺےہ

ۺوکۺوبقلۺںیہنۺرکك

ۺیسکۺمسقۺےکۺوفند

ر اا نعۺےکۺاطمقبۺ

قل ۺ"ظفلۺ۔ا سۺاا

ال ےسجۺۺ"زع

ۺےک

ا صۺد ك ا ۺایگۺےہۺرصا ذف

ۺیکۺتفصۺاکۺك

ر اا نع

ر ۺعۺرکۺر یہۺےہۺہکۺ

لۺتسکشۺےہۺصا ھتۺایبنكا ۺاق

ۺك

۔اا ن

ا ۺ(یکۺیفنۺیکۺریبعتۺۺا ا یسۺرطجۺك

ۺیکۺوخبیبۺوگا هۺےہ۔ۺ،لطۺبابتهۺوہك

ۺیکۺاقبءۺا ؾ ر ۺابثـ

ر اا نعا ر خیۺںیمۺ

ك

1

ها ہمۺدمحمۺا ابقل۔ ۔

2

ۺ( ۴۲بمحۺدجسه ۔

قل ۔۴۱ ۴۲اا


ہنۺاا دنئهۺیکۺۺ،ہنۺا یھبۺ،ینعیۺہنۺصا ےنمۺےسۺہنۺےھچیپۺےسۺ‚‛

ۺیھبۺ

ـ ا یہلیفنۺیکۺد لیلۺےہۺینعیۺہیۺلمکمۺابعر ـ ؾ ا لۺۺ،یسکۺمسقۺیکۺابتیہیسکۺرطجۺےسۺیھبۺۺاتک

ر

ۺاکۺاا رخۺیۺہلمجۺکرم یتا ؾ ر ۺتسکشۺوکۺوبقلۺںیہنۺرک

قل ز ۺمسقۺیکۺرحتفیۺیکۺ ‚تزي حهي حيس‘‘۔ۺا ا

ہ

ۺا سۺؾ ہجۺےسۺۺ۔رکر اہۺےہیفنۺ

ر اا نع ینعیۺ

ڈ ا الۺمیکحۺا ؾ ر ۺۺرحتافیـ

ۺےہۺہکۺخ

ا ؾ ر ۺاا وتفنۺےسۺوفحمؽ

ا سۺںیمۺیسکۺمسقۺاکۺےہۺہکۺۺلعفۺا یہلۺںیمۺہیۺرنہۺا ؾ ر ۺاختیصۺك ا یئۺاجکرم یتۺ۔ال قۺاتسشئۺاکۺکا صۺےہ

ؾ ا عقۺںیہنۺللخۺ

ر اا نع ۺ

ا ۺےہۺا ؾ ر ۺیہیۺا اجعر

ۺا ؾ ر ۺا سۺر ا اکۺوہك

ۺاکۺینعیۺ۔یکۺا صا سۺےہ ر

ر ا انع

ۺ

نتم،

لاہچنا ؾ ر ۺۺومضمن

لۺدبتلیۺۺ،ملعۺا یہلۺےسۺؾ ا ہتسبۺا سۺاکۺدكا ۺاق

ۺوہےنرکفۺیرشیۺےسۺك ا الرتۺا ؾ ر ك

ا ۺےہۺ۔ۺ

نھک

یکۺاختیصۺر

یشد ای عثق گشتیشی ج يصطفی سا ػذ کشد انطاف زق

تیؼ کى ک ساص قشآ ياؼى ي کحاب يؼدض ات سا سافؼى

1کفشا دسکؾذ چ اژدا غث قشآ يش جسا چ ػصا

ز ؾ ہجۺےسۺا یس

ثیۺۺا

ۺۺد ا وشنر ؾ ناملسمن

قلیکۺر ا الۺہیۺےہۺہکۺہنۺوتۺوکیئۺربمغیپۺیکۺتثعبۺؾ ر صا

ۺا ۺسۺاسیجۺ ا یۺا ؾ ر ل ا ا ل ۺیکۺ

ر اا نع امےنۺںیمۺ

ۺصۺشیپۺکا ےکۺر ر ا ۺاھتۺا ؾ

نھک

ۺر

قعۺؿا ۺا ؾ ر

رکےنۺیکۺدقر ـ

ۺےکۺدعبۺا ؾ ر دحتیۺیکۺ ہنۺیہۺا ن

ۺا سہیۺیکۺؾ افـ ۺا ؾ ر

ۺےکۺا اجعر

ر اا نعۺ ۺوخد

ۺرپۺ ےہ ۺیکۺوصخ د وعـ

ك ا ـ

ۺر ےہۺیگ کۺاجر ی

ۺك

ۺایقعف

ۺ۔وہےنۺاسیکھتۺصا ھتۺر ؾ ر

ر اا نع

ۺیکۺۺملسو هيلع هللا ىلصربمغیپۺاخمتۺ،

ۺوبنـ یک

قلا ین،اا

ش

مۺےکۺےیلۺا امتصۺتجحۺا ؾ ر ۺقح،ۺرشتعیۺا صا صۺیکۺ

قلۺاکۺوگا هۺےہ۔ۺیرش

ۺےکۺا ابثـ

ۺیکۺلثمۺالےنۺںیمۺیرش

ر اا نع

یکۺاعزجی

لۺكۺوسا لۺہیۺےہۺہکۺۺوغر ۺاق

ر اا نع

ۺےسۺ ق

لۺایکۺاجوینا الۺاطمہبلۺہشیمہۺیکۺاج ۺك ا ر لثمۺالےنۺاکۺدعتمد

ۺ ـ ۺ؟ر اہۺویکنۺالوجا

ر اا نعۺ ۺوخد ۺہنۺوہےنۺیکۺؾ ا حضۺۺےنا ؾ ر ۺا ۺےکۺوپر ؾ

یھبۺاخمنیفلۺیکۺا سۺد ریہنیۺاا ر ر

ۺۺا ب ۺاکا سۺۺ۔ۺد ر ۺتقیقحربخۺد یۺےہ

ـ ایکۺےہۺ؟ۺایکا سۺر ا ر ۺۺاتک ا ےنۺؾ ا یننۺا ؾ ر

ۺاا نیئۺاکۺذما ضۺا ر ا ؾ ر

ۺاکۺاقمہلبۺرکےنۺ

ر اا نعۺمہۺاکصۺوکۺا اجنصۺد ےنیۺیکۺتکسۺںیہنا سۺا ك ا ۺۺںیہنۺیھتیکۺتمہۺاخمنیفلۺےکۺك ا سۺ

1

۔ومینیۺ ۔


145 زجعماـ

ۺےکۺد ونمشن

ر اا نعۺد ےنیۺوکۺۺیھتۺ؟تقیقحۺوتۺہیۺےہۺہکۺ ـ ۺےکۺجنلیچۺاکۺوجا

ر اا نع

ۺ؛اھتاکۺۺتہبۺوشضۺ

ۺ ا یلعؾ ر ۺا ۺمیظعویکہکنۺا سۺ ـ ۺےکۺےنۺاتک

ۺا ن

ؾ نۺرپۺدیقنتۺیکۺا ؾ ر ۺا ن

ال

ا ہشئۺ

ا ص

دنیگۺیکۺك

ۺر

ا ؾ ر ۺریغۺرطر

ۺیکۺیھتدئاعظا ہنۺاقع

۔ۺیکۺذمعفذ گۺ

نذۺ ۺد ؾ رسیۺرطفۺہیۺبصعتمۺا ؾ ر

ۺمسقۺےکۺینگۺےھتۺا ؾ ر ا ن ؿ

ۺا د

ۺبیۺےکۺد ر ایمن ـ ۺاکایم ر ا د ۺےنۺوبیطخنۺیکۺیھبۺیمکۺںیہنۺیھتۺ۔ۺانچہچنۺا ؾ ر فوقصۺےکۺصا د هۺینجۺا

ۺوکۺدیجنس

ر اا نع

هۺہنۺایلۺۺا ؾ ر ۺاہکۺ:ۺ

صذا إال أساكير األ صذا إ ث ا ا يو نظاء يك ا قايوا قس س آيات يض 1ويين وإذا تتلى

ۺانسیئۺاجکرم یتۺںیہۺوتۺےتہکۺںیہۺ

ۺا ںیہنۺامہر یۺاا ك ا ـ ف ۺذ مہۺےنۺنسۺایلۺےہۺا رگمہۺاچںیہۺوتۺۺ:ا ؾ ر

ر گۺا ؾ ر ۺرجتہب ا یسیۺك ا ںیت

ال ۺےکۺ

ۺاہالۺك ا ر ہنیۺںیہۺ۔ۺرگمۺا ن

ےۺںیہۺہیۺوتۺؾ یہۺد ا اتسن

صکنر ا د ۺا ینپۺۺاکر ۺانب

فا

ۺرپۺاشیینۺوکۺیسکۺرطجۺےسۺاپھچۺہنۺےکس ؿ نۺ۔د امیغۺیلبلھکۺا ؾ ر ہ

پ ز ۺا

ہۺؾ ےلیسۺۺا ؾ ر مسقۺاکۺا دقا صۺایکۺۺےنۺ ز

ہ

ۺیکۺا اؾ ا ر

ر اا نع یگۺےنشخبۺؾ ا یلۺ

ا ر

ا ہکۺر ؾ جۺوکۺك

ك ا وننۺ،ےسۺدمد ۺاحلصۺیکۺك

ےسۺاجر یۺہنۺوہۺ۔ۺۺینوگنۺیکۺر

بو ت ه وا فيط ي واي آ وا يضذا ايرق وا ال تش نرف ايذي وقا

2

ر ۺوہےئگۺںیہۺؾ هۺےتہکۺںیہفۺوجینگۺاک ا ہکۺمتۺۺ:ا ؾ ر

ۺك ۺرکؾ ۺاچمۺد ك ا ۺوشر ۺا ؾ ر ۺوکۺہنۺانسۺرکؾ

ر اا نعا سۺ

ۺاا اجؾ ق ل ۔ۺۺاغ

ۺوخینۺںیگنج،ۺ ہیۺوکںیشش ۺا ؾ ر ۺا سۺؾ ہجۺےسۺںیھتۺؾ ریغهۺۺاغلیر ۺوکۺۺطف ـ ۺا ےنپۺاا ہکۺؾ هۺوخد

ۺیکۺکمچۺےکۺصا ےنمۺاعزجۺك ا ےتۺےھتۺ۔ۺونر

ر اا نع

ا ك کۺطلغۺرظنہیۺ،رصہف

ر اا ینۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺرظنہیۺحضذگہتشۺثحبۺیکۺر ؾ ینشۺںیمۺؾ ا ع

ا ك کۺۺ"رصہف"وہۺایگۺہکۺا اجعر

ۺر ا الۺےہ

ا د ر طف

ۺےہۺۺ"رصہف"ا ؾ ر "رصف"۔ك ا

ا ك

ۺؾ ا سپۺینك قا یحۺا سۺاکا ؾ ر اکینعمۺر ؾ ،انۺا ؾ ر طۺا

"وہفمص

ا ۺوقـ

ۺا ر ا د هۺاکۺبلسۺرکك ۺںیمۺںیہنۺۺ۔ےہ"ا ؾ ر

ر اا نعۺ

ر اا ینۺاکۺر ا رعۺ

ا سۺرظنےیۺیکۺانبءۺرپۺا اجعر

1

ۺ( ۸با افنل ۔

قل ۔۳۲اا

2

ۺ( ۴۲بمحۺدجسه ۔

قل ۔۱۶اا


ا یۺرکےنۺؾ ا یننۺےسل ا ا ل ۺیکۺ

ر اا نعۺ ڈ ا

ۺہکلبۺہیۺےہۺہکۺخ

ۺا ر ا د هۺوقـ ۺا یسۺؾ ہجۺۺبلسۺرکا ؾ ر اتیلۺےہۺا ؾ ر

ۺیکۺلثمۺ

ر اا نع ےسۺاعزجۺوہۺاجےتۺںیہۺ۔ۺۺالےنےسۺؾ هۺ

ۺ ـ ؿ یۺ ےکۺومفلۺ"الط و و حكائل االحازايرطاز في اسار ايب"اتکهل هۺ

رمد

ییحیۺنبۺ

رصہفۺیکۺنیتۺریسفتںیۺںیہۺ۔ۺرظنہیۺھ(ۺےسۺوقنملۺےہۺہکۺ۷۴۹ب

ۺاکۺاقمہلبۺ

ر اا نعۺا ر ا د هےنۺرکا فل:ۺ ۺا ؾ ر

اکۺبلسۺرکۺانیلۺ۔ۺۺیکۺوقـ

ۺیکۺلثمۺالےنۺےکۺےیل

ر اا نع:ۺ ر ـ

فۺ۔ۺۺؾ ا

ؿ صۺؾ اا اگیہۺاکۺدقفا نهل

ۺےکۺدقتعمۺوہۺاجںیئۺ

ۺونمۺیرشۺےکۺےیلۺاچےہۺمہۺا سۺك ا ـ

قعؿ صۺا سۺؾ هلہکۺاینبد یۺوطر ۺرپۺہیۺ

ۺےنۺا ن ڈ ا

ۺخ ؿ صۺ رسیمۺہنۺےھتۺا ؾ ر هلۺاقلئۺوہۺاجںیئۺہکۺہیۺ ؿ صۺیکۺلیصحتۺےسۺرحمؾ صۺر اھکۺك ا

هلۺ

وکۺا ن

ۺےکۺؾ وجد ۺےسۺروحا ؾ ر ۺمۺوہۺےئگۺ۔ۺ

ۺا ن

قعۺاکۺاقمہلبۺرکےتۺؾ

ر اا نع وموجد ۺےھتۺنکیلۺ

ۺاکۺاقمہلبۺرکےنۺ

ر اا نع:ۺ

ۺج

طۺےکا سۺدصقمۺےکۺا ؾ ر ۺیھتۺاجکرم یتیئۺك ا یکۺوقـ

شؽ

پ

ےیلۺاکیفۺملعۺۺ

ۺا ؾ ر ۺا ےکنۺ ۺریھپۺد ك ا

ۺےسۺا اکنۺر ج

ڈ ا ۺےنۺا ینپۺدقر ـ

ؾ اا اگیہۺیھبۺیھتۺنکیلۺا اجنصۺد ےنیۺےکۺب ہلحۺںیمۺخ

۔ۺۺك ا ا ر ا د ےۺزمکؾ ر ۺرکد

ےکۺبقلۺےسۺرعمؾ فۺۺ"زتعمہۺےکۺر ا ہ ف "ھ(ۺا ؾ ر ۱۳۲ویلنۺےکۺوشیپا ۺا وبۺا قاضۺاظنصۺبزتعم

د ا ؾ ر ۺا سۺرظنہیۺےکۺك ا ینۺ

رظیۺنبۺحیبصۺ

هی س

ۺا ر

د ك کۺرصہفۺےسۺب ا د ۺد ونمشنۺےکۺا ر ا د هۺا ؾ ر ۺوقـ

ا

لےکۺ

ا ۺ

ر ےعیۺزمکؾ ر رکد انیۺےہۺ۔ۺوکۺبلسۺرکك

ۺا یہلۺےکۺد

ۺاکۺاقمہلبۺرکےنۺؾ ا یننۺوکۺدقر ـ

ر اا نع ا ؾ ر ۺ

ۺخانسۺمیظعزتعمیلۺکلسمۺےکۺ

ك ا ن

ا یعفۺ۱۵۵ظحۺباجۺر

ۺص ۺا رعشیۺکلسمۺےکۺملکتمۺا ؾ ر ھ(ۺا ؾ ر

ۺےکۺا وصیلۺا وبۺا قاضۺ ۺا نبۺزح۴۸۸رفسا ینیئۺبا ذمہ ف صۺا دنیسلۺھ(ا ؾ ر

ز یۺبۺؿہھ(ۺیھبۺا یسۺ۴۵۶ا

ۺدیسۺرشفیۺرجۺاجینۺۺ۳۳۰رظنےیۺیکۺرطفۺامتلیۺر ےتھکۺےھتۺاسیجۺہکۺا وبا نسحلۺا رعشیۺبۺ ھ(ۺا ؾ ر

ق

کا صۺےسۺا یسۺمسقۺےکۺوہفمصۺاکۺا رار ۺایکۺےہۺ۔ۺۺےکا صۺےنۺم1

ا ۺےہۺہکۺدیسۺب یضتۺاکۺرظنہیۺرصہفۺیھبۺا یسۺد ؾ رسیۺریسفتۺےکۺاطمقبۺ

ا یسۺرطجۺولعمصۺوہك

1

لۺا الوہا ءۺؾ ا لحنلا لصفل ۔ملل

ۺۺ،ۺیفۺا

۔۱۲۲ضۺ، ۱ج


147 زجعماـ

ۺےہۺینعی


قلۺےکۺاقمےلبۺےکۺےیلۺیرش

ر اا نعر ۺملعۺؾ ۺد ا شنۺ

فۺےہۺؾ ا

اسیجۺۺ۔اکۺدقفا ن

ا ینۺےنۺ۶۹۹ہکۺا نبۺمثیمۺرحبا ینۺب

ۺاتفتر ۺا ؾ ر ۺۺا ےسۺوبقلھ( ایکۺےہۺا ؾ ر ۺاعمرصنیۺںیمۺےسۺر ا یعفۺا ؾ ر

رہشۺاتسینۺےنۺیھبۺا یسۺیکۺرصتحیۺیکۺےہۺ۔ۺ

1

اقنیلئۺرصہفۺیکۺد لیلۺ

ق

ڈ ا ۺےنم

ۺا صۺزتعمیلۺاکۺدیقعهۺاھتۺہکۺخ

ر اا نعر ا ر ۺںیہنۺد ك ا ۺہکلبۺا ےسۺك ا یقۺامتصۺوکۺ

عۺیکۺد لیلۺ

وبنـ

لۺایکۺےہ

ا ر

ۺےکۺےیلۺك

ۺرکمیۺےکۺصا ھتۺرعوبنۺا اامسینۺاتکوبنۺیکۺرطجۺخا لۺؾ رحا صۺےکۺایبن

ر ا انعا ؾ ر

ۺر اھکۺےہۺؾ رگہنۺؾ هۺۺےکۺرظنك ا کرم یتۺاقمہلبۺہنۺرکےنۺیک

ۺےنۺا ںیہنۺا سۺاکصۺےسۺك ا ر ڈ ا

د لیلۺہیۺےہۺہکۺخ

رثنؾ وخد مظن

ۺایکۺرکےتۺےھتۺۺا ؾ ر امےنۺےسۺقلعتۺر ےتھکۺےھتۺوگیئۺےکۺرتہبنیۺر ا یسۺؾ ہجۺےسۺا رار

"يونظاء يكا يث صذا"ہک

ۺاھتا نبۺزحصۺ ۺا ك کۺحطسۺیکۺںیہنۺۺاکۺد وعی

ر اا ینۺابعر ا ـعۺےکۺۺںیہہکۺامتصۺ ر ا د

فا ؾ ر ۺیھبکۺفلتخمۺا

ۺےہ ا

ۺرکك

ۺ۔ا وقا لۺوکۺایبن

ر اا نعۺۺ،ۺسپۺنتمۺ

ر اا نعۺ ۺیکۺرطجۺےہۺا ؾ ر ـ ا صۺرع

لۺاعمر ہضۺۺاککكا اق

ك

ا ۺ

ڈ ا ۺوہك

ۺ۔ےکۺاخر یجۺربجۺیکۺؾ ہجۺےسۺےہ ےسۺعنمۺا ؾ ر ۺا سۺیکۺرطفخ

ۺ دیسۺب یضتۺا ؾ ر ۺا ن ـ ےکۺا احص

ۺیسیجۺۺ؛{رب ايايين}؛ {ايحس اهلل}یکۺرطفۺتبسنۺد یۺیئگۺےہۺہکۺرعوبنۺےکۺك ا سۺ

ۺا ن ا ؾ ر

ۺ

ےۺولمجنۺوکۺانبےنۺیکۺدقر ـ

ال ۺ ۺا ؾ ر

قعۺیھتۺسجۺےکۺےجیتنۺںیمۺاقمےلبۺیکۺؿا رتا بیکۺوموجد

ك ڈ ۺہی

رظۺیھبۺہہکۺر اہۺےہۺۺر ےتھکےھتۺا ؾ ر ۺ

ر اا نع :ہکۺوخد ۺ

في األرق يتهبرو آياتي ايذي سأصف 2

ۺےسۺد ؾ ر ۺر وھکنۺۺا ۺںیمۺ"

ا قحۺةکتۺرکےتۺںیہاگںیہنۺا ینپۺاا ك ا ـ

نیمۺںیمۺك

"۔وجۺر

ر ےتھکۺںیہۺ۔ۺمہۺۺا سۺکا صۺاکۺبلطمۺہیۺےہۺہکۺۺ

ۺاکۺاقمہلبۺرکےنۺےسۺك ا ر

ر اا نع ینوگنۺوکۺ

1

ۺ: ۔ ۺرکںی ۺوما فقر وجم ۺۺ،ۺرجاجینرشج

ۺ،۳ج ۺ؛۲۲۱ض

ؿ ا نشنل

ۺ،اجظحا

ۺ،۴ج ۺاقم؛۳۲ض

الـ

ۺر ا یعفۺ۱۹۶ضۺۺ،ا صا کف

ۺا رقلاا ن

ۺۺ؛۲۴۴ضۺۺ،،ۺا اجعر

ۺا اخلدله

ه

اش معل

۔۹۷ضۺۺ،رہشاتسین،ا

2

۔۲۴۶(۷۔ا رعا فب


هدیقنتۺۺاکۺرظنہیۺرصہف

ا

ل یۺاج

ۺا سۺك ا ر ےۺںیمۺ ۺا اھٹالۺےئگۺںیہۺا ؾ ر

ك ا د هۺا رتعا اضۺـ

یھبۺۺاتکںیبۺدعتمد ا سۺرظنہیۺرپۺتہبۺر

رحتریۺیکۺںیئگۺ۔ۺ

1

ا فلۺ( (ۺد وعی

ۺوکۺۺ

ر اا نعۺ

ۺد انی،ۺ "رصہف"ا اجعر ر ا ر ع

ۺوکۺ

ر اا نعۺدحتیۺےکۺاخمفلۺےہۺوجۺ

ڈ ا اا ك ا ـ

وہےنۺکا صۺخ

ۺےسۺا یسیۺوصخ

ۺك ےکۺاحلؽ

ر ا ر ۺد یتیۺںیہا ـعرکفتۺےکۺےجیتنۺںیمۺصا ےنمۺا اےنۺؾ ا ےلۺ ےکیرشۺوجۺاکۺاحلمۺۺ

ا رتۺۺیسکۺیھبۺکا صۺےسل

ںیہ:

ػازقين ت ن ط إ ا أتب ض س اهلل صو أصسى فأتوا بهتاب ق2

ۺےلۺاا ؾ ۺۺ:ہہکۺد ےئجی" ـ ۺسپۺا رگۺمتۺےچسۺوہۺوتمتۺیھبۺا ہللۺیکۺرطفۺےسۺوکیئۺا یسیۺاتک

وجا ن

ۺشخبۺوہد ؾ

قل ك ا د هۺدہا

"۔اکۺا ابتمۺرکؾ نۺاگ ںیمۺا سۺ،وننۺےسۺر

ا ا ںیۺل ۺا ؾ ر ۺها ؾ هۺ

قعۺیکۺؿا

شا ن

مۺا

ر اا نع ۺ

ۺبلسۺےکۺۺا ر ا د ها رگۺا اجعر

ر اا نعوہےنۺےسب وبؽۺوہۺوتۺ

ۺیکۺدحتیۺمسقۺیکۺتیلضفۺےکۺےیلۺیسک

ر اا نعۺ ك ا لکلۺا ےسیۺیہۺۺیگ۔دصقمۺوہۺےبۺامشر ۺںیہنۺوہکرم یتۺا ؾ ر

ۺرھپۺا یسےسیجۺوکیئۺد ؾ رسےۺصخشۺےکۺاہھتۺك ا دنھۺد ےۺ ۺںیمۺا ےنپۺد افمۺا ؾ ر ۺاقمےلبۺیکۺۺا ؾ ر

قلاح

ۺد ےۺ

ز ۺےہۺا اسۺ۔د وعـہا

ۺر ےنھکۺؾ ا الۺۺۺاقمہلبۺوضفلۺؿ

ۺرپۺا امین

ر اا نعوکیئۺےہۺا ؾ ر ۺہیۺیھبۺؾ ا حضۺےہۺہکۺ

ۺصخشۺۺ

ر اا نعڈ ا الۺمیکحۺیکۺرطفۺےسۺ

ۺیکۺخ

ر ا ر ۺد ےۺا ك کۺوغلۺا ب ۺںیہنۺوکۺدحتیۺیکۺد وعـع

اتکسۺ۔ۺ

د اللئۺ(ۺرظنہیۺرصہفۺےکۺـ

ۺ:ا ؾ لۺ

ر اا نع

ۺامشر ۺںیہنۺد ۺ،

ۺا ؾ ر ۺك ا یقۺد رگیۺاا امسینۺاتکوبنۺیکۺرطجۺرصفۺا اکحصۺوہلیلۺوبنـ ا

ك

1

ۺرکںی: ۔ ۺر وجما ؾ

نملۺا ۺك ا ظا ینۺ،نیلا افکر ۺۺ؛ا وبرکب

ۺا رقلاا ن

ۺ،ا اجعر ۺا ،اصد ض ر ا یعف

ل

م

ن

ہ

ؿ صۺهلۺ ۺیف ن ڈ

ۺ،ا رقلاا ن

۔۴ج

2

ۺ(۱۸بصصق ۔

قل ۔۴۹اا


149 زجعماـ

لۺوہا ۺےہ

ا ر

ۺیکۺصنۺےکۺاخمفلۺےہۺۺ۔ا ؾ ر ۺرشتعیۺیکۺرشتحیۺےکۺےیلۺك

ر اا نعۺ

ۺ۔ہیۺك ا ـ

ر اا نع

ۺوکۺ ۺںیمۺربمغیپۺاخمتۺوخد ـ ر ؾ نۺیکۺزجعمهۺیبلطۺےکۺوجا فۺاکملسو هيلع هللا ىلصاک

قلۺےکۺۺیکۺر صا

قلۺاا ۺا ؾ ر

ا اہنل

ا ۺےہۺ

ۺےسۺشیپۺرکك

:ونعا ن

ربط وقا يط آيات يو الهتاب يتلى .....يوا يوال أز ا أا أزي يهفض أوي

يض ....1

ۺینگۺےتہکۺںیہ" ا ر یۺۺ:ا ؾ ر

ا ایننۺویکنۺںیہنۺا ك

ش

مۺیکۺرطفۺےسۺ ـ ا سۺصخشۺرپۺا سۺےکۺر

....ایکںیئگ

لۺیکۺےہۺوجۺا ںیہنۺانسۺیئۺےکۺےیلۺہیۺاکیفۺںیہنۺےہۺہکۺ ہیۺا ن

ا ر

ۺك ـ ۺرپۺاتک ـ مہۺےنۺاا

"؟ۺ.....اجکرم یتۺےہۺ

ر ےۺیہیۺؾ ہجۺےہۺہکف ن ا ءۺۺ،امتصۺا صا کفۺ

ی

كۺا ؾ ر ۺامتصۺا ۺاکۺرسد ا ر

ۺوکۺامتصۺزجعما ـ

ر اا نع

شا صۺلمہیلعۺا

ا رتۺاجےتنۺںیہۺ۔ۺملسو هيلع هللا ىلصا صا ص ربمغیپا ؾ ر ۺل ۺےسۺ

ےکۺصا ر ےۺزجعما ـ

ۺےتہکۺےھتۺہکۺا رگمہۺاچںیہۺوتۺمہۺ:د ؾ ص ـ ۺیکۺلثمۺا رعا

ر ا انع

ۺۺۺال

قلےۺںیہۺبا افنلۺاا

صکن(ۺہیۺۺ۳۲

ا ر خیۺیسکۺمسقۺیکۺا یسیۺوکیئۺربخۺ ا ن

ۺك ۺہتخپۺك ا وتنۺیکۺؾ ہجۺےسۺاھتۺا ؾ ر ا

ۺك ا صقۺا ؾ ر

ۺك ےکۺایخیلۺنپۺا ؾ ر

ۺوہالۺوہن ـ ؾ ۺںیمۺاکایم

طۺوہکرم یتۺ۔ںیہنۺد یتیۺہکۺؾ هۺا ینپۺا سۺاا ر ر

شؽ

پ

لۺكانیقیا رگۺہیۺرکفۺا ےکنۺےیلۺاق

ۺد ےنی وتۺا ن

ۺاجن ۺرکےنۺا ؾ ر

ۺرخج

ۺؾ رثؾ ـ

قلا ۺےکۺےیلد ؾ

ل ۺےکۺ

ۺا سۺك ا ـ ۺاھتۺا ؾ ر

ك ا د هۺاا صا ن

ۺےسۺر

:رکفمنیۺا ؾ ر ۺا د وبینۺاکۺا رتعا فۺہیۺاھتۺؾ دیلۺنبۺریغمهۺےسیجےکۺ سکعۺا ن

ۺ

ۺؾ ۺا ن

ۺہۺخا ؾ ه

ۺ نمۺدمحمۺکا اماۺامۺوہۺ نمۺکا صۺا السنۺؾ الۺ نمۺکا صۺا نجلۺؾ ۺا ن

عفمض

ؾ ا ہللۺدقلۺ

ؿ ا ۺؾ ۺالۺىلعيۺہیلعلن علڈ ضۺؾ ۺا ہنۺ

معلۺا هلفسۺ

ر ؾ ا نم

منل

ا ها هۺ

2

ۺا ك کۺحطسۺا ؾ ر ۺصا ر یۺہکۺۺایگۺےہۺاہک :وسص

ۺاا ك ا ـ ر اا ینع

ا سۺاکۺۺ۔ںیہنۺںیہۺیکد ر ےجۺۺا ك کۺ

کۺںیہنۺیتچنہپۺ؟ۺا یسیۺوکیئۺك ا ـ

ۺك ـ ۺےکۺدحۺاصن

ف

ۺؾ ۺك ا ى

ۺاصفذف

بلطمۺایکۺےہۺ؟ۺایکۺضعبۺاا ك ا ـ

1

ۺ۔

ۺۺ۴۹وبکنعـ

قل ۔۵۲ ۔ ۵۰،ۺاا

2

ۺۺ،ریسفتۺربطی۔

۔۹۸ضۺ، ۱ج


ۺۺویکہکنۺںیہن ۺےسۺطف

ر اا ینۺا ےنپۺاقمصۺؾ وقمۺےکۺاحلؽعۺ

کفۺدحۺرپۺلمتشمۺاصفاا ك ا ـ

ۺیکۺالر

ف

ۺؾ ك ا ى

ذف

ؾ لۺا ؾ ر ۺاخمبطۺا ؾ ر ۺںیہۺا ؾ ر ۺنکممۺےہۺضعب

ا

لۺا ےنپۺاخضۺاقمصۺ

ۺاا ك ا ـ

ۺےسۺد ؾ رسیۺۺومضمن

ےکۺاحلؽ

ۺےسۺ

ۺ۔ےسۺدنلبۺاقمصۺر یتھکۺوہنۺۺتہباا ك ا ـ

ر اا نع کفۺےہۺہکۺا رگۺ

ا یسۺہگجۺرپۺا سۺہتکنۺرپۺوتہجۺد انیۺالر

اخضۺۺےکۺك ا ینعملۺںیہۺہنۺہکۺےنہکۺؾ ا ےلۺوتۺؾ هۺلقنںیمۺد ؾ رسےۺینوگنۺےکۺا وقا لۺلقنۺوہالۺںیہۺ

۔ۺۺںیہۺؾ یہۺا افلؽ

ر اا ینۺرتا بیکۺےسیجۺۺرعوبنۺےکۺ:صاہچر عۺايحس اهلل}کا صۺںیمۺضعبۺ ا

ۺاجك ۺك ا ك ا ۺاک ؾ ریغه

ا

ۺامشر ۺںیہنۺوہك ـ ۺےکۺجنلیچۺاکۺوجا

ر اا نع

ا ر هۺایکۺاجۺاکچۺےہۺاسیجۺہکۺےلہپۺۺ۔

ۺا ص

ر اا نعۺمکۺہکۺدحتیۺ

،ۺمکۺا ر

ا ا ك کۺلمکمۺوسر هۺ

ۺںیہنۺوہاکسۺاکۺالك ـ کۺوکیئۺا سۺںیمۺاکایم

ۺا یھبۺك سأصف ۔ا ؾ ر ۺےہۺےہۺا ؾ ر

ۺےکۺاخمنیفلۺےکۺا ر ا د ےۺوکۺریھپۺد اتیۺےہۺۺ؛.....{آياتي

ر اا نعڈ ا ۺ

ۺاکۺوہفمصۺہیۺںیہنۺےہۺہکۺخ

قلیکۺاا

ا اکصۺ

ۺك ر اا ینۺئاق قۺےسۺافدئهۺا اھٹےنۺےسۺرحمؾ صۺا ؾ ر عۺاکۺدصقمۺہیۺےہۺةکتۺرکےنۺؾ ا ےلۺ

قلہکلبۺا سۺاا

ۺںیمۺیھبۺایباکاسیجۺہکۺا سۺرطجۺۺ۔ر ںیہۺےگ

ۺیکۺد ؾ رسیۺفلتخمۺا اك ا ـ

ر اا نعۺایکۺایگۺےہۺ۔ۺۺوہفمصۺ

ن

ايوايين واهلل اليضسي ايكو1

ا ۺ۔ۺ"

ۺںیہنۺرکك

قلڈ ا ۺا ےسیۺملظۺےکۺب بکتۺوہۺوینا یننۺیکۺدہا

"خ

ۺ (ج

ا ر ا د هۺؾ ۺوقـ

ا ۺےہۺۺایخلامہر ےۺۺ

ا ےنۺےسۺؾ ا حضۺوہۺاجك

ا ر خیۺےکۺزگر ےۺوہالۺا ؾ ر ا ضۺرپۺاگنهۺد

ۺےکۺاطمقبۺك

ۺۺرصہفۺیکۺرطفۺامتلیۺیکۺؾ ہجۺہیۺیھتۺہکۺا سۺرظنےیہکۺ

ن ا نعۺےنۺا ےنپۺیملعۺ

ےکۺاقلئۺرضحا ـ

ۺ‘‘

ك ا ن

ۺوقا دعۺر ۺا ؾ ر

ۺںیمۺا ینپ‚ا د ایبـ

ر اا نعۺ

ز یۺۺ،امتصۺرتۺوتہجۺےکۺاطمقبۺا اجعرہا

ۺؿ ۺا ؾ ر

ۺیکۺانبؾ ـ

ایبن

ۺیکۺاا اف

ر اا نعۺ ۺر یھۺا ؾ ر

ۺرپۺب وکر ـ ۺےسۺاغلفۺر ےہیقا ولس

ا سۺؾ ہجۺےسۺۺ۔ۺا ؾ ر اوتحا یئۺوصخایصـ

ۺؾ هۺرعوبنۺےکۺ ۺوکۺوبجمر ۺك ا ےتۺہکۺا ؾ ر ۺوھچےٹۺوھچےٹۺولمجنۺرپۺاگنهۺۺسیلسذ ف ـ ا ےتلۺوتۺوگك ا ا ےنپۺاا

د

1

ۺ ۔

ۺ( ۳باا لۺرمعا ن

قل ۔۵۲ (۵بامدئه؛ ۸۶اا


151 زجعماـ

ۺرصہفۺیکۺؾ ہجۺےسۺےہ ۺا ؾ ر

ۺیکۺاخر یجۺدقر ـ ڈ ا

ۺخ ا

لۺتسکشۺوہككا اق

ۺك ۺاک

ر اا نع

ۺا سۺےسۺہکبجۺ ۔ ؾ ه

ۺ ـ ۺاکۺا ولس

ۺا ؾ ر ۺایبن ز ہا

ۺاکۺؿ

ر اا نعۺںیمۺےسۺا ك کۺےہۺا سۺیکۺوخوصبر کرم یتۺےکاغلفۺےھتۺہکۺ

۔رحبۺرکیبا ن

ۺیکۺاجؾ د ا یگنۺا ؾ ر ۺا سۺےکۺاقمےلبۺںیمۺیرشۺیکۺاعزجی

ر ا انع

ۺۺ،دنلبۺرتنیۺۺاکۺرسۺہمشچۺا سۺےکۺ وفضۺیرشۺا ؾ ر

ۺرتنیںیہاوتحا یئۺئاق قۺ ۺےکۺانمطف

لاےلۺےئگۺںیہۺ۔ۺصا ےچنۺا ؾ ر ۺاقۺۺوجۺا افلؽ

ۺںیمۺد ق ل

ا

صۺوکںیششۺاکك

ۺ ق للسلسمۺا ؾ ر ۺےبۺد لیل،ۺۺد اللئۺںیمۺےسۺا ك کۺۺؾ ا حضرصہفۺیکۺیفنۺےکۺۺےکۺها ؾ هذگہتشۺاطم

ۺ

ر اا نعۺ

ربمغیپۺ ںیہ۔ۺےکۺوحا ےلۺےسۺا اجنصۺد یۺںیئگےنۺاکۺاقمہلبۺرکہجیتنۺوکںیششۺںیہۺہکۺوجۺا اجعر

ۺرکمیۺاھتا ؾ ر ملسو هيلع هللا ىلص ا رکصۺۺ

ر ا انع ر ہعیۺ

ۺےکۺاکصۺیکۺرتیقۺاکۺؾ ا دحۺد

ۺا ن ۺا ؾ ر

ۺیکۺد وعـ

قلد ؾ رسیۺیکۺر صا

ۺربمغیپ ق

لۺےکۺاقمےلبۺےکۺۺملسو هيلع هللا ىلصا رکصۺاج

ر اا نعۺامد یۺؾ ۺونعمیۺؾ صا لئۺوکۺ ےکۺد نمشۺامتصۺولیحنۺا ؾ ر

ۺںیمۺےلۺاا ال

امہنۺزگر ےنۺاسیکھتۺصا ھتۺہیۺ۔ےیلۺدیما ن

ۺد اینمشنۺمکۺہنۺۺر ےۺا ؾ ر

ن ثی

ۺںیکسۺہکلبۺوہ

ر ےعیوننۺا ؾ ر ۺاہبتہبۺےسۺینگۺفلتخمۺ

ا یۺۺاقمدصۺےکۺدل ا ا ل ۺیکۺ

ر اا نع

وک شۺرکےتۺر ےہۺرگمۺۺیک

اتۺایگ

ال ۺ

ا ؾ رل ۺ

ۺر ؾ ر ۺاکۺونر

ر اا نعۺ ۺہنۺوہۺےکسۺا ؾ ر ـ ا صۺۺ۔یھبکۺیھبۺاکایم

ۺینوگنۺےکۺك

ا ر خیۺا ن

رکۺرککرم یتك

ۺد

ۺۺج،ۺاجسۺہملیسمۺےہۺےسیج

ۺ،تنبۺا احلر ـؿلن ھلہۺنبۺبعک،،ۺۃۺنبۺوخدلیز

ىن

ا صۺےسۺرعمؾ فۺ

ۺا وسد ۺےکۺك

ۺؾ ریغهۺ۔ۺ

ۺرصنۺنبۺاحر ـ

ۺےنب۔ۺا ن

ا ےۺاتنجئۺاکۺك ا ىفل ۺےکۺےیلۺتہبۺ

ۺا ن ۺےکۺا رحنا یفۺا و ر

نکیلۺا ن

ۺرکمیۺےکۺا یلعۺاعمر فۺیکۺدنلبیۺ

ر ا انعےکۺانبالۺوہالۺوھکےلھکۺا ؾ ر ۺےبۺینعمۺولمجنۺےکۺاقمےلبۺںیمۺ

ر ا د ۺفا یشۺا

نع وکۺےلصیفۺےکۺاقمصۺرپۺالۺڑھکا ۺرککرم یتۺےہ۔ا ااکشر ۺوہکرم یتۺےہۺا ؾ ر ۺتقیقحۺےکۺ

اا الياک .ايفي ا ايفي و ا ازرک ا ايفي يط ذب و بي و خكو كوي»

بـک رج كاف ياؿفس يابت ؿفسين قي ا تكين، .ايحاصز فؼ يزبک و صاجز، ا

ايحس يرلح رب الاياء تهسري و الايظارب تين .نؼفک في اياء و نؼفک في ايلين

1االنو، ايک ايسيا، يک ايبازة، و بک ايشتا، اصسا صان االيا

1

ۺ۔ۺر وجمۺرکںی:

ۺا رقلاا ن

ن ڈ ۺیفۺ،ا اجعرمہ

لن

ؿ صۺر ا یعفۺزینۺا هلۺۺ

ۺج

کۺۺ۱۱۸ضۺۺ۱ا رقلاا ن

۔ےسۺدعبۺك


ا ۺاکۺےبۺؾ یحۺ

لثمۺوہك

ۺیکۺلثمۺالےنۺںیمۺ

ر اا نعۺ ۺرظنہیۺرصہفۺا ؾ ر

ۺوقـ ا ر ا د ےۺا ؾ ر

تقیقحۺےکۺاطمقبۺۺ،اکۺدقفا ن

ا ۔ںیہنۺےہ

ڈہلۺےکۺاقمےلبۺںیمۺیرشۺیکۺۺ

ر اا نع

شا ۺاعزجیۺاک

مۺیکۺرطفۺےسۺا ڈ ا

ۺخ

ںیمۺۺا ر ا د ےۺینر ا ر

ۺاجۺاتکس ۺںیہنۺد ك ا ر ا ر عۺ

لف

ۺدما خ ۺۺ،ربجی ا

ۺاجك ۺایک

ا س

ۺیکۺتمظعۺںیمۺك

ر اا نعۺ ۺوخد ۺوک

ہکلبۺا سۺر ا ر

ؾ لۺاچےیہ

ا

لۺےسۺیہ۔

ۺےکۺاا اغر

ر اا نع

ۺۺ

ۺےکۺصا ھتۺا رتعا فۺا ےنپۺامتۺملسو هيلع هللا ىلص ا ارضحنـ ۺؾ وجد ۺرت ص

ـ ہکۺہیۺےبۺلثمۺۺںیہۺۺرکر ےہ ا صۺںیہنۺہکلبۺںیمۺطقفۺؾ یحۺر ك ا ینۺوکۺریغبۺیسکۺاتکۺک ۺیمکۺریمیۺرکفۺا ؾ ر

ےکۺاچہپےنۺؾ ا الۺوہنۺ۔ۺۺیشیب

صذا أو بس ير آ يكاءا ائت برق ال يزجو ايذي ات قا ا بي آيات يض وإذا تتلى ق يط

ا يوح إال أتب كاء نفسي إ ت أبسيط لي أ ا يهو وي ذاب يو ؼيت ربي ي أخاف إ ن لي إ .ى إ

قبط أفال ت زا بط فكس يبثت فيه وال أزران يه وتط ا ت يو طاء اهلل ق كو 1

ۺوھکلۺرکۺانسیئۺاجکرم یتۺےہ"

ۺا ںیہنۺامہر یۺاا ك ا ـ ف ۺذ وتۺوجۺینگۺمہۺےسۺےنلمۺیکۺوتعقۺںیہنۺا ؾ ر

ۺۺ:ر ےتھکۺؾ هۺےتہکۺںیہ ۺك ا

ۺےلۺاا ؾ

ر اا نعۺ ۺوکیئۺا ؾ ر ۺےکۺوسا

ر اا نعۺا ا سۺ ےھجمۺہیۺۺ:ہہکۺد ےئجی۔ےسۺدبلۺد ؾ

ا عۺوہنۺوجۺریمیۺرطفۺ

ا رایتر ۺںیہنۺےہۺہکۺںیمۺا ےسۺا ینپۺرطفۺےسۺدبلۺد ؾ نۺںیمۺوتۺا سۺؾ یحۺاکۺك

ۺںیمۺ۔یجیھبۺاجکرم یتۺےہ

ر امینۺیکۺوصر ـفا

ۺیکۺك ـ ۺۺںیمۺا ےنپۺر ا

ك ر

ۺےسۺد ـ ۺےکۺذعا

ےۺد ن

ال تہبۺ

ۺںیہمتۺڑپھۺرکۺہنۺانسۺ۔وہن

ر اا نع ہہکۺد ےئجیۺا رگۺا ہللۺاچےہ ۺوتۺںیمۺہیۺ

ۺہنۺیہۺا ہللۺںیہمتۺا سۺےسۺاا اگهۺك ۺا ؾ ر ا

ر ۺاکچۺوہنۺ ۺا ك کۺرمعذگا

ا ۺا سۺےسۺےلہپۺںیمۺاہمتر ےۺد ر ایمن

"ایکۺمتۺلقعۺےسۺاکصۺںیہنۺےتیلۺ؟ۺ،رکك

ۺےہۺہکۺےبۺدبا دتساللۺہیۺےہۺہکۺا رگۺھچکۺینوگنۺۺاکا سۺکا صۺ

ۺلیۺصن یکۺتقیقحۺںیمۺیہیۺوسج

ر اا ینع

شا ینۺرکفۺاکۺہجیتنۺےہۺوتۺوچہکنۺؾ هۺوخد ۺیھبۺۺ،

مۺا

شا ن

مۺوہےنۺاکںیہا

شا ن

مۺےکۺا

ۺا ن ا

ڈہلاقتاضۺہیۺےہۺۺ۔ۺ

ۺا رگۺ ۺہنۺرکۺك ا ںیئۺؾ هۺہکۺا سۺاسیجۺا اجید ۺرکںیلۺا ؾ ر ۺا سۺوخا شہۺوکۺوپر ا

وتمکحۺلقعۺےکۺتحتۺؾ هۺا سۺك ا ـ

ۺزیچؾ ،ہکۺہیۺکا صۺۺۺاکۺا رتعا فۺرکےنۺرپۺوبجمر ۺںیہ ۺیہۺا اسۺاجعمۺطیحمۺرپۺۺنؾ یحۺا یہلۺےہۺویکہکنۺطف

ا ـ

د

1

ۺ( ۲۰بویسنۺ

قل ۔۲۶ ۔ ۲۵اا


153 زجعماـ

ۺیکۺۺکا صۺہہکۺیتکسۺےہۺہکۺیھبسۺا سۺاسیجۺےنہکۺےسۺاعزجۺوہۺن ۺا ےنپۺؾ وجد

شا ن

مۺںیمۺا

ۺا یسۺدیما ن ا ؾ ر

ۺیکۺانبرپۺر ا ہتۺمگۺرکد اتیۺےہ۔

قلشا ینؾ رگہنۺدحمؾ د

ما هۺاکر اعمر فۺۺاعصۺا

لسجۺدقر ۺیھبۺرتیقۺك ا ہتفۺۺاکۺد ا

ۺیھبۺد ؾ رسؾ نہتفۺا ؾ ر ۺرتشیپ ق

ل ےۺۺوہۺ

ۺاکۺر ا ہتۺہشیمہۺدنبۺےکۺےیلۺد ر ؾ ا ر

ا س

ا رتیۺیکۺكل ۺا ؾ ر ۺ ا

ںیہنۺۺرکك

ا ۺےہۺ۔ۺ

نھک

ھا ر

ک

ےکۺےیلۺوک شۺرکۺوینا یننۺےکۺصا ےنمۺ

رکۺایکۺایگۺا سۺےسۺا ك کۺ

ۺوجۺھچکۺد

ۺیھبۺؾ ا حضۺوہۺایگۺا ؾ ر ۺا رتعا ض ـ ؾ ر اکۺوجا شا وننۺیکۺۺہیۺؾ هےہۺا

مہکۺا

ا ۺصا وتیحنۺا ؾ ر فلتخمۺ

ن

ذۺلثمۺالےنۺاکۺجنلیچۺھجمسۺےسۺك ا الرتۺےہۺویکہکنۺیرشۺاکۺا رفنا د یۺا فۺےکۺك ا ؾ وجد

ؾ ك ا ر هۺقلخۺ ۺا اسۺںیہنۺےہۺےسجۺد ا اکہر

ۺا د یبۺص ۺا سایکاجالۺۺوکیئۺیھبۺیملعۺیتعنصۺا ؾ ر یکۺلثمۺالیئۺ ا ؾ ر

ز ۺہۺےکۺ

ؿ صۺؾ ونفنهلۺاجالۺا ؾ ر ۺ

ز ۺوکیئۺںیہندیما نہ ك ا د هۺام

ۺك ا الۺاجےتۺںیہۺنجۺےسۺر ا د ر ف ۔ںیمۺا ےسیۺا

ۺےسۺۺ

ا ۺےہولعمصۺوہۺا سۺؾ اضذف

ا ؾ ر ۺیرشیۺۺوجۺیرشیۺاکومنۺیکۺسنجۺےسۺںیہہکۺا ےسیۺاکصۺۺك

ۺالاکۺاعیلۺرتنیۺب ہبتۺوہۺہکۺد ؾ رسےۺینگۺا سۺاسیجۺہنۺ باچےہۺا سےتۺںیہیکۺدحؾ د ۺںیمۺاا ۺصا ذن ف

شا ین

مۺا ےسیۺاکصۺوجۺا ۺا سۺںیکس(ا ؾ ر ۺںیہۺےکۺ اکومنۺںیمۺےسۺےہۺیہۺںیہنۺا ؾ ر

ۺےسۺاخر ج یکۺدحؾ د

ر ضۺےہفۺ

شا ینۺد ا وشنۺ۔د ر ایمن

مۺںیمۺا

ؿ صۺؾ ونفنهلےر ۺیسکۺیھبۺ

صکنۺاکۺد وعیۺںیہنۺرک

ہکۺمہۺۺا سۺك ا ـ

ۺا سۺاکصۺوکۺا اجنصۺںیہنۺ ۺےسۺاا رخیۺر ا الۺشیپۺیکۺےہۺا ؾ ر ۺوکیئۺد ؾ رسا ےنۺا سۺاکصۺےکۺےلسلسۺںیمۺطف

ن ا ءی

كشا صد ےۺاتکسۺد ر احالہکنۺا

لۺےہۺسجۺاکۺ،اکۺزجعمهۺمہیلعۺا ا

ۺرپۺشیپۺایکۺاجك ا ینۺےکۺوطر

ش

مۺیکۺ

وبنـ

ۺےسۺك ا الرتۺےہۺا ؾ ر ۺیرشۺوکۺا سۺیکۺدحتیۺیکۺاجکرم یتۺےہۺا ؾ ر ۺۺقلعتۺا یسیۺسنجۺےسۺےہ

قعۺیکۺؿا

شا ن

موجۺا

ۺےسۺا ےسۺ

ۺےکۺونعا ن

ۺیرشۺیکۺها عف

ا ۺےہۺ۔ۺشیپۺایکامؾ ر ا الۺدقر ـ

اجك


Khali


155 زجعماـ

ـ ك ا وچنا نۺك ا

ۺیکۺۺدحؾ د

ۺےکۺا اجعر

ر ا ان ع


خانی

ۺك ا یئۺاجکرم یتۺا اجع

ۺیسۺوصخایصـ

ۺںیمۺوکن

ر ا انعۺد رگیۺ

ۺا ؾ ر ؾ ہجۺایکۺےہ؟ۺك ا ا افلؽ ف ۺاکۺصی

ر ا انع ۺ

ر

ۺ ۺوکۺا ك کۺوصخمضۺتفصۺںیمۺدحمؾ د

ۺوصخایصـ

ۺںیہۺ؟ۺایکۺا ن ۺاکۺرسہمشچۺا ؾ ر صی ف

ر ا انعۺ

ںیہۺوجۺا اجعر

ۺوکۺیسکۺاخضۺولہپا ؾ ر

ۺےنۺا ےنپۺا اجعر

ر ا انعۺےہۺ؟ۺایکۺ ا

ۺےسۺایکۺا افتسد هۺوہك

ر ا انعۺ ۺایکۺاجاتکسۺےہۺ؟ۺوخد

ۺےنۺا ےنپۺ

ر ا انعۺیکۺےہۺك ا ۺںیہن؟ۺہیۺا ك کۺا مہۺہتکنۺےہۺہکۺ

اخضۺتہجۺںیمۺنیعمۺا ؾ ر ا سۺیکۺؾ اضذف

ۺںیہنۺیک۔ۺ

ۺےسۺقلعتمۺیسکۺاخضۺتہجۺیکۺؾ اضذف

ا فۺےکۺۺها ؾ هۺا اجعر

ن

ذ نتمۺںیمۺدعصۺا

شا ہنۺرکفۺےکۺوحا ےلۺ شش

پ

وگك ا ۺا سۺوموضۺمۺوکۺیسکۺاخضۺتہجۺںیمۺنیعمۺںیہنۺایکۺا ؾ ر یرشۺیکۺ

ۺۺرکد ك ا ۺےہۺا ؾ ر قحۺیھب

ےۺ۔ا ن

صکنۺوکۺا ك کۺوصخمضۺولہپۺںیمۺدحمؾ د ۺںیہنۺرک

ر ا انع ۺ

یہیۺےہہکۺمہۺا اجعر

ۺوکۺیسحۺا ؾ ر ۺونعمیۺوصختیصۺرپۺلمتشمۺاھجمسۺاجاتکسۺےہۺہکۺا ك کۺرطفۺ

ر ا انعۺ

ۺا اجعر ۺےکۺك ا ؾ وجد ف ط

ۺےسۺ

ۺاکۺد لۺا ؾ ر سح۔ۺا سۺاحلؽ

شا ن

مۺا دنہشیۺےہۺا ؾ ر د ؾ رسیۺرطفۺا شا ینۺرکفۺؾ

ما سۺاکۺدہفۺا ؾ ر ۺدصقما

ا ۺےہۺ۔ا دنر ؾ ینۺا ؾ ر ۺنورؾ ین

ۺد ؾ وننۺںوسنۺوکۺوتمہجۺرکك

ۺ

ف

ز یۺصا ذہا

ۺیکۺؿ

ر ا انع

ا ۺ

نھک

ۺر ۺبلقۺےسۺیھبۺرسؾ اکر ۺا ؾ ر

ۺا اسحصا ـ ۺےک ۺا س ۺها ؾ ه نہۺےک

ۺد ۺؾ ۺرکف شا ین

مۺا د نی،

ۺرپؾ ر د اگر ۺےکۺےبۺلثمۺامجلۺاکۺا ك کۺولجهۺےہۺ

ۺدقر ـ ۺوجۺاصذف

ر ا انع .ےہ۔

۲(وهلل االساء ايحشني ب

ۺ۷ا رعا فب

قل ۔۲۸۰(ۺا ا

ر ا انع

ا اجعر

یسح

ا دنر ؾ ینۺسح،ۺنورؾ ینۺ رکفۺؾ ا دنہشی

سح

ونعمیۺ


ۺبوبحتیبۺا ےنپۺدنلبۺب ـ ۺا یسیۺوخوصبر ںوینۺا ؾ ر ےبۺدحؾ اسح ا ؾ ه ؾ ا لۺاعمینۺےکۺه

ہبتۺا ؾ ر الر

ۺر ؾ جۺوکۺا انپۺوتما ۺؾ

ۺیکۺاجن

ن ن یف

ۺےہۺوجۺا ےنپۺاخم

ال ا ر خیےسۺربل

ۺرکد یتیۺںیہۺ۔ۺك ـ ا د ا

ۺص ۺالۺا ؾ ر ـ ،ا د

ۺ ۺؾ

ۺاصفذف

ر ا انعۺاگیبوننۺاکۺنیقیۺوگا یہۺد اتیۺےہۺہکۺ ۺا ؾ ر د ؾ وتسنۺا ؾ ر ر ا د

فۺا ز ہۺےکۺام

قلقا

ۺنفۺذ ا ؾ ر

ۺںیمۺےب

ف

ۺرپۺلمتشمۺك ا ى

ۺا ك کۺوصخمضۺا ؾ ر ك ا لکلۺیئنۺر ؾ س

یۺا دنا ر ثی ن

ۺاکۺرت

ر ا اینۺاملکـعۺدبلیۺےہ۔ۺ

ۺؾ ا یلۺ

ن شکی

م

ۺ ،

ۺا اؾ ا ر ۺد ارك ا ،

ك ا ن

ۺرکمیۺیکۺتقیقحۺرپۺ ےہ ۺر

ر ا انعۺالہقحۺےہ۔ ےہوجۺےبۺصا ہقبۺا ؾ ر ےبۺ

ۺنخسۺےکۺ

ۺںیمۺشیپۺایکۺےہہکۺدیما ن

ا ر ؾ نۺےنۺا ےسۺا سۺا دنا ر

د ےنیۺؾ ا ےلۺا ص

ا ر وتنۺا ؾ ر وھجنھجر

شم

ر ا د فۺا ا ومر

ۺر هۺاجںیئۺا ؾ ر ںیہکۺ:ۺك

ۺہنۺرعشۺےہۺا ؾ ر ہنۺیہۺرثنۺ؛ۺۺ”ا سۺےکۺاقمےلبۺںیمۺریحا ن ـ ہیۺاتک

ۺےہ۔

ر ا انعۺ،ۺ

ر ا انع

”

1

ۺ۔ۺرحا صۺ ۺوہا

ۺےکۺد ؾ ر ا ن ۺ

ۺےکۺرعؾ ج

ف

ۺك ا ى ۺؾ

ۺںیمۺاصفذف ـ ۺرع ۺد اینالۺ ؾ ل،

ا

لۺ ۺاک

ر ا انع

ا اکہر ،ۺ

ۺا ؾ ر تیتفۺص ۺا د یبۺ ۺا ےنپۺرتہبنیۺا ؾ ر ۺ امك ا نۺ

ۺد ا ن

ك ا ن

ۺر ا ومر

ۺوقصۺےکۺك ـ ا ر ۺونیہمنۺںیمۺرع

ك ا ر

ۺۺ ـ ۺا اختن ۺۺںیمۺۺےسۺۺرتہبنیۺۺۺومنوننۺۺۺاکۺ

ۺیکۺتیتفۺا ؾ ر ۺا د یبۺ امشئۺشیپۺرکےتۺۺےھتۺۺا ؾ ر نیفصنمۺۺا ن

اکعؽ

ا ۺۺاھتۺا ؾ ر ۺ

ا نۺرکد ك ا ۺاجۺك

ال ۺبختنمۺومنوننۺوکۺد ویا ر ۺہبعکۺرپۺا اؾ

ۺا ںیہنۺۺاعتمر فۺرکؾ ا ےتۺےھت۔ۺا ن رکےتۺا ؾ ر ۺ

ۺوہےتۺےھتۺ۔ۺ

ۺاکۺك ا ىف

ۺۺےکۺےیلۺرخفۺؾ ۺابماہـ

ۺدیصقےہیۺومنےنۺۺا ن

ۺعبس’‘صا ـ

ا صۺ‚ اقلعمـ

ےکۺك

یۺ،ۺدیبلۺنبۺر ہعیبۺ،ۺرمعۺؾ ۺنبۺوثلکص،ۺ ملص

ریہۺنبۺا یبۺ

ش،ۺرطفۃۺنبۺا دبعل،ۺر

ػی ل

ا ےسۺوہشمر ۺںیہۺوجۺا ب ؾ

ه

ا

خلۺۺنبۺۺ

ز هۺنبۺدشا د ا ؾ ر ۺۺاحر ـ

ی

ن2ى

ۺےسۺےلہپۺوکیئۺۺ

یکۺۺرطفۺۺےسۺۺےھتۺ۔ۺۺہیۺا ےسیۺاصقدئۺےھتۺہکۺا ن

1

ۺا الصا صۺ،ۺ

۔۲۴۴۔ۺب ا اه

2

۔ۺ

شۺ،ۺا وبۺا احلرـ ػی ل

ا ۺنبۺرجحا دنکلیۺا ب ؾ

ڈ ج

ا رعۺاھتۺ۔ۺۺذن

ءۺۺ۵۰۰رصعۺاجتیلہۺاکۺزغلۺوگۺص

ۺا ؾ ر ۺ ۺۺ۵۴۰ںیمۺدیپا ۺوہا ا

ہڈلا ۺاھتۺوچہکنۺا ےسۺلتقۺایکۺایگۺ

ۺرکك

ؿ عفخکۺینبۺا دسۺرپۺ ـ ۺك ا ایگ۔ا سۺاکۺك ا

ءۺںیمۺؾ افـ

ما لس

ۺا دتقا ر ۺؾ ا سپۺےنیلۺیکۺاخرطۺا سۺےنۺایقصۺایک۔ۺنکیلۺا سۺۺےنۺذنمر ۺنبۺامءۺا ءۺےسۺا اقتنصۺےنیلۺا ؾ ر ا انپۺاقمصۺؾ

ۺاجهۺؾ ۺتیثیحۺوہید وینۺںیمۺےسۺومسا لۺنبۺاعد ك ا ۺےسۺانپهۺۺ ۺےکۺاصذف ـ ر ا ر ۺوہایگۺا ؾ ر ۺرعف تسکشۺاھکیئۺا ؾ ر

ا ر خیۺںیمۺزجعمهۺاکۺوصتر

159 ا صا کفۺك

ۺا ےسۺ

ۺا ؾ ر ۺنیطسلفۺیکۺا امر ـ ۺیکۺ۔ۺرصیقۺےنۺا ےسۺا رتحا صۺد ك ا

ا ؾ ر ۺرصیقۺر ؾ صۺےسۺدمد ۺیکۺد ر وخا طف

ا ۺوہایگۺا ؾ ر ۺب ایگ۔ۺ

نطی ےۺرعےصۺےکۺدعبۺا اولبنۺیکۺامیبر یۺںیمۺ

ا رعۺوھتر

ۺےہۺشخبۺد ی۔ۺص

ا سۺاکۺا ك کۺد ویا ن

ا ظئۺوہا ۺ۔ۺا سۺےکۺرعمؾ فۺرتنیۺا اعشر ۺؾ یہۺا سۺاکۺدصقهۺہقلعمۺےہۺوجۺۺ۲۸۷۷وجۺ

یۺب ہبتۺریپسۺںیمۺص

ہلپ

ںیمۺ

ا ۺےہ:

ا سۺرعشۺےسۺرشؾ مۺوہك

انذخل فسيم تی تغقط انهی قفاثک ي رکشی زثیة ضل

ۺك ا ر ںیمۺرفسۺرکۺےک د ا ہکۺك ا

ا ریخۺرکںیۺك

ۺںیمۺد وخلۺا ؾ ر ۺمہۺرفسۺد ؾ وتس!ا ك کۺہظحلۺیکۺك

ۺر ناتسگن

کۺچنہپۺاجںیئ۔

ۺےکۺامنیبۺا سۺےکۺرھگۺك

وحلمۺا ؾ ر ۺوتحضۺا ؾ ر ۺرقما ـ

ۺنبۺدعس

ۺرشفیۺۺرطفۃۺنبۺا دبعلۺنبۺایفسن ۺرعشا ءۺںیمۺےساھتۺا ؾ ر ا ومر

امہنۺاجتیلہۺےکۺك

ر

ۺاھت۔ۺرحبنیۺںیمۺ ا

ھنک

ۺےسۺقلعتۺر

ۺ۵۴۳اخدنا ن ۺا ؾ ر ۺوہا ۺك ا ایگ۔ۺا ےنپۺاملۺؾ ۺۺ۵۶۹ءۺںیمۺدیپا

ءںیمۺؾ افـ

ۺوکۺ

ۺا سۺیکۺدمجۺرشؾ مۺرکد ی۔ۺرثؾ ـ ۺا ؾ ر ۺطا ۺرمعۺؾ نبۺدنہۺےسۺاج ا ه

ۺےکۺك ا د ص ۺرکےنۺےکۺدعبۺریحه

رخج

ۺوہایگۺا ؾ ر ۺ

ا ر ا ض

ا هۺا سۺےسۺك

ےۺرعےصۺےکۺدعبۺك ا د ص

صا لۺیکۺرمعۺںیمۺلتقۺوہۺایگۺا سۺاکۺہقلعمۺا سۺۺ۱۶وھتر

ا ۺےہۺ:

رعشۺےسۺرشؾ مۺوہك

جهذ کثاقی انؽى فی ظاش انیذ نخنة اطالل تثشقة ثذ

ۺیکۺرطجۺ

ا ن

ش

ملۺےکۺ

كا ر ۺیلیھتہۺیکۺتشپۺرپۺ

ۺںیمۺوخہۺےکۺےمیخۺا ؾ ر ۺا لبطصۺےکۺا اك

گا ج

صیمڈ ۺےکۺہ

پ

امك ا نۺںیہ۔

ین

رمل

ریہۺنبۺا یبۺیملسۺا

ءۺےکۺد ر ایمینۺۺ۶۱۷ءۺےسۺۺ۵۳۰اجتیلہۺےکۺرعشا ءۺںیمۺےسۺےہۺ۔ۺۺر

ا رعۺےھتۺ۔ۺؾ هۺدنملقعۺا ؾ ر ۺمیلس

ۺینگۺص ا ۺر اہۺ۔ۺا سۺےکۺےلیبقۺےکۺطف

دنیگۺرسبۺرکك

ۺاھتۺصا یننۺںیمۺر

شا ن

مۺا نا سۺا

ۺ

ز صۺنبۺانسنہۺاھتۺ۔ۺا یسۺؾ ہجۺےسۺا سۺےنۺ ا

ۺرکك

ۺخ ڈ ا لۺےسۺرفنـ گۺؾ

ن ذۺاھت۔ۺ ا

ۺا نمۺوکۺدنسپۺرکك ۺحلصۺؾ ا ؾ ر

ےۺےکۺےیلۺیکۺیئگۺا سۺیکۺوکوششنۺیکۺؾ ہجۺ

ھنۺحلصۺك ا دن

ۺامیپن

ۺولیبقنۺےکۺد ر ایمن

ایبن

ۺد شۺا ؾ ر هی

ابیینۺیکۺ

د


ا رعۺۺےسۺرعتفیۺیکۺےہۺ۔ۺا سۺےکۺا اعشر ۺںیمۺتمکحۺرھبےۺاعمینۺتہب

ۺا ؾ ر ا یسۺانبءۺرپۺمیکحۺص ك ا د هۺںیہۺ

ر

یۺب ہبتۺ

ہلپ

ۺ

ۺںیمۺاپھچۺےہۺ۔ۺا سۺےکۺہقلعمۺاکۺالہپۺتیبۺہیۺےہ:ۺ۲۸۷۰وہشمر ۺوہا ۔ۺا سۺاکۺد ویا ن

ںیمۺدنلن

حثهى اي او ا فی دية نى جکهى تس ياة انذساج فان

ۺا ۺك ا ر

ال نیمۺںیمۺریمےۺزع

لۺرسۺرن

ی خ

ضۺیکۺ

ل

ن

طی

ۺ ۺا ؾ ر

ا ینۺك ا یقۺایکۺد ر ا ج

ش

مۺؾ یفۺےکۺرھگۺیکۺوکیئۺ صۺا

ےہۺسجۺےنۺا سۺےکۺصا ھتۺکا صۺیکۺوہ؟

ۺدیبلۺنبۺر ہعیبۺاعب یۺ

ۺےکۺ توؾ ـ ـ ز نیۺرع

معیل

ۺر ہعیبۺا ـ ا رعۺےہۺ۔ۺا سۺاکۺك ا

ا ومر ۺص

اجتیلہۺاکك

ۺا الہنسۺا سۺوقصۺےکۺاجشمۺینوگنۺںیمۺےسۺاھت۔ۺدیبلوکۺ ۺامومنۺطا ىف ۺا سۺاک ۺںیمۺےسۺاھتۺا ؾ ر ر ا د فدنمۺا

ۺ ـ ۺا ےنپۺامومنۺےسۺؾ ر ےثۺںیمۺیلم،ؾ هۺربمغیپۺا صا صۺۺۺےکۺد ؾ ر ۺںیمۺاھتۺا ؾ ر ۺوجد ؾ توۺا ےنپۺك ا

ےسۺا ؾ ر ۺاجشىف

ۺوکۺظفحۺایکۺا ؾ ر ۺرعشۺےنہکۺ

ر ا انعۺا ؾ ر ا صۺےلۺا اك ا

ۺا ص ۺںیمۺاچنہپۺا ؾ ر

ڈ عف

ۺیکۺخ

ینبۺاعب ۺےکۺؾ دفۺےکۺرمہا هۺا ارضحنـ

ۺ

ۺںیمۺوغشملۺر ےہ ۺا سۺیکۺؾ افـ

ا ان ر عۺ

ا ؾ ـ

ۺرکےنۺاگل۔ۺا ؾ ر ۺلسلسمۺك ـ ۺاعمؾ ہیۺھۺںیمۺ۴۲ےسۺا انتج

ؿ عفخکۺ

ۺےہۺا ؾ ر ا سۺاکۺوہشمر ۺدیصقهۺۺؾ یہۺہقلعمۺےہۺوجۺا سۺرعشۺےسۺ

ےکۺا دتبا یئۺا ك ا صۺںیمۺیھکلۺیئگۺےہ۔ا سۺاکۺد ویا ن

ا ۺےہۺ:

ۺوہك

ا ااغر

قايا تی جاتذ ػنا فشخايا ػفث انذیاس يسها ف

ۺاہجنۺ ۺاجےتۺےھتۺا ؾ ر ۺد ؾ وتسنۺےکۺرھگاہجنۺؾ هۺہظحلۺا ار ا صۺرکےتۺےھتۺا ؾ ر ۺزگر

یۺدمـ

ؾ هۺوھتر

ۺ نیمۺانمۺںیمۺد ر اغیۺا ؾ ر ۺوغلۺؾ

ا ر ۺیھبۺمۺوہےئگۺںیہۺ۔ۺرسۺر

ۺےکۺا اك

ۺوہےکچۺا ؾ ر ا ن

ےکۺےیلۺا اك ا ۺرکےتۺےھتۺؾ ریا ن

ۺك ا یقۺںیہنۺیچب۔

ۺیکۺوکیئۺها عف

ۺا ن ـ ؾ نۺےکۺد ا نمۺںیمۺا

ر اجصۺاہپر

یۺ لن

ع

لن

ۺہقلعمۺاصقدئۺںیمۺےسۺا ك کۺدیصقهرمعؾ ۺنبۺوثلکصۺامکلۺا

ۺصا ـ ا رعۺا ؾ ر

ۺص ا ومر

ۺۺاجتیلہۺاکۺك

ۺۺ۲۵ا سۺاکۺےہۺ۔ۺ

صا لۺیکۺرمعۺںیمۺوقصۺیکۺرسد ا ر یۺلمۺیئگ۔ۺرمعؾ ۺنبۺدنہۺےکۺصا ےنمۺبلغتۺا ؾ ر ۺرکبۺےکۺد ر ایمن

ۺ ۺا ك کۺ لفحۺںیمۺرمعۺؾ ۺا ارخۺاکر ۺا ؾ ر ز ۺلکنۺا اك ا ہےلصیفۺرکےنۺںیمۺتسکشۺاھکیئۺا ؾ ر ۺےصغۺےکۺاعملۺںیمۺد ر ك ا ر ۺےسۺك ا

ا ۺےہ:نبۺدنہۺوکۺا ینپۺامنۺیکۺوتنیہۺرکےنۺیکۺؾ ہجۺےسۺلتقۺرکد ك ا ۺا ؾ ر ۺا

سۺاکۺہقلعمۺا سۺرعشۺےسۺرشؾ مۺوہك

ثی تصدک فاصثسیا ال جثقی خس االذسیا اال



ۺےکۺرتہب ـ ۺہنۺاھتا ؾ ر ہیۺرع ا صۺوموجد لۺوہا ۺرتہبۺک

ا ر

ۺك

ر ا انعۺ ۺوہےتۺےھت۔ۺذ ف ۺامشر ا اکہر

نیۺا د یبۺص

ۺاکۺاجصۺرپۺرکۺا ؾ ر ۺا دنر ۺنیۺ ـ ۺےہۺ،ۺدنینۺےسۺدیبا ر ۺوہ،ۺا ےنپۺرظفۺےسۺرشا

قعا ےۺصا یقۺ!ۺحبصۺاکۺؾ

ۺر ھک۔

ۺوکۺمہۺےسۺد ؾ ر ۺعف ـ یکۺرشا

ی

عی سل

ۺا ز هۺنبۺدشا د

ی

ىن

ا رعؾ نۺںیمۺےسۺاھتۺ

ۺےکۺاطمقبۺاجتیلہۺےکۺمیظعۺص

قلۺا ك کۺر ؾ ا ا ؾ ر

ر وگنۺ۶۲۵ءۺںیمۺدیپا ۺوہا ۺا ؾ ر ۺۺ۵۱۵

ال شۺےکۺهی

ۺینبۺ ـ یۺزینکۺا ؾ ر ۺك ا

ذ س

ءۺںیمۺا سۺاکۺا اقتنلۺوہایگ۔ۺا سۺیکۺامنۺ

ا صۺانبۺ

ۺه دنیۺںیمۺا ےسۺوبقلۺہنۺایکۺا ؾ ر

ر رفۺےنۺا ینپۺ ـ ںیمۺےسۺاھت۔ۺوچہکنۺا سۺیکۺامنۺزینکۺیھتۺا سۺےکۺك ا

ز ۺاھتہۺا ؾ ر ۺرعشےنہکۺںیمۺام

ۺهۺاجشىف ا الۺ۔ۺؾ

ۺےنۺہلمحۺرکد ك ا ۺد

شۺرپۺا ك کۺامجىفهی

ۺینبۺ

ۺےہۺا ك کۺد ن ا

۔ۺاہکۺاجك

ۺےنۺ ـ ۺ؟ۺك ا ا صۺوکۺےلمحۺےسۺایکۺرسؾ اکر

اۺاہکۺہکۺه ز هۺ!ہلمحۺرکؾ ا سۺےنۺوجا ك ا

ی

ىن

ۺ:ا ےۺ ۺےنۺاکپر ا ـ ا سۺےکۺك ا

ن لہۺےسۺقشعۺىا د ۺنہبۺ

ا د ۺےہۺسپۺا سۺےنۺد نمشۺرپۺہلمحۺایکۺا ؾ ر ۺاملۺتمینغۺؾ ا سپۺےلۺا اك ا ؾ هۺۺا ینپۺاچچۺر

اہک:وتۺا ار

ا

ا ۺےہۺ:ۺرکك

ۺوہك

اھتۺا سۺاکۺدیصقهۺیھبۺا یسۺقشعۺاکۺہجیتنۺےہوجۺا سۺرطجۺا ااغر

ى م غادس انؾؼشاء ي يحشدو او م ػشفث انذاس تؼذ ج

ا رعۺا اك ا ۺا سۺۺرسرگد ا ینۺےکۺ

ۺاحلۺص

ا اك ا ۺوکیئۺا اسۺہمغنۺےہۺےسجرعشا ءۺےنۺہنۺاہکۺوہۺا ؾ ر ۺوتۺا ےۺرپاشین

ۺےکۺرھگۺاکۺہتپۺاجےتن ـ ۺوہ؟دعبۺیھبۺا ےنپۺبوبح

ا ین کل

ا یۺا ک

شلی

ۺا ه

ا

خلۺنبۺ

ۺۺاحرـ ا رعؾ نۺںیمۺےسۺاھت۔ۺا سۺےکۺوہشمر

ۺص اجتیلہۺےکۺوہشمر

ۺنبۺوثلکصۺےکۺ ا هۺرمعؾ نبۺدنہۺیکۺ لفحۺںیمۺرمعؾ

ۺںیمۺا سۺاکۺدیصقهۺہقلعمۺےہۺےسجۺریحهۺےکۺك ا د ص ۺ رتنیۺا اعشر

ۺایک۔ۺا سۺ

ۺوکۺایبن

ا ر ا ـ

ز

فنا ءۺایکۺاھتا ؾ ر ا سۺںیمۺا ینپۺوقصۺےکۺا

ش

مۺںیمۺا ـ ۺرعشۺےکۺوجا

قلقا

اکۺہقلعمۺنفۺذ

ۺ

ۺد ویا ن ـ ا ظئۺوہا ۺ۔ۺا سۺےکۺہقلعمۺاکۺالہپۺرعشۺہیۺےہۺ:ۺ۲۹۱۱ںیمۺا ك کۺومنہنۺےہۺ۔ۺا سۺےسۺوسنم

ںیمۺص

سب ثا یم ي انثاء ارحا تثیا اعاء

ۺوہۺنکممۺےہۺؾ هۺمہۺےسۺخ ڈ ا ۺوہاجالۺرگمۺوکیئۺےہۺوجۺ

ۺطا عف

ۺك ا ىف ا

ا امسۺءۺےنۺاہکۺ:نجۺاکۺرہھٹك

دیجن

هۺوہ۔ا امسءۺےسۺر

ۺرع

ك ا ن

ۺر

ا ر خیۺا د ایبـ

ۺعبس،ۺرتہمجۺا ایتیۺزینۺك

ر وجمۺرکںی:ۺاقلعمـ

قل یب،ۺ انۺا افلوخر یۺرتہمجۺا ا


ۺۺیکۺۺ لفحۺۺا ار ا یئۺۺا ؾ ر ۺا سۺۺےکۺ

ر ا انعکۺیچنہپۺۺوت

ر ا د ۺےکۺاکوننۺكفا ؾ ر ا سۺیکۺدصۺا ۺدیصقهۺوگۺا ؾ ر ۺنخسۺخانسۺا

ۺےکۺ

ۺیکۺولفحمنۺوکۺا سۺرطجۺۺاتمرثۺایکۺہکۺا ك کۺیہۺرظنۺںیمۺا ن

ۺےکۺد یننۺا ؾ ر ۺا ن

ۺےکۺاجد ؾ ۺےنۺا ن

ایبن

ۺےبۺا رثۺوہ ا ر

ۺر ےنہۺیکۺوکیئۺؾ ہجۺك ا یقۺہنۺر یہ:ا د یبۺا اك ۺك ا یقۺ ۺ امیئۺا ؾ ر ۺیکۺوخد

ۺا ؾ ر ا ن ك ’‘ۺرکۺر هۺےئگۺ

حبصۺوہۺیکچۺسپۺعمشۺاھجبۺد ؾ ۔ۺ‚ايؼباح فاكفا ايكسيال

او ج قشا ؾاث ازذی اعث

عاص ج ػشؽی يدانث عشيذی اعث

ای یاای تی يقذاس سا

صازثا ای گفحاس سا

ی جای غخ کشد«انسذ»جت

ا چا ک عايشی سا يغخ کشد

ۺ ۺےسۺا اخانۺوہا

ر ا انعۺ ا رعۺدیبلۺذ ف

ۺص ـ ۺاصقدئۺںیمۺےسۺا ك کۺدیصقهۺاکۺامکلۺا ؾ ر ۺوہشمر رع

صا ـ

ر وتصنۺوکۺفۺنبۺایگۺہکۺا سۺےکۺدعبۺوکیئۺرعشۺہنۺاہکۺا ؾ ر ۺا ینپۺامتصۺرتۺ

ر ا انعۺا سۺرطجۺاعقشۺ

قعوتۺا یسۺؾ

ۺ

ۺرپۺرخج

ر ا انعۺ

ق

لر ا عۺوتۺا سۺلسلسمۺ ۺا سۺےسۺوپاھچۺایگۺہکۺرعشۺویکنۺںیہنۺےتہکۺ؟ رکےنۺاگل۔ۺذ ف

ۺیکۺوموجد یگۺںیمۺرعشۺںیہنۺہہکۺاتکسۺ۔ۺا رگۺکا صۺہیۺےہۺوتۺامہر ےۺامتصۺےہکۺےئگۺکا صۺ

ر ا انعےناہک:ۺ

ا ۺوہنۺہکۺیسکۺیھبۺکا صۺوکۺا سۺےسۺ

ۺاحلصۺرکك

ۺےسۺا سۺدقر ۺذلـ

ر ا انعۺںیہ۔ۺںیمۺ

لۺذمعفكاق

ھۺرکۺںیہنۺاتھجمس۔

ال

ۺےکۺدلگےتسۺاکۺ امك ا نۺ‚ ريحاة ايزب‘‘هۺیموؾ کفۺوکۺۺؾ دیلۺنبۺریغم ـ ا ۺاھتۺینعیۺۺنشلگۺرع

اہکۺاجك

ۺ ۺرپؾ ر د اگر ۺاھتۺ۔ۺذ ف ا

ۺاہکۺاجك ۺرشمنیکۺںیمۺا ےسۺا ریمۺنخسۺؾ کا صۺ ےکۺا اہلکفۺکا صۺوکۺانسۺوتۺوھپلۺا ؾ ر

ۺا رتعا فۺرکےنۺرپملسو هيلع هللا ىلص ربمغیپ ےۺےکۺك ا ؾ وجد

ن ثیۺ ۺےکۺاغیپصۺؾ یحۺےکۺصا ھتۺامتصۺرتۺد وینمشنۺا ؾ ر

ۺا ن ۺا ؾ ر

ا صۺےسۺك ا الرتۺےہۺ:ۺےکۺک

شا ن

م وبجمر ۺوہایگۺہکۺہیۺکا صۺا



ا يط .....فواهلل ا صو بظز و ال بشح و البضذي جو، و ا قويط لك اهلل

اسفط يسم و اط يوا و اليلي يط يحالوة و ا يط يلالوة و ا االظ يثز و ا1

ۺنسۺرکۺرشمنیکۺۺشیطۺںیمۺا اےئگۺ

ۺہیۺك ا ـ

ۺیکۺذمعف

ر ا انعۺایکۺہکۺ ؿ نۺےنۺا ےسۺوبجمر

ہ

پۺا ا ؾ ر

لۺوہیئۺ:

ا ر

ۺا سۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺك

قل ۺك ا ہلل(ۺںیمۺھچکۺےہک۔ا یسۺؾ ہجۺےسۺا ك کۺا ا

با ایعلد

صذا إال سح يؤثز إ أزبز واستهبر فكا ث2

”وجۺلقتنمۺوہرکۺا اك ا ۺےہۺ۔ۺرھپۺاٹلپۺا ؾ ر ۺةکتۺایک،ۺرھپۺےنہکۺاگلۺہیۺاجد ؾ ۺےکۺوسا ۺھچکۺںیہنۺےہ‘‘

ۺ یۺتیصخشۺہبتعۺنبۺر ہعیبۺربمغیپۺ

ال ر شیۺیکۺع

ا د ا ر ۺۺملسو هيلع هللا ىلص ل ۺ

ۺےکۺد وعیۺےسۺد طف

وکۺوبنـ

ۺ ۺںیمۺا اك ا ۔ۺر وسلۺا رکصۺ

ڈ عف

ۺیکۺخ ۺ

ےنۺوسر هۺمحۺدجسهۺیکۺا دتبا یئۺملسو هيلع هللا ىلص رکےنۺےکۺےیلۺا ارضحنـ

ۺربمغیپۺا رکصۺۺ ر امیئ۔ۺذ ف فۺ

ا ؾ ـ

ۺیکۺا سۺےکۺصا ےنمۺك

ےنۺاہکۺۺ لفحۺےسۺؾ ا سپۺا اك ا وتا سۺیکملسو هيلع هللا ىلص ا اك ا ـ

ۺا سۺےسۺےلہپۺیھبکۺںیہنۺانسۺاھت،ۺؾ هۺرعشۺ،ۺرحسۺ،ۺ‘‘ ۺںیمۺےنۺا اسۺکا صۺانسۺےہۺہکۺ

ڈ ا ۺیکۺمسقۺ!ۺا اج

خ

ۺ،ۺؾ ریغهۺںیہنۺےہۺہکلبۺابنءمیظعۺےہ۔

ق

ل”اہک

3

ۺنکۺا ؾ ر ۺاعصۺیھتۺہکۺؾ دیلۺنبۺریغمهۺ،ۺا سنخۺنبۺرشقیۺ

ۺیکۺوخوصبر کرم یتۺا سۺدقر ۺریحا ن

ر ا اینۺا اك ا ـع

عۺبا وبۺلہج(ےسیجۺ ا ص

شہ ۺرمعۺنبۺ ۺرپۺوبجمر ۺؾ ے

ن

صیۺوچر یۺےپھچۺ

قعۺےکۺؾ

ۺےکۺد ونمشنۺیھبۺر ا ـ

ر ا ان

۔ۺ وہاجےتۺےھت

4

ا ر هۺرکر یہۺےہ:ۺ

ےۺےکۺقلعتمۺرصتخمۺا ص

ن

صیکۺرکۺۺےکۺر

ۺ،ۺا ن

قلۺیکۺا ك کۺا ا

ر ا انع

حوى إييو وإذ ص و بط إذ يشت و ا يشت ب أ 1....ح

1

ۺ

ۺ۹۸،ۺضۺ۱۔ۺریسفتۺربطی،ۺج

۔۲۹۹،ۺضۺ۲؛ۺریسفتۺا انملر ،ۺج

2

ۺ۷۴۔ۺدمرثب

قل ۔۱۴-۱۳(ۺا ا

3

ۺ

ؿ ہی،ۺجن

لی ز هۺا شیل

ا صۺ،ۺا

شہ ۺ۳۳۲،ۺضۺ۲۔ۺا نبۺ

۔۱۲،ۺضۺ۱،ۺج

4

ا صۺ،ۺا اضی،ۺضۺ

شہ ۺ،ۺعمجم۳۳۸۔ۺا نبۺ

،ۺج

۔۳۸۷،ۺضۺ۵ۺا ایبلن


ۺ‘‘ ر ےۺںیہۺا ؾ

ن

صیےۺںیہۺوتۺایکۺ

ن

صیۺاگلۺرکۺ

ۺیکۺرطفۺاکن ـ ۺہیۺینگۺا ا ۺاجےتنۺںیہۺہکۺذ ف ـ مہۺوخ

ۺہیۺینگۺرسۺوگایشنۺرکےتۺںیہۺ۔ ”ذ ف

ےۺےسۺعنمۺرکےتۺےھت۔

ن

صیۺ

ر ا انعۺےسۺینوگنۺوکۺد ؾ ر ۺر ےنھکۺےکۺےیلۺ

ر ا انع

وا فيط ي واي آ وا يضذا ايرق وا ال تش نرف ايذي وقا بو ت ه

2

ۺۺ‘‘ ق لا ہکۺمتۺاغ

ۺا ؾ ر ۺوشر ۺاچمۺد ك ا ۺرکؾ ۺك ۺوکۺہنۺانسۺرکؾ

ر ا انعر ۺوہےئگۺؾ هۺےتہکۺںیہ:ۺا سۺ

فا ؾ ر ۺوجۺینگۺاک

۔ ”ا ااجؾ

امےنۺےکۺصا ھتۺ

ۺذگہتشۺر

ۺد یننۺوکۺریخستۺرکےنۺیکۺدقر ـ ۺا ؾ ر ۺیکۺوخوصبر کرم یت

ر ا انعۺ

ك ا ن

ر

ۺلیلخۺربج

ۺیھبۺاخیملیئۺہمیعن،ۺربجا ن

ۺرجد ا ضۺےسیجۺرعوبنۺا ؾ ر ۺریغۺوصخمضۺہنۺیھتۺہکلبۺا اج

،ۺاجر ج

ا ن

رعوبنۺوکۺیھبۺا انپۺاعقشۺانبك ا ۺوہا ۺےہۺ۔ۺ

رہیۺےتھکلۺںیہ:

وگڈلۺر

ۺ"

ف

ۺؾ ك ا ى

ۺا زیگنۺاصفذف

ۺریحـ ۺیکۺےبۺریظنۺ،ۺمیظعۺا ؾ ر

ر ا انعا اکہر

د اینۺںیمۺوکیئۺیھبۺا د یبۺص

ا یۺںیہنۺرکاتکس۔ۺل ا ا ل "ںیمۺ

3

ۺےتھکلۺںیہۺ:

ۺوپر ـ

وین

ۺد

اجن

ۺےسۺرشمضۺیک"

ۺا د یبۺاحلؽ

ر ا انع

ۺعجسمۺرثنۺرپۺلمتشمۺۺ ۺا ؾ ر

ن

ۺےہۺوجۺمہۺؾ ر ـ ا رعا ہنۺرتنیۺاتک

ص

ۺ ۺاکۺا یلعۺرتنیۺومنہنۺےہ،ۺد ر

ك ا ن

ۺا سۺر ۺےہۺا ؾ ر

ۺیکۺغیلبۺرتنیۺا ؾ ر ۺحیصفۺرتنیۺوصر ـ

ك ا ن

ےہ۔ۺرعیبۺر

ا ءۺںیمۺا امعتسلۺدشهۺ

ش

مۺرپۺلمتشمۺےہۺ۔ۺا سۺےکۺرطہقیۺا

ا لۺا ؾ ر ۺمکحمۺرتنیۺاہیبشتـ

نعۺرتنیۺا

اشخن

ۺؾ ر ؾ ا ین ا تیبۺا ؾ ر اطل ۺ

ۺۺرحسۺ،ۺخ ڈ

ےنۺرعوبنۺوکۺد ا د ۺنیسحتۺد ےنیۺۺرپۺوبجمر ۺرکد ك ا ۺےہۺ۔ۺا سۺیکۺا اك ا ـ

1

ۺ۲۷۔ۺینبۺا رسا لیئۺ،ۺب

قل ۔۴۷(ا ا

2

ضۺدجسهۺبۺد

ۺ۴۲۔ۺ

قل ۔۱۶(ۺا ا

3

ۺؾ ۺا رشلم عۃۺیفۺا الصا ص،ۺضۺ

۔۴۲۔ۺا دیقعله



ضۺاکۺاخہکۺانبےنۺںیمۺ

ہ

ذ ن

ۺا ؾ ر ۺ

ف

ۺذ ن

ۺا ؾ ر ابعر ا ـ

ا ن

ڈ ا ؾ دناکۺسکعۺشیپۺرککرم یتۺںیہۺ۔ۺا سۺیکۺرس،ۺك

ۺخ

وکلمـ

".....ہ ا ۺرکۺر ھکۺد یتیۺںیہ

1

دیسۺبطقۺےتہکۺںیہۺ:

ۺولہپۺ" ۺا د یب ۺاک

ر ا انعۺ ۺا یلۺوک شۺیہیۺےہۺہک ۺںیمۺریمی

ر ا انعۺا د یبۺبتکمۺ ۺا سۺیک ا ؾ ر

ۺرکںی

ا س

ۺوخوصبر کرم یتۺوکۺك ابییئۺا ؾ ر

ۺا سۺیکۺیفخمۺر ۺا و ر ۺؾ ا حضۺوہنۺا ؾ ر

.ۺریمیۺرظنۺ....وصخایصـ

ۺ

ۺایبن

ا تیبۺےکۺاقلئۺوہےئگۺےھتۺا ؾ ر ہیۺوخوصبر ـ

ۺیکۺخ ڈ

ر ا انعۺینگۺ ـ ےکۺاطمقبۺا دتبا ۺۺںیمۺیہۺرع

ۺےکۺوفنسۺوکۺا اھبر ا ۺ۔

کۺا رتۺایگۺا ؾ ر ا ن

ۺےکۺا اسحسۺیکۺرہگا یئۺك

"یہۺاھتۺہکۺوجا ن

2

دسیای عخ ا عخ خب خذای اعث

تش گش تا قیث پش نن الال

اذست دسیاعث گش نن

3غاؿ طهة ک چ سی تش نة دسیا

ابییئ

ز یۺنسحۺؾ ۺرہا

ۺاکۺؿ

ر ا انع

ۺیکۺ ز امعمر ہۺام ز لیۺا ؾ ر

ن یع

ۺمکحمۺ ۺتخسۺا ؾ ر

ابیۺامعر ـ

ۺر ۺؾ

ۺوخوصبر ـ ا ك کۺہتخپ،ۺےبۺبیعۺا ؾ ر

ا ا ہنل ۺدم

ا ۺےہۺ۔ۺکا صۺیکۺامعر ـ

ۺںیمۺانبك

ۺرتنیۺوصر ـ ا گننۺاکۺہجیتنۺوہکرم یتۺےہۺہکۺےسجۺؾ هۺانمطف

ال

ۺد

ۺا رگا اکحتسصۺا ؾ ر ۺیگتخپۺرپۺلمتشمۺ

یھبۺا یسۺرطجۺےسۺےہ۔ۺکا صۺوکۺلیکشتۺد ےنیۺؾ ا ےلۺرحؾ فۺا ؾ ر ۺا افلؽ

ۺا ؾ ر ۺمہۺا اگنہۺوطر ا ا ہنۺ،ۺانمطف ل ۺیکۺرتبیکۺےکۺومعقۺرپۺدم

ما ـ د

ۺیکۺلیکشتۺا ؾ ر ۺ

رپۺۺوہنۺا ؾ ر ۺاملکـ

ۺ ۺ،ۺدصا

ۺا ؾ ر ۺرتبیکۺوہنۺوتۺا ك کۺحیصفۺؾ ۺغیلبۺا ؾ ر ۺد شکلۺکا صۺوکۺلیکشتۺد ںیۺےگۺ۔رحؾ فۺ،ۺاخمر ج ـ ا اختن

ۺر ےتھکۺںیہۺا ؾ ر ا یسۺانبءۺرپۺفلتخمۺد وتسنۺمیسقتۺوہےتۺںیہ:

ۺےسۺفلتخمۺوصخایصـ

ا ؾ ر ۺظفلتۺےکۺاحلؽ

1

،ۺضۺ

ر ا انعگا هۺدمحمۺؾ ۺ

ش ۔۴۱؛ۺا صا ص،ۺرغمیبۺد ا وشنر ؾ نۺیکۺاگنهۺںیمۺ،ۺضۺ۹۲۔ۺذعر ۺریصقتۺہبۺك ی

2

۔۲۰،ۺضۺ۔ ظاصسايكياة في ايرقا

3

ا رصۺرسخؾ ۔

۔ۺك


ضۺےکۺ

ن

شف

م

ۺ ۺدنلبیۺیکۺرطفۺاجکرم یتۺےہۺا ؾ ر


ن ہۺوہےتۺںیہۺہکۺا نعل

شیع

صا ھتۺضعبۺرحؾ فۺ

ۺوہکرم یتۺ ۺك ا ر ك کۺا د ا ۺےچینۺیکۺرطفۺا ؾ ر

ۺںیہۺہکۺنجۺیکۺا اؾ ا ر فلہ

شیعۺوہےتۺںیہۺ۔ۺےسیجۺبض(ۺضعبۺ ا د ا

هۺ ۺضعبۺوہجمر ۺےسیجۺبج(؛ ۺںیہنۺوہکرم یتۺ

ز یۺا اؾ ا رہا

ےہ۔ےسیجۺبس(؛ۺضعبۺومہمہسۺںیہۺہکۺنجۺیکۺؿ

ۺےکۺصا ھت

ۺ(؛ۺضعبۺدشك ڈ هۺںیہۺۺوجۺدشـ

ۺزیتۺا ؾ ر ۺومیٹۺوہکرم یتۺےہۺ۔ۺےسیجۺبج

ۺوہےتۺںیہۺنجۺیکۺا اؾ ا ر

(؛ۺضعبۺ

ڈ یۺےسۺظفلتۺوہےتۺںیہۺامدننبد

نرا د ا ۺوہےتۺںیہۺےسیجۺبد (،ضعبۺوخر د هۺںیہۺوجۺیتسسۺا ؾ ر ۺ

ۺ ا ۺےکۺصا ھتۺا د

لن ػہۺںیہۺوجۺیچنیھکۺۺوہیئۺا اؾ ا رعۺںیمۺا د ا ۺوہےتۺںیہۺےسیجۺبر (؛ۺضعبۺ

قلۺیکۺد ر ایمینۺاح

ا ن

ۺا اصا ینۺا ؾ ر ا ا ۺیتلھکۺےہۺا ؾ ر ۺدصا

ك ا ن

زہۺوہےتۺںیہۺہکۺر

فن

عن

ا د یۺےکۺصا ھتۺوہےتۺںیہۺےسیجۺبؽ(؛ۺضعبۺ

ر

ۺےکۺ،انر ؾ نۺےسۺا اصا ینۺا ؾ ر رنکفۺےسۺ

ك ا ن

ۺر ۺا ؾ ر

ق

ل(؛ضعبۺذمہقلۺںیہۺوجۺوہ

ۺا اکرم یتۺےہۺےسیجۺبـ ز ہك ا

ۺرحفۺںیمۺ ےتچنہۺںیہۺ

ہۺوہےتۺںیہۺوجۺیتخسۺےکۺصا ھتۺرخمج

نمعغ

ا د ا وہےتۺںیہۺ۔ۺےسیجۺبل(؛ۺضعبۺ

ۺضعبۺ ۺےہۺےسیجۺبض(؛ ا

ۺصا ھتۺوہك ۺےک ـ ۺا رطضا ۺا ؾ ر ۺظفلتۺظلػلہ ۺاک ۺضعبۺرحؾ ف (؛ ـ ےسیجۺب

ۺریفص

ۺا ؾ ر ۺا ر اعتس

س

(ۺضعبۺارر

ۺےکۺےس ےنلۺےسۺےسیجۺبس

ك ا ن

بےک(ی(ےکۺصا ھتۺےسیجۺبض(؛ۺضعبۺر

ؾ ر ۺ

(؛ۺضعبۺر

ۺےکۺا ڑھکےنۺےسۺا د ا ۺوہےتۺںیہۺےسیجۺبض

ك ا ن

ےکۺصا ھتۺےسیجۺبر (ۺضعبۺا اطتسہۺا ؾ ر ۺر

(؛ۺضعبۺےلگۺیکۺرگیگتفۺ

ۺےکۺصا ھتۺےسیجۺبج

ۺ؛ۺضعبۺرخا س ا ؾ ر ۺدنلبیۺےسۺا د ا ۺوہےتۺںیہۺےسیجۺزمہه

(؛ۺضعبۺےسۺا د ا وہےتۺںیہ

ۺےنامےنۺےسۺےسیجۺبن

ا کۺںیمۺا اؾ ا ر

ۺےسیجۺبج(؛ۺضعبۺک ہۺےکۺصا ھتۺا ؾ ر ك

.....رنکفۺا ؾ ر ۺششکۺےکۺصا ھتۺا د ا ۺوہےتۺںیہۺےسیجۺبی(ۺؾ ریغه

1

1

ۺےتہکۺںیہۺ:

ا رٹکۺدبعا ہللۺد ر ا ر

و يحس االنشا يذة ب و تتريط نظوة اذا ا طم ۔ۺد

سط جواصز حوف ايرقا، خارجة دارجضا ايظحيحة، و تک ايحوف و

صذا يرق، و ذاک يؼرف، و ثايث يضص، و راب يحضز، و :رػفضا و تزتيب اوؿاضا فامي بيضا

ف فص، فتري ايحا ايیم اثال بين يسيک في اخ يزيل يط اي ص، و اخ يحتبص سظ اي

ن صذا ايثواب ايكظيب يتايف جا ايرقا ...حوة دتفة و لهضا وتفة



ۺ

ۺیکۺاتکوبنۺںیمۺد ر ج

ق

لر ا عۺ ۺا ؾ ر ۺوجتك ڈ ا ر هۺایکۺےہۺؾ ه

ۺرپۺسجۺیکۺرطفۺا ص ا اہتنیئۺرصتخمۺوطر

ۺ ۺدصا

ف

ۺںیہۺوجۺاملسموننۺیکۺخانذ

ۺںیہۺ۔وبیسہیۺرحؾ فۺیکۺد قیقۺوصخایصـ یکۺقیقحتۺیکۺاصمد ر

ۺد ر ك ڈ ب۲۷۷ب ۺا نب ۺاضیبؾ یب۳۱۲ھ( ۺافخیج، ۺ، ۺك ا ظا ین ۺ، ۺر امین ۺا نبۺ۶۸۵ھ( ھ(ا ؾ ر

ۺیھبۺملعۺ۸۳۳زجر یب

ۺا اج رکۺوہیئۺںیہۺا ؾ ر

ۺںیمۺد

ا تافیـ

ھ(ؾ ریغهۺےسیجۺا صا کفۺد ا وشنر ؾ نۺیکۺا د یبۺك

ۺرپ

ر ا انعۺےسۺ کۺؾ صا لئۺیکۺدمد

ۺیکۺؾ ا حضۺرشیپ ۺ،ا ڑکیلؾ ك ۺدصا

ف

ۺخانذ ۺا ؾ ر

ك ا ن

ۺر

ف

ۺخانذ

ۺا امین

لۺنیسحتۺا اجنصۺد یۺاجےنۺؾ ا یلۺوکوششنۺوکۺا رتحا صۺیکۺاگنهۺكر ا د ۺیکۺرتہبنیۺا ؾ ر ۺاق

فالےنۺؾ ا ےلۺیتنحمۺا

دنهۺانعرصۺےکۺقلعتمۺؾ هۺ

ۺےکۺر

ما ـ د

ۺا ؾ ر ۺ

ۺںیمۺا ؾ ر ۺاملکـ

ۺخانیسۺےکۺدیما ن

ك ا ن

ا ۺےہۺ۔ۺر

ےسۺد اھکیۺاجك

ۺزجتك ا کرم یتۺاقیقحت ۺد قیقۺا ؾ ر ۺیکۺہیۺیملعۺ، ۺب ه

ۺر ؾ ر ۺا ؾ ر

ۺا سۺزگہتشۺرتہبنیۺاقیقحتـ ۺیکۺطف ۺطف

ـ

ۺںیمۺا ؾ ر ۺ

ۺیکۺرتبیک،ۺوب ےنۺؾ ا یننۺےکۺایبن

ۺا ؾ ر ۺا ن ـ ؾ ا تیعقۺاکۺہتپۺد ےۺر ےہۺںیہۺۺہکۺرحؾ فۺاکۺا اختن

ۺ ـ ۺوکۺد ؾ ر ۺرکےنۺںیمۺا ؾ ر ۺولطم

ۺصا نیعمۺیکۺرفنـ ا تیبۺا ؾ ر ۺد ارك ا یئۺك ا

ۺیکۺخ ڈ

ۺیکۺا د ا یگیئۺا ؾ ر ۺا ن

املکـ

ك ا ن

ا ریثۺر یتھکۺےہۺ۔ۺر

ۺا زیگنۺك

کۺلقتنمۺوہےنۺںیمۺسکۺدقر ریحـ

ۺیکۺاگنهۺںیمۺۺاعمینۺك ر ا د فخانسۺا

ۺا ؾ ر ا ار ا صۺشخبۺ ۺد ارك ا ۺیسیجۺا ؾ ر ۺا ؾ ر ۺمیسنۺاہبر

ا ر ؾ نۺیکۺا اؾ ا ر

شمۺا ا ۺ،


ۺاملکـ ۺا ؾ ر

ما ـ د

ر ا اینۺعضعبۺ

ؾ نۺا ؾ ر ظفلتۺیکۺا اصا ینۺ،ۺرحؾ فۺاکۺۺك ا یمہۺا ر ابتؽۺ،ۺرتہبنیۺرتبیکۺ،ۺمیظنتۺ،ۺد ر ك ا ۺیسیجۺر ؾ ا ین،ۺ

ےہۺ۔ۺا اؾ ا ر

ا ۺےہۺلسلستۺا ؾ ر ۺاکوننۺںیمۺر سۺوھگ ےنۺؾ ا الۺا دن

ۺرکك ا ك ا ل ا مۺ

ۺصا ہعۺںیمۺا اسۺك

ۺ،ۺاخمبطۺیکۺوقـ

ا ر

ا لۺںیہن۔

نع سجۺیکۺوکیئۺ

ۺ

ۺك ا ۺرفنـ

ا ریثۺر یتھکۺںیہۺا ؾ ر ۺکا صۺۺےکۺوخوصبر ـ

ںیۺاخضۺك

ۺا ؾ ر ۺکا صۺیکۺا اؾ ا ر

رحؾ فۺیکۺافصـ

ۺرضؾ ر یۺےہۺہکۺرحؾ فۺیکۺرتبیکۺںیمۺا اہتنیئۺوتہجۺیکۺاجالۺۺ ا

ڈہلۺےتنبۺںیہۺ۔

ۺك ا ىف ا زیگنۺوہےنۺاک

ۺا ك کۺیک ز ہۺوہۺۺا ؾ ر

ۺیکۺا د ا یگیئۺسیلسۺا ؾ ر ۺوخوصبر ـ

ا ہکۺاملکـ

ۺاخرطۺر اھکاجال؛ۺك

ۺوکۺوحلمؽ

وصخایصـ

ايفوی، و ييص ايظا في صذا ايالف اال نظا االػساف، تتـ اللي نفيشة و تدتـ

۔۹۴ا ابنلءۺا میظعل،ۺضۺ«...جواصز ثية


ۺ ؾ نۺےسۺا ااگهۺا ؾ ر ۺامتصۺا رسا ر

ۺامتصۺر ا ر

ۺا ن

ر ا انعۺا اجید ۺرکےنا ؾ ر ۺدھبیۺوہےنۺےسۺد ؾ ر ۺوہۺ۔ۺ

ا ؾ ر ۺرفنـ

ۺرپؾ ر د اگر ۺےکۺملعۺیکۺیلجتۺےہۺ۔

ا ـ

رپۺطیحمۺد

ربو نشيا ا كا و1ۺاکرپؾ ر د ۺ" ـ "اگۺر ۺوھب ےنۺؾ ا الںیہنۺےہۺ۔ا ؾ ر ۺا ا

ۺرتا بیکۺ ۺا ؾ ر

ۺرظا وتفنۺاکۺایخلۺر اھکۺےہ۔ۺاملکـ ۺا ؾ ر

ۺامتصۺوصخایصـ

ۺاعملۺےنۺا ن رپؾ ر د اگر

ۺرپۺ ہمل ۺاعصۺوطر ـ ۺا امعتسلۺایکۺےہۺ۔ۺرع ۺاک

ۺا افلؽ ۺرحؾ فۺا ؾ ر ۺ‚’‘ںیمۺانمطف وکۺۺ‚‘‘ك ا

ۺےنۺسجۺاقمصۺرپۺا سۺےکۺوہفمصۺےسۺا افتسد

ر ا انعۺںیمۺا امعتسلۺرکےتےھتۺنکیلۺ

ۺاملکـ

ا ۺاچاہۺا ن

هۺرکۺك

ۺ

ۺوکۺا امعتسلۺںیمۺالالۺریغبۺہلمجۺیکۺانبؾ ـ

ۺد ؾ ۺاملکـ

ۺںیہنۺاھجمسۺا ؾ ر ا ن ےسۺیسکۺا ك کۺوکۺیھبۺانمطف

ۺایکۺےہ۔

ۺےسۺایبن

ۺوکۺہتخپۺا ؾ ر ۺیکپۺیٹمۺےکۺونعا ن

ۺا ؾ ر ا ن وکۺدبتلیۺرکد ك ا

لي حا ي لي ص لى ايلين فاج ا وسي فأوقس لي يا صا لى إيط إ 2أك

ۺ!ۺریمےۺےیلۺاگر ےۺوکۺا اگۺباگلرکۺا ٹنیۺانبد ے(ۺرھپریمےۺےیلۺا ك کۺا ؾ اچنۺ"

ا ےۺاہامن

کۺرکۺد ھکیۺوکسن۔

ڈ ا ۺوکۺاھجك

ا ہکۺںیمۺومیسۺےکۺخ

"لحمۺانبۺد ےۺك

ۺںیمۺ ـ ۺۺ‚ن‘‘وسا لۺےکۺوجا ۺا ك کۺےکۺۺ‚بلي‘‘ا ؾ ر ز ہۺا امعتسلۺوہےتۺںیہۺنکیلۺ

ےکۺاملکـ

ا ۺےہۺہکۺاہجنۺرپوسا لۺزمہا هۺا اہفتسصۺےکۺۺا امعتسلۺاکۺاخض

اقمصۺےہ۔"یلب"ۺا سۺاقمصۺرپۺا امعتسلۺوہك

ۺںیمۺوہ

ۺا ابثـ ۺہجیتن ۺاک ۺا س ۺوہا ؾ ر ا

نھک

ۺر

ۺومضمن ۺاک ۺا ؾ ر یفن ۺوہ قايوا }۔صا ھت أيشت بزبه

3{بلى

ۺےنۺاہکۺاہن۔‘‘ ۺںیہنۺوہنۺطف ـ لہۺا اہفتسہیمۺےکۺصا ھتۺۺوپےھچۺۺ‚ن‘‘ ‚ایکۺںیمۺاہمتر ا ۺر

1

ۺ۲۹۔ۺب میبۺ

قل ۔۶۴(ۺا ا

2

ۺ۱۸صصقب ۔

قل ۔۳۸(ۺا ا

3

ۺ۷۔ۺا رعا فب

قل ۔۲۷۱(ۺا ا



ۺےہۺۺاجےن ا

ۺںیمۺا امعتسلۺوہك ـ حكا قايوا }۔ؾ ا ےلۺوسا لۺےکۺوجا س ربه ا و وجست فض

1{ن

ۺد ںیۺےگۺاہن۔ۺ‘‘ ـ ۺےکۺؾ دعؾ نۺوکۺاچسۺك ا ك ا ۺوتۺؾ هۺوجا ـ ‚ایکۺمتۺےنۺیھبۺا ےنپۺر

ۺںیم

ر ا ان اهلل}ع في األرق } 2؛{فشيهفيهض ض لى }3؛{ييشتدف أ

و 4

ۺوتما یلۺرحؾ فۺےکۺصا ھتۺا االۺںیہۺوجۺا ك کۺد ؾ رسےۺ

ما ـ د

ۺ ۺا ؾ ر

ےسیجۺوطالینۺرتنیۺاملکـ

ۺںیہنۺےتنبۺ۔ۺ

ۺاکۺك ا ىف ر فۺانت ۺںیہۺا ك کۺد ؾ رسےۺےسۺخ ڈ ا ۺںیہنۺوہےتۺا ؾ ر

ۺا ؾ ر ۺمہۺا اؾ ا ر

ےکۺصا ھتۺمہۺصا ر

ۺاکۺلسلست

ما ـ د

ۺ ۺیکۺرتبیکۺا ؾ ر

ۺاملکـ ۺا ؾ ر ـ ۺا اختن ۺرحؾ فۺاک ابییئۺا ؾ ر

ۺیکۺر

ۺطا مئۺا سۺك ا م ۺا سۺدقر

ۺرحؾ فۺۺیکۺتمظعۺکلھجۺر یہۺےہۺ۔

ۺںیمۺوخوصبر ـ

قلۺا ا ز ہ ز ۺہۺوگا ر ۺےہۺہکۺ

ۺعبطۺا ؾ ر ۺوخس

وخس

ۺ

قلز یۺا ا

ص

شظ

فيط }ر انه فامي إ اص

ه لیۺںیمۺےتہکںیہ: 5{ويكس

ےکۺد

ا ہیف‘‘

ۺك

ا ہیف‘‘اکۺ‚ ا ن

ابیۺ‚امۺك

ۺا ك کۺمیظعۺوخوصبر کرم یتۺا ؾ ر ۺر ـ یئۺاکۺہتپۺد اتیۺےہۺ۔یکۺہگجۺرپۺا اختن

6

ۺ ـ ۺاکۺا اختن

املکـ

ۺد قیقۺےہۺہکۺ ۺا سۺدقر ۺدیجنسهۺا ؾ ر ـ ۺا اعفلۺؾ ریغهۺاکۺا اختن ۺا ؾ ر ا

لۺ،ۺامض

ۺںیمۺرحؾ فۺ،ۺاملکـ

ر ا انع

ۺںیہنۺایکۺاجاتکسۺ ہملۺ

‘‘ا ںیہنۺدبتلیۺك ا ۺوعض

ۺرکر اہۺےہۺۺ‚املظـ

وجۺرمگا یہۺےکۺفلتخمۺاصمد قیۺوکۺایبن

1


قل ۔۴۴(ۺا ا

2

ۺ۱۔ۺرقبهب

قل ۔۲۳۷(ۺا ا

3

ۺ۱۴۔ۺونر ب

قل ۔۵۵(ۺا ا

4

ۺ۲۲۔ۺوہد ب

قل ۔۴۸(ۺا ا

5

ۺ۴۶۔ا ئاقفۺب

قل ۔۱۶(ا ا

6

ۺ

۔۳۰۸،ۺضۺ۴۔ۺا اشکلفۺ،ۺج


ۺےہۺ۔ۺنکیلۺ ہمل ۺںیمۺا امعتسلۺوہا

ۺےسۺ،انہیۺےہ،ۺۺ‚ونر ‘‘ۺعمجۺیکۺوصر ـ

قلۺدہا وجۺرصا ؽۺمیقتسمۺا ؾ ر

ۺےہۺ: ۺوہا

ۺںیمۺایبن

ۺیکۺوصر ـ ور }رفمد لى اي ات إ ايو جض وا يخ آ اهلل ولي ايذي

جوض ايلاوت يخ وا أويياؤص نرف ات وايذي لى ايو ور إ 1{اي

ر ا د ۺےکۺےیلۺف ز ۺرکےتۺںیہۺہکۺنخسۺخانسۺا

ہا

ر ضۺوکۺؿفۺےکۺا د ابیۺہنۺےلمجۺد قیقۺا ؾ ر ۺامیکحہنۺ

ر ا انع

ۺےہۺ:

قلۺا ؾ ر ۺرظفیۺا ا

ۺنبۺاجےتۺںیہ۔ۺےسیجۺہیۺوخوصبر ـ ا تیبۺاکۺومذ ف

ریحا ینۺا ؾ ر ۺقشعۺؾ ۺخ ڈ

بين لى صسى أو في ؿال ي وإا أو إيان2

ۺرپۺك ا ۺرصحیۺرمگا یہۺںیمۺےہۺ۔وتۺمہۺا ؾ ر ۺمتۺںیمۺۺ‘‘

قل ‚ےسۺوکیئۺا ك کۺدہا

اضیفۺ

ۺرحفۺا

قلۺںیمۺسجۺرطجۺہکۺاشمدہهۺایکۺاجاتکسۺےہۺدہا

قلےکۺصا ھتۺۺ‚‘‘ا سۺا ا

ۺرحفۺا اضیف

قلا

ےکۺصا ھتۺا اك ا ۺےہۺوجۺرظتیف،ۺےچینۺا ؾ ر ۺالاچر یۺا ؾ ر ۺاعزجیۺرپۺۺ‚’‘ا ؾ ر ۺص

ا ۺےہۺسپۺ

ۺرکك

قلۺےکۺےیلۺا ؾ ر ۺ‚‘‘د ال

قلۺےکۺ‚‘‘دہا

قلا

ۺںیہۺ۔ۺص ےیلۺانمطف

ۺےہۺوجۺ ےۺرپۺوسا ر

ۺوھگر ۺر اتفر ۺزیتۺ ۺا ك کۺرفنمد ،

شا ن

مۺا ق لۺؿا ۺاک

قلز یۺےکۺاطمقبۺدہا

ص

شظ

ر

ؾ ك ا ۺوہا ۺےہۺا ؾ ر ۺںیہنۺاجاتنۺہکۺسکۺرطفۺ

ا ر یکیۺںیمۺد

ۺرہگیۺك

شا ن

ماہجنۺاچےہۺاجۺاتکسۺےہۺنکیلۺرمگا هۺا

ۺرکےۺ۔

ا انپۺر ج

3

ۺاکۺایب

نیمۺیکۺد ؾ ۺفلتخمۺافصـ

ۺںیمۺر

ۺد ؾ ۺا اك ا ـ

لیۺومضمن

ۺد

ۺا یسۺانبءۺرپۺےہۺ:د ر ج

ن

اء اصتزت يضا اي ا سة فإذا أزي وتزى األرق صا1

1


قل ۔۱۵۷(ۺا ا

2

ۺ۳۴ب۔ۺابسۺ

قل ۔۱۴(ۺا ا

3

ۺا اشکلف ۔

ػاحب ايحل كاط شت لي فض جواز يزنـط ‛۔۵۸۳،ۺضۺ۳،ۺج

‚حيث طاء و ايـا كاط ص في هال زتهب فيط اليسري اي يتوجط



ا صا ےتۺںیہۺوتۺہیۺشبنجۺںیمۺ"ل ۺمہۺا سۺرپۺك ا ینۺ نیمۺکشخۺوہکرم یتۺےہۺنکیلۺذ ف

ا ؾ ۺر متۺد ےتھکیۺوہۺر

"ا ااجکرم یتۺےہۺ۔

ة فإذا أز آياتط أو تزى األرق خاط اء اصتزت و يضا اي ا ي2

ۺۺ" ۺںیمۺد ےتھکیۺںیہۺا ؾ ر

قل نیمۺوکۺومجد ۺیکۺاح

ۺر ـ ا ویننۺںیمۺےسۺا ك کۺہیۺےہۺہکۺا ا

ش

ما ؾ ر ۺا سۺیکۺ

ا صا ںیئۺوتۺؾ هۺاکیك کۺشبنجۺںیمۺا ااجکرم یتۺےہۺ۔ل ۺمہۺا سۺرپۺك ا ینۺ "ذ ف

لیۺا ا

ہلپ

ۺرکر یہۺےہ۔ۺ

نیمۺیکۺوصخمضۺتفصۺایبن

ۺر

قلۺا ك کۺا ا ز ہۺا اوتینۺںیمۺےسۺ ۺد ؾ

ۺاکۺا ن

ق

ر د ؾ نۺےکۺرشحۺا ؾ ر ۺربقؾ نۺںیمۺا ار ا صۺےسۺر ےنہۺؾ ا یننۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺےہۺسجۺےکۺظ،ۺ

سایضۺۺایقعف

ۺ،ۺۺ"ه"ےیلۺ ہملۺ

ۺابعد ـ

قلۺا ا ۺد ؾ رسی ۺےہۺا ؾ ر ۺانمطف ك ا د ه

ۺر ۺ، ا

ۺرکك ۺا ار ا ص ۺا ؾ ر

ا یۺوکسن

ن معپ

ر ؾ ینتۺےکۺوہفمصۺرپۺلمتشمۺےہۺسجۺےکۺےیلۺ ہملۺفۺ ""وضخم،ۺ ۺا ایقند ۺا ؾ ر ا

ینعیۺۺےچینۺرگك

ۺد ؾ رسؾ نۺےکۺا وقا لۺےکۺلقنۺرکےنۺانم ۺا ؾ ر

ا ر و یۺؾ ا اعقـ

ۺك ۺتمکح، ۺرتۺےہۺ۔ہیۺا وتسا ر یۺا ؾ ر طف

ز ۺےہۺ:ہا

ںیمۺیھبۺؿ

و وراءص أيبضا وكا في ايبح فأرزت أ و شانين ي ة فکات ي ا ايشفي أ

ؼبا ة سفي ا .يأخذ ك ياا ونرف ا ك يزصكض ا أ ين فدظي ؤ أبواظ فکا ال ا اي .وأ

ا ب رح ط زكاة وأق ا خيرا ا ربض يبسيضين في .فأرزا أ ين يتي ال ي ا ايحسار فکا وأ

ة سي جا اي ا ويشتخ ا أطسص يب ا ػايحا فأراز ربو أ أبوص ا وكا ز يض تحتط ن وكا

ربو ة ا رح زص 3... ن

1

ۺ۱۱۔ۺجحۺب

۔۵(ۺا اك ا ـ

2

ضۺدجسهب د

ۺ۴۲۔ۺ

قل ۔۳۹(ۺا ا

3

ۺ۲۸۔ۺفہکب

قل ۔۸۱۔۷۹(ۺا ا


ۺ

ۺا ن

ۺومیسۺامتل اشتمت هہیۺا اك ا ـ

ۺرکر یہۺںیہۺنجۺںیمۺرضحـ

ےکۺصا یھتۺاکومنۺیکۺؾ اضذف

ۺ ۺےکۺا اتسد

ر امےتۺںیہۺ:ا ؾ ر ا نفۺںیمۺ

قلیۺا ا

ہلپ

ۺرکر ےہۺںیہۺ۔ۺ

ؾ هۺیتشکۺ’‘ا ےنپۺاکومنۺیکۺتمکحۺایبن

ۺانبۺد ؾ نۺ دنچۺرغبیۺینوگنۺیکۺیھتۺوجۺدنمسر ۺںیمۺتنحمۺرکےتۺےھتۺںیمۺےنۺاچاہۺہکۺا ےسۺبیعۺد ا ر

اۺنیھچۺاتیلۺاھت۔اہینۺلعفۺ ۺبصا مل(ۺیتشکۺوکۺربجا ز ہا هۺاھتۺوجۺ

ۺ‚‘‘ویکہکنۺا سۺےکۺےھچیپۺا ك کۺك ا د ص

ڈ ا ؾ دنۺاعتملۺیکۺرطف۔ۺۺا ك کۺا ےسی

ا دنسپۺےہۺا ینپۺرطفۺتبسنۺد ےۺر اہۺےہۺہنۺہکۺخ

اۺك ز ا ہا

‚ا ب وکۺوجۺؿ

ۺےکۺدعبۺ

ۺےکۺایبن

قلۺےکۺلتقۺےسۺب وبؽۺےہۺا سۺیکۺر ؾ یح،ۺا اقتعد یۺاح

ۺونوجا ن

قلد ؾ رسیۺا ا

ا د ۺوہر اہۺےہۺ:

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺا ر ص

ا سۺےکۺؾ ا دلنیۺےکۺا امین

ۺا ںیہنۺا سۺےکۺدبےلۺا اس" ـ ۺاکۺر

دنۺد ےۺوجۺك ا زیکیگۺںیمۺا سۺےسۺۺسپۺمہۺےنۺاچاہۺہکۺا ن

ر رف

ھۺرکۺوہ۔

ال "رتہبۺا ؾ ر ۺتبحمۺںیمۺا سۺےسۺ

ۺےکۺؾ ا دلنیۺیکۺ

ۺا سۺوجا ن ۺےہۺوج ۺوہر اہ ا ر ه

ۺا ص ۺؾ ہجۺیکۺرطف ۺیک ۺا ك کۺتبثمۺاکص ۺرپ اہین

ریخوخا یہۺےسۺقلعتمۺےہۺا ؾ ر د ؾ ۺولعفنۺاکۺد ؾ ۺوصختیصۺتبثمۺبریخۺوخا یہ(ۺا ؾ ر ۺیفنمۺبلتقۺسفن(ۺےکۺ

ڈ ا ؾ

ۺخ ا ،ۺا ےنپۺا ؾ ر

ا ۺر اہۺےہۺ:صا ھتۺا اھٹکۺوہك

نلۺفارزا أ يبسيضادنۺےکۺا ر ا د هۺوکۺ ومر د ۺثحبۺطف

ۺوکۺانبےنۺےکۺوحا ےلۺےسۺۺےہہکۺا سۺںیمۺطقفۺاخصلۺیکینۺاکۺ ۺںیمۺرگکرم یتۺوہیئۺد ویا ر

قلےسۺا ارخیۺا ا

ۺ

ڈ ا ؾ دنۺےکۺا ر ا د ےۺوکۺایبن

ۺؾ اہنۺطقفۺخ ۺ ا

ۺاجك کۺںیہنۺك ا ك ا

ا ہبئۺك

ۺص ا ا ل رصنعۺ امك ا نۺےہۺا ؾ ر یسکۺمسقۺاکۺ

ا ۺےہ

ر امكفۺ’‘:رکر اہۺےہۺا ؾ ر

ۺوتۺؾ هۺا یسۺرہشۺےکۺد ؾ ۺمیتیۺڑلوکنۺیکۺیھتۺا ؾ ر ۺا سۺےکۺےچینۺا ن ا ؾ ر ۺر یہۺد ویا ر

ۺےنۺاچاہۺہکۺہیۺد ؾ وننۺا ینپۺـ ۺےکۺر ـ ۺا ا ا

ڈہلن کۺصخشۺاھتۺ

لۺ ـ ۺاکۺك ا

ۺا ن ۺاھتۺا ؾ ر د ؾ وننۺاکۺزخا ہنۺوموجد

ۺےسۺا انپۺزخا ہنۺاکنلۺںیلۺ:

مفدۺیکۺر ـ ۺےکۺر ـ ۺا ا "اراز ربکوجا ینۺوکۺچنہپۺاجںیئۺا ؾ ر

ۺد ؾ ۺا اك

ا ںیل:ا ن

ۺرپۺاگنهۺد

ۺےکۺومضمن

ا ـ

{ وإياص ززقه الم ح إ 1{وال تكتوا أوالزن

1

ۺ۶۔ۺا اعنصۺب

قل ۔۲۵۲(ۺا ا



ۺا ںیہنۺ" ضۺد ےتیۺںیہۺا ؾ ر

ا ؾ ر ۺیسلفمۺےکۺوخفۺےسۺا ینپۺا ؾ الد ۺوکۺلتقۺہنۺرکؾ ۺمہۺںیہمتۺیھبۺر ر

"یھبۺ۔

زز الم ح خظية إ وا أوالزن وال تكت وإيان 1...{قض

ۺۺ" ضۺد ںیۺےگۺا ؾ ر

ۺمہۺا ںیہنۺر ر ۺوکۺگنتۺد یتسۺےکۺوخفۺےسۺلتقۺہنۺایکۺرکؾ ۺمتۺا ینپۺا ؾ الد ا ؾ ر

"ںیہمتۺیھبۺ۔

دنهۺد ر ۺ

ۺےہۺوجۺا اہتنیئۺریقفۺںیہۺا یسۺؾ ہجۺےسۺا ینپۺویٹیبنۺوکۺر

شا ن

مۺےکۺاخمبطۺا ےسیۺا

قلیۺا ا

ہلپ

ۺوہر اہۺےہ:ۺ ا د

ا اہتنیئۺرقفۺیکۺؾ ہجۺےس"ۺا یسۺؾ ہجۺےسۺ‚" االم‘‘وگر ۺرکد ےتیۺںیہۺ۔ۺویکہکنۺا ر ص

ۺےکۺاخمبطۺ

قل یۺد ےنیۺرپۺ سدصۺر اھکۺایگۺےہۺ۔ۺرگمۺد ؾ رسیۺا ا

ۺوکۺر ؾ ر ۺیکۺا ؾ الد

یۺد انی،ۺا ن

ۺوکۺر ؾ ر

ا ن

دنهۺد نفۺرکد ےتیۺںیہۺ۔ۺ

ا ےسیۺدگنسلۺینگۺںیہۺوجۺا ےنپۺریقفۺوہےنۺےکۺوخفۺےسۺا ینپۺویٹیبنۺوکۺر

ۺےہۺہکۺ ا

ر امكف ضۺۺرقفۺےکۺوخفۺ‚خظية االم‘‘ا یسۺؾ ہجۺےسۺ

یکۺؾ ہجۺےسۺا یسۺانبءۺرپۺویٹیبنۺوکۺر ر

،ۺاحلۺاحرضۺںیمۺریقفۺںیہنۺںیہۺہکلبۺلبقتسمۺ

ن ن یف

ۺےکۺاخم

قلد انیۺ سدصۺر اھکۺےہۺویکہکنۺد ؾ رسیۺا ا

د هۺںیہۺ۔

ا ۺوہےنۺےسۺوخفۺر

نطی ںیمۺا ینپۺویٹیبنۺےکۺرقفۺںیمۺ

ۺاکۺدیقع

ۺےسۺؾ ا فقۺرضحا ـ

قا احـطػا ضۺا ؾ ر ۺنفۺا

ی

ر ا اینۺنیققحمۺا ؾ ر ۺملعۺا صعهۺا یسۺؾ ہجۺےسۺ

ۺںیمۺیسکۺیھبۺ

ف

ۺصا ذ ا ینۺےہۺا ؾ ر ا سۺیکۺؾ عضۺا ؾ ر

ز ۺرحفۺا ؾ ر ۺظفلۺا ےنپۺاقمصۺرپۺالكہۺںیمۺ

ر ا انعاھتۺہکۺ

ۺےنبۺیگۺ۔ۺ مسقۺیکۺومعمیلۺدبتیلیۺیھبۺا سۺےکۺینعمۺیکۺدبتیلیۺاکۺومذ ف

ۺ ـ ںیمۺےتھکلۺںیہ:‚ايبيا و ايتبين‘‘اجظحۺا ینپۺاتک

ۺوکۺا ك کۺد ؾ رسے“

زہۺا ؾ ر ۺمشچۺوپیشۺرکےتۺوہالۺا افلؽظیکۺوہگجنۺرپۺا امعتسلۺرکےتۺۺینگۺاسم

ۺد ھکیۺںیہنۺ ـ ۺیکۺرطفۺوتہجۺںیہنۺرکےتۺ۔ۺایکۺا ا

ۺافتؾ ـ ر ضۺا ؾ ر فۺك ا ر ك کۺ ۺےکۺد قیقۺا ؾ ر

ۺا ن ںیہۺا ؾ ر

ۺںیمۺظفلۺ

ر ا انعڈ ا ؾ دنۺاعتملۺےنۺ

ۺۺ‚‘‘ر ےہۺہکۺخ ۺا ؾ ر

ۺرضؾ ر ـ ۺدشك ڈ ۺ،ۺگنتۺد یتسۺ، ـ وکۺذعا

1

ۺ۲۷۔ینبۺا رسا لیئۺب

قل ۔۳۲(ۺا ا


ا وتا ینۺےکۺاقمصۺےکۺها ؾ هۺا امعتسلۺںیہنۺایک؟ۺد ر ۺاحالہکنۺینگۺا س

ےکۺاقمصۺرپۺۺ‚‘‘ ہملۺوکۺۺؾ ا حضۺك

ا یئۺےکۺصا ھتۺوہکرم یتۺۺ‚اعد یۺوھبک‘‘ا امعتسلۺرکےتۺںیہۺسجۺاکۺینعمۺ

ۺوتا ك ۺا ؾ ر

وجۺدنتر یتس،ۺدقر ـ

ۺۺ‚‘‘ےہ۔ۺا یسۺرطجۺ ۺںیمۺطقفۺا اقتنصۺےکۺاقمصۺرپۺا امعتسلۺوہا ۺےہۺنکیلۺاعصۺینگۺا ؾ ر

ر ا انعاکۺ ہملۺ

ر ضۺںیہنۺرکےت۔ےکۺد ر ایمۺ‚’‘ا ؾ ر ۺ‚’‘یتحۺہکۺتہبۺصا ر ےۺا لہۺنفۺیھبۺ ہملفۺ

”ن

1

ر ا ر ۺد ےتیۺںیہۺ:عۺۺیکۺاینبد ۺیہیۺ

ف

ۺیکۺك ا ى

ر ا انعقا یبۺیھبۺ

ا رگۺا ك کۺظفلۺںیمۺدبتیلیۺالیئۺاجالۺۺ’‘ذ

ز ۺ

ثیۺیکۺرظنۺںیمۺا

ۺےکۺےیلۺرضر ر صا نۺوہاگۺ۔ۺا ن

ف

ۺا سۺیکۺك ا ى وتۺینعمۺلمکمۺوطر ۺرپۺمۺوہۺاجالۺاگۺك ا

ۺوکۺا ےنپۺاقمدصۺاھجمسےنۺںیمۺاسکینۺا ؾ ر ۺاسم

ؾ یۺایخلۺرکےتۺںیہ۔ۺےسیجۺملعۺؾ ۺینگۺرتما د فۺا افلؽ

ۺاعمینۺ ۺںیمۺدمینلۺرتشمکۺا ؾ ر ز ہا

ۺےکۺؿ

ۺا افلؽ ۺرگمۺا یہنۺ ۺریغه۔ ۺؾ ۺحش ۺلخبۺؾ ۺرکشۺ، ۺدمحۺؾ رعم ۺ،

ےۺںیہۺ۔ۺۺتظابط

صکنر ضۺد ےھکیۺاج

فۺںیمۺرظفیۺ

ۺا افلؽ

ۺےسۺطا ہظحۺایکۺاجالوتۺا ن

قعںیہۺ۔ا رگۺۺد

2

ۺیپنۺیلت لۺدبتلیۺوہےنۺا ؾ ر كا اق

ۺك ۺاک

ۺیکۺد یشکلۺ،ۺاملکـ

ا دیکۺرکےنۺا اك ا ـ

ۺك ر ا اینۺرتا بیکۺرپعۺ

ز ۺرجاجینۺہ ز ۺا د بیۺدبعۺا اقل

ہۺام

‘‘ؾ ا ےلۺا ك کۺاملسمن

ۺۺ‚د اللئۺا الاجعر ۺد وتقنۺا ؾ ر

ےکۺومفلۺںیہۺ۔ۺؾ هۺا ن

ۺرپ ر ا اینۺوکۺد ےتھکیۺںیہۺ۔ۺومنےنۺےکۺوطر عۺ

ايزأض اطلوتفنۺرپۺوتہجۺرکےتۺوہالۺا اك ا ـ واطت

1

اياض ايفاها و يشتوضا و يرصا احل بذايک فيضا االتزي ا قس يشتدف »۔

اهلل تبارک و تالي ي يذك في ايرقا ايحو اال في وؿ ايكاب او في وؿ ايفرق يسق و

ايحز ايواصز و اياض ال يذكو ايشب و يذكو ايحو في حا ايكسرة وايشالة و نذايک

ة و انثر ايداػط ال ذك ايرط الک التحس ايرق ا يفى بط اال في وؿ االتكا و ايا

،ۺقیقحتۺنسحۺا دنسلؾ یب،ۺرصم،ۺضۺ «يـو بين ايرط و ذك اييث

ن ن ی

لی

ۺؾ ۺا

۔۴۰ا ایبلن

2

ۺ،ۺضۺ

ۺا رقلا ان

ۺر صا لئۺیفۺا اجعر

ا ـ

۔۱۶۔ۺك



1طيبا

ۺ ۺۺ

ۺرضحـ

قلشا صۺشیپۺرکےتۺںیہ:ۺہیۺا اا

ل رکك ا ہیلعۺا

ۺبلطۺرکےنۺر

اکۺك ا ر اگهۺا یہلۺےسۺاحذ ف

ۺوکۺشیپۺرکر یہۺےہۺ۔ۺا سۺیکۺوتفیصۺںیمۺےتہکۺںیہ

تحص،ۺکا کفۺۺا د یبۺہیۺہلمجۺ:ےسۺقلعتمۺرکمر ۺایبن

ۺا ےسیۺاطلفئۺوکۺومسالۺوہالۺےہۺنجۺاکۺوکیئۺدبلۺاصفذ ۺ ۺد شکلۺرتا بیکۺےکۺها ؾ هۺا ےنپۺا دنر ۺا ؾ ر

ف

ۺ

طي ںیہنۺ۔ۺا رگۺابعر ـ ۺب ايزأضواطت ايظيب في ايزأض ك ا یکۺرطجۺیھبۺوہکرم یتۺۺواطت

ۺا ؾ ر ۺد ارك ا ۺوہکرم یت؛ۺنکیلۺ

ۺیھبۺوخوصبر ـ ق

ايزأض طيبال ۺےسۺۺواطت ۺطف

ںیمۺوموجد ۺمظنۺا ن

ھۺرکۺےہۺ۔

ا ل ۺےس‚طيب‘‘ینعمۺںیمۺۺاطت ۺظفلۺےکۺا ابتعر یکۺۺ‚رأض’‘ےسۺقلعتمۺےہۺا ؾ ر

ۺایگۺ‚ اطتا رأض’‘وکۺوجۺ‚طيب‘‘ؾ ر ۺرطفۺۺتبسنۺد یۺیئگۺےہۺا ۺرپۺالك ا ۺےہۺزیمتۺےکۺوطر ف اکۺصی

ۺرکےۺ۔ۺا سۺےکۺ

لاےپۺےکۺا اےنچنہۺبرسۺےکۺامتصۺك ا یننۺاکۺدیفسۺوہاجےن(ۺوکۺایبن

ال ا ہکۺرسۺرپۺ

ےہ؛ۺك

ر امك ا :فوکۺا فلۺؾ ۺالصۺےکۺصا ھتۺا ؾ ر ۺہنۺیہۺا اض ۺۺ‚‘‘ینعیۺۺاطت رأسي طيباها ؾ هۺہیۺںیہنۺ

ر ضۺہیۺےہۺہکۺاہکۺاجالۺہکۺےکۺصا ھتۺرعمہفۺفۺویکہکنۺ ۺےہ؛ لاےپۺےکۺےلعشۺرسۺرپۺڑھبکۺ‘‘انبك ا

ال

لاےپۺےکۺےلعشۺریمےۺرسۺرپۺڑھبکۺا ےھٹ‘‘ك ا ۺہیۺںیہکۺہکۺ‚ا ےھٹ

ال

ۺا ك کۺ‚ ۺا ؾ ر

ف

ےلہپۺےلمجۺںیمۺك ا ى

ۺافدقۺےہۺ۔ۺا یسۺرطجۺہلمجۺ 2{وفحزا األرق يوا }ا اسۺولجهۺےہۺسجۺےسۺد ؾ رسا

ۺۺ ر یھبۺےہۺا ؾ

ا ۺےہۺ۔فحزا اييو في االرق وہلمجۺ

نھک

ۺر ق

لےسۺك ا الرتۺب ا

3

1

ۺ۲۹۔ۺب میب

قل ۔۴(ۺا ا

2

ۺ۵۴۔ۺرمقب

قل ۔۲۱(ۺا ا

3

،ۺضۺ

۔۲۵۹۔ۺد اللئۺا الاجعر


ۺ ـ ۺۺ‘‘ ايرفزات‘‘ر ا بغۺا ینپۺاتک

ےکۺد ابیہچۺںیمۺا سۺا دیمۺاکۺا رار ۺرکےتۺںیہۺہکۺا ك کۺر ؾ ر

ۺےکۺاعمینۺےکۺامنیبۺسکۺ

نۺہکۺا ن

ۺوھکلنۺا ؾ ر ۺہیۺؤاتؾ ـ ۺےکۺوحا ےلۺےسۺاتک

ۺےکۺرتما د فۺا افلؽ

ر ا انع

ا ۺےہۺ۔

ر ضۺك ا ك ا ۺاجكفۺا ؾ ر ۺ

ك ا د هۺافتؾ ـ

دقر ۺر

ۺاکۺ

ر ضۺےہۺ؟ۺا یسۺرطجۺضعبۺا اك ا ـفۺایکۺ

ۺےکۺد ر ایمن ۺدصر ۺا ؾ ر ۺوفا د ۺرپۺبلقۺ، ا لۺےکۺوطر

نع

يكو }؛{يكو يتفكو}؛{يكو يفكضو}؛ {ا في ذيک اليات يكو يوو }ا اتتخص

ؾ ریغهۺرپۺۺویکنۺوہا ۺےہۺ۔ۺ؛{الولي ايهي} {يذي ححز}؛ {الولي االبؼار}؛ {يو

ۺد اہینۺےسۺےکۺومفلۺۺ‘‘ تفشير الهظاف‘‘ ۺرظا وتفنۺیکۺك ا د

ےنۺیھبۺا ےنپۺریسفتۺںیمۺا ن

لیۺںیمۺےتھکلۺںیہۺ:

ۺےکۺد

قلۺرپۺا سۺا ا ا لۺےکۺوطر

نع شيء تلفغۺںیہنۺیکۺےہ۔ كبن له فإ

ط نفشا .1

ۺوصبناہینۺا سۺؾ ہجۺےسۺ’‘.....ۺاچںیہانیرھپۺا رگۺؾ هۺوخیشۺوخیشۺںیہمتۺد ‘‘ ك ا

ۺا امعتسۺسح

ا دیکۺرکےۺہکۺوجۺزیچۺؾ هۺشخبۺر یہۺںیہۺؾ هۺد لۺےسۺا ؾ ر ۺےسیجۺا افلؽ

ا ہکۺك

لۺںیہنۺےئکۺك

ۺسفنۺےکۺصا ھتۺوہ۔

قلر اض

2

ۺ

قلز یۺا ا

ص

شظ

ر األثي ا طحزة ايزقو ،ك إ3

یکۺریسفتۺںیمۺ

ۺوکۺحیحصۺ

قلۺلقنۺرکےتۺںیہۺہکۺؾ هۺصخشۺا سۺا ا

ۺڑپلاےنۺیکۺد ا اتسن

ر ا انعۺا ك کۺصخشۺوکۺ ۺاک ا وبد ر د ا ء

ۺںیمۺا د

ۺلسلسما دنا ر ۺا ؾ ر ۺںیہنۺرکاتکسۺاھت ك ا د هۺۺكا اييتيا

ۺےنۺتہبۺر ۺد ر د ا ء ۺا وب ڑپ اتۺاھت۔

ۺیلۺا ؾ ر ۺاہک ۺا ك کۺرتما د فۺظفلۺےسۺدمد ۺیکۺمیلعتۺ كا ايفاجزوکوششنۺےکۺدعبۺوبجمر ا

ر ا انعا ہکۺ

ك

ۺرکےکسۺ۔ۺ

ق

لر ا ع ےنیلۺؾ ا الۺصخشۺا سۺظفلۺےکۺینعمۺرپۺوتہجۺرکےکۺا ےسۺحیحصۺوطۺر رپۺ

ۺوکۺ

ز یۺا سۺد ا اتسن

ص

شظ

لقنۺرکےنۺےکۺدعبۺکا صۺوکۺاجر یۺر ےتھکۺوہالۺےتہکۺںیہۺ:ر

1

شا ءب

م ۴۔

قل ۔۴(ۺا ا

2

ۺ

۔۴۷۲،ۺضۺ۲۔ۺا اشکلف،ۺج

3

ب

ۺ۴۴۔ۺد اخن

قل ۔۴۴۔۴۳(ۺا ا



ۺد ك ا ۺےہۺرگمۺا سۺرشؽۺےکۺۺ‘‘ ر ا ر عۺ

ا

لۺوکۺافر یسۺںیمۺاج

ر ا انعۺ

ق

لر ا عا وبۺہفینحۺےنۺا یسۺؾ ہجۺےسۺ

ز یۺرھپۺا یسۺك ا ر ےۺ

ص

شظ

ۺرکے۔ۺر ۺےکۺاعمینۺوکۺاکلمۺا ؾ ر ۺریغبۺیسکۺیمکۺےکۺا د ا

صا ھتۺہکۺاقر یۺا اك ا ـ

ۺرکےتۺوہالۺےتھکلۺںیہ

ۺا سۺدقر ۺںیمۺا ینپۺقیقحتۺایبن ا

ۺرکك ۺہکۺا وبۺہفینحۺیکۺہ یۺوہیئۺرشؽۺوکۺوپر ا

ۺ ۺد ك ا ر ا ر عۺ

ا

لا اج

ۺا ؾ ر ۺلکشمۺےہۺہکۺاہکۺاجاتکسۺےہۺہکۺا وبۺہفینحۺےنۺد ر ۺتقیقحۺا سۺاکصۺوکۺك ۺا ؾ ر د وشا ر

ۺںیمۺزجعمهۺ ـ ۺںیمۺوجۺہکۺا ینپۺوشیپا یئۺا ؾ ر ۺوصخمضۺمظنۺؾ ۺا ولس

ر ا انع،وصخاصاۺ ـ ا صۺرع

ےہ؛ویکہکنۺک

ك ا وننۺںیمۺا د ا ۺرکےنۺےسۺۺےہۺا ےسیۺاطلفئۺك ا الۺاجےتۺںیہ

وجۺا سۺیکۺابعر وتنۺوکۺافر یسۺا ؾ ر ۺد رگیۺر

ا نکممۺوہاجےتۺںیہۺ۔

’‘ك

1

ۺۺ’‘رھپۺؾ هۺےتھکلۺںیہۺ: ا ل ا ا ل ۺ ۺاسکینۺا ؾ ر ۺاکۺایخلۺےہۺہکۺہیۺطف

وجۺینگۺا لہۺقیقحتۺںیہنۺںیہۺا ن

ۺیکۺریسفتۺ

ر ا انعۺرکےتۺںیہۺہکۺ ۺوصتر ۺۺ’‘رکش‘‘وکۺۺ’‘دمح‘‘ںیہۺك ا یکۺرطفۺۺ’‘کش‘‘وکۺۺ’‘ر بی‘‘ا ؾ ر

ا ےنۺےسۺیکۺاجیتکسۺےہۺین

“ ك

ۺرعیبۺکا صۺۺ”ویسیطۺا نبۺہیطعۺےسۺلقنۺرکےتۺںیہۺ: ۺےکۺا ك کۺ ہملۺوکۺاٹہد ںیۺا ؾ ر

ر ا انعا رگۺ

ۺرکںیۺوت ںیمۺوکیئۺا اسۺظفلۺںیہنۺےلمۺاگۺوجۺا سۺاکۺاقمئۺاقمصۺوہےنۺےکۺ

ا س

ںیمۺا سۺاکۺرتمد ا فۺك

ۺد هۺہنۺوہ۔

ۺےکۺےیلۺاصقنن

ۺےکۺاخر ضۺا اعلد هۺایبن

ر ا انع“ ك ا ؾ وجد ۺ

2

ـ تنبۺا ۺ’‘اشلیطۺےنۺاتک

ا لۺۺ‚ا اجعر

نعۺیکۺےبۺ

ر ا انعۺر ےتھکۺوہالۺ

ںیمۺا سۺےتکنۺرپۺوتہجۺب وکر

ۺںیہ: ۺیک رک

ۺد ا ںیل

نعۺ ۺںیمۺےسدنچ

ۺ’‘افصـ ـ اور باب زالية االيفاي و س ايکطك ا

ۺ االساييب و س ايتبير ۺد قیقۺا ؾ ر ۺرظفیۺا رسا ر

ۺا ؾ ر ۺریبعتا ـ ۺ

ۺےکۺا افلؽ

ر ا انعا ہصۺہیۺےہۺہکۺ

اکۺخ

1

ۺ

۔۱۸۲،ۺضۺ۴۔ۺا اشکلفۺ،ۺج

2

،ۺونم

۔۶۴ا الاقتن


ۺیسکۺیھبۺرطجۺےسۺؾ هۺد قیقۺینعمۺںیہنۺد ےتیۺۺیکۺاحلمۺںیہۺہک

ۺؾ ۺریبعتا ـ

ۺےکۺرتما د فۺا افلؽ

ا ن

”۔

1

ۺا ؾ ر ۺرحؾ فۺ

ۺےکۺا افلؽ

ر ا انعۺےکۺرطہقیۺےسۺقلعتمۺہیۺرظنہیۺےہۺہکۺ

ۺاملکـ ـ ۺےکۺا اختن

ر ا انع

ا سۺرطجۺںیہۺہکۺیسکۺا ك کۺوکۺاٹہۺرکۺا سۺیکۺہگجۺرپۺا سۺاکۺرتما د فۺر ھکۺد انیۺنکممۺںیہنۺےہۺ۔ۺا سۺ

ۺےکۺاعم

ۺا افلؽ

ۺںیمۺرطجۺہکۺا ن

ر ا انعینۺدبتلیۺہنۺوہےنۺك ا ںیئ،ۺہکلبۺدصا ،ۺرحتک،ۺچنیھکۺرکۺڑپا اۺا ؾ ر

ۺایبینۺیکۺامکلۺےہۺ۔

ۺا سۺا اجعر

ز ۺا اؾ ا رہ

2

ا یننۺںیمۺےسۺا ك کۺ ہمل

نع ےہ۔ۺ‚’‘ا سۺیکۺبختنمۺ جاب ايلور ارا قا آص

ني آنشت ارا هثوا إ ألصط ا3

ےسۺا ك کۺا اگۺد اھکیئۺد یۺؾ هۺا ےنپۺا لہۺےسۺوتۺوکهۺوطر ۺیکۺرطفۺ‘‘

”ےنہکۺےۺرہھٹؾ ۺںیمۺےنۺا ك کۺا اگۺد یھکیۺےہ۔

ۺ

ز ۺرتما د فۺا افلؽہۺےکۺومر د ۺرظنۺینعمۺوکۺاھجمسےنۺےکۺےیلۺاظب

قلوز “،”ابص و ابصت “ا ا

ۺںیمۺےسۺوکیئۺیھبۺ‚طضس و طضست “ ،”و وزت

ںیمۺۺ‚اص و انشت ‘‘ك ا الۺاجےتۺںیہ؛نکیلۺا ن

بد اھکیۺا یسیۺزیچۺوکۺسجۺےسۺۺ‚ رأي يونشط ‘‘ینعیۺۺ‚اص’‘د ۺاخضۺمسقۺاکۺینعمۺںیہنۺد ےۺر اہۺ۔وموج

ۺومیس

ۺںیمۺیہیۺامد هۺرضحـ

ر ا انعۺیکۺؾ ہجۺےسۺ

قلا ۺےہۺ(ۺا یسۺا ا

نھک

ا ر ك کۺۺبم(ا سنۺر

ےکۺقلعتمۺبك

ۺا ؾ ر ۺدشك ڈ ۺرسد یۺںیمۺا اگۺاکۺد انھکی(ۺنیتۺب ہبتۺا امعتسلۺوہا ۺ:

ایبك ا ن

ۺ۱۰۔ۺؿہۺب۲

قل ۔۲۰(ۺا ا

ۺ۱۷۔لمنب۱

قل ۔۷(ۺا ا

ۺ۱۸۔ۺصصقب۳

قل ا ؾ ر ۺا ك کۺب ہبتۺومیتینۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺا امعتسلۺوہا ۺےہۺ۔ۺ۱۹(ۺا ا

1

،ۺضۺ

ر ا انللؼ ۺا ایبلینۺ

۔۲۹۳۔ا الاجعر

2

۔۱۶۵۔ۺا اضیا،ۺضۺ

3

ۺ۱۸۔ۺصصقب

قل ۔۱۹(ۺا ا



وايض أ وا إييض رطسا فازف ض فا آنشت1

ۺےکۺوحا ےلۺرکۺد ؾ ۔ۺ‘‘

ۺےکۺا وما لۺا ن

ۺوتۺا نۺںیمۺر دشۺیلقعۺك ا ؾ

‚ رھپۺا رگۺمتۺا ن

کۺچنہپۺاہینۺیھبۺؾ یہۺفیطلۺینعمۺك ا

ا ۺاچےیہۺہکۺمیتیۺر دشۺك

ۺاکۺدہفۺہیۺوہك ا ۺےہۺینعیۺطف

ك ا ۺاجك

ۺںیمۺر دشۺیکۺ

ہمۺےلۺںیلۺ؛ۺنکیلۺا ن

ۺےکۺاکصۺا ےنپۺد

ۺےسۺےلہپۺا ن اجںیئۺ۔ۺا سۺدصقمۺےکۺےیلۺطف

ۺ

قلۺیکۺا ا ۺد ںیۺ۔ۺوسر هۺونر ا

ۺےکۺا وما لۺا ںیہنۺؾ ا سپۺینك

ۺوہۺاجںیئۺا ؾ ر ا ن

ۺد ےتھکیۺیہۺوخس

ۺ۱۷ها امـ

ۺرکر اہۺےہۺ۔ۺیھبۺا یسۺینعمۺ‚ ‘‘ںیمۺ

قلرپۺد ال

2

ۺ

ۺا ن

ر ا طففۺ ۺمہفۺؾ ۺےہۺا ؾ ر ز

ہا

ۺںیمۺہگجۺہگجۺرپۺؿ

ر ا انعۺا زیگنۺك ا الد یتسۺا ؾ ر ومعتیم،

ہیۺریحـ

ۺںیمۺتنبۺا اشلیطۺاکومر د ۺوتہجۺاقمص،ۺوسر هۺیحضۺںیمۺ

ۺرکیتکسۺےہۺ۔ۺ نمۺہلمجۺاقمامـ

ا س

ۺوکۺك

اکنـ

ا ۺےہۺ۔ۺ‚ ‘‘

فۺوہك

ریمضۺاکۺخڈ

إذا سجى ي حى واي ـ ا قلى واي و ربو و ا وز }3

ۺوکۺ‘‘ ـ ۺےنۺا ا ـ ۺےکۺر ـ ا ر یکی(ۺاھچۺاجالۺۺا ا

ۺبا سۺیکۺك ۺیکۺذ ف

ۺر ؾ نشۺیکۺا ؾ ر ۺر ا ـ

مسقۺےہۺر ؾ ر

ۺوہا ۔

ا ر ا ض

ۺا ؾ ر ۺہنۺیہۺۺك ۺا

‚ ںیہنۺوھچر

ۺںیمۺاشمدہهۺوہر اہۺےہۺہکۺ

قلںیمۺاکفۺریمضۺوعفملۺۺ‚‛‛‘‘سجۺرطجۺہکۺشیتیۺا ا

ۺرکےتۺوہالۺا امعتسلۺوہیئۺملسو هيلع هللا ىلص ےہۺا ؾ ر ۺربمغیپۺا رکصۺےہا ؾ ر ۺشیتےۺصخشۺےسۺب وبؽۺ ـ قا

وکۺذ

ےہۺ۔

1

شا ءۺب

مۺ۴۔

قل ۔۶(ۺا ا

2

،ۺضۺ

ر ا انللؼ ۺا ایبلینۺ

۔۱۵۷۔ۺا الاجعر

3

ۺ۹۳۔یحضب

قل ۔۳۔۲(ۺا ا


"ۺےکۺریغبۺۺویکنۺالك ا ۺایگۺےہۺ؟ۺذگہتشۺا د یبۺاتکوبنۺوکۺۺریمضۺ"ۺ‚‘‘ا سۺےکۺدعبۺہلمجۺ

ۺؾ ہجۺےسۺرصۺف ۺا سۺیک ۺےہۺہک ۺوہیئ

ۺایبن فۺرکےنۺیکۺتلعۺہی

،ۺ‚’‘ںیمۺا سۺےکۺخڈ

ینۺافےلصۺیکۺاخرطۺےہۺ،نکیلۺتنبۺا اشلیطۺا سۺاکۺےکۺیظفلۺا ؾ ۺ’‘ك ا ’‘ؾ ریغهۺیکۺ’‘ ’‘،‚‘‘

ر ۺؾ ر


ۺمہۺا ایگنہۺےسۺك ا الرتۺیتھجمسۺںیہ۔ۺا ن ۺا ؾ ر

ۺرصفۺیظفلۺاقتر ن ےکۺۺ’‘’‘صی ف

ۺاکۺہتپۺد ےۺر اہۺےہۺ۔ۺسایضۺیک"

ۺر ا ر ا ،ۺا ك کۺا ؾ ر

ۺامیلق(ۺاکۺاخیلۺوہك ۺا ؾ ر ا سۺےسۺبؾ ا

ۺرکك

قل"ۺرپۺد ال

ۺا ؾ ر ۺربمغیپۺ ڈ ا

ۺںیمۺںیہنۺانہکۺےکۺد ر ایمملسو هيلع هللا ىلص اقمصۺوگتفگۺخ

ۺؾ ا حضۺا دنا ر ڈ ا

ۺا سنۺےہۺخ ۺاقمصۺفطلۺا ؾ ر

ن

ا ۺےہۺ؛ۺۺ’‘‘‘ویکہکنۺامد هۺۺ’‘‘‘اچےہ ۺۺ

ا ،ۺہنیکۺا ؾ ر ۺہصغۺاکۺدشك ڈ ۺوہك

ۺد انی،ۺد ؾ ر ۺرکك

اکۺینعمۺوھچر

ۺیھبۺا ك کۺد ؾ رسےۺےسۺۺ’‘‘‘"ۺوعفملۺوکۺہکبج"

ا ؛ۺویکہکنۺد ؾ طف

نھک

ا ۺا اکشلۺںیہنۺر

ںیمۺالك

ۺد

ۺیکۺانمتۺد لۺںیمۺر ےتھکۺؾ د ا مۺرکےتۺںیہۺا ؾ ر ۺوھچر

ۺطا اقـ ےتیۺںیہۺ۔ۺنکیلۺہشیمہۺؾ ا یسپۺیکۺا دیمۺا ؾ ر

ںیہۺ۔

1

ۺرظا ںیتفۺمیظعۺریسفتۺ ۺد ںیتقۺا ؾ ر ۺےبۺامشر ۺا ؾ ر

ۺہیۺوخوصبر ـ ‘‘کا صۺا یہلۺںیمۺوموجد

ا ن

زمیل

ۺ’‘ا

ۺںیمۺیہۺوسر هۺدمحۺیکۺرشتحیۺںیمۺ

ؿ نۺےنۺا ینپۺریسفتۺےکۺا ااغرہ

پۺر یہۺںیہ۔ۺا ےکۺومفلۺیکۺوتہجۺاکۺروحر

ۺیکۺوتفیصۺا سۺہتکن ڈ ا

ۺرپۺخ ۺاغنابہنۺوطر

ۺہکۺا سۺوسر هۺںیمۺکا صۺاکۺا ااغر ر امك ا فۺ ۺرپۺرہگیۺوتہجۺیکۺےہۺا ؾ ر

ےسۺوہا ۺےہۺ۔

ايو يو ايسي ايزحي ايين ايزح س هلل رب اي ايح

ۺۺ‘‘ ۺزجا ۺانثالۺاکلمۺا ہللۺےکۺےیلۺےہۺوجۺصا ر ےۺاہجنۺاکۺرپؾ ر د اگر ۺےہۺوجۺر نمحۺؾ

ر میحۺےہ،ۺر ؾ ر

’‘اکۺامکلۺےہ۔

1

۔۱۵۰ا اضیاۺ،ۺضۺ۔ۺ



ۺیکۺرطفۺوتہجۺیکۺ

مفدۺؾ عیسۺر ۺر وبتیبۺا ؾ ر ا سۺیک ۺامکل،

فا ـ

ۺط ۺا ؾ ر ۺؾ دنۺاعتمل ڈ ا

رھپۺخ

ا ۺےہۺا ؾ ر ا یسۺ

ڈ ا ۺیکۺك ا ر اگهۺںیمۺاحرضۺك ا ك

ۺخ

ۺوکۺرہمك ا ن ـ ۺرکےنۺؾ ا الۺا ےنپۺا ا

ڈ ا ۺیکۺابعد ـ

ۺںیمۺخ

وصر ـ

ۺرپۺاغنابہنۺکا صۺ،ۺوضحر یۺوگتفگۺںیمۺدبتلیۺ ۺؾ ہجۺےسۺےبۺا رایتر ۺوطر ا ۺےہۺ۔بتبیغۺےسۺوضحر

وہاجك

یکۺرطفۺوتہج(

ين بس وإياى نشت إياى ن

ا ا ویئنۺل ۺےکۺاقمصۺںیمۺامتصۺوخویبنۺا ؾ ر ۺوتمعننۺاکۺامانگنۺا ؾ ر ۺامتصۺ

رھپۺا سۺومعقۺرپۺبلطۺاحذ ف

ا ۺےہۺ۔

ۺرکك

ۺےسۺد ر وخا طف

ا ـ

ےکۺد ؾ ر ۺوہےنۺےکۺےیلا سۺد

ان ص شتكي ان اي وال اصسا ايص يض وب ـ اي ير يض ت أن ايذي

ايين ـ اي

ر امك ا ۺنجۺۺ“فۺینوگنۺےکۺر ا ےتسۺیکۺنجۺرپۺوتۺےنۺا اعنصۺ

ر ام،ۺا نفۺ

قل ںیمۺدیسےھۺر ا ےتسۺیکۺدہا

ۺا ؾ ر ۺہنۺؾ هۺرمگا هۺوہالۺ۔ ”رپہنۺریتا ۺبضغۺوہا

ۺےہ ۺوہا ۺا د ا ۺںیمۺیھبۺا اہتنیئۺد قیقۺکا ص

ۺےکۺۺا سۺد ر وخا طف ڈ ا

ن کۺینوگنۺرپۺخ

لۺ ۔ۺینعیۺذ ف

ۺیکۺ ڈ ا

ۺا سۺیکۺتبسنۺخ ا ۺےہۺا ؾ ر

ۺںیمۺا امعتسلۺوہك

ۺوہکرم یتۺےہۺوتۺلعفۺولعمصۺیکۺوصر ـ

ۺیکۺك ا ـ

ا اسحن

ا هۺاکر ؾ نۺےسۺقلعتمۺوہکرم یتۺےہۺوتۺوعفملۺےکۺےغیصۺ

نگۺ

ۺك ا ـ ف ‘‘رطفۺوہکرم یتۺےہۺ۔ۺنکیلۺذ

ڈ ا ۺیکۺرطفۺتبسنۺد ےیۺۺ’‘’‘ا ؾ ر ۺافیلعۺتفص’‘

ۺخ ریغبۺوہکرم یتۺےہ؛ۺویکہکنۺےکۺصا ھتۺا ؾ ر

ۺیکۺرطفۺےسۺوہکرم یتۺےہ۔

شا ن

مۺےسۺا ؾ ر ۺامتصۺیمکۺؾ ۺاکیتسۺا ق

لڈ ا یکۺاج

امتصۺںیتمعنۺخ

1

ۺ ۺؾ ۺویشا

ر ا اینۺاصفذفعۺںیمۺشیپۺےئکۺےئگۺںیہۺہیۺطقفۺ

ۺا امجلۺیکۺوصر ـ ا ر ےۺا ؾ ر

ۺا ص

ا ـ

ہیۺایبك

ۺےہ

ك ا د هۺلیصفتۺیکۺاتحمج

ا یلۺےہۺہکبجۺا سۺیکۺرشتحیۺتہبۺر

ا ا ہنۺاگنهۺد

ل ۔ۺیئۺےکۺزخا ےنۺرپۺؿا

ی قشتا گشد تش عش گح قشا گح اعث ج عخ عح

1

ۺ

ۺ،ۺج

ا ن

زمیل

۔۲۔ۺا


1قشتا ؽد پیؼ گح قشا. تش گح تغی کذ قشتا

ۺ

ف

ك ا ى

ۺوکۺا سۺرطجۺا د ا ۺرکےۺہکۺا سۺےکۺدصقمۺوکۺلمکمۺ

ۺیکۺرعتفیۺہیۺےہۺہکۺملکتمۺا ینپۺك ا ـ

ف

ك ا ى

،ۺ ۺرپۺا د ا ۺرکر یہۺوہ،ۺصا عمۺےکۺاقمصۺؾ ۺومتیعقۺےکۺانمطف ۺےکۺاقتوضنۺۺےکۺنیعۺوطر ر ؾ جۺکا صۺا ؾ ر

ۺوہۺوتۺکا صۺوکۺلیصفتۺےسۺشیپۺرکےۺ؛نکیلۺا رگۺؾ هۺوموضمۺےکۺ ا

نھک

اطمقبۺوہ۔ۺا رگۺصا عمۺملعۺہنۺر

ۺںیمۺہشیمہۺایمہنۺ

ۺا ؾ ر ۺا اصتخر ۺاکۺایخلۺر ےھک۔ۺلیصفتۺا ؾ ر ۺا اجیر

ا ۺوہوتۺا اجیر

نھک

ۺصا ۺیھبۺملعۺر ا

قلعتمۺوھتر

ۺاکھتۺد ےنیۺؾ ا یلۺلیصفتۺا ۺا رگۺر ؾ یۺاکۺایخلۺر ےھکۺا ؾ ر ۺےسۺرپزیہۺرکےۺ۔

ۺےکۺاخمفلۺا اجیر ۺب ا د ؾ ر

ۺہنۺك ا یئۺاجالۺؾ اہنۺ ا دیکۺےسۺا افتسد هۺرکےۺنکیلۺاہجنۺرتد ك ڈ

ۺوہۺوتۺك ا ک

نع

ۺ ۺوہۺك ا ۺاکۺاکشر اخمبطۺرتد ك ڈ

ا دیکۺہنۺالالۺ۔

ریغبۺؾ ہجۺےکۺك

2

ۺرظنۺاعمینۺوکۺ ۺےہۺا ؾ ر ا یسۺؾ ہجۺےسۺا ےنپۺومر د ا

ۺرکك ۺےسلمکمۺا افتسد ه

ۺوصخایصـ

ۺا ن

ر ا انع

ۺیکۺر ؾ جۺیک

ن ن یف

ۺوکۺریخستۺاخم ـ ۺوکۺبول

ۺیکۺیکۺرکفۺوکۺاتمرثۺرکےکۺا ن

ا ر د اتیۺےہۺا ؾ ر ا ن

ۺرہگا یئۺںیمۺا ك

ۺےکۺ

ر ا انعۺیہۺےسۺ ا ؾ ہیۺےہۺوجۺا دتبا

ۺا ك کۺر ۺاک

ف

ۺیکۺمیظعۺك ا ى

ر ا انعۺ ،

رکاتیلۺےہۺ۔ۺکا صۺںیمۺا اجیر

ۺا اجی

ہنۺےکۺد ؾ ر ا ن

ۺدیجمۺا ؾ ر ۺد ؾ رسؾ نۺےکۺکا صۺںیمۺوما ر

ر ا انعیۺۺ لن

عا

ۺصا نیعمۺیکۺوتہجۺاکۺروحر ۺر اہۺےہۺ۔م

ر

ا ر هۺرکےتۺںیہۺ:

ۺیکۺرطفۺا ص

قلا دیکۺرکےتۺوہالۺا سۺا ا

ا رتیۺرپۺكل ر ا اینۺیکۺع

لى سواء قو خياة فابذ إييض ا تداف وإ3

ۺرکںیۺےسیجۺ‘‘ ۺاکۺدہعا یسۺرطجۺرتسمد

ۺاکۺوخفۺوہۺوتۺا ن

ق

لۺوکۺیسکۺوقصۺےسۺایخ ـ ۺا رگۺا ا ا ؾ ر

ؿ نۺےنۺایکۺےہۺ۔ہ

پ ’‘ا

1

۔اخاقین

2

زہ،ۺضۺ

ضن ا ہغۺا ینا ل ۔۹۔ۺا

3

ۺ۸۔ۺا افنلب

قل ۔۵۸(ۺا ا



ۺرکر یہۺےہۺۺ’‘ںیہ:ۺؾ هۺےتھکل

ۺایبن

قلۺا ا ا رگۺوکیئۺیھبۺغیلبۺصخشۺاچےہۺہکۺنجۺاعمینۺوکۺہی

ۺ ۺا ےنپۺکا صۺوکۺلیصفتۺا ؾ ر ا زگری

ۺںیمۺکا صۺشیپۺںیہنۺرکاتکسۺا ؾ ر ك ۺیھبۺا ینتۺمکۺ سدا ر ق

لا د ا رکےۺ

ۺرکےۺاگ۔

’‘ؾ تعسۺےکۺصا ھتۺایبن

1

ۺیکۺرشتحیۺںیمۺےتھکلۺںیہۺ:

ۺا اك ا ـ

ها ہمۺربطیسۺوسر هۺویفسۺیکۺا ن

..........ايذي حا وقا ا .فأرسو يوسف أيضا ايؼسيل أفت2

(جیھبۺد ےئجی۔ۺا ےۺۺ.....سجۺےنۺر اہیئۺك ا یئۺیھتۺا سۺےنۺاہکۺ‘‘

دنا ن

ےھجمۺبویفسۺۺےکۺك ا ۺسۺر

ؿ !ۺ ںیمۺبا سۺیکۺریبعت(ؤاتںیئ۔گ

نط

ےۺر ا

ال ویفسۺ!ا ےۺ

ۺا سۺیکۺا لصۺہیۺےہۺ ۺےہۺا ؾ ر

سو الي يوسف فارس فاتى يوسف فاراہینۺکا صۺںیمۺا اجیر

ۺفي ايشح و قا يط ايضا ايؼسيل

دنا ن

ۺؾ هۺر ۺذ ف ےھجمۺویفسۺےکۺك ا سۺوجیھبۺ،ۺسپۺا ےسۺاجیھبۺا ؾ ر

ںیمۺویفسۺےکۺك ا سۺا اك ا ۺوتۺا سۺےنۺاہکۺا ےۺےچسۺصخشۺ"

3

ۺ ۺد ك ا ر ا ر عۺیکۺریسفتۺےکۺنمضۺںیمۺا یسۺےتکنۺوکۺومر د ۺوتہجۺ

قلها ہمۺابطابطیئۺےنۺا ك کۺد ؾ رسیۺا ا

وا و }ےہۺ: يشتحيبوا لي وييؤ ف ا إذا ز وة ايسا يب أجيب ز ني فإني ق إذا سأيو بازي

يزطسو ض {بي ي

4

1

،ۺضۺ

ۺؾ ۺا الاجیر

۔۲۳۔ا الاجعر

2

ۺ۲۱ویفسب۔ۺۺ

قل ۔۴۶۔ۺ۴۵(ا ا

3

ۺ

،ۺج

۔۱۳۸،ۺضۺ۵۔عمجمۺا ایبلن

4

ۺ۱۔رقبهب

قل ۔۲۸۶(ۺا ا


ۺےسۺریمےۺقلعتمۺوسا لۺرکںیۺ“ ـ ۺریمےۺدنبےۺا ا ۺذ ف ۺبوتۺا ؾ ر

ہہکۺد ںیۺہک(ۺںیمۺبا ن

ۺےھجمۺےس( ر بیۺوہنۺد اعۺرکےنۺؾ ا الۺذ ف ع

ا ۺوہن۔ۺسپۺا ںیہنۺ

ا ۺےہۺوتۺںیمۺا سۺیکۺد اعۺوبقلۺرکك

ۺاکپر ك

ۺالںیئۺ

ۺرپۺکیبلۺںیہکۺا ؾ ر ۺھجمۺرپۺا امین

ا ہکۺر ا هیھبۺاچےئہۺہکۺریمیۺد وعـ

ۺرپۺر ںیہ۔ۺك

”ر ا طف

ؾ هۺےتھکلۺںیہۺ:

ۺا اہتنیئۺ‘‘ ۺا ؾ ر ـ ۺ،ۺرظفیۺرتنیۺا ولس

ۺرتنیۺایبن

ۺوکۺوخوصبر ـ ـ ۺولطم ۺؾ ۺا ےنپۺوصقمد

قلہیۺا ا

ر ہعیۺشیپۺرک

ۺےکۺد

ۺمکۺابعر ـ احش بيا يا اطت يط ايـو و ارم ر یہۺےہۺ۔

ا ہکۺۺاسوب و اجط

ۺب ہبتۺا ایئۺےہۺك

ۺیکۺریمضۺصا ـ ۺہیۺےہۺہکۺملکتمۺؾ ا دحۺ

ۺا اجیر ۺاک

ہکۺا سۺابعر ـ

ۺرکےۺ۔ۺ

ۺا یہلۺےکۺامکلۺوکۺایبن

قلۺےکۺر ا ےطبۺےکۺوحا ےلۺےسۺانع

شا ن

مۺےکۺصا ھتۺا ڈ ا

ۺا ؾ ر ۺخ

انماجـ

ۺۺ’‘’‘ا ؾ ر ۺایکۺ’‘‘‘یکۺہگجۺرپظفلۺ ۺوکۺا ےنپۺدنبؾ نۺرپۺاثنر

قلوکۺا امعتسلۺرکےکۺا ینپۺاخضۺانع

ر امك ا :فۺا ؾ ر ۺہیۺںیہنۺ ۺےکۺاقمصۺرپۺیسکۺیھبۺلعفۺاکۺؾ ا طقہۺںیہنۺانبك ا ـ ۺںیمۺوجا

اذا ےہۺ۔ۺا سۺابعر ـ

ۺرکےۺا سۺرپۺسايک بازي ني فك اط قيب

ۺوکۺایبن ـ ر عۺ ۺك ا ؾ ا طقہ ا ہکۺا ےنپۺونعمیۺا ؾ ر

ك

ۺ ر بیۺوہن۔ۺۺ‘’‘‘ا افتکءۺںیہنۺایکۺا ؾ ر عا دیکۺیکۺےہۺہبۺقیقحتۺںیمۺ

ر ےعیۺك

ۺ’‘‘‘ےکۺظفلۺےکۺد

ك ا د کرم یتۺؾ ا ےلۺینعمۺوکۺۺ’‘’‘لعفۺیکۺہگجۺرپ

ۺر ۺےکۺوبثکرم یتۺا ؾ ر ـ ر عا ہکۺ

تفصۺوکۺا امعتسلۺایکۺےہۺك

ۺرکےۺ

ۺۺ’‘‘‘ایبن ا

ۺرکك

قلۺرپۺد ال ۺا یہلۺےکۺا رمتسا ر

قلبںیمۺوبقلۺرکؾ نۺاگ(ۺلعفۺاضمر مۺ،ۺا اج

ۺیھبۺ اتقیقۺھجمۺےسۺبلطۺرکںی،ۺینعیۺطقفۺیہیۺ،ۺریغبۺیسکۺد ؾ رسیۺرشؽۺینعیۺ’‘اذا ز ا‘‘ےہ۔ۺ ۺذ ف

’‘ےکۺ۔

1

ۺںیمۺومنینمۺےکۺؾ ا ر د ۺوہےتۺیہۺ

ۺاعملۺا ارخـ ر امںیئۺذ ف فۺاکۺا ك کۺا ؾ ر ۺومنہنۺطا ہظحۺ

ر ا انع ۺ

ا اجیر

ۺاکۺمیظعۺا ابقتسلۺرکںیۺےگ:

ر ےۺا نفۺےکۺ

مفد ر

1

ۺ

ۺ،ۺج

ا ن

زمیل

۔۱۹،ۺضۺ۱ا



با ك يض الئهة يسخو واي ت ا ػبر بيه ب سال

1

ۺںیہکۺےگ(متۺرپۺصا یتمۺوہۺہیۺۺ‘‘ ۺےکۺك ا سۺا اںیئۺےگۺبا ؾ ر

ےۺےسۺا ن

ۺد ر ؾ ا ر ز ہر ےۺفۺ ا ؾ ر

’‘اہمتر ےۺربصۺاکۺہلصۺےہ۔

ۺیکۺۺ’‘يكويو يض سال يه’‘ك ا ۺ’‘‘‘ا سۺکا صۺاکۺا یلۺنتمۺہیۺےہۺہکۺ

نکیلۺا اجیر

ۺےک

ر وتشنۺیکۺا ادمۺےکۺایبنفۺۺ’‘‘‘ۺدعبۺریغبۺافےلصۺےکۺاخرطۺ یکۺریبعتۺالیئۺیئگۺےہۺا ؾ ر

ۺںیمۺرصحنمۺںیہنۺےہۺہکلبۺاہجنۺلیصفتۺیکۺ

ۺطقفۺا اجیر

ف

ۺیکۺك ا ى

ر ا انع فۺرکد ك ا ۺایگےہۺ۔

ۺخڈ ك ا یقۺطف

ا ۺےہۺ۔

ۺوہکرم یتۺوتۺلیصفتۺیکۺوخوصبر کرم یتۺا ؾ ر ۺنفۺیھبۺولجهۺرگۺوہاجك

رضؾ ر ـ

ه وسي قا و بييو يا ا ت یم ولي فيضا و لى يضا وأصع بضا ؼاي أتونأ ي

ى آرب أخ 2

ۺےکۺد ا ےنہۺاہھتۺںیمۺایکۺےہۺ۔ۺومیسۺۺےنۺاہکۺہیۺریما ۺاصعۺےہۺا سۺرپۺۺ‘‘ ـ ا ؾ ر ۺا ےۺومیسۺ!ہیۺا ا

ا ۺوہنۺا ؾ ر ۺریمےۺےیلۺا س

ك

ا ۺوہنۺا ؾ ر ا سۺےسۺا ینپۺرکبوینۺےکۺےیلۺےتپۺاھجر

ںیمۺیئکۺۺںیمۺکیٹۺاگلك

’‘ا ؾ ر ۺوفا دئۺیھبۺںیہۺ۔

ۺومیسۺ

ۺا ؾ ر ۺڈنھٹا ۺےہ۔ۺرضحـ ا ر ك کۺےہۺا ؾ ر ۺوممسۺرسد

ۺك

ۺںیمۺںیہۺۺبم(ر ا ـ

ا س

ا اگۺیکۺك

ۺڑپکرم یتۺےہ۔ۺ ۺرپۺاگنه ۺےسۺا ك کۺونر کۺد ؾ ر

ۺا اچك ۺاچنہپںیئ۔

ر ےعیۺرحا ر ـ

ا ہکۺا ینپۺویبیۺوکۺا سۺےکۺد

ك

ۺ ـ ۺا ےنپۺا ا ےۺںیہۺا ؾ ر

ن

صیۺوکۺ

وکۺتقیقحۺیتسہۺےکۺدلجیۺےسۺا سۺیکۺرطفۺاجےتۺںیہۺا ك کۺیبیغۺا اؾ ا ر

ۺےہۺہکۺا ےۺومیس ا

ۺےسۺوسا لۺرکك

ۺےہا ؾ ر ا ن ا

ۺےسۺکا صۺرکك

ڈ ا ؾ دنۺاعملۺا ن

ۺخ ۺك ا ےتۺںیہۺ۔ وضحر

ےۺےھتۺ

صکنےۺےھتۺۺك ا ۺہیۺہہکۺ

صکنۺد ےۺ ـ ر ےعیۺوجا

ریتےۺاہھتۺںیمۺایکۺےہۺ۔ۺومیسۺا ك کۺ ہملۺاصعۺےکۺد

1

۔۱۴۔۱۳(ۺ،ۺضۺ۲۳۔ر دعب

2

ۺ۱۰۔ؿہ،ۺب

قل ۔۲۸۔۲۷(ۺا ا


ۺاصعۺےہ‘‘ہکۺ ۺےکۺنکیلۺا سۺرپۺا افتکۺںیہنۺایک؛ۺویکہکنۺؾ هۺںیہنۺاچےتہۺےھتۺ’‘ہیۺریما ـ ۺہکۺےچسۺبوبح

ۺیکۺوگتفگۺعطقنمۺوہۺاجالۺ۔

صا ھتۺا ن

ۺاکۺاقمصۺےہۺۺ ـ ۺںیمۺا ؾ ر ۺدشمگهۺوکۺك ا ےنیلۺےکۺاقمصۺرپۺد دلا د هۺوہاجےنۺا ؾ ر ۺا انط

ڈ عف

وشعمضۺیکۺخ

ۺومیس

،رضحـ

ر ا انع

ۺایکۺ:ہیۺریما ۺاصعۺےہۺبم(ۺ

ؿ نۺےنۺرعضہ

پۺرکر اہۺےہۺۺہکۺا

ۺےسۺایبن

ك ا ن

یکۺر

ۺا سۺےسۺا ینپۺرکب ا ۺوہنۺا ؾ ر

ۺوہنۺا ؾ ر ۺریمےۺےیلۺا سۺںیمۺا سۺرپۺکیٹۺاگلك ا

ك

وینۺےکۺےیلۺےتپۺاھجر

یئکۺا ؾ ر ۺوفا دئیھبۺںیہۺ۔

ۺ

ال ۺرگ ۺانمطف ۺا ؾ ر

ر ا د ۺ’‘،ۺ’‘نسحۺصلخت‘‘ا د یبۺاتکوبنۺںیمۺوخوصبر ـل

صینسحۺاتخصۺۺ’‘ا ؾ ر ’‘ا

ر ا اینۺےکۺولجؾ نۺںیمۺےسۺا ك کۺںیہۺ:ۺ‘‘عۺ

ف

ۺك ا ى

ۺےسۺد ر ج

ےکۺونعا ن

ا ذاقا ايظح } زور ف ا ب ورم فسالص ا يض ا وكفكا يدؼفا ا سواتض زة بست يض

ة وريظا ويباض ايتكوى ذيو خير ...ايح يباسا يواري سوآته يه ا قس أزي 1{يا بني آز

ۺذ ف ‘‘ ر بیۺےسۺا ںیہنۺبا سۺرطف(ۺاملئۺرکد ك ا عۺرپۺۺرھپۺ

ۺوکۺھکچۺایلۺوتۺا ن

ف

ؿ نۺےنۺد ر ذہ

پا

ۺا ےۺ ۺ۔۔ ےنۺے۔

ۺوجر ۺےکۺےتپۺا ےنپۺا ؾ رپ

ف

ۺذ ن ۺ امك ا نۺوہےئگۺا ؾ ر

ۺےکۺاقمامـ ۺےکۺرشص

ا ن

لۺایکۺوجۺاہمتر ےۺرشصۺےکۺاقمصۺوکۺاپھچالۺا ؾ ر ۺ

ا ر

ۺ!ۺمہۺےنۺاہمتر ےۺےیلۺابلسۺك ۺا اد صۺ

دنا ن

ر رف

ۺےسۺرتہبنیۺوتۺابلسۺوقتیۺےہۺ۔ ’‘اہمتر ےۺےیلۺا ار ا شئۺیھبۺوہۺا ؾ ر ۺطف

ۺا اد ص

ۺںیمۺرضحـ

ۺا اك ا ـ

دنیگۺاکۺۺبم(ا ن

شا صۺیکۺیتشہبۺرلۺاہیلعۺا ۺوحا

ؾ ہجۺرضحـ

ۺیکۺر

ۺر ا ن ا ؾ

ۺا ارخۺاکر ا اتلۺےہۺ۔۔۔ۺا ؾ ر

ۺےکۺد لۺںیمۺؾ وسہسۺد

ۺا ن

کۺہکۺاطیشن

رکهۺےہۺ۔ۺاہینۺك

ڈ

ۺا اد صۺك

رضحـ

ۺوکۺیتنجۺد ر وتخنۺےکۺۺبم( ـ ۺا ےنپۺا ا ؾ ہجۺا ینپۺرعك ا ینۺیکۺرطفۺوتمہجۺوہےتۺںیہۺا ؾ ر

ۺیکۺر

ۺا ن ا ؾ ر

ۺںیمۺوتپنۺےسۺد

ۺےسۺدعبۺؾ ا یلۺا اك ا ـ

ز یۺۺ’‘ا ؾ ر ۺ’‘تمعنۺابلس‘‘لاےنپنۺیکۺدلجیۺرکےتۺںیہ۔ۺا نہا

ؿ

ا ر هۺوہا ۺےہۺا ؾ ر ا سۺےکۺصا ھتۺۺ’‘ا ار ا شئ

ۺا ص ۺؾ ۺك ا ر صا یئۺا ؾ ر ۺك ا ینطۺ‘‘ےکۺقلعتمۺا اہتنیئۺانمطف ابلسۺوقتی

ا ر هۺایکایگۺےہۺ۔

’‘رتتیبۺیکۺرطفۺا ص

1


قل ۔۱۶۔ۺ۱۱(ۺ،ۺا ا



ر ا اینۺیکۺد ؾ رسیۺا اسقصۺںیمۺےسۺا ك کۺعۺ

ف

ا دیک‘‘ك ا ى

ۺلۺےہۺاسیجۺہکۺمہۺےنۺاہکۺہکۺاکۺا امعتسۺ’‘ك

ۺ ۺںیمۺذموکر ہیۺامتصۺںیمسقۺا ؾ ر

ر ا انعا دیکۺےسۺرپزیہۺایکۺاجالۺوتۺرھپۺ

ۺہیۺےہۺہکۺےبۺاجۺك

ف

ۺك ا ى

اقونن

ۺہیۺےہۺہکۺہیۺ

ۺیسۺاطل ۺیفخمۺےہۺ؟ۺا سۺاکر ۺا ر

ا دیکؾ نۺںیمۺوکن

ۺك

ۺسکۺےیلۺںیہۺ؟ۺا ن

ا دیکا ـ

فلتخمۺك

ۺیتسہۺےکۺا ےسیۺمیظعۺئاق قۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺربخد ا ر ۺ ـ ۺا ؾ ر ۺوسحمسۺاتک ۺےکۺدحمؾ د

شا ن

مرکر یہۺےہۺوجۺا

ۺریقحۺ ۺا ؾ ر

ۺا یلعۺایحـ ۺا ؾ ر ۺا مہ ك ا د ه

دنیگۺےسۺر

ۺر ۺوکد اینؾ ی

شا ن

مۺا ـ ۺاتک ۺہی ۺےہۺ۔ ا قفۺےسۺك ا الرت

ۺد ےۺر یہۺےہۺ۔

ۺد وعـ ق

لۺےسۺدنلبۺا دہا فۺیکۺاج

ا ـ

شہ وخا

ا}} نهشعل إرا دػاكى ن آيا اعحدیثا نه ا انزی ایا أی نهشعل إرا دػاكى ن آيا اعحدیثا نه ا انزی 11{{یسییكىیسییكى یا أی

ۺؾ ا ین!ۺا ہللۺا ؾ ر ۺر وسلۺۺ‘‘

ر نیۺك ا وتنۺملسو هيلع هللا ىلص ا ےۺا امینفۺا ا

ۺؾ هۺںیہمتۺایحـ یکۺاکپر ۺرپۺکیبلۺ /وۺذ ف

’‘یکۺرطفۺك ا ںیئ۔

ۺرکد اتیۺ

ر ا ومسفۺ ۺۺاعصۺوطر ۺرپۺاتچبۺےہ،ۺا ےسۺا تیمہۺںیہنۺد اتیۺا ؾ ر

شا ن

مہیۺد هۺزیچۺےہۺسجۺےسۺا

ۺا ینپۺ ۺد اتیۺےہۺا ؾ ر

ہمۺد ا ر یۺاکوبثـ

ا ۺےہۺ،ۺریغۺد

ا لۺوٹملۺرکےنۺیکۺےہ،ۺتلفغۺرکك

ہمۺد ا ر یۺےسۺك

د

ۺ ۺںیمۺا ؾ ر

ۺا دنا ر ۺانمطف

ر ا انعۺےہۺ۔ا سۺوحا ےلۺےسۺ ا

ۺرکك ز هہۺہرہ اٹھیئۺاک

ۺرکےنۺںیمۺد

ؾ ہجۺایبن

ۺلسلسمۺ ۺا ؾ ر

ك ا ن

ا یلۺر د ےنیۺؾ

ۺوھجنھجر ۺا ؾ ر ۺدیجنسه ۺےہ، ا

ۺرکك ا دیکۺےسۺا افتسد ه

ۺےکۺاطمقبۺك

رضؾ ر ـ

ا ےنۺیکۺیعس

ۺد

ۺںیمۺاجن

ۺےکۺےبۺسحۺؾ ۺرحتکۺدبن

شا ن

م ر ےعیۺا

ۺےکۺد

ا د ا ـ

ۺےسۺا ر ص ا ۺےہۺا ؾ ر ا

ۺرکك

رحتکۺیکۺرطفۺاتچنھکۺےہ۔

ۺا سۺیکۺےپۺد ر ۺ ۺا ؾ ر

ك ا د هۺا تیمہۺےکۺاحلمۺوموضاعـ

لیۺوھچیٹۺیسۺۺوسر هۺےکۺتہبۺر

دنمہجۺد

ا دیکؾ نۺےکۺك ا ر ےۺۺںیمۺوغر ۺؾ ۺرکفۺرکںی۔

ےپۺك

نفي خغش إال اإلغا انؼصش إ نفي خغش إال} اإلغا انؼصش إ ها } ػ آيا ها انزی ػ آيا انزی

ج انصانسات ج ا تانصثش{انصانسات اص ج ا تانسق ا تانصثش{اص اص ج ا تانسق 11اص

1

ۺ۸ا افنلۺب ۔

قل ۔۱۴(ا ا


۔مسقۺبؾ ا رصعل(۲

ۺبہبۺقیقحت(۱

۔ا ن

ۺاسخر ےۺںیمۺںیہ(۳

شا ن

مۺرپۺا فلۺا ؾ ر ۺالصۺسنجبینعیۺیھبسۺۺا

شا ن

م ۔ظفلۺا

ا دیکبل(۴

۔الصۺك

ؾ ك ا ۺوہا ۺےہۺ(۔۵

ا ۺ؛ۺہکلبۺاسخر ےۺںیمۺد

ۺاسخر هۺۺںیہنۺا اھٹك

شا ن

م ۔ۺرظتیفۺےکۺےیلۺیفبا

ك ا د هۺوہانلکۺ(۔ۺرکنهۺاکۺا امعتسلۺبرسخ۶۰۰

ك ا د هۺاسخر هۺ،ۺتہبۺر

،ۺتہبۺر

ا ہکۺ۷

ۺںیمۺا ایئۺےہۺك

ۺـ ۺہلمجۺا ہیمسۺیکۺوصر ۺےکۺاجبالۺ ن ہۺیکۺربخۺہلمجۺفعل

۔ۺیفلۺرسخ۰با ن

ۺےکۺقلعتمۺوتہجۺد الال(

ۺا ؾ ر ۺوبثـ اسخر ےۺےکۺا رمتسا ر

ۺ ـ مظنۺؾ ۺا ولس

ا دہۺںیہۺ

ۺا سۺتقیقحۺےکۺص ر ا د فۺےسۺؾ ا فقۺا

ۺا د ایبـ ۺا ؾ ر

ك ا ن

ۺ،رعیبۺر

ن ن یف

ۺےکۺاخم

ر ا انع

ہکۺ

ۺیکۺابعر ںیتۺ

ر ا انعۺےکۺاطمقبۺںیہنۺےہۺ۔ۺ

ك ا ن

ۺرپۺر ا جئۺرعیبۺر ۺاعصۺوطر

ۺر ؾ س ۺا ؾ ر ـ ۺا ولس ۺاک

ر ا انع

ۺںیمۺ

ر ا انعۺ ۺك ا ؾ وجد ۺےک ۺا س ۺرعشۺیھبۺںیہنۺںیہۺ۔ ۺمظنۺؾ ۺا یسۺرطج اعتمر فۺرثنۺںیہنۺںیہۺ۔

ر ا نئۺیھبۺعۺعجسۺد ا ر رثنۺےکۺ ۺا ؾ ر

ن

ۺوتما ر ۺاقہیفۺك ا ا نین،ۺرعشۺیکۺامدننۺر د فیۺا ؾ ر

ۺك

وموجد وخوصبر ـ

اجےتۺںیہۺ۔ۺك ا ال

3«وايحزة في وط 2.....اليظبط شي لكط بکال ايبش»

ۺ

ر ا انعۺؾ هۺہیۺےہۺہکۺ ۺا ك کۺد رگیۺوصختیصۺوکۺیھبۺاپھچالۺوہالۺےہۺا ؾ ر ۺا ےنپۺا دنر ـ ہیۺا ولس

ۺ ۺا ؾ ر ۺرپۺلمتشمۺںیہنۺںیہۺہکلبۺاعمین ۺاعمین ۺدحمؾ د ۺا ؾ ر ۺیسکۺاخضۺوموضم

ۺابعر ا ـ ۺا ؾ ر

ۺا اك ا ـ یک

ۺےکۺا ك کۺؾ عیسۺومجمےع

ۺےسۺا اخانۺوہےتۺوموضاعـ

ر ا انعۺ،ۺ ـ ۺوکۺا ےنپۺا دنر ۺومسالۺوہالۺںیہ۔ۺرع

1

ۺ۲۰۳رصعب۔

قل ۔۳۔۲(ۺا ا

2

ۺ

۔۲۰۷،ۺضۺ۸۹۔ۺثاحر ا الونا ر ،ۺج

3

ۺ

شا ص،ۺجلۺا ابخر ۺا اراضہیلعۺا

۔۲۱۸،ۺضۺ۱۔ۺویعا ن



ۺوکۺا د ویبنۺےکۺ

ر ا انعۺیھبکۺاھبکر ۺیکۺوماقیسیئۺرتمنۺےسۺاتمرثۺوہالۺریغبۺںیہنۺر هۺےکسۺا ؾ ر

ر ا انعیہۺ

ۺرکےتۺ ۺا رتعا فۺ ۺیکۺئاقتینۺاک

ر ا انع ہنۺرکےنۺےکۺدعبۺ

ۺاکونہنۺیکۺاجد ؾ یئۺك ا وتنۺےسۺوما ر ا اعشر ا ؾ ر

ۺۺا ؾ ر وبقلۺا صا صۺےکۺدعبۺا س

ر ا انعؿ نۺےنۺہ

پ ۺا ؾ ر ۺوجتك ڈ ۺےکۺاعقشۺوہےئگۺا ؾ ر ۺرھپا

ق

لر ا عہمغنۺا اامسینۺیکۺ

ك ا د هۺوکںیششۺںیک۔

ۺںیمۺتہبۺر

ا س

ایبویئنۺیکۺك

ۺا ؾ ر ۺا سۺیکۺر

ك ا ن

ۺر

ن

یکۺوتما ر

ۺدنلبۺب ہبتۺےکۺۺ ۺےکۺمہۺہلپۺا ؾ ر

ر ا انعۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺ ایبیئۺ

ۺر ۺوخوصبر کرم یتۺا ؾ ر ۺںیمۺوموجد

ر ا انع

شا صۺےکۺکا صلۺا لہۺتیبۺمہیلعۺا یۺۺاحلمۺ

ن

میل

ۺا وبۺدیبعهۺرمعمنبۺا ۺ ها ؾ هۺ1

ـ ۱۰۹ب حاز ’‘ھ(ۺیکۺۺاتک

ۺا دلیملیبۺ’‘ايرقا رکك ا

ۺر ۺ ۺا وب ا ییحیۺر ف

ۺیک۱۰۸ ۺدمحمۺدبعا ہللۺۺ’‘انى ايرقا’‘ھ( ۺا وب ن ہی

ظیۺا نبۺ ا ؾ ر

رتہبنیۺۺد ؾ ر ۺیکۺا دتبا یئۺ’‘تاوي ظک ايرقا’‘ھ(یک۱۷۶ب

ا تافیـ

ۺۺك ۺںیہۺیکۺاجیتکسۺںیمۺےسۺامشر

ر ا انعۺ ـ ۺےکۺقلعتمۺرحتریۺیکۺیئگۺںیہ۔ۺۺوجۺا ولس

ا ؾ ر ۺا سۺیکۺاخضۺر ؾ س

ۺےکۺصا ھتۺ

ۺیکۺر ا جئۺا د ایبـ ـ ۺاکۺرع ۺا سۺیکۺمظنۺیکۺؾ وجه ۺیکۺفیطلۺاعتنورۺا ؾ ر

ر ا انعۺ ا وبۺدیبعه

ۺ ا ر فۺںیہنۺایکۺاجاتکسۺ۔ۺ

ا س

ۺاکۺلثمۺؾ ۺریظنۺك

ر ا انعا دیکۺرکےتۺںیہۺہکۺ

ہنۺرکےنۺےکۺدعبۺا سۺےتکنۺرپۺك

وما ر

ۺےکۺ ـ ۺا رعا ۺیکۺرتبیکۺا ؾ ر

ر ا انعۺا سۺےکۺ،انہیۺ،ۺا اعتسر هۺ،ۺہیبشتۺ،ۺ،ۺ ك ا ر ےۺںیمۺثحبۺرکےتۺںیہۺا ؾ ر

شا ینۺسحۺا ؾ ر ۺریمضۺرپۺ

مۺ،ۺا

ۺن

ر ا اینۺےکۺد ارك ا ۺومغنن،ۺمظنۺ،ۺؾ رعۺ

ۺرکےتۺںیہۺا ؾ ر ۺا افلؽ

ۺوکۺایبن

ؾ ۺا افتلـ

اجمر

وینۺیکۺ

ارۺیکۺ

ۺےکا افلؽ

ر ا انع ن ہۺےنۺیھبۺ

ی

ظیر ا ر ۺد ےتیۺںیہ۔ا نبۺ

عۺنکۺا رثۺوکۺومر د ۺوتہجۺ

ا سۺےکۺریحا ن

ۺۺرطجۺرتبیتۺ، ۺد ك ا ر ا ر عا ریثۺوکۺوتہجۺاکۺروحر ۺ

ۺا زیگنۺك

ۺد یننۺںیمۺریحـ ۺا ؾ ر

قلۺوگا ر

ر ؾ ا ین،ۺرشینیۺ،وخس

ےہ،ۺؾ هۺےتہکۺںیہۺ:

ۺےہۺہکۺۺ‘‘ ۺا اسۺانبك ا ۺایکۺےہۺا ؾ ر

ر ےعیۺاتممر

ۺا زیگنۺمظنۺےکۺد

ۺوکۺا سۺےکۺریحـ

ر ا انعڈ ا ؾ دنۺےنۺ

خ

ۺںیہن

ۺنکھتۺاکۺك ا ىف ا لۺا ؾ ر ۺیسکۺمسقۺےکۺط ۺایکۺاجاتکسۺےہۺا ؾ ر

ا ؾ ـ

ۺك

ر ا انعۺ لۺصا ر ا

كۺاق

ر ا انعا ۔ۺ

ن

ۺك ی

1

ۺ ی

ن

میل

‛۔ۺا وبۺدیبعهۺرمعمۺنبۺا

ۺا رقلا ان

قیقحتۺدمحمۺوفا د ۺزسنیگۺ،ۺہبتکمۺاخیجن۔ۺ‚اجمر


ۺ ۺك ا ر ك ا ر ۺا ؾ ر ك ا د ه

ۺرپۺفطلۺےہۺ۔ۺر ۺا ؾ ر ه

ا ر

ۺ۔ۺرتؾ ك ا

ۺوگا ر ۺوسحمسۺںیہنۺوہك

ا وخس

ۺےہۺ،ۺاکوننۺوکۺك

امسىف

ا ۔

ر وسد هۺںیہنۺوہكفۺا ؾ ر ۺ ا

ۺےسۺرپا ك

ق

لر ا ع

‘’

1

ۺ یۺك ا ر

ہلپ

ۺا د بیۺا ؾ ر ۺزتعمیلۺد ا وشنر ۺاجظحۺ امےنۺںیمۺوہشمر

ا صۺےسۺۺ’‘و ايرقا‘‘ا یسۺر

ےکۺك

ۺرحتریۺرکےتۺںیہ ـ ۺ۔لقتسمۺاتک

2

یب

معض

ۺصۺب۱۲۳ا یسۺرطجۺا وبۺدیعسۺدبعا کلملۺا ۺا وبۺدیبعاقمسۺنبۺصلا ھ(ۺاکۺیھبۺ۱۱۳ھ(ۺا ؾ ر

ۺےکۺقلعتمۺ

ك ا ن

ۺیکۺوماقیسیئۺر

ر ا انع امےنۺںیمۺ

ۺےہۺوہنجنۺےنۺا سۺر ا

ۺوہك ۺںیمۺےسۺامشر ر ا د فۺا

ا ن

ۺب

ز

معیل

ۺےکۺدعبۺا وبۺا ابعلسۺنبۺا

ۺ۱۹۶ثحبۺیکۺےہۺ۔ۺا ن ـ ۺۺ’‘ايبسي‘‘ھ(ۺاتک ۺا ؾ ر

ن

ۺےکۺؾ ر

ر ا انعںیمۺ

یۺا

هی س

ۺزتعمیلۺملکتمۺا وبا نسحلۺیلعۺنبۺ سۺیکۺرسۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺثحبۺرکےتۺںیہ۔وغلیۺ،ۺوحنیۺا ؾ ر

ۺ،ۺۺد یننۺۺںیمۺۺ’‘ايهت‘‘ھ(ۺےنۺیھبۺا ےنپۺر صا ےلۺ۳۷۴ا ارامینب ـ ۺ،ۺمظنۺؾ ۺا ولس

،ۺر ؾ س

ںیمۺا افلؽ

فاالصا كبكط فى ايحش بالة ...حز بايفاهط و اسوبط و وط و اثزظ في ايفوض

«..ايرقا

ف

ۺك ا ى ۺوکۺمیلستۺایکۺےہۺا ؾ ر

ۺا اجعر ۺیکۺتمظعۺا ؾ ر

ر ا انعا ریثۺےکۺوحا ےلۺےسۺ

ۺ ك ۺوک

ر ا انع

ۺۺامشۺر ۺایکۺےہۺ۔

ا

لوخوصبر کرم یتۺےکا یلعۺب ہبتۺرپۺاف

3

قا یبۺیتسبۺب

شل

ا ا میہۺا ل ۺدمحۺنبۺدمحمۺنبۺا

ا وپر یۺےکۺمہۺ۳۸۸ا وبۺامیلسن

شی

كا رعۺ

ۺ،ۺہیقفۺص

ھۺدحمـ

اگر

ا یئۺصا ر

نععۺ ۺےکۺمظنۺ،ۺیظفلۺا ؾ ر

ر ا انعۺیکۺاگنهۺںیمۺرصعۺ(ےنۺ

ۺےہۺ۔ا ن ۺد ك ا ر ا ر عا دیکۺ

ۺك یۺوکۺومر د

1

ا ؾ لیۺلکشمۺا رقلا ا

ۺرصم،ۺضۺ۔ۺك

ر ،ۺد ا ر ۺا رتلا ـطؼ،ۺقیقحتۺدیسۺا دمحۺ

۔۲۰ن

2

ز هۺ،ۺضۺۺہۺریسفتۺا الصا کف،ۺاق رہیۺ،ۺدبعا میلحلۺا اجنلر ،ۺذما ہ ف

۔۲۴۴۔وگڈلۺر

3

،ۺضۺ

ۺا رقلا ان


ا ـ

ز ،ۺكہقا یبۺۺؾ ۺدبعا اقل

شل

ۺا ۔۲۰۴۔۶۹۔ا ارامینۺؾ



ۺا ولسیبۺںیمۺا ك کۺ

ۺا وتسا ر یۺںیمۺاتکیۺا ؾ ر اھٹمسۺ،ۺرحتك کۺؾ ۺرحتکۺ،ۺویپیگتسۺا ؾ ر ۺوخس ۺد یشکلۺا ؾ ر

ر ا انع

ا رتۺنیۺکا صۺےہۺ۔ل

1

ۺےکۺك ا ؾ وجد ۺصا د هۺا ؾ ر ۺسیلسۺےہۺ

ق

لۺا ؾ ر ۺاتم

قلۺ،ۺزجا

ا عف

زفۺ،ۺ

ك ا ن

ۺیکۺر

ر ا انعۺیکۺر ا الۺںیمۺ

ا ن

ۺا زیگنۺایسفن

ۺےسۺہ ا د یتیۺےہۺ۔ۺیھبکۺا یسیۺریحـ

ا ینۺاختیصۺرپۺلمتشمۺےہۺوجۺد یننۺوکۺدشـ

ۺالك کرم یتۺا ؾ ر

ا لۺد یتیۺےہ۔

ز ا سۺدہۺدیپا ۺرککرم یتۺےہۺا ؾ ر ۺیھبکۺوخفۺا ؾ ر ۺ

ا ؽۺا ؾ ر ۺرسمـ

ش

م2

ۺےکۺاقند ا وبۺہ ا لۺرکسعیۺب

ۺ۳۹۷اجظحۺےکۺدعبۺرعیبۺا د ایبـ ـ ۺ’‘‘‘ھۺ(ۺا ینپۺاتک

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺےتھکلۺںیہ

ف

ۺیکۺےبۺدبلۺصا ذ

ر ا انعۺاکۺولجه،ۺا سۺیکۺرتہبنیۺرحتك کۺۺ’‘ۺ:ںیمۺ

ر ا انع ۺ

ا اجعر

ۺر ؾ قنۺؾ ۺ ی،

ن

شی

نل

ۺد ۺا ؾ ر ۺریشینی ۺ، ۺفیطلۺا اصتخر ۺدبعی،

ۺا اجیر ۺا ر ابتؽ، ۺےکۺد شکلۺ

ۺابعر ا ـ ۺؾ

املکـ

ۺےکۺؾ ےلیسۺ

ۺا ؾ ر ۺاصفذف

ف

ۺر ؾ ا ینۺوکۺرصفۺملعۺك ا ى ا ،ۺوگا ر ا یئ،ۺا ؾ ر

ا ۺبلطمۺوہك

ل ۺ،ۺا اصا ین،ۺ

رطا ؾ ـ

ۺیکۺرکفۺےسۺیہۺاھجمسۺاجاتکسۺےہۺ۔ۺا یسیۺوخوصبر کرم یتۺہک

ز ۺا ؾ ر ۺسجۺںیمۺا نہۺوجۺاعصۺینوگنۺےکۺسبۺےسۺك ا

ۺریحتمےہ۔

’‘ؾ ۺوسج

ۺك ا ظا ینب ف ۺا نبۺا للن ـ ۴۰۳ا رعشیۺملکتمۺ ۺاتک ۺا ینپۺ ۺےنۺیھبۺ ںیمۺۺ’‘ا’‘ھ(

ۺےسۺ

ا ۺےہۺہکلبۺامتیہۺےکۺاحلؽ

ا رتۺامكل ۺےکۺصا ر ےۺحیصفۺکا صۺےسۺ ـ ۺوکۺہنۺرصفۺرع

ك ا ن

ۺیکۺر

ر ا انع

ۺۺ ۺمیلستۺایکۺےہۺ۔د رگیۺرعیبۺحیصفۺکا صۺےسۺخ ڈ ا

ۺےسۺیھبۺاخر ج ـ ۺۺا سۺد ؾ ر ۺںیمۺر ا جئۺمظنۺؾ ۺا ولس ا ؾ ر

3

ۺاعد یۺمظنۺےکۺامیپوننۺےسۺرسکیۺ ۺوکۺکا صۺیرشۺںیمۺوموجد

ر ا انعا یسۺؾ ہجۺےسۺك ا ظا ینۺےنۺمظنۺ

ر ا ر ۺد ك ا ۺےہۺ:عۺ

اخر ج

1

۔۱۴۔ۺا اضیاۺ،ۺضۺ

2

ۺا اتکلہبۺؾ ۺا رعشل،

ن ی

نى

ا

نلػۺا ـ ا لۺرکسعی،ۺاتک

۔۱دمحمۺیلعۺحیبصۺؾ ۺا ؾ الد هۺرصم،ۺضۺۺا وبۺہ

3

ر ،ۺرصم،ۺد ا ر ا اعملر فۺ،ۺضۺ طؼۺقیقحتۺ،ۺدیسۺا دمحۺ

ۺا رقلا ان

۔۳۰۰۔ا ابلظا ینۺ،ۺا اجعر


ويكس كا في و ايرقا حزا ال وط خارد جي وجوظ ايو ايتازة في »

1لكض

ۺےکۺدعب

ۺرجاجینۺبا ن ۺ ز ہۺدبعا اقل

قلۺا رعشیۺملکتمۺا ؾ ر ۺ۴۷۴ۺون کۺیتچنہپۺےہۺوجۺوہشمر

ھ(ۺك

ر ا اینۺیکۺرشجۺرکےنۺؾ ا یننۺںیمۺےسۺا ك کۺںیہ۔ۺعۺ

ۺر ؾ س ۺؾ ـ ۺا ولس ۺےکۺك ا ویننۺا ؾ ر

ف

ۺك ا ى رعیب

ۺرتہبنیۺاتکوبنۺ ۺا ینپۺد ؾ ۺ’‘اسار ايبالط‘‘رجاجینۺ ۺایبینۺوکۺۺ’‘زالئ االحاز‛ا ؾ ر

ۺیکۺا اجعر

ر ا انعںیمۺ

ۺوفا ۺؾ

ۺا ؾ ر ۺدبعیۺیکۺامتصۺا اسقصۺںیمۺیہۺںیہنۺہکلبۺا سۺےکۺیظفلۺا ؾ ر ۺرفمد ا ـ

ۺا اعتسر ا ـ ۺؾ

ا ن

لصۺ،ۺا ؾ ر

ۺا زیگنۺمظنۺںیمۺےتھجمسۺںیہۺ۔

ا یئۺریحـ

نعع

ۺؾ عیسۺےہۺ۔ۺکا صۺیکۺ ۺا ؾ ر

ر ا جف ك ا د هۺ

ابیویئنۺےسۺتہبۺر

ۺیکۺر ا الۺںیمۺمظن،ۺیظفلۺر ز ہدبعا اقل

ا ےۺیکۺرکںینۺںیہۺۺا

لۺا سۺیکۺرظا ںیتفۺیھبۺا سۺد ا ۺا ؾ ر

قلا یئۺدہا

نعع

ر ا اینۺںیمۺد ؾ ۺرصنعۺظفلۺؾ ۺعؾ ر ۺمظنۺ

ۺا ك کۺرہگا ۺا ر ابتؽۺ


ك ا ن

نہۺا ؾ ر ۺر

ا ۺےہۺ۔ۺد

ۺا ك کۺہنۺوٹےنٹۺؾ ا الۺر ا ہطبۺك ا ك ا ۺاجك

ینعمۺےکۺد ر ایمن

ا ۺ

ۺاکۺا امعتسلۺرکك

ك ا ینۺها امـ

ۺر ا طف

ن

طیۺرکےنۺےکۺےیلۺ

نہۺا ےنپۺا دنر ۺےپھچۺفلتخمۺاعمینۺوکۺایبن

ےہۺ۔ۺد

ۺیکۺها عف

ۺ،ۺا ك کۺؾ ہلیسۺہکلبۺوسج

ك ا ن

ۺۺےہۺ۔ۺر ا

ال ز ۺومجمہعۺکا صۺاچےہۺ

ہۺرککرم یتۺےہ۔ۺ

قلۺا سۺرپۺد ال ا ؾ ر

ۺ ـ ا ۺےہۺا ؾ ر ۺاعمینۺںیمۺرتمکنیۺدبتیلیۺےسۺا یسۺرطجۺا ےنپۺا ا

ۺرکك

قلۺا ك کۺاخضۺینعمۺرپۺد ال ا

وہۺك ا ۺوھچك

ۺںیمۺمکۺ

ا سکعۺا افلؽل ا ۺےہۺا ؾ ر ا سۺےکۺ

ز ۺرکكہا

ر ےعیۺؿ

ۺےکۺد

ن ا ـثیۺیکۺرت

ۺیکۺدبتیلیۺا ؾ ر ۺا افلؽ

وکۺاملکـ

ۺیکۺرطجۺںیہۺوجۺا ك کۺےسۺمکۺرییغت،ۺاعمینۺںیمۺدبت

ۺؾ ۺدبن

ۺےہۺا ؾ ر ۺظفلۺؾ ۺینعمۺا ك کۺاجن

یلیۺیکۺها عف

ۺےئگۺ ے

ن ل لیۺرتبیتۺںیمۺد

ۺدنمر ہجۺد

ك ا ن

ۺر ےتھکۺںیہۺ۔ر ۺا ر ابتؽ ی ثی ن

د ؾ رسےۺےکۺصا ھتۺا ك کۺرت

ۺاکۺ

ۺ،ۺا ن

ۺ،ۺاملکـ

ۺےسۺڑپا ا،ۺا افلؽ ـ ۺ،ۺرحؾ فۺوکۺا رعا

ومجموعنۺےسۺلیکشتۺك ا کرم یتۺےہۺ۔ۺرحؾ فۺ،ۺا اؾ ا ر

ۺ۔

ما ـ د

ومجمہعۺ،ۺ

ز ۺہۺطقفۺا دتبا یئۺر ا جئۺانعرصۺےسیجۺلعفۺؾ ۺافلعۺؾ ۺوعفملۺؾ ۺدبعا اقل

ك ا ن

ےکۺرظنہیۺمظنۺیکۺاینبد ۺرپۺر

ضۺےسۺلیکشتۺںیہنۺك ا کرم یتۺہکلبۺضعبۺد رگیۺزیچںیۺےسیجۺدقتمیۺؾ ۺ

م

عن

دنسما ہیلۺؾ ۺدنسمۺؾ ۺر ا طبۺؾ ۺدیقۺؾ ۺتفصۺؾ

1

۔۷۵۔ا اضیا،ۺضۺ



ۺ،ۺہیبشت

ۺ،ۺتقیقحۺؾ ۺاجمر ـ ۺؾ ۺا انط

ف،ۺرکتا ر ۺ،ۺرعتفیۺؾ ۺریکنت،ۺا امخر ۺؾ ۺا امضر ،ۺا اجیر

ا ریخۺ،ۺخڈ

ۺؾ ۺا اعتسر ه،ۺك

ۺا ك کۺا ینپۺہگجۺرپۺاعمینۺےسۺ ز ہا دیکۺؾ ریغهۺك ا یئۺاجکرم یتۺںیہۺنجۺںیمۺےسۺ

ۺك ۺا ؿا ضۺؾ ۺا اہبصۺ،ۺرصحؾ ،انہیۺؾ

ا ویننۺاکۺا ك کۺہنۺمۺوہےنۺؾ ا الۺزخا ہنۺوہےنۺےکۺصا ھتۺ

ش

مۺ ۺا ینپۺها وتمنۺا ؾ ر

ك ا ن

قلعتۺر یتھکۺںیہ۔ۺر

نہۺاکۺ امدنئهۺےہۺ۔

د

نہۺرپۺلکشمۺاعمینۺےکۺها ؾ هۺا اہتنیئ

ۺرظا ںیتفۺك ا یئۺہحفصۺد ۺےبۺامشر ۺاعمینۺ،ۺاطلفئۺا ؾ ر

ۺا اصا ن

ینہۺ

ۺونتممۺابعر ںیت،ۺونتممۺد ۺیکۺفلتخمۺا ؾ ر

ك ا ن

ۺر ۺوہکرم یتۺںیہۺا ؾ ر

ۺےکۺصا ھتۺایبن

ك ا ن

اجکرم یتۺےہۺوجۺر

ۺد قیقۺےسد قیقۺرتۺوہکرم یتۺاجالۺیگ

ك ا ن

ك ا د هۺاچالکۺا ؾ ر ۺزیتۺوہاگۺر

نہۺانتجۺر

ز ۺرککرم یتۺںیہۺ۔دہا

اعمینۺوکۺؿ

ۺاکۺا ك کۺومنہن ـ ۺےکۺاخضۺا ولس

ر ا انع

ۺامشر ۺایکۺےہۺوجۺۺ’‘افہلص‘‘یکۺاجبالۺۺ’‘عجس‘‘

یۺونعا ن

ارك ا ۺب

ۺوجۺزیچۺ ۺا ہتبلۺا سۺاختیصۺےکۺصا ھتۺہکۺا ؾ الا ۺےہۺ۔ ۺصی ف ۺ ۺوہےنۺاک ر ا اینۺوصخمضۺومغننۺےکۺك کۺونا ع

ا صۺ

ۺطقفۺك کۺیظفلۺمہۺا ایگنہۺاکۺك

ر ا انع یۺرکد ا ر ۺیکۺاحلمۺےہۺۺؾ هۺینعمۺےہۺہنۺرصفۺظفلۺ:ۺینعیۺوفا لصۺ

ارب

ا دنبهۺۺںیہنۺےہۺہکلبۺا سۺےس

ۺك

ا یئۺمظنۺا سۺےکۺریپۺا رگا وفنۺےکۺد ر ایمن

نععیھبۺاعصۺرتۺ،ۺا ك کۺوصخمضۺ

ا د ۺا ؾ ر ۺےبۺفلکتۺںیہۺ۔

ا ایناہیۺوفا لصۺلہسۺا ار

ا ۺر ےہ ۺےہۺ۔ۺك

ۺےسفلتخمۺوہك ےہۺا ؾ ر ۺاعمینۺےکۺانتطف

1

ۺ

ن

ۺر وتما ر ۺا ؾ

ن

قا جۺںیمۺہیۺےہہکۺملکتمۺا ےنپۺکا صۺںیمۺمہۺؾ رطعجسۺا ؾ ر ۺاقہیفۺ،ۺملعۺدبعیۺیکۺا

ۺےسۺا افتس

ۺےکۺوحا ےلۺےسۺاملکـ

ر ا انعد هۺرکےۺ۔ۺرثنۺںیمۺعجسۺرعشۺؾ ا ےلۺاقہیفۺاکۺمکحۺر یتھکۺےہۺۺا ؾ ر ۺ

وکۺا امعتسلۺرکےتۺںیہۺ۔ۺ’‘افہلص’‘ےکۺاجبالۺ ہملۺ’‘عجس‘‘

2

عجسۺیکۺنیتۺںیمسقۺںیہۺ:

ی:۲

ۺوتما ر ۺر ؾ ی ۺ۔عجس ۺرحؾ ف ۺا ؾ ر ۺباجہ(

ن

ۺؾ ر

ۺاملکـ ۺا ارخی ۺےک ۺولمجن ۺےہہک ہی

1

ںیمۺ

ۺںیہ۔اطمتقبۺر ےتھکۺوہنۺےسیجۺاکر ؾ ك ا ر ،ۺ

ا ںیلۺہیۺا اك ا ـ

نعۺوفا لصۺیکۺ

ۺدیجمۺےکۺا ن

ر ا انعا ہم۔

اخہمۺؾ ۺك

1

ۺونمۺ

ۺا ایبلین،ۺضۺ۵۹۔ۺا الاقتن

۔۱۳۹،ۺزینۺتنبۺا اشلیط،ۺا الاجعر

2

ۺ

،ۺونمۺوسص،ۺج


ر یشک،ۺا ربلاہن

ی۔ۺ،ۺقیقحت۲۴۹،ۺضۺ۲۔ۺدبر ا دلنیۺر

ل

شى

ب


ة وؿو ة وأنواب زفو ر فيضا س2

سوز وز وه ـ ح وز وك ـ د في سسر 3

ضار إذا جالصا} إذا تالصا واي ز ص وؿحاصا وايك اذا وايظ ي 4سكياصا.....واي

ۺںیمۺۺ۔عجسۺرطمف:۱

ن

ۺرحفۺر ؾ یۺںیمۺا ك کۺوہنۺنکیلۺؾ ر

ۺےکۺا ارخیۺا افلؽ

ما ـ د

ہیۺےہہکۺ

ۺرکمیۺےکۺوفا لصۺںیمۺےسۺدنمر ہجۺ

ر ا انعا ہن،ۺ

ش

مۺ ا ہنۺؾ

ۺا اامل،ۺص ۺؾ اکشر ،ۺاملۺؾ فلتخمۺوہنۺ۔ۺےسیجۺاکر

ۺ"عجسۺرطمف"ۺامشۺر ۺایکۺاجاتکسۺےہۺ۔

لیۺومنوننۺوکۺونعبا ن

د

أكوارا كه هلل وقارا وقس خ ال تزجو ا له 5

أو يت يتكس أ ه طاء بش ي ذيزا ي أخ وايؼبح إذا أسرف إضا إلحسى الهبر6

ربو بأػحا تز نيف ف أي يض وأرس ي ـ في ت نيسص يح أي ب ايفي

سحي بححارة يض تز كيرا أبابي7

1

ۺںیم،ۺاقہیفۺےکۺرحفۺا یلۺوکۺاہکۺ

قا جۺرعؾ ضطۺرکےنۺؾ ا الۺك ا د لۺ،ۺا ـ ۔ر ؾ ی،ۺریسا

ری،ۺد ر ،ۺؾ ریغهۺںیہ۔

ا ۺےہۺےسیجۺرحفۺ"ر "ۺرشن،ۺر

ا ۺےہۺ۔ۺسجۺرپۺاقہیفۺاکۺد ا ر ؾ دما ر ۺوہك

اجك

2

ۺ۸۸۔ۺاغہیشب

قل ۔۲۴۔۲۳(ۺا ا

3

ۺ۵۶۔ؾ ا ہعقب

قل ۔۳۰۔۱۸(ا ا

4

۔۲۱۔۲( ۹۲۔سمشب

5

ۺ۷۲۔ونجب

قل ۔۲۴۔۲۳(ا ا

6

ۺ۷۴رثب۔دم

قل ۔۳۷۔۳۴(ۺا ا

7

ۺ۲۰۵۔لیفب

قل ۔۴۔۲(ا ا



۳:

ن

ۺرحفۺر ؾ یۺںیمۺۺ۔عجسۺوتما ر ۺںیمۺا ك کۺا ؾ ر

ن

ۺؾ ر

ۺےکۺا ارخیۺاملکـ

ما ـ د

ہیۺےہۺہکۺ

ۺاکص،ۺاہنلۺؾ ۺاہبر ،ۺرشفیۺؾ ۺرکمی ۺؾ ر ا اینۺںیمۺےسۺفلتخمۺوہنۺےسیجۺاکر ع ‘‘ۺ۔وفا لصۺ

ن

یکۺۺ’‘عجسۺوتما ر

ا ویننۺرپۺوغر ۺرکںی:

ش

م نیتۺ

شتكي ان اي ا ايص اص شتبين وصسي ا الهتاب اي اص وآتي1

نفص ي ك ايثاقب إ ا ايلارم ايح ا أزراى اء وايلارم و يضا حافى وايش ا 2

و ايبح } زفو ور و ايشكف اي ظور و ايبيت اي شلور في رم و ايلور و نتاب

شحور 3{اي

ؿ سۺمطل

ۺا ؾ ر ۺ

ۺوفحمؽ

ا ن

ۺںیمۺونتمۺےکۺك ا ؾ وجد ۺ،ۺکا صۺاکۺوصخمضۺرسۺا ؾ ر ۺك

ا سۺوسر هۺیکۺفلتخمۺا اك ا ـ

ۺکا صۺےکۺرحؾ فۺؾ ۺےہۺ۔ۺہیۺاختیصۺد ۺا ؾ ر ز ۺےہۺہا

ۺرپۺؿ ۺوسر وتنۺںیمۺاجبۺوطر ۺا ؾ ر

ؾ رسیۺفلتخمۺا اك ا ـ

ۺ نہۺوکۺےبۺا رایتر

ےۺؾ ا ےلۺےکۺد

ھنۺؾ ۺوصقمد ۺ،ۺنحلۺےکۺاسمؾ یۺاعمینۺسکعنمۺوہر ےہۺںیہۺا ؾ ر ۺڑپ

املکـ

ہمۺد ا ر یۺےکۺقلعتمۺوہ۔

ا ےنپۺصا ھتۺامونسۺرکےتیلۺںیہۺ۔ۺاچےہۺکا صۺد

ز } ايؼالة وأ يا بني أق ذيو ا أػابو إ لى ك واػبر اي زوف واط باي

ور األ 4{ز

وخا هۺد لیلۺؾ ۺتجحۺ،ۺا دتساللۺا ؾ ر ۺا ك کۺطلغۺرکفۺوکۺۺرتسمد ۺرکےنۺےکۺومعقۺرپۺوہ۔

1

ب۔

ۺ۳۷اصافـ

قل ۔772۔771(ۺا ا

2

ۺ۸۶۔ؿا ر ضب

قل ۔۴۔۲(ا ا

3

ۺ۵۱۔وطر ب

قل ۔۶(ا ا

4

ب

ۺ۳۲۔امقلن

قل ۔۲۷(ا ا


{ تس ايذي وا يط إ فاست ث ب اض ض يدكوا ذبابا يا أيضا اي اهلل ي زو و

لوب ف ايلايب واي ط ؿ كذوظ ايذباب طيئا ال يشت يشبض وا يط وإ اجت 1{ويو

ۺا ؾ ر ۺرتبیغۺےکۺومعقۺرپۺوہ۔

ا ر ـ

شم اچےہۺ

ير } تكين ة ي يس وأزيفت ايح أواب حفيى .ب يک سو ا تو خشي .صذا

يب ب يب وجاء بك باي .ايزح ايدوز فيضا .ازخوصا بشال ذيو يو ا يظاءو يض

زيس ا 2{ويسي

وخا هۺوتہجۺا ؾ ر ۺہیبنتۺرکےنۺےکۺاقمصۺرپۺ:

ة ايفحزة .....إذا جاءت ايؼاخة ف } الهرف 3{ص

ۺیکۺربخۺد ےتیۺوہال:

یۺیکۺرتہبنیۺریسـلہ

ن ا الۺۺا ی

ك ك ا ۺا

ني بيا} بس اهلل آتاني الهتاب وج ني إ ني جبارا طكيا .....قا يح 4{وي

ۺےکۺا ك کۺد ؾ رسےۺرطےقیۺ

ۺںیمۺاگنر س

ا تافیـ

ےسۺوفا لصۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺیھکلۺیئگۺضعبۺك

ا سۺوکۺطا ہظحۺایکۺاجاتکسۺےہۺ۔

5

1

ۺ۱۱۔جحب

قل ۔۷۳(ا ا

2

ۺ۵۰۔ضب

قل ۔۳۵۔۳۲(ۺا ا

3

شب

هی

ۺ۸۰۔

قل ۔۴۱ؾ ۺۺ۳۱(ا ا

4

ۺ۲۹۔ۺب میب

قل ۔۳۱ؾ ۺۺ۳۰(ۺا ا

5

ۺا

ۺںیمۺا اك ا ـ

۔۳۰ؾ ۺۺ۱۹یہلۺاکۺمظنۺزجءۺ۔ابعسۺا رعا یبۺاہیمش،ۺاگنر س



ۺرپۺك ا یئۺاجکرم یتۺ ۺوطر

ر ا ؾ ا نفۺیھبۺ

ۺںیمۺد رگیۺا اجید ا ـ

ۺےکۺامجایلکرم یتۺایبن

ر ا انعوفا لصۺےکۺها ؾ ه،ۺ

ۺانبیتیلۺ شف ظ

ۺ یۺوکۺخ ا ءۺیتشخبۺںیہۺا ؾ ر ۺاخمبطۺےکۺریمضۺوکۺا انپۺاعقشۺا ؾ ر ثی ن

ۺیکۺتمظعۺرت

ر ا انعںیہۺۺوجۺ

ۺںیمۺےسۺا ك کۺںیہ

ۺا اجید ا ـ

ےہۺۺوجۺوخد ۺیھبۺفلتخمۺا اسقصۺرپۺلمتشمۺےہۺ۔ۺ’‘انجس‘‘ۺ۔ا ن

ا

ۺا امعتسلۺانجسۺك ا ۺمہۺسنجۺوہك

ۺاملکـ ۺںیمۺد ؾ

ا جۺدبعیۺںیمۺہیۺےہۺہکۺملکتمۺا ینپۺك ا ـ:ۺا طق

رکےۺوجۺظفلتۺںیمۺا ك کۺد ؾ رسےۺےکۺاشمہبۺك ا ۺمہۺسنجۺوہنۺرگمۺینعمۺںیمۺفلتخمۺوہن۔ۺےسیجۺ:

« گس»فحی ػشدیذی ک چگ گش تشاو ک گس يی

تشاو گشفث

ا ص:

(ۺا ك کۺۺانجسۺك

ۺوب ےنۺا ؾ ر ۺےنھکلۺںیمۺمہۺسنجۺوہنۺبینعیۺرحؾ فۺؾ ۺرحاکـ

ہیۺےہۺہکۺا افلؽ

ا صۺۺ’‘‘‘ا ؾ ر ۺرعیبۺںیمۺ ہملۺۺ’‘’‘وہنۺا ؾ ر ۺینعمۺںیمۺفلتخمۺوہنۺےسیجۺافر یسۺںیمۺظفل

انجسۺك

ۺںیمۺ ہمل ا ل

نعۺ ر ا اینع

ۺوہۺ’‘’‘ ۺرگ ۺےہ۔ںیمۺولجه } یئ ة يكش ايشا تكو ويو

ة نذيو ا يبثوا ير سا و حز ب...{اي

ۺ۳۷اصافـ

قل ۔13۔10(ۺا ا

ا صق:

،ۺرحؾ فۺںیمۺا ك کۺا ؾ ر ۺرحتکۺںیمۺفلتخمۺوہن۔ۺۺانجسۺك

ہیۺےہۺہکۺانجسۺےکۺا ر اکن

ر امںیئ:فا صقۺۺطا ہظحۺ

ۺںیمۺانجسۺك

ر ا انع

ا في} ويكس أرس ي ذر اقبة اي فاوز نيف كا ذري 1{ض

ۺدئ: ا

ۺںیمۺا ك کۺ ہملۺںیمۺد ؾ رسےۺ ہملۺےسۺا ك کۺرحفۺۺانجسۺر

ہیۺےہۺہکۺمہۺسنجۺاملکـ

ۺیھبکۺا ارخۺ ۺںیمۺا ؾ ر ـ ۺؾ ۺاتع ـ ا

ا ۺےہۺےسیجۺبم(ۺك

ا ۺدئۺیھبکۺ ہملۺےکۺا ؾ لۺںیمۺوہك

ك ا د هۺوہ۔ۺؾ هۺرحفۺر

ر

ا ۺےہۺےسیجۺبا (ۺ ہملۺںیمۺےسیجۺبه(ۺاجص،ۺاجہم

ۺدئۺ ہملۺےکۺؾ طسۺںیمۺوہك ا

ا ہمۺا ؾ ر ۺیھبکۺرحفۺر

ا ص،ۺك

ۺ،ۺك

ۺوکۺ

ۺا اك ا ـ

ۺیکۺا ن

ا لۺںیمۺاظنر هۺرکےنۺےکۺےیلۺوسر هۺایقعف

نعر ا اینۺعۺدئۺوکۺ ا

،ۺانجسۺر

ۺؾ ایقعف

اقعف

د ںیھکی:


ام وايتفت } أط ايرف رام وه ت ايتراقي وقي لى ربو لك إذا ب ايشام بايشام إ

شام ئذ اي 1{يو

ۺںیمۺا ك کۺےسیجۺا ؾ ر ۺظفلتۺا ؾ ر ۺہتکنۺذگا ر یۺںیمۺۺانجسۺطخۺ:

قلۺاتک

ہیۺےہۺہکۺانجسۺےکۺا ر اکن

فلتخمۺوہنۺ۔ۺےسیجۺامیبر ۺؾ امیتر ۔

ابییئۺوموجد ۺےہۺ:

ۺامجلۺؾ ۺر

ۺںیمۺانجسۺطخۺےکۺا امعتسلۺےکۺقلعتمۺا ؾ ج

قل ا سۺا ا

كني} زؿت فضو يظفين وايذي ايذي خ ني ويشكين وإذا وايذي صو يل فضو يضسي

يحيين 2{ييتني ث

ۺایمینۺرحفۺںیمۺفلتخمۺۺانجسۺاضمر م: ۺد ر ۺر نکۺےلہپۺرحفۺںیمۺك ا ہیۺےہۺہکۺانجسۺےکۺد ؾ

د ك کۺوہۺوت

ا

لۺا ك کۺد ؾ رسےۺےکۺ

ۺرحؾ فۺاکۺرخمج ا ۺوہن۔ۺسپۺا رگۺد ؾ

ۺاشمہبۺاہکۺاجك ۺانجسۺاضمر مۺك ا

ۺانجسۺاضمر مۺرپۺلمتشمۺںیہۺا ؾ ر ۺتہبۺ

لیۺا اك ا ـ

(دنمر ہجۺد ـ ،ۺ ـ ےہ۔ۺےسیجۺرحؾ فۺبر ،ل(ۺا ؾ ر ۺب

ابییئۺا ؾ ر ۺد ارك ا یئۺےسۺرہبهۺدنمۺںیہ:

ك ا د هۺر

ر

ط } أو ط وي ضو ي 3...{وص

{ في األرق ب حو ترف ت ا ن ب ذله زحو ت ت ا ن ايحل وب 4{ير

يظسيس } لى ذيو يظضيس وإط يحب ايدير 5{وإط

1

ب

ۺ۷۵۔ایقعف

قل ۔۳۰۔۱۶(ۺا ا

2

ۺ۱۶۔رعشا ءب

قل ۔۸۲۔۷۸(ۺا ا

3

ۺ۶۔ا اعنصب

قل ۔۱۶(ا ا

4

ر ب فۺ۴۰۔ۺاغ

قل ۔۷۵(ا ا

5

ب

ۺ۲۰۰۔اعد ك ا ـ

قل ۔۸۔۷(ا ا



ۺینعمۺںیمۺفلتخمۺانجسۺظفلۺ: ۺؾ

قلۺاتک ۺظفلتۺںیمۺا ك کۺےسیجۺا ؾ ر

ہیۺےہہکۺمہۺسنجۺاملکـ

ۺرشہفی

قلۺا ا

ا رظهۺا ۺسۺوخوصبر ـ

ا رضهۺؾ ۺك

ۺںیمۺا اك ا ۺےہۺ:وہن،ۺےسیجۺوخا ر ۺ،ۺاخر ك ا ےسیجۺك

ة } لى ربضا اظ ة إ ئذ اض 1{وجوظ يو

ۺوکعمسۺالالۺۺانجسۺبلق: ۺسکعۺا ؾ ر ا ل ۺا امعتسلۺنجۺےکۺرحؾ فۺ ۺاک

ہیۺےہۺہکۺا ےسیۺا افلؽ

ا ںیئ:

ۺرپۺاگنهۺد ؾ ر

قلگ،ۺا سۺرظنمۺےکۺےیلۺا یسۺوھچیٹۺا ا

نذا رع،ۺجنگۺؾ ۺ

ا ر مۺؾ ۺص

اجںیئ۔ۺےسیجۺص

2{وربو فهبر }

ػا ض:ا ص

ی

ۺہبشۺا ص ػا ضۺؾ

ۺالالۺاجںیئۺنجۺےکۺۺی

ۺرثنۺںیمۺا ےسیۺا افلؽ ػا ضۺہیۺےہۺہکۺمظنۺك ا

ی

ا ص

ۺا ك کۺد ؾ رسےۺےکۺاشمہبۺوہنۺ۔ۺوخا هۺا ك کۺامد ےۺےسۺقتشمۺوہنۺےسیجۺر وسل،ۺ رحؾ فۺاجتمسنۺا ؾ ر

ۺا ك کۺد ؾ رسےۺےکۺ ۺہیبشۺا ؾ ر ۺےکۺرحؾ فۺا سۺدقر

ۺا ك کۺامد هۺےسۺقتشمۺہنۺوہنۺرگمۺا ن ر صا لئۺك ا

ۺںیمۺا ز ہا

د ك کۺوہنۺہکۺؿ

ا

لۺ

ۺا اك ا ـ لیۺد ؾ

نیم،ۺدنمر ہجۺد

ۺر ۺا ؾ ر

امن

ۺذگر ےۺ،ۺےسیجۺر

ػا ضۺاکۺامگن

ی

ص

ۺیکۺولجهۺ امۺںیہ۔

امجایلکرم یتۺایبن

لى يوسف } 3{يا أسفى

{ ايدايكو ح 4{أأمتن تدكوط أ

ز ۺوہۺر اہۺےہۺ:ۺابطضۺ:ہا

ۺںیمۺؿ

ۺا اك ا ـ

ۺعمجۺرکےنۺوکۺےتہکۺںیہۺا ن


لۺاملکـك اقتم

{ ا آتان حوا ب وال ترفا فاته لى 1{لهيال تأسوا

1

ب

۷۵۔ایقعف

قل ۔۱۳۔۱۱(ا ا

2

ۺ۷۴۔دمرثب

قل ۔۳(ا ا

3

ۺ۲۱۔ویفسب

قل ۔۸۴(ا ا

4

ۺ۵۶۔ؾ ا ہعقب

قل ۔۵۹(ا ا


ا انتشبت } يضا ا نشبت و 2...{يضا

رقوز } أيكاها وص 3...{وتحشبض

ۺشخبۺر اہۺےہۺ:

ۺا ؾ ر ۺخا ؾ ـ

لیۺوکۺا ك کۺیئنۺرطا ؾ ـ

ۺد

قلۺا ؾ ر ۺاطتقبۺےسۺا افتسد ه،ۺا ا انتطف

ي }... يض ايليبات ويح يض ك ويح اي ضاص زوف وي باي زص أ

4...{ايدبائث

ۺںیمۺ امك ا نۺےہۺ:

قلۺا سۺا ا

ن

ش ذ

اشمہلکۺسجۺاکۺ

{ ي اك ك اهلل واهلل خير اي وا و ك 5{و

ۺرپۺرظنۺا ار اہۺۺےہ:سکعۺؾ ۺدبتلیۺہکۺسجۺاکۺدنم

ۺںیمۺا امعتسلۺرعؾ ج

قل لیۺا ا

ر ہجۺۺد

شيء } يض حشابو ا شيء و حشابض يو ا }...6

ۺہکۺا ےسۺۺدصتری: ا

ۺیکۺرطفۺاٹلپك

یھبۺۺ’‘‘‘کا صۺےکۺا اتتخصۺوکۺا ااغر

قل لیۺا ا

ۺد

ا ؾ ہیۺےسۺد ر ج

ۺا زیگنۺےہۺ:ۺےتہکۺںیہۺ۔ۺا سۺر

یکۺوخوصبر کرم یتۺریحـ

ة إو أت ايوصاب }... يسو رح ا 7{وصب ي

1

ۺ۵۷۔دحك ڈ ب

قل ۔۱۳(ا ا

2

ۺ(ا ا۱۔رقبهب

قل

۔۱۸۶

3

ۺ۲۸۔ۺفہکب

قل ۔۲۸(ا ا

4

ۺ۷۔ۺا رعا فبۺ

قل ۔۲۵۷(ا ا

5

ۺب

ۺ۳۔ۺا الۺرمعا ن

قل ۔۵۴(ا ا

6

ۺ۶۔ۺا اعنصب

قل ۔۵۱(ا ا

7

ب

ۺ۳۔ا الۺرمعا ن

قل ۔۸(ا ا



ا ۺرکۺر یہۺےہۺ:

نگۺیکۺوخوصبر کرم یتۺوکۺوس

قلا ۺا سۺا ا

ۺرکك

قلا یننۺیکۺر اع

نع

ت } اء نيف رف لى ايش نيف خكت وإ لى اإلب إ وزو أفال ي1

ا ۺاعمینۺوک

مسجمۺرکك

ابییئ،ۺاعمینۺےکۺصا ھتۺرہگا ۺا ر ابتؽۺر یتھکۺےہۺ۔ۺ

ۺیکۺر

ر ا انعا ر هۺایکۺاجۺاکچۺےہۺہکۺ

ےلہپۺا ص

ۺ ؾ ۺےسۺقولخؽۺںیہۺ۔ۺرحتکۺ

ۺاعمینۺےکۺریغتما ـ ،ۺملعۺا اعملینۺا ؾ ر

،اجہۺےکۺریغتما ـ

ملعۺا وصا ـ

ا

ن

ذۺاکۺدنہیسۺا

ۺا افلؽ ۺرحؾ ف،ۺدمۺؾ ۺدشۺؾ ۺک ہ،ۺوفا لصۺا ؾ ر ۺوجتك ڈ یۺوقا دعۺا ؾ ر

ۺ،ۺاخمر ج

ۺوکسن

فۺ،ۺا اك ا ـ

ۺیکۺؾ ہجۺےسۺدبلۺاجکرم یتۺےہۺ۔ۺۺتمظعۺ یکۺامغنکرم یتۺومیقیسۺ،ۺسایضۺاعمینۺا ؾ ر ۺوہفمصۺکا صۺےکۺصا ھتۺانتطف

ۺےکۺرظنہیۺمظنۺےکۺ ۺرجاجینۺ ز ہۺدبعا اقل ۺیکۺریبعتۺا ؾ ر ۺرصفۺا یسۺںیمۺںیہن؛ہکلبۺها ہمۺابطابطیئ

ر ا انع

ۺاکۺزج

ۺا افلؽ ۺاکۺا ك کۺولہپۺہیۺیھبۺےہۺہکۺ ۺیکۺےبۺریظنۺتمظعۺ

ر ا انع ر هۺاعمینۺےکۺاطمقبۺ

ر هۺد

ۺد ءۺزجءۺا ؾ ر

صا ھتۺمیظنتۺوہۺا ؾ ر ۺظفلۺا ؾ ر ۺینعمۺیقیقحۺؾ ؾ ا یعقۺا ومر ۺےکۺصا ھتۺاطمتقبۺر ےتھکۺوہن۔ا سۺانبرپۺرتہبنیۺ

ۺیکۺا وتسا ر یۺ،ۺینعمۺیکۺد ر یگتسۺا ؾ ر ۺئاق قۺعمجۺ ـ ۺؾ ۺا ولس

کا صۺؾ هۺےہۺسجۺںیمۺظفلۺیکۺوخوگشا ر یۺ،ۺر ؾ س

ا فۺشیپۺہنۺ

ن

ذا اال۔وہنۺا ؾ ر ۺا زجا الۺکا صۺںیمۺیسکۺمسقۺاکۺا

2

ۺاعتمیلۺئاق قۺاکۺ ۺ،ۺدنلبۺب ہبتۺا ؾ ر

ر ا انعۺرگۺوہر یہۺےہۺ۔ ۺںیمۺولجه

ر ا انعۺزیچۺےہۺوجۺ یہیۺؾ ه

ۺںیمۺا سۺدقر ۺ

ۺئاق قۺےکۺایبن ـ ك ا کرم یتۺر صا ہۺںیہنۺےہۺ۔ۺہیۺاتک

ۺخ ڈ ۺےہۺ۔ۺا ك کۺایخالکرم یتۺا ؾ ر

رتامجن

ۺوک

ن ن یف

ۺوخوصبر کرم یتۺرپۺلمتشمۺےہۺہکۺا ےنپۺاخم ۺؾ

ۺد ےنیۺؾ ا یلۺاجسؾ ـ ا

ۺا ر

ۺوہس ۺا ار ا شئۺا ؾ ر ك ا د ه

ۺےبۺر

1

ۺ۸۸۔اغہیشۺب

قل ۔۲۸۔۲۷(ۺا ا

2

ۺ

ۺج ،

ا ن

زمیل

ۺضۺ۲۔ا ايکال ايحا بين ذوبة ايفى و جزاية االسوب و ‛:۷۲،

‚وتف االجزاء و تحس االركا....البالة ايني و حكيكة ايواق صو ارقي ايک


ۺ ۺیکۺاگنوہنۺںیمۺوصتمر

کۺےلاجکرم یتۺےہۺا ؾ ر ۺاعمینۺیکۺتقیقحۺا ؾ ر ۺتینیعۺوکۺا ن

ا رایتر ۺینعمۺیکۺرہگا یئۺك

ۺیکۺنورؾ ینۺسحۺا ؾ ر ۺا دنر ؾ ینۺوعشر ۺوکۺرحتك کۺا ؾ ر ۺریخستۺرکیتیلۺےہۺ۔

ا ؾ ر ۺمسجمۺرکد یتیۺےہۺا ؾ ر ۺا ن

فوقض ايشكف يض فخ 1

لیۺا اوھٹںیۺدصیۺۺ

ںیمۺےکۺد ا وشنر یبیطۺےکۺد

ۺۺ’‘ےتھکلۺںیہ:

ۺابعر ـ ـ ا صۺںیمۺا انط ‘‘ا سۺک فوقض اۺا سۺۺ’‘ ز ا

ہا

ر ےعیۺ ہملۺفقسۺےکۺك ا ؾ وجد ۺؿ

ےکۺد

ۺ۔ ۺےہ ۺایک

ۺایبن ۺوک ۺؾ ا ہعق ا ک

ۺك

ف

شہۺد ۺا س ۺںیہنۺیھت

ۺرضؾ ر ـ ييؼور ايحاية ايفوية یک

2‘‘.ايضائط

ة خائفا يترقب سي فأػبح في اي3

ۺرپۺلمتشمۺوہےنۺےکۺ ۺیکۺوتفیصۺ

قلۺا سۺیکۺر ؾ یحۺاح ۺوموصفۺصخشۺےکۺاقمصۺا ؾ ر

قلہیۺا ا

ۺیکۺامکلۺےہۺوجۺ

ر ا رفۺ ۺا ےسیۺبیشنۺؾ ،ا ؾ ر

ۺ،ۺا اؾ ا ر

ۺ،ۺانچؾ ـ ۺےکۺاخضۺا اختن

ۺرحؾ ف،ۺاملکـ

ۺ،ۺاخمر ج ها ؾ هۺ

ۺرکر ےہۺںیہ۔رکبیۺخیشۺا نیمۺا سۺك ا ر ےۺںیمۺےتھکلۺںیہ:

ینعمۺوکۺامکلۺاطل ۺےسۺایبن

يايک ػورة ايني حشوسا حشا زو حاجة يرلجو الي ايکة تبث في خ

”اج اية

4

1

ۺ۲۶۔لحنۺب

قل ۔۱۶(ا ا

2

،ۺضۺ


ن ا نی

لی ۔۲۵۹ا

3

ۺ۱۸۔صصقب

قل ۔۲۸(ۺا ا

4

،ۺضۺ

ز ۺا ینغلۺیفۺا رقلا انن یع

لن

۔۲۵۹۔ا



ۺاکۺامجایلکرم یتۺرنہۺا سۺدنمر ہجۺ

ر ا انعا دمحۺا دمحۺدبؾ یۺیکۺر ا الۺےکۺاطمقبۺاخہکۺشیپۺرکےنۺںیمۺ

ۺےہۺ:

ر ؾ رفۺںیمۺولجهۺا

قل لیۺا ا

يزاد رط بوسا ق ا ا يو رب إا داف 1

ۺےکۺظفلۺ‘‘

قلۺا سۺا ا

ۺا سۺاکیھبۺرعؾ ج ۺا ؾ ر ۺظفلۺےسۺزگہتشۺا ك ا صۺیکۺیتخسۺاکۺا اسحسۺوہر اہۺےہۺ

ۺےسۺا د ا ۺوہےنۺؾ ا ےلۺرحفۺ

’‘ےسۺسملۺایکۺاجاتکسۺےہ۔ۺ’‘ؿا ‘‘لیقثۺرخمج

2

یۺ

سطن

ا رٹکۺ

ا سۺك ا ر ےۺںیمۺےتہکۺںیہۺ:ۺصاحلید

ۺصا انمۺ‘‘ ۺا د یبۺوقا دعۺیکۺحطسۺےسۺاعصۺا ك کۺؾ ا تیعقۺےسۺامہر ا ۺا ؾ ر

ۺےکۺوحا ےلۺےسۺاملکـ

ر ا انع

ر عۺؾ ۺےہۺ۔

ۺها امـ ۺا ؾ ر ۺد ا اتسوننۺیکۺر نیگنۺوصتری ۺا ؾ ر

ۺا اہلامـ ۺںیمۺریبعتؾ نۺاکۺومجمہعۺاملککرم یت،

ا ان

ۺوکۺاکطا ۺشیپۺرکر اہۺ

ۺںیمۺك ا یئۺاجےنۺؾ ا یلۺاجدنا ر ۺوتقیقحنۺےکۺصا ھتۺصا ھتۺامتصۺؾ ا اعقـ

ا ایننۺ،ۺاخر ج

ش

م

دنهۺںیہ۔

یۺرکد ا ر ۺا یھبۺب ےۺںیہنۺہکلبۺر

ارۺےکۺب

ۺوحا د ـ

’‘ےہۺوگك ا ۺا ن

3

ا ل ۺےنۺا ےنپۺ

ر ا انع

ۺینوگنۺیکۺھجمسۺ ۺامؾ ر ا الۺتعیبطۺاعمینۺوکۺمسجمۺرکےنۺےکۺےیلۺا ؾ ر رتۺا ؾ ر

ۺ ر ۺا ؾ ۺہیبشتۺا امعتسلۺیکۺےہۺ ك ا د هۺلیثمتۺا ؾ ر

وبھجۺےکۺاطمقبۺانبےنۺےکۺےیلۺیقیقحۺومنوننۺیکۺتہبۺر

ر ۺ سدا ر ۺںیمۺا افتسد هۺایکۺےہۺہکۺا ك کۺرطفۺمیظعۺوخوصبر کرم یتۺوکۺل مۺد ےۺر اہۺفۺا اعتسر هۺےسۺؾ ا ،انہیۺؾ

ۺؾ ہلیسۺےہۺ۔ےہۺا ؾ ر ۺد ؾ رسیۺرط فۺدنلبۺب ہبتۺئاق قۺوکۺاھجمسےنۺاکۺا ك کۺانمطف

ہیبشتۺاکۺینعمۺےہۺہکۺا ك کۺزیچۺوکۺد ؾ رسیۺزیچۺیکۺتفصۺك ا ۺتیفیکۺںیمۺا ك کۺاسیجۺرکد انیۺہیبشت:ۺ

ۺےہ:

ےہ۔ۺہیبشتۺےکۺاچر ۺا ر اکن

ہ:ۺؾ هۺصخشۺك ا ۺزیچۺےسجۺیسکۺتفصۺںیمۺد ؾ رسےۺصخشۺك ا ۺزیچۺےسۺہیبشتۺد یۺیئگۺوہ۔۲ن

شع ۔

ہۺہب:ۺؾ هۺ۱ن

شعہۺہبۺوکۺہیبشتۺد یۺاجالۺ۔۔

ن

شع صخشۺك ا ۺزیچۺسجۺےکۺصا ھتۺا سۺےکۺ

1

ۺ۷۶۔د رھب

قل ۔۲۰(ۺا ا

2

،ۺضۺ

ۃۺا رقلا ان

۔۹۹۔ نمۺك ا ه

3

،ۺضۺ


۔۲۱۹۔ابمذف


ہۺہبۺےکۺامنیبۺرتشمکۺتفصۺك ا ۺتیفیکۺوکےتہکۺںیہ۔۳ن

شعہۺا ؾ ر ۺن

شع ۔ؾ ہجۺہبش:ۺ

ۺرکںیۺےسیج۴

قلۺوجۺہیبشتۺرپۺد ال

ۺہیبشت:ۺا ےسیۺا افلؽ

ۺ’‘۔ۺا د ؾ ا ـ ـ ۺاکۺرہچه،ۺا ااتف

ریمےۺد ؾ طف

ۺك ا ۺ’‘یکۺامدننۺاتکمچۺےہ

الۺاجےتۺںیہ:ںیمۺدنمر ہجۺك ا الۺاچر ۺا ر اکن

ۺاکۺرہچه

ہ د ؾ طفن

شع

ۺہیبشت امدنن

ا د ا ـ

ـ ہۺہب ا ااتفن

شع

ؾ ہجۺہبش اتکمچۺےہ

ۺیۺدہفۺا ؾ ر دصقمۺہیۺےہۺہکۺملکتمۺےکۺولطمہبۺینعمۺوکۺمسجمۺرکےکۺصا نیعمۺیکۺ ہیبشتۺاکۺاینبد

ۺایکۺےہۺ:

ۺا ومر ۺںیمۺایبن

ۺہیبشتۺوکۺا ن

ا اںوھکنۺےکۺصا ےنمۺالال۔رعمؾ فۺا د بیۺاکسیکۺےنۺا رغا ض

۔ۺ :ا ك ک

ہۺےکۺنکممۺوہےنۺیکۺؾ اضذفن

شع

۔ د ؾ :

ہۺہبۺیکۺاخضۺتفصۺیکۺؾ اضذفن

شع

ۺد رھصۺرمگا وہنۺےکۺد یننۺوکۺ نیت:

ۺےسیجۺہ ف

ۺےسۺؾ اضذف

ۺك ا ۺرنکفۺےکۺاحلؽ

دشـ

1فهي كايححارة أو أطس قشوة رھتپۺےسۺہیبشتۺد یۺیئگۺےہ۔ۺ

ۺ۔ اچر :ۺ

قلن ا ۺنپۺیکۺاح

ھی

گ

ہۺیکۺرشا ۺك ا ۺن

ش2ع

ز نیۺہۺام ۺؾ ۺمکحمۺا ؾ ر ۺیکۺا وتسا ر

ك ا ن

نۺرعیبۺر ہیی ن

ش

م

ۺیکۺ

ر ا انعۺرپۺنیقیۺےہۺہکۺ

ۺاکۺا سۺك ا ـ ـ ا د

ۺوکۺالالۺ

قلا لۺےکۺےیلۺا سۺا ا

نعد قیقۺا ؾ ر ۺغیلبۺرتنیۺمسقۺںیہۺ۔ۺا نبۺا ریثۺرفمد ۺیکۺرفمد ۺےسۺہیبشتۺیکۺ

يباساںیہ: ي ا اي وج3

1

ۺ۱۔ۺرقبهب

قل ۔۷۴(ۺا ا

2

۔۲۶۱جۺا ولعلص،ۺضۺ۔اتفم

3

ۺ12۔ۺابنءۺب

قل ۔72(ۺا ا



ۺوکۺابلسۺےسۺہیبشتۺد یۺےہۺوچہکنۺہی

ڈ ا ؾ دنےنۺر ا ـ

ۺد نمشۺۺسجۺںیمۺخ ینوگنۺیکۺخ ڈ ا یئۺ،

ۺد ؾ رسؾ نۺوکۺ

شا ن

مۺا ےسیۺا ومر ۺوکۺاپھچےنۺےکۺےیلۺا ك کۺابلسۺیکۺامدننۺےہۺہکۺنجۺےسۺا ۺا ؾ ر ر ا ر

فےسۺ

ا ۺاچےہ ۺےہۺ۔ۺؾ هۺےتہکۺںیہ:

ۺےکۺصا ھتۺۺ’‘ا ااگهۺںیہنۺرکك

ر ا انعۺںیمۺےسۺےہۺوجۺرصفۺ

ہیۺا یسیۺاہیبشتـ

ۺںیم

قل وأمتنوصخمضۺںیہۺا یسۺرطجۺا سۺا ا يباض له ص 1 يباض يض

ۺ ز ہ ؾ نیجۺںیمۺےسۺ

ر

تنیۺا ؾ ر ۺوخوصبر کرم یتۺ،ایحءؾ ۺتفعۺاکۺد ؾ رسؾ نۺ

ا ك کۺوکۺابلسۺےسۺہیبشتۺد یۺیئگۺےہۺ۔ویکہکنۺابلسۺ،ۺر

ۺےہ۔

یۺےسۺےنچبۺاکۺك ا ىف

ۺا دنا ر

’‘یکۺد طف

2

ۺ

ا ـ

گۺےسۺاخیلۺا ؾ ر ۺا سۺیکۺد

ڈ ا یئۺر ك

ۺینوگنۺےکۺا اعفلۺڑکمیۺےکۺاجےلۺیکۺرطجۺںیہۺوجۺخ

ا ن

ن ؾۺںیہنۺںیہۺا ؾ ر

ؾ ر ۺےسۺۺےسۺب ل

ہیۺا اعفلۺا سۺدقر ۺزمکؾ ر ۺا ؾ ر ۺےبۺاینبد ۺوہےتۺںیہۺۺہکۺۺیکلہۺیسۺوہا ۺےکۺر

ۺاجےتۺںیہ۔

ا ر

{ أوص هبوت اتدذت بيتا وإ اي ث اهلل أويياء ن زو اتدذوا ايذي ث

هبوت يو كاوا ي ايبيوت يبيت اي و }3

ا لۺا سۺڑکمیۺیکۺیسۺےہۺوجۺ‘‘

نعۺیکۺ

ۺرکۺد ؾ رسؾ نۺوکۺا انپۺؾ یلۺانبك ا ۺےہۺا ن

وہنجنۺےنۺا ہللۺوکۺوھچر

ا ۺڑکمیۺاکۺرھگۺےہۺا رگۺہیۺینگۺاجےتنۺوہےتۺ۔

نم ػیۺےسۺزمکؾ ر ۺ ’‘ا انپۺرھگۺانبکرم یتۺےہۺا ؾ ر ۺرھگؾ نۺںیمۺطف

ۺا دنر ےسۺاخیل:ا ۺا ؾ ر ۺیکۺامدننۺےہۺد وھہکۺد ےنیۺؾ ا ال ـ ۺرسا ۺرکد ا ر ر ؾ نۺاکفر ۺاک

فؾ ر وجۺینگۺاک

ۺ ا

ۺك ا ینۺایخلۺرکك ۺ،ۺےسجۺایپصا ـ ۺںیمۺرسا

لۺدیما نن

ی خ

ۺےکۺا امعلۺا ےسیۺںیہۺےسیجۺا ك کۺ

وہےئگۺںیہۺا ن

1

ۺ۱۔ۺرقبهب

قل ۔721(ۺا ا

2

ۺ

ا ،ۺج

ل ۔۲۳۳،ۺضۺ۱۔ا لثملۺا شل

3

ب

۱۹۔وبکنعـ

قل ۔۴۲(ا ا


ۺ امںیمۺ‚ےہ۔ ۺوشنؾ ۺےہۺا ؾ ر ۺیکۺرطج ۺد ویا ر ۺوہیئ ۺہسیسۺك ا یئ ا ل

نعۺ ا وتسا ر یۺںیمۺومنینمۺیک

ا د ا یبۺےسۺرھبوپر ۺوپد ےۺیکۺامدننۺںیہ۔

ۺا ؾ ر ۺص

زػوؾ رطا ؾ ـ يا ب نأض1

’‘وگك ا ۺہسیسۺك ا یئۺوہیئۺد ویا ر ۺںیہ۔ۺ‘‘

لى سوقط } ى فاستوى د طلأظ فآزرظ فاست أخ 2{نزر

ۺؾ هۺومیٹۺوہیئگۺرھپۺۺ‘‘ نیمۺےس(ۺا ینپۺوسیئۺاکنیلۺرھپۺا ےسۺوبضمؽۺایکۺا ؾ ر

ا ك کۺیتیھکۺسجۺےنۺبر

’‘ا ےنپۺےنتۺرپۺدیسیھۺڑھکیۺوہیئگ۔

دنهۺ

ۺا ك کۺر ۺؾ ا یلۺےہۺ:منہجۺوگك ا

ا کۺد لار

ۺك

ف

شہ ۺا ؾ ر ۺد

وموجد ۺیکۺرطجۺےہۺوجۺرہقۺرھبیۺا اؾ ا ر

أزبز وتولى} و ة يظوى تس زا 3{لك إضا يوى

ےنۺؾ ا یلۺےہۺۺ‘‘

زھیہۺا ؾ ر ۺرسۺیکۺاھکلۺا د

نع ز ۺزگۺہنۺوہاگۺویکہکنۺؾ هۺوتۺڑھبیتکۺوہیئۺا اگۺےہۺۺوجۺ

ہا اسۺ

ھۺریھپےنۺؾ ا

ك ی ن ز ۺہ ےنۺؾ ا ےلۺوکۺاکپر ےۺیگ۔ؾ هۺ

ہۺومر

نع ’‘ےلۺا ؾ ر ۺ

يوا وزفيرا} وا يضا ت يس س ب کا 4{إذا رأتض

ا ۺںینسۺےگ۔ۺ‘‘

ك

ا ۺا ؾ ر ۺد لار

ۺؾ هۺبمنہجۺ(ۺد ؾ ر ۺےسۺا ںیہنۺد ےھکیۺیگۺوتۺہیۺینگۺبضغۺےسۺا سۺاکۺرھپبك ’‘ذ ف

{ وا يضا طضيكا وه يى إذا أيكوا فيضا س اي يز 5{ي تفور تکاز ت

1

ۺ۶۲۔فصب

قل ۔۴(ا ا

2

ۺ82۔حتفب

قل ۔۱۹(ۺا ا

3

ب

ۺ۷۰۔اعمر ج

قل ۔۲۷۔۲۵(ا ا

4

ب

ر اقنفۺ۱۵۔

قل ۔۲۱(ا ا

5

ۺ۶۷۔کلمۺب

قل ۔۸۔۷(ا ا



ۺؾ هۺۺ‘‘ ۺںینسۺےگۺا ؾ ر

ز ےنکۺیکۺوہانلکۺا اؾ ا ر

ھیپ

ا ےلۺاجںیئۺےگۺوتۺا سۺےکۺ

ۺا سۺںیمۺد ۺؾ ه ذ ف

ۺظیغۺےسۺٹھپۺڑپے۔

ر بیۺےہۺہکۺدشـعۺامر ۺر یہۺوہیگۺ

’‘وجس

لیثمت

ا ر ۺیکۺاحلمۺےہۺ:

لیثمتۺوخد ۺہیبشتۺیکۺا اسقصۺںیمۺےسۺےہۺا ؾ ر ۺوصخمضۺا اك

لىوهلل } األ ث 1{اي

لى} األ ث 2{يط اي

ز یۺوسر هۺرقبهۺیکۺ’‘ا اشکلف‘‘ریسفتۺ

ص

شظ

ۺۺ۲۷ےکۺومفلۺر ا

ۺۺ۱۰ك

ايذي }ا اك ا ـ ث ن ثض

ا أؿاءت یکۺرشتحیۺےکۺاقمصۺرپۺےتہکۺںیہ:ۺ؛{استوقس ارا ف

ا ۺاچےہ ۺےہۺ‘‘

ز ۺرکكہا

ۺوکۺؿ

ۺانمنیقفۺیکۺافصـ ڈ ا ؾ دنۺذ ف

ا ۺےہۺویکہکنۺہیۺلثمۺخ

ۺۺوتۺلثمۺےلۺرکا اك

ۺا سۺرطجۺہکۺ ۺومرثۺےہۺ۔ ك ا د ه

ۺا اھٹےنۺےکےیلۺتہبۺر ۺئاق قۺےسۺرپد ه اعمینۺوکۺؾ ا حضۺرکےنۺا ؾ ر

ےۺںیہ۔

صکنۺںیمۺاشمدہهۺےیکۺاج

،ؾ وجد یۺا ؾ ر ۺینیعۺوصر ـ

’‘ایخالکرم یتۺؾ ا اعقـ

3

ویسیطۺیھبۺا ےنپۺےسۺےلہپۺنیققحمۺےسۺلقنۺرکےتۺںیہ:

ۺیکۺامتلیثۺاکۺدصقمۺ‘‘

ر ا انع

ا ۺےہۺ۔ۺ

ۺوکۺوسحمسۺلکشۺںیمۺشیپۺرکك ـ ’‘ا ےنپۺوصقمد ۺؾ ۺولطم

4

ها ہمۺابطابطیئۺۺلثمۺیکۺرعتفیۺرکےتۺوہالۺےتہکۺںیہ:

1

ۺ۲۶۔لحنۺب

قل ۔۶۰(ا ا

2

ۺ۳۰۔ر ؾ صب

قل ۔۱۷(ۺا ا

3

ۺ

۔۷۱،ۺضۺ۲۔ا اشکلف،ۺج

4

ۺ

،ۺج

،ۺونم۔۱۔ا الاقتن


ۺا یلۺۺ‘‘ ۺےہۺا ؾ ر ا

ۺرکےنۺےکۺےیلۺا امعتسلۺوہك

ۺیکۺوتفیصۺایبن لثمۺا اسۺؾ ہلیسۺےہۺوجۺب ا د

ا ۺےہ۔

د ك کۺرکك

ا

ل نہۺےکۺ

ر ےعیۺصا عمۺےکۺد

’‘وصقمد ۺوکۺلیثمتۺا ؾ ر ۺہیبشتۺےکۺد

1

ۺۺها ہم ۺا امعتسلۺا سۺؾ ہجۺےسۺےہۺہکۺہیۺئاق قۺا ؾ ر ۺںیمۺلثمۺاک

ر ا انعۺیکۺرظنۺںیمۺ ابطابطیئۺ

ۺا ك کۺا ینپۺحطسۺرپۺۺا سۺ ز ہۺرتنیۺر ا ہتۺےہۺسجۺےسۺاعملۺا ؾ ر ۺریغۺاعملۺ،ۺ

ۺرکےنۺاکۺا اصا ن

د اق قۺیکۺؾ اضذف

ا ۺےہ۔

ےسۺدیفتسمۺوہك

2

ۺاعصۺ ا ولعمصۺاعمینۺوکۺولعمصۺا ؾ ر

،ۺك

ك ا ن

ۺیکۺر ا الۺںیمۺیلیثمتۺر

نہۺا یسۺرطجۺا ن

ینوگنۺےکۺد

ۺا ؾ ر ۺیسکۺاخضۺرگؾ هۺ ۺاعصۺےہۺ

قلۺیکۺدہا

ر ا انعۺرککرم یتۺےہۺ۔ۺویکہکنۺ

ر ےعیۺایبن

ںیمۺوموجد ۺوصتر ۺےکۺد

ۺد ؾ رسیۺ ۺےہۺا ؾ ر ا

ۺا سۺںیمۺاعصۺینوگنۺیکۺرکفیۺحطسۺاکۺایخلۺر اھکۺاجك ےسۺوصخمضۺںیہنۺےہۺا ؾ ر

ۺ۔ۺسپۺا سۺؾ ہجۺےس ا

ۺیکۺحطسۺےسۺك ا الرتۺںیہنۺوہك

شا وننۺاکۺمہفۺامد یۺۺوسحمصا ـ

مۺا ۺہکۺریغۺرطفۺطف

ا لۺرضؾ ر یۺوہاجکرم یتۺےہۺ۔

نعامد یۺاعمین،ۺاعصۺینوگنۺیکۺھجمسۺںیمۺا ااجںیئۺا

3

‘‘

ا ن

زمیل

ۺ”ا

قلبضا }ےکۺرتحمصۺومفلۺا ینپۺرہگیۺاگنوہنۺےسۺا سۺا ا نض ثا و األ وت

و اي كضا إال اي ا ي اض و 4{ي

ۺ’‘یکۺریسفتۺںیمۺےتھکلۺںیہ:ۺ

ر ا انعا ںیلۺاعصۺۺہیۺحیحصۺےہۺہکۺ

نعیکۺ

ۺےکۺا یلۺاقمدصۺرپۺوتہجۺد انیۺ

ۺا ن ۺےکۺاطمقبۺاعمینۺیکۺتقیقحۺا ؾ ر

قلا ؾ ر ۺوعا صۺےکۺےیلۺںیہۺرگمۺا سۺا ا

ۺےکۺ ا ل ۺدت ا یننۺںیمۺلقعتۺا ؾ ر

نعۺ

ۺلقعۺےکۺصا ھتۺوصخمضۺےہۺوجۺا ن

ۺاصابحن ۺد ا شنۺا ؾ ر ا لہۺملعۺؾ

کۺ ےتچنہۺںیہ۔

ز ۺےسۺزگر ۺرکۺا ومر ۺیکۺتقیقحۺا ؾ ر یقیقحۺاعمینۺكہ ر ےعیۺوظا

’‘د

5

1

ۺ

،ۺج

ا ن

زمیل

۔۱۰۱،ۺضۺ۲۳۔ا

2

ۺ

،ۺج

ا ن

زمیل

۔۲۱۵،ۺضۺ۲۵۔ا

3

ۺ۔

،ۺج

ا ن

زمیل

۔۶۱۔۶۳،ۺض۳ا

4

ۺب

ۺ۱۹۔وبکنعـ

قل ۔۴۳(ۺا ا

5

ۺ

،ۺج

ا ن

زمیل

۔۲۳۱،ۺضۺ۲۶۔ا



اعتسر ها

ۺوکۺۺا سۺےکۺریغۺؾ یعضۺینعمۺا اعتسر هۺتغلۺںیمۺا د لار ۺےنیلۺےکۺینعمۺںیمۺےہۺ۔ۺیسکۺ ہمل

ۺا ك کۺمسقۺاکۺۺ’‘اشمتہب’‘ںیم ۺےہۺینعیۺا اعتسر ه ا

ۺاجك ا صۺد ك ا

ۺا اعتسر هۺاکۺك یکۺؾ ہجۺےسۺا امعتسلۺوکۺ

ب لس‘‘

ۺایگۺوہۺ۔ۺا سۺا د یبۺتعنصۺۺ’‘اجمر ۺۺر نکۺںیمۺےسۺا ك کۺوکۺالك ا ےہۺہکۺسجۺںیمۺہیبشتۺےکۺد ؾ

ۺےہۺوجۺ

ا رتۺاعمینۺیکۺلیہستۺاکۺك ا ىفل ابییئۺیکۺتہجۺےکۺها ؾ هۺدنلبۺب ہبتۺا ؾ ر ۺ

ےسۺا افتسد هۺامجایلکرم یتۺا ؾ ر ۺر

ۺےکۺ

قلۺدہا ۺںیمۺںیہنۺا اےتۺ۔ملعۺؾ ق

لۺےکۺاق

ۺا افلؽ ۺںیہۺا ؾ ر

ۺا دنہشیۺیکۺدحؾ د ۺےسۺاخر ج شا ینۺرکفۺؾ

ما

دنیگۺاکا ۺاعتسر هۺ:

ۺؾ ۺر

ےیلۺایحـ

اظ } يتا فأحيي كا 1{أو

ۺ: ا

دنیگۺۺےکۺےیلۺوطبر ۺا اعتسر هۺا امعتسلۺرکك

ۺك ا ینۺوکۺونعمیۺر

ۺےکۺك ا ىف

ز یۺایحـہا

ؿ

{ ا يوقسو زبسا رابيا و ايشي اء فشايت أوزية بكسرصا فاحت اء ايش أز

تا ية أو اء ح ار ابت يط في اي ا ايزبس فأ ب اهلل ايحل وايباك ثط نذيو يض زبس

ثا ب اهلل األ هث في األرق نذيو يض اض في اي ف ا ي ا 2{فيذصب جفاء وأ

ےۺ

ھن

ال ۺ ق

لۺےسۺر ؾ رگد ا ینۺا ؾ ر ۺرمگا یہۺیکۺاج

قلۺاکۺا اعتسر هۺدہا

ےکۺےیل:اجتر ـ

{ ضتسي ا كاوا و ض ا ربحت تحارت الية بايضسى ف ـ اطتروا اي 3.{أويئو ايذي

،انہی

1

ۺ۶۔ا اعنصب

قل ۔۲۱۱(ۺا ا

2

ۺ۲۳۔ر دعب

قل ۔۲۷(ۺا ا

3

ۺ۱۔رقبهب

قل ۔۲۶(ا ا


ۺںیم قا جطۺا ۺا ؾ ر ۺےتہکۺںیہ ۺےنہکۺوک ۺکا ص ۺتغلۺںیمۺ،یفخم ۺبد ؾ ر ۺ،انہی ۺوج ۺےہ ۺکا ص ۺا اس

د ك ک

ا

ل ا ؾ ر

ۺےنہکۺؾ ا الۺ،انہیۺ(د ؾ ۺاعمینۺاکۺاحلمۺےہۺوجۺہکۺا ك کۺد ؾ رسےۺےکۺالر

صۺؾ ۺزلمؾ صۺںیہ۔ۺك ا ـ

ۺؾ ا حضۺینعمۺیکۺدمد ۺےسۺا سۺےکۺ ۺصا عمۺا سۺےکۺرصحیۺا ؾ ر ےۺؾ ا الۺك ا

ھنا ۺےہۺہکۺڑپ

ۺرکك

وکۺا سۺرطجۺایبن

ا ۺ

نع یۺ‘‘دیعبۺینعمۺوکۺھجمسۺاتیلۺےہۺ۔ۺ

ۺد ر ا ر

د ؾ رسؾ نۺےکۺوقحضۺك ا املۺرکےنۺےسۺ،انہیۺےہ۔ۺۺ‘‘د طف

‘‘سجۺرطجۺ

ا ۺقلخۺرکد نل ’‘ؾ ۺ’‘ر ؾ یۺ

ا سۺرعشۺںیمۺر ك ا اکر یۺےسۺ،انہیۺےہۺ۔ۺ’‘تشپۺہبۺہلبقۺرکد ن

ذ اصک پؾث تش قثه يی ػاس فای ک سی تش خهقذ

ا ۺےہۺ

ۺیسیجۺ،انیئۺریبعتۺؾ نۺےسۺا افتسد هۺرکك

ۺیسنجۺاسملئۺںیمۺسمۺؾ ۺسملۺا ؾ ر ۺابمرشـ

ر ا انع

اليغحى انغاء{ 1}أ

ۺیکۺرشت

شا ۺصۺیکۺد ا اتسنلۺویفسۺدصقیۺہیلعۺا

اخیلۺاکۺۺرضحـ

ۺا سۺرطجۺر ؾ حیۺںیمۺ ہملۺر ۺ

ۺویفسۺیکۺوخوصبر کرم یتۺیکۺوتفیصۺا ؾ ر ۺرشتحیۺ

ۺیتحۺہکۺرضحـ ا ادمۺبب ا ؾ د ه(ۺاکۺا امعتسلۺایکۺایگۺےہۺا ؾ ر

ر ےعیۺا سۺےتکنۺوکۺرتکۺرکۺد ك ا ۺایگےہ۔

ںیہنۺیکۺیئگۺہکلبۺدلجیۺےسۺا ؾ ر ۺ،انہیۺےکۺد

{ تست يض وأ ت إييض أرس ص ك ت ب ا س ف ض واحسة وآتت ك تهأ

حاغ هلل وق أيسيض ط أنبرط وقل ا رأي ف يض د ا وقايت اخ سهي ا إ ا صذا بش

ي و ك 2{صذا إال

،ۺر وبتیبۺۺ’‘تختۺرپۺانھٹیب‘‘

ۺےسۺ،انہیۺےہۺسجۺرطجۺدقر ـ

کن فلۺام ۺا یہلۺیکۺۺ’‘‘‘ك ا

دقر ـ

تمظعۺؾ ۺخ ا لۺےسۺ،انہیۺےہ۔

1

شا ءب

مۺ۴۔

قل ۔۴۳(ۺا ا

2

ۺ۲۱۔ویفسب

قل ۔۳۲(ا ا



زغ استوى } لى اي و } 1{ايزح اي 2{بيسظ

لويات بييط } 3{وايشاوات

لیۺںیمۺےتھکلۺںیہ:

ۺےکۺد

قلز یۺذموکر هۺا ا

ص

شظ

ر

ۺامہر ۺ‘‘ ڈ ا

ر ےعیۺتمظعۺخ

ۺا ےنپۺکا صۺےکۺا سۺریبعتۺےکۺد ڈ ا

ۺخ ےۺےیلۺمسجمۺوہاجکرم یتۺےہۺا ؾ ر

نہۺ

ر گۺا ومر ۺنجۺںیمۺد

ال ر ےعیۺدنبؾ نۺوکۺا ےنپۺخ ا لۺیکۺرطفۺوتمہجۺرکر اہۺےہۺویکہکنۺمیظعۺا ؾ ر ۺ

د

ۺرپۺ ا زگریۺوطر

ۺوکۺھجمسۺںیہنۺںیتکسۺوتۺك

ۺیھبۺا اصا ینۺےسۺا ن ۺرہگیۺا و ر ۺےہۺا ؾ ر ا

ۺمہفۺیرشۺریحتمۺوہاجك ؾ

ۺالر ا

ز ۺوہكہا

ر ےعیۺؿ

ۺںیمۺثحبۺوہکرم یتۺےہۺلیثمتۺؾ ۺلیختۺےکۺد

کفۺےہۺا ؾ ر ۺہیۺؾ هۺزیچۺےہۺسجۺرپۺملعۺایبن

اگمگالۺںیہۺہکۺثحبۺا ؾ ر ۺوک شۺہنۺرکےنۺیکۺ

امےنۺےسۺےنتکۺیہۺدقصۺا سۺؾ ا د یۺںیمۺد

نکیلۺذگہتشۺر

ۺےسۺطلغۺہجیتنۺاحلصۺرکےتۺںیہ۔

ۺا ؾ ر ۺر ؾ ا ك ا ـ

’‘ؾ ہجۺےسۺا اك ا ـ

4

ۺ ںیمۺاھجمسےنۺےکۺےیلۺا ؾ ر ۺ’‘ب وحصۺربطیسۺۺےتہکۺںیہ:

ۺب هۺیکۺۺا سۺرطجۺاکۺایبن

امہر یۺر ؾ ر

ك ا ینۺوگتفگۺےکۺاطمقبۺشیپۺایکۺایگۺےہ۔

’‘ر

5

ۺےکۺ

ۺوکۺا سۺاہجن

کا ـ

شعۺونعمیۺوفا دئۺا ؾ ر ۺتخسۺفیلکتۺد هۺ ۺےکۺمیظعۺا ؾ ر

،اعملۺا ارخـ

ر ا انع

ۺےسۺہیبشتۺد اتیۺےہ۔

کا ـ

شع وسحمسۺوفا دئۺا ؾ ر ۺ

اوات } ؿضا ايش ة ع وج ربه ة رف لى تكين وساروا إ 1{واألرق أست ي

1

ۺ۱۰۔ؿہب

قل ۔۵(ا ا

2

ۺ۶۷۔کلمب

قل ۔۲(ا ا

3

ب ب

ۺ۳۹۔ر

قل ۔۶۷(ۺا ا

4

ۺ

۔۱۴۳،ۺضۺ۴۔ا اشکلف،ۺج

5

ۺ

،ۺج

۔۵۰۸،ۺضۺ۸۔۷۔عمجمۺا ایبلن


ۺیکۺریسفتۺںیمۺےتہکۺںیہ:

قلر ا یخۺۺ’‘ها ہمۺابطابطیئۺا سۺا ا

فوگك ا ۺہکۺا سۺمسقۺیکۺریبعتۺؾ تعسۺا ؾ ر ۺ

ۺےہ۔

’‘ےسۺ،انہیۺےہۺوجۺؾ ۺمہۺیرشۺےسۺاخر ج

2

ۺ

قل سام }ب وحصۺربطیسۺا سۺا ا يهظف 3{يو

ۺلکشمۺرتنیۺہحملۺا االۺاگ‘‘

یکۺ’‘سجۺد ن

ۺےسۺا اعتسر هۺےہ۔’‘ںیمۺےتھکلںیہ:رشتحیۺ

قل’‘ہیۺہلمجۺا سۺاموحلۺیکۺتخسۺا ؾ ر ۺدشك ڈ ۺاح

4

ز یۺیھبۺےتہکۺںیہۺ:

ص

شظ

ۺاکصۺیکۺیتخسۺوکۺاچنہپےنۺےکۺےیلۺےہۺباسیجۺۺ’‘ر ۺا ب ۺا ؾ ر

ہیۺلثمۺدشـ

ۺیکۺ

ۺن ۺتقشمۺےکۺومعقۺرپۺوخا نیتۺا ےنپۺد ا نمۺوکۺڑچلاالۺا سۺرطجۺیتچبۺںیہۺہکۺا ہکۺیتخسۺا ؾ ر

ز ۺوہاجکرم یتۺںیہہا

ا ۔ڈنپایلنۺؿ

ز ۺوہكہا

’‘(ۺؾ رگہنۺؾ اہنۺوتۺہنۺڈنپیلۺےہۺا ؾ ر ۺہنۺیہۺا سۺاکۺؿ

5

ك ا د هۺؾ ا یگتسبۺ

شا وننۺیکۺد اینۺےسۺتہبۺر

مۺا ۺےسۺد ؾ ر

قلۺیکۺرطفۺاملئۺا ؾ ر ۺونعم

قل،امد

ر ا انع

ۺد اینۺوکۺا اسحسۺۺ’‘‘‘ا ؾ ر ۺتبحمۺوکۺ ہملۺ ۺذف ۺیکۺا اہتنیئۺیتسپۺا ؾ ر

ا ہکۺا ن

ۺےہۺك ا

ۺرکك

ر ےعیۺایبن

ےکۺد

کۺاچنہپ

نیمۺرپۺڑپےۺںیہۺہکۺاخمبطۺیکۺرہگا ویئنۺك

ینۺوبھجۺیکۺرطجۺر

ۺہکۺہیۺینگۺیسکۺؾ ر الۺوگك ا

ے:

صکن یسکۺمسقۺیکۺرحتکۺؾ ۺشبنجۺیھبۺںیہنۺرک

...{ اله لى األرق إ ت اهلل اثاق وا في سبي انرف له 6...{إذا قي

ا ۺےہۺا ہللۺیکۺر ا هۺںیمۺولکنۺ‘‘

ۺمتۺےسۺاہکۺاجك نیمۺرپۺج ٹۺاجےتۺوہ۔ںیہمتۺایکۺوہا ۺےہۺہکۺذ ف

’‘ۺوتۺمتۺر

1

ۺب


قل ۔۲۳۳(ا ا

2

ۺ

،ۺج

ا ن

زمیل

۔۲۸،ۺضۺ۴۔ا

3

ۺ۶۸۔ملقۺب

قل ۔۴۱(ۺا ا

4

ۺ

،ۺج

۔۳۳۹،ۺضۺ۲۰۔۹۔عمجمۺا ایبلن

5

ۺ

۔۵۹۳،ۺضۺ۴۔ا اشکلف،ۺج

6

ۺۺ(۹۔ۺوتہبۺب

قل ۔۳۸ا ا



ۺ ۺا ؾ ر

ۺےکۺوحا ےلۺےسۺا سۺوخوصبر ـ

ۺےبۺا تیمہۺومـ ۺا ؾ ر

ز نیۺیکۺا اصا نکی

نشع

ۺاکۺکا صۺ

ر ا انع

ا :

ر ضۺںیہنۺڑپكفۺےکۺب ےنۺےسۺوکیئۺ

ا ۺےہۺہکۺا ن

اکلمۺریبعتۺےسۺا افتسد هۺرکك

{ وزي ا كاوا اء واألرق و ايش يض ا بهت 1{ف

ۺرپۺرگہیۺایکۺا ؾ ر ۺہنۺیہۺؾ هۺتلہمۺےنلمۺؾ ا یننۺںیمۺےسۺےھتۺ۔ۺرھپۺ‘‘

نیمۺۺےنۺا ن

ۺا ؾ ر ۺر

’‘ہنۺا اامسن

ےکۺےبۺریظنۺاعمر فملسو هيلع هللا ىلص ۔ۺربمغیپۺا کفۺ۱

ۺ ؿ صۺا ؾ ر هلۺدحمؾ د ۺ

ؿ نۺیکۺدیپا ؾ ا ر ۺامتصۺاتکںیبۺا ؾ ر ۺونہتشۺاجـن

خی ینہۺا ؾ ر ۺرکفیۺصا

ۺیکۺد

شا ن

م ا

ۺےکۺدحمؾ د ۺملعۺیکۺه

ن فی

ػنع

ۺےکۺ

ا ر خیۺیرشۺاعمر فۺرپۺرصحنمۺںیہۺۺا ؾ ر ۺا ن

کۺك

ۺںیہ۔ا یھبۺك

ا عف

ۺاکۺاظنص،ۺ

نہۺںیمۺریغۺومعمیلۺصا ذن ف

ۺےکۺد

شا ن

مۺںیہنۺوہا ۺہکۺا ك کۺا

قلا

ےکۺیسکۺیھبۺرجتہبۺےسۺك

ۺ

ز ۺد ا وشنر ۺےنۺا ینپۺولعمامـہۺہہکۺےکس؛ۺہکلبۺ

ؿ صۺںیمۺا ارخیۺك ا ـهلامتصۺا رسا ر یتسہۺےسۺا ااگهۺوہۺا ؾ ر ۺامتصۺ

ۺا رتعا فۺایکۺےہ۔ۺ ۺیکۺؾ تعسۺاکۺوخد

ۺوموجد ۺےہۺوجۺیکۺیمکۺا ؾ ر ۺوہجمالـ ـ ۺےکۺےچینۺا ك کۺاتک

ا سۺا اامسن

ۺاکۺونتمۺیسکۺدحۺوکۺمیلستۺںیہنۺ

ۺا ن ۺیکۺؾ تعسۺا ؾ ر

ۺا سۺےکۺوموضاعـ ۺےہۺا ؾ ر

ارۺاکۺب

قلالۺدحمؾ د

ا ہکۺؾ هۺ

لۺایکۺك

ا ر

یۺےکۺبلقۺرپۺك

ظ ۺےنۺربمغیپا

شا ن

مۺمیظعۺےہۺےسجۺاخقلۺا

ر ا انعا ۔ہیۺاکلمۺہفیحصۺ

رکك

ۺےسۺا یلعۺےشۺےسۺا افتسد هۺرکےکس ۺیکۺطف ۺؾ وجد کۺر صا یئۺےکۺا ےنپۺ

ۺك

ۺدیجمۺںیمۺدہفۺایحـ

ر ا انع۔

ز هۺںیہنۺایکۺایگ:ہۺںیمۺیتسسۺاکۺہرہ

صۺیسکۺیھبۺےتکنۺیکۺؾ اضذف

ےیلۺالر

شيء }... يو الهتاب تبياا يک ا 2...{وزي

3اص انف ادو يیى يغیر ايی گیا ت صتا فصیر

1

ۺب

ۺ۴۴۔د اخن

قل ۔۱۹(ۺا ا

2

ۺ۲۶۔لحنۺب

قل ۔۸۹(ۺا ا

3

۔اظنکف۔


،یرشۺےکۺےیلۺا ےسیۺرضؾ ر یۺاعمر فۺاک

ر ا انع

ۺفلتخمۺۺ

ؾ عیسۺرتنیۺومجمہعۺےہ؛ۺنجۺیکۺرضؾ ر ـ

،ۺامسیجۺ

ۺ،ۺاعمد ۺےکۺقلعتمۺاینبد یۺولعمامـ

ۺےکۺا ااغر

شا ن

مۺا ۺؾ

رکفیۺا ؾ ر ۺا اقتعد یۺدیما وننۺتیمسۺۺاہجن

ۺںیمۺوسحمسۺوہکرم یتۺےہ

ر ا رف دنیگۺۺےکۺبیشنۺؾ ۺ

۔ۺ ؾ ۺا رفنا د یۺ،ۺامد یۺؾ ۺونعمیۺا ؾ ر ۺد وینیۺؾ ۺا رخؾ یۺر

ۺا

ۺا رختسا ج ۺاک

ۺوموضاعـ

ۺںیمۺد ر ج

ر ا انعۺا ك کۺصخشۺیکۺےبکشۺ ا

ۺیکۺد ہتۺدنبیۺرکك

ۺا ن ؾ ر

ۺت ۺںیمۺ ۺےکۺملعۺؾ

شا ن

مۺا

ۺوکۺدصك ا نۺزگر ےنۺےکۺدعبۺا اج

ر ا انع ؾ لۺ

ا

لۺےہ۔ۺ ز ہۺےسۺك ا

دقر ـ

ؿ صۺےکۺهل،ۺرعم ۺامد هۺےسیجۺفلتخمۺ

شا ن

مڈ ا ،ۺرعم ۺا

لۺاشمدہهۺرتیقۺوہۺیکچۺےہ۔ۺرعم ۺخكاق

ك ا د هۺؾ صا لئۺےکۺصا

یۺیملعۺا ںینمجنۺتہبۺر

ال یۺ

ال ھتۺاطمہعلۺا ؾ ر ۺقیقحتۺںیمۺا ك کۺك ا ر ےۺںیمۺۺد اینۺیکۺ

ۺیکۺیملعۺرتیقۺ

ۺرتعمفۺںیہۺہکۺا ن ۺوخد ۺوہر یہۺںیہ؛ۺنکیلۺا سۺےکۺك ا ؾ وجد

قلا

ۺك ۺاگر د ؾ رسےۺیکۺدمد

ۺ

ر ا انع ۺ


ؿ صۺا ؾ ر ۺاعمر فۺیکۺؾ اضذفهلا زیچۺےہ۔ۺفلتخمۺ

ۺیکۺتمظعۺےکۺصا ےنمۺك

ر ا انعاعمر فۺ

ۺشخبۺا ؾ ر ۺرتیتیبۺاعمر فۺرپۺلمتشمۺےہ؛ۺنجۺےسۺ

قلۺا ےنپۺملعۺؾ ۺد ا شنۺیکۺانبۺا ےسیۺےبۺدبل،ۺدہا

شا ن

ما

ز زگۺا ااگهۺںیہنۺوہاتکساھت:ہ رپۺ

...{ و تهووا ت ا ي ه ة وي الهتاب وايحهه 1{ي

ۺرکمیۺیکۺرظنۺںیمۺ

ر ا انع،ۺ


خ

ۺا ؾ ر ۺوغر ؾ

ۺرظنك ا ـ ۺؾ ۺیکۺامتصۺقیمعۺا و ر

شا ن

مڈ ا ؾ دنۺاعتملۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺا

ۺۺخ

ر ا انعرکفۺاکۺا رگۺ

ۺ ا

ۺاجك ر ضۺك ا ك ا فۺںیمۺا ك کۺؾ ا حضۺ


ۺخ ۺیرشۺا ؾ ر ۺرکمیۺیکۺاگنهۺںیمۺ

ر ا انع ہنۺرکںیۺوتۺ

ےسۺوما ر

ۺیتسہۺك ا الۺاجےتۺںیہۺا ؾ ر ۺ

ۺےہۺسجۺںیمۺامتصۺامکالـ

ا ـ

ۺؾ هۺؾ دحهۺالرشك کۺد

ر ا انعڈ ا الۺ

ےہ۔ۺخ

عا صئۺا ؾ ر ۺاقنصئۺےسۺزنمهۺےہ:

ذۺےکۺامتصۺ

اء ايحشنيوهلل األ}امد یۺؾ ۺنکممۺوموجد ا ـ 2...{س

1


قل ۔۲۵۲(ۺا ا

2

ۺ۷۔ۺا رعا فۺب

قل ۔۲۸۰(ۺا ا



ا صۺا ہللۺیہۺےکۺےیلۺںیہ۔ۺ‘‘

ابیۺرتنیۺك

ۺؾ وجد یۺا ؾ ر ۺا احؿہۺویقکفۺےکۺك ا ؾ وجد ۺیرشۺےکۺ’‘ا ؾ ر ۺر ـ ر عؾ هۺ

ضۺؾ وجد ۺا ےنپۺ

ل

ۺاع ا ۺیھبۺا ؾ ر ل ۺاکۺدم

ا رتۺےہ۔ۺؾ هۺاخقلۺیھبۺےہۺا ؾ ر ۺامتصۺاکانئـل دحمؾ د ۺلیختۺےسۺك ا الۺا ؾ ر ۺ

ۺےہ

ي }۔وہظر ۺےکۺےیلۺظحلۺہبۺہظحلۺا سۺاکۺاتحمج ك {و صو في طا

خاک ضؼیف اص ج جاا ؽذ ای غحی ص ج پیذا ؽذ

ث کائات يا ت ج قائى، چ ج قائى ت رات صیش ؾی ػه

ۺؾ ۺقحۺیکۺاینبد ۺرپۺلیکشتۺك ا ےتۺںیہ:

مفد ا سۺےکۺا اعفلۺ،امیکحہنۺا دہا ف،ضیفۺا ؾ ر ر

وا في أنفشض } يتفك ا إال بايحل أوي ض ا بي اوات واألرق و ل اهلل ايش ا خ }...1

نیمۺا ؾ ر ۺوجۺ‘‘

ؿ نۺےنۺا ےنپۺبد لۺےک(ۺا دنر ۺہیۺوغر ۺؾ رکفۺںیہنۺایکۺہکۺا ہللۺےنۺا اامسوننۺا ؾ ر ۺرہ

پایکۺا

ا ۺقحۺقلخۺایکۺےہ؟ل ۺںیمۺےہۺ،وکۺ


’‘ھچکۺا ن

لاء ربو }... ا كا حوورا و }2

ۺےکۺرپؾ ر د اگر ۺاکۺہیطعۺبیسکۺےکۺےیلۺیھب(ۺونمممۺںیہنۺےہ۔ۺ‘‘ ـ ’‘ا ؾ ر ۺا ا

دسخؾذگی خسؽیذ خصهث خی يهک، سزث تخؾذگی اعث

3 اعث.

ۺ ا ۺا ك کۺد ؾ رسےۺےسۺخ ڈ ق

لۺا ینتیہۺےہۺہکۺہیۺب ا ۺر وبتیبۺؾ ،

ؽن فلۺوتدیحۺاخ ،

ر ا انعوتدیحۺ

ۺرط ڈ ا ےکۺقلعتمۺامتص

ۺرعم ۺخ ،

ر ا انعۺ ے۔

صکنۺوکۺںیہنۺوہ

ۺا اك ا ـ زتہیکۺۺ’‘،’‘ا یسفن’‘،’‘ا اافیق‘‘ض

ا ۺےہ:ۺ’‘سفن

ۺےکۺےیلۺشیپۺرکك

ن ن یف

رہگےۺلقعتۺوکۺاخم

أط ايحل } حتي يتبين يض ا في اآلفام وفي أنفشض آيات 1...{سنريض

1

ۺ۳۰۔ر ؾ صۺب

قل ۔۸(ۺا ا

2

ۺ۲۷۔ۺینبۺا رسا لیئۺب

قل ۔۱۰(ۺا ا

3

۔رہشك ا ر ۔


ا ایننۺا اافضۺاعملۺںیمۺیھبۺد اھکںیئۺےگۺا ۺ‘‘

ش

مۺںیمۺمہۺرقنعبیۺا ںیہنۺا ینپۺ

ا ـ

ۺیکۺد

ۺا ن ۺوخد ؾ ر

ا ۺاؾ یہۺبا ہلل(ۺقحۺےہ۔

نم ػیۺرپۺؾ ا حضۺوہاجالۺہکۺ

کۺہکۺا ن

’‘یھبۺاہینۺك

ای دس طهة ج ػانی دس ؽش ؽس

ضدیک ج دسیؼ جاگش ػس

ای تا دس زذیث گػ کش

ی تا دس زضس چؾى کس

اوات }... 2...{واألرق أفي اهلل طو فاط ايش

نیمۺاکۺاخقلۺےہ۔ۺ‘‘

’‘ایکۺبںیہمت(ۺا ۺسۺا ہللۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺکشۺےہۺوجۺا اامسوننۺا ؾ ر ۺر

ۺاکۺہجیتنۺا ؾ ر ۺرشکۺوکۺدیلقتۺا ؾ ر ۺرکفۺ

ۺیکۺرطفـ

شا ن

مۺا ۺدیجمۺ،ۺوتدیحۺوکۺلقعۺےکۺاطمقبۺا ؾ ر

ر ا انع

ر ا ر ۺد اتیۺےہ:ع ہنۺرکےنۺاکۺہجیتنۺ

س تزو } ير اوات ب ل ايش ضا وأيقىخ وبث فيضا تيس به في األرق رواسي أ

ي زود ك ك ا فيضا اء فأبت اء ايش ا زابة وأزي اذا .ك ل اهلل فأروني صذا خ

ايو زوط ب ل ايذي بين خ في ؿال و 3{اي

نیمۺںیمۺۺ‘‘

ا سۺےنۺا اامسوننۺوکۺا ےسیۺوتسوننۺےکۺریغبۺدیپا ۺایکۺوجۺںیہمتۺرظنۺا اںیئۺا ؾ ر ۺا سۺےنۺر

ۺمہۺ ن ا ۺد ےیئۺا ؾ ر ھپ

ۺ ۺمسقۺےکۺاجونر ز ہۺا سۺںیمۺ اگمگۺہنۺاجالۺا ؾ ر

ا ہکۺؾ هۺںیہمتۺےلۺرکۺد

ۺد ےیۺك

ۺاگر

اہپر

ز ہا صا ك ا ۺرھپۺمہۺےنۺا سۺںیمۺ

ل ۺےسۺك ا ینۺ

ےۺا اگالۺہیۺےہۺا ہللۺیکۺقیلختۺۺےنۺا اامسن

مسقۺےکۺسیفنۺوجر

ا ملۺینگۺرصحیۺرمگا یہۺںیمۺےہ۔

ۺہکلبۺؿ ر ا ۺےھجمۺا ہللۺےکۺوسا ۺد ؾ رسؾ نۺیکۺقولخضۺد اھکؾ

ۺد ـ ’‘ا

1

ۺ۴۲۔ۺمحۺدجسۺهب

قل ۔۵۳(ۺا ا

2

ا ا میہۺب ل ۺ۲۴۔ۺا

قل ۔۲۰(ۺا ا

3

ۺب

ۺ۳۲۔امقلن

قل ۔۲۲۔۲۰(ۺا ا



ۺےکۺ ڈ ا

ۺںیمۺخ

ۺےہۺسجۺںیمۺبتقلخۺاکانئـ

قلۺا ا ڑکنیسؾ نۺومنوننۺںیمۺےسۺا ك کۺذموکر ه

ۺےکۺصا ھتۺا ها

ا ر هۺرکےنۺےکۺدعب(ۺرصا ذف

ڈ ا الۺا اصحنر یۺا اعفلۺیکۺرطفۺا ص

ۺوہۺر اہۺےہۺہکۺہیۺخ

ن

ا ۺےہۺوتۺا ےسۺصا ےنمۺالںیئ۔

نۺںیمۺوکیئۺامجلۺك ا ك ا ۺاجكڈ ا ؾ

ا دحۺاکۺامجلۺےہۺا رگۺد ؾ رسؾ نۺےکۺخ

ۺ ڈ ا الۺقشعۺؾ ۺتبحمۺامجلۺؾ ۺوخوصبر کرم یتۺےہ،ۺؾ وجد

ڈ ا الۺلقعۺؾ ۺتمکحۺےہۺ،خ

ۺ،ۺخ

ر ا انعڈ ا الۺ

خ

ۺا ےنپ ۺےکۺطف ۺںیہ،ۺا یسۺیکۺرطفۺر ؾ ا نۺد ؾ ا نۺںیہۺا ؾ ر ۺطف ـ ا ءۺا سۺےکۺذجمؾ

عىۺؾ وجد ۺیکۺےکۺامتصۺا

ۺںیمۺوغشملۺںیہ:

ۺؾ ۺاینر

رہگا یئۺںیمۺا یسۺےکۺصا ھتۺر ا ر

بسا} اوات واألرق إال آتي ايزح في ايش ك 1{إ

نیمۺںیمۺےہۺا سۺر نمحۺےکۺوضحر ۺرصفۺدنبےۺیکۺتیثیحۺےسۺشیپۺۺ‘‘

وجۺوکیئۺا اامسوننۺا ؾ ر ۺر

’‘وہاگ۔

يغثگا طانة یا سذ چ ؽیاس چ

خاا ػؾق اعث چ يغدذ چ کؾث

اوات واألرق } في ايش ويط أس و اهلل يب ير زي 2...{أف

نیمۺۺ‘‘

ۺر ۺد نیۺےکۺوخا اہنۺںیہ؟ۺاحالہکنۺا اامسوننۺا ؾ ر ایکۺہیۺینگۺا ہللۺےکۺد نیۺےکۺوسا ۺیسکۺا ؾ ر

ۺا ہللۺےکۺا اےگۺرسۺمیلستۺمخ

’‘ںیہ۔ۺےکۺوموجد ا ـ

...{ إ تشبيحض ال تفكضو وله سظ 3...{شيء إال يشبح بح

’‘ا ؾ ر ۺوکیئۺزیچۺا یسیۺںیہنۺوجۺا سۺیکۺانثۺںیمۺحیبستۺہنۺرککرم یتۺوہۺنکیلۺمتۺا سۺیکۺحیبستۺوکۺںیہنۺےتھجمسۺوہ۔ۺ‘‘

1

ۺ۲۹ۺب۔ب می

قل ۔۹۳(ۺا ا

2

ب


قل ۔۸۳(ۺا ا

3

ۺ۲۷۔ینبۺا رسا لیئۺب

قل ۔۴۴(ۺا ا


ؾحیى تا ؽا ا يسشيا يا خايؾیى يا عؼییى تصیش تا


ر ا انعۺ،

شا ن

م ا

ۺیکۺ

دنیگۺا ؾ ر ۺا ارخـ

ۺیکۺریسفتےہۺ،ۺا سۺیکۺؾ عیسۺؾ ۺرعضیۺر

شا ن

مۺاکۺا ك کۺد ؾ رسا ۺولجه،ۺا

ر ا انع ۺ

ا اجعر

ۺا اجنصۺیکۺ ۺ ۺؾ

ۺےکۺا ااغر

شا ن

مۺ،ۺا

ف

ۺر ؾ جۺؾ ۺلقعۺیکۺفلتخمۺوتیثیحنۺۺخانذ ۺےکۺمسجۺؾ

شا ن

مرعم ۺےہ۔ۺا

ا ۺؾ هۺاہکنۺےسۺا اك ا ۺےہ؟ۺاہکنۺاجالۺاگ؟ۺاہکنۺےہ

ۺوتہجۺرکك ق

لۺیکۺلیمکتۺاج

ا ـ

شہ ۺوخا ؟ۺنکۺاقمدصۺا ؾ ر

ا ۺاچےئہۺ؟ۺنینجۺیکۺدیپا شئۺےکۺب ہلحۺہبۺب ہلحۺ

ا ۺاچےہ؟ۺا ےسۺایکۺرکك

اچےہ ۺےہ؟ۺا ےسۺسکۺرطجۺوہك

ۺیکۺرجتیب،ۺیفسلفۺك ا ۺ

شا ن

مۺا ۺا سۺاکۺد اینۺںیمۺا اےنۺیکۺرطفۺد قیقۺا ؾ ر ۺرہگیۺیملعۺوتہجۺہیۺطف ۺا ؾ ر

احالـ

ۺیکۺبجعتۺا اؾ ر ۺ

ر ا انعۺےکۺقلعتمۺتمظعۺ

ف

ۺےہ۔بوتہج(رعافینۺخانذ

ها عف

ا } ك خ هين ث ار ي ق اظ لفة ف ج كين ث سالية ا اإلنشا ك ويكس خ

ا ث يح وا ا فهشوا اي ة وا ـ ا اي ك ة فد ـ كة ا اي ك كة فد لفة كا ھ أنظأا اي خ

ايكيا يو إه ث يتو س ذيو ي ب إه ايدايكين ث آخ فتبارى اهلل أحش ثو 1{ة تب

ۺہگجۺۺ‘‘

ا ےصۺےسۺانبك ا ،ۺرھپۺمہۺےنۺا ےسۺا ك کۺوفحمؽ

ۺوکۺیٹمۺےکۺخ

شا ن

ما ؾ ر ۺہبۺقیقحتۺمہۺےنۺا

ےۺوکۺوبیٹۺیکۺلکشۺد یۺ،رھپۺوبیٹۺےسۺںیمۺہفطن

رھ

پ

ۺانبك ا ،ۺرھپۺین ا

رھ

پ

ۺانبۺد ك ا ۔ۺرھپۺمہۺےنۺےفطنۺوکۺین

ۺ ۺرھپۺمہۺےنۺا ےسۺا ك کۺد ؾ رسیۺقولخضۺانبۺد ك ا ۔ۺسپۺك ا ۺڑچلاك ا ،

ف

ۺرھپۺڈہوینۺرپۺوگط ڈہك ا نۺانبۺد ںی،

ۺےسۺرتہبۺنیۺاخقلۺےہ۔رھپۺا سۺےکۺدعبۺمتۺك ا ہبشۺب اجےتۺوہۺرھپۺںیہمت ا تکۺےہۺؾ هۺا ہللۺوجۺطف ل

ۺ

ا ۺا اھٹك ا ۺاجالۺاگ۔

نم ػیۺ

ۺےکۺد ن

’‘ایقعف

ا ؛ۺۺ

نھک

ۺںیہنۺر

ق

ل ا کرم یتۺابخ

،ۺذگہتشۺرحتفیۺدشهۺد ینیۺاتکوبنۺیکۺرطجۺد

شا ن

مۺیکۺرظنۺںیمۺۺا

ر ا انع

ۺرک

نۺاکۺامکلۺےہۺۺؾ هۺامجد ا کرم یت،ۺابنکرم یتۺا ؾ ر ۺویحا ینۺوخا ضۺےسۺہ فۺ’‘ہکلبۺیکلمۺا ؾ ر ۺوکلمکرم یتۺد ؾ ۺولہپؾ ا د ر ا کۺؾ

ا ۺےہۺ’‘ا رایتر ‘‘ا ؾ ر ۺ’‘وعشر

نھک

ۺیھبۺر

دنۺیتسہ،ۺیکۺوقـ

ر رفۺاکۺاعتر فۺۺ

شا ن

م،ۺہیۺا یسیۺوصختیصۺےہۺوجۺا

1

ۺب

ۺ۱۳۔ۺومونمن

قل ۔۲۶۔۲۱(ا ا



ۺےسۺرکا کرم یتۺںیہ:

ۺا ؾ ر ۺا ینپۺدقتریۺوخد ۺےنھکلۺؾ ا ےلۺےکۺونعا ن ۺد ا ر

ق

لا }ہفیلخ،ا ام إ اظ ايشبي إا صسي

ا نفورا ا وإ ا رکشا ۔‘‘ 1{طاك

ۺرکۺد یۺوخا هۺرکشۺزگا ر ۺےنبۺا ؾ ر ۺوخا هۺك

قل ’‘مہۺےنۺا ےسۺر ا ےتسۺیکۺدہا

ۺ ۺاکۺؾ ہلیسۺیھبۺےہۺا ؾ ر

ا ـ

شہ ،ا یہلۺا ؾ ر ۺاعتمیلۺوخا

ۺیکۺرطفـ

شا ن

مۺا ز ہا سۺرظنےیۺےکۺاطمقب،ۺ

ۺیکۺا ینپۺب یۺےہۺہکۺؾ هۺسکۺرطفۺا ےنپۺدقومنۺ

شا ن

مۺا ـ ر ہعیۺیھب،ۺا

ۺاکۺد

ا ـ

ن ا كعامد یۺا ؾ ر ۺتسپۺ

ۺرکے۔

اکۺر ج

دس خا د تاگ يی ایذ ت ضذ

جا کذايی سا ج تاؽی يغحؼذ

گؼ ؾس اجقیاا یکی تا

2 ی دگش تاگؼ فشیة اجقیاء

{ زكاصا وقس خاب ح ضا فحورصا وتكواصا قس أف ا سواصا فأيض ونفص و

3{زساصا

ۺا سۺ‘‘ ۺا سۺیکۺےسجۺا سۺےنۺدتعملۺایکۺرھپۺا سۺوکۺا سۺیکۺدباکر یۺا ؾ ر ا ؾ ر ۺمسقۺےہۺسفنۺیکۺا ؾ ر

ۺایکۺ ۺسجۺےنۺا ےسۺا ایند ه ۺا ؾ ر ۺوہا ـ طۺسجۺےنۺا ےسۺك ا کۺر اھکۺاکایم شؽن

ل ن

ۺ ےسۺےنچبۺیکۺھجمسۺد ی،

ۺر د ۺ ۺ،ۺلمعۺا ؾ ر

ۺیکۺتقلخ،ۺامیکحہنۺدصقمۺےکۺتحتۺۺوہیئۺےہ۔ۺاکانئـ

ۺا ؾ ر ۺاکانئـ

شا ن

ما ب ا د ۺوہا ۔ا

ك

ن کۺؾ ۺ

لۺ ۺا ك کۺا ینپۺوک ش، ز

ہۺںیمۺ

ۺا یسۺاہجن ۺرکۺےہ۔

ۺےسۺہ ف

ۺرسا الۺا ارخـ ۺا ؾ ر ۺاقمص لمعۺاک

ۺاکۺہجیتنۺد ھکیۺےلۺاگ۔دبرکد ا ر ۺا

ا ـ

شہ ؾ ر ۺوخا

يط سوف يزى} س ا سعى وأ إال ييص يإلنشا ى وأ 1{أال تزر وازرة وزر أخ

1

ز ۺب ہۺ۷۶۔د

قل ۔۳(ۺا ا

2

ومینی۔

3

ۺ۹۲۔سمشۺب

قل ۔۲۰۔۷(ۺا ا


ۺوکۺرصفۺؾ یہۺ‘‘

شا ن

ما ااگهۺر وہ!ۺوکیئۺوبھجۺا اھٹےنۺؾ ا الۺیسکۺد ؾ رسےۺاکۺوبھجۺںیہنۺا اھٹالۺاگۺ،ۺا

ا ۺےہۺ،ۺا سۺیکۺوک شۺرقنعبیۺد یھکیۺاجالۺیگ۔اتلمۺےہۺسجۺیکۺؾ هۺیعسۺرک

’‘ك

ضا} ف أسأت وإ ألنفشه ت أحش ت أحش 2...{إ

ا ا یئۺیکۺوتۺؾ هۺیھبۺا ےنپۺقحۺںیمۺیک۔ۺ‘‘ل ’‘ا رگۺمتۺےنۺیکینۺوتۺا ےنپۺےیلۺیکینۺیکۺا ؾ ر ۺا رگۺمتۺےنۺ

چتذ کشدی يثاػ ای ص افات

سا يکافاتک اخة ؽذ طثؼیث

عپش ایی ػذل اعث ؽایذ

ک ش چ اص ج تیذ اایذ

ۺوکۺ

ۺےکۺا یلۺہصحۺینعیۺایقعف

شا ن

مۺا

ۺںیمۺایحـ

شا ینۺوتکمك ا ـ

مۺا سدسۺد ینیۺاتکوبنۺا ؾ ر

ۺ

ر ا انعۺںیہنۺایکۺایگہکبجۺ

ر ا ومیشۺےکۺرپسد ۺرکد ك ا ۺایگۺےہۺا ؾ ر ۺا سۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺۺؾ ا حضۺوطر ۺرپۺھچکۺۺایبنف

ر ا اینۺںیمۺا دبعۺیکۺاحلمۺےہۺا ؾ ر ۺ

ۺیکۺرعم ۺا ك کۺوصخمضۺوصختیصۺؾ ۺؾ اضذف

ۺا ؾ ر ۺایقعف

یۺایحـ

ۺاکۺ

ۺۺ3/7ا اك ا ـ ر یخۺا ؾ

ا رل ۺ

ۺدیجمۺںیمۺۺایحـ

ر ا انع ۺوموضمۺےکۺصا ھتۺوصخمضۺےہ۔

ہصحۺا سۺدقتریۺصا ر

ۺایکۺ

ۺںیمۺایبن

ۺتلفغۺےسۺدیبا ر ۺرکےنۺیکۺوصر ـ ـ ۺا زیگنۺا ؾ ر ۺوخا

ۺوکۺریحـ

دنیگۺےکۺاحالـ

ا رخؾ یۺر

رکهۺیسکۺۺایگۺےہۺ۔ۺیہیبنت

ڈ

ۺاکۺك ـ ۺا ےکنۺا ابس ۺا ؾ ر

ۺؾ ا اعقـ ۺ

ۺرپۺاجیہن ۺںیمۺمغۺا زیگنۺا ؾ ر

ۺرتیبیغۺا دنا ر ا ؾ ر

ا ۔

نھک

ۺںیمۺصا ہقبۺںیہنۺر ـ د ؾ رسیۺاتک

ئذ } ا يضا يو اإلنشا جت األرق أثكايضا وقا إذا زيزيت األرق زيزايضا وأخ

تحسث أخبارصا بأ ي ف ايض اض أطتاتا ييروا أ ئذ يؼسر اي ربو أوحى يضا يو

ا يزظ ذرة ش ثكا ي ذرة خيرا يزظ و 3{ثكا

1

ۺ۵۳۔مجنۺب

قل ۔۴۰۔۳۸(ۺا ا

2

ۺ۲۷ینبۺا رسا لیئۺب

قل ۔۷(ۺا ا

3

زلا لۺب

۔۸۔ۺ۲( ۹۹۔ر



نیمۺا انپۺوبھجۺاکنلۺد ےۺیگۺۺ‘‘

ۺر ۺےسۺہ ا یئۺاجالۺیگۺا ؾ ر

س

نیمۺا ینپۺارر

ۺر ۺےہکۺاگۺذ ف

شا ن

مۺا ا ؾ ر

ۺےنۺا ےسۺا اسۺ ـ ۺرکےۺیگۺویکہکنۺا سۺےکۺر

ۺایبن

ۺؾ هۺا ےنپۺاحالـ

ہکۺا ےسۺایکۺوہایگۺےہ۔ۺا سۺد ن

ۺےکۺا امعلۺد اھکالۺاجںیئۺ

ا ہکۺا ن

ۺینگۺرگؾ هۺرگؾ هۺوہۺرکۺلکنۺا اںیئۺےگۺك

ۺاھتۺا سۺد ن رکےنۺاکۺمکحۺد ك ا

ا ل ا ا ل ر هۺ

ا ۺیکینۺیکۺوہیگۺؾ هۺا ےسۺد ھکیۺےلۺاگۺا ؾ ر ۺسجۺےنۺدل ا ا ل ر هۺ

ا ا یئۺیکۺوہیگۺؾ هۺا ےسۺۺسپۺسجۺےنۺدل

’‘د ھکیۺےلۺاگ۔


ر ا انع،ۺ

وبنـ

ۺےکۺےیلۺ

قلۺںیہۺںیہنجۺیرش

ۺربمغیپۺا ؾ ر ۺوبنـ

ف

ۺ،خانذ

ۺاکۺا ك کۺر ج

ۺےکۺا مہۺوموضاعـ

ر ا انع

ۺےہۺہکۺ هۺےنیلۺےسۺےلہپۺانمطف

ا

لۺاکۺاج

ۺیکۺرظنۺںیمۺوبنـ

ر ا انعۺرپۺشیپۺایکۺایگۺےہ۔ۺ ےفحتۺےکۺوطر

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺۺا ك کۺرظنۺد اینالۺ

ا یلۺاجال۔وبنـ

تیحیسمۺیکۺبتکۺۺرپۺد

دہعنیۺیکۺۺریپؾ یۺےکۺد وعك ڈ ا ر ۺ سدسۺاتکوبنۺیکۺرطفۺےسۺشیپۺےئکۺےئگۺومنہنۺلمعۺیکۺانبۺرپۺۺ

ۺوصحلۺؾ یحۺںیمۺیسکۺیھبۺ ۺا ؾ ر

د ك کۺوبنـ

ا

لۺےکۺ

ۺرکےتۺںیہ۔ۺا ن ۺوکۺا ینتیہۺےسۺؾ ا ہتسبۺامشر وخد

،ۺتمکحۺ،ۺ

ق

لۺا ؾ ر ۺافلۺ،ۺۺاہک ا

ںیہنۺك ا ك ا ۺاجك

ن ا ر

طیۺا ۺوصحلۺمسقۺیکۺوصختیصۺا ؾ ر رحسۺؾ ۺاجد ؾ ۺؾ ریغهۺہیۺطف

ر ا د ۺومعمیلۺمسقۺفۺؾ یحۺاحلصۺرکےنۺؾ ا ےلۺا ر ا ظئۺںیہ۔ۺا سۺرظنےیۺںیمۺربمغیپۺا ؾ ر

ؾ یحۺےکۺفلتخمۺد

ۺ ۺا ینپۺا ؾ ر ا ضۺےکۺانمیفۺا امعلۺ،

ۺا خ ۺوہاجےتۺںیہۺا ؾ ر ۺےسۺا ایند ه ا ه

نگۺ ۺا ؾ ر

ےکۺینگۺںیہۺوجۺایصعن

ۺےکۺیھبۺب بکتۺوہۺاجےتۺںیہ۔

ا ومسۺرپۺاجتؾ ر

د ؾ رسؾ نۺیکۺك

1

ۺا ؾ ر ۺۺیتحۺہکۺ

ۺ،ۺوھجـ

ر ا دفد وھہک،ۺ

ۺےہ۔ ا

ۺاکۺومعملۺوہك

افنضۺا ن

2

ۺ ۺا ك کۺۺ ۺوہےتۺوہالیھبکۺاھبکر ۺ

ا

لۺےکۺدہعهۺرپۺاف

قلۺر صا ۺا ؾ ر

وبنـ

د ؾ رسےۺرپۺنعلۺؾ ۺرفننیۺرکےتۺںیہۺ۔

3

ۺۺ ۺرپۺد ؾ رسؾ نۺوکۺلتقۺا ؾ ر ا ر ك کۺامیۺیکۺاینبد

ۺا ےنپۺك ر ا د فہیۺا

1

۔۴۹،ۺ۳۸۔۳۰،ۺ۲۹شئۺ،ۺزینۺرفسۺدیپا ۱۷۔۱۰،ۺ۹۔ۺرفسۺدیپا شئ

2

ۺ۲۸،ۺ۲۳،ۺ۲۲،ۺد ؾ صۺومسلیئ،ۺ۱۷۔رفسۺدیپا شئۺ

ا اہن

۔۸:۱ؾ ۺا ر ایمۺۺ۲۱،ۺ۱۳،ۺا ر ایمۺ۲۳،ۺا ؾ لۺك ا د ص

3

۔۲۹،ۺ۲۳،ۺ۲۶؛ۺیتم،ۺ۷۲،ۺ۲۴۔ۺب سقۺ


ۺد ےنیۺےکۺوحا ےلۺےسۺۺدحۺےسۺزگر ےکچۺوہےتۺۺںیہۺہکۺا اچ

قل

ۺا د ۺؾ ا ر

ۺےہۺا ار ا

فہۺوہك

کۺا ںیہنۺاکمط

ك

ا ۺےہ۔

ۺاکۺدہعهۺلمۺاجك

قلا ؾ ر ۺا ںیہنۺر صا

1

ۺ ۺا ؾ ر ا ہصۺےہۺںیہۺسجۺیکۺرطفۺا امجالا

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺہیۺا ك کۺرکفتۺاکۺخ

قلۺر صا ۺا ؾ ر

وبنـ

ن ا الۺا یہل،ۺیقیقحۺۺی

كۺیرشۺاکۺاغیپصۺالےنۺؾ ا ےلۺا

ر ا اینۺرکفتۺںیمۺاجنـعا ر هۺایکۺایگۺےہ۔ۺ

وتحیضۺےکۺریغبۺا ص

ۺیک

شا ن

مۺا ق

لۺوہالۺںیہ۔ۺامکلۺیکۺاج

لاےنۺےکۺےیلۺوعبمـ

ال شا ینۺصا وتیحنۺرپۺا امتعد ۺ

مۺا ۺا ؾ ر

قلۺدہا

ۺا ك کۺا یہلۺتمعنۺ

ا ہتسئۺا امعلۺؾ ۺرکد ا ر ۺےسۺزنمهۺوہےتۺںیہۺا ؾ ر وبنـ

ا ص

ن ا ءۺامتصۺكی

كۺا ۺیکۺاگنهۺںیمۺ

ر ا انع

ۺ

ر ا د ۺوکۺاطعۺیکۺاجکرم یتۺےہ۔ۺا سۺرظنےیۺںیمۺوبنـفۺال قۺرتنیۺا ا ہتسئۺا ؾ ر

ڈ ا ۺیکۺرطفۺےسۺص

ےہۺوجۺخ

ۺؾ یحۺےک ۺوکۺۺا ؾ ر ڈ ا

ا ۺاغیپصۺخ

نعۺرضؾ ر یۺےہۺ ا

ۺھچکۺاینبد یۺوصخوتیصنۺاکۺاحلمۺوہك وصحلۺےکۺےیلۺ

ۺزینۺلقعۺؾ ۺرشمۺےکۺ ا

ۺںیمۺتمصعۺاکۺامکلۺوہك

ۺا ك ا م ۺا سۺاغیپصۺیکۺافحتظۺا ؾ ر د ر ك ا ۺرکےنۺا ؾ ر

ۺا صا یسۺرتنیۺرشا طئۺںیمۺ ا

ہمۺد ا ر یۺںیمۺلمعۺرکےنۺںیمۺوصعمصۺوہك

مکحۺےکۺاطمقبۺا ینپۺا رفنا د یۺد

ےسۺںیہ:

{ بين يسيط اي فإط يشو رسو ارتضي لى يبط أحسا إال يب فال يوضز اي

فط رػسا يي خ سزا و شيء ا يسيض و أحصي ك و أحان ب وا رساالت ربض 2{أ قس أب

ا ۺوسا الۺا سۺر وسلۺےکۺےسجۺا سۺؾ هۺبیغۺ‘‘

ز ۺںیہنۺرکكہا

اکۺاجےننۺؾ ا الۺےہۺا ؾ ر ۺا انپۺبیغۺیسکۺرپۺؿ

ا ہکۺا ےسۺملعۺوہاجالۺہکۺ

ۺرقمر ۺرکد اتیۺےہۺك

ا ۺابہگنن

نم ػیا زگك ڈ هۺایکۺوہۺؾ هۺا سۺےکۺا اےگۺا ؾ ر ۺےھچیپۺ

ل ےنۺ

ۺےکۺك ا سۺےہۺا سۺرپۺا ہللۺےنۺا احؿہۺ

ۺوجۺھچکۺا ن ۺاچنہپالۺںیہۺا ؾ ر

ۺےکۺاغیپامـ ـ ؿ نۺےنۺا ےنپۺر ہ

پا

ز ۺزیچۺوکۺامشر ۺرکۺر اھکۺےہ۔رکر ہ ’‘اھکۺےہۺا ؾ ر ۺا سۺےنۺ

ۺؾ هۺہیۺےہۺہکۺ ۺشیپۺیکۺےہۺ ۺدیجمۺےنۺ

ر ا انعۺیکۺوجۺوصتریۺ

ن ا الۺا یہلۺیکۺیملعۺا ؾ ر ۺیلمعۺریسـی

كا

ر ا د ۺوہےتۺںیہ۔فشا وننۺںیمۺےسۺرتہبنیۺ،ۺك ا زیکهۺرتنیۺا ؾ ر ۺےچسۺرتنیۺا

م ن ا ءۺۺا ی

كا

1

1

،ۺ

،ۺ۹،ۺ۸،ۺ۷۔ۺا امعلۺر وسالن

ا ایطن

۔۲:ۺه

2

ۺ۷۱۔ۺنجۺب

قل ۔۱۸۔ۺ۱۶(ۺا ا



ۺا ؾ ر ۺلمعۺ

ر ا د ۺنجۺیکۺد وعـفۺا یہلۺاکۺرہظمۺا ےسیۺمیظعۺرکد ا ر ۺےکۺامکلۺۺا

وتدیحۺاکۺومنہنۺا ؾ ر ۺافصـ

ا ۺےہ۔

ؾ ا عقۺوہك

ا} ا أرس و قبو إال وحى إييط رسو بسو 2{أط الإيط إال أا فا

طۺریمےۺۺ‘‘ شؽن

ل ن

ۺےسۺےلہپۺوجۺیھبۺر وسلۺاجیھبۺےہۺا سۺیکۺرطفۺیہیۺؾ یحۺیکۺےہۺ ـ مہۺےنۺا ا

ۺرکؾ ۔وسا ۺوکیئۺوبعم

د ۺںیہنۺسپۺمتۺرصفۺریمیۺابعد ـ

ۺ ر ا د فۺۺا ؾ ر ۺك ا زیکیگۺںیمۺا ےنپۺمہۺونمۺا

ق

لۺ،ۺا ام

قعۺیلقعۺامکلۺ،ۺرکفیۺصا یتمۺ،ۺدصا

ہیۺرضحا ـ

ۺدنمۺا ؾ ر ۺرعم ۺےکۺےچسۺومنہنۺلمعۺےھتۺوجۺیھبکۺیھبۺ ن ا ءۺد ر د ی

كۺےھت۔ا

ا

لیکۺتبسنۺا یلعۺب ہبتۺرپۺاف

ن کۺلمعۺےکۺها ؾ هۺوکیئۺاک

لصۺہنۺرکےتۺےھتا ؾ ر ینوگنۺیکۺد وینیۺا ؾ ر ۺا رخؾ یۺقحۺےکۺها ؾ هۺوکیئۺکا صۺا ؾ ر

دنیگۺیکۺفا جۺؾ ۺوبہبد ۺیکۺوک شۺؾ ۺیعسۺرکےتۺر ےتہۺےھت۔

ر

ايديرات }... ف ا إييض زا وأوحي بأ ة يضسو أئ اص ا ػايحين وج ولك ج

وإيتاء ايز ايؼالة وإقا ابسي ا وكاوا ي 3...{كاة

ۺوجۺامہر ےۺمکحۺےکۺاطمقبۺۺ" ۺانبك ا ۺمہۺےنۺا ںیہنۺوشیپا ۺا ؾ ر ۺا ك کۺوکاصحلۺانبك ا ز ہۺمہۺےنۺ ا ؾ ر

ۺیکۺ

ۺےکۺےیلۺا ن

وکه

ۺا د ا یگیئۺر ۺا ؾ ر

ن کۺلمعۺیکۺا اجنصۺد یہۺا ؾ ر ۺایقصۺ امر

لر امنہیئۺرکےتۺےھتۺا ؾ ر ۺمہۺےنۺ

ۺزگا ر ۺےھت۔

"رطفۺؾ یحۺیکۺا ؾ ر ۺؾ هۺامہر ےۺابعد ـ

اذ ايذ يقثث ص افض زق چ اذ غا صفحا خذا صفث ايذا

4اذ. کا ی قو دنیم يؼشفث ايذ پظ يؼشفث خذا ص اغا يطهة

1


قل ۔۸۶۔۸۵(ۺا ا

2

ن ا ءۺب ی

كۺ۱۲۔ا

قل ۔۱۵(ۺا ا

3

ن ا ءۺب۔ۺا ی

كۺ۱۲

قل ۔۷۳۔۷۱(ۺا ا

4

ی۔

یۺریشا ر

۔ۺر ا ر


،ۺ

ۺرجہـ ۺد ےنیۺےکۺےیلۺفیلکت، ۺا اجنص ۺوک

قلۺیکۺاخرطۺا ینپۺر صا ڈ ا

ؿ نۺےنۺر اضالۺخہ

پا

ۺایک۔ۺاہنۺا ےسی

ف

ا د ا طل ك ا د هۺد وشا ر وینۺوکۺ

ۺا ؾ ر ۺتہبۺر

ق

لۺتمہت،ۺا اہ

قلۺیہۺینگۺاحلمۺؾ یحۺا ؾ ر ۺر صا

قحۺےکۺا امدتنا ر ۺےھت۔

رسايتط }... حيث يح 1...{اهلل أ

ۺاہکنۺر ےھک۔ۺ"

قل "ا ہللۺرتہبۺاجاتنۺےہۺہکۺا ینپۺر صا

ا ر ے


ر ا انع ا رسا ر ۺتقلخۺیکۺرطفۺ

ا ر ےۺا سۺ


ر ا انع ؾ نۺیکۺرطفۺ

ۺا سۺںیمۺیفخمۺر ا ر ۺیکۺرعم ۺا ؾ ر

ےبۺلثمۺاکانئـ

ۺ

قلۺیکۺدہا

شا ن

مۺےہۺوجۺا ـ ۺ،ا یہلۺاتک

ر ا انعۺا زیگنۺومنوننۺںیمۺا ك کۺںیہ۔ۺ

ۺےکۺریحـ ـ ؾ ۺےبۺاتمہۺاتک

ۺرپؾ ر ۺ

شا ن

مۺیکۺںیہنۺہکلبۺا ك کۺا

ۺرعم ۺاکانئـ

ر ا انع لۺیکۺیئگۺےہ۔ۺاہن!ۺ

ا ر

ۺرتتیبۺےکۺےیلۺك ا ؾ ر

ۺےسۺا ااگ

ۺےکۺا رسا ر ۺؾ ۺر ومر

ۺےہۺنکیلۺوچہکنۺا سۺاکۺےنجیھبۺؾ ا ال،ۺاخقلۺا ؾ ر ۺاکانئـ ـ هۺےہۺوتۺدقر کرم یتۺوطر ۺاتک

ۺوہکرم یتۺںیہۺوجۺ ز ہا

ا ںیلۺؿ

نعۺیکۺضعبۺ

ۺکا صۺںیمۺاکانئـ ۺےسۺا سۺ

ۺیکۺانمصی ف

ۺوموضاعـ رپۺفلتخمۺ

ؾ نۺاکا ۺك کۺولجهۺںیہ:

ۺےکۺر ا ر

وکتنیۺایحـ

اوات واألرق } ايس في ايش أزيط ايذي ي 2...{ق

لۺایکۺےہۺوجۺ"

ا ر

ۺاجاتنۺےہ۔ۺہہکۺد ےئجی!ۺا ےسۺوتۺا ہللۺےنۺك

نیمۺاکۺر ا ر

"ا اامسوننۺا ؾ ر ۺر

تی ثثات اص قجؼ گیشد ثثات غخ ای اعشاس جکی زیات

ۺا ؾ ر ۺۺدیبا ر یۺیکۺا صا سۺۺنبۺاتکسۺےہ ا ل ۺاکۺاطمہعل،ۺدت

لیۺا اك ا ـ

۔ ا سۺہلسلسۺںیمۺدنمر ہجۺد

1


قل ۔۲۱۴(ۺا ا

2

ۺب

ر اقنفۺۺ۱۵۔

قل ۔۶(ا ا



اوات واألرق كاتا رتكا ففت } ايش وا أ نرف يز ايذي أوي اء ك اي ا ا وج اص ك

و 1{شيء حي أفال يؤ

نیمۺك ا مہۺےلمۺوہالۺےھتۺرھپۺمہۺےنۺۺ"

ۺا ؾ ر ۺر

ۺرپۺوتہجۺںیہنۺد ےتیۺہکۺہیۺا اامسن

ۺا سۺك ا ـ ایکۺافکر

ۺےہ؟ۺوتۺایکۺبرھپۺیھب(ۺؾ هۺا امین ۺامتصۺاجدنا ر ۺزیچؾ نۺوکۺمہۺےنۺك ا ینۺےسۺانبك ا ۺرکد ك ا ۺےہۺا ؾ ر ۺا ںیہنۺخ ڈ ا

"ںیہنۺالںیئۺےگ۔

{ و وس اصا بأيس وإا ي ي اء ب 2{وايش

ۺا ؾ ر ۺمہۺیہۺؾ تعسۺد ےنیؾ ا ےلۺںیہ۔ۺ" ۺےسۺانبك ا

ۺوکۺمہۺےنۺا ینپۺوقـ

"ا ؾ ر ۺا اامسن

ۺےہ:

ۺا زعلـ ـ ا د ۺر

ا ر هۺرکےتۺوہالۺا ر ص

ا تیبۺیکۺرطفۺا ص

اتسر ؾ نۺرھبیۺاضفۺیکۺخ ڈ

اوات ب } ايش س تزوضااهلل ايذي رف ير }...3

ۺےہۺسجۺےنۺا اامسوننۺوکۺںیہمتۺرظنۺا اےنۺؾ ا ےلۺوتسوننۺےکۺریغبۺدنلبۺایک۔ۺ"

ا ـ

"ا ہللۺؾ هۺد

ا ےہ:

ر امكفۺںیمۺ

ا ۺقلخۺرکےنۺےکۺایبن

ا ۺوجر

ز ۺےشوکۺوجرہۺںیمۺ

ا سۺاہجن

ا زوجين } ك شيء خ ك 4...{و

ےۺانبالۺںیہۺ"

ز ۺزیچۺےکۺمہۺےنۺوجرہ "۔ا ؾ ر ۺ

1

ن ا ءۺب ی

كۺ۱۲۔ۺا

قل ۔۳۰(ۺا ا

2

ۺب

ا ر ك ا ـ

ۺ۵۲۔د

قل ۔۴۷(ۺا ا

3

۔۱( ۲۳۔ۺر دعۺب

4

ۺب

ا ر ك ا ـ

ۺ۵۲۔ۺد

قل ۔۴۹(ۺا ا


ضا } ل األزواد ك 1...{وايذي خ

ےۺدیپا ۺےئک۔ۺ"

"ا ؾ ر ۺسجۺےنۺامتصۺا اسقصۺےکۺوجر

ک اص یک فضی یایذ پذیذ خا سا فضایؼ صخفث افشیذ

یکی یغث خض داس کشدگاسک ا سا اثاس خفث یاس

2فث افشیذ گؾاد ص صاس ش اچ افشیذعث ت خفث افشیذ

ا د ۺےہ:

ۺرکےتۺوہالۺا ر ص

ۺوکتنیۺوکۺایبن

ار ےفطنےکۺب

ب وايترائب } بين ايؼ د اء زافل يخ خل خل اإلنشا وز ي 3{ف

ۺایکۺایگۺؾ هۺا ےنلھچۺؾ ا ےلۺك ا ینۺےسۺۺ" ۺوکۺد انھکیۺاچےئہۺہکۺؾ هۺسکۺزیچۺےسۺدیپا

شا ن

مقلخۺایکۺایگۺسپۺا

ا ۺےہ۔

نکل

مےۺیکۺڈہوینۺےسۺ

ن صیھۺا ؾ ر ۺ

ك ی ن "ےہۺوجۺ

4يذیا خاک تا ک اتی ای قطش ج اگش اند گش پاک ايذی

ا ر خی

ۺا ؾ ر ۺہفسلفۺك

ر ا انع

شا ینۺاعمرشےۺںیمۺر ا جئۺرطوقینۺا ؾ ر ۺا وصیننۺ

مۺا ۺا ؾ ر

ا ر خیۺیکۺؾ اضذف

ۺ،ۺہفسلفۺك

ا ر خیۺاکۺایبن

ك

ۺرکمیۺےکۺد شکلۺوموض

ر ا انعۺیھبۺ

ا ر خیۺیکۺیکۺؾ اضذف

ۺك ،

ر ا انعۺ ۺںیمۺےسۺا ك کۺےہ۔

اعـ

ۺےکۺ ر ا د ف ؾ نۺا ؾ ر ےلہپۺزگر ےۺوہالۺا

ۺذگہتشۺا وتمنۺےکۺر ا ر ۺ ۺا وقا صۺ،

ۺرہگا یئۺںیمۺدموفن ۺ

اخومس

ۺںیمۺ

دنا ن

ۺر ۺدیجمۺونکںیۺا ؾ ر

ر ا انعۺ ۺےہ۔ ا

ۺا اھٹك ا ولعمصۺانمرظۺےسۺرپد ه

ۺےکۺك ـ ۺیکۺدنبۺاتک

ؾ ا اعقـ

ۺویفسۺ

دنیگۺبم(رضحـ

ۺفہکۺیکۺر ـ ۺ،ۺا احص

شا صۺیکۺوسجلۺومیسۺہیلعۺا

ۺۺۺبم(،ۺرضحـ

،ۺرضحـ

1

رخفۺب

ۺ۴۳ر

قل ۔۲۱(ۺا ا

2

ر د ؾ یس۔ ف ۔

3

ۺ۸۶۔ۺؿا ر ضۺب

قل ۔۷۔۵(ۺا ا

4

ا وپر ی۔

شی

ك ۔اطعر ۺ



ۺ ز

ؼ

ذا ا میہۺ ،بم(

ل ۺا

ۺا امسلیعۺۺبم(رضحـ

شا صۺؾ ریغهۺیکۺبم(ؾ ۺرضحـلۺامہیلعۺا ۺوحا ۺا اد صۺؾ

ا ؾ ر رضحـ

ا ۺےہ۔

ۺیکۺاخرطۺشیپۺرکك

ۺا رثا ـ

ۺا اومر

ایفخمہنۺوگتفگۺوکرتیتیبۺا ؾ ر ۺربعـ

ضا أت } ت ت ا ن يب وحيضا إييو أباء اي و صذا فاػبر ت قب و وال قو

تكين اقبة ي اي 1{إ

ۺۺ"

ۺا ن ـ ۺیکۺرطفۺؾ یحۺرکر ےہۺںیہۺا سۺےسۺےلہپۺہنۺا ا ـ ہیۺںیہۺبیغۺیکۺھچکۺربخںیۺوجۺمہۺا ا

ا ۺرپزیہاگر ؾ نۺےکۺےیلۺےہ۔

نم ػیۺیکۺوقصۺسپۺربصۺرکںیۺ،ۺرتہبنیۺا اجنصۺ ـ "ك ا وتنۺوکۺاجےتنۺےھتۺہنۺا ا

ا

ۺےنك

ر ا انع

ر ا د ۺیکۺفا ؾ هۺك ا کۺؾ ۺك ا زیکهۺا

ر خیۺںیمۺك ا الۺاجےنۺؾ ا ےلۺطلغۺئاق قۺیکۺا صا جۺۺےکۺه

ۺ

ر ہعیۺاگلالۺےئگۺا زلا امـ

ۺ،ۺد یکمھ،ۺد وھسنۺا ؾ ر ۺد وھےکۺےکۺد

قلۺےسۺد ؾ ق

لا وملنۺیکۺاج

ا ینۺرپۺؿ

شك ی

ر ا ر ۺد ك ا ۔عا یۺا ذلہمۺ

ل ۺےسۺ

ۺا زلا امـ

یکۺتقیقحۺےسۺا ااگهۺایکےہۺا ؾ ر ۺا ںیہنۺا ن

يضو} إبزاصي ا كا نين ش اي ا كا ا و ش حيفا كا ايا وله 2{زيا وال نص

ؿ یئۺےکۺصا ھتۺملسمۺےھتۺا ؾ ر ۺرشمنیکۺںیمۺےسۺۺۺ"شك ک

ا ا میہۺہنۺوہید یۺےھتۺہنۺاسیعیئۺہکلبۺؾ هۺل ا

ز زگۺہنۺےھت۔ہ

"

ت } أأت ق ي ز اهلل يا يسي اب وإذ قا اهلل قا زو اض اتدذوني وأمي إيضين ي

ا في نفس تط ت تط فكس ت ق ن ا ييص لي بحل إ أقو لي أ ا يهو ي وال سبحاو

اي ال ا في نفشو إو أت 3{يوب أ

1

ۺ۲۲ب ۔وہد

قل ۔۴۹(ۺا ا

2

ۺب


قل ۔۶۷(ۺا ا

3

ۺ۵۔امدئهۺب

قل ۔۲۲۶(ۺا ا


ۺےنۺۺ" ـ شا ص(ۺایکۺا الیۺنبۺب میۺبامہیلعۺا

هی س

ر امك ا :ۺا ےۺفۺا ہللۺےنۺ ۺك ا د ۺرکؾ (ۺذ ف

قعۺبؾ هۺؾ ا ؾ ر

ۺایک:ۺوتۺ

شا صۺےنۺرعضلیۺہیلعۺا

هی س

؟ۺ

ڈ ا ۺانبؾ

ینوگنۺےسۺاہکۺاھتۺہکۺا ہللۺےکۺوسا ۺےھجمۺا ؾ ر ۺریمیۺؾ ا دلهۺوکۺخ

ۺےسیکۺہہکۺاتکسۺوہنۺسجۺاکۺےھجمۺوکیئۺقحۺیہۺںیہنۺ؟

ا رگۺںیمۺےنۺا اسۺھچکۺاہکۺۺك ا کۺےہۺںیمۺا یسیۺك ا ـ

ۺ ا

نم ػیۺاجاتنۺےہۺنکیلۺںیمۺریتےۺا رسا ر ۺںیہنۺاجاتنۺ۔

ا ۺویکہکنۺوتۺریمےۺد لۺیکۺك ا ـ

ا ۺوتۺےھجمۺملعۺوہك

وہك

ۺاجےننۺؾ ا الۺےہ۔ ـ "وتۺیہۺبیغۺیکۺك ا ںیتۺوخ

ۺ ا

ۺےکۺاکۺاعتر فۺرکؾ ا ك

ا وہنۺا ؾ ر ۺایصخشـ

ۺك ا د ص ۺرکےنۺاکۺدصقمۺ

ا ر خیۺایبن

ۺیکۺرظنۺںیمۺك

ر ا انع

ن کۺؾ ۺدبۺومنوننۺںیہنۺہکلبۺاصنیحلۺ

لۺا امعلۺیکۺرشتحیۺا ؾ ر ۺ ۺؾ

،ۺاعد ا ـ

دنیگۺیکۺؾ اضذف

ا نیملۺیکۺر

ۺؿ ا ؾ ر

ۺہفسلفۺ هۺےتکنۺاکۺا اضہفۺرکےتۺوہالۺ

ا ر

ا ر خیۺںیمۺا ك کۺك

ۺےنۺا ےنپۺرظنہیۺك

ر ا انعۺےہ۔ ا

ۺرکا ك

یکۺاچہپن

ۺا ؾ ر ۺك ا لطۺرپۺ ۺؾ ۺوعا لمۺ ـ ر امۺا ابسف ؾ ا لۺںیمۺاکر

ۺؾ ۺر

ۺےکۺرعؾ ج

شا ینۺۺدمتن

ما ر خیۺۺےکۺیعطقۺا وصیننۺ،ۺا

ك

ۺےہۺوجۺیسکۺد ا وشنر ۺقحۺیک

ۺد ك ا ۺےہ۔ہیۺا ك کۺا اسۺر ج ر ا ر عۺ ۺد ا یمئۺحتفۺؾ ۺاکایمیبۺوکۺا ینپۺوتہجۺاکۺاخضۺروحر

ز ۺۺےکۺیملعۺؾ رجتك ا کرم یتۺزجتےیۺںیمۺںیہنۺا ااتکس۔ہ ا ؾ ر ۺام

یہیۺؾ هۺاینبد ۺیھتۺسجۺیکۺانبءۺرپۺا ےنپۺربمغیپۺوکۺۺؿا وتقر ۺد ونمشنۺےکۺاقمےلبۺںیمۺحتفۺیکۺونك ڈ ۺد ی۔

{ ح يكويو ايسبز أ ويويو ايح تص سيضز 1{جي

ۺرقنعبیۺتسکشۺۺ"

ۺہیۺامجىف ۺںیہ؟ۺبںیہن(

ۺہیۺینگۺےتہکۺںیہۺہکۺمہۺا ك کۺافحتۺامجىف ك ا

ھۺریھپۺرکۺاھبےگۺیگ۔

ك ی ن "اھکالۺیگۺا ؾ ر ۺ

{ ورظ ت واهلل ييلفئوا ور اهلل بأفواصض يزيسو صو ايذي أرس و ظ ايکاف ويو ك

نو ش ظ اي كط ويو ك لى ايسي ايحل ييوضزظ 2{رسويط بايضسى وزي

1

ۺ۵۴۔ۺرمقۺب

قل ۔۴۵۔۴۴(ۺا ا

2

ۺ۶۲۔فصۺب

قل ۔۹۔۸(ۺا ا



ۺۺ" ۺا ہللۺا ےنپۺونر ؿ ن(ۺےسۺا ہللۺےکۺونر ۺوکۺاھجبۺد ںیۺا ؾ ر ک

كہۺبیکۺوھپ

نعہیۺینگۺاچےتہۺںیہۺہکۺا ےنپۺ

ۺا ؾ ر ۺد نیۺقحۺےکۺوکۺوپر ا ۺرک

قلا ا ۺامںین۔ۺؾ یہۺےہۺسجۺےنۺا ےنپۺر وسلۺوکۺدہا

ل ےکۺر ےہۺاگۺوخا هۺافکر ۺ

ا وگا ر ۺزگر ے۔

ۺرکد ےۺوخا هۺرشمنیکۺوکۺك ق لۺرپۺاغ

"صا ھتۺاجیھبہکۺا ےسۺامتصۺا د ك ا ن

چشاغی سا ک ایضد، تشفش صد

ش ا کظ پف کذ، سیؾ اػ تغصد

{ ا وايذي ص رس األطضاز إا ي يكو وا في ايحياة ايسيا ويو 1{آ

ۺرکےتۺر ںیہۺےگۺۺ" دنیگۺںیمۺیھبۺدمد

ا یننۺیکۺد اینؾ یۺر ۺالےنۺؾ

ۺا امین مہۺا ےنپۺر وسیننۺا ؾ ر

ۺوگا هۺڑھکےۺوہنۺےگ۔ ۺیھبۺذ ف

"ا ؾ ر ۺا سۺر ؾ ر

ا ايزبس في }... فأ ب اهلل ايحل وايباك اض نذيو يض اي ف ا ي ا ذصب جفاء وأ

هث في األرق 2...{في

ا دیپۺۺ"

ا اکر هۺوہۺرکۺك

ا ۺےہۺرھپۺوجۺاھجگۺےہۺؾ هۺوتۺك

ۺرکك

ا لۺایبن

نعۺك ا لطۺیکۺ ا یسۺرطجۺا ہللۺقحۺؾ

نیمۺںیمۺرہھٹۺاجکرم یتۺےہ۔

ا ۺےہۺا ؾ ر ۺوجۺزیچۺا ہللۺےکۺافدئےۺیکۺےہۺؾ هۺر

"وہاجك

ا } زي إا ح 3{ايذك وإا يط يحافوو

ا ر ا ۺےہۺا ؾ ر ۺمہۺیہۺا سۺےکۺاحمظفۺںیہ۔ۺ"

ا ۺمہۺیہۺےنۺا ك

نم ػی رکۺوکۺ

"ا سۺد

تیؼ کى ک سا ص قشا ياؼى ي کحاب يؼدضات سا سافؼى

زافظی دیگش يد اصي جت کظ حاذ تیؼ کى کشد دس ا

األرق هلل يورثضا }... تكين إ اقبة ي واي بازظ يظاء }1

1

ر ۺب فۺ۴۰۔اغ

قل ۔۵۲(ۺا ا

2

ۺ۲۳۔ر دعۺب

قل ۔۲۷(ۺا ا

3

ۺ۲۵۔رجحۺب

قل ۔۹(ۺا ا


ۺۺ" ا

ۺانبك

نیمۺا ہللۺیکۺےہۺؾ هۺا ےنپۺدنبؾ نۺںیمۺےسۺےسجۺاچےہ ۺےہۺا سۺاکۺؾ ا ر ـ

ےبۺکشۺہیۺرسۺر

ن کۺا اجنصۺا لہۺوقتیۺےکۺےیلۺےہ۔

ل "ےہۺا ؾ ر ۺ

ا رتنیل

ا ؾ ر ا یلعۺا دقا ر ۺ

ۺےکۺا

ر ا انعۺا ؾ ر ۺ

ۺیکۺشیپۺرکد هۺا دقا ر ۺ،رتہبنیۺامیلعتـ

ر ا انع

ا ینۺۺاعمر فۺاکۺا ك کۺرتہبۺنیۺ

یلعۺؾ ۺالك

ۺا ؾ ر ۺا و ر ۺیکۺوگا هۺےہۺہکۺنجۺںیمۺ ومنہنۺںیہ ق

ل نیمۺرپۺتہبۺصا ر ےۺاکم

،ۺر

شا ن

مۺا

ا ر خیۺا ؾ ر ۺایحـ

۔ك

ۺ ۺںیمۺیلمعۺا اکحصۺؾ

ۺےھت۔ۺا ن ز ہ ینہۺوغر ؾ رکفۺںیمۺام

ۺ ضحۺد ۺرصفۺرظنہیۺشیپۺرکےنۺا ؾ ر ز

ثیےسۺا

ۺرکف ق

لۺاھت۔ۺتہبۺےسۺاکم

ۺاکۺدقفا ن ۺا دقا ر ۺانمطف ۺا ؾ ر

دنیگۺیکۺد وتسر ا ـ

ۺر

ۺرپۺرسمـ ۺ،ۺوقعملۺا ؾ ر

ۺےکۺ

ا ـ

ۺد ۺا ؾ ر

ا ج

رظۺا ےنپۺ

شا ن

مۺا ۺےسۺاقرصۺےھت۔

ن شکی

م

ۺیکۺ

ا ـ

شہ ۺرکےنۺا ؾ ر وخا ۺوپر ا

رضؾ ر ك ا ـ

دنیگۺےکۺےیلۺا ك کۺاجعمۺاظنصۺشیپۺںیہنۺ

دنیگۺےکۺا رسا ر ۺےسۺالملعۺوہےنۺیکۺؾ ہجۺےسۺر

اقتوضنۺا ؾ ر ۺر

رکاتکس۔ۺ

ۺۺوقکفۺۺ ا کرم یت،ۺا رفنا د ی،ۺاخدنا ینۺا ؾ ر

ۺد شا ینۺذموکر هۺاقنصئۺا ؾ ر

مۺوخد یھبۺا

شا ن

مۺا ۺےکۺها ؾ هۺ

ا ـ

ر احجك

شا ینۺ

مۺا ۺا ؾ ر

قلۺ،دہا

ر ا انعۺےہ۔ۺ

یۺر اکؾ ـ

ال دنیگۺےکۺےیلۺا ك کۺاعد الہنۺاظنصۺشیپۺرکےنۺںیمۺتہبۺ

ر

ا ـ

ۺا ینپۺد ۺاک

شا ن

مۺےہۺوجۺا ـ لۺیکۺاتک

ملع

ۺا ڈ ا ؾ دنۺاعتمل ا وصیننۺےکۺد وتسر

ۺخ ۺ ، ۺا ؾ ر ر ا د ف،ۺمہۺونمۺا

ر ا ر ۺرکےنۺںیمۺدمد ۺعا ل شا ینۺےکۺاعمرشکرم یتۺا اکویئنۺےسۺر ا ہطبۺ

مۺا

ۺاکۺامکلۺہیۺےہۺہکۺایحـ

ر ا انعاگر ۺےہ۔

ۺیکۺ

شا ن

مۺوجۺا

ر ا انعۺد اتیۺےہ۔ۺ ر ا ر

عۺوتہجۺ امتصۺر ؾ ا طبۺوکۺا ك کۺومعکفۺا ؾ ر ۺلمکمۺمہۺا ایگنہۺےکۺصا ھتۺومر د

ریۺرظنۺےیلۺوہالۺےہۺا ؾ ر ۺیسکۺیھبۺتہجۺےسۺاغلفۺںیہنۺ

دنیگۺیکۺامتصۺوتیثیحنۺوکۺا ےنپۺر

وقعملۺر

ۺیکۺا رفنا د ی،ۺامسیج،ۺا اصتق

شا ن

ما ضۺےہۺ؛ۺا

دنیگۺےسۺب وبؽۺفلتخمۺا خ

ۺد رگیۺرطجۺیکۺر د ی،ۺساییسۺا ؾ ر

ۺڑکنیسؾ نۺاتکوبنۺیکۺ ۺاکۺوموضمۺا ؾ ر

ا ر ؾ نۺیئنۺا ثاحـ

زہۺ ـ ۺاقونینۺاظنصۺوکۺشیپۺایکۺےہ۔ۺہیۺاتک ا ؾ ر

یۺوقا نینۺںیمۺاجتیعمۺےہۺۺسجۺےنۺوعر وتن،ۺب د ؾ ن،ۺوچبنۺ

م ع

ۺےکۺرشت

ر ا انعۺیکۺاینبد ۺےہ۔ۺ

قلاتک

1

ۺ۷۔ا رعا فۺب

قل ۔۲۱۸(ۺا ا



وھنۺتیمسۺیھبسۺاخم

ۺیکۺیقیقحۺوتحلصمنۺوکۺا ك کۺاعد الہنۺا ؾ ر ۺیقیقحۺاگنهۺےسۺۺد اھکیۺوجا وننۺا ؾ ر ۺوبر

ن ن یف

ےہ۔

ۺںیہنۺۺ لۺوتہجۺزیچۺسجۺےسۺا اصا ینۺےکۺصا ھتۺزگر ا كۺاق ۺرکۺا ك کۺا ؾ ر

ۺےسۺہ ف

ۺامتصۺاکنـ

ا ن

ۺۺ

شا ن

مۺا ڈ ا یکۺرطفۺد ا یمئۺوتہجۺےکۺها ؾ ه

ۺںیمۺخ یۺےکۺاظنص

ۺصا ر

ۺےکۺاقونن

ر ا انعۺہیۺہکۺ اجاتکسۺؾ ه

دنیگۺںیم

ۺا اسۺۺہتکنۺۺےہۺۺسجۺۺےسۺۺیرشۺۺۺا رفنا د یۺا ؾ ر ۺا امتجیعۺر ڈ ا ۺےکۺصا ےنمۺوجا دبهۺےہۺ۔ۺہیۺۺا ك کۺ

ہشیمہۺخ

ےکۺانبالۺوہالۺوقا نینۺںیمۺتلفغۺیکۺیئگۺےہ۔

ۺیہنۺنعۺۺ ۺا ب ۺك ا رعملؾ فۺؾ ۺ ۺحلص، ۺؾ ۺاہجد ۺا اکتعف، ۺ ۺجح، ۺ ه،

ۺر ؾ ر ۺ ،ۺسمخ،

اکـ

ۺر ،

،ۺ امر

اہطر ـ

،ۺۺاصقض،ۺۺہعفش،ۺ

ۺزعتریا ـ ۺؾ ،ۺۺدحؾ د

،ۺۺاہشد ا ـ

،ۺۺاضقؾ ـ

ق

لۺؾ ر ا ا ،ۺک

نمل

،ۺۺۺا

ۺا ایحالۺوما ـ بصغ،ۺ

،ۺۺؾ د ہعی،ۺۺاعد ہی،ۺۺ

ا ر ہع،ۺۺاسماقـ

رظ،ۺرشا تک،ۺاضمر ہب،ۺ

ق

ل،ۺر نہ،ۺرجح،ۺامض

ۺا رشہب،ۺاجتر ا ـ ا ہمعطۺؾ

ر ۺؾ ریغهۺےسیجۺ

ڈ

طۺ،ۺمسقۺؾ ك

ىن

،ۺۺ

،ۺۺؾ فق،ۺ،ان،ۺہبہ،ۺۺاسمہقب،ۺۺؾ تیص،ۺۺاکنج،ۺؿا ض،ۺاعلن

قلا اجر ه،ۺۺؾ اک

دنیگۺرپۺمیظعۺفلتخمۺانعؾ نیۺوجۺا صا کفۺۺوقا نینۺۺںیمۺۺر ا جئۺۺںیہۺ۔ا سۺہتکن

شا ینۺر

مۺےکۺےچسۺوگا هۺںیہۺہکۺا

ۺۺ ـ ۺا اختن ؾ ہجۺۺےکۺ

ا یلۺیئگۺےہ؛ۺیتحۺہکۺنینجۺےسۺےلۺرکہکلبۺا سۺےسیھبۺےلہپۺۺر

ۺا زیگنۺاگنهۺد

ا ؾ ر ۺریحـ

دنیگۺۺوکۺیھبۺدمۺرظنۺر اھکۺ

ۺیکۺر

ۺۺا ارخـ ۺا ؾ ر ۺےکۺۺرطہقیۺاکر ۺےسۺۺرکیلۺب ےنۺۺۺےکۺۺدعبۺ

ؾ ذ ن ف

ا ؾ ر ۺوقحضۺۺر

ایگۺےہ۔ۺ

ف

ۺصی ۺؾ ـ ۺوتہجۺرکےنۺۺا یسۺرطجۺاتک ق

لا یقۺانعؾ نیۺیکۺاج

ا یقۺاتکوبنۺںیمۺا خ

ۺا خ

ےسۺاموخد

ۺا ؾ ر ۺ

ۺےچبۺوجا ن ۺب د ، ۺ،

ۺرکر ےہۺںیہ۔وعر ـ

ۺمیظعۺئاق قۺوکۺایبن ےسۺہتپۺاتلچۺےہۺہکۺہیۺیھبۺ

یۺلہ

ۺا ۺا سۺےکۺها ؾ ه ۺایگۺےہ۔ ۺد ك ا ر ا ر عۺ

ۺاحلؽ ۺوکۺاعد الہنۺاگنهۺےسۺومر د

ن ن یف

وھنۺتیمسۺامتصۺاخم

وبر

یۺےکۺد ا یمئۺاظنصۺںیم

ۺصا ر

ہمۺد ا ر یۺاقونن

ۺیکۺۺد

شا ن

مۺا سۺےکۺصا ےنمۺا ۺۺیکۺرطفۺوتہجۺا ؾ ر ڈ ا

ۺۺخ ۺوضحر

ۺ ۺۺد ك ا ۺۺایگۺۺےہ۔ۺہیۺا اسۺوموضمۺےہۺوجۺیرشےکۺاہوھتنۺانبالۺےئگۺوقا نینۺںیمۺومر د ر ا ر ع ۺ

اروکۺۺوتہجۺۺاکۺب

ر ا ر ۺك ا ك ا ۺےہ۔ع تلفغۺ

ر ا اینۺا دقا ر ۺےکۺدنچۺومنےنع ا یلعۺرتنیۺ

ر ا اینۺا دقا ر ۺیکۺۺعۺےکۺےیلۺضعبۺا یلعۺرتنیۺ

شا ن

ما ںیلۺہیۺںیہ:ا

نع دنچۺ


ا ےۺاکومنۺےسۺرپزیہل ۺا ؾ ر ۺ

ن کۺاکومنۺیکۺد وعـ

ل

لى}... اووا ت سوا واي لى اإلث اووا 1...{ايبر وايتكوى وال ت

ك ا د کرم یتۺےکۺۺ"

ۺر ۺا ؾ ر ا ه

نگۺ ۺا ؾ ر ۺایکۺرکؾ ۺ ۺدمد ۺیکۺ ۺد ؾ رسےۺ ۺا ك کۺ ۺا ؾ ر وقتیۺےسۺ ۺر وھک(ۺیکینۺ ا ؾ ر بك ا د

ۺہنۺایکۺرکؾ ۔اکومنۺںیمۺا ك کۺد

"ؾ رسےۺےسۺاعتؾ ن

ۺیکۺد وعـ

دعلۺؾ ۺا اسحن

ك } ايفحظاء واي هى بى وي وإيتاء ذي ايرق واإلحشا س ز باي اهلل يأ إ

2...{وايبغي

ۺاکۺقح(ۺد ےنیۺاکۺمکحۺد اتی"

ۺد ا ر ؾ نۺوکۺبا ن

قلر ا عۺۺا ؾ ر ۺ

ۺۺا اسحن ۺۺا ہللۺۺدعلۺۺا ؾ ر ا

نم ػی

ۺےہ۔ۺےبۺایحیئۺ

ا ۺےہ۔

ك ا د کرم یتۺےسۺعنمۺرکك

ا ا یئۺا ؾ ر ۺرل "،ۺ

دنیگۺیکۺد وعـ

ا ۺرتنیۺرل ك ا دیئا ر ۺا ؾ ر ۺ

وا استحيبواهلل ياأيضا} آ ايذي ويرلسو ا يحييه ي ان 3...{إذا ز

ۺؾ هۺںیہمت" ۺرپۺکیبلۺ /وۺذ ف ۺا سۺےکۺر وسلۺیکۺاکپر ۺا ہللۺا ؾ ر ۺؾ ا ین!

ر نیۺا ےۺا امینفۺا ا

ۺایحـ

"ك ا وتنۺیکۺرطفۺك ا ںیئ۔

ا ۺا ؾ ر ۺدیبا ر یۺرکفۺیکۺد وعـل رکفت،ۺدت

...{ و اآليات يكو يتفك فؼ 4{نذيو ن

ۺرکےتۺںیہ۔ۺ"

ا ایننۺوھکلۺرکۺایبن

ش

م "وغر ۺؾ ۺرکفۺےسۺاکصۺےنیلۺؾ ا یننۺےکۺےیلۺمہۺا یسۺرطجۺا ینپۺ

1

ۺ۵۔ۺامدئهب

قل ۔۱(ۺا ا

2

ۺ۲۶۔لحنب

قل ۔۹۰(ۺا ا

3

ۺ۸۔ۺا افنلب

قل ۔۱۴(ۺا ا

4

ۺ۲۰۔ویسنب

قل ۔۱۴(ا ا



بارى } اظ إييو 1{ييسبزوا آياتط وييتذك أويو األيباب نتاب أزي

ا ہکۺۺینگۺا سۺیکۺ"

ۺك لۺیکۺےہۺ

ا ر

ۺۺیکۺۺرطفۺك ـ ۺےہۺوجۺمہۺےنۺا ا ـ ا تکۺاتکل ہیۺا ك کۺا یسیۺك ا

ۺلقعۺا سۺےسۺتحیصنۺاحلصۺرکںی۔

ا ۺرکںیۺا ؾ ر ۺاصابحنل ۺںیمۺدت

"ا اك ا ـ

ۺیکۺد وعـ

ۺںیمۺربصۺؾ ۺا اقتسعف

کا ـ

شعۺؾ ۺ ق

ل اصم

{ فوا ونأي ا ؿ اهلل و في سبي ا أػابض ا وصوا ي نثير ف ط ربيو بي قات

ا استکاوا واهلل يحب ايؼابزي 2{و

گۺڑلیۺۺ"

نذا ؾ ر ۺےنتکۺیہۺا ےسیۺ یبۺزگر ےۺںیہۺنجۺیکۺرمہا یہۺںیمۺتہبۺےسۺا ہللۺؾ ا یننۺےنۺ

ؿ نۺےنۺزمکؾ ر یۺنکیلۺا ہللۺیکۺر ہ

پۺہنۺا ۺہنۺؾ هۺدبد لۺوہالۺا ؾ ر ا هۺںیمۺا اےنۺؾ ا یلۺوتبیصمنۺیکۺؾ ہجۺےسۺ

ا ۺےہ

نھک

ۺر

ا ؾ نۺوکۺد ؾ طفل ۔"د اھکیئۺا ؾ ر ۺہنۺؾ هۺوخا ر ۺوہالۺا ؾ ر ۺا ہللۺوتۺاص

ڈ ا ۺرپۺوتلکۺا ؾ ر ۺا امتعد ۺیکۺد وعـ

خ

ا} يض ز وا تت استكا ا اهلل ث قايوا رب ايذي الئهة أال تدافوا وال تحزوا إ ي

سو تو ت ة ايتي ن وا بايح 3{وأبش

ر ےۺۺ"فۺ ۺرپۺ ۺ

ۺا ن ۺدقصۺۺر ےتہۺۺںیہ۔ۺ

قلا

ۺك ۺا ہللۺۺےہ،ۺۺرھپۺ ۺرپؾ ر د اگر طۺوجۺےتہکۺںیہۺہکۺامہر ا شؽن

ل ن

ۺا ؾ ۺۺا ؾ ر ۺہنۺمغۺرکؾ ۺےسۺےتہکۺںیہ(ۺہنۺوخفۺرکؾ

لۺوہےتۺںیہۺبا ؾ ر ۺا ن

ا ر

ۺیکۺوخیشۺانمؾ ۺسجۺك

ف

ن ر ۺا سۺذ

" اکۺمتۺےسۺؾ دعهۺایکۺایگۺاھت۔

توكين }... اهلل يحب اي لى اهلل إ ت فتوك ز 1{فإذا

1

ۺ۳۸۔ضۺب

قل ۔۱۹(ۺا ا

2

ب


قل ۔۲۴۶(ۺا ا

3

ۺ۴۲۔ۺمحۺدجسب

قل ۔۳۰(ۺا ا


ۺزعصۺرکںیلۺوتۺا ہللۺرپۺرھبؾ ہسۺرکںیۺ۔ےبۺکشۺا ہللۺرھبؾ ہسۺرکےنۺؾ ا یننۺوکۺ‘‘ ـ ۺا ا رھپۺذ ف

ا ۺےہۺ۔

’ ’دنسپۺرکك

ا ؽۺیکۺد

ش

ما ا دیمیۺؾ ۺاموییسۺےسۺد ؾ ر یۺاکۺمکحۺا دیمۺؾ ۺ

ۺا ؾ ر ۺك

وعـ

{ رف ايذ اهلل ي ة اهلل إ رح لوا ال تك لى أنفشض فوا أس يا بازي ايذي وب ق

فور ايزحي ا إط صو اي 2{جي

ۺےسۺۺہہکۺد ےئجیۺ:ۺا ےۺریمےۺدنبؾ !ۺوہنجنۺۺےنۺۺ‘‘

مفد ك ا د کرم یتۺیکۺےہۺا ہللۺیکۺر

ا ینپۺۺاجوننۺرپۺر

ۺ

ۺاعمفۺرکےنۺؾ ا الۺرہمك ا ن ا

ال ۺانیقیۺ ۺےہ۔ۺؾ ه ا

ر امكفا وہنۺوکۺاعمفۺ

نگۺا ہللۺامتصۺ ا

نم ػیۺ ا

امویسۺہنۺوہك

’ ’ےہ۔

ا ےنتۺیکۺؾ تیصل سفنۺرپاقوبۺك ا ےنۺا ؾ ر ۺا سۺیکۺافحتظۺےسۺتلفغۺہنۺ

{ أنفشه يه وا آ 3...{يا أيضا ايذي

ۺؾ ا ین!ۺا ینپۺرکفۺرکؾ ۔ۺ‘‘

’ ’ا ےۺا امین

یعسۺؾ ۺوک شۺا ؾ ر ۺا ینپۺصا وتیحنۺےسۺا افتسد هۺیکۺد وعـ

{ اهلل خب س واتكوا اهلل إ ت ي ا قس وز نفص وا اتكوا اهلل ويت آ ا يا أيضا ايذي ير ب

وال تهووا كا و ت ايفاسكو أويئو ص أنفشض نشوا اهلل فأنشاص 4{يذي

1

ب


قل ۔۲۵۹(ۺا ا

2

ب ب

ۺ۳۹۔ر

قل ۔۵۳(ۺا ا

3

ۺ۵۔ۺامدئهب


4

ۺ۵۹رشحب

قل ۔۲۹۔۲۸(ۺا ا



ۺےیلۺۺۺ‘‘ ۺ(ۺۺےکۺ

ایقعف

ۺبر ؾ ر ۺےنۺ ۺا سۺ ۺہکۺ ۺاچےئہۺ ؾ ر ۺصخشۺوکۺد انھکیۺ ۺا ر ؾ

ۺؾ ا ین!ۺا ہللۺےسۺد

ا ےۺا امین

ۺا ن ا ۺا سۺےسۺۺك ا ۺربخۺۺےہۺا ؾ ر

ن م ػیؾ ۺوجۺھچکۺمتۺرکےتۺوہۺا ہللۺ ر

ؾ ر ا ہللۺۺۺےسۺد ینوگنۺیکۺرطجۺہنۺۺایکۺاجیھبۺۺےہا

ك ا ۺ۔ۺیہیۺینگۺافقسۺںیہ۔ ا ۺرکد

نطیر ا ومیشۺںیمۺ

فا ۺد ك ا ۺوتۺا ہللۺےنۺا ںیہنۺوخد ۺ

ھپ

ا ۺوہنجنۺےنۺا ہللۺوکۺ

وہك

يط سوف يزى} س ا سعى وأ إال ييص يإلنشا 1{وأ

ا ۺےہۺا ‘‘

ۺۺوکۺۺرصفۺۺؾ یہۺۺاتلمۺۺےہۺۺسجۺۺیکۺۺؾ هۺۺیعسۺرکك

شا ن

مؾ ر ۺہیۺہکۺا سۺیکۺوک شۺا ؾ ر ۺہیۺہکۺا

’ ’رقنعبیۺد یھکیۺاجالۺیگ۔

ا دیک

ك ا د هۺك

ؾ ا دلنیۺےکۺصا ھتۺیکینۺرکےنۺیکۺتہبۺر

ا أف وال }... يض ا فال تك ا أو لكص سى الهبر أحسص ا يب إحشاا إ وبايوايسي

ا قوال ك يض ا وق ضزص ي ت ا ربيان ا ن ض رب ارح ة وق ايزح اح ايذ ا ج ا واخفف يض ي

2{ػيرا

ۺ‘‘ ۺد ؾ وننۺاہمتر ےۺك ا سۺوہنۺا ؾ ر ۺںیمۺےسۺا ك کۺك ا

ۺا رگۺا ن ۺؾ ا دلنیۺےکۺصا ھتۺیکینۺرکؾ ا ؾ ر

ۺا ؾ ر ۺۺا ںیہنۺۺہنۺڑھج،ان کۺۺہنۺانہکۺ

لاےپۺوکۺچنہپۺاجںیئۺوتۺا ںیہنۺا فۺك

ال

ۺۺؾ ۺرکتمیۺۺےکۺۺۺ

ۺےسۺزعـ

ہکلبۺا ن

ۺد اعۺرکؾ ۺ ۺولہپۺاکھجالۺر وھکۺا ؾ ر ۺاک ۺا اسکنر یۺ ۺا اےگۺ ۺےکۺ ۺ

ۺرہمۺؾ تبحمۺےکصا ھتۺا ن ۺانہکۺا ؾ ر

صا ھتۺك ا ـ

ؿ نۺےنۺےھجمۺنپچبۺںیمۺبتقفش(ۺےسۺك ا الۺاھت۔ہ

پر امۺسجۺۺرطجۺۺا

فۺۺرپۺر محۺ

’ ’رپؾ ر د اگر ا !ۺۺا ن

ا اصتقد یۺا ؾ ر ۺاعمیشۺا امعلۺںیمۺایمہنۺر ؾ یۺیکۺد وعـ

حشوراوال ت } ا و س ايبشم فتك كو وال تبشلضا ك لى وية إ يسى 3{ح

1

ۺ۵۳۔ۺمجنبۺ

قل ۔۴۰۔۳۹(ۺا ا

2

ۺ۲۷۔ینبۺا رسا لیئب

قل ۔۱۴۔۱۳(ۺا ا

3

۲۷۔ینبۺا رسا لیئب

قل ۔۱۹(ۺا ا


ۺد ںیۺۺ‘‘

ھا ۺوھچر

ک

ۺہنۺیہۺا ےسۺك ا لکلۺ ۺںیمۺك ا دنھۺرکۺر ںیھکۺا ؾ ر

ۺا انپۺاہھتۺا ینپۺرگد ن ـ ا ؾ ر ۺہنۺوتۺا ا

ۺوہۺاجںیئۺےگ۔

ا ہنۺا ؾ ر ۺیہتۺد طف

ش

مۺاکۺ

ۺطا عف ـ ’ ’ؾ ر ہنۺا ا

اواي } بين ذيو قوا يكتروا وكا فوا وي يس إذا أنفكوا ي 1{ذي

ۺ‘‘

ۺۺرکےتۺںیہۺوتۺہنۺا رسا فۺرکےتۺںیہۺا ؾ ر ۺہنۺلخبۺرکےتۺںیہۺہکلبۺا ن

ۺۺرخج ۺذ ف ۺۺینگۺ ۺۺہیۺ ۺ ا ؾ ر

ۺا دتعا لۺۺر ےتھکۺںیہ۔

’ ’ےکۺد ر ایمن

ا ہنۺك ا وتنۺےسۺرپزیہ اجہ

ا ييص يو } شئوال ال تكف ط أويئو كا وايبص وايفؤاز ك ايش إ 2{بط

ۺرپسۺوہیگ۔ۺ‘‘

ۺك ا ر ا

نؾ ر ۺد لۺےسۺم ػی ۺ،ۺا اھکنۺا

ۺا سۺےکۺےھچیپۺہنۺڑپۺسجۺاکۺےھجتۺملعۺںیہنۺےہۺویکہکنۺاکن ؾ ر ’ ’ا

ڈ ا الۺا دحۺےکۺصا ھتۺا ر ابتؽۺیکۺتحیصن

ۺا ؾ ر ۺخ

د اعۺؾ ۺانماجـ

ا} ا ق يزا فشوف يهو فكس نذبت اؤن ربي يوال ز به بأ 3{ي

ۺمتۺۺ‘‘ ـ ۺا ا

ۺیہۺہنۺرکك ۺاہمتر یۺرپؾ ا ـ ۺر ۺریما ۺوہںیتۺوت ۺہنۺ ۺد اعںیئۺ ۺ ہہکۺد ےئجیۺا رگۺاہمتر ی

کفۺوہیگ۔

ا ۺا سۺےیلۺبزسا (ۺالر

ڈہل ’ ’ےنذکتبیۺیکۺےہۺ

ۺیکۺریپ

ۺا ؾ ر ۺاطیشن

ڈ ا الۺا دحۺیکۺابعدـ

ؾ یۺےسۺرپزیہۺیکۺتحیصنخ

بسوني } ا بين وأ سو إط له بسوا ايظيلا ال ت أ يا بني آز ضس إييه أ صذا أي

شتكي ان 4{ص

1

ب

ر اقنفۺ۱۵۔

قل ۔۶۷(ا ا

2

ۺ۲۷۔ینبۺا رسا لیئب

قل ۔۳۶(ۺا ا

3

ب

ر اقنفۺ۱۵۔

قل ۷۷(ۺا ا

4

ۺ۳۶۔سیۺب

قل ۔۶۲۔۶۰(ۺا ا



ا ؟ۺےبۺ‘‘

ۺیکۺرپشتسۺہنۺرکك

ۺا اد ص!ۺایکۺمہۺےنۺمتۺےسۺدہعۺہنۺایلۺاھتۺہکۺمتۺاطیشن ۺکشۺا ےۺا ؾ الد

ا یہیۺدیسلاۺر ا ہتۺےہ۔

ھا ۺد نمشۺےہۺا ؾ ر ۺہیۺہکۺریمیۺدنبیگۺرکك

ک

’ ’ؾ هۺاہمتر ا ۺ

ر ا اینۺاعمر فۺیکۺوصخایصـع

ۺا ؾ ر ۺریسکرم یتۺ ۺرظنیۺےکۺقلعتمۺوہن،ۺاچےہۺا دقا ر

قعر ا اینۺافممیہۺاچےہۺاینبد یۺاعمر فۺا ؾ ر ۺد

ع

ۺوکۺوتکم

ر ا انعۺرپۺلمتشمۺںیہۺوجۺ

ۺھچکۺوصخایصـ ۺےکۺطف لۺےکۺقلعتمۺوہنۺطف ملع

ۺا ۺیرشۺد وتسر

ك ا ـ

ۺا ؾ ر ۺخ ڈ ا ۺرکےتۺںیہ۔

ۺیکۺاتکوبنۺےسۺاتممر

ا ؾ ر ۺد رگیۺا د ك ا ن

ا

ا فل(ۺلقعۺؾ ۺقطنمۺےکۺاطمقبۺوہك

ۺیکۺا صا سۺ

ۺۺافممیہ،ۺلقعۺؾ ۺقطنمۺرپۺلمتشمۺںیہ۔ۺا صا کفۺامیلعتـ ر ا اینۺا وصلۺؾ اعمر فۺا ؾ ر ع

ۺۺےکۺاخہمت،ۺلقعۺۺیکۺۺا تیمہۺ،

قلاہج

1

، ـ دیلقتۺےسۺا انتج

2

طلغۺرکفۺےسۺرپزیہۺا ؾ ر ۺملعۺےکۺوصحل

3

رپۺا وتسا ر ۺےہ۔

ۺاکۺیقیقحۺدصقمۺےہ۔ۺہیۺ

ۺا اامسینۺرشوتعینۺیکۺد وعـ ۺ ن ا ءۺا ؾ ر ی

كۺامتصۺا ۺوجۺ

ۺا سۺرپۺا امین وتدیحۺا ؾ ر

ۺےہ۔ملعۺ ۺا سۺاظنصۺیکۺمکحمۺاینبد ۺےہۺا ؾ ر ا

ۺرکك

ۺےکۺلقعۺےکۺاسمؾ یۺوہےنۺیکۺؾ اضذف ۺ ر ا اینۺا دقا ر ع

ۺ

ر ا انعۺا ؾ ر ۺا وصلۺا رگۺ ۺےسۺشیپۺیکۺاجےنۺؾ ا یلۺا دقا ر ق

لۺیکۺاج

ا ضۺا ؾ ۺر اقونن

ۺا خ

،ۺوتدیحۺا ؾ ر ۺا ہللۺرپۺا امین

ۺیکۺوکیئۺا تیمہۺںیہنۺےہ۔

اگر ۺہنۺوہنۺوتۺا ن

ےکۺصا ھتۺصا ر

1

ۺ۴۲۔محۺدجسب

قلۺ۲۰،ۺویسنب۳۷(ۺا ا

قل ۔۲۰۰(ۺا ا

2

ۺ۲۶لحنۺب

قل ۔۴۳(ۺا ا

3

ۺ۶ا اعنصۺب

قلۺ۵۸،ۺاجمد ہۺب۲۲۶(ۺا ا

قل ۔۲۲(ۺا ا


ۺےسۺمہۺا اۺیگنہ

(ۺرطفـ ـ

ۺہیۺافممیہۺ ۺےسۺ ۺؾ ہجۺ ۺا یسۺ ۺ ۺیکۺا ك کۺا مہۺوصختیصۺےہۺ؛ ر ا اینۺاعمر فۺعۺےسۺمہۺا ایگنہۺ،

رطفـ

شا

م امےنۺےسۺقلعتۺر ےنھکۺؾ ا ےلۺا

ۺر ۺلسنۺا ؾ ر گۺؾ

ۺر ك ز ہۺ ۺوہےنۺےکۺها ؾ ه ۺاجعمۺ ۺیکۺومعکفۺا ؾ ر وننۺ

لقتسمۺا ؾ ر ۺریغۺلقتسمۺرضؾ ر وتنۺےکۺقلعتمۺںیہ۔ۺ

ل اهلل ذيو } يد يضا ال تبسي اض ة اهلل ايتي فرط اي حيفا فرط وجضو يسي فأق

و اض ال ي أنثر اي وله ايكي 1{ايسي

ۺۺسپۺبا ےۺ یب(ۺ‘‘

ۺر ںیھک۔ۺا ہللۺیکۺا سۺرطفـ

ڈ ا (ۺیکۺرطفۺب وکر

ۺد نیۺۺبخ

رسکیۺوہۺرکۺا انپۺر ج

ۺیہیۺ ۺا اکرم یت۔ۺ ۺا ہللۺۺیکۺقیلختۺۺںیمۺدبتیلیۺۺںیہنۺ ۺایکۺےہ،ۺ شا وننۺوکۺدیپا

مۺا یکۺرطفۺسجۺرپۺا سۺےنۺطف

ز ۺینگۺںیہنۺاجےتن۔

ثی ’ ’مکحمۺۺد نیۺۺےہ؛ۺنکیلۺا

ۺا ؾ ر ۺایمہنۺر ؾ ی

(ۺتقیقحۺیکۺرطفۺر احجن

ج

ۺیکۺریپؾ ی

ا ـ

شہ ۺامجایلکرم یتۺۺوخا

ر ا انعۺےکۺاقمےلبۺںیمۺۺ

ک،ےکۺامتصۺرظنك ا ـ

ےلۺرکۺامد هۺرپیتسۺك

ۺ

ا ـ

شہ ۺا ؾ ر ۺوخا ۺیکۺتقیقحۺ

شا ن

مۺدیجمۺ،ا

ر ا انع ۺںیمۺۺشیپۺۺرکر اہۺےہۺ۔ۺۺ

ۺا دنا ر

اسملئۺۺوکۺتہبۺوخوصبر ـ

ۺا ؾ ر ۺا یلعۺںیمۺہقبطۺدنبیۺ ۺا دہا فۺۺوکۺا دتبا یئ،ۺوتمطسۺ دنیگۺۺےکۺ

ۺا سۺۺیکۺۺر وکۺیقیقحۺاگنهۺےسۺد اتھکیۺےہۺا ؾ ر

ۺیکۺانمتںیئۺا ك کۺرک ۺا سۺےکۺؾ وجد ۺا ؾ ر ۺا اںیکسۺ ۺرکۺصا ےنمۺ ۺ ر ھک

ك

ا کرم یتۺصا ںیتیۺ

ۺیکۺامتصۺد ۺا سۺ ا ہکۺ

ۺےہۺك ا

ك

ۺ

ا ـ

ۺا ؾ ر ۺامد یۺر احجك

دتعملۺا ؾ ر ۺمہۺا اگنہۺرطےقیۺےسۺوپر یۺوہن۔ا یسۺاگنهۺۺیکۺۺاینبد ۺۺرپۺۺد اینۺےسۺرفنـ

ۺۺیکۺرظنۺںیمۺطلغۺا دقا صۺےہ۔

ر ا انعا ۺ

ۺرکك ـ وکۺۺرسوک

{ زي ح وا في ق آ ذي هي ي ايززم ق بازظ وايليبات د ي ة اهلل ايتي أخ

و اآليات يكو ي ة نذيو نفؼ ايكيا ايسيا خايؼة يو 2{ايحياة

1

ۺ۳۰۔ر ؾ صۺب

قل ۔۳۰(ۺا ا

2

ۺ۷۔ا رعا فبۺ

قل ۔۳۱(ا ا



ۺا سۺۺےنۺۺ‘‘ تنیۺۺوکۺۺوجۺ

ا ےنپۺۺدنبؾ نۺےکۺےیلۺاکنیلۺسکۺےنۺرحا صۺایکۺۺہہکۺد ےئجی:ۺا ہللۺۺیکۺۺا سۺۺر

ۺ ۺؾ ا یننۺےکۺےیلۺںیہۺا ؾ ر

دنیگۺںیمۺیھبۺا امین

ۺہیۺزیچںیۺد اینؾ یۺر ضۺوک؟ۺہہکۺد ےئجی:

ۺك ا کۺر ر ا ؾ ر

ۺوکۺا سۺرطجۺوھکلۺرکۺ

ۺك ا ـ ۺا ا ۺا یہنۺےکۺےیلۺوہنۺیگۺ۔مہۺا لہۺملعۺےکۺےیلۺ ۺوتۺاخاتصلا

ۺےکۺد ن

ایقعف

ۺرکےتۺںیہۺ۔

’ ’ایبن

ۺدیجمۺۺںیمۺد اینۺۺرپۺ

ر ا انع

ۺےکۺا یلۺ

شا ن

مۺۺیکۺۺیئگۺۺےہ؛ۺویکہکنۺہیۺا

ۺۺد اینۺیکۺیھبۺۺذمعف یتسۺۺا ؾ ر ۺذف

ۺےہۺ۔

ا ؾ ر ۺاجؾ د ا ینۺدہفۺیکۺر ا هۺںیمۺر اکؾ ـ

{ يو كاوا ي ة يهي ايحيوا ايسار اآلخ ب وإ ايحياة ايسيا إال يضو وي ا صذظ و 1{و

دنیگ‘‘

دنیگۺےہا رگۺا ؾ ر ۺد اینؾ یۺر

ۺاکۺرھگۺیہۺر

ہا ےنۺا ؾ ر ۺلیھکۺےکۺوسا ۺھچکۺںیہنۺا ؾ ر ۺا ارخـپ ۺوتۺیجۺ

ا ۔

’ ’ا ںیہنۺھچکۺملعۺوہك

ۺۺ

شا ن

مۺۺا ا ینۺۺا ؾ ر

ش

مڈ ا ۺیکۺ

ۺخ

ۺوکۺدقر ـ ـ ۺۺا ابس ۺۺا ؾ ر ۺۺاملۺۺؾ

ۺۺیکۺۺامتصۺقولخاقـ

ۺدیجمۺںیمۺۺاکانئـ

ر ا انع

دنیگۺاکۺدصقمۺا

ۺۺایگۺےہ۔ۺد این،ۺر ر ہعیۺۺؤاتك ا

ۺد ۺاکۺ ۺ ۺا افتسد هۺ ؾ ر ۺرہھٹےنۺیکۺہگجۺںیہنۺہکلبۺرتتیبۺاکۺےکۺدیفمۺ

اقمصۺا ؾ ر ۺروبر ۺرکےنۺیکۺہگجۺےہ۔

2

ۺ ا

ۺاکۺرہچهۺصا ےنمۺالك

ۺا ك کۺدتعملۺۺ،تقیقحۺیکۺۺرطفۺۺاملئۺا ؾ ر ۺدنملقعۺا عف

ر ا انعا یسۺؾ ہجۺےسۺ

ےہۺوجۺد ؾ رسؾ نۺےکۺےیلۺومنہنۺلمعۺوہ۔

لى اي} ة وسلا يتهووا طضساء أ ان ونذيو ج يه ايزسو اض ويهو

3...{طضيسا

1

ب۔ۺوبکنع

ۺ۱۹ـ

قل ۔۶۴(ۺا ا

2

ۺ۱۔رقبهب

قل ۔۱۰۱۔۱۰۰(ۺا ا

3

ۺ۱۔رقبهب

قل ۔۲۴۳(ۺا ا


ا ہکۺمتۺینوگنۺرپۺوگۺ‘‘

ۺك ك ا ۺؾ طسۺانبۺد

ۺا سۺرطجۺمہۺےنۺںیہمتۺا عف ؾ ر ۺر وسلۺمتۺرپۺوگا هۺا ؾ ر ا هۺر وہۺا

’ ’ر ںیہ۔

شا ینۺ

م دنیگۺےکۺرپؿا مۺا ؾ ر ۺرتمکنیۺرعےصۺںیمۺا

ۺۺےنۺا ینپۺر

شا ن

مۺا ك کۺا ےسیۺا

ہیۺامتصۺامیلعتـ

ےنۺیسکۺبتکمۺؾ ۺدمر ہسۺںیمۺمیلعتۺںیہنۺك ا یئ،ۺسجۺےنیسکۺا اتسد ۺےکۺۺاعمرشےۺوکۺمیلعتۺد ںیۺسج

دنیگۺہنۺیھبکۺرعشۺاہکۺا ؾ ر ۺہنۺیہۺھچکۺاھکل۔

ۺہہتۺںیہنۺےیک،سجۺےنۺۺصا ر یۺر ـ ا ونالۺا د

صا ےنمۺر

{ بلو نتاب وال تدلط بييو إذا الرتاب اي قبط و ت تت ا ن 1{و

ۺہنۺیہۺا ےسۺا ےنپۺاہھتۺ ‘‘ ۺںیہنۺڑپ ےتھۺےھتۺا ؾ ر ـ ۺا سۺےسۺےلہپۺوکیئۺاتک ـ ۺبا ےۺ یب(ۺا ا ا ؾ ر

ےۺےھت۔

صکنا ۺوتۺا لہۺك ا لطۺہبشۺرک

’ ’ےسۺےتھکلۺےھتۺا رگۺا اسۺوہك

گاس ي ت ک يکحة شفث خط ؽث

ت غض، يغان ايص صذ يذسط ؽذ

ۺ

شا ن

مۺا ز ہۺۺوعشر ۺر ےنھکۺؾ ا الۺ ا ۺےہۺا یسۺۺؾ ہجۺۺےسۺۺلقعۺۺؾ

ۺےسۺا سۺہجیتنۺرپۺچنہپۺاجك

ا ؾ ـ

ۺیکۺك

ر ا انع

ڈ ا یئۺکا صۺےہ۔

ہکۺہیۺکا ص،ۺخ

گشچ اص زهقو ػثذاهلل تد ای ااصا اص ؽ تد

ا فۺا ؾ ر ۺانتضقۺےسۺد ؾ ر ی۳

ن

ذ ۔ۺا

ۺ

شا ن

ما اکہر ۺر یتھکۺےہۺوجۺا

ۺتنگۺص

ۺا ن ۺا ؾ ر ا ر

ۺا ےنپۺد ا نمۺںیمۺۺےبۺامشر ۺیملعۺا اك

ا ر خیۺۺملعۺۺؾ ۺۺدمتن

ك

،ۺےکۺرجت

ا وغر ـ

نفیۺ ۺ ؿ س،منم قل

ۺ ۺ ۺا ر ،و، ۺ ،

ۺا فا وطن ۺ ۺاکۺہجیتنۺںیہ۔ۺطارا ؽ،

ۺیلقعۺرکفتا ـ ۺا ؾ ر ك ا کرم یت

ۺ ن ک،ۺویننٹ،ۺا انئۺاٹسنئۺۺؾ ریغهۺےسیجۺےبۺامشر ۺد ا وشنر

ل ؿ ،ۺۺوکرپن لنگلا وکسنی،ۺۺوبۺیلعۺانیس،ۺۺزغا یل،ۺۺافر ا یب،ۺۺ

ۺۺاخیکۺۺرپۺۺا االۺۺا ؾ ر ۺقطنمۺؾ ۺہفسلف،ۺۺتئیہۺؾ ۺوجنص،ۺۺر ك ا یۺۺؾ ۺزفسکۺےکۺۺك ا یقۺرکه

ا تافیـ

ۺقلعتمۺرگا دقنر ۺك

ۺا ؾ ر ۺ

قلۺا ااگیہۺیکۺدحمؾ د ۺا ؾ ر

ۺیکۺولعمامـ

ن فی

ػنع

ۺا ےنپۺ ۺۺا ك کۺ ز ہۺںیمۺےسۺ

ا تافیـ

ۺك

یۺںیہ۔ا ن

وھچر

ۺرپۺرصمۺر ےہۺںیہۺنجۺ

ۺا ےسیۺرظنك ا ـ ر ا د فۺوکۺشیپۺرکےنۺؾ ا ےلۺا ا ر

ۺا اك

ۺےہ؛ۺویکہکنۺا ن

یمکۺیکۺها عف

1

ب

ۺ۱۹وبکنعـ

قل ۔۴۸(ۺا ا



ۺوموج ـ ۺا یسیۺۺاتک کۺؾ هۺوخد ۺیھبۺںیہنۺچنہپۺك ا ال۔ا ہتبلۺا ك کۺ

ۺۺا ےنپۺۺك د ۺےہۺۺوجۺۺاجتیعمۺۺ،ۺومعتیمۺۺا ؾ ر

ا ر و ی،امد یۺؾ ریغهۺیکۺئاقتینۺاکۺد وعیۺرککرم یتۺےہ:

ی،ۺا اقتعد ی،ۺك

فطن

ۺومشبلۺوت ق ل امتصۺاطم

تكين } 1{ذيو الهتاب ال ريب فيط صسى ي

ےۺیکۺوکیئۺاجنگشئۺںیہن۔ۺ‘‘ہ ن

طۺسجۺںیمۺ ـ ’ ’ہیۺاتک

2ی جایم ی ؽشيذ ػا ای زشف اس سیة ی، جثذیم ی

{ اظ وبايحل ز 3{ ...وبايحل أزي

لۺوہا ۺےہ۔ۺ‘‘

ا ر

لۺایکۺےہۺا ؾ ر ۺا یسۺقحۺےکۺصا ھتۺك

ا ر

ۺوکۺمہۺےنۺقحۺےکۺصا ھتۺك

ر ا انع ’ ’ا سۺ

ۺۺ ۺا ؾ ر ۺ ۺۺد ا وشنر ؾ لۺوکۺۺوچد هۺوسۺصا لۺزگر ےنۺۺےکۺك ا ؾ وجد

ا

لۺدیجمۺۺےہۺسجۺےکۺ

ر ا انعۺؾ یہۺ ـ ہیۺۺاتک

امہنۺد اینۺۺرھبۺےک

ۺۺںیہ۔ۺر

ۺك ا ر ےۺۺںیمۺریحا ن ۺےکۺ ۺ

ا ن

ۺص ۺ ۺا ؾ ر ا رتیۺل ۺ ۺا سۺیکۺ ر ا د

فا یشۺا

نعۺےکۺ ۺتمکحۺ

ۺرتیقۺا سۺد وعیۺیکۺاچسیئۺوکۺےلہپۺےسۺیھبۺ

ا ؾ رل ۺ

ؿ صۺؾ ۺاعمر فۺیکۺر ؾ رهلزگر ےنۺۺےکۺصا ھتۺا ؾ ر ۺیرشیۺ

ا ۺےہ:

ر امكفۺ

ۺںیمۺا سۺرطجۺایبن

ۺا سۺتقیقحۺوکۺا ینپۺا دتسالیلۺا اك ا ـ

ر ا انعۺرکر یہۺےہ۔ۺ

قلا

ك ا د هۺك

ر

اهلل يوجسوا فيط اختالفا نثيراأف } ير س ويو كا آ ايرق 4{ال يتسبزو

ۺۺۺ‘‘ ا

ۺۺںیمۺوغر ۺںیہنۺرکےتۺ؟ۺا ؾ ر ۺا رگۺہیۺا ہللۺےکۺوسا یسکۺا ؾ ر ۺیکۺرطفۺےسۺۺوہك

ر ا انعایکۺہیۺینگۺ

ا فۺك ا ےت۔

ن

ذۺا ا

ال ’ ’وتۺہیۺینگۺا سۺںیمۺ

1

ۺ۱۔رقبهب

قل ۔۱(ۺا ا

2

۔ب وحصۺها ہمۺدمحمۺا ابقلۺ۔

3

ۺ۲۷۔ۺینبۺا رسا لیئۺب


4

شا ءۺب

مۺ۴۔

قل ۔۸۱(ۺا ا


ۺۺا سۺۺاعملۺۺیکۺۺد

شا ن

مۺۺیکۺۺرطجۺۺۺدتر یجیۺۺر دشۺا ؾ ر امکلۺیکۺرطفۺاجر اہۺےہۺا

رگیۺۺامد یۺۺۺوموجد ا ـ

ۺاحلصۺرکر اہےہۺ۔بدتر یجیۺاکتلم(ا سۺےکۺ

امہنۺزگر ےنۺےکۺصا ھتۺصا ھتۺرجتہبۺا ؾ ر ۺاہمر ـ

ۺر ا ؾ ر

ۺ ز ہ ز ۺوہۺہکلبۺ

ہؿ صۺاکۺامهلۺۺںیہنۺاتلمۺوجۺامتصۺاسملئۺرپۺا احؿہۺےیکۺوہالۺوہۺا ؾ ر ۺامتصۺ

شا ن

مۺۺا اسۺۺوکیئۺا ك ا ؾ وجد

ۺ

شا ن

مۺۺاعملۺۺا

شا ن

ما (ا

قا ۺوہك

لۺذكۺاق ۺا ؾ ر

قلۺےکۺتہبۺےسۺولہپۺك ا الۺاجےتۺںیہۺبۺدحمؾ د

قلںیمۺاہج

ا ۺۺےہۺۺا ؾ ر ۺ

ۺےسۺاتمرثۺوہك

ر ا رف دنیگۺۺےکۺبیشنۺؾ ۺ

ۺۺوہےنۺۺیکۺۺؾ ہجۺۺےسۺۺالوعشر یۺوطر ۺرپۺر امد هۺۺںیمۺوصحمر

،ۺتحصۺؾ ۺامیبر ی،دگنتیتسۺؾ ۺےبۺاین

ۺےسۺدمد ۺہنۺۺانلمۺ،خلتۺؾ ۺریشںیۺؾ ا اعقـ ـ دنیگۺےکۺا ابس

گۺر

نذ ی،ۺ

ر

ا ےتلۺںیہ

ۺیکۺر ؾ جۺرپۺوصخمضۺا رثۺد

شا ن

مۺا ك کۺا ز ہۺا رگۺ ؾ ۺحلص۔۔۔ۺؾ ریغهۺںیمۺےسۺ ـ ا (ا

۔باتمرثۺوہك

،ۺامسجینۺؾ ۺ

ق

لۺا اہ دنیگۺےکۺسئیتۺصا ہۺرعےصۺںیمۺاہنتیئ،

ۺا ینپۺر ۺوکۺد ںیھکیۺوج

شا ن

میسکۺا ےسیۺا

ؾ نۺا ؾ ر ۺ

ال گ،ۺتسکش،زع

نذ،ۺرقف،ۺ

ۺا اصتقد یۺك ا اکیئـ ۺۺدبر یۺ،ۺ ۺد ر ،ۺ

قل

ۺا د ۺؾ ا ر

د ؾ وتسنۺاکۺر ؾ احینۺا ار

ۺںیمۺ

ۺامتصۺاحالـ

ۺا ن ۺاکۺرجتہبۺرکاکچۺوہۺا ؾ ر

ا مۺاحالـ

ۺیکۺلیکشتۺےسیجۺرپۺك

ؿ عفخکلتق،ۺحتف،ۺ سدسۺ

ۺیکۺد لیلۺےہۺہکۺا سۺاکۺکا صۺا سۺےکۺرکفۺؾ ۺ

ا سۺیکۺوگتفگۺلسلسمۺمکحم،ۺمہۺا اگنہۺا ؾ ر ۺاکلمۺوہۺوتۺا سۺك ا ـ

ا ر ا د هۺاکۺہجیتنۺںیہنۺےہ:

1هؼانیزايم ا سزة ن ع اغا سا پیاو اخشی

ۺیکۺاکتیلمۺ

شا ن

مۺا ۺںیمۺشیپۺایکۺایگۺوجۺ

ۺا ؾ ر ۺفلتخمۺامسیجۺۺاحالـ ۺدیجمۺاکیفۺوطالینۺرعےصۺںیمۺ

ر ا انع

ۺوکۺ

ر ا انعا ۺےہ۔ۺرگمۺا سۺےکۺك ا ؾ وجد ۺ

ا ؾ وینۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺوگتفگۺرکك

ۺفلتخمۺر ـ دنیگۺےکۺےبۺدحۺؾ ۺاسح

ر

ۺایب ۺا ؾ ر

یۺا دنا ر

ثی ن

ۺوسر وتنۺاکۺرت ۺا ؾ ر

ۺر نکۺینعیۺا اك اـ ۺزینۺا سۺاکۺقیمعۺلیکشتۺد ےنیۺؾ ا ےلۺد ؾ ـ ینۺا ولس

لۺدبلۺوہےنۺوکۺكا اق

ۺك اگر ی،ۺمہۺا ایگنہۺا ؾ ر

ا لۺانعرصۺےنۺا ینپۺصا ر

نعۺا سۺےکۺنتمۺےکۺےبۺ وہفمصۺا ؾ ر

ۺےسۺاتمرثۺہنۺ

ۺاحالـ ۺؾ

ۺا ؾ ر ۺوہفمصۺیکۺك ا یمہۺاسکیتینۺ،نورؾ ینۺؾ ا اعقـ ـ ۺر اھکۺےہ۔ا ولس

ہشیمہۺےسۺوفحمؽ

ۺا سۺتقیقحۺیکۺها عف ا

ۺانتضقۺےسۺك ا کۺوہك ا فۺؾ

ن

ذۺا ۺا ؾ ر ا

ےہۺہکۺہیۺاغیپص،ۺؾ یحۺا یہلۺےہۺہنۺہکۺۺوہك

ۺےہ۔

ۺا ؾ ر ۺجنلیچۺاکۺا ك کۺد ؾ رسا ۺر ج

ۺےکۺا اجعر

ر ا انعڈ ا ۺیکۺشیتیۺاختیصۺا ؾ ر ۺ

کا صۺیرش،ۺہیۺکا صۺخ

س خد ی ى تذ سی ج ؽد الن

1

مۃۺا ہللۺہیلع( د ۔ۺها ہمۺا ابقلبر



ؽد ج گػ ى زهق ت ن الال ن

تش خ کال اعث خال ج صختا

1 کاال قذ فضهک اهلل خاال

اخیل

1

۔ۺیضیف۔


ا صا کفۺك

731

ـ اٹھچۺك ا


ا صا کفۺك



ۺا سۺ ـ ۺیکك ا

ر اا نع ۺ

ۺدتر یجیۺریس،ۺںیمۺامہر ا ۺدصقمۺہیۺےہۺہکۺمہۺا ےنپۺرتحمصۺاقر یۺوکۺہلئسمۺا اجعر

ۺ ۺا ؾ ر

ر ا رفؿ صۺےکۺؾ ر ہثۺیکۺافحتظۺرکےنۺا سۺك ا ر ےۺںیمۺیعسۺؾ ۺوک شۺبیشنۺؾ

هلۺا صا کفۺ رکےنۺا ؾ ر

ۺاعتر فۺرکؾ ا ںیئ۔ ۺاک

ۺا مہۺایصخشـ ۺںیمۺمظنمۺقیقحتۺؾ ا یل ۺےکۺك ا ر ےۺ

ا ؾ ر ۺوک شۺۺؾ ۺہلئسمۺا اجعر

ۺا د وبینۺ،شیتیۺدصیۺےکۺرسفمنیۺالہپیملعۺدقصۺ ۺاملسموننۺےنۺا اھٹك ا ۺنیملکتمۺا ؾ ر دحلمؾ نۺ ،ذ ف

ر وقنۺےکۺد رگیۺا ؾ ر ف

ۺیملعۺابموثحۺریپؾ اکر ؾ ن

ۺتہبےکۺد ر ایمن

ا یسۺؾ ہجۺےسۺۺرگصۺاھت۔ۺنۺاکۺدیما ن

ۺےکۺد افمۺاکۺڑیبا ۺا اھٹك ا ۺ۔ۺۺےکۺا نیملکتمۺ

ر اا نع ك کۺرگؾ هۺےنۺئاقتینۺ

‘‘

ۺا رقلا ان

ا ـ

یبۺ’’اجمر

ن

طی

ۺا وبۺدیبعۺرمعمۺنبۺ ۺ۱۲۰ےکۺومفلۺ ۺا ؾ ر ‘‘ھ(

ۺا رقلا ان ےکۺۺ’‘اعمین

ا بر ف ‘‘ھ(ۺےکۺدعبۺ۱۲۷ومفلۺ

ن ا نی

لیۺا ۺؾ

’‘ا ؾ ر ۺ’‘ا ایبلن

ؿ ا نشنل

ا ومۺ’‘ا

ۺك ۺا د بیۺےکۺومفلۺا ؾ ر ر ۺملکتمۺؾ

ا صۺےسۺرعمؾ فۺا وبۺرمعۺب

ھ(ۺوکۺا سۺد ؾ ر ۺاکۺا مہۺرتنیۺفنصمۺاہکۺاجاتکسۺےہۺہکۺوہنجنۺ۱۵۵اجظحۺےکۺك

’‘ےن

ؿ نۺےنۺا ےنپۺا اتسد ۺاظنصۺزتعمیلۺیکۺاا ر ا ءۺوکۺدیقنتیۺرظنۺےسۺد ےتھکیۺوکۺرحتریۺایکۺ۔ۺۺ’‘مظنۺا رقلا انہ

پا

ۺیکۺرصہفۺیکۺیفنۺۺرظنہیوہال

ف

ۺےکۺمظنۺؾ ك ا ى

ر اا نعۺ ۺںیمۺےکۺك ا ر ےۺۺا ؾ ر

ر اا نعۺ یکۺثحبۺا ؾ ر

ۺۺا اجید ا ـ ق

لۺاجع ۺنبۺیئگۺیکۺفلتخمۺا اسقصۺیکا ؾ ر ۺاینبد ۺےکۺےیلۺ

ۺیکۺوجۺدعبۺؾ ا ےلۺرظنك ا ـ

ۺؾ اضذف

۔ۺےہ

443

ۺ ـ ۺاتک ،ۺا د بیۺا ؾ ر

امےنۺںیمۺا صا کفۺرسفم،ۺومر ج

ےکۺومفلۺۺ’‘االاة و ايشياسة‘‘ا یسۺر

ن ہۺا وبۺدمحمۺدبعا ہللۺملسمۺبی

ظیۺ۱۷۶ا نبۺ ـ ا صۺایلۺاجاتکسۺےہۺ۔ۺ ’‘تاوي ظک قا‘‘ھ(ۺیکۺاتک

اکۺك

ۺ ا ڈ

ۺد ےتیۺوہالۺےتہکۺںیہۺہکۺا سۺخ ـ ۺاکۺوجا

ۺرکمیۺرپۺوہےنۺؾ ا ےلۺا رتعا اضـ

ر ا انعۺںیمۺ ـ ا سۺاتک

ۺ ر ےعیۺاخمنیفلۺےکۺرکمؾ

ۺرتبیتۺےکۺد ۺا زیگنۺمظنۺؾ

ۺرکمیۺےکۺریحـ

ر ا انعۺہاپسۺہکۺسجۺےنۺ اکرکشۺؾ

ا د ك ا ۔ر بیۺوکۺاخۺکۺںیمۺط

ف

443

رکف

ۺضۺۺه

ۺا رقلاا ن

۵۵ا اجعر


ۺرکمیۺںیمۺوغر ؾ ۺرکف

ر ا انع ك ڈ ۺےتہکۺںیہۺہکۺ

رظۺےکۺؾ هۺ ۺ

ف

ۺیکۺخانذ ـ ۺرعیبۺا د ۺ،ۺیملعۺؾ تعسۺا ؾ ر

ۺوکۺرصفۺؾ یہۺصخشۺھجمسۺاتکسۺ

ن لف

فػۺرکمیۺیکۺ

ر ا انعا نکممۺےہۺ۔ۺ

ۺك

ف

ۺیکۺخانذ

ف

ۺیکۺك ا ى

ر ا انعریغبۺ

ۺےکۺ

ك ا ن

ۺرعیبۺر ۺوہۺا ؾ ر ا ؾ وینۺےسۺا ااگه

ۺرکفۺرکے،ۺیملعۺر ۺؾ ك ا د هۺوغر

ۺرکمیۺںیمۺتہبۺر

ر ا انعےہۺوجۺ

ۺوکۺاجاتنۺوہ۔

ۺا ؾ ر ۺوصخایصـ ـ ا ولس

444

ۺوچیھتۺدصیۺرجہ

ۺرپۺا امین

ر ا انعۺرکمیۺےکۺاخم ںونۺیکۺوکوششنۺےکۺك ا ؾ وجد ۺ

ر ا انعیۺںیمۺیھبۺ

ۺا سۺےکۺ ۺؾ ۺوشتکۺا ؾ ر

ا ن

ۺرکمیۺیکۺص

ر ا انعۺےکۺاطمقبۺ

قعر ےنھکۺؾ ا ےلۺاملسموننۺےنۺیھبۺا ینپۺا ینپۺؿا

ۺاکۺد افمۺرکےنۺیکۺوکںیششۺیکۺںیہ۔

ا اجعر

ك ڈ ۺؾ ا یطسب

ال ا رگد ۺا وبۺدبعا ہللۺدمحمۺنبۺ

ا ۺےہۺھ(ۺےکۺك ۳۰۶ا وبۺیلعۺابجیئۺےکۺص

ا ر ےۺںیمۺاہکۺاجك

ۺ ـ ؿ نۺےنۺاتکہ

پۺرتبیتۺےکۺۺ’‘احاز ايرقا ايبياني‘‘ہکۺا ۺےکۺمظنۺؾ

ر ا انعا فیلۺیکۺسجۺںیمۺ

یکۺك

ۺ ز ہۺدبعا اقل ـ ۺںیہنۺےہۺنکیلۺہیۺاتک ۺوموجد

قعۺا سۺؾ ـ ۺا رگہچۺہیۺاتک ك ا ر ےۺںیمۺثحبۺیکۺےہۺ۔

ا فیلۺاکۺرسۺہمشچۺؾ

ۺا ؾ ر ۺرھپۺرجاجینۺیکۺلقتسمۺك

ۺنبۺیئگ۔ۺرجاجینۺیکۺرشؾ جۺاکۺہطقنۺا ااغر

ڈ

امخ

445

یۺر امینب

هی س

ۺا د بیۺیلعۺنبۺ ۺؾ ا یطسۺےکۺدعبۺ۳۸۴ملکتمۺا ؾ ر ھ(:ۺنیققحمۺےکۺوقبلۺاجظحۺا ؾ ر

ـ ۺا ولس ۺےک ۺرکمی

ر ا انعۺ ۺےن ۺوہنجن ۺتیصخشۺںیہ ۺشیتی ۺایکۺۺہی ۺد افم ۺاک ۺرتبیت ۺؾ ۺمظن ا ؾ ر

۔ےہ

446

ؿ نۺےنۺہ

پوکۺرحتریۺایکۺےہۺ۔ۺ’‘ايهت في احاز ايرقا‘‘ا

447

ۺ

ر ا انعۺ

ۺیکۺرظنۺںیمۺا اجعر ۺر امین ـ ۺاتک ۺےہۺ۔ ۺا وتسا ر ۺرپ

مف

پۺطا ۺا ؾ ر ۺےکۺانتطف

س ‘‘،ا افلؽ

ۺکا صۺوکۺنیتۺۺ’‘ايفؼاحة ق

لۺںیمۺب ا

ا تافیـ

ۺافخیجۺےکۺاطمقبۺر امینۺےنۺا ینپۺك

ےکۺومفلۺا نبۺانسن

444

ا ؾ ۔

،ۺضۺك

۔۶۲لیۺلکشمۺا رقلا ان

445

ۺا ایبلینۺ،ۺاعہشئۺنبۺا اشلیط،ۺضۺ

۔۲۶۔ۺا الاجعر

446

ۺر ا یعف،ۺضۺ

ۺا رقلا ان

۔۲۵۳۔ۺا اجعر

447

ۺاکۺا ك کۺر صا ہ۔ ۔

ۺا رقلا ان


ا ـ

ك



ر ،ۺطا مئۺوتمطس،ۺطا مئۺا یلع۔فا

ن

طی ومسقنۺںیمۺمیسقتۺایکۺےہۺ:ۺ

ۺرپ

مف

پۺطا ۺا ؾ ر ۺےکۺانتطف

ۺ،ا افلؽ

ر ا انعۺ

ۺیکۺرظنۺںیمۺا اجعر ۺۺر امین ـ ۺاتک ۺےہۺ۔ س ‘‘ا وتسا ر

ۺکا صۺوکۺنیتۺۺ’‘ايفؼاحة ق

لۺںیمۺب ا

ا تافیـ

ۺافخیجۺےکۺاطمقبۺر امینۺےنۺا ینپۺك

ےکۺومفلۺا نبۺانسن

ر ،ۺطا مئۺوتمطس،ۺطا مئۺا یلع۔فا

ن

طی ومسقنۺںیمۺمیسقتۺایکۺےہۺ:ۺ

ۺا ؾ ر ا ل ۺرکمیۺںیمۺدت

ر ا انع ۺےہۺا ؾ ر ۺ

ا

لۺےکۺا یلعۺد ر ہجۺرپۺاف

مف

پۺرکمیۺ،طا

ر ا انعۺاکۺرظنہیۺےہۺہکۺ

ۺا ن

ےۺںیہ۔

صکنر ضۺوکۺھجمسۺ

فوغر ۺؾ رکفۺرکےنۺؾ ا ےلۺیہۺا سۺ

448

قا یبب

ا ا میہۺذل ۺدمحمۺنبۺا

ما نن لط

ۺےکۺاحکفۺ۳۸۸ا وبۺ

ر ا انعۺ

ۺا اجعر ھ(:ۺر امینۺےکۺمہۺرصعۺںیہۺا ؾ ر

ۺ ـ ۺد ا وشنر ؾ نۺںیمۺےسۺا ك کۺںیہۺ۔ۺہیۺا ینپۺاتک ا ومر

ۺۺ’‘بيا احاز ايرقا‘‘ك

ںیمۺےتہکۺںیہ۔ۺا اجعر

ۺرت ۺمظنۺؾ ۺا ؾ ر ـ ۺا سۺیکۺدبعیۺا ولس

ر ا انع

ۺےکۺصا ھتۺا ےنپۺ

قعۺظفلۺا اہتنیئۺد ز

ہۺ بیتۺاکۺرپوتۺےہۺسجۺاک

ۺےہۺسجۺےسیرشۺاخیلۺےہ۔ۺ

ۺا سۺاکصۺےکۺےیلۺیملعۺا احؿہۺیکۺرضؾ ر ـ ۺاقمصۺرپۺاقمئۺےہۺا ؾ ر انمطف

ر ا د ۺےنۺا سۺاکۺیقطنمۺاقمہلبۺرکےنۺیکۺاجبالۺوخوخنا ر ۺوگنجنۺا ؾ ر ۺفۺرکمیۺےکۺمہۺرصعۺا

ر ا انعا یسۺؾ ہجۺےسۺ

ۺرصہف ۺؾ ه ۺایک۔

ا ریثۺےسیجۺڑلا ویئنۺیکۺرطفۺر ج

ۺوفنسۺںیمۺك ۺا ؾ ر

ف

ۺك ا ى ۺبیغۺیکۺربخںیۺد انی، ،

ۺرکےتۺںیہۺ:

ۺرکےنۺےکۺدعبۺا ےنپۺرظنہیۺوکۺا سۺرطجۺایبن

ۺوکۺایبن

رظنك ا ـ

ۺہیۺےہہکۺوگتفگۺنیتۺانعرصۺ‘‘

یۺا ؾ ر ۺاھٹمسۺاکۺك ا ىف

ی ن

ش

لی

کا صۺا ؾ ر ۺوگتفگۺیکۺوخوصبر کرم یتۺ،ۺد

ۺا ومر ۺںیم

ۺا ر ابتؽۺےہ۔ۺا ن

ۺد ؾ وننۺےکۺد ر ایمن

ۺۺینعیۺظفل،ۺینعمۺا ؾ ر ۺا ن ا ۺےہۺہکۺکا صۺا ؾ ر

ن

ۺك ی

ر ضۺك ا ىفف

ا کرم یتۺدحمؾ د وتینۺ،ۺ

ۺا ینپۺد

شا ن

مۺا ۺرپۺلمتشمۺوہ۔ ق

لۺےسۺفلتخمۺب ا

ۺےکۺاحلؽ

ف

ۺك ا ى

وگتفگۺ،ۺاصفذف

ۺںیمۺ

ر ا انعۺمہۺ ا ینۺکا صۺشیپۺںیہنۺرکاتکسۺ؛ۺنکیلۺذ ف

ۺالك ا لۺا ؾ ر

نعر ا ومیشۺا ؾ ر ۺتلفغۺیکۺانبۺرپۺےبۺ

ف

ۺےہۺہکۺذموکر هۺنیتۺانعرصۺا ینپ ا

ۺرکےتۺںیہۺوتۺولعمصۺوہك

قعۺد

ۺوصر ـ ۺا یلعۺلکشۺؾ ۺرتہبنیۺا ؾ ر

ۺطی ن ۺا ےنتۺحیصف،مکحتسمۺؾ

ۺا افلؽ ۺوکیئۺا ؾ ر ك ا د ه

ۺےسۺر

ۺےکۺا افلؽ

ر ا انعۺےسۺ

ۺےکۺاحلؽ

ما ك ا نۺںیہ۔ا افلؽ

ن

448

،ۺضۺ

ۺا رقلا ان

ۺا اجعر

۔۶۰رکفه


ۺیکۺ

ر ا اینۺولمجنۺںیمۺا افلؽعز ا صۺا ؾ ر ۺس

م

ۺ،ۺا

مف

پۺا ؾ ر ۺد ارك ا ۺرظنۺںیہنۺا اےتۺ۔ۺا یسۺرطجۺرتبیکۺیکۺطا ك ا دیئا ر

ۺقحۺاکۺزنم

ا ـ

ۺامہیگنہۺےبۺریظنۺےہۺ۔وتدیح،ۺد

ۺ،ۺریسۺؾ ۺوکسکۺا ؾ ر ۺابعد ـ

ڈ ا ۺیکۺد وعـ

ۺخ

ا ،ۺا ؿا ىف

هۺوہك

دنیگۺاکۺ

ۺر

ۺ،ۺذگہتشۺینوگنۺیکۺد ا اتسن

ن ا ـ

می

پ

ۺ ا ضۺیکۺرطفۺر ا امنہیئۺ،

ۺا خ ےکۺرطوقینۺ،ۺدنسپك ڈ ه

ۺ

ر ا انعۺ

ا ںیۺا اجعرل ا لۺںیہۺ۔ۺانب

نعۺےکۺاعمینۺیھبۺےبۺ

ر ا انعۺا دتساللۺؾ ریغهۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺ رکهۺا ؾ ر

ڈ

ك

ۺا وتسا ر ۺرتنیۺاعمینۺوکۺا سۺںیمۺےہۺہکۺا سۺےنۺرتہبنیۺرتبیکۺا ۺا ؾ ر

ۺںیمۺحیصفۺرتنیۺا افلؽ ـ ۺا ولس ؾ ر

هۺ ا ۺ۔ۺیہیۺؾ

نھک

ۺںیہنۺر

قعڈ ا ؾ دنۺاعتملۺےکۺها ؾ هۺوکیئۺا ؾ ر ۺصخشۺا اسۺاکصۺرکےنۺیکۺؿا

قلخۺایکۺےہۺا ؾ ر ۺخ

ۺد رھصۺاخمنیفلۺےنۺیھبۺمیلستۺیکۺیھتۺ۔

ۺرکمیۺےکۺہ ف

ر ا انع’‘تقیقحۺیھتۺوجۺ

449

ك ا وچنںیۺدصیۺرجہیۺ

ۺ ۺےکۺك ا ر ےۺۺںیمۺمہۺرتا ہیۺۺیکذگہتشۺا د ؾ ا ر

ر اا نعۺ

نیۺدصۺیۺےہۺسجۺںیمۺنلعالۺا صا صۺےنۺا اجعر

ك ا د هۺا ثحبۺیکۺےہۺ

ؾ ر ۺتہبۺر

ا تافیـ

ۺك

ر ا د ۺےکۺیفسلفۺ ۔ںیہۺیك ا یقۺوھچرفعا ءۺےسیجۺا

لۺا وبۺا رحتك کۺرتہمجۺا ؾ ر

ۺا ؾ ر ۺنورؾ ینۺا و ر ۺےکۺوصنمےبۺےکۺدعب

ۺاکۺاقمہلبۺا ؾ ر ۺدیقنتۺۺد ؾ ر ا سۺۺرظنك اـ

ر اا نعر ا د ۺفعا ءۺےسیجۺا

لںیمۺا وبا

ۺےکۺد افمۺا ؾ ر ۺےکۺےیل

ر اا نعۺنیملکتمۺےنۺیھبۺاقمصۺ

ۺۺا سۺیکۺا ھٹۺڑھکےۺوہالۺا ؾ ر ۺاملسمن

ںیمۺؾ اضذف

ۺایک۔ ۺا د ا ۺا دلنیۺےکۺبقلۺ(ھ۴۳۶رشفیۺب یضتۺبۺ،ھۺ(۴۲۰ نمۺہلمجۺا نبۺرسا ہقۺبۺۺا انپۺرکد ا ر ،ۺومك ڈ

ۺۺےسۺرعمؾ ف

ـ د ا یعۺا دلاعه ۺا لحنل’‘،ۺاتک لۺؾ ملل

ۺملکتمۺ’‘ا لصفلۺیفۺا ا نبۺزحصۺا دنیسلۺبۺۺےکۺومفلۺا ؾ ر

ۺوجھ(۴۵۶

ۺۺا اجعر

ر اا نع

ۺۺر ےتھکۺںیہدیقنتۺاکۺوصخمضۺرطہقیۺاکر ۺرپ رصہفۺیکۺرطفۺامتلیۺر ےتھکۺرظنہیۺا ؾ ر

ۺںیہ ـ ۺرکےنۺؾ ا یلۺاتک

ۺوکۺایبن ـ ۺےکۺا ابس

ر ا انع ۺ

ۺا ؾ ر ۺا اجعر

ف

ؿ صۺك ا ىهلا رعۺ،

عا خۃ‘‘۔وہشمر ۺصلفۺا ےکۺۺ’‘رس

ۺافخیحب

ۺںیمۺےسۺا ك کۺںیہ۔۴۶۶ومفلۺا نبۺانسن

ھ(یھبۺا ن

450

ۺےکۺها ؾ هۺا سۺدصیۺےک

ا ومر ۺا ن

ر ا د ۺكف لیۺںیہ:ۺا

دنمر ہجۺد

449

،ۺر صا ہۺا ؾ ل،ۺضۺ ۔

ۺا رقلا ان

ۺر صا لئۺیبۺا اجعر

ا ـ

۔۲۰ك

450

ۺضۺ

ۺا رقلاا ن

ۺا اجعر

ا ر خیۺرکفه

۶۷ك



ۺ۳۳۸ب ا وبرکبۺدمحمۺنبۺبیطۺك ا ظا ین ۺا رعشیۺنیملکتمۺںیمۺےسۺ۴۰۳، ۺا ےنپۺںیہۺھۺ( ا ؾ ر

امےنۺےکۺ

فلتخمۺۺہیقفۺا ؾ ر ر

ا تافیـ

ۺیک ۔ےکۺامکلۺںیہۺك

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺا ن ۺۺزجعمه ـ ۺاتک وہشمر

ۺ‘‘

ۺا رقلاا ن

ۺوخد ۺ۔ےہ‘‘ا اجعر

ر اا نعۺۺا اکنۺدیقعهۺےہۺہکۺ ۺوخد

ا ـ

حیحصۺا ؾ ر ۺك ڈ

ا ینۺےہۺوبنـ

ش

ما سۺںیمۺۺ۔یکۺ

ۺؾ ا حضۺزیچؾ نۺںیمۺکشۺرکےنۺےکۺرتما د فۺےہ ۺا ؾ ر

ن ا ـۺدبپ ہ ا

ۺرکك امےنۺےکۺۺ۔کشۺؾ رتد ك ڈ

ا ےکنۺر

ۺطقفۺرصعۺربمغیپۺا رکص

ر اا نعۺایخلۺاھتۺہکۺ ۺاک ر ا د

فا دیکۺملسو هيلع هللا ىلصضعبۺا

ۺك ۺؾ ه ۺرپ ۺاھتا سۺانبء ےکۺےیلۺزجعمه

ۺۺہکۺںیہۺےتہکاسیکھتۺ

ر اا نع

ز ۺد ؾ ر ہ

ےکۺےیلۺزجعمهۺےہۺ۔ۺۺ

451

ر اا نع

ۺملسو هيلع هللا ىلصا رکصربمغیپۺیبیغۺربخؾ نۺ،ۺیکۺ ےکۺا ظ

ۺ،صصقۺۺ،یۺوہےن

ۺےکۺا رقلا ان

ر اا نع

مظنۺ،ۺۺ

ك ا د هۺرشتحیۺرکےتۺںیہۺا ؾ ر ۺےتہکۺںیہ

ۺرکےتۺوہالۺتہبۺر

ۺوکایبن

ف

ۺا ؾ ر ۺك ا ى ـ رعوبنۺںیمۺ’‘:ا ولس

ۺےکۺۺا اسا ك کۺیھبۺا د یبۺا رثۺ

ر اا نعۺںیمۺ

ف

ۺاسمؾ یںیہنۺوجۺك ا ى ۺا ؾ ر ۺا ب ،یہنۺ۔ا رگہچوہۺمہۺك لہ

ر اا نع

ۺ،

ۺؾ ریغهۺۺهؾ دع

ۺۺےسیجؾ دیع،ۺد ا اتسن

ز ؾ هۺا سۺےکۺك ا ؾ وجد ۺ۔رپۺلمتشمۺےہفلتخمۺوموضاعـہ

وموضمۺ

:ؾ هۺےتہکۺںیہۺ’‘۔ںیمۺرتہبنیۺےہ

ۺا ك کۺفنصمۺا ك کۺوموضمۺےسۺۺ‘‘ ۺرپۺذ ف ك ا د هۺفلتخمۺںیہۺاخضۺوطر

کا صۺیکۺا اسقصۺتہبۺر

ۺنکۺ

ۺا ك کۺریحا ن

ر اا نعۺےہۺوتۺا سۺیکۺوگتفگۺفلتخمۺوہۺاجکرم یتۺےہۺنکیلۺ ا

د ؾ رسےۺیکۺرطفۺلقتنمۺوہك

ز ا صس

م

ا ا ؾ ر ۺمظنۺوکۺایبۺا

ۺرکك

ۺۺےہۺن

ر اا نع

ا ؾ ر ۺےہۺوجۺیرشۺشیپۺایکوکۺا ےسیۺرطےقیۺےسۺۺےنۺا ك کۺیئنۺوسج

ۺےسۺك ا الرتۺےہ۔

قعر اا ینۺہلمجۺد ؾ رسؾ نۺۺیہیۺؾ ہجۺےہۺہک ریغۺیرشد ؾ وننۺیکۺؿا

عۺ کا صۺںیمۺالۺۺےکذ ف

ا رتیۺل ا ۺےہۺوتۺا سۺیکۺ

ز ۺوہۺکرم یتۺےہۺ۔ۺۺؾ ا حضك ا ۺاجكہا

‘‘وطر ۺرپۺؿ

452

ۺا احص ۺا ؾ ر ؿ نۺےنۺرعوبنۺےکۺا وقا لۺیتحۺربمغیپۺہ

پر ا نیمۺےکا

فۺےکۺ ۺؾ ا حضۺۺـ

ف

ومنوننۺںیمۺك ا ى

ےکۺ

ا دنیہۺرکےت اقمامـ

ش

مۺےکۺۺیکۺ

ر اا نعۺ ۺایکۺےہۺا ؾ ر ہن

ۺےکۺصا ھتۺوما ر

ر اا نعۺ ـ وہالۺا ولس

ۺایکۺےہۺا ؾ ر ۺا سۺےکوصخمضۺمظنۺا ؾ ر ۺ

قلا

ۺوکۺك ـ ا رتۺا ولسل

ےتہکۺںیہۺ:ا ارخۺںیمۺۺ

451

ۺا اعملر فۺرصم،ۺضۺ ۺد ا ر ر طؼۺقیقحتۺا دمحۺ

ۺا رقلاا ن

۔ۺ۳ا اجعر

452

۱۰۴ضۺۺا اضیا، ۔


ۺاکۺمظنۺا یسیۺرکۺد ك ا ۺےہمہۺےنۺؾ ا حضۺۺ‘‘

ر اا نعا ۺہکۺ

ۺرپۺ ےہ ۺےہۺوجۺا انپۺك

ف

ینۺںیہنۺر یتھکۺا ؾ ر ۺا اسۺك ا ى

ۺےہۺوجۺاخضۺرشفۺا ؾ ر ۺ ـ ’‘۔ےہۺۺدقر ۺؾ ۺتمیقۺاکۺامکلا ولس

453

ۺد رگی

ا رگہچۺ ك ا افلؽ

ر اا نع ن ہۺ،ۺاجظحۺ،ۺؾ ا یطسۺها وبۺدیبعۺ،ہلئسمۺمظنۺ

ی

ظی ،ۺا نبۺ

امےنۺقا یبا ؾ ر ذ

ۺےکۺر

ۺاھتۺنکیلۺك ا ظا ین

ارۺۺےنۺےسۺیہۺوتہجۺاکۺب

ر اا نعۺۺوکمظنۺ

: ایکۺےہد ؾ رسےۺرطےقیۺےسۺایبن

ايرقآ حزا ا وط خارد جي وجوظ ايو ايتازة في ويكس كا و »

454«لكض

ۺھ(۴۲۵اقیۺدبعۺا ابجلر ۺنبۺا دمحۺبزتعمیلۺملکتمۺ

ۺےکۺك ا ر ےۺۺےنۺیھبۺا ےنپۺاقمصۺرپۺا اجعر

ر اا نع

ۺؾ ۺرکفۺیکۺںیمۺتہبۺ ۺ’‘:ےہۺؾ هۺےتہکۺںیہوغر

ۺا اجعر

ر اا نع

ۺجنلیچۺایکرعوبنۺوکا سۺےنۺۺہیۺےہۺہکۺۺیکۺؾ ہجۺ

ۺاصفۺؾ ه ا رگہچ ؛ےہ

ا ۺ۔دنلبوینۺوکۺوھچر ۺےہۺےھتۺۺیکذف

ا دیکۺرکك

ۺك

ر اا نعۺزیچؾ نۺےکۺك ا ؾ وجد ۺ ف

ۺط

ا ن

ۺہی ےۺا ؾ ر

صکنۺیکۺلثمۺںیہنۺالۺ

ر اا نع ز زگۺہۺےکۺاقمےلبۺۺزیچۺےہۺہکۺؾ هۺ

ر اا نع

ۺیک

ےکۺها ؾ هۺۺاعزجی ںیمۺا ن

گۺرپۺاا امد هۺوہۺےئگۺ۔ۺؾ هۺھچکۺںیہنۺاھتۺا ؾ ر ۺا یسۺؾ ہجۺےس

نذ

‘’

455

ۺۺےندبعۺا ابجلر ـ ۺےکۺۺ’‘وحيس وايسايني في ابواب ايت‘‘اتک

ر اا نعیکۺوسوہلںیۺدلجۺوجۺ

ۺےسۺےلہپۺںیمۺصا ھتۺاخضۺےہ ر ےعیۺطف

ۺا سۺکا کفۺا دتساللۺےکۺد ۺیکۺتحصۺا ؾ ر

ر اا نعےکۺ لقنۺ

وتا رت

قلا

ۺرھپۺۺوکۺك ايرقآ حز‘‘ایکۺےہۺا ؾ ر ۺۺ’‘...بيا ايسالية با

لیۺںیمۺا اجعر

ۺےکۺد ـ ےکۺك ا

ۺ

ر اا نع

ۺوکۺۺیکۺ

ۺایکۺےہۺ۔ۺؾ هۺا ۺلیصفتا ثاحـ

ۺےکۺصا ھتۺایبن

ر اا نع ۺ

ر ا ر ۺاصفریغۺاعد یۺوکۺا سۺیکۺاجعرعۺ

ذف

453

و قس بيا في و ايرقآ ا ايحة تظت لي بالة رفزة واالسوب ، ۳۰۰ضۺۺ۔ا اضیا،

يدتؽ بني آخ ايشف

454

۔۷۵ضۺ۔ا اضیا،

455

شہ۔م

سل

ۺۺدبعۺا یرکمیقیقحتۺؾ سدہم،نیسحۺنبۺا یبۺاہمشۺا دمحۺنبۺقیلعتۺۺ،رشجۺا الوصلۺا

رصمۺ، امثعن

۔۵۹۴ ۔ ۵۸۶ضۺ،



ۺرسۺہمشچۺےہ ۺاک ۺاعزجی ۺا ؾ ر ا وتا ین

ۺك الختؼاػط بزتبة ايفؼاحة ۔د ےتیۺںیہۺوجۺاخمنیفلۺیک

456خارجة ايازةۺا ؾ ر ۺا یلعۺاعمینۺےسۺقولخؽۺےہ۔رتہبنیۺوجۺۺ

ا افلؽ

457«ة يشف ايفى و حش اينيايحا ايفؼاحة رتبة الي في ايرقا»

ۺ۴۶۰ب ر ہمحۺا ہللۺیبۺرفعجۺدمحمۺنبۺنسحۺوطیسخیشۺا ـ ۺا ینپۺاتک ۺۺ’‘ا الاصتقد ‘‘ھ(

ںیمۺا اجعر

ۺےکۺ

ر اا نع

ۺ۔اقیۺدبعۺا ابجلر ۺزتعمیلۺےکۺرظنےیۺےکۺاشمہبۺر ا الۺر ےتھکۺںیہك ا ر ےۺںیمۺ

ر اا نعۺ

ا اجعر

ۺےکۺ

ر اا نعۺ ۺب ۺرظنہیۺرصہف ۺےسیجۺدیسۺب یضتۺاک

ےکۺك ا ر ےۺںیمۺك ا الۺاجوینا ےلۺفلتخمۺرظنك ا ـ

ر ۺملعفۺ(اقمےلبۺںیمۺؾ ا

ۺاکۺرظنہیۺ،ۺرظنہیۺمظنۺۺ،ۺاکۺدقفا ن ـ ۺاخضۺمظنۺؾ ا ولس ۺا ؾ ر

ۺیکۺاصفذف

ر ا انع،

ا فۺاخض

ن

ذۺا ۺۺؾ انتضقۺےسۺ رتبیکۺ،ۺملعۺبیغۺا ؾ ر

ر ا انعۺ

ۺرکےنۺےکۺدعبۺا اجعر

د ؾ ر یۺاکۺرظنہیۺۺایبن

ۺرکےتۺوہالۺےتہکۺںیہ:

ۺرکمیۺےکۺ’‘ےکۺك ا ر ےۺںیمۺا انپۺرظنہیۺایبن

ر ا انعۺ ۺا ؾ ر

ریغۺومعمیلۺاصفذف

ۺ ـ ۺےہ۔اخضۺمظنۺؾ ۺا ولس

ر ا انع ۺ

ا ۺیہۺا اجعر

’‘اکۺك ا مہۺوہك

ۺا سۺرطجۺۺرظنےیؾ هۺا ےنپۺا سۺ

ۺہیۺےہۺہکۺ’‘:ںیہۺرکےتیکۺد لیلۺیکۺؾ اضذف دحتیۺاکۺایعمر

ۺا ؾ ر ۺمظنۺںیم

ا کا صۺےکۺلثمۺوہۺےکا صۺد ؾ رسۺ،ۺا ك کۺوصخایصـ

ۺۺ۔اچےیہۺك ۺا ؾ ر

قلقا

ا یسۺؾ ہجۺےسۺذ

ہنۺںیہنۺرکےتۺیتحۺہکۺا اعشر ۺںیم

ۺا اعشۺیھبۺرقتریۺوکۺرعشۺےکۺصا ھتۺوما ر

ۺ،ۺاقہیفا ن

ن

ۺوکۺوجۺؾ ر ۺا ؾ ر ۺر

ۺےسۺاسکیۺر ؾ ی

ۺ نےکۺاحلؽ ۺنۺوہہن ہن

ۺوما ر ۺۺ۔رکےتںیہنۺك ا مہ

ر اا نع

ۺےبۺلثمۺۺریغۺومعمیل ا ؾ ر

ۺاکۺامکلۺےہ

ۺۺ،اصفذف

ز ۺابطخءا سۺاکۺا ابثـہا ر خیۺوگا هۺےہۺہکۺرصفۺام

یکۺوگا یہۺےسۺیہۺنکممۺےہۺ۔ۺك

ا ہغبۺدعجیۺےسیج

ۺك ریہۺ،ۺدیبلۺنبۺر ہعیبۺ،

ۺا یشعۺ،ۺبعکۺنبۺر ۺ، ا ومر ۺؾ دیلۺنبۺریغمه

ۺۺك

ر اا نعۺ ر ا د فۺیکۺا

ۺےکۺاقمےلبۺںیمۺاعزجۺوہۺےئگ

ۺیکۺا سۺؾ ہجۺےسۺوجۺۺ۔اصفذف

ر ا انع

ۺوکۺہنۺھجمسۺےکسۺا ےسۺنخسۺ

اصفذف

ۺیکۺۺنکیل ؛خانسۺامشر ۺںیہنۺایکۺاجۺاتکس

ر اا نع

ۺیھبۺا اسۺوموضمۺےہۺر ا ؾ ر ۺمظنلثمۺؾ ےبۺریظنےب

ؾ س

456

ؿ یلوبا ینغملۺیفۺا ال ۔ل

زل

ۺا حوتدیحۺؾ ا لدعلۺقیقحتۺا نیمۺا ـ ۺۺ،ا

۔۳۲۸،ۺضۺۺ۲۶رصمۺ،ۺج

457

۔۳۱۷۔ۺا اضیا،ۺضۺ


ۺد ےۺاتکسۺےہۺےسج

ن

ش

س

م

ۺےسۺؾ ا فقۺصخشۺ

ك ا ن

ۺاکۺرطۺہکۺرعیبۺتغلۺا ؾ ر ۺر

ر اا نع

ۺا ك کۺ

ہقیۺا ؾ ر ر ؾ س

’‘وصخمضۺرطہقیۺےہ۔

458

ۺرجاجین ز ہۺ(۴۷۲ب دبعاقل ۺںیمۺےس: ھ ۺك ا وینن ۺےک

ۺایبن ۺاعمین ۺا ؾ ر ملع اسار ’‘ںیہ

ۺدیجمۺیکۺریغۺفلۺںیہےکۺومۺیسیجۺا مہۺاتکوبن’‘ايظافية‘‘اور ’‘زالئ االحاز’‘،’‘ايبالة

ر ا انع۔

ۺۺومعمیل

ۺۺ،اصفذف

ف

ۺنکۺك ا ى

ۺۺ،ریحا ن ۺا ؾ ر ـ ۺا ولس

ا لۺر ؾ س

نعۺرکےتۺےکۺزجعمےبۺ

هۺوہےنۺوکۺایبن

ۺ

ر اا نعۺاکوہالۺسجۺزیچۺوکۺقلطمۺ

ر ا انعۺامےتنۺںیہۺؾ هۺ ا رتیۺاکۺصی ف

ل ۺیکۺ

قلۺا زیگنۺا ا

ڈ ا ۺیکۺریحـ

ۺ’‘ا ؾ ر ۺخ

ـ ۺۺ۔ےہۺ’‘وصخمضۺمظنۺؾ ا ولس

ۺا ن ۺہک ۺرشجۺںیھکلۺوج ۺد ؾ ۺرپ ۺاا ر ا ء ۺیک قا یب

ؿ نۺےنۺےلہپۺذہ

پیکۺا

ا تافیـ

اکۺ سدہمۺامشر ۺوہکرم یتۺںیہۺ۔ۺۺرحترییکۺۺك

ۺےکۺرظنہیۺےک ز ہۺرکےنۺدبعۺا اقل

ۺںیمۺاعمینۺایبن

ۺر ا جئۺوصر ـ ۺاعصۺا ؾ ر

ۺاکۺا اجعر

ر ا انعۺاطمقبۺ

ۺا سۺںیمۺےہۺہکۺۺںیمۺںیہنۺےہ؛

ر اا نع اعمینۺوکۺؾ هۺہکلبۺتمظعۺ

ۺۺریحا ن رکد ےنیۺؾ ا ےلۺریپا الۺا ؾ ر

ۺےہۺوجۺر ؾ جۺیکۺرہگا یئۺںیمۺاجۺا رتۺےتۺںیہۺ۔ۺۺ ؾ ا ك کۺوصخمضۺریشینی ا

ۺرکك

ابییئۺےکۺصا ھتۺایبن

ر

459

ۺرجاجینۺ ز ہۺدبعۺا اقل

ر اا نع

ۺرکد ےنیۺؾ ا یلۺمظن یک

ۺرکےتۺوہالۺطقفۺۺؾ رتبیتۺریحا ن

یکۺؾ اضذف

ۺیکۺرتشیبۺوتہجۺظفلۺؾ ینعمۺےکۺك ا یمہۺا ر ابتؽۺرپیھتۺا ؾ ر ۺیہیۺؾ هۺزیچۺےہۺۺرکےتۺظفلۺرپیہۺا افتکءۺںیہن

ہکلبۺا ن

ۺےسجق

ۺےنۺا ذ ز ہۺرکد ك ا ۺاھتۺنکیلۺدبعۺا اقل

ۺےسۺےلہپۺلمجمۺوطر رپۺایبن

ۺر ا یبۺےنۺا ن ۺۺسۺ

لیصفتۺےکۺوکا ر

ۺایکۺےہصا ھتۺ

۔ایبن

یٹھچۺرجہی

458

۔۲۶۶ضۺ،یفۺا وصلۺا الاقتعد ۺۺا الاصتقد ۔

459

ۺضۺ۔

ۺیفۺا رقلاا ن

ا رٹکۺدیسۺدمحمۺر ا د ۺشنمۺےنۺایکۺۺ،۲۹۶د اللئۺا الاجعر

ۺاکۺافر یسۺرتہمجۺد ـ ےہۺا سۺاتک

ا ظئۺایکۺےہۺ

ۺدقسۺےنۺص

ا ؾ ر ۺاا اتسن



ۺیکۺوگا هیھبۺرجہیۺۺیٹھچۺدصیۺ

ۺر ےنھکۺؾ ا یننۺںیمۺا سۺك ا ـ

ۺرپۺا امین

ر اا نعۺۺےسۺےہۺہکۺ ز

ہ

ا ؾ وینۺاکۺاعتر فۺرکؾ ا ےنۺیکۺا ك کۺےنۺ

ۺےکۺفلتخمۺر ـ ۔یکۺںیہۺۺوکںیششا سۺا اامسینۺا ؾ ر ۺا یہلۺاتک

ۺر ا بغۺا اہفصین ۺا رعملؾ ف ۺدمحم ’‘ايرفزات فى غيب ايرقآ‘‘: ھ(۵۰۱ب نیسحۺنب

ۺیکۺرطجۺاکۺدیقعهۺۺ۔ےکۺفنصمۺںیہ’‘يركسط تفش’‘اور ز ہۺںیمۺدبعۺا اقل ـ ۺےکۺك ا

ر اا نعۺ

ا اجعر

ـ مظنۺؾ "ر ےتھکۺںیہۺہکۺ ا ینۺا ولس

ۺالك ۺ ۺاکۺزجعمهۺہیۺےہۺہکۺۺ "رتبیتۺا ؾ ر

ر اا نعا ؾ ر ۺرعشۺںیہنۺۺہیۺرثنںیمۺ

ا ۺےہۺۺہیۺ

نھک

ا ریثۺر

ۺےلہپك ا لکلۺر ا جئۺےہۺنکیلۺرعشۺیکۺك ـ ا ےنپۺرظنےیۺیکۺرشتحیۺۺاھت۔ؾ هںیہنۺۺا ولس

ۺۺ'' :ےتھکلۺںیہرکےتۺوہالۺ

ر اا نع

یۺظفلۺ،ینعمۺا ؾ ر ۺوصخمضۺدیجمۺ ثی ن

ۺرتۺ ـ ا ۺےسیجۺنیتۺولہپا ولس

نھک

ر

ۺنکۺظفلۺا ؾ ر ۺینعمۺ ۺد ؾ ر

ۺنیتۺےکۺد ر ایمن

ۺا ن سجۺزیچۺےسۺزجعمهۺاکۺۺےلہپۺیھبۺوموجد ۺےھتۺنکیلےہۺا ؾ ر

ۺےہۺ ـ ۺاکۺوصخمضۺمظنۺؾ ا ولس

ر اا نعۺ ۺےہۺؾ ه ا

ۺلیکشتۺك ا ك

ر اا نعۺ

ۺا اجعر ۺےہۺا ؾ ر ا

ےبۺصا ہقبۺوجوقا صۺوہك

''۔ۺےہ

460

ۺیکۺؾ وجهۺۺ

ر اا نعۺ

ۺرکےتۺۺا اجعر

ا ر ۺۺ’‘:وہالۺےتہکۺںیہۺایبن

ۺا ےنپۺدحمؾ د ۺمجحۺےکۺك ا ؾ وجد ۺرسۺص

ر اا نع

ۺۺا و ر ۺےسجاعمینۺرپۺلمتشمۺےہۺ

اہن

ۺا د ’‘امشر ۺرکےنۺےسۺاعزجۺںیہ۔ۺؾ

461

ػ ا ؾ ر ملسمۺد ا وشنر وہشمر ۺ:ھۺ(ۺ۵۰۵ب زغا یلا وبۺاحدمۺ

ۺۺا وباحدمۺزغا یلۺا د م ـ ‘‘ا ینپۺاتک

لۺایکایگۺۺ’‘ےتہکۺںیہ:ںیمۺ’‘

ا ر

ۺا سۺدہفۺےکۺےیلۺك

ر اا نع

ےسۺد نیۺۺد اینۺد ا ر یہکۺینگۺےہۺ

ۺك ا ہللۺیکۺرطفۺوتمہجۺوہاجںیئ

ۺا امین ۔ۺد ا ر یۺا ؾ ر

ۺںیمۺ ا ن

ر اا نع ا ؾ ہیۺےسۺےہۺہکۺ

ۺامتصیکۺاگنهۺا سۺر

ؿ صۺهل

ا احلصۺۺںیہۺا ؾ ر ۺا ںیہنۺوپدیشه

اچےیہۺ۔ۺۺرکك

462

460

۔۲۰۴ضۺۺ، سدہمۺریسفت۔

461

ۺ،ۺ سدہمۺ۔

۔ا رفملد اـ

462

ۺںیمۺ

ر اا نعۺمہفۺ ـ ا ایحءۺا ولعلصۺوچاھتۺك ا


ۺب ز ی

ص

شظ

ۺ:ھ(۵۳۸دمحمۺنبۺرمعۺر ۺخانسۺا ؾ ر

ك ا ن

ۺر ا ومر ا د بیۺ،

ۺریسفتۺۺزتعمیلۺملکتمۺك ا ؾ ر

اساض ’‘،’‘يو االقاوي في وجوظ ايتاوي’‘،’‘الهظاف حكائل ايتزي‘‘

ےکۺفنصمۺۺیسیجۺا مہۺاتکوبن ’‘احاز ايرقآ في سورة الهوثز‘‘اور ’‘ربي االبزار’‘،’‘ايبالط

ؿ نۺےنۺںیہہ

پۺ۔ا

ر اا نعۺمظنۺؾ ا ؾ ر ۺرتہبنیۺۺکرم یتوخوصبر ۺ، تمظع ؾ ا الۺرتنیۺیکا ینپۺریسفتۺںیمۺہگجۺہگجۺرپۺ

ۺؾ ه امك ا نۺرکےنۺےکۺرطہقیۺوکۺا انپك ا ۺےہ۔وکۺطبض

ر اا نع

بیغۺ امیئۺۺوصر وتنۺےسیجۺیکۺفلتخمۺ ا اجعر

ؾ رتبیتۺؾ ریغهۺوکۺیھبۺوبقلۺرکےتۺںیہۺنکیلۺمظنۺ

ر اا نع

ا ےسۺۺالوہےتھجمسۺۺوکدحتیبجنلیچ(ۺیکۺا صا سۺ

ۺ۔ا صا یسۺرتنیۺر نکۺامشر ۺرکےتۺںیہۺزجعمهۺاک

لیۺاتکوبیہۺےکۺےیلۺاگےکۺرظنےیۺےسۺۺاا ا ن

نۺدنمر ہجۺد

ۺیلۺاجیتکسۺےہۺےس ڈ یۺیکدمد

نشل

دمحمۺا وبۺومیسۺ’‘ايو ايرقآني في نظاف ايزدشي ‘‘ :د ر ؾ شیۺا

ـ ـ ’‘ايبالة ايرقآيط في تفشير ايزدشي‘‘ یکۺاتک ضخ ’‘ا ؾ ر ۺیفطصمۺا اصلؾ یۺا وجلینیۺیکۺاتک

’‘ايزدشي في تفشير ايرقآ و بيا االحازظ

ۺا نبۺ ۺےکۺۺےکۺؤمفلۺ’‘ر ايوجيزتفشير ايح ‘‘ ھ(۵۴۱ہیطعۺا دنیسلۺب

ر ا انعۺ

ںیہۺا اجعر

ۺرکےت

ۺیکۺدحتیۺۺ’‘:ںیہۺك ا ر ےۺںیمۺایبن

ر اا نعۺاکۺدیقعهۺےہۺہکۺ

قلز

ثیۺد ا وشنر ؾ نۺیکۺا نیققحمۺا ؾ ر

ۺۺؾ ۺرتبیتۺمظن ۺںیمۺےہۺدیئاعمینۺیکۺك ا ۺںیمالا ر ابتؽۺےکۺصا ۺریغۺومعمیلا ؾ ر

ۺیکۺاصفذف

ۺا افلؽ ۺا ر یۺا ؾ ر

ۺملعۺےہۺ۔ۺاکرپؾ ر د اگر ۺۺسجۺاکۺرسۺہمشچ ـ ’‘ےبۺاسح

463

ۺبۺ

ـ ۺےنۺیھبۺھ(۵۴۴اقیۺایعض ۺۺ’‘ايظفا بتزيف حكوم ايؼلفي’‘ا ینپۺاتک

ںیمۺا اجعر

ر اا نع

ۺ، ا

ابییئك

ۺؾ ۺ،فیلۺیکۺر

اصفذف

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺاھکلۺےہۺ۔ۺا اجیر

ن

ۺےکۺوتا ر

ر اا نع ا ؾ ر ۺ

ۺ۔ےکۺؤمفلۺںیہۺ’‘ح ايبيا’‘ریسفتھۺ(۴۷۱،۵۵۱ا وبیلعۺلضفۺنبۺنسحۺربطیسب

ؿ نۺےنۺہ

پۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺںیمۺ سدہما ؾ ر ۺریسفتۺےکۺنتما

ر اا نعۺ

ق ۺا اجعرلۺؾ ه ےیکۺںیہ۔رحتریۺاطم

463

ۺ

ۺج

زر یا ر ا ینشمل

۔ۺ۷۲،ۺضۺ۲ا



ۺ،

ف

ا فۺےسۺۺؾ انتضقۺا ؾ ر ۺا ر یدیئك ا ،اعمر فۺۺبیغۺیکۺربخؾ ن،ك ا ى

ن

ذۺوہےنۺۺزنمها

ر ا انعۺ

وکۺا اجعر

۔ۺۺےتھجمسۺںیہ

464

ۺ ۺرقبه ؿ نۺےنۺوسر هہ

پا

465

ر اا ینۺمظنعۺرتبیت،ۺیکۺریسفتۺںیمۺرتہبنیۺ ۺیکۺا وتسا ر یۺۺؾ

ۺؾ ا افلؽ

ۺ ۺا ؾ ر

ۺ؛ۺانچہچنۺۺوگتفگۺیکۺےہك ا ر ےۺںیمۺبیغۺیکۺربخؾ نۺےکاصفذف

ف

ۺںیمۺك ا ى وسر هۺویسنۺا ؾ ر ۺوہد

ر اا ینع

ا یلۺۺ

ۺمظنا ؾ ر ےہرپۺر ؾ ینشۺد ۺ،

ف

ۺك ا ى ۺ،

ۺینبۺا رسا لیئۺیکۺرشتحیۺںیمۺاصفذف ۺا یسۺرطجۺوسر ه

ۺۺؾ رتبیت،

ر اا نعۺا ؾ ر ۺ

رحتریۺایکۺےہۺ۔ۺۺك ا ر ےۺںیمدنلبۺؾ ك ا الۺاعمینۺےکۺےکا وتسا ر یۺایبن

ۺب ۺا ہللۺر ا ؾ دنی ن ۃہـ ۺھ(۵۷۳ بطقۺا دلنیۺا نبۺا نسحلۺدیعسۺنبۺ ايخائخ و ’‘ا ینپۺاتک

ۺۺ’‘:ںیہۺرکےتںیمۺرحتریۺۺ’‘ايحزائح

ر اا نع

ۺۺرپۺا ك کۺزجعمهرصفۺ

رپۺلمتشمۺںیہنۺہکلبۺےبامشر ۺزجعما ـ

’‘ےہ۔

رکۺیکۺرطجۺیسۺخیشۺربطبطقۺا دلنیۺر ا ؾ دنیۺ،

ۺد

ۺےکۺےیلۺك ا چنۺ سدامـ

ۺےکۺا ابثـ

ر اا نع ۺ

ا اجعر

ۺۺ نمۺہلمج۔ںیہۺرکےتۺ

ۺںیمۺےسۺربمغیپۺا ن

ۺا ؾ ر ۺۺملسو هيلع هللا ىلص سدامـ

ۺ،ۺیکۺد وعـ ا ہللۺیکۺرطفۺےسۺوہظر

ر ےعیۺجنلیچۺ،

ۺےکۺد

ر ا انع لۺوہےنۺؾ ا ےلۺ

ا ر

ا ۺك

لۺاعمر ہضۺا ؾ ر ۺاقمہلبۺوہككا اق

ۺاکۺك

ر اا نع

ےہ۔ۺ

ۺا ومر ۺیکۺرشتحیۺؾ

ا ن

ۺیکۺؾ وجهۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺےتہکۺںیہۺؾ هرکےنۺےکۺدعبۺؾ اضذف

ر اا نع ۺ

:ا اجعر

ۺؾ وجا سۺیکۺنیملکتمۺےنۺ‘‘

اہصا ـ

رکۺۺـ

:ںیہۺیکد

ر اا ینۺمظنۺا ك ک:ۺع

ۺرتبیتۺا ؾ ر ۺ ؾ

ب یضتۺاکۺرظنہیۺرصہفۺۺوکشیپۺرکےنۺےکۺےیلدیسۺ اصفذف

ب

ر ۺملعۺاکۺدقفا نف ۔( ؾ ا

ۺاکۺرظنہیۺذ اصفۺریغۺومعمیلاکخیشۺدیفمۺ:د ؾ

۔ف

464

ۺ

۔ سدہمۺعمجمۺا ایبلن

465

ۺۺا اضیا

۔۶۱ضۺۺ۲ج


ۺےکا ؾ ر ۺےکۺحیحصۺوہےناعمینۺ:نیتۺ

ۺےسۺۺصا ھتۺاطمقبےکۺلقعۺۺا ن

زجعمهۺوہےنۺےکۺاحلؽ

ا

۔وہك

ا فۺےسۺۺ:اچر ۺ

ن

ذا د ؾ ر ۺانتصقۺا ؾ ر ۺا

،وہےنۺیکۺتہجۺےسۺزجعمهۺوہك

ا ،ےسۺربخںیۺد ےنیۺےکۺا ابتعر بیغۺیکۺ :ك ا چن

زجعمهۺوہك

ا ۺ،ؾ رتبیتۺوصخمضۺمظنۺ:ھچ

ۺےسۺزجعمهۺوہك

ےکۺاحلؽ

ۺ

:صا ـ ا

اکۺرظنہیۺ۔ۺۺؾ ۺرتبیتۺمظنۺا ؾ ر فیلۺزتعمہۺاکۺك ا یمہۺك

رکۺرکےنۺےکۺدعب

ۺوکۺد

ۺرظنك ا ـ

:ںیہۺےتہکا ن

ۺوکۺ‘‘

ۺامںینۺہنۺہکۺضعبۺؾ وجاہـ

ر اا نعۺ

ۺا اجعر ۺوک ۺامتصۺؾ وجه

ۺ۔رتہبۺہیۺےہۺہکۺمہۺا ن

رھپۺا ن

ۺےکۺرظن

ۺۺاقلئك ا ـ ۺےکۺا دتساللۺرپۺثحبۺرکےتۺںیہۺا ؾ ر ر ا د فۺیکۺد سۺؾ رتبیتۺںیمۺمظنۺۺا ارخا

ر اا نع

ۺرکےتۺںیہۺ۔

ۺایبن

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺدنچۺاکنـ

’‘وصخایصـ

466

صا وتںیۺرجہیۺ

یۺبۺ

ؿ نۺےنۺا رعشیۺملکتمۺا ؾ ر ۺرسفمۺھ(ۺ۶۰۶دمحمۺنبۺرمعۺا رعملؾ فۺرخفر ا رہ

پ یھبۺا ےنپۺۺںیہۺا

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺۺلیصفتۺےس

ۺوگتفگیکۺےہۺ۔ۺاقمصۺرپۺا اجعر

467

ۺبلطمۺشیپۺںیہنۺایکۺاینںیمۺوکیئۺۺ’‘ضاية االيحاز في زراية االحاز‘‘اگنهۺےسۺۺۺیقیقحتۺا رگہچ

ۺ،ۺہکلبۺایگ ـ ا ہص ’‘اسار ايبالط ’‘ا ؾ ر ۺ‘‘زالئ االحاز ‘‘رجاجینۺیکۺد ؾ اتکوبنۺۺہیۺاتک

رخفۺ ۔ےہۺاکۺخ

یۺ

ر ا ر

ۺاکۺایعمر ۺاصفذف

ر اا نع ۺ

ۺاقنۺ،ا اجعر ۺا ؾ ر ـ ۺا ؾ ر ۺامتصۺویع

ۺد ےتیۺںیہر ؾ س ر ا ر عا ۺ

ۺ۔صئۺےسۺربما ۺوہك

ۺںیمۺدحتیۺیکۺیئگۺےہ

ر اا نعۺےکۺےیلۺۺا ےنپۺوصقمد ۔سجۺیکۺ

:ۺںیہےتہکیکۺؾ اضذف

ك ا د هۺںیہنۺںیہۺۺرفمؾ ےضۺ‘‘

ۺۺ:نیتۺےسۺر ا صۺےکۺمہۺب ہبتۺےہۺك ا ۺامتصۺاحصفءۺےکۺک

ر اا نعۺ ۺك ا

ا ن

ا ۺےہۺےک

نھک

ا رتیۺر ل یۺیسۺۺ

ا ۺهد ا اعلر ضۺاخوجۺکا صۺرپۺوھتر

کا صۺرپۺا سۺۺرسؾ نۺےکك ا ۺد ؾ ۺا ؾ ر امشر ۺںیہنۺوہك

466

ۺۺ،ا رخلا جئۺؾ ا رجلا حئ۔

ۺۺ،ثاحر ا الونا ر ؛ ۹۷۲،ۺضۺۺ۳ج

۔۲۳۲ضۺ، ۸۹ج

467

ۺمہۺا سۺےسۺےلہپۺیھب۔

ۺ ا ن ـ ۺا اعلہیل‛یکۺاتک ق ل رکۺےیکےسۺ‚ا اطمل

ۺد ق ل ںیہۺ۔ۺۺاطم



ا ۺےہۺہکۺاخ

نھک

ا رتیۺر ل ا امشر ۺۺهد ا اعلر ضۺدقر ۺ

ۺےہۺ۔ےہۺوہك

ۺد ر طف

ر ضفیۺد ؾ مسقۺك ا لطۺا ؾ ر شیتا ۺ

ہلپ

ۺ۔

ۺوتۺاخمنیفل ا

ۺد ؾ رسےۺےکۺکا صۺاسیجۺوہك

ر اا نعۺیکۺد لیلۺہیۺےہۺا رگۺ

قا نمیۺد ؾ ومسقنۺےکۺ

ہلپ

ر اا ینۺۺ،ع

ۺےکۺوق

ا ےتلۺویکہکنۺؾ هۺتغلۺا ؾ ر ۺاصفذف

ا نینۺرپۺد رتسسۺر ےتھکۺےھتۺوسر وتنۺیکۺامدننۺا ك کۺوسر هۺانبۺد

ۺںیمۺوجۺبصعتمۺمسقۺےکۺینگۺےھتۺۺا ؾ ر

ۺؾ املۺوکۺدیما ن

ۺےکۺاقمےلبۺںیمۺا ینپۺاجن

ر اا نع

اا الۺۺےل

ۺا سۺر ا ه ك ا د هۺد وشا ر وینۺںیمۺےھتۺا ؾ ر

ۺ ا ںیہنۺتہبۺر ا

ۺےکۺاقمےلبۺۺڑپا ۔ۺاکۺصا انمۺیھبۺرکك

ر اا نعۺ ہیۺطف

ۺےکۺزجعںیمۺ

ا ںی ۔یکۺد لیلۺںیہۺۺا نل ۺانب

ۺا ن

ر اا نعا ۺےہۺہکۺ

مہۺۺےکۺکا صۺاسیجۺا ؾ ر ۺا سۺےک ؾ ا حضۺوہۺاجك

ر ہبتۺںیہنۺہکلبۺزجعمهۺا یہلۺےہۺ۔ۺ

ۺ ر اا ینعۺ ۺرپ ۺوطر ز ی

ہا

ۺؿ د ؾ رسیۺرطفۺتہبۺصا ر ےۺوعا لمۺك ا الۺاجےتۺںیہۺوج

ۺاصفذف

ۺںیمۺیمکۺا ؾ ر اکیتسۺےکۺاقتم

ف

ۺؾ ك ا ى

ر اا نعۺ ۺاصفیۺںیہۺا سۺےکۺك ا ؾ وجد

دنلبۺرتنیۺد ر ےجۺرپۺےکۺذف

ۺےہۺ نمۺہلمجۺوعا لمۺہیۺںیہۺ

ا

ل :اف

ۺاغابلۺانمۺرعوبنۺیکۺالہپ:

گۺرظاصفذف

نذا هۺ،ۺ

ےۺ،ۺزینکۺ،ۺك ا د ص

ۺ،ۺوھگر

ق

لۺیکۺوتفیصۺےسیجۺا ؾ

ا یئۺںیہنۺیکۺےہۺبۺۺنولمحا ؾ ر

شگۺ ق لۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺ ۺا ومر

ۺےنۺا ن

ر اا نعۺ ؾ ریغهۺےسۺقلعتمۺےہۺا ؾ ر

ۺحیصفۺ

ر اا نعۺںیمۺےسۺامشر ۺںیہنۺوہےتۺ(ۺا سۺؾ ہجۺےسۺ

یۺوموضاعـ

ارۺےکۺا یلۺا ؾ ر ۺب

ر اا نعینعیۺہیۺ

ا ۺاچےیہۺنکیلۺا اس

ےہ۔ۺںیہنۺۺۺںیہنۺوہك

ۺ د ؾ رسا : ز ہۺایکۺےہۺاحالہکنۺا رگ ـ ۺا اختن ۺاچسیئۺےکۺر ا ےتسۺاک ۺںیمۺدصضۺا ؾ ر

ر اا نعڈ ا ؾ دنۺےنۺ

خ

ا رع

ۺالاکۺك ا دنبۺوہاجالۺوتۺا سۺےکۺکا صۺیکۺوخوصبر کرم یتۺمکۺوہۺاجۺاچسیئص

ر اا نعۺ ۺیگۺنکیلۺا سۺےکۺك ا ؾ وجد

ابیۺا ؾ ر ۺحیصفۺےہۺ۔ۺ

ر

ذ اصفۺشیتا :

ۺۺرعشۺ،کا ۺصۺ،ۺحیصفف ۺد ؾ تیبك ا ۺکا صۺےکۺا ك کۺہصحۺۺدیصقےۺےکۺا ك کۺك ا ںیمۺك ا

ۺاکۺصا ر ا ۺحیصفۺ ۺصا ر ا

ر اا نعۺرعشۺا سۺد ر ےجۺےکۺںیہنۺوہےتۺنکیلۺ ا صۺك ا

ۺك ا یقۺک ںیمۺؾ ا عقۺوہکرم یتۺےہۺا ؾ ر

ۺا سۺ۔ےہ

قل ےکۺاقمےلبۺںیمۺاعزجۺےہۺ۔ۺ ا سۺرطجۺہکۺوپر یۺیرش

ا ۺےہۺوتۺا سۺ:اھتوچ

ۺیسکۺزیچۺےکۺؾ فصۺاکۺرکتا ر ۺرکك ا رعۺذ ف

ز ۺغیلبۺصہ

ۺےلہپیکۺد ؾ رسیۺوتفیصۺ

ا ا ل ۺکا صۺےکۺ ا ل

ۺںیمۺا ك کۺوموضمۺنکیلۺمہۺب ہبتۺںیہنۺوہکرم یتا ؾ ر

ر اا نع

تہبۺۺےکۺومنےنرکتا ر ۺےکۺ


ك ا د هۺ

ۺك ا الۺاجےتۺںیہ۔ر

ۺرپۺا ك کۺیہۺوموضمۺیکۺؾ اضذف

ۺیکۺۺ،ا سۺےکۺك ا ؾ وجد ۺفلتخمۺاقمامـ

ر اا نع

ۺیکۺا اہتنۺںیہۺ۔ۺاصف

ۺاصفذف ۺےکۺطف ۺوکۺںیہنۺاٹھگکرم یتۺا ؾ ر طف

ذف

دنیگۺ:ك ا وچنا ن

ۺر ۺد وتسر

ر اا نع

ۺ،

ۺایبن ا ضۺاکمۺ،خا لۺؾ رحا صۺاک

ۺا خ ۺۺ،ر ص ـ ۺا اختن رتکۺد اینۺا ؾ ر

ۺؾ ریغهۺ

ۺیکۺد وعـ

ۺہیۺا ومر رپۺلمتشمۺۺاا رخـ ،ےہۺا ؾ ر

ۺا سۺۺۺاکیکۺیمکۺاصفذف

ر اا نعۺںیہۺہکبجۺ

ك ا ىف

ۺاکۺامکلۺےہۺ۔ۺاصف ریغۺومعمیلؾ فصۺےکۺصا ھتۺ

ذف

ۺا ك کۺ:اٹھچ ز ہا رتیۺر ےتھکۺںیہ،رعشا ءۺںیمۺےسۺ

ل ۺا ك کۺوموضمۺںیمۺ امےنۺا ؾ ر

اہکۺۺ۔ا ك کۺر

ا ۺےہ

ا د امۺ:اجك

شۺص

ػی ل

ۺا

ؾ نۺیکۺوتفیصۺےکۺےلسلسۺںیمۺرتہبنیۺوگتفگ،ینۺا ب ؾ

ا ۺایکۺوعر وتنۺا ؾ ر ۺوھگر

رکك

ا ہغب اھت۔

ز ا سوخفۺؾ ۺكہ

ا یشعۺۺ،ےکۺومعقۺرپۺ

قعۺےکۺؾ

ۺیکۺوتفیصۺؾ ریغهۺۺرضؾ ر ـ ـ ۺرشا ا ؾ ر

ےک

ۺا ن ۺا ؾ ر ۺا ك کۺۺك ا ر ےۺرتہبنیۺکا صۺشیپۺایکۺرکےتۺےھتۺ ز ہ ںیمۺےسۺ

ا ج

رظا فۺھچکۺۺا ےنپۺ

ا خل ےکۺ

ۺا ےنپۺامت

ر اا نعۺںیمۺےنہکۺےسۺاعزجۺےھتۺنکیلۺ

صۺوموضاعـ

ۺۺریغۺومعمیلۺاصفذف ا

ےکۺصا ھتۺوگتفگۺرکك

ا لۺےکۺوطر ۺرپ:ۺۺ۔ےہ

نع

ۺد الےنۺےکۺےیلر تبغ

ين } ة أ ق ا أخفي يض نفص ت 468...{فال

ۺوکیئۺصخشۺںیہنۺاج‘‘ اتنا ؾ ر

ۺایکۺایکۺ ۺہکۺا ن یکۺاا ںوھکنۺیکۺڈنھٹکۺاک

رپد هۺبیغۺںیمۺۺصا امن

’‘۔وموجد ۺےہ

ےکۺاقمصۺرپۺ:ا ؾ ر ۺربخد ا ر رکےنۺوتہجۺد الےنۺ

جاب ايبر أو } يدشف به أ ت 469...{أفأ

نیمۺںیمۺد اسنھۺد ے۔ۺۺ‘‘

ۺےسۺاخفئۺںیہنۺوہۺہکۺا ہللۺںیہمتۺیکشخۺیکۺرطفۺر

وتۺایکۺمتۺا سۺك ا ـ

يس } جبار 470{واستفتحوا وخاب ك

468

ۺ(۳۱بدجسهۺ

قل ۔۲۷اا

469

ۺ(۲۷بینبۺا رسا لیئ

قل ۔۶۸اا



ن ا ءۺےنۺحتفۺۺ‘‘ی

كا ب ا د ۺوہۺرکۺر هۺایگۺ۔ۺا ؾ ر ۺا

ز ۺرسشکۺد نمشۺكہۺامیگنۺوتۺ

‘‘ؾ رصنـ

تحیصنۺےکۺاقمصۺرپۺ:ۺ

سين } اص ت أيت إ 471{أف

ۺےنۺد اھکیۺہکۺا رگۺمہۺا ںیہنۺۺ‘‘ ـ ا وسنوتۺایکۺاا ل

دنیگۺد ےتیۺر ںیہۺ۔ۺۺ

ۺر

‘‘صا امن

ن ا ا لہ

ا ۺےہۺ

ر امكفۺےکۺےلسلسۺںیمۺ

:ـ

{ ك ا تح ا تززاز اهلل ي و ا تيف األرحا 472{أثي و

ۺام‘‘ ز ہۺایکۺا اھٹالۺوہد ا ہللۺیہۺاجاتنۺےہۺہکۺ )

ق

لۺایکۺۺالهبوم ۺا ر احصۺایکۺاٹھگےتۺا ؾ ر ےہۺا ؾ ر

لاےتۺںیہ۔

ال

"

ؿ صۺصا وتا نهلۺےنۺامتصۺا صا کفۺ

ر اا نعۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺےسیج:ہیۺہکۺ ا ضۺؾ ریغه

ۺا خ ۺہقفۺ، ۺکا صۺ،

ۺ

ۺامکلۺد ر ہجۺیکۺےہۺ۔ۺوگتفگۺیکۺےہۺا ؾ ر ۺا یکنۺؾ اضذف

ۺیکۺاصفذف

ر اا نعںیمۺیھبۺ

473

ۺویفسۺنبۺدمحم ـ ۺ (ھ۶۱۶یلعۺاکسیکۺبۺۺنبۺا وبۺوقعی ـ ےکۺومفلۺںیہۺ’‘فتاح ايو‘‘اتک

ۺا ؾ ر

ۺوکۺۺا اجعر

ر اا نع

لۺمہفۺكۺںیماق ۺد ےتیۺںیہۺےسۺا ومر ر ا ر

ع ۺ؛

ۺا ن ۺرپ یکۺرشتحیۺا ؾ ر ۺ نکیلۺحیحصۺوطر

ۺۺ۔وتفیصۺںیہنۺیکۺاجۺیتکس تقیقحۺد ر

ابییئۺقبےکۺاطمیکۺر ا الۺ ا ن

ۺۺامجل ،ر

ۺا اسحصا ـ وکۺا ؾ ر

ـ ۺا اھبر ےن ۺاعزجۺےہۺےکۺك ا

ك ا ن

ۺوکۺکا صۺںیمۺمسجمۺرکےنۺےسۺر

ر ا انع ۺ

ۺۺرپلمتشمۺا اجعر ۺا ؾ ر

ےسیجۺطا ذف

لۺؾ فصۺںیہنك لۺد ر کۺوتۺےہۺنکیلۺاق

ك ۺوجۺہکۺاق

ۺۺا سۺےکۺںیہۺرطر

صا ھتۺصا ھتۺملعۺاعمینۺا ؾ ر ۺایبن

470

ا ا میہ ل ۺۺ(۲۴با

قل ۔۲۵اا

471

ۺ(۱۶برعشا ء

قل ۔۱۰۵اا

472

ۺۺ(۲۳بر دعد

قل ۔۸اا

473

ۺۺ،ریسفتۺریبک۔

ۺ،۲۲۵،ۺضۺۺ۱ج

ۺیفۺد ر ا ك ۃۺا الاجعر

۔زینۺاہنك ۃۺۺا الاجیر


ؾ ضۺا ؾ ر ۺرنہۺےکۺا ےسیۺب ہبتۺ

ۺوکۺد

شا ن

مۺۺد یتیرپۺاچنہپیکۺقشمۺا ؾ ر ۺرمتنیۺا

ر اا نعےکۺدنلبۺب ہبتۺےہۺہکۺ

ۺۺا سۺےکا ؾ ر ۺۺامجل

۔ۺۺاحلصۺرکاتیلۺےہ وکا اجعر

474

نۺدبعۺا میظعل

طن

ۺا ال امےنۺھ(۵۷۵،۶۵۴ۺنبۺدبعا ینا دحۺبا نبۺا یب

یکۺا دلنیۺا ےنپۺر

ےکۺۺر

ۺا د وبینۺںیمۺےسۺےھت ا رعؾ نۺا ؾ ر

ؿ نۺےنۺصہ

پ’‘بسي ايرقآ’‘ا ینپۺفلتخمۺاتکوبنۺا

تحيز ’‘،475

ۺ’‘في احاز ايرقآ ايبرصا’‘اور’‘ايتحبير

ۺوکۺںیمۺا اجعر

ر ا انع

،ۺظفلۺ

ۺۺ،ایبن

ر اا نعۺا ؾ ر ۺرتبیکۺ ـ ا ولس

ۺایکۺےہۺںیمۺ امك ا ن ؿ نۺےن ۔امشر ہ

پۺۺا ـ ۺےہۺ(ۺتعنص’‘‘‘ا ینپۺاتک ـ ۺںیمۺبۺوجۺا ك کۺیتمیقۺاتک

دبعیۺےکۺ

ۺۺاقمامـ ا ںیلۺیھبۺۺرکےتۺوہالۺوکۺد ؾ ك ا ر هۺامشر

نعۺرشہفیۺےسۺدنچۺ

ۺا ك کۺےکۺےیلۺاا ك ا ـ ز ہ

رکۺیکۺںیہ

د

ۺوماقیساکۺۺ۔ا ن

ۺا ےنپۺوخوصبر ـ

ر اا نع یئدیقعهۺےہۺہکۺ

ۺےکۺؾ نۺۺصا ر

ا ؾ ر ۺرتہبنیۺویشهۺایبن

ا ۺےہۺا ؾ ر ۺا ںیہنۺا ےنپ

ۺوہك

ر ےعیۺینوگنۺےکۺؾ وجد ۺیکۺرہگا یئۺںیمۺا رثۺا دنا ر

۔ۺۺرحسۺںیمۺڑکجۺاتیلۺےہۺد

ۺۺھۺ(۶۹۹یلعۺنبۺمثیمۺرحبا ینۺبۺ ن ا ہغۺےکۺؤمفلۺںیہوہشمر لۺۺ۔ملکتمۺا ؾ ر ۺرشجۺجہنۺا

ر اا نعۺ

ا اجعر

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺنیت

ۺینعیۺزتعمہۺاکۺرظنہیۺاصفذف

ۺۺ،ۺرظنك ا ـ ۺاکۺرظنہیۺا ؾ ر ـ ۺؾ ا ولس

وجینیۺاکۺاصفذف

رکۺرکےنۺےکۺدعبۺۺےکدیسۺب یضتۺ

:ںیہۺےتہکرظنہیۺرصہفۺوکۺد

ۺیکۺۺتقیقحۺہیۺےہۺہکۺ‘‘

ر اا نع ۺ

ذ اصفۺریغۺومعمیلیکۺ ا سۺؾ ہجۺا اجعر

ؿ صۺرشہفیۺۺ،فهلۺا ؾ ر ۺ ـ ا ولس

ۺرکےتۺوہالۺ۔ںیہ

لۺۺکا صرعوبنۺےکۺضعبۺا رگہچۺہکۺںیہۺۺےتہکؾ هۺا ےنپۺوصقمد ۺۺیکۺؾ اضذفكںیمۺاق

ۺاجکرم یت ۺك ا یئ

ۺاصفذف ۺۺؾ هۺےہۺنکیلۺوتہج ـ ۺا ولس ۺانمطف ۺاخیل ۺۺےس ۺا ؾ ر ۺںیہ ۺ ےہ ۺرپ فکل

ۺم ا ؾ ر

ف،کل

ۺوکۺمۺرکےنذ اصفم

ۺوکۺا ك کۺاقمصۺرپۺعمجۺںیہنۺۺ۔اکۺرسۺہمشچۺےہۺف

ۺد ؾ اخایصـ

ا یسۺؾ ہجۺےسۺا ن

ۺا ےنپۺاوتحۺ۔ۺا سۺےکۺها ؾ هایکۺاجاتکسۺ

ر اا نع

ےکۺاحلۺی

ا ض ،ےسۺوتدیحۺؽ

،ۺسایا خ

ۺ،ۺۺطف اعمرشهۺےکۺا ومر

474

۱۲۶،ۺضۺۺ۲۷۶ضۺۺ،ا ولعلصۺجاتفم۔ۺ

ر یشکۺےسۺوقنمل،ۺج

ۺر

۔۱؛ۺا ربلاہن

ر ا انع ۺ

،ۺثحبمۺا اجعر

475

ی۔

ذفن

ا ظئۺوہیئۺےہۺدمحمۺرشفۺےکۺوتطسۺےسۺقیقحتۺا ؾ ر ۺرصمۺںیمۺ

ۺافر یسۺںیمۺیھبۺۺ۔ص ـ ہیۺاتک

رتہمجۺوہیکچۺےہۺ۔ۺ



ۺا ؾ ر ۺاا دنئهۺےکۺا ومر ۺۺ،ریسۺؾ ولسکۺیکۺتیفیکۺۺ، یکۺدتنور ۺ

ؿ صۺذگہتشۺا وتمنۺےکۺاحالـهلےسیجۺرتہبنیۺ

ربمغیپۺۺ۔ںیمۺشیپۺںیہنۺایکۺاجۺاتکسۺکا صرپۺلمتشمۺےہۺںیہنجۺیسکۺیھبۺوطر ۺےسۺاعصۺیرشیۺا وقا لۺا ؾ ر

ر امك ا ملسو هيلع هللا ىلص ا رکصفۺا سۺہکۺ ا سۺیکۺطقفۺا ك کۺؾ ہجۺےہا ؾ ر ۺاھتۺےنۺ ۺا ؾ ر ق

لۺےکۺاق

حیصفۺرتنیۺابعر ـ

ۺاعمر فۺ

ۺرپۺلمتشمۺا ن ـ ر ا ر ۺد ںی۔طقفۺؾ یحۺا یہلۺاکۺرسۺہمشچۺدبعیۺرتنیۺا ولسع ’‘وکۺ

476

اکلمۺلامک

ۺیکۺتبسنۺہیۺ ھ(۷۱۷ھ(ۺب۶۵۲ینۺبۺا دلنیۺدبعۺا ینا دحۺدبعۺا یرکمیۺر

ر اا نع ۺ

یھبۺا اجعر

ا فیلۺےسۺد ےتیۺںیہۺہکا ؾ ر ؾ ۺرتبیتۺوصخمضۺمظن

ۺك

ۺاملکـ

ر ا انع ۺ

ۺےسۺا دتعا لۺیکۺرتۺا اجعر

بیکۺےکۺاحلؽ

ۺےسۺا یلعۺد ر ےجۺاکۺامکلۺےہۺ۔ۺۺوہفمصا ؾ ر ۺامہیگنہۺرپۺلمتشمۺےہۺا ؾ ر ۺینعمۺا ؾ ر ۺ

ےکۺاحلؽ

477

ۺیۺبۺ ك ڈ

ؿ یۺرهل هۺ

رمد

ۺۺھ(۷۴۹ا ریمۺییحیۺ ـ ؿ نۺےنۺفلےکۺومۺ’‘‘‘اتکہ

پا ینپۺۺںیہۺ۔ۺا

ر عۺ

لۺوتہجۺا د یبۺقیقحتۺںیمۺا اجعرك اق

ےکۺال قۺۺا افتسد هوجےہۺۺایکۺےکۺےلسلسۺںیمۺرتہبنیۺکا صۺشیپۺا ان

ۺوکۺکا کفۺاحلۺ۔ےہ

ر اا نع

ۺملسو هيلع هللا ىلصےسۺربمغیپۺا صا صۺؽ

ۺا ن ۺا ؾ ر ۺیکۺ اکۺزجعمه

قلۺر صا ا ینۺا ؾ ر

ش

مۺیکۺ

یکۺوبنـ

ۺرکےتۺںیہذ ےلہپۺا سۺد وعیۺیکۺؾ اضۺ۔امےتنۺںیہۺد لیل

ڈ ا ۺےنۺۺف

ۺہکۺخ

ر اا نعالےنۺاکۺلثمۺرعوبنۺوک

ۺك ا الرخۺا ك کۺوسر هۺوسرھپۺد سۺۺ،اکۺجنلیچۺایک ۺا ارخۺںیمۺر ںیتۺا ؾ ر ۺیکۺالےنۺوکۺاہکۺا ؾ ر

ر ا انعۺزگۺ ز ہۺہکۺ ر امك ا فۺ

ے۔ۺرشمنیکۺ

صکنۺاکۺاقمہلبۺرکےنۺےکۺےیلۺفلتخمۺلثمۺںیہنۺال

ر اا نع

دنیگۺاقمدصۺ

ۺیکمۺر ر ےتھکۺےھتۺا ؾ ر

ۺوموجد ۺہنۺیھتۺوجۺا ن

ۺےکۺےیلۺ ںیمۺوکیئۺیھبۺا یسیۺدقر ـ

ۺا رگۺا سۺاکصۺںیمۺر اکؾ ـ ق

لیتنبۺد ؾ رسیۺاج

ۺوہۺ ـ ۺوکۺك ا لطۺرکۺد ےتیۺملسو هيلع هللا ىلصےتۺوتۺربمغیپاجاکایم

قلۺامتیکۺر صا

ۺؾ هۺ؛ۺا ن ا سۺاکصۺصۺك ا وتنۺےکۺك ا ؾ وجد

ۺہنۺوہالۺںیم ـ لثمۺالےنۺیکۺویکہکنۺا سۺیکۺاکایم

قعۺیہیۺؿا ۺہنۺر ےتھکۺےھتۺا ؾ ر

ۺدقر ـ ۺزجعمهۺا ؾ ر

ۺےکۺقلعتم

ر اا نعۺ

ۺرھپۺ ےہۺ۔ۺا سۺےکۺدعبۺا اجعر ۺرکےتۺںیہۺا ؾ ر

ۺایبن

فلتخمۺد ا وشنر ؾ نۺےکۺرظنك ا ـ

476

کا صۺضۺ ل ۲۳۱وقا دعۺا رملا صۺیفۺملعۺا

477

ۺضۺ

ۺا رقلاا ن

ۺا اکلفشۺنعۺا اجعر

۵۳ا ربلاہن


ا ےنۺےکۺدعبۺ

ۺد ۺد اللئۺرپۺدیقنتیۺاگنه ۺا ؾ ر

ۺرظنك ا ـ

ۺرکےتۺںیہۺرظنہیۺ ا انپا ن

هۺییحیۺایبن

رمد

۔ۺا ریمۺ

ك ڈ یۺےن

لیۺر

ۺ دنمر ہجۺد

ا یلۺےہ:رظنك ا ـ

رپۺر ؾ ینشۺد

۔رصہفۺۺرظنہیدیسۺب یضتۺؾ ریغهۺاکۺا ؾ ر ۔ۺا یبۺا قاضۺاظنصۺ۲

ۺوجۺہکۺرع۱

ر اا نعۺ ـ ۺےک۔ۺا ولس ۺےکۺاخمفلۺاھتۺ۔ۺۺـ

رعشۺ،ۺرقتریۺا ؾ ر ۺوتکمك ا ـ

ا ۺ۳

۔۔انتضقۺےسۺاخیلۺوہك

ا ۴

۔۔ۺیبیغۺا ومر ۺرپۺلمتشمۺوہك

۔ۺ۵

ۺاکۺدیقعتۺاصفذف

ا ۺبدیچیپیگ(،ینعیۺا افلؽ

۔ےسۺصا ملۺوہك

ا ۺوجۺہشیمہۺ۶

ه۔ۺا ےسیۺئاق قۺ،ۺا رسا ر ۺ،ا ؾ ر ۺد قیقۺا ومر ۺرپۺلمتشمۺوہك

ا ر

مۺوہےنۺؾ ا ےلۺۺہنا ؾ ر ۺرتؾ ۺك

۔ںیہۺ

۷

ر اا نعۺ،ۺینعیۺ

ف

ا ریخ،ؾ ؾ لصۺۺلصفؾ ۺا اعتسر هۺؾ ہیبشتۺ،۔ۺك ا ى

ۺؾ ا رار ۺؾ ریغهۺا ؾ ر دقتمیۺؾ ك ا امضر

رپۺلمتشمۺےہ۔ۺ

ا ۺؾ رتبیتۺ۔ۺمظن۸

۔فیلا ؾ ر ۺك

ۺك ا یمہۺا ومر ۺاکۺومجمہعۺ۹

۔۔ۺا ن

ۺا اتتخصۺا ؾ ر ۺنتم۔ۺۺ۲۰ ۺؾ

ز ۺوسر هۺےکۺا ااغرہر ا اینۺوسر وتنۺںیمۺےسۺ

ع ابییئۺا ؾ ر ۺوخوصبر کرم یتۺۺ

ز یۺرہا

اکۺؿ

ا تیق ریغۺومعمیلا ؾ ر ۺ

ا ۺ۔ۺۺخ

رپلمتشمۺوہك

ك ڈ یۺ

ۺر ۺا یکسۺا ریمۺییحیۺ ۺد ےتیۺںیہۺا ؾ ر ر ا ر عۺےکۺقلعتمۺا انپۺرظنہیۺا یسۺد وسںیۺا ب ۺوکۺ

ر اا نعۺ

ا اجعۺر

:ےتۺوہالۺےتھکلۺںیہرشتحیۺرک

لیۺۺ‘‘

ۺںیمۺدنمر ہجۺد

ر اا نعۺ

ۺك ا یئۺاجۺنیتاا ك ا ـ

:ںیہۺکرم یتوصخایصـ

ۺینعی

ف

ۺك ا ى ۺؾ

ۺیکۺاصفذف

ۺےکۺا افلؽ

ر ا انعی:ۺ

ہلپ

ۺۺ

ۺدیچیپیگۺےسۺاخیلۺںیہۺہکلبۺك ا ر س

ر اا ینۺا افلؽع

ا ر ؾ نیکۺاطل ۺا ؾ ر ۺ

شم یکۺر ؾ ا ینۺا ؾ ر ۺدہشۺیکۺاھٹمسۺیکۺرطجۺںیہۺ۔ۺۺا ا

ۺےک:د ؾ رسی ۺوموضم ز ہۺ ۺیک ۺاعمین ۺےک

ر ا انع

ف

ۺك ا ى ۺؾ

ۺاصفذف ےسیجۺۺۺانمطف

ا ل،

نع

ۺؾ ا ب ؾ یہنربخ

۔تحیصنۺؾ ریغهۺۺ،ؾ د ا اتسن

ۺاک:شیتی

ر ا انع

ۺا سؾ رتبیتۺرتہبنیۺمظنۺ ۺرتنیۺرتبیکۺك ا یئۺےہاکۺسایضۺ ا ؾ ر نجۺںیمۺانمطف

‘‘۔ۺاجکرم یتۺےہ



ےتہکۺںیہ:ؾ هۺرھپۺ

ا صۺںیہنۺایلۺہکلبۺیدحتۺہکۺامہر ےۺرظنہیۺیکۺد لیلۺہیۺےہ‘‘

ۺےنۺا ك کۺاخضۺتہجۺاکك

ۺیکۺاا ك ا ـ

ۺۺ:قلطمۺاہکۺےہۺر وطب

ر اا نعۺۺیکۺلثمےسیجۺ

ن ن یف

ۺا ؾ ر ۺاخم

ۺا ینپۺوگتفگۺںیمۺا ك کۺد ؾ رسےیھبۺےلۺاا ؾ ۺذ ف

ۺینعیۺاصفۺا یہن وتۺجنلیچۺرکےتۺےھتۺوک

ذ نیتۺوصخایصـذ

ۺ ۺا ؾ ر

ف

ۺ،ۺك ا ى

ف

ن

ش

ۺؾ رتبیتۺمظنۺۺ وکۺوتہجۺا ؾ ر

امشئۺاکۺ

ۺد ےتیۺےھتۺروحر اا ر ر ا ر ع

ا ںیۺذ ف ۔ل ۺےنۺیھبۺۺانب

ر اا نع

ۺےہۺوتۺایکبجنلیچۺ(قلطمۺدحتیۺوطبر

لۺرکںیۺ۔ۺمد

نہۺںیمۺك ا الۺاجوینا ےلۺینعمۺرپۺ

ۺےکۺد

ن ن یف

‘‘زسا ؾ ا ر ۺہیۺےہۺہکۺا ےسۺاخم

478

ۺےکۺ ـ ك ڈ یۺےنۺۺاا رخۺاتک

اضا رتعا ۺہنکممضعبۺںیمۺا ریمۺییحیۺر

رکۺرکےکۺا ن

ۺوکۺد

ۺد ـ ـ ك ا ۺاکۺوجۺا

۔ۺۺےہ

ر یشکۺبۺ

ۺا دلنیۺدمحمۺنبۺدبعۺا ہللۺر ’‘ـ وہشمر ۺاتکد ا ہنۺا ؾ ر یھبۺا ینپۺاجعمۺاجؾ ۺےنھ(۷۹۴دبر

ۺ ںیمۺ’‘ى و ايرقآيبرصا ف

ر اا نع

ۺ

ن ی

ش

م

ۺاکۺاج

ۺۺدیجمۺوکۺامتصۺزجعما ـ ۺامشر ۺاجؾ ك ڈ

قلۺاا رکےنۺا ؾ ر

ۺیکۺدحتیۺۺےکۺدعب

ر اا نع

ۺےکبجنلیچ(

ر اا نعۺ ا وتا ینۺۺا ؾ ر

ےکۺك ا ر ےۺںیمۺریسۺاقمہلبۺںیمۺرعوبنۺیکۺك

ر یشکۺےنۺ

ۺےکۺقلعتمۺك ا الۺاجوینا ےلۺملسمۺد ا وشنر ؾ نۺاحلصۺوگتفگۺیکۺےہ۔ۺدبعۺا ہللۺر

ر اا نعۺ

ا اجعر

ا ےکۺفلتخمۺ

ۺرپۺا ك کۺاجعمۺاگنهۺد

لیۺۺ ےتلۺوہالرظنك ا ـ

ۺدنمر ہجۺد

ا ر هۺایکۺا مہۺرظنك ا ـ

یکۺرطفۺا ص

ےہ:

۲

ق

ر یشکۺےنۺدشك ڈ ۺدیقنتۺیکۺےہۺ(ۺ۔ۺ۔ۺم

ا صۺاکۺرظنہیۺرصہفۺبۺا ہتبلۺا سۺرظنہیۺرپۺر

اکلمینۺ۱

ۺیکۺۺ۔ۺۺدبعۺا یرکمیۺنبۺر ـ ںیمۺشیپۺۺںیم’‘ايبرصا ايکاطف في احاز ايرقآ‘‘اتک

ا فیلایکۺاجےنۺؾ ا ال

اکۺرظنہیۺ۔ۺۺ"وصخمضۺك

478

ۺۺ،وو حكائل االحازايرطاز يتـ السار ايبالة ۔

۔۳۶۷ضۺ، ۳ج


ۺیکۺبیغۺےسۺاا اگیہۺاکۺرظنہیۺ۵۔ۺ۳

ر اا نعۺ،۔ۺ ر یشکۺا سۺك ا نطۺامیۺ،ۺاا دنیهۺا ؾ ر

ےساا اگیہۺبۺر

ۺا ےنپۺدیقعهۺےکۺاطمقبۺ ۺامشر ۺںیہنۺۺا ےسرظنہیۺرپۺیھبۺدیقنتۺرکےتۺںیہۺا ؾ ر

ۺےکۺےیلۺا اجعر

صا ر یۺاا ك ا ـ

ۺبیغۺ امۺںیہنۺںیہۺ(ۺ،رکےتۺ

ۺاا ك ا ـ ف ۺںیمۺط

ۺےکۺامگن

ویکہکنۺا ن

ا ۺؾ رتبیتہی،مظنۺ۔ۺا نبۺہیطعۺاکۺرظن۶

ڈ ا ؾ دنۺےکۺا ؾ ر ،اعمینۺاکۺا وتسا ر ۺوہك

ۺوجۺہکۺخ

ملعۺیلکۺاصفذف

ۺےہۺ۔ۺ

ےسۺاموخد

ۺےسۺ۷ ـ ۺ،ۺویع ـ ۺ،ۺدبعیۺاکۺا ولس

یۺۺزنمه۔ۺاصفذف

ا ۺوجۺہکۺرخفۺر ا ر

ۺا ؾ ر ۺدحتیۺےکۺرمہا هۺوہك ا

وہك

اکۺرظنہیۺےہۺ۔ۺ

ـ ۺؾ رتبیتۺمظنۺاکۺرظنہی"ریغۺومعمیلۺا وبرکبۺك ا ظا ینۺاقیۺ۔۸ ۔ۺۺۺ"ا ؾ ر ۺا ولس

لۺریبعتۺںیہنۺےہ۔ۺا ۹كۺاق لۺؾ فصۺا ؾ ر

ك لۺد ر کۺوتۺےہۺنکیلۺاق

كۺۺ۔یسیۺزیچۺوجۺاق اکسۺیکۺا ؾ ر

ا یعفۺوصیفۺبۺ

ۺوتدیحیۺ،ۺدنبا ر ۺنبۺنیسحۺافر یسۺص

ھ(ۺےکۺوقلۺےسۺلقنۺرکےتۺںیہۺہکۺ۳۵۳ا وبایحن

ۺےکۺك ا ر ےۺ

ر اا نعشا تینۺاہکنۺےہۺ؟ۺ

مۺیکۺا

شا ن

مؿ نۺےنۺاہکۺےہۺہکۺایکۺہیۺوسا لۺایکۺاجاتکسۺےہۺہکۺا

ہ

پا

ز زگۺا احؿہۺںیہنۺرکۺیتکسۺۺرطجۺا یسیھبۺںیمۺہۺرپۺ

ۺؾ ر ومر ۺےکۺا رسا ر ـ ۺا سۺاتک

ۺیرشۺیکۺدقر ـ ےہۺا ؾ ر

ۺیکۺ

ر اا نعۺؾ ۺےکۺاقمےلبۺںیمۺۺتمظعا یسۺؾ ہجۺےسۺ

اہن

ؾ ا د

ۺںیمۺد

ںیہۺ۔ۺۺےبۺوہالا و ر ۺریحـ

ۺا نبۺ۲۰ ص۔

ر ؿا ینجۺاکۺاحرع

ۺںیمۺ’‘ضاد ايباء’‘ ۺںیمۺشیپۺرکد ه

امن

رظنہیۺہکۺلسلستۺر

ۺؾ ك ا

ۺیکۺہمہۺاجہبنۺاصفذف

ر اا نع

ۺاکۺا رمتسا ر ۺ

ف

کا صۺںیمۺےکۺۺےہۺوجیسکۺیھبۺصخشۺتیصا یسیۺوصخ،ۺى

ںیہنۺك ا یئۺاجکرم یتۺ۔ۺ

قا یبۺ۲۲

ۺےکۺقلعتمۺاک۔ۺذ

ر اا نع ۺ

ۺاکۺرظنہیۺ۔ۺۺریغۺومعمیلا اجعر

ف

ك ا ى

ۺا دلنیۺ۲۱ ۺۺےکۺایخل۔ۺنیققحمۺاکۺرظنہیۺبۺدبر

ۺا ن ۺرپۺلمتشمۺےہۺا ؾ ر ۺامتصۺا ومر

ۺا ن

ںیمۺ(ۺا اجعر

ۺاکۺ

ر اا نعۺ

ۺےکۺصا ھتۺد رگیۺۺۺہمشچرسںیمۺیسکۺا ك کۺوکۺاہنتۺا اجعر

ۺاجۺاتکسۺہکلبۺا ن ۺںیہنۺد ك ا ر ا ر عۺ

ۺر ا ر ا ؾ ر

ۺیکۺۺےہ۔ۺاتکسیھبۺا اضہفۺایکۺاجاکا ومر

ر اا نعۺۺریغۺومعمیلےسیجۺد یننۺرپۺ

ۺرپۺا امین

ر اا نعۺ ۺوخا ه ا ریثۺ،

ك

ۺا س ا نیےکۺ ر ےنھکۺؾ ا یننۺرپك ا ک

نع

ۺوجۺیھبکۺیھبۺۺ۔رپۺ

ۺرطا ؾ ـ ا د ا یبۺا ؾ ر

ۺیکۺلسلسمۺص

ر اا نع

امدنںیہنۺ

ۺ۔یگۺڑپےۺ

ا ؾ ـ

ۺےکۺومعقۺرپۺا سا یسۺرطجۺك

ر اا نع

ا ،دصۺےکۺاقم

ۺیکۺۺاکۺد یننۺںیمۺا ااجك

ر اا نعوجۺوکیئۺ

ۺےکۺومر د ۺرظنۺاعمینۺا س

ر اا نعۺیکۺرطفۺےسۺ ڈ ا

ۺخ ۺےہۺوگك ا ا

ۺرکك

ا ؾ ـ

لۺوہ ك

ا ر

ۺاجےتےکۺد لۺرپۺك

ا ۺےہ

ۺك ا ك ر ا ر عۺؾ هۺؾ یحۺاکۺاخمبطۺ ،ۺۺ۔ںیہۺا ؾ ر

ۺبۺوقـ

قلۺےکۺاخضۺا ومر ۺںیمۺےسۺہیۺےہۺہکۺزجا

ر اا نع



ۺ،یتخسۺ(ۺا ؾ ر ۺریشینیۺا ؾ ر

قلا ۺںیہاطل ۺا ك کۺاقمصۺرپۺعمجۺۺصا

ۺد ؾ وننۺاکۺا ك کۺکا صۺںیمۺا اھٹکۺوہك

ۺہکۺا ن

ۺےہۺہکۺا سۺا ؾ ر ا ارخۺاکر نکممۺںیہنۺ ـ ۺاا رخیۺاا امسینۺاتک

ر اا نع

ۺ ۺؾ یحۺا ؾ ر ےکۺوہےتۺوہالۺا ك کۺخ ڈ ك ڈ

ۺںیہنۺےہۺ۔ۺ

ۺیکۺرضؾ ر ـ ـ د ؾ رسیۺاا امسینۺاتک

ۺا ن ۺےہۺہکۺوخد ا

ر یشکۺیکۺؾ اضوتحنۺےسۺولعمصۺوہك

ۺوکۺدیقعهۺےہۺہکۺا اجعۺہیۺاکۺیھب ر

ر اا نعۺ

ر

ۺےکۺصا ھتۺوصخمض

ۺںیمۺرصحنمۺا ك کۺك ا ۺدنچۺاہجـ

ںیہنۺایکۺاجۺاتکس۔ۺۺك ا ۺا ن

رجہیۺۺد وسںی

ك ا د هۺۺھۺ(۹۱۲،ۺ۸۴۹نبۺا یبۺرکبۺخ ا لۺا دلنیۺویسیطۺبۺۺدبعا ارنمح

ۺیکۺتہبۺر

ۺںیہۺۺا ن

ا تافیـ

ك

ايحا ايؼير ’‘،’‘ايسرايثور في تفشير اياثور’‘،’‘االتكا في و ايرقآ‘‘ نمۺہلمجۺ

’‘ترک ايرقآ في احاز ايرقآ ’‘اور‘‘

479

ۺےکۺ

ر اا نعۺ

ۺا اجعر ؿ نۺۺ۔صا ھتۺوصخمضۺےہۺوجۺہ

پا

ۺیکۺخانۺؾ ۺےنۺتہبۺصا ر ےۺاعمین

ۺےکۺاملکـ

ر اا نعۺ ۺےکۺانعؾ نیۺا ؾ ر

ایبن

ۺذ

ۺوکۺا اجعر


ف

ۺایکۺےہ ۺرپۺامشر ۺےکۺوطر


ر اا نع

ۺ،ۺۺ۔

،اصفذف ۺےکۺانتطف

ؿ نۺےنۺاملکـہ

پۺریغۺومعمیلا

ۺ

ف

ۺ،ۺریحۺ،ك ا ى

ۺا اجیر ـ ۺنکۺا ولس

ۺیکۺؾ رتبیتوصخمضۺمظنۺ،ا ن

ر اا نعۺ ۺا اتتخصۺا ؾ ر ۺدنبۺاک ،ۺافولصنۺا ؾ ر

ر ا ر ۺد ك ا ۺےہۺعۺںیمۺےسۺ

ۺیکۺوصخایصـ

ر اا نعۺۺاسیجۺہکوصتریۺیشکۺوکۺ ر ا ریثۺا ؾ

ےۺؾ ا یننۺےکۺد یننۺرپۺك

ن

صی

ۺوکیگشیمہ

ۺؾ خا ؾ ـ

ۺےکۺوطر ۺرپۺاجےتنۺںیہۺ۔ۺۺطقفۺۺرطؾ ا ـ

ۺیکۺوصخایصـ

ر اا نع

480

ریتوہںیۺرجہی

ۺا سۺدصیۺںیمۺوہشمر ۺؾ

ا فیلۺےکۺها ؾ هۺا اجعر

رعمؾ فۺہعیشۺد ا وشنر ۺدیسۺدبعا ہللۺربشۺیکۺکا کفۺك

ۺےکۺقلعتمۺ

ر اا نع

ۺوکیئۺ ۺںیمۺوغشملۺا ہتبلۺ۔ۺصا ےنمۺںیہنۺاا یئقیقحتۺرعمؾ فلقتسمۺا ؾ ر

ر ا انعۺریسفتۺ

ۺےکۺ

ر اا نعۺ

ۺیکۺریسفتۺںیمۺا اجعر

ۺدحتیۺیکۺاا ك ا ـ ۺك ا

تہبۺےسۺؤمنیفلۺےنۺا ینپۺریسفتۺےکۺ سدامـ

479

ا ظئۺوہۺیکچۺےہۺ۔

ز ۺهۺںیمۺصہۺیلعۺدمحمۺاجبؾ یۺیکۺقیقحتۺےکۺصا ھتۺد ا ر ۺا رکفلۺا رعلیبۺاق ـ ۔ہیۺاتک

480

ۺ۔

ؿ صۺا رقلاا نهلۺیفۺ

ۺیکۺك ا یغۺا ؾ ر ۺا د یبۺفلتخم۔ا الاقتن

ر اا نع

ۺ

ۺاکۺہصحۺۺابمذف

۔ا ؾ ر ۺزینۺا اجعر


نك ا ر ےۺںیمۺ ی

نذ

(ۺا ینپۺریسفتۺںیمۺ۲۱۷۰اا ینیسۺبۺۺ،ںیمۺ’‘فتح ايكسيز‘‘ۺوشاکینۺےسیجۺ۔یکۺںیہۺؾ اض

ۺخیشۺا امسلیعۺیقحۺوبر یسۺا ینپ ۺۺا ؾ ر ـ ۺ’‘فتاح ايتفاسير‘‘ اتک ۺا ؾ ر

ف

ضۺ امك ا نںیمۺدنلبۺرتنیۺك ا ى

ك

ن

ۺ

ۺینعمۺیکۺا وتسا ر یؾ رتبیتۺ ۺد ےتیۺںیہۺؾ ا اکحتسصۺا ؾ ر ر ا ر عا ینۺ

ش

مۺیکۺ

ر اا نعۺ

ا سۺدصیۺےکۺد رگیۺۺ۔وکۺا اجعر

ا صۺایلۺاجۺاتکسۺےہۺہکۺوہنجنۺےنۺا دنکسر ۺا دمحۺؤمنیفلۺںیمۺدمحمۺنب

ۺرکفۺےکۺاطمقبۺوک شۺیکۺۺا ینپا ینۺاکۺك

ر اا ینےہعؿ صۺا ؾ ر ۺاعیبطۺ،افممیہۺہکۺ

هلۺرجتیبۺ


سۺرطےقیۺۺا ا ؾ ر ۺالںیئوکۺصا ےنمۺۺاطمتقبـ

ۺرکںی

قلا

ۺك ۺوک

ر اا نعۺںیمۺتمظعۺ

تبيا ’‘،’‘نظف االسار ايوراية’‘ےسۺریغۺمیقتسمۺا دنا ر

ايبراصين ايبيات ايزبية فى ‘‘اور ’‘باية في ايباتات واياز وايدواؾ ايحيوايةاالسار ايز

ۺ’‘حكائل ايحيواات

ۺںیہۺا رگہچۺا ن

ا تافیـ

ۺیکۺك

لۺرکفۺیکۺہیۺ ا نك ےہۺ۔ۺوغر دیجنسیگۺےسۺاق

ۺۺھ(۲۱۴۱ۺبۺربشدیسۺدبعۺا ہللۺ ـ ا کفۺاتکۺےکۺقلعتمۺ’‘حل اييكين‘‘ےنۺا ینپۺک

ر اا نع ۺ

ںیمۺا اجعر

ۺےکۺرظنےیۺوکۺرتحیجۺد ےنیۺا ؾ ر ۺرصہفۺیکۺیفنۺرکےنۺےکۺدعبۺۺ۔ۺےہیلیصفتۺوگتفگۺیک

ںیہۺہکۺۺےتہکؾ هۺا اجعر

ۺیک

ر اا نع ۺ

لیۺفلتخمۺوصر ںیتۺۺقحۺہیۺےہۺا اجعر

ںیہۺ:ۺدنمر ہجۺد

ۺ۲ یۺا ؾ ر سہ

پ

۔ۺیرشۺےکۺا رایتر ۺںیمۺوموجد ۺمظنمۺرحؾ فۺ

ۺۺاملکـ ۺؾ هۺوہےنۺےکۺك ا ؾ وجد

ا یسیۺریحـ

ۺےہۺ۔ۺۺا ؾ ر ا زیگنۺرتبیکۺانبےنۺےسۺاعزج

ا وتا ن

ك

ۺحیصفۺرتنیۺا ؾ ر ۺغیلبۺرتنیۺ۔۱ ۺذ ف

ۺا ؾ ر ۺاغلـ

ا رتیۺوکۺۺاملکـل کا صۺںیمۺؾ ا عقۺوہےتۺںیہۺوتۺا ینپۺ

ۺد ےۺاتکسۺےہۺ۔ۺ

ن

ش

س

م

ز ۺدنملقعۺا ےسۺہ ز ۺرکےتۺںیہۺا ؾ ر ۺ

ہا

ؿ

ۺ۳

ۺ،۔ۺاحصفءۺےکۺوتکمك ا ـ

ا د طفل

ۺا ؾ ر ۺامکحءۺۺرعشا ءر ۺۺںیمکا صۺےکۺےکۺا اعشر

ر اا نع

ۺۺاک ـ ا ولس

ا لؾ مظنۺدبعیۺ

نعا صۺد ےۺد ك ا ۺویکہکنا ؾ ر ۺا ینتۺ سدا ر ۺیہۺاکۺےہۺ ےبۺ

ۺہیۺیفۺیھتۺہکۺافکر ۺےنۺا ےسۺرحسۺاکۺك

ا ۺاھتۺ۔ۺرکاتیلےہد یننۺۺوکۺا ینپۺرطفۺاملئۺ

ا ؾ ر ۺر ؾ جۺیکۺرہگا ویئنۺںیمۺا رتۺاجك

ۺ۴ ا

ا فۺاکۺہنۺوہك

ن

ذۺےکۺؾ عیسۺوہےنۺےکۺشیپۺرظن۔ۺیظفلۺا

ۺۺا سۺےکۺوموضاعـ ۺا ؾ ر

اصفذف

ۺ

ف

ۺۺ.....ك ا ى ۺاک

قلۺونعم ا ك ا

ۺاجك اصۺا سۺؾ تعسۺےکۺك ا ؾ وجد ۺہکبجۺوکیئۺیھبۺیرشیۺکا صۺوصخمۺك ا ك ا

ا فۺا ؾ ر ۺ

ن

ذۺںیہنۺر هۺانتضقا

۔ۺاتکسۺےسۺوفحمؽ

۵

ر اا نعۺا یہلۺےکۺقلعتمۺدنلبۺب ہبتۺاعمر فۺۺ،۔

ۺؾ افصـ

ا ـ

ۺرپۺلمتشمۺد ر ۺا ؾ ےہۺوجۺامکحء

د ےتیۺںیہ۔ا و ر ۺوکۺریحتمۺرکۺۺےکنیملکتمۺ



۶

ر اا نعۺۺ،رتہبنی۔ ـ ۺ،ا ر ۺد وتسر دیئك ا ،اا د ا

اعمرشےۺےکۺا اظتنصۺا ؾ ر ۺینوگنۺیکۺد اینۺا ؾ ر ۺاا رخـ

دنیگۺںیم

یکۺر

رپۺلمتشمۺےہۺ۔ۺ ر ا هۺر ا طف

ۺ۷

ر اا نعا ۺےہۺنجۺےسۺاعصۺینگۺاا اگیہۺۺوپدیشهۺا ؾ ر ۔

نھک

ؾ نۺےکۺقلعتمۺربخںیۺیھبۺر

یفخمۺر ا ر

ۺفہکۺ،ۺۺ۔ر ےتھکۺےھتۺںیہن ـ ۺا احص

ۺےسیجۺد ا اتسن

ۺۺومیسۺؾ رضحـ

ز ۺرضحـ

ؼ

ذۺ

ؾ ا رقلنینۺؾ ،ۺرضحـ

ۺد

ۺ

ا ا میہۺؾ رضحـل ۺۺا

ۺۺینؽۺؾ رضحـ

۔ۺۺؾ ریغهۺےکۺصصقۺویفسۺرضحـ

ؾ نۺےسۺرپد هۺا اھٹۺ۔ۺینوگن۸

ےکۺونیسنۺںیمۺےپھچۺر ا ر

ا ۺہکۺنجۺےسۺاعملۺا بیغلۺرپؾ ر د اگر ۺےکۺك

وشنۺا ؾ ر اھتۺۺاجاتنها ؾ هۺوکیئۺںیہنۺ

ربمغیپۺا رکصۺےکۺقلعتمۺانمنیقفۺا ؾ ر ۺافکر ۺےکۺد یلۺاقمدصۺا ؾ ر ۺا یکنۺصا ر

ا ۺ۔ۺ

ۺرکك ـ وکۺےبۺاقن

وہےنۺؾ ا ےلۺ۔ۺلبقتسمۺںیمۺر ؾ امۺ۹

ےکۺقلعتمۺربخۺد انیۺ۔ۺۺؾ ا اعقـ

امہنۺ۲۰

ۺاکۺہشیمہۺ۔ۺر

ر اا نعۺا ؾ ر ۺےکۺذگر ےنۺےکۺك ا ؾ وجد ۺ ا

یگۺاکۺامکلۺوہك

ا ر

ۺا ؾ ر ۺك

ا ۺرطا ؾ ـ

ا سۺاکۺرپا ك

ا ۺ۔ۺۺہن

وہك

481

وچد وہںیۺرجہیۺ

ۺےکۺوحا ےلۺےسۺۺزجعمه

ۺابمذف ۺےسۺب وبؽ ۺوک ۺرجہی اموننۺےسۺوچد وہںیۺدصی

ۺر امتص

ر ا ر ۺد ك ا ۺاجۺاتکسۺےہعۺشیپۺا سۺوموضمۺاکۺاملسموننۺیکۺدیبا ر یۺا ؾ ر ۺےئنۺاہبشۺ۔رتہبنیۺا ؾ ر ۺرتیقۺك ا ہتفۺ

ـ

ۺد اینۺںیمۺملعۺ ۺخ ڈ ك ڈ ۺد نیرکےنۺا ؾ ر ۺك ا یمہۺےکۺۺؾ ۺںیمۺمہۺہیۺۺقلعتا ر ابتؽۺےسۺرہگا

ۺاحالـ

ۺا ن ےہۺا ؾ ر

ۺیکۺۺد ےتھکیۺںیہ

ر اا نعۺےکۺاطمقبۺ

قعۺا ك کۺےنۺا ینپۺؿا ز

ہہکۺیئنۺرکفۺر ےنھکۺؾ ا ےلۺاملسموننۺںیمۺےسۺ

ا رتیۺوکۺل

امك ا نۺرکےنۺیکۺوک شۺیکۺےہ۔

ۺںیمۺےسۺا ك کۺرگؾ هۺیکۺوک شۺۺ

ر اا ینصا سنئۺ ےہۺہکر یہۺۺا نعۺ ۺۺا ؾ ر

اعمر فۺےکۺد ر ایمن

ۺیکۺتمظعۺۺاطمتقب

ر اا نع ۺاکۺوموضمۺصا ےنمۺالالۺریغبۺ

ۺرکےکۺا اجعر

قلا

ا سۺہلسلسۺںیمۺۺرکںیۺؾ ا حضۺك

481

ۺ

ۺیفۺرعمفۃۺا وصلۺا دلنیۺج

ن لن ػی

۲۲۱،ۺض۲قحۺا


ر اا نع

ۺرکےنۺےکۺےیلۺۺوجنصؾ خ ڈ ك ڈ ۺتئیہۺۺا ؾ ر ۺ

قلا

ۺاطمتقبۺك

ا ےکۺد ر ایمن

ۺدبعۺا ہللۺرکفیۺك ا ص ـ یکۺاتک

ۺدصیق، ۺۺومحمد ـ ۺاتک قا ؾ یۺ، ’‘زروض سنن ايکائات‘‘ یک

ايحواصز في تفشير ‘‘ۺریسفتۺیکۺفن

ۺۺ،ۺ’‘ايرقآ ۺیلعۺرکفی

ۺا اتسوبنیلۺ، ’‘ايرقآ يبو ايو ايزفا‘‘یکۺیملقۺاکؾ س ۺیکۺدہمی

ڈ ’‘بتک

ۺیئومر سیۺوباکۺا ؾ ر ’‘حزات ايرقآ الكي في اي وايشياسة و االجتا‘‘ ’‘د نیۺا لع

ا صۺایلۺاجاتکسۺےہ یکۺبتکۺؾ ریغه

۔ۺاکۺك

ر اا ینۺنیققحمعۺےسۺاسکیا سۺدصیۺےکۺ

ۺا ؾ ر ۺرطہقیۺاکر ۺےکۺاحلؽ

ضعبۺا لہۺۺ۔ںیہنۺںیہۺنۺر ؾ س

ۺیملعۺد لیلۺےکۺك ا دنبۺںیہ ۺضعبۺد ؾ رسےۺقطنمۺا ؾ ر ۺا ؾ ر ر ا ؽفۺےنۺےئنۺۺ۔ا ۺںیمۺےسۺا ك کۺرگؾ ه

ا ن

ا یلۺ

ۺرپۺیلیلحتۺاگنهۺد

ۺیکۺاا ك ا ـ

ر اا نعۺ ۺےسۺثحبۺیکۺےہۺا ؾ ر ق

لۺوجا ۺیکۺفلتخمۺاا ر ا ءۺا ؾ ر

رطےقیۺےسۺا اجعر

ۺا س ۺایک ےہۺا ؾ ر ز ہا

ۺوکۺؿ

ا ن

ن ۃۺا دلنیۺرہشۺۺ،ا نیمۺوخیلۺ،ےسیجۺاصد ضۺر ا یعفۺ۔ۺےہیکۺتمظعۺؾ صہدیسۺ

ا رٹکۺۺاتسینۺ،ۺها ہمۺدیسۺدمحمۺنیسح

ۺ،ۺد


ابطابطیئۺ،ۺها ہمۺب یضتۺرہطمیۺ،ۺدیسۺبطقۺ،ۺد

ۺا ہللۺرعم ۺؾ ریغهۺدمحمۺدیعسۺر اضمن

قل ’‘۔ا وبلیطۺ،ۺاا

ۺۺھ(ۺ۲۳۱۳یفطصمۺاصد ضۺر ا یعفۺب ـ ’‘ة ايبويةاحاز ايرقآ وايبال‘‘ا ینپۺاتک

482

ںیمۺ

ۺا زیگنۺ

ۺےکۺوحا ےلۺےسۺریحـ

ر اا نع ۺ

ۺےکۺؾ رتبیت مظنا اجعر

ر اا نعۺا ؾ ر ۺ ۺاکۺانتطف

ۺوکۺۺصا یسنئ،ۺاملکـ

ا اجعر

ۺد ےتیوتہجۺۺومر د ر ا ر ع

وہالۺ

483

ۺا ےنپۺ‘‘ :ےتھکلۺںیہۺ

قعۺیھتۺہکۺاقمہلبۺےکۺؾ

رعوبنۺیکۺاعد ـ

ۺ۔اصقدئۺا ؾ ر ۺاقتر ریۺںیمۺا ك کۺد ؾ رسےۺوکۺجنلیچۺرکےتۺےھت

ر اا نع

ہقیۺےکۺاطمقبۺےنۺیھبۺا یہنۺےکۺرطۺ

ۺےک

ر ا انعۺدحا لقۺ ۺاسیجۺك ا

ر ا انعهۺۺد یانبالںیئۺرھپۺربخاسیجۺا ك کۺےصحۺۺا ںیہنۺجنلیچۺۺایکۺےہۺہکۺ ےہۺہکۺؾ

ۺںیمۺیھبکۺیھبۺا اسۺاکصۺا اجنصۺہنۺد ےۺںیکسۺےگۺا ؾ ر ۺرھپۺقحۺےکۺاقمےلب

ۺد رھکفۺیکۺدضیکۺ ا ن

ۺہ ف ۺا ؾ ر

ۺیکۺد یکمھۺد یۺےہۺۺؾ ہج ـ ؿ نۺےنۺۺ۔ےسۺا ںیہنۺذعا ہ

پۺا د ھکیۺذ ف

،یکۺتمہۺا ؾ ر ۺ ایلۺہکۺا ن

قعۺۺؿا

ر اا نع

ۺںیمۺےلۺاا ۺیتکسےکۺا قفۺیکۺدنلبوینۺوکۺںیہنۺوھچ

ۺرشمنیکۺ۔الوتۺا ینپۺولتا ر ؾ نۺوکۺدیما ن اکۺۺذ ف

482

ۺد

ۺا رعلیبۺنورؾـ ـ ھۺ۲۳۹۳ا ر ۺا اتکل

483

ۺ،ۺضۺ

ۺا رقلاا ن

۱۱۱ا اجعر



ۺےسۺ ـ ۺےکۺا ولس

ر اا نع

ۺۺؾ ا طقہ ۺوتۺا رگہچۺؾ هۺڑپا

ےھتۺرھپۺیھبۺا سۺۺےسۺؾ ا فقکا صۺےکۺرحؾ فۺا ؾ ر ۺاملکـ

ۺےکۺاقمےلبۺںیمۺا ںیہنۺا ےنپۺرتہبنی

ر اا نعۺ ۺےکۺکا صۺیکۺےکۺاقمےلبۺںیمۺاعزجۺوہۺےئگۺا ؾ ر ۺرعشا ء

ا زیچۺوسحمسۺوہےنۺیگل

ۺك ۺہیۺد اھکیۺہکۺا سۺکا صۺۺ۔دنلبیۺیھبۺریقحۺا ؾ ر ر ا د ۺےنۺذ ف فۺنخسۺخانسۺا ـ رع

ا لیکۺسنجۺا سۺدقر ۺےبریظنۺا ؾ ر ۺےبۺ

نع

ا یۺۺل ا ا ل ۺیکۺ

ر اا نعےہۺہکۺر ؾ جۺؾ لقعۺرپۺاحؾ یۺوہۺاجکرم یتۺےہۺوتۺ

ا ا دیمۺا ؾ ر ۺامویسۺوہےئگۺ۔ۺ

رکےنۺےسۺك

ۺایکك ا الارخویکن

ۺاکۺر ا ر

ر اا نع ۺ

ۺوکۺا ینت؟ۺا اجعر

ر اا نع ۺ

ۺۺاھتۺ؟ۺتقیقحۺہیۺےہۺہکۺا اجعر

ۺصا د یگۺےسۺایبن

ۺ

ر اا نع ںیہنۺایکۺاجۺاتکسۺویکہکنۺ

رظۺا ؾ ر ۺر

ۺۺایحـ

ۺا یگنۺےہۺر ا ر ۺےکۺاجؾ د

ر ا انعۺ

ۺوکۺا اجعر ـ ۺا ولس ۔مظنۺؾ

ؾ ن(ۺےسۺ

با اؾ ا ر

ؾ نۺںیمۺےسۺامشر ۺایکۺاجاتکسۺےہ۔نیتۺانعرصۺےکۺقلعتمۺثحب:ۺرحؾ ف،ۺا وصا ـ

ر ا ر

ۺرحؾ فۺےسۺۺےتنبۺںیہ؛

ا صۺیکۺسنجۺےسۺںیہۺہیۺك ا مہۺب بکۺوہےتۺںیہۺ۔ۺۺےتنباملکـۺک

ما ـ د

ںیہ۔

ۺرعوبنۺےکۺصا ےنمۺڑپلاۺایگۺ

ر اا نعۺ ۺا وھننۺےنۺذ ف ۺا سوت ۺ،ۺ ا ےنپۺا دنر

ےکۺرحؾ ف،ۺاملکـ

ۺوکۺاخضۺمسقۺیکۺاا ؾ ا ر

ما ـ د

ا ریثۺوکۺا سۺرطجۺوسحمسۺایکۺہکۺ،رس

ۺا یکسۺك ۺك ا یمہۺا ر ابتؽۺا ؾ ر ۺا ؾ ر ف ،ۺانتط

ۺا ؾ ر ۺمہۺا اگنہۺوہۺ۔ا سۺۺوج اکسۺکا صۺا ںیہنۺہنۺلمۺا اس وکیئۺا ےکسۺمہۺہلپ ا طف

ن

طیکۺ

دحۺك

ۺ ۺا ؾ ر

ۺیکا سۺےکۺدعبۺؾ هۺرحؾ فۺیکۺوصخایصـ

ۺۺا ن

ۺا یکنۺك ا یمہۺرتبیکۺوکۺایبن ؾ نۺا ؾ ر

فلتخمۺاا ؾ ا ر

ۺیکۺ‘‘کا صۺےکۺد ؾ رسےۺےصحۺںیمۺۺا ےنپرکےتۺںیہۺ۔ۺؾ هۺ

ر اا نع

یگد ا یمئۺ

ا ر

ۺرکےتۺںیہۺہکۺ’‘ك

وکۺایبن

ا ںیہن

ۺرپا ك ز ۺزگۺك ا یسۺا ؾ ر ہۺ

ر اا نع

ۺا سۺہتکنۺوکۺ ر اا ینوہاگۺا ؾ ر عر اا ینۺرحؾ فۺےکۺۺیھبۺمظنۺ

عۺ ۺۺا ؾ ر ۺا ؾ ر انتطف

ۺتنمۺےتھجمسۺںیہۺ۔ۺ

ۺاکۺب وہن

وصخمضۺاا ؾ ا ر

484

ر ا ر ۺد ك ا ۺاجاتکسۺےہۺۺع ۺ

ۺاکۺےبۺلثمۺوفند

ر اا نعشا وننۺےکۺبلقۺؾ لقعۺںیمۺ

مۺا ر ا یعفۺیکۺك ا وتنۺاکۺروحر

ۺرہگا ۺؾ وشتکۺا سۺںیمۺےہۺہکۺر ؾ جۺیک

ا ن

ۺا زیگنۺص

ۺیکۺریحـ

ر اا نع

ۺۺیئ ک

ۺۺا رثك ا

ۺوہك

ا دنا ر

ۺر ا یعفۺےسۺےلہپۺۺہیا ہتبلۺ۔ےہ

ۺر ےنھکۺؾ ا ینۺیھبك ا ـ

ۺرپۺا امین

ر اا نعۺومشبلۺ ر ا د

فا ؾ ر ۺنۺتہبۺصا ر ےۺا

ۺںیمۺہہکۺ،اخمنیفل

ر ك ڈ ۺےکچۺںیہۺۺفلتخمۺا دنا رفۺایکۺےہ۔ۺ

ۺر ا یعفۺےکۺدعبۺیھبۺد رگیۺرکفمنیۺےنۺایبن ا ؾ ر

484

ۺضۺ

ۺا رقلاا ن

۱۰۹ا اجعر


ۺوکۺفشکۺرکےنۺیکۺوجتسجۺںیمۺےۺںیہۺؾ خ ڈ یۺا ںیہنۺںیمۺےسۺا ك کۺںیہۺ

ؾ هۺیھبۺا ےنپۺاقمصۺرپا سۺر ا ر

ۺ ز ہۺا ؾ ر ۺاھٹمۺسۺےسۺاہھتۺہکۺ

یۺرطا ؾ ـ

ہلپ

ۺوگك ا ۺوہۺرکتا ر ۺےسۺا ینپۺ ا صۺاچےہۺسجۺدقر ۺحیصفۺا ؾ ر ا ك کۺک

ۺویکنۺہشیمہۺےسۺا ےنپۺۺد وھۺاتھٹیب

ر اا نعۺاخمےہۺنکیلۺ ـ ۺوکۺا انپۺولغم

ۺےکۺد لۺؾ د امم

ن ن یف

ا ینپۺۺرکےک

ۺا سۺےلمجۺںیمۺےتھجمس ـ ۺرکۺاتیلےہۺا سۺوسا لۺاکۺوجا ـ

ۺںیہۺرطفۺخ ڈ

ر اا نعۺا ۺ،ہکۺ ۺا ؾ ر ڈ ا

ۺۺیسیکا صۺخ ر ؾ

لۺوہیئۺےہۺ۔ۺ ےہۺہکۺوجۺا سجۺ

ا ر

یکۺرطفۺےسۺك

زا} أ 485{و نذيک أوحيا إييک روحا

ۺیکۺرطفۺؾ یحۺیکۺےہ۔‘‘ ـ ’‘ا ؾ ر ا یسۺرطجۺمہۺےنۺا ےنپۺا ب ۺںیمۺےسۺا ك کۺر ؾ جۺا ا

شا وننۺےکۺریمضۺےکۺسایهۺرتنیۺ

مۺیکۺیہیۺر ؾ احتینۺےہۺوجۺا

ر اا نع

ۺۺ ر ےتکنۺوکۺریخستۺرکۺیتیلۺےہۺا ؾ

ۺیکۺصا

شا ن

م دنیگا

ۺۺ،ر یۺر ۺوکۺا ےنپۺےضبقۺںیمۺےلۺیتیلۺےہۺا ؾ ر

ۺا یکسۺایسفنـ ۺا ؾ ر

وعا فطۺؾ ا اسحصا ـ

ۺقیلختۺرککرم یتۺےہۺ ۺیکۺا ك کۺخ ڈ ك ڈ

شا ن

مۺاسیجۺہکۺا ـ ر ےعیۺرع

دنیگۺےکۺد

ۺر ا ر

ۺرسص ا سۺیئنۺر ؾ جۺا ؾ ر

دنیگۺۺامسپدنهاعمرشهۺںیمۺےبۺاکر ۺا ؾ ر

شا وننۺوکۺر

مد یتیۺےہۺ۔ۺۺاچنہپدنلبرتنیۺب ےبتۺرپۺۺےکا

486

قا ءۺبۺۺها ہمۺخیشۺدمحمۺنیسح

ۺےکۺۺاعملۺد نیۺہعیشمیظعۺ ھ(ۺ۲۳۷۳اکفشۺا لع

ر اا نع ۺ

ےنۺیھبۺا اجعر

لۺطا ہظحۺےہایکۺوحا ےلۺےسۺرتہبنیۺکا صۺشیپكۺۺ۔ےہۺوجۺاق ۺےکۺزجعمهۺوہےنۺا ؾ ر

ر اا نعا سۺےکۺؾ هۺ

ۺےکۺفلتخمۺۺجنلیچۺوک

ر اا نع ۺ

ۺرکےنۺےسۺےلہپۺا اجعر

ـ ایبن وکۺوینۺۺا ابس

:رکےتۺۺںیہۺایبن

ۺ،ۺےبۺاصفےبۺلثمۺۺ‘‘

ف

ۺؾ ك ا ى

ـ ا ؾ ر ۺمظن صا ہقبذف هۺیکۺیبیغۺربخۺد انیۺذگہتشۺا ؾ ر ۺاا دنئ،ۺۺؾ ا ولس

ۺ

ر اا نع ۺ

ۺا اجعر ـ ہیۺطف ’‘ںیہ۔ۺےتامشر ۺوہۺںیمۺےس ےکۺا ابس

487

ۺ ا ؾ ر ریسفتۺیفۺںیہۺؾ فۺفنصمۺرعمۺھ(۲۳۸۶دیسبطقۺب

ۺؿ

ۺا رقلاا ن ےکۺومفلۺںیہۺا ل

ؿ نۺےنہ

پ ۺاتکوبنۺا ںیمۺۺ’‘ظاصس ايكياة فى ايرقآ’‘اور’‘ايتؼويز ايفني فى ايرقآ‘‘ ا ینپۺد ؾ

485

ۺ( ۴۱بیر وش۔

قل ۔ ۵۱اا

486

ا ۔

ل د ا

ۺا ۺه

ا اعملر فۺا رقلاا ن

لع

ز نی

صۺۺ،

ر ا ءۺ‛امد ه،۹۷۷ضۺ،۷جع

‚

487

ۺۺ

۵۳ضۺۺ۱ا دلنیۺؾ ا الصا صۺج



ۺك ا یغۺقشع

ۺےکۺا اجعر

ر اا نعا ر ۺوہۺرکۺ

ۺےسۺرسص

ر اا نعۺیکۺےہۺۺیئنۺیکۺ

ك ا د هۺۺوجرطجۺےسۺؾ اضذف

تہبۺر

ےۺےکۺال قد شکلۺ

ھنۺےسۺقلعتمۺمہفؤمفلۺرتحمصۺاکۺےہ۔ۺا ؾ ر ۺڑپ

ر ا انع

وگۺہیۺےہۺہکۺ

ر اا نعشا وننۺۺ،ك ا ۺ

ما

ا ۺےہ

ر ےعیۺۺ۔یکۺر ؾ جۺےسۺمہۺکا صۺوہك

ۺےکۺد

ر اا ینۺتفصۺیکۺوتفیصۺفلتخمۺابعر ا ـعؿ نۺےنۺا سۺ

ہ

پا

:یکۺےہۺ

488«ي طيكة ايتؼويز ايتظديؽ بواسلة ايتديي وايتحشيه»

ۺےکۺاطمقبۺ ا ن ۺۺامجلےکۺدیقعه ۺیہۺزجعمه

ر اا نع

ۺےہۺاک ۺاینبد ۺا ؾ ر

ا تیقوتسن

ۺ امۺخ ۺ،ۺشئا ؾ ر

ۺںیمۺےسۺںیہۺ۔ۺ

ر اا ینۺیکۺافصـعۺؾ یگتخپۺ

قل ابییئۺ،ۺصا

ر

489

ر عۺ

ؿ نۺافصـ

نی

كۺیکا ا ہیۺ

ۺامجایلکرم یتۺن

اکۺرسۺہمشچۺںیہۺ۔ۺۺےکۺاجد ؾ یئۺا رثسۺکرم یتۺںیہۺا ؾ ر ۺا دیپا وہۺقیلختۺےس

490

:ؾ هۺےتہکۺںیہ

ۺدنلبۺب ہبتۺا یہلۺاعمر فۺرپۺلمتشمۺا ؾ ر ۺتقیقحۺےسۺمشچۺوپیشۺںیہنۺیکۺاجیتکسۺا سۺ‘‘

ر اا نعہکۺ

ۺاکۺویشهۺ ا اہتنیئۺد قیقۺا ؾ ر ۺاجعمۺرتنیۺنکیلۺا ن

ر اا نع لۺوتہجۺہتکنۺ

كۺںیمۺاق

ر اا نعےکۺدیقعهۺےکۺاطمقبۺ

ۺںیمۺا ےنپۺا دہا فۺا ؾ ر ۺاعمر فۺوکۺشیپ ق لا ریبعتۺۺےہۺسجۺےکۺاق

ا سۺرطےقیۺیکۺاختیصۺۺ۔ےہۺرکك

ۺیھبسۺوکۺوسحمسۺایکۺاجۺاتکسۺےہ

ۺا دنر ؾ ینۺاحالـ ینہۺاعمینۺا ؾ ر

ر اا ینۺ۔ہیۺےہۺہکۺدع

امشئۺںیمۺدنلبۺۺ

ۺ،دقر کرم یتب ہبتۺئاق ق

ۺیکۺ،د ا اتسںینۺ،انمرظۺ،ۺذگہتشۺؾ ا اعقـ

ںیتمعنۺا ؾ ر ۺۺ،انمرظۺ، زنمںیلۺایقعف

شا ین

م ز ۺوہۺاجےتۺںیہۺا ؾ ر ۺر ؾ جۺا

ہا

ۺؿ ۺےکۺطف ۺؾ ریغهۺطف ـ ’‘۔صا ھتۺقولخؽۺوہۺاجےتۺںیہۺےکۺذعا

نہۺںیمۺۺ

ۺےکۺبلقۺؾ د

شا ن

مۺںیمۺا

ینہۺوصر ـ

ا سۺویشهۺاکۺامکۺلۺہیۺےہۺہکۺاعمینۺا زتنا یعۺا ؾ ر ۺد

ۺا اسحسۺوکۺ ۺا ؾ ر

ۺےکۺؾ خ ڈ ا ن

شا ن

م ریۺا رثۺےلۺا اےتۺلقتنمۺںیہنۺوہےتۺہکلبۺا

ۺےسۺۺا ؾ ر ۺںیہر

فلتخمۺاقمامـ

ۺوہےتۺںیہ

ۺرپۺاعر ض

شا ن

مشا ینۺۺ۔سفنۺا

مۺایخلسحۺےکۺر ا ےتسۺےسۺا

ۺۺوقـ ۺا د ر ا کۺا ؾ ر ینپۺوگ جۺۺا ؾ

488

ۺضۺ

یۺیفۺا رقلاا ن

لفن

۲۹۳ا وصتلریۺا

489

ۺضۺۺا ایقلطۃاشمدہۺ

۱۳۵یفۺا رقلاا ن

490

یۺیف

لفن

ۺضۺۺا وصتلریۺا

۲۷ا رقلاا ن


ۺہیۺؾ یہۺ ۺوکۺرخسمۺرکۺےتیلۺںیہۺا ؾ ر

شا ن

مۺا

ۺا دنر ؾ ن ۺا ؾ ر

ر ےعیۺؾ خ ڈ ا ن

گۺےکۺد

ۺر ك ۺا ؾ ر

ےہۺوجۺامجلۺؾ اا ؾ ا ر

ۺوکۺ

ن ا ۺرکد اتیؾ خ ڈ ا نشض

ۺۺ

ا ےہۺا ؾ ر ۺذلـ

ےہ۔ۺۺشخبۺوہك

ۺیکۺےبۺدیسۺبطقۺ

ر اا نعاتمہیئۺا ینپۺریسفتۺںیمۺہگجۺہگجۺیعسۺرکےتۺوہالۺرظنۺاا ےتۺںیہۺہکۺ

وکۺ

ۺےکۺد

ۺایبنۺویشه ۺیکۺایخلۺا زیگنۺوصتریۺا ؾ ر

ر اا نعۺرکںیۺہکبجۺدیسۺبطقۺوکۺ

امجایلکرم یتۺر ےعیۺؾ اضذف

ر ا ر ۺںیہنالہپوکۺفشکۺرکےنۺؾ ا الۺۺرنہعؿ نۺےنۺۺۺصخشۺ

ہ

پۺا ےۺاسیجۺہکۺوخد

صکن د ےۺ

ل ۺ ر وگا ر

ۺرپہنۺوطر ا ا

ۺےسۺےلہپۺا نیم

ا ر هۺایکۺےہۺہکۺا ن

ۺیکۺا یسۺتہجۺوکۺوتہجۺاکۺۺا سۺوموضمۺیکۺرطفۺا ص

ر اا نعوخیلۺےنۺ

ر ا ر ۺد ك ا ۺےہع‘‘۔ۺۺروحر ۺ

491

ر ا د ۺۺ’‘:ںیہۺدیسۺبطقۺےتہکۺفۺےسۺےلہپۺیھبۺذگہتشۺدصوینۺےکۺیتنحمۺا

ز یۺریسفتۺےسیجا ن

ص

شظ

ۺر

ۺ

قلۺاا ۺےکۺۺ’‘ويا سهت وسي ايـب‘‘وسر هۺافہحتۺا ؾ ر

ر اا نع ز ۺےنۺہیکۺرشتحیۺںیمۺا ؾ ر ۺدبعۺا اقل

یکۺفلتخمۺ ،وجۺرپۺثحبۺیکۺےہ۔ۺامجلا سۺوصترییۺ

492

ۺدقر ۺؾ ۺتمیقےکۺاکصۺیکۺ نکیلۺہیۺبلطمۺا ن

ۺںیہنۺےہۺ۔ۺر ا ؾ ر ۺخ ڈ ك ڈ ۺرتنیۺقیلختۺےکۺےیلۺرضۺا تیمہر ا ؾ

‘‘ر صا ن

ۺ ۺب ۺاتسین ۺا دلنیۺرہش ن ۃہۺافحتظۺںیمۺھ(۲۳۸۶دیسۺ ۺؾ تمظعۺیک

ۺزعـ ۺیک

ر اا نعۺےنۺ

ـ ۺۺ’‘:ؾ هۺےتھکلۺںیہۺ۔ےہۺرحتریۺیک’‘ايحزة ايدايسة’‘اتک

ر اا نع

ۺےسۺلیکشتۺك ا ك ا ۺےہۺۺا رگہچ

ۺا افلؽ

ا ن

ۺاکۺاحلمۺےہۺنجۺےکۺا رایتر ۺںیمۺںیہۺنکیلۺا سۺےکۺك ا ؾ وجد ۺتہبۺینوگنوج

ۺصا ر ےۺۺانمعفۺا ؾ ر ۺافصـ

ا ینۺےہۺ

ےسیج:ںیمۺؾ هۺالۺك

ۺیکۺ۲

ۺوجۺاصفذف

ۺیکۺاصفذف

ر اا نعۺ

ۺرپۺلمتشمۺ۔ۺا افلؽ

ےہۺ۔ۺامتصۺوصخایصـ

ۺا ؾ ر ۺ۱

ف

ا الۺاحلۺؾ ۺاقمصۺیک۔ۺك ا ى

ع

عؽنۺۺلمکمۺ

قل ۔ۺر اع

ا ۺ۔ۺ۳

ۺےکۺا دہا فۺؾ اقمدصۺا ؾ ر ۺاعمینۺاکۺدنلبۺب ہبتۺوہك

ر اا نع ۔ۺ

ۺ۔ۺاعملۺؾ وجۺںیۺا ؾ ر ۔ۺیبیغۺربخ۴

د ۺےکۺیملعۺا رسا ر ؾ ر ومر

491

ۺ۔

یۺیفۺا رقلاا ن

لفن

۔۲۲۲ضۺ،ا وصتلریۺا

492

ی۔

لفن

ا ۺۺ۱۷ضۺۺ،ا وصتلریۺا

۔۳۲ك



ۺ۔ۺدیئ۔ۺامیکحہنۺوقا نینۺا ؾ ر ۺك ا ۵

ا ر ۺد وتسر ا ـ

۶

ا فۺ،۔ۺاعتر ض

ن

ذۺا ا ۺ۔ۺۺزنمه ےسۺانتضقۺا ؾ ر

وہك

ا ۺ۔ۺ۷

ۺاکۺاحلمۺوہك

یگۺا ؾ ر ۺرطا ؾ ـ

ا ر

امےنۺںیمۺك

ز ۺرہ ۔ۺ

ا ا نیہال۔ۺا دتس۸ل ۺا ؾ ر ۺ

ا اکۺؾ ا د ہۺۺلۺیکۺوقـ

۔ۺۺاکلمۺوہك

ا ۺ۔ۺ۹

ۺرپۺلمتشمۺوہك

ۺا زیگنۺر ومر

۔ۺریحـ

ا ریث ںیمۺا سۺوفنسریخستۺا ؾ ر ۺ۔ۺر ؾ جۺیکۺ۲۰

۔یکۺك

ۺر ؾ جۺیکۺریخستۺےکۺصا ھتۺصا ھتۺۺوظنمر ا اتتخصۺرپۺا ےنپۺۺ ا ریثۺا ؾ ر

رظنۺدیقعهۺینعیۺوفنسۺںیمۺك

ؿ نۺےنۺا اضہفۺایکہ

پۺرکےتۺںیہۺ۔ۺا

ۺوکۺایبن

ف

ۺۺےہۺا یکسۺك ا ى

شا ن

مۺدنملقعۺا ز

ہا ریثۺ

ز ۺےکۺےیلۺہکۺہیۺكہ

ۺؾ ا اقتعد ۺےکۺصا ھتۺا ك کۺوسحمسۺتقیقحۺےہ

ك ا ن

شا وننۺےکۺۺ،ۺےسۺےہۺہکۺہیۺکا صہیۺا سۺؾ ہجۺا ؾ ر ۺر

ما

اخقلۺرپؾ ر د اگر ۺاکۺاغیپصۺےہۺ۔ۺ

493

ا ۺےہۺہکۺا اتسد ۺیفطصمۺومحمد

ۺںیمۺامشر ۺوہك

ن فی

ػنع

ۺیکۺا دنر ؾ ینۺا ؾ ر ۺۺوہنجنۺےنۺۺاکۺیھبۺا ےسیۺ

ر اا نع

ؿ نۺےنۺۺرسنورؾ ینۺہ

پ ۺےکۺقلعتمۺوگتفگۺیکۺےہۺا

ۺاا ؾ ا ر ۺۺاہکا ؾ ر

ن

ۺۺرحب ، ،اقہیفےہۺہکۺؾ ر ۺد رگیۺا ومر ا ؾ ر

ۺۺۺك ا ےنۺؾ ا یللیکشتےسۺ ز یۺومیقیسۺا ؾ ر ہا

ۺؿ

ۺےکۺصا ۺا ن

ۺالےکۺریغبۺیتحۺہکۺوھچےٹۺوھچےٹۺاملکـ

ر ضۺےہۺےننبںیمۺفۺ ك ا د ه

ۺتہبۺر

ۺا دنر ؾ ینۺومیقیسۺےکۺد ر ایمن ۺۺ۔ؾ ا یل

قلۺمہۺاا ا لۺذ ف

نعۺ

ونعبا ن

ۺرکےتۺںیہۺ{وايـحى وايي اذا سجى }

ا ؾ ـ

ۺرسۺیکۺۺوتۺیکۺك ۺا ؾ ر

ۺرحفۺےسۺومیقیسۺیکۺاا ؾ ا ر ز ہۺ ز ہ

ا یتسۺےہۺد ر ۺاحالہکنۺہیۺل ۺ

ۺك ا ر س ا رعۺےکۺکا صۺںیمۺںیہنۺیتلمۺےسیجۺا اکسۺوہشمر

زیچۺرمعۺنبۺر ہعیبۺےسیجۺص

ۺاقہیفۺا ؾ ر ۺا ؾ ر

ن

ۺرحبرعشۺسجۺںیمۺؾ ر

ا ن

ۺےہۺوجۺۺ۔یئگۺےہۺشیپۺیکےکۺریغبۺك

ر ضۺا اسۺر ا رفۺہیۺ ا ؾ ر

ۺےکۺاخقلۺیکۺ

ر اا نع

ا یۺںیہنۺرکۺۺقیلختل ا ا ل ا اکہر ۺےہۺہکۺا سۺتہجۺےسۺوکیئۺیھبۺا د یبۺرتبیکۺا یکسۺ

اکۺص

:ںیہؾ هۺےتہکۺ۔یتکسۺ

493

ۺ۔

ۺا اخلدله

ه

اش مل

۔۸ضۺ،ا


ےۺںیہ‘‘

ن

صیۺوکۺ

ر اا ینۺابعر ـعۺمہۺا سۺ وت :}ذ ف ال ي يط جض ا فإ حز يأت ربط إط

494 {فيضا وال يحيا

ۺےکۺك ا سۺۺ‘‘ ـ ۺمنہجۺا اےبۺکشۺوجۺرجمصۺنبۺرکۺا ےنپۺر ا

نم ػیالۺاگۺا سۺےکۺےیلۺ

ۺؾ هۺہنۺب ےۺاگۺا ؾ ر ۺہنۺےئجۺاگ۔ ز ۺرطفۺےسۺا سۺ’‘ےہۺسجۺںیمۺہ

ۺےکۺا دنر

ۺےسۺرسۺۺا ؾ ر ك ا ےکۺاملکـ ز ہ

یۺےہۺہکۺسجۺیکۺ

کلن

م

ۺںیمۺ

ۺا زیگنۺوصر ـ

ۺا یسیۺریحـ

ۺومیقیسۺیکۺاا ؾ ا ر ںیہنۺیکۺاجیتکسۺۺوتفیصا ؾ ر

ۺومیسۺاسیجۺہک

ۺرضحـ

ر اا نعۺ شا صۺذ ف

لۺا یسیۺۺہیلعۺا ـ ا ۺےہۺا سۺاکۺوصخمضۺا ولس

ۺلقنۺرکك

یکۺد ا اتسن

ۺنکۺ

ومیقیسۺریحا ن

ا هۺؾ فصۺںیمۺٹمسۺصا ر

لا ۺےہۺہکۺوجۺد ا

ز ۺرکكہا

’‘ںیہنۺیتکس۔وکۺؿ

يكا في ايبح يبشا ال تداف زركا و ط ب يض بازي فاض أس ب وسي أ لى ا إ ال ويكس أوحي

قو و ف وأؿ ظيض ا ايي ظيض ف بحوزظ و ف ض ا صسىتدشي فأتب ط و } 495

ۺ لۺۺ‘‘

قعۺےکۺؾ

طۺمہۺےنۺومیسۺیکۺرطفۺؾ یحۺیکۺہکۺریمےۺدنبؾ نۺوکۺرکیلۺر ا ـ شؽن

ل ن

ۺ ا ؾ ر

ۺںیمۺکشخۺر ا ہتۺانبۺد ںی ۺك ا ۺا ےکنۺےیلۺد ر ۺیکۺرطفۺےسۺ(ۺہنۺڑکپےۺۺڑپںیۺا ؾ ر

ر وعنفۺوکۺب ـ رھپۺاا

ۺےنۺا ےنپۺرکشلۺےکۺصا ھتۺا اکن

ر وعنفۺہنۺیہۺبۺرغضۺاک(ۺوخفۺرھپۺ ر هۺوہۺاگۺا ؾ ر

ل

ذۺۺاجےنۺاکۺ ۺایکۺا ؾ ر ق

عاعت

ۺد ر ك ا ۺرھپۺ

ۺےنۺا ینپۺوقصۺوکۺرمگا هۺرکد ۺجاھچك ا ۺہکۺسجۺرطۺرپۺا اسا ن

ر وعنفۺ ا ۺاچےیہۺاھتۺا ؾ ر

ۺۺك ا اھچۺاجك ا ؾ ر

ۺےکۺےیلۺوکیئۺاجنگ

قل یشئدہا

۔ۺںیہنۺوھچر

ۺۺہکۺۺہیۺ ۺا ۺاسپۺۺۺںیمۺۺڑجےۺۺوہالۺۺۺںیہۺوگك ا ۺا اہتنیئۺۺاطل ۺےکصا ھتۺ ۺ

ۺۺںیمۺاملکـ

ا سۺابعر ـ

ۺاقد ر ۺقلطم ۺا ك کۺ ۺ ۺ

ۺا ك کۺۺۺاملکـ ۺا ںیہنۺ ۺےنۺ ۺا سۺکا صۺۺےکۺاخقلۺ ۺےکۺاہھتۺاکۺرکہمشۺںیہۺا ؾ ر رپؾ ر د اگر

ۺد ك ا ۺےہۺوجۺہکۺرعیبۺرعشۺؾ ۺرثنۺۺںیمۺےبۺصا ہقبۺ

ا ینۺاظنصۺںیمۺہنۺوٹےنٹۺؾ ا ےلۺویپدنۺںیمۺۺوجر

وصخمضۺالك

ۺر ےھکۺوہالۺۺےہ۔

ك ا د هۺد ونمشنۺےکۺك ا ؾ وجد ۺا یسۺرطجۺا ینپۺدنلبۺب ہبتۺتمظعۺوکۺوفحمؽ

ےہۺا ؾ ر ۺتہبۺر

ۺامشۺر ںیہنۺوہکرم یتۺیفطصمۺومحم

ۺیکۺیقیقحۺوصخایصـ

ر ا انعد ۺےکۺدیقعهۺےکۺاطمقبۺا دنر ؾ ینۺومیقیسۺ

ۺاک

ر ا انعۺ ۺخ ا ل’‘،ۺہکلبۺومیقیسۺےکۺها ؾ ه ۺؾ ا لۺ’‘اجه

نعۺ

یھبۺےہۺےسجۺوسحمسۺایکۺاجاتکسۺےہۺ۔ۺونعبا ن

494

ۺ۱۰۔ؿہۺب

قل ۔۷۴(ۺا ا

495

زہۺ۔ـۺ(۱۰ب

قل ۔۷۷،ۺۺ۷۹اا



ۺرکك

ۺاحد ہثۺےکۺا اتتخصۺوکۺایبن

ر امنفۺںیمۺك ا ینۺےچینۺاجےنۺاکۺ

شا صۺیکۺد ا اتسنلۺونجۺہیلعۺا

ۺوطافن ۺذ ف ا

ےہ:

ز } اء وقضي األ اء أقعي ويف اي اءى ويا س عي يا أرق اب 496{وقي

ۺۺ‘‘ ۺایگۺا ؾ ر ۺك ا ینۺکشخۺرکد ك ا ۺ!ۺمھتۺاجۺا ؾ ر

ۺا ےۺا اامسن نیمۺ!ا انپۺك ا ینۺلگنۺےلۺا ؾ ر

ا ؾ ر ۺاہکۺایگۺا ےۺر

‘‘اکصۺامتصۺرکد ك ا ۺایگۺ۔ۺ

یتکۺا ا

ار ؾ نۺیسیجۺینیگنسۺا ؾ ر

ۺ ہملۺاہپر ز ہ

ۺا ےنپۺ ۺےہۺا ؾ ر ا

ۺوہك لۺ

ا ر

ۺرکۺك ۺےلۺ ۺ

ۺا اؾ ا ر امسینۺیلجبۺیکۺیسۺ

ۺ

ۺےہۺ۔ۺا ن ا

ۺاحد ہثۺےکۺا اتتخصۺاکۺاخہکۺانبۺرکالۺك ۺاعریگملۺ ۺ ۺا ؾ ر ۺ

ۺوکسن ۺ ۺؾ ۺ صا ھتۺاخومیشۺا ؾ ر د اینےکۺا ار ا ص

ۺںیمۺۺ ۺ

ۺا ن ۺہکۺ ۺےہۺ ا

ۺوہك ۺ ۺا اڑھکا لۺكۺرکا ك کۺ امشئۺۺےکۺدماقم

ۺےسۺہ ف

قل،ۺیرش

شا ن

مابعر وتنۺںیمۺا

ۺۺ ہملۺۺوکۺۺا ےنپۺۺاقمصۺےسۺہ ا ںیہنۺاتکسۺا ؾ ر ۺہنۺیہۺا سۺےکۺاقمئۺاقمصۺرکاتکسۺےہۺےسۺۺیسکۺا ك کۺۺرحفۺۺك ا

ۺیکۺ

ك ا ن

ۺوکشهۺیکۺؾ ہجۺےسۺر ۺا یسۺتمظعۺؾ ا ریثۺك ا یقۺر ےہۺا ؾ ر

ۺك ۺا رثۺۺیکۺ ۺ ۺا ؾ ر ۺؾ یہۺۺہمغنۺ نکیلۺد ر ۺنیعۺاحلۺ

ۺےکۺصا ےنمۺا ینپۺریحا ینۺوکۺیفخمۺہنۺر ھکۺك ا الۺا سۺےیلۺا

ر ا انعسۺاکۺزیتیۺر ےنھکۺؾ ا ےلۺد نمشۺیھبۺتمظعۺ

ا صۺاجد ؾ ۺر ھکۺد ك ا ۺوجۺك ا نطۺوکۺریخستۺرکاتیلۺےہ۔

ك

497

ۺ ی


ۺیکۺد

ر ا انعۺںیمۺ ـ ۺاتک

ۺوخوصبر ـ ۺا ؾ ر ۺ ۺاطمہعل ۺ لكےنۺیھبۺا ےنپۺاق

ڈ ا الۺ

ۺاکۺدیقعهۺےہۺہکۺخ

ۺرکےنۺیکۺوک شۺیکۺےہۺ۔ۺا ن

ۺد پسچلۺزیچؾ نۺوکۺایبن وخوصبر ںوینۺا ؾ ر

ۺوکۺاجد ق ل ز ؾ نۺا ؾ ر ۺسیفنۺاطم

ہۺںیمۺمیکحۺؾ ۺلیمجۺےنۺا ومنلۺوگ

ۺد ارك ا ۺدصوفنۺیکۺا اوغس ۺرظنۺا ؾ ر ـ

ا ۺےہۺ

ۺۺےسۺۺوحسمر ۺوہاجك

ۺاجد ؾ یئۺاملکـ

اۺا ن ا وخا ہتۺا ؾ ر وبجمر ا

ۺك

شا ن

م ؾ ضۺا

ۺد ز ۺاصذف ہاپھچۺر اھکۺےہۺہکۺ

496

ۺ۲۲۔وہد ۺب

قل ۔۴۴(ۺا ا

497

،ۺاحمؾ لۃۺمہفلۺرصعی،ۺرصم،ۺد ا ر ۺا اعملر ف،ۺضۺ

۔۲۱۔ا رقلا ان


ۺ ۺیکۺاقبءۺاکۺا یلۺرتنیۺصی ف

ر ا انعۺ ۺ ۺد ونمشنۺےکۺك ا ؾ وجد ۺےہۺا ؾ ر ا

ۺاچنھکۺخ ا ۺاجك ق

لۺےکۺاعمینۺیکۺاج

ا ؾ ر ا ن

ابییئۺا ؾ ر ۺاطل ۺےہ۔

یہیۺر

498

لۺوتہجۺذموکر هۺك ا الكۺوکۺاق

ۺنجۺ امك ا نۺاکنـ ف ۺےکۺصی

ۺاصفذف

ا رٹکۺد ر ا ر

ۺد ۺےکۺها ؾ هۺ ق لۺاطم

ۺےہۺا رگہچۺ ۺا ك کۺوسر هۺںیمۺوموجد ز ہۺوموضمۺےہۺوجۺ

ۺںیمۺؾ دحـ

ر ا انعۺد ےتیۺںیہۺؾ هۺوپر ےۺ ر ا ر

ع

ؿ نۺہ

پ ۺا لۺوہیئۺںیہۺا ؾ ر

ا ر

ا دئۺرعہصۺںیمۺك

ۺےسۺسیبۺصا لۺےسۺر

،ۺوجنکفۺونیہمنۺےکۺاحلؽ

ر ا اینۺا اك ا ـع

ۺیکۺ

ر ا انع یۺوسر هۺیھبۺرقبهۺںیمۺا سۺوموضمۺوکۺد اھکےنۺیکۺوک شۺیکۺےہ:ےنۺا رگہچۺ

ال ۺےسۺ طف

ايرقا حز و اط يس اهلل ذيک صو طيكة زو ايرقا ش و» ا يء اخ حيب يس

و طيكط جط، فكس ز ايرقا حوا بحشب ايحوازث و كا ايح ضا يوؿ في کا نذا

.ط ايتتالي ايتاريخي يزو سورة نذا، و اليزاعى في تاخ يوؿ قب ح فكس يز ح

تكس، و ي ته ايحوازث اال كارئة و ي ته زسوة و ال دللا يضا اال قب اهلل خايل

ك شيء، فهيف تهو ايحو لى صذظ ايؼورة سور تکاة في اياني شحة في

، و زو ا تير فيضا ايواق او ياز فيضا ايوز يوال ا يهو ايباني زو ا يهو فيضا خ

کاط صو خايل األنوا و كسر االحساث ح «...ايذي أز ايرقا و حسز يک

ۺك ا یغ، ۺۺخیشۺدمحمۺوجا د ۺا ؾ ر ؿ نۺۺ’‘تفشير االء ايزح‘‘ا اہتنیئۺیتنحمۺد ا وشنر ہ

پےکۺفنصمۺںیہ۔ۺا

ۺرپۺریسۺاح

ر ا انع ۺ

ر ا ر ۺۺےنۺا اجعرع لیۺا ومر ۺںیمۺ

ۺوکۺدنمر ہجۺد ـ ۺےکۺا ابس

ر ا انع ۺ

لصۺثحبۺۺیکۺےہ۔ۺؾ هۺا اجعر

د ےتیۺںیہۺ:

ۺوجۺہکۺوموجد هۺد ینیۺاتکوبنۺںیمۺرحتفیۺیکۺ۲

ۺاکۺحیحصۺایبن

ۺا ؾ ر ۺؾ ا اعقـ

ا ر و یۺوحا د ـ

۔ذگہتشۺك

ۺںیمۺںیہ۔

وصر ـ

ا ۺےہ۔۱

ۺرکك

ۺےسۺاتممر

قلا

۔ؾ ا حضۺا ؾ ر ۺامیکحہنۺا دتساللۺوجۺتقیقحۺوکۺص

498

ۺخ ڈ ك ڈ هۺیفۺا رقلا ا

،ۺضۺ۔ا ابنلءۺا میظعل،ۺرظنا ـ

۔۹۵ن



ر ا اینۺاعمر فۺ۳عۺ۔ۺ ۺںیمۺا وتسا ر یۺؾ

ۺایبن ۺںیمۺؾ تعسۺےکۺك ا وجد

ك ا د هۺوموضاعـ

یکۺتہبۺر

،ۺرہشیۺوقا نین،ۺاعمرشهۺ ـ ۺا اد ا ا ضۺؾ

،ۺا خ

ا فۺےسۺد ؾ ر یۺ،ۺےسیجۺا ایہلـ

ن

ذۺا ك ا دیئا ر یۺا ؾ ر ۺانتضقۺؾ

ۺاتفگر ۺ

ۺوخس ۺا ؾ ر

ۺر ؾ س ۺرتنیۺویشهۺؾ ۺا وتسا ر ۺا ؾ ر ـ ۺرتنیۺا ولس ا ےنۺؾ ا ےلۺاظنصۺؾ ریغهۺوکۺانمطف وکۺخ

ا ۺ۔

ر ےعیۺشیپۺرکك

ۺےکۺد

ایبن

ا ۔۴

یۺا ؾ ر ۺرشیپہتفۺرہشیۺاظنصۺےکۺوحا ےلۺےسۺزجعمهۺوہك

ۺصا ر

۔ۺاعد الہنۺاقونن

ا ۔۵

ا لمۺوہك

ۺےکۺا وصیننۺوکۺص ـ ا یقۺاضفلئۺا ؾ ر ۺنسحۺا اد ا

۔ا خ

ۺا ها ال۶ ۺا انیئۺقحۺا ؾ ر ۺا ؾ ر ۺۺ’‘كة اهلل في االرق’‘۔یبیغۺربخؾ ن یکۺتبسنۺےسۺوعشر

د انی۔

499

ۺریسفتۺ ‘‘رگا دقنر

ا ن

زمیل

ۺرصعۺاحرضۺےکۺام ےکۺومفلۺ’‘ا ۺها ہمۺدیسۺدمحمۺنیسحۺا ؾ ر

ر ا انعۺ ز ہ

ےۺاخضۺ

ال ۺ ۺےیکۺںیہۺا ؾ ر

ۺایبن

ۺےکۺقلعتمۺرظفیۺا ؾ ر ۺیتمیقۺاکنـ

ر ا انع

ابطابطیئۺۺےنیھبۺثحبۺا اجعر

ۺ

قلۺر اق ۺیکۺدحتیۺا ؾ ر

ر ا انعۺیکۺر ا الۺںیمۺ

ۺیکۺا سۺوصختیصۺوکۺشیپۺایکۺےہ۔ا ن

ر ا انعا امتہصۺےسۺ

ز ۺا ك کۺےسہۺیکۺد رگیۺوصخوتیصنۺںیمۺےسۺ

ر ا انعر ا اینۺك ا ۺعۺ

ف

ا گلۺوطر ۺرپۺصتخمۺںیہنۺےہۺ،ۺہکلبۺۺطقفۺك ا ى

ۺامکحءۺےکۺےیلۺتمکحۺ ا ینۺا ؾ ر

ش

مۺا یہلۺیکۺ

ف

ۺاغلبءۺےکۺےیلۺك ا ى

ر ا انعا لمۺےہۺ۔ۺ

ۺوکۺص

صا ر یۺاہجـ

ۺےہ۔ۺك ا الارخۺہیۺ

قل یۺیکۺا ا

ۺصا ر

ۺد ا وننۺےکۺےیلۺاقونن

ا ین،ۺاقونن

ش

مۺنلعءۺےکۺےیلۺملعۺیکۺ ۺا ؾ ر

ا ن

ش

ماک

ۺےہ۔ۺںیہنج

قلۺۺامتصۺاعمر فۺںیمۺا ا

ۺنلعءۺےکۺےیلا ن ے۔ۺطف

صکنۺلمکمۺوطر ۺرپۺا ےنپۺا دنر ۺعمجۺںیہنۺرک

ا ۔

ا فۺاکۺہنۺوہك

ن

ذۺا ؾ ر ۺا

ےسیجۺبیغۺیکۺربخۺد انی،ۺامتصۺؾ ا یعقۺا ومر ۺاکۺملعۺ،ۺغیلبۺا ؾ ر ۺاکلمۺایبن

ؾ هۺےتہکۺںیہ:

ۺا سۺںیمۺد وعیۺرکےۺہکۺہیۺۺ‘‘ ۺشیپۺرکےۺا ؾ ر ـ ۺےہۺہکۺا یسیۺاتک

سکۺلقعۺدنمۺںیمۺرجا ـ

ۺیکۺر ا امنہۺ،ۺبیغۺ امۺا ؾ ر

قلۺصا ر یۺیرش ـ فلتخمۺاعمر فۺرپۺلمتشمۺےہۺۺسجۺںیمۺیسکۺمسقۺاکۺوکیئۺۺاتک

499

۔۳۔ریسفتۺا االءۺا ارنمح،ۺضۺ


ۺ ۺلقعۺؾ ۺوعشر ۺہیۺےنہکۺںیمۺرتد ك ڈ ۺرپۺوکیئۺیھبۺاصذف ا زگریۺوطر

ا ؟ك

ۺاجك ا فۺا ؾ ر ۺانتضقۺۺںیہنۺك ا ك ا

ن

ذا

ۺیکۺ

ر ا انعۺےسۺك ا الرتۺںیہۺ۔ۺؾ هۺ

ۺؾ ۺدقر ـ

قعۺیرشۺیکۺؿا

ںیہنۺرکےۺاگۺہکۺہیۺصا ر ےۺےکۺصا ر ےۺامکالـ

ا ۺدحتیبجنلیچ(ۺوکۺومعکفۺامشر ۺرکےتۺوہ

ۺیھبکۺرعم ۺےکۺوحا ےلۺےسۺدحتیۺرکك

ر ا انعالۺےتہکۺںیہ:

شيء }ےہ: 500{تبياا يکۺرکےنۺؾ ا یل۔‘‘

ۺےسۺایبن

یۺؾ اضذف

ال ز ۺزیچۺوکۺہ

‘’

ا ۺےہۺ:

ۺےسۺجنلیچۺرکك

یھبکۺا ینپۺؾ یحۺےکۺاحلؽ

بط فكس يبثت } وال أزران يه وتط ا ت يو طاء اهلل قبط أفال ق زا فيه

كو 501{ت

ۺا ؾ ر ۺہنۺیہۺا ہللۺںیہمتۺا سۺےسۺۺ‘‘ ا

ۺںیہمتۺڑپھۺرکۺہنۺانسك

ر ا انعہہکۺد ےئجی:ا رگۺا ہللۺاچےہ ۺوتۺںیمۺہیۺ

ۺاکچۺوہنۺ،ۺایکۺمتۺلقعۺےسۺاکصۺںیہنۺ ۺا ك کۺرمعۺزگا ر

ۺ۔ۺا سۺےسۺےلہپۺںیمۺاہمتر ےۺد ر ایمن ا

ا ااگهۺرکك

’‘ےتیل۔

ا ےہ:یھبکۺبیغۺےکۺوحا ےل

ۺےسۺدحتیبجنلیچ(ۺرکك

صذا فاػبر } قب و ضا أت وال قو ت ت ا ن يب وحيضا إييو أباء اي و ت

تكين اقبة ي اي 502{إ

ۺیکۺرطفۺؾ یحۺرکر ےہۺںیہۺ۔ۺا سۺےسۺےلہپۺۺ‘‘ ـ ۺہیۺںیہۺبیغۺیکۺھچکۺربخںیۺوجۺمہۺا ا

ۺا ن ـ ہنۺا ا

ۺیکۺوقص۔ ـ ’‘ك ا وتنۺوکۺاجےتنۺےھتۺا ؾ ر ۺہنۺا ا

ا ۺےہ:

ا فۺےسۺزنمهۺۺا ؾ ر ۺاخیلۺوہےنۺۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺدحتیۺبجنلیچۺ(رکك

ن

ذ یھبکۺا

اهلل يوجسوا فيط اختالفا نثيرا} ير س ويو كا آ ايرق 503{أفال يتسبزو

500

ۺ۲۶۔لحنۺب

قل ۔۸۹(ۺا ا

501

ۺ۲۰۔ویسنۺب

قل ۔۲۶(ۺا ا

502

ۺ۲۲۔وہد ۺب

قل ۔۴۹(ۺا ا



ۺںیمۺدتۺ‘‘

ر ا انعۺوتۺہیۺایکۺہیۺ ا

ا ۺںیہنۺرکےتۺ؟ۺا ؾ ر ۺا رگۺہیۺا ہللۺےکۺوسا ءۺیسکۺا ؾ ر ۺیکۺرطفۺےسۺوہكل

ا فۺك ا ےت۔

ن

ذۺا ا

ال ’‘ینگۺا سۺںیمۺ

ا ۺےہ:

ۺےسۺجنلیچۺرکك

ۺےکۺاحلؽ

ر ا انعۺ

ف

یھبکۺك ا ى

{ ت استل فتريات وازوا ثط ش سور فأتوا ب افتراظ ق يكويو أ زو

اهلل ب ا أز وا أ فا يشتحيبوا له ي ػازقين فإ ت ن 504{اهلل إ

ۺانبك ا ۺےہۺ؟ۺہہکۺد ےئجی:ۺا رگۺمتۺےچسۺوہۺوتا سۺیسیجۺ‘‘ ۺوکۺ(وخد

ر ا انعایکۺہیۺےتہکۺںیہۺہکۺا سۺےنۺب

ۺا ہللۺےکۺوسا ۺسجۺ ۺا ؾ ر ۺرھپۺا رگۺؾ هۺاہمتر یۺدمد ۺوکۺوخد ۺصا ہتخۺد سۺوسر ںیتۺانبالؾ

ےۺوہۺك ا ۺالؾ

صکنسجۺوکۺك ا ۺ

لۺوہا ۺےہۺ۔

ا ر

ۺینۺہکۺہیۺا ہللۺےکۺملعۺےسۺك

’‘ہنۺںیچنہپۺوتۺاجن

505

ۺا ہللۺدیسۺا وبا اقلمسۺوخیئ

قلۺۺا ا ـ ۺاتک

ۺوکۺۺ’‘ايبيا‘‘ےنۺیھبۺا ینپۺوخوصبر ـ

ںیمۺثحبۺا اجعر

ۺایکۺےہۺا ؾ ر ۺها ہمۺابطابطیئۺۺےکۺاشمہبۺدیقعه

یۺوخوصبر کرم یتۺےسۺایبن

ال

شیپۺایکۺےہ۔ؾ هۺےتہکۺںیہ:ۺ

ۺےسۺیھبۺ‘‘

ۺےسۺا یہلۺزجعمهۺےہۺ،ۺسجۺرطجۺد رگیۺاہجـ

ۺےکۺاحلؽ ـ ۺا ولس ۺا ؾ ر

ف

،ۺك ا ى

ر ا انع

ۺےسۺ

ۺرخا افـ ۺؾ ۺیکۺد لیلۺےہ۔ۺےسیجۺا ؾ اہص

ۺدصضۺوبنـ ۺا ؾ ر ا ینۺر ك یقیقحۺاعمر فۺرپۺد ؾ ر یۺ،ۺزجعمه

ا ،

ك ا د هۺؾ عیسۺافممیہۺرپۺلمتشمۺوہےنۺےکۺك ا ؾ وجد ۺلمتشمۺوہك

ۺںیمۺا وتسۺتہبۺر

ۺایبن

ا افـ

ن

ذۺا ا ر یۺا ؾ ر

ا

ۺۺ،ےسۺك ا کۺوہك

یامیکحہنۺاقونن

ۺك ا ۺصا ر ا ۺوجۺہکۺنیقیۺا ؾ ر

ۺاعمینۺا ؾ ر ۺمکحتسمۺدیئےکۺاظنصۺرپۺلمتشمۺوہك ا ر

ۺںیمۺر ا جئۺۺ ےہ ا وصیننۺرپ

ۺاکانئـ ۺا ؾ ر ا

ۺا اھٹك ؾ نۺےسۺرپد ه

ےہ،ۺبیغۺیکۺربخۺد انیۺا ؾ ر ۺتقلخۺےکۺر ا ر

ۺںیہ،ۺۺرطوقین

ۺوجۺملعۺیرشیۺیکۺدحؾ د ۺےسۺاخر ج

ۺا ؾ ر ۺا یسیۺولعمامـ

ا ۺؾ ریغهۺایبن

’‘۔رکك

506

503

شا ءۺب

مۺ۴۔

قل ۔۸۱(ۺا ا

504

ۺ۲۲۔ۺوہد ۺب

قل ۔۲۴۔۲۳(ۺا ا

505

ۺۺ۔

،ۺج

ا ن

زمیل

۔۸۷،ۺضۺ۲ریسفتۺا

506

،ۺضۺ


۔۴۳۔ا ایبلن


ۺ ۺها ہمۺب یضتۺرہطمیۺ ۺا ؾ ر ۺرہگیۺاگنهۺر ےنھکۺؾ ا ےلۺققحمۺ ا ك کۺمہۺرصعۺیعیشۺرکفمۺ،ۺد قیقۺا ؾ ر

ۺےکۺا دہا فۺ

ر ا انع یۺہطقنۺ

ارا ر ۺےکۺك ا یمہۺر ا ےطبۺاکۺب

ۺےکۺامتصۺا اك

ۺےکۺاعوقشنۺںیمۺےسۺںیہ۔ۺا ن

ر ا انع

ۺیکۺثحبۺںیمۺاتبسن

ا ۺےہ۔ۺوبنـ

ۺا سۺیکۺئاقتینۺاکۺد افمۺرکك ۺۺؾ ۺاقمدصۺا ؾ ر

ر ا انع ۺ

لیصفتۺےکۺصا ھتۺا اجعر

ۺےکۺ

ۺیکۺدیہمتۺےکۺایبن

رپۺوتہجۺذبمؾ لۺرکےتۺںیہۺا ؾ ر ۺا سۺیکۺرشتحیۺرکےتۺںیہۺ۔ۺؾ هۺرتہبنیۺ سدامـ

ۺا ؾ ر ۺا سۺ

ر ا انع ۺ

ۺیکۺدحؾ د ۺےکۺوحا ےلۺےسۺا اجعر

ۺےکۺد اللئۺا ؾ ر ۺا ن

ۺےکۺوہفمصۺا ؾ ر ا سۺےکۺا ابثـ

دعبۺا اجعر

ۺرکےتۺوہالۺےتہکۺںیہ:

ۺوکۺایبن

یکۺؾ وجهۺؾ ۺرظنك ا ـ

‘‘

ۺۺا اجعر

ر ا انع

ۺ ر ۺنکیلۺا ےسۺیظفلۺا ؾ ۺںیہنۺایکۺاجاتکسۺ ۺدحمؾ د ۺا ؾ ر وکۺیسکۺیھبۺتہجۺںیمۺوصحمر

ۺےہۺ،ۺ

قلۺےسۺا ا

ابییئۺ،وخوصبر کرم یتۺا ؾ ر ۺامجلۺےکۺاحلؽ

ۺر

ر ا انعۺایکۺاجاتکسۺےہۺ۔

ا س

نۺںیمۺكاوتحا یئۺولہپؾ

ۺےہ۔ۺهاصزظ ايل

قلۺےسۺیھبۺا ا

ۺیکۺباكط يل ا ؾ ر ۺرکفیۺؾ یملعۺاحلؽ

ر ا انعوخوصبر کرم یتۺیکۺتہجۺےسۺ

ۺیکۺ

ر ا انعۺںیہنۺوہیئۺہکۺ

ۺںیمۺصا ہقبۺںیہنۺر یتھکۺا ؾ ر ۺیھبکۺیھبۺیسکۺںیمۺا ینتۺرجا ـ

ك ا ن

،ۺرعیبۺر

ر ؾ س

ؾ نۺرپۺ

ۺر یلیسۺا اؾ ا ر ؾ نۺا ؾ ر

ۺاکۺا ك کۺومر

ر ا انعۺںیمۺےسۺ

ۺےکۺا رثۺا ـ

ا یۺاکۺد وعیۺرکےکس۔ا یسۺر ؾ سل ا ا ل

ا لمۺںیہنۺوہںیتۺا

ؾ نۺوکۺص

ۺا اؾ ا ر ا ۺےہۺہکبجۺومعمیلۺمسقۺیکۺرحتریںیۺا یسیۺانمطف

ۺہنۺیہۺلمتشمۺوہك ؾ ر

ۺا ؾ ر ۺ

ا ن

ؾ نۺك

ۺ،ۺومر ۺیکۺا ك کۺانمطف

ر ا انعۺےکۺصا ھتۺڑپلاۺاجاتکسۺےہ؛نکیلۺ

ا ن

ۺك ۺا ؾ ر

ۺا اؾ ا ر

ۺوکۺوخوصبرـ

ا ن

ؾ نۺؾ ریغهۺرپۺلمتشمۺےہۺ۔ۺ

ۺےسۺوخیشۺؾ ۺیمغۺ،ۺتخسۺؾ ۺرنصۺؾ ۺفیطلۺا اؾ ا ر

ۺیکۺانمصی ف

ۺفلتخمۺوموضاعـ

ا اؾ ا ر

ر امك ا ۺےہف ۺںیمۺ’‘توا بايرقا’‘:ا یسۺؾ ہجۺےسۺ

ۺا اؾ ا ر

ۺیکۺوخوصبرـ

ر ا انع

ۺرکؾ ۔

ا ؾ ـ

ۺك

ۺ

ۺد ارك ا یئۺےہۺہکۺہیۺخا ؾ ـ ۺؾ ۺریشینیۺا ؾ ر

ۺںیمۺےسۺخا ؾ ـ

ۺیکۺد رگیۺوصخمضۺوصخایصـ

ر ا انع

ۺوہکرم یتۺ ۺےسۺدیپا ۺےکۺانتطف

ر ا انعشا ینۺےکۺصا ھتۺ

مۺر ؾ جۺا ك ا ینۺوخوصبر کرم یتۺ،ۺؾ ا حضۺا دتسا لۺا ؾ ر

،ۺر

ر ا انع

ریۺا رثۺےلۺا اکرم یتۺےہ۔ۺامیۺدق

میۺےسۺےلۺےہۺا ؾ ر ۺا یسۺیکۺؾ ہجۺےسۺد یننۺوکۺرخسمۺرکیتیلۺےہۺا ؾ ر ۺا ےنپۺر

ۺےکۺ

ر ا انعۺرجد ا ضۺؾ ریغهۺ

ۺلیلخ،ۺاجر ج

مہ،ۺربجا نن

ع

م

ر ا د ۺےسیجۺاخیملیئۺفۺخانسۺا

ك ا ن

کۺےکۺر

ۺك

رکۺا اج

ۺےنۺہشیمہۺےسۺا ےنپۺاخمنیفلۺوکۺجنلیچۺایکۺےہۺ۔

ر ا انع اعقشۺا ؾ ر ۺد دلا د هۺےھت۔ۺہکبجۺ

ۺ ؾ ا ضۺ

ۺا خ ۺؾ وجد ،

ف

نۺےسیجۺخانذۺفلتخمۺولہپؾ

ر ا انعۺےسۺیھبۺ

ۺوہفمصۺےکۺاحلؽ ا ےنپۺینعمۺا ؾ ر

ۺا و ر ۺوکۺشیپۺرکےنۺےکۺصا ھتۺصا ھتۺیملعۺرشیپ ۺرتتیب ،ۺوقا نینۺؾ ریغهۺںیمۺدنلبۺرتنیۺاعمینۺا ؾ ر

ا ر خیۺملعۺےکۺ

ا سکعۺكل ۺا سۺےکۺ ا ۔

نھک

ۺصا ہقبۺںیہنۺر ۺر ا ہطبۺا ؾ ر ےکۺلمعۺےسۺیسکۺمسقۺاکۺہلسلسۺؾ ا ر

ا لۺےکۺوط

نعۺك ا یمہۺا ر ابتؽۺر یتھکۺںیہ۔ۺ ۺا ك کۺہلسلسۺؾ ا ر

ۺۺیکۺیملعۺاقیقحتـ ر ا د فا ہغبۺا

ر ۺاطمقبۺیرشۺےکۺك



ۺا ینپۺیملعۺ

قلۺاچےئہۺ۔ۺینعیۺیرش ا

ۺوکۺملعۺرجتہبۺےکۺرطہقیۺےکۺاطمقبۺفشکۺوہك

ویننٹۺےکۺاقونن

ۺوکۺفشکۺ

ۺوہیکچۺیھتۺہکۺرضؾ ر یۺاھتۺہکۺا سۺاقمصۺرپۺا سۺاقونن

ن

رظۺرپۺاگ ز ا هہا

اکؾ وشنۺیکۺا یسیۺص

ا ،ۺا س

ۺایکۺاجك

ر ا اینۺاکۺا ك کۺا کفۺصخشۺیکۺرطفۺےسۺایبنعۺاعمر فۺ ۺؾ

ۺرکےکس؛ۺنکیلۺفلتخمۺوموضاعـ

ۺیھبۺیرشیۺملعۺےکۺرطہقیۺاکتلمۺےکۺصا ھتۺ

ۺیتحۺہکۺا اج ۺرشا طئۺںیمۺا ؾ ر ۺؾ

امےنۺےکۺیملعۺاحالـ

ر

ۺےکۺےیلۺ

شا ن

مۺںیمۺےسۺا ك کۺا

ۺا زیگنۺا اجید ا ـ

ۺیکۺریحـ

ر ا انعۺ۔ۺسجۺرطجۺ ا

نھک

اطمتقبۺںیہنۺر

ۺےبۺ

ر ا انعۺےہۺا یسۺرطجۺ ا

ر ےعیۺرکفیۺا وصلۺشیپۺرکك

نۺےسۺےنچبۺےکۺےیلۺقطنمۺےکۺدقا ؾ

رکفیۺذ

ۺیکۺ

ۺامگن ر وگنۺنظۺؾ

ال ۺاسفنینۺیکۺریپؾ ی،ۺ

ا ـ

شہ ریپؾ یۺ،ۺا صا فۺیکۺدیلقت،ۺہلصیفۺںیمۺتلجع،ۺوخا

ۺںیمۺ

ۺاحالـ

ا زگك ڈ هۺویتسہنۺیکۺریپؾ یۺوکۺرکفیۺك ا زیکیگۺےکۺانعرصۺےکۺوطر ۺرپۺا نل ا ؾ ر ۺاعمرشےۺیکۺ

ۺ

ن

ن کل

ۺںیہنۺہ یۺیھتۺا ؾ ر ۺتہبۺدصوینۺدعبۺ

ۺیسکۺےنۺیھبۺا سۺك ا ر ےۺںیمۺوکیئۺك ا ـ ف رشتحیۺیکۺذ

ۺےسیجۺد ا

اکیر ـ

قا ۺےسۺا ؾ ر ۺد

ۺا ؾ ر ۺرکفیۺکینکتۺےکۺصا ھتۺصا ھتۺرکفیۺذ

وشنر ؾ نۺےنۺقطنمۺوصر ـ

ۺایک۔

’‘ےنچبۺےکۺےیلقطنمۺامد هۺےکۺدحمؾ د ۺانعرصۺوکۺایبن

507

ۺا ہللۺدمحمۺاہد یۺرعم

قلر ا اینۺنیققحمۺںیمۺےسۺںیہۺہکۺوہنجنۺےنۺۺا ا

عۺاحرضۺےکۺمیظعۺ د ؾ ر

ۺا اجنصۺد یۺںیہ۔ۺا ینپ

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺتہبۺیہۺرگا دقنر ۺاقیقحتـ

ر ا انعؿ صۺهل

ۺۺ

ر ا انعۺ ؿ صۺهلۺ ۺ ۺؾ ا ر ۺۺہلسلسۺ

’‘انحہیذ فی ػهو انقشا‘‘ےکۺۺقلعتمۺۺاتکوبنۺۺںیمۺےسۺۺ

508

لۺوتہجۺہصحۺبدلجۺكاکۺا ك کۺاق

ا ےتلۺ

ا ر و یۺاگنهۺد

ۺرپۺك

ر ا انع ۺ

ؿ نۺےنۺہلئسمۺا اجعرہ

پۺےکۺصا ھتۺصتخمۺایکۺےہ۔ۺا

ر ا انعۺ

اہچر صۺؾ ۺمجنپ(ۺا اجعر

ۺد ا وشنر ؾ نۺیکۺا ار ا ۺخ ڈ ك ڈ ۺا ؾ ر

ۺےکۺوہالۺذگہتشۺنلعءۺےکۺرظنك ا ـ

ر ا انعءۺوکۺعمجۺایکۺےہۺا ؾ ر ۺتمظعۺ

رکۺیکۺںیہۺ

ا ںیلۺیھبۺد

نع لۺا سۺاکۺلثمۺالےنۺیکۺ

كۺےکۺدمۺاقم

ر ا انعقلعتمۺریغۺوملسمنۺیکۺوگا ویہنۺا ؾ ر ۺ

ۺ

رکۺایکۺےہۺینعیۺا اجعر

نۺوکۺد

نۺںیمۺےسۺا ےنپۺوظنمر ۺرظنۺنیتۺولہپؾ

ۺےکۺولہپؾ

ر ا انعۺ

ۺا ارخۺںیمۺا اجعر ا ؾ ر

507

ۺ

ا ر ،ۺج

۔۴۔ومجمہعۺا اك

،ۺثحبۺوبنـ

508

ۺدمر نی۔۔عبطۺاج ہع


ؿ ہ

پی۔ا

م ع

ۺرشت

ۺا اجعر ۺیملعۺا ؾ ر

ۺا اجعر ۺایبینۺوکۺلیصفتۺےکۺصا ھتۺایبین،

ؿ نۺںیمۺےسۺا اجعر

نی

كۺ

نۺےنۺا ن

ۺایکۺےہ۔

ایبن

ہیۺد ؾ ر ۺاحرضۺےکۺرغمیبۺفنصمۺںیہۺا اامسینۺاتکوبنۺیکۺك ا یمہۺقیبطتۺا ؾ ر ۺاقمہسئۺۺومر سیۺوباکال،

ۺ فینصۺیکۺےہ ـ ۺےسۺا ك کۺاتک

ےکۺونعا ن

509

ۺۺ

ۺےکۺیملعۺافممیہۺا ؾ ر ۺا ن

ر ا انعؿ نۺےنۺہ

پسجۺںیمۺا

ۺیملعۺا ار ا ء ۺد ا وشنر ؾ نۺیکۺخ ڈ ك ڈ ر ا اینۺؾ یحۺیکۺۺاکعؿ نۺےنۺ

ہ

پۺا سۺرتبیتۺےسۺا ہنۺایکۺےہۺا ؾ ر

ےسۺوما ر

ۺیکۺدنسۺ

ر ا انعا ہصۺہیۺےہۺہکۺ

ۺےکۺکا صۺاکۺخ

ۺایکےہ۔ۺا ن

قلا

ۺاتفگر یۺوکۺك

ۺا سۺیکۺوخس ۺا ؾ ر ئاقتینۺ

ۺدنمیۺیکۺیعطقۺوہےنۺ

ۺوہس ۺلقعۺا ؾ ر ۺوکۺہشیمہۺملعۺؾ

شا ن

مۺےسۺیھبۺا

ۺا ےنپۺاوتحیۺےکۺاحلؽ ےکۺها هۺہیۺ

ر ا اعۺ ۺد اتیۺےہۺا ؾ ر وخد

ۺد ینیۺوہےنۺےکۺصا ھتۺصا ھتۺد وعـ ۺایکۺےہۺوجۺا یہلۺا ؾ ر

ۺوکۺایبن

ۺےنۺا ےسیۺؾ ا اعقـ

ن

ۺ

ر ا مہۺرکےنۺاکۺیھبۺولہپۺۺر ےتھکۺںیہۺ۔ۺےسیجۺاعملۺامد هۺیکۺدیپا شئۺیکۺربخۺد انی،ۺاظنصۺاکانئـفۺ

یملعۺولعمامـ

امےنۺںیمۺایب

ۺا سۺر شا ینۺیکۺدیپا شئۺا ؾ ر ۺا سۺےکۺر دشۺےکۺب ا لحۺؾ ریغهۺا ؾ ر ۺہیۺطف

مۺیکۺتیفیکۺ،ۺنینجۺا

ن

ۺےسۺا سۺمسقۺےکۺےجیتنۺےکۺوخا اہنۺںیہنۺ

ك ا ن

یۺصخشۺیکۺرظ

ؿ صۺا ك کۺا هل امےنۺےکۺیرشیۺ

ےئکۺےئگۺںیہۺہکۺر

ۺہیۺ اگر یۺیھبۺںیہنۺر ےتھکۺا ؾ ر

ا صا ر

ۺےسۺك

ۺہملسمۺیملعۺاکمافشـ

ر ا اینۺا اہلامـعۺہیۺ ق

لےھت۔ۺد ؾ رسیۺاج

ڈ ا ؾ دنۺا ؾ ر ۺا رسا ر ۺیتسہۺےسۺا ااگهۺاخقلۺ

ۺوکۺخ

ر ا انع اکۺکا صۺاجںین۔تقیقحۺ ںیمۺوبجمر ۺرککرم یتۺےہۺہکۺمہۺ

ا ضۺونلف،

ۺدعد یۺیکۺرطفۺوتہجۺیکۺےہۺا ؾ ر ۺۺدبعا ارر

ۺےکۺا اجعر

ر ا انعاالحاز ‘‘رصعۺاحرضۺںیمۺ

’‘ايسزي يرقا الكي

510

ر ا اینۺۺعۺںیمۺےتہکۺںیہۺہکۺ ـ ۺا سۺاتک ۺرحتریۺیکۺےہۺ۔ۺؾ ه ـ ا کفۺاتک

ك

ۺ

ۺا ارخـ ا ۺےہۺ۔اسیجۺہکۺمکحۺد اینۺؾ

ز ۺوہكہا

ۺؿ ۺےسۺا ك کۺاخضۺدعد یۺانتطف

ا اك ا ۺےہۺا ؾ ر ۺب ہبتۺۺ۲۲۵املکـ

ۺےکۺصا ھتۺ

ۺا ےنپۺامتصۺاقتشمـ ۺاسفد ۺںیمۺۺ۵۰عفنۺؾ

ۺوصر ـ ۺویصۺرفمد ب ہبت،ۺا ك کۺۺ۳۶۵ب ہبتۺا ؾ ر

509

ۺانبصۺ ـ ہنۺ؛‛ہیۺاتک

ۺا ك کۺوما ر

ۺملعۺےکۺد ر ایمن ۺا ؾ ر

ر ا انعۺ،ۺا لیجنۺ،ۺ

قلد رتفۺرشنۺوتر

ۺا ؾ ر ر گنہۺا صا کفۺۺزراستط الهتب ايكسسط في ؿؤ ايارف ايحسيثطف ر ۺےسۺد ا

ےکۺونعا ن

ا ظئۺوہیئۺےہ۔

ز هۺےسۺصہ ا اعملر فۺاق

510

ۺدعد یۺبرتممجۺیفطصمۺینیسح(


ر ا انع ۔



ۺظفلۺ ۺا ؾ ر ا ل ا ا ل ۺےکۺ ۺا یسۺۺ۲۱ ’‘طضز‘‘صا لۺےکۺد وننۺیکۺدعتا د ۺا ؾ ر ا

ل ا ا ل ۺےکۺ ب ہبت،ۺونیہمنۺیکۺدعتا د

ۺرطجۺ ۺؾ ۺایشنیطۺؾ

ۺؾ ۺایحـ

وریغہ د املکت۔نکیل تقیقح ہی ےہ ہک اس ومـ

که

ۺےکۺاتنجئۺےکۺمسقالمت

ا صقۺا ؾ ر ۺلکشمۺ

ۺك

ۺا ن ۺاچےئہا ؾ ر

ۺؾ رکفۺاکۺؾ عیسۺدیما ن امشئۺےکۺےیلۺوغر

ۺیملعۺا ار وحا ےلۺےسۺتبثمۺا ؾ ر

ۺےکۺوحا ےلۺےسۺیملعۺاتنجئۺےکۺےیلۺر امنہیئۺرکیتکسۺ

ر ا انعۺؾ تمیقۺ ںیمۺ ۺیکۺرعم ۺیکۺدقر

ا ؿا اعـ

ےہ۔

ۺ ۺہفیلخ، ا د

ۺےکۺرحۺر ص

ر ا انعؿ نۺےنۺیھبۺ

ہ

پ ۺا ب یکیۺرہشیۺںیہ۔ۺا ا د

ا

لۺاکۺرصمیۺ

لعا ـعؽؾ فۺ

زجتہیۺایکۺےہۺا ؾ ر ۺویپمکٹسۺیکۺدمد ۺےسۺا سۺك ا ر ےۺںیمۺقیقحتۺشیپۺیکۺےہۺسجۺےکۺاطمقبۺۺؾ هۺوسر ںیتۺ

ك ا د هۺ

ۺك ا الۺاجےتۺںیہۺؾ هۺرحؾ فۺا سۺوسر هۺںیمۺد ؾ رسےۺرحؾ فۺےسۺر

لعا ـعؽنجۺںیمۺرحؾ فۺ

لعہۺا امعتسلۺوہالۺںیہۺعؽۺرحؾ فۺ

وتۺہیۺا امعتسلۺوہالۺںیہ۔ۺا رگۺوسر هۺرقبهۺںیمۺا فلۺالصۺمیمۺونعبا ن

ك ا د هۺا ؾ ر ۺالص،ۺمیمۺےسۺ

ك ا د هۺا امعتسلۺوہالۺںیہ۔ۺا یسۺرطجۺا فل،ۺالصۺےسۺر

رحؾ فۺد رگیۺرحؾ فۺےسۺر

ك ا د هۺا امعتسلۺوہا ۺےہ۔

ۺیکۺاچیبۺر

وکۺےتھجمسۺںیہۺہکۺسجۺےکۺرحؾ یکفۺ ’‘مسبۺا ہللۺا ارنمحۺا ارمیح‘‘ؾ هۺا سۺا اجعر

ۺۺ۲۹دعتا د ۺ ۺامشۺ۲۹ےہۺا ؾ ر ۺدعد

ۺےکۺاظنصۺر ك ا یۺاکۺرتشمکۺیموج

ر ا انعر ۺرکےتۺںیہ۔ا سۺد وعیۺےکۺوکۺامتصۺ

ۺینعیۺمسبۺا ہللۺ

قلیۺا ا

ہلپ

ۺبۺ۲۹د اللئۺہیۺںیہۺہکۺ ۺیکۺوسر وتنۺیکۺدعتا د

ر ا انع (ۺےہۺینعی۲۲۴رحؾ فۺںیہ۔ۺ

ر ا اینۺاکۺومجمہعۺب۲۲۴×۲۹بعۺ

ۺےہ۔ۺوجہکۺب۶۳۴۶(ا اك اـ

ۺےہۺمسبۺا ہللۺیکۺدعتا د ۺ۳۳۴×۲۹(ۺا اك اـ ا

ن

(ك ی

ۺںیمۺ

ر ا انع

(ۺؾ ریغه۔۶×۲۹ب ہبتۺرکتا ر ۺوہیئۺےہ۔ۺینعیۺبۺ۲۲۴

511

ۺےکۺےیلۺاکیفۺںیہ؟

ۺےکۺیلکۺا ابثـ نکیلۺایکۺہیۺا رقتسا یئۺد اللئۺا سۺد وعی

ۺےکۺقلعتمۺد رگی

ر ا انعۺ

ا اجعر

ا تافیـ

ۺدیفمۺوہیتکسۺك ۺا ؾ ر ۺا افتسد ه لكۺاق لیۺںیہ۔ۺوج

ۺدنمر ہجۺد

:ںیہۺیکنیفلۺوم

ۺا ہللۺرفعجۺاحبسین،

قلۺںیمۺےسۺۺمہۺرصعۺہعیشۺا ا

ن فی

ػنع

ا فیلۺتہبۺۺںیہۺوہنجنۺےن

اتکںیبۺك

‘‘ ےسۺا ك کۺیکۺںیہۺنجۺںیم

قلۺر صا

ا اہنل

ۺںیمۺوہفمصۺزجعمهۺیکۺرشتحیۺےکۺدعبۺۺ’‘ ـ ےہۺا سۺاتک

511

ی،ۺہمیمضۺامشر هۺ۔ر وجمۺرکںی:ۺرتہمج

ۺدیفمیۺریشا ر

،ۺرہبؾ ر

ر ا انع ۔۲ۺ


ا ر خیۺ

ۺںیمۺمہۺا ایگنہ،ۺك

ۺںیمۺمہۺا ایگنہ،ۺومضمن ـ ،ۺا ولس

ف

،ۺك ا ى

ۺیکۺؾ وجهۺوکۺاصفذف

ر ا انع ۺ

ۺ،ا اجعر

اقونن

ۺےسۺثحبۺیکۺےہ۔ یبیغۺربخؾ نۺ،

ۺا ؾ ر ۺیلقعۺاعمر فۺےکۺاحلؽ

،ۺخ ڈ ك ڈ ۺولعمامـ

ۺانبصےنۺۺا ر د ینۺصا جۺدبعا اتفلجۺا اخلدلی ـ ۺےکۺقلعتمۺاتک

ر ا انعۺ

ايبيا في احاز ’‘یھبۺا اجعر

ۺیکۺفلتخمۺؾ وجهۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺثحبۺیکۺیئگۺےہۺ۔یھکلۺےہۺ’‘ايرقا

ر ا انع ۺ

ۺںیمۺا اجعر ـ نکیلۺا سۺاتک

۔ےہۺاینۺرظنہیۺشیپۺںیہنۺایکۺایگوکیئۺ

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺمہۺرصع :نسحۺایضءۺا دلنیۺرتع

ر ا انعؿ صۺهلۺںیمۺےسۺںیہۺوجۺ

ن فی

ػنع

ۺ ـ رع

صا ر تہبۺ

ا تافیـ

ۺك ؿ نۺیہ

پۺا ۺےکۺقلعتمۺ ےکۺامکلۺںیہ۔

ر ا انعۺ

بيات ايحزة ‘‘ےنۺیھبۺا اجعر

ا کفۺ ’‘ايدايسظ

ؿ نكہ

پر امیئۺےہ۔ۺا

فۺرحتریۺ ـ ےنۺوہفمصۺزجعمهۺیکۺرشتحیۺرکےنۺےکۺدعبۺ ا ك کۺاتک

ۺیکۺا ونا م

ر ض،ۺزجعما ـفۺاکومنۺےسۺ

ۺۺ،زجعمهۺاکۺد رگیۺاخر ضۺاعد ا ـ

ۺایبن ۺانمطف زجعمهۺےکۺد اللئۺا ؾ ر

ر ےعیۺا اجع

،ۺیبیغۺا ابخر ےکۺد

ف

،ۺك ا ى

ر ا اینۺیکۺفلتخمۺؾ وجهۺےسیجۺاصفذفعۺ

،یملعۺ ر

ۺۺ،ا اجعر ۺا ؾ ر

یسفنۺا اجعر

ۺےکۺك ا ر ےۺںیمۺرشتسمنیقۺےکۺۺامسیج

ر ا انعۺایکۺےہۺا ؾ ر ۺا اتتخصۺرپۺ

ۺوکۺایبن

ر ا انع ۺ

ۺا اجعر

رپۺا رتعا اضـ

دیقنتۺیکۺےہ۔

ز ه،ہ

ۺۺدمحمۺا وبۺر ـ ۺاتک

ر ا انعۺانعؾ نیۺںیمۺفلتخم’‘ايحزة الهبري ‘‘رصعۺاحرضۺےکۺرصمیۺققحمۺ

ۺمظنۺ ۺا اعتسر ه، ۺہیبشتۺؾ ،ۺتقیقحۺؾ

ر ا انعۺ ـ ۺا ولس ،

ۺیکۺؾ وجاہـ

ۺا اجعر ،

ۺر ا ر ۺاک

ر ا انعۺ

ۺرتبیتۺےسیجۺا اجعر ؾ

ۺ

،ۺوفا لصۺا اك ا ـ

ر ا انع

ر ا ر ۺد ك ا ۺےہ۔یکۺربخؾ نۺبیغۺا ؾ ر ع ؾ ریغهۺوکۺومر د ۺوتہجۺ

ی

ذفن

ا فیلۺدمحمۺرشفۺۺ

ۺ’‘احاز ايرقا ايبيانى بين ايوزيط و ايتلبيل‘‘ےنۺا ینپۺك

ر ا انعۺںیمۺ

ۺ

ر ا انع،ۺ

ف

ۺرکےنۺےکۺصا ھتۺصا ھتۺك ا ى

ابییئۺرپۺثحبۺیکۺےہۺا ؾ ر ۺد ا وشنر ؾ نۺیکۺا ار ا ءۺوکۺایبن

ۺر

ےکۺا اجعر

ۺا ؾ ر ۺمظنۺ

ۺےکۺا دنا ر

ۺوکۺیھبۺا امتہصۺےکۺصا ھتۺشیپۺایکۺےہ۔ؾ ۺرتبیتۺےکۺاعمینۺا ؾ ر ۺایبن

ر ا انع

ا رٹکۺاع

ۺیکۺا اتسد ۺںیہ۔،ہفنصمۺرعمؾ فۺ ۺتنبۺا اشلیط،ہشئد

ر ا انعؿ صۺهلۺ ۺرصعۺاحرضۺیکۺا د بیۺا ؾ ر

ۺ ـ ۺوکۺتہبۺ’‘االحاز ايبياني و شائ اب ارزم‘‘ا ینپۺاتک

ر ا انعۺ ـ ۺا ولس ۺا ؾ ر ۺایبین

ںیمۺا اجعر

ۺایکۺےہ۔

وخوصبر کرم یتۺےکۺصا ھتۺایبن



ا رٹک

ز دی

نع

ۺۺ

ۺاطلسن ـ ۺۺ’‘احاز ايرقا بين ايتزية و االطاعة‘‘ےنۺا ك کۺاتک

ےکۺونعا ن

ؿ نہ

پۺا سۺںیمۺا ر وقنۺیکۺۺےنۺوک شۺیکۺےہۺہکۺا سۺا مہۺہلئسم ےسۺرحتریۺیکۺےہۺا ؾ ر

فۺ ۺد ؾ

ںیمۺا ن

ۺیکۺد ہتۺدنبیۺرکںی۔ۺ

ر ا ر ۺد ےۺرکۺا نعۺوکۺوتہجۺاکۺروحر ۺ

ا افـ

ن

ذۺےکۺك ا یمہۺا

ا ار ا ءۺا ؾ ر ۺا ن

وتین

ؿ نۺےن ںیہ۔ۺرصعۺاحرضۺےکۺفنصمۺیلعۺدہمیۺرہ

پۺا ـ احاز ايرقا و اثزظ ‘‘ا ینپۺاتک

’‘فى تلور ايكس ايزبى

512

ۺنکۺ

ۺیکۺریحا ن

ر ا انعۺںیمۺ

ف

ۺا ؾ ر ۺك ا ى ـ ۺےکۺا د

ك ا ن

ا ریثۺوکۺںیمۺرعیبۺر

ك

ۺ

ۺا د وبینۺےکۺرظنك ا ـ اموننۺےکۺد ا وشنر ؾ نۺا ؾ ر

ۺفلتخمۺر ۺایلشیپۺایکۺےہۺا ؾ ر ه

ا

لۺاج ۺد رگیۺۺاک ےہۺا ؾ ر

’‘اثز ايرقا فى تلور ايكس ايزبى ’‘یکۺرطجۺرتہبنیۺا رثۺےکۺوطر ۺرپۺصا ےنمۺالالۺںیہ۔ۺوجۺناتکوب

ا صۺےسۺوموسصۺےہ۔

ولغلۺصا صۺےکۺك

ا رٹکۺدمحمۺر

د

513

ۺےکۺا سۺےکۺها ؾ هۺزسؾ ا ر ۺیہیۺےہۺہک

ر ا انعۺ

ۺرپۺامشر ۺوہکرم یتۺۺاصمد ر ۺدنچۺد رگیۺبتکۺوجۺا اجعر ےکۺوطر

ا ر هۺایکۺاجالۺ نمۺہلمج

ۺۺاتکوبنۺںیہۺا ص ـ ۺا قاضۺیکۺاتک

ا رٹکۺیلعۺوشا ج

ح ؼفات ‘‘ںیمۺےسۺد

ا صۺایلۺاجاتکسۺےہ۔ ’‘ايرقا الكي

اکۺك

514

ۺا ارافیع ۺۺےنۺا یسۺرطجۺرصعۺاحرضۺےکۺفنصمۺدبعا ابجلر ـ ح ايسراسات ‘‘ا ینپۺاتک

’‘يرقايطا

515

ۺ

د ك کۺاقمالـ

ا

لۺوسۺےکۺ

ۺےسۺقلعتمۺصا ـ

ر ا انع ۺ

اکۺاعتر فۺرکؾ ا ك ا ۺےہ۔ںیمۺا اجعر

ۺ ۺا افصلر

شا صۺب وہن

ۺےکۺۺ’‘ح ايسراسات ايرقايط‘‘ےنۺیھبۺا ك ی

ر ا اینۺاقیقحتـعںیمۺ

وکۺعمجۺایکۺےہ۔ۺاتکوبنقلعتمۺفلتخمۺانعؾ نیۺےسۺب وبؽۺ

512

ز ض،ۺ

صمل

ۺا ،ۺد ا ر

ص۔۲۹۹۱۔ۺوبطمہعۺنورؾ ـ

513

ز ه،ۺد ا ر ۺا اعملر ف۔ ہ ۔ۺاق

514

ز ۺفن عہۺا ؾ لۺ

ص

للی

،ۺد ا ر ۺا ارافیعۺ

دلج۔۲۴۰۳،۴۔ر ك ا ض

515

هۺہیملعۺمق۔

ۺا صا کف،ۺوحر

ا ـ

ن لن ع

ل ۔ۺد رتفۺ


یرعیبۺفنصمۺمیعنۺۺمہۺرصع

مغسل

516’‘افكة احاز ايرق‘‘ےنۺۺا

ۺےسۺۺ

ا ان ر عۺ

ںیمۺا اجعر

ب وبؽۺ

ڈ

ۺےہ۔ۺاماخ ـ ۺایکۺےہۺہیۺا ك کۺرتہبنیۺاتک

وکۺایبن

ا رٹکۺویفسۺدبعۺا ارنمحۺب یشع

ر یشکۺیکۺۺد

ۺےکۺصا ویھتنۺےنۺر

ۺا ن ايبرصا فى و ‘‘ا ؾ ر

’‘ايرقا

517

ۺۺ ر ۺےسۺقلعتمۺبتکۺا ؾ

ر ا انعۺ

ۺںیمۺا اجعر ـ ۺےکۺك ا

ۺا ینپۺرتہبنیۺقیقحتۺںیمۺا اجعر رپ

ۺوکۺا اھٹکۺایکۺےہ

۔اقمالـ

ۺےسۺب وبؽۺۺےکۺیقیقحتۺاقمہۺ .M.Aےنۺۺدمحمۺیلعۺر اضیئۺرکامین

ر ا انع ۺ

ك ا رتلبیتۺۺوکبتکۺںیمۺا اجعر

ۺ

ےہ۔ۺ’‘نتاب طاسي احاز قا‘‘شیپۺایکۺےہۺدمحمۺیلعۺر اضیئۺےکۺیقیقحتۺاقمہۺاکۺونعا ن

516

لن عۃۺا رتلیق،ۺ ع ۔۲۹۵۵۔د قشم،ۺ

517

۔

۔د ا ر ۺا اعملر ف،ۺنورؾ ـ



اتکایبـ

731

اتکایبـ

.انشا وجوز اطاختط، كار آلهشيص.1

.ايزا، سيف ايسي آسي اية .0


.غرايحه و زررايک، سيف ايسي آسي .3

.كات سب، بس ايحس آيتي .8

.ايبسي، بسايوي اب ابى االػب .1

.ايني فى ابواب ايتوحيس و ايس، قاضي بسايحبار اب احس .9

.كسط، بسايزحا اب خسو .1

ة، .2 .احس اب فارض كائيص اي

.تأوي ظک ايرقآ، بساهلل ب ش اب قتيبية .3

.ايبوية، بسايک اب صظا ايشيرة .72

س ابوزصزظ .77 .ايحزة الهبري، ح

.حاز ايرقآ، زب ايثني ابو بيسة .70

. بالة ايرقآ، احس بسوي .73

.سرفاينيايتبؼير في ايسي، يكوب اب اسحام ا .78

.كاالت االساليين و اختالف ايؼين، ابوايحش اطزي .71

.ايرفزات، راب اػفضاني .79

.و آيات ايهي زر گارغ، باض اعابي صاطیم .71

.زيوا، الط حس اقبا الصوري .72

وزي، تزجط و ذضز بزرگضز، تواض انوياض .73 .فشفط

.ص ايشة و ايحاة، اا ايحين بسايک ايحوينيي االزية في قواس ا .02

.بسايفتاح خايسي ايبيا في احاز ايرقآ، ػالح .07

.فخ ايسي ايزازي و آراءظ ايکالية و ايفشفية، حس ػايح ايززكا .00

.ثالث رسائ في احاز ايرقآ، ايزاني و ايدلابي و بسايكاصز .03

.و، حس اين احسيتاقف ا يا يب .08

.ايحر ايوجيز، اب ليط اسيسي .01

291 اتکایبـ

.ايفؼ في اي و االصواء و ايحا، لي ب حس اسيسي .09

.تساوي روحي، كاه زازظ ايزانظضز .01

.ايا، و زي، تزجط بضاء ايسي خظاهي باربور .02

.حوط آثار، بازرگا، ضسي .03

.باقالنيابوبك حس .32

ايکال .37 .اب يث بحاني ،قواس ايزا في

.ايرفم بين ايرفقو بسايكازر ب كاصز بسازي .30

.اين بكي، طيذ ،ايتبير ايفني في ايرقآ .33

.ايزحا، حس جواز بالغي تفشير آالء .38

.االحاز ايبياني، ايظط بت ايظایط .31

.، احي، قآ و ، وريص بوكاياي يا تورات كايشط .39

.زيوا، ک ايظزاء بضار .31

.االحاز و االيحاز، ثايبي .32

.ايبيا و ايتبيين زوب بح جاحى .33

.ايحيوا، زوب بح جاحى .82

.ايبالة ايواؿحة، لي جسا، .87

.شح واقف، سيس شيف ايسي جزجاني .80

.ايسي لي ب حس جزجاني ايتزيفات، سيس شيف .83

.زالئ االحاز ايرقآ، بسايكاصز جزجاني .88

.وحي و رصبري، بساهلل جوازي آلي .81

.االرطاز، بسايک جويني .89

.زي و روا تزجط ضسي قائني، وييا جيز .81


.قاوض نتاب كسض، صانص جيز .82

.نظف ايوو، خيفط حاجي .83

.سال، حشين كطزآة اال .12

السار ايبالط و و حكائل االحاز، اير يحيي حزظ وي .17 .ايرطاز و ايتـ

.احاز ايرقآ ايبياني بين ايوزيط و ايتلبيل، حس شف حفي .10

.بضزوز فيسي، رطاز خيفط :ي قآ، بزگززا فارسي تزجط .13

. خویيايبيا في تفشير ايرقآ، سيس ابوايكاس .18

.في ايرقآ(، بساهلل زراز ايبأ ايوي )وزات جسيسة .11

.يتاط، لي انبر زصدسا .19

.اال ايبوة، ابو حات رازي .11

.االربين، فخ ايسي رازي .12

.ايبراصين، فخ ايسي رازي .13

.ايلايب اياييط، فخ ايسي رازي .92

.تفشير نبير، فخايسي رازي .97

.تديؽ ايحؼ، فخايسي رازي .90

.سايهتو، فخايسي رازي .93

.احاز ايرقآ و ايبالة ايبوية، ػازم رافعي .98

.ايخائخ و ايحزائح، قلب ايسي راوسي .91

.تفشير ايار، حس رؿا رطيس .99

.نتاب طاسي احاز حس لي رؿایي كاني .91

.، بسرايسي زرنشيايبرصا في و ايرقآ .92

.زو اثز ايرقآ في تلور ايكس االزبي، حس سال .93

.نظاف حكائل ايتزي و يو االقاوي في وجوظ ايتأوي، حوز ب ز زدشي .12

293 اتکایبـ

.ايبرصا ايکاطف احاز ايرقآ ، بسايواحس نا ايسي زکاني .17

.كس ايزبي، لي ضسي زيتواحاز ايرقآ و اثزظ في تلور اي .10

.تاريذ ايتس االسالمي، جزجي زيسا .13

.ي طضزا پازوكي، اتين ژيشو روح فشفط زر قو وسلی، تزجط .18

.االيضيات، جرف سبحاني .11

.بزصا رسايت جرف سبحاني .19

.س تكؼير بط پيظگاظ حس و قآ، سيس ال رؿا سيسي .11

.آ بين ايتزيط و االطاعة، ير سلااحاز ايرق .12

.طضاب ايسي، حوط ؼفات، سضزورزي .13

.ظاصس ايكياط في ايرقآ، سيس قلب .22

.ايحات، بولي سيا .27

.ايضيات طفا، بولي سيا .20

.االتكا في و ايرقآ، جال ايسي بسايزحا سيویط .23

.ايرقآ، ، جال ايسي سيویطترک األقا في احاز .28

.اآلسي و آراوظ ايکالية، حش طافعي .21

.حل اييكين في زفة اػو ايسي، سيس بساهلل طبر .29

.ح ؼفات ايرقآ الكي، لي طوار .21

.سيس صبة اهلل، اي و ايح، طضزستاني .22

.حسب بابويط، االالي، ػسوم .23

.يو اخبار ايزؿا ػسومحسب لي، .32

.تفشير اييزا، سيس حس حشين كباكبایي .37

.ح ايبيا، اين االسال كبرسي .30

.تفشير كبري، حسب جزيز كبري .33


.االقتؼاز في االػو االتكاز، ابو جرف حس حش كوسي .38

.شح اطارات بولي، خواجط نؼير ايسي كوسي .31

.في ايکال، حسب حش كوسيتضيس االػو .39

.نظف ايزاز في شح تحزيس االتكاز، حسب حش كوسي .31

.شح اػو ايدشة، قاضي بسايحبار .32

.بيات ايحزة ايدايسة، حش ؿياء ايسي تر .33

.فيس ايسي، زيوا، يظابوري لار .722

.احياء ايو، ابو حاس زالي .727

.ؼاز، ابو حاس زالياالقت .720

.تضافت ايفالسفة، ابو حاس حس ب حس زالي .723

.كاػس ايفالسفة، ابو حاس زالي .728

.شح فؼوؾ ايحهة، فارابي .721

.ايباحث ايشقيط في االيضيات و ايلبييات، حسب ز فخرازي .729

.اني ايرقآ ابو زكيا ايسيیم فاء يحيي .721

.ايتؼويز ايفني في ايرقآ، سيس قلب .722

.طيذ حس حشين، ايسي و االسال، كاطف ايلاء .723

.خسا حوري، قاس كاكایي .772

.صا، ؼلفي ژاز كمي بي نظا زرنوي .777

.ػوفي گزي، احس نسوي .770

.ايکافي، حس ب يكوب كيني .773

االسال، حس يوسف وسي، لي حش بسايكازر، في گسزيضز، ايكيسظ و ايشية .778

.بسايزيز

.بحاراالوار حس تقي حسي .771

295 اتکایبـ

.ايرقآ حاوية يفض صي، ؼلفي حوز .779

.ح ايسراسات ايرقاية، زصو ايؼفار، ابتشا .771

.آوزغ كايس، حس تقي ؼباح .772

.راصاطاسي، حس تقي ؼباح يززي .773

.حوط آثار، زتضي لضزي .702

.ايتضيس في و ايرقآ، حس صازي زفت .707

.زروض شائ جسيس لكمي، ؼلفي هيا .700

.ثوي وي، جال ايسي ويوي .703

.دز االسار، گحوي وامي .708

.فكة احاز ايرقآ، ني ايحیم .701

.لفي حشيني، بسايززام وفاحاز سزي زر قآ، تزجط ؼ .709

.اسال از زيسگاظ زانظسا غب، نص اهلل يک بين .701

.زايزة ايارف ايرقآ ايشي، فيس وجسي .702

.زي، جا صاسپزز فشفط .703

.تفشير بيا ايرفقا، س سيس احس خا صسي .732

.فشفط زي، تزجط بضزا راز جا صيک .737


رتا مج ےامہر

ۺےکۺفلتخمۺ

ۺا صا کفۺامیلعتـ ۺۺےکۺاعتر فۺا ؾ ر

ۺرظنك اـ ا کفۺۺافممیہۺؾ ۺ،ۺا ص رحتك کۺرتہمجۺےکۺا ایحءۺ

ۺےکۺا اھٹۺوسۺےسۺ ۺویوینر یٹسۺ

ۺت ۺر رسیج ۺا صا کفۺرکفۺؾ ۺاعیملۺۺاعمرشےۺوکۺا ااگهۺرکےنۺا ؾ ر وگوشنۺےسۺ

ر ہعیۺویہ

ك ا وننۺںیمۺرتہمجۺرکےنۺےکۺد

دنهۺر

ۺاکۺد اینۺیکۺایگر هۺر ا ر

ۺا اك ا دئیملعۺ

ۺا سۺےکۺد ا نمۺںیمۺر ۺا ؾ ر زنمصۺ

ۺك ا ےنۺؾ ا ےلۺا اکونکمۺا ڈنیۺرچلکلۺربلزل

ۺےسۺۺۺرپؾ ر س ق

لۺرکفۺیکۺاج ق

ل صۺےسیجۺاکم

لۺلوکیاررن ک

ن یل

ۺوپ صۺا ؾ ر

ۺد ےنیۺےکۺےیلۺ

ۺۺےکۺوجا ك اـ ۺ ۺ

ا ا الۺ۱۰۰۸ا اھٹالۺاجےنۺؾ ا ےلۺا رتعا اضـل ءۺںیمۺ"نیبۺا الوقا کفۺا د ا ر هۺ

ۺا سۺہلسلسۺںیمۺ ۺایقصۺلمعۺںیمۺا اك ا ۔ ۺاک "

ۺابطىف ۺرج نم،ۺرتہمجۺؾ ر چنۺ،فۺ ۺرعیبۺ، ی،

ال ۺا رگن یکلمۺحطسۺرپ

ك ا وننۺیکۺفلتخمۺیملعۺا ںینمجنۺلیکشتۺد یۺ

ۺاپسہونیۺر ۺرتیکۺا ؾ ر ۺر ؾ یس، ر ی،

ۺا اد ا خ ک،

ۺك ۺا ر د ؾ ، ن ا یئ،

ش

مطا

ۺذموکر هۺیملعۺ ۺرپۺلمتشمۺےہ۔ۺ ز ہۺتیتفۺام ۺ،ۺرتممجۺا ؾ ر رٹیۺ

رٹیۺ،ۺا د یبۺا ك ڈ

ا ا هۺ،ۺیملعۺا ك ڈل ۺا نمجنۺرس ز

ہںیئگ۔

ۺها اقیئۺا ؾ ر ۺت ر ا ضئۺا اجنصۺا ںینمجنۺفۺےکۺ

ا ىف

ۺا ص یتفۺرضؾ ر وتنۺوکۺدمرظنۺر ےتھکۺوہالۺرتہمج،ۺحیحصتۺا ؾ ر

لیۺبتکۺرتہمج

ا ۺےہۺہکۺا د ا ر ےۺیکۺدنمر ہجۺد

وہیکچۺںیہۺا ؾ ر ۺرقنعبیۺۺد یتیۺںیہ۔اقر نیئۺوکۺعلطمۺایکۺاجك

ویر عبطۺےسۺاا ر ا ہتۺوہرکرظنماعصۺرپاا ك ا ۺاچیتہۺںیہ

:ر

ۺرتہمجۺؾ ابطىف

ا اچنر ج

ۺرتہمجۺؾ ابطىف

ر ا صا ینسایسای:: ا اچنر جفا د ر یۺ

ۺك

ر ا صا ینؾ سفا د ر یۺ

ۺك

ؾ س

ا ا ۺالۺا صا کفۺا و ر ؾ ۺت اقیقحتکرم یتاقیقحتکرم یتۺۺل ۺ

ارا ا ۺالۺا صا کفۺا و ر ؾ ۺت ۺب ل ۺ

ار ۺب

297 اتکایبـ

۱۰۲۰ ر د فی

ریۺعبطۺوبطماعـ

رتممج ؤمفل ءۺںیمۺر

۲

ۺا ؾ ر ۺایسفنکرم یتۺد ك ا ؾ

ر ا انع

شا ر ی ہ ا ۺدمحمی دیسۺا قاضۺنیسحۺوک

ل ا صۺاج

ه

ۺ ۱

ر ا انع

ۺۺیکلم ولپر زلصۺر ؾ ا

دیسۺاجسد ۺنیسحۺاکیظ دمحمۺنسحۺدقر د ا ن

ا ضۺۺا یہلۺدلجۺ 3

ؿ ی یبتجمۺرہتا ین ۴ا خهل ا د ر سیۺا دمحۺ

لقعۺا ؾ ر ۺہقف ۴

ز ی ا وبۺا اقلمسۺیلعۺد ؾ طفہ ا رکۺنیسحۺؿا

د

ا وسلۺوسصا یٹئ ۵

ؿ ی د رتکۺدیمحۺومالكهل ا د ر سیۺا دمحۺ

ا صا کفۺتشیعمۺںیمۺتچبۺا ؾ ر ۺرسامہیۺاکر ی ۶

دیسۺاجسد ۺنیسحۺاکیمظ دیسۺابعسۺوموسك ا ن

رعفۺر ؾ ا ہقفۺ ۷

دیسۺاجسد ۺنیسحۺاکیمظ ا وبا اقلمسۺیلعۺد ؾ طف

ـ ۸ باجل یدہمیۺرہم

ا اتسلر خیشۺدبع ا

۹

،ۺد ینیۺامسج

ی رتمیقۺامسج

ىك

ؾ ی ا دمحۺؾ ا

ۺیلعۺاجر

وعن

ۺۺ ۲۰

ر ا انع

صۺر ؾ ا

ۺیکلم لوکیارر

دیسۺاجسد ۺنیسحۺاکیمظ دمحمۺنسحۺدقر ۺد ا ن


ۺ

ۺاقیقحتـ

ارۺب (نمتبونر ۺا دہلی

یکۺوبطماعـ

ا ص ر د فی

ۺاکك ـ نشی رتممج اتک

ری/عبطۺ ا ك ڈ

عبط ر

ۺافہمط ۔۲

ز ۃۺا الصا صۺدیسۺنینسحۺابعسۺرگ ایحـد

ی

ال عبط اہچر صۺ د

ز ۃۺا الصا صۺدیسۺرمثۺیلعۺوقنیۺ ا ونا ر ۺافہیمط ۔۱د

عبطۺ ا ؾ ل

ۺ میلعتۺا الۺاکحص ۔3۰

ز ۺنیسحۺاخنی

عن

ز ۃۺا الصا صۺد

عبطۺ ا ؾ ل

ز ۃۺا ال وسلۺوسصا یٹئۺ ۔۴د

ؿ یۺهل عبط ا ؾ ل صا صۺا د ر سیۺا دمحۺ

۔۵

ۺنیسح ا امصۺینیمخۺۺیکۺرغمیبۺد ا وشنر ۺےسۺا ك کۺطا ۺاقـ

عبط ا ؾ لۺ کلمۺا اجعر

( ۔۶

ۺؾ وجا ك اـ

ز ۃۺا الصا صۺمغیضۺدمہا ینۺ ا صا کفۺرپد هۺبا رتعا اضـد

عبط ا ؾ لۺ

بنی ۔۷

ۺر

ا زگریرکد ا ر ۺ،رضحـ

ا ر خیۺاکۺا ك کۺك

ۺنیسحۺ ك

عبطۺ ا ؾ ل کلمۺا اجعر

عبطۺ ا ؾ ل خیشۺدبعۺا اتسلر ا امصۺینیمخۺۺاکۺساییسۺرظنہی ۔۸

۔۹ۺا ؾ ر ۺایسفنکرم یتۺد ك ا ؾ

ر ا انع

ا ۺدمحمی ل ا صۺاج

ز ۃۺا الصا صۺهد

عبطۺ ا ؾ ل

ۺیکۺزجعمهۺ ۔۲۰

ف

ز ۃۺا الصا صۺ خانذد

ؿ یهل ریۺ ا ؾ ل ا د ر سیۺا دمحۺ

عبطر

ا ضۺا یہل ۔۲۲

ز ۃۺا الصا صۺ ا خد

ؿ یهل ریۺعبط ا ؾ ل ا د ر سیۺا دمحۺ

ر

Mojaza kia hay

Documents

Transcript of Mojaza kia hay