• ostirala • 1997ko abenduaren 26a

lEgunkarial

Leitza «Herri kirolari buruzko erakusketa ikusteko aukera.

Manoli Artza «lruñeko Hartza jatetxean 25 urte kalitatea eskaintzen.

lVlikel Reparaz kazetariak Airearen arkitektura lanarekin irabazi berri du lruñeko Udalak egile berrientzat

narrazio laburrean banatzen duen saria. EGUNKARiAn lanean aritua da TCeparaz, ohiko'kolaboratzailea

orriotan. Jatorriz iruindarra den estatubatuar baten bizipenen pasarteak idatzi ditu.

Leitza •Herri kirolari

buruzko erakusketa llbeltzareri 6ra arte egorien da zabalik Udaletxeko batzar aretoari

Euskal herri kirolen

inguruko erakusketa

zabaldu berri du

Plazaolako Turismo

Partzuegoak

Leitzako Udaleko

batzar aretoan. Gure

herria, gure kirola

erakusketak herri

kirolak izan duen

bilakaera aztertzeko

aukera eskaitzen du.

PLAZAOLAKO T U R I S M O PARTZU

ergoak bil tzen d i tuen ere-

muak —Leitzaldea, Ultzama, La-

r r aun , Lekunberri , Araitz-Betelu

e ta B a s a b u r u a — h e r r i k i r o l a r i

handiak izan ditu eta, oraindik ere,

izen ezagunak ematen ja r ra i tzen

d u . Hari h o r r e t a t i k t i r a t u z par -

tzuergoak informazio franko bildu

du e r akuske t an . Leitzako udale-

txeko batzar aretoak a terpetu du

erakusketa, eta osagai hauek ditu:

a rg ib ide t a u l a k , he r r i k i ro l e t an

erabili izan diren eta egun ere era-

biltzen diren materialak, eta diapo-

rama bat . Erakuske ta lau zati tan

b a n a t z e n da. Lehenengoan herr i

k i ro len j a t o r r i a e ta e s k u a l d e t i k

XVI. mendetik gaur egun arte pa-

s a t u d i r en k r o n i s t e k b e r t a k o e z

eman duten iritzia jasotzen da. Bi-

g a r r e n a ta l b a t e a n egun E u s k a l

Herrian ezagutzen diren 23 herr i

kirolak dira mintzagai, haien ezau-

garriak eta pasadizoak. Guztia ar-

gazki zaharrekin eta azalpen tes-

tuekin lagundurik. Beste batzuren

ar tean , bis i tar iak h a n au rk i tuko

ditu pilota jokoaren aldaerak, sa-

gardotegiko jokoa izan zen bolajo-

koan aritzeko boloa eta brilak, so-

ka t i ran ibiltzeko sokak, txingak,

auzolanerako ibiltzen ziren laiak,

ahari talkaren erakusle diren aha-

riaren adar sendo eta handiak, eta

idi probetan idi pareak uz ta r r ian

lotu ondotik eramaten duen harri

pisua.

H u r r e n g o z a t i a n k i r o l a r i e n

mundua eta giroa islatzen da. Egi-

ten duten prestakuntza, herri kiro-

lak sortzen duen giroa eta biltzen

duenjendea . Besteak beste, aizko-

larien elkarteek aizkora apus tue-

tan zuten eragin erabakigarria na-

barituko du ikusleak. Erakusketa-

ren azken parteak gogoetarako go-

mita egiten dio ikusleari. Hainbat

proposamen eskaintzen ditu: egun

herri kirola nola dagoen aztertzen

du, telebista eta publizitatea hain-

ba t kiroletan sa r tzeak zer ekarr i

duen, orain arte ikusle besterik ez

ziren e m a k u m e a k ere p a r t e h a r -

tzaile b i l a k a t u i zanak zer d a k a -

rren, edota oraingo gazteek ez ote

dituzten herri kirolak beste batzue-

kin ordezkatu. Erakusketak , bes-

talde, bi bitxikeria jaso tzen di tu.

Batetik, Iñaki Perurenak harr iar i

egindako poema eta bestetik herri-

ko doping izenburupean garai ba-

teko kirolariek zer ja ten zuten go-

goratzen duen saskia: a r rautzak,

pattarra eta taloa. Gaur egungo na-

hasketa bitaminikoak eta kimiko-

ak txuleta eta dozenaka arrautza-

rekin ordezkatzen baitzituzten.

Erakusketa diaporama batekin

osa tu da. Hamab i -hamabos t mi-

nu tu irauten du. Herri kirolaren la-

bu rpena egiten du, jatorr ia azter-

tzen (hirian edo herr ian egiten zi-

ren hainbat auzolan), apus tua ren

garrantzia, eta beste herrialde ba-

t zue t ako he r r i k i rolak; izan ere,

h a i e t a n ere p r a k t i k a t z e n d i re la

ikusten da baina hemengoek beren

berezi tasunak dituztela. Diapora-

maren gidoia Mikel Olano filologo

leitzarrak egin du eta e rakuske ta

Idoia Lasarte, Izaskun Ibarra, Axe

Astiz, R a m o n C a b e s t a n y , Mar ta

Ber raondo e ta Kepa Gonzalezek

p res ta tu du te par tzuergoaren eta

Nafa r roako G o b e r n u k o Tur i smo

Zuzendar i tzaren d i ru laguntzare-

kin. Heldu den ilbeltzaren 6a arte

egonen da zabal ik , a s t e g u n e t a n

19:00etatik 21:00etara eta igande-

etan 12:00etatik 14:00etara.

—»lrene Arrizurieta

Gure herria, gure kirola

erakusketak

herri kirolek

izan duten

eboluzioa

agertzen du. •

J A G O B A

M A N T E R O L A

Bera •

Kultur ekitaldi ugari urtea agurtzeko

URTEKO AZKEN EGUN HAUETA-

rako ekitaldi ugari p res ta -

t u d i t u z t e e s k u a l d e a n .

Gaur, Txalo antzerki talde-

aren Xagu Tranpa lan eza-

guna, Agatha Christierena,

ikusi aha l izanen da Bera-

ko k u l t u r e txean , Be rako

U d a l a k a n t o l a t u t a .

19:00etan has iko da ema-

naldia.

O r d u b a t b e r a n d u a g o ,

Etxa larko eskola zahar re -

t an Ur Apalategi idazle gaz-

tea herri eta hiri l i teraturaz

ariko da hizketan.

B i h a r k o , G u r e Txokoa

elkarteko dantzar iek ema-

naldia p res ta tu dute. Bera-

ko k u l t u r e t x e a n i z a n e n

d a , a r r a t s a l d e k o 8 e t a n

hasi ta . Arratsean, Etxalar-

ko Herriko Os ta tuan Anari

k a n t a r i a r e n k o n t z e r t u a

i z a n e n d a , H e r r i a k e t a

Hi r i ak k u l t u r h i l a b e t e k o

azken ekitaldi gisa.

Igandean, Tan t i rumai ru

i k a s t o l a k a n t o l a t u t a ,

EGUNKARiAren Sa l t sa t ronik

i k u s k i z u n a i z a n e n d a

L e s a k a k o p i l o t a l e k u a n ,

H a n k a g o r r i t a l d e a r e n

eskutik. Ekitaldia arratsal-

deko 5etan hasiko da.

U r t e b e r r i e g u n e a n ,

a z k e n i k , B o r t z i r i e t a k o

E u s k a l P r e s o a k E u s k a l

H e r r i r a H e r r i E k i m e n a k

an to la tu t a , eta as te hone-

t a n eg i t en a r i d i r e n gose

g r e b a r e n b a r r u a n , b e r t s o

s a i o a i z a n e n d a B e r a k o

k u l t u r e txean . 17 :00e t an

h a s i t a , A n d o n i E g a ñ a ,

S e b a s t i a n L i z a s o , J o n

Sarasua , J exux Mari Irazu,

M a i a l e n L u j a n b i o e t a

X a b i e r S i l v e i r a k a n t u a n

ariko dira Manolo Arozena-

ren aginduetara.

Jon Abril

xoko ttikia

ESTITXU F E R N A N D E Z

Urteari agur Eguberriak datoz

garesti seguru

langostino, angulak

guztion helburu

nahiz ta opariekin

hamaika apuru

bostmilakoak errez

batatzen ditugu

ta gero sozialistak

garela diogu.

Gure bi milagarren

urteko aldaba

uki dezakegula

egia al da ba

tratu txarrek ez dute

behar adina traba

senarrak emaztea

ez du erre bada!

Ta gero eskubidez

berdin omen gara.

Mahai Nazionala

ezin da etorri

bake alternatiba

guztian jatorri.

Ziega beltza dute

ta malkoak gorri

epaiketa baino lehen

epaia igorri.

Ta gero justizia

deitzen zaio horri.

Nire atala nahiko

arraroa omen

sekula ez dut hola

idatzi bederen.

Nahiz eta pobreegia

gertatu daiteken

Xoko Ttikia doinuz

apaindu dut hemen

urtea bertso bidez

agurtu nahi nuen.

o'stirala, 1997ko abe'nduaren 26a

m >!

Oientzerok ehundaka lagun bildu zituen Lizarrako karriketan

Nafarroako beste hainbat herritan bezala, urtero legez, joan den asteazken arratsean jendetza handia bildu

zen Lizarrako kalekantoietan Olentzerori ongi etorri beroa ematera. Ohitura zaharrek diotenez ikazkina

Urbasa menditik jaisten da Lizarrara, eta behin herrian barna, Olentzerok urte berria iragarri eta Gabon

gaua zoriondu zion karriketan bildu zen jendetzari. Ibilbidean adin guztietako jendea pilatu zen, euskal jan-

tzia soinean eta gabon kantak ahoan zituztela; bertzeak bertze, Olentzero eta Hator hator abestiak kantatu

zituzten handi nahiz txikitxoek.

Lekunberri

Ekitaldiz beteriko

Eguberriak

U R T E R O E G I N O H I D U E N

moduan , aur tengo Egube-rr ietarako ere ekitaldi pila ba t antolatu du Mitxause-nea kul tur etxeak. Gehien-b a t h a u r r e i z u z e n d u t a k o e k i t a l d i a k i z a n a r r e n , n a g u s i e k ere izango d u t e j a i egun h a u e k nola apro-betxatu.

Egunero-egunero, goize-ko 1 l :00e tan haurrentzako tai lerrak p re s t a tu dituzte: e s k u l a n a k , j o k o a k . . . Bi orduz, lagun a r t ean ariko dira etxeko txikienak, opo-r r e t a n u g a r i a g o a d e n astialdia hala nola beteaz.

Igandeetan, berriz, zine-m a e m a n a l d i a k i z a n g o d i ra . Ora in h a s i e ta u r t e guz t i an a n t o l a t u ohi d i ra zinema saio hauek, helbu-ru baka r ra rek in : s a r r e ren b i d e z j a s o t z e n d e n d i r u guztia eskolako azken mai-lako haurrentza t izaten da, k u r t s o a m a i e r a n eg in beharreko txangoa ordain-du aha l izan dezaten. Bi i z a t e n d i r a e m a n a l d i a k : l ehenengoa , a r r a t s a l d e k o 5 :30e tan , txiki- txikienentzat , eta ondo-ren , zazpietan, gaztetxoentzat . Bes teak beste, Gabon haue tan , Matilda eta Inde-pendence Day b e z a l a k o a k i k u s i a h a l izango dira.

Bestalde, egun seinalatuetarako ekital-di bereziak pres ta tu dituzte. Urtarrilaren l e h e n e a n , u m e e k n o r b a i n o n o r a r i beharko dute, taldeka, galdera eta probez osa tu tako lehiaketa xelebre batean. Erre-ge egunean, Vienako h a u r kantar iak bai-liren, Aralar Udal Musika Eskolako ikas-leek u r t e a n ikasi takoa e rakuts iko diete bere bizilagunei.

Eta noski, ezin ahaztu Errege bezpera, u r t a r r i l a r e n 5 e a n izango den ja ia ld ia . E r r egeak e tor r iko d i ra ( a u r t e n ze ru t ik etorriko ote diren...) eta ondoren, umee-kin ariko dira kon tu tan sariak banatzen dituzten bi tar tean.

—6» Urko Aristi

Tafalla

662 milioi pezeta kirol instalazioetarako

TAFALLAK 6 6 2 MILIOI PEZETA JASOKO DITU ESPAI-

niako aurrekontuetat ik Kirol Hiria proiek-tua gauzatzeko. Dirutza da tor ren ur te t ik aur re ra iritsiko da: h a m a r milioi 1998an, 326 milioi 1999an eta bes te ho r renbes t e 2000. u r t ean . Espainiako eta Nafarroako gobernuek etaTafallako Udalak datozen hi-labeteetan zehaztuko dute nola f inantzatu proiektu osoa, Madrilek ordainduko duena proiektuaren erdia baino gutxiago da eta. Kirol Hiria p ro iek tuaren a u r r e k o n t u a bi-koiztu egin da denbora gutxian. Hasiera ba-tean asmo baka r r a belodromoa estal tzea

zen. Belodromoa 56 milioi kos ta zen, e ta 1990eko martxoan zabaldu zuten. Lau urte geroago, 1994ko otsailean, 7.400 metro ko-adro estaltzeko negoziaketak hasi zituzten Nafarroako Gobernuko eta Tafallako Udale-ko agintariek. Belodromoa estaltzeaz gaine-ra, igerilekua, kiroldegia eta frontoia eraiki-tzeko asmoa zuten ordurako. Garai ha r tan proiektuak 600 milioi pezetako aurrekontua zuen. Proiektu ofiziala onartu zutenerako, iazko apirilean, aur rekontua 1.325 milioi-koa zen.

Tafallako alkate Luis Valero (UPN) saiatu zen aur tengo Espainiako au r r ekon tue t an z u z e n k e t a b idez s a r t z e n Kirol H i r i a r e n p ro iek tua . Alferrik, ordea . Hori ikusi r ik , UPN eta PP ados jarr i z irenproiektua nola edo hala sartzeko 1998ko aurrekontuetan. Tratuaren emaitza joan zen astean ikusi zen Espa in i ako S e n a t u a n , s e n a d o r r e k UPN-PPren zuzenketa onartu zutenean.

herrt aldizkariak Edume Elizondo

Paritxoa eta Peioren arrakasta Herria aldizkariaren azken aleak Pantxoa eta Peioren Oles ta oles disko berria du mintzagai. «Diska berri bat agertu da egunotan.OIes eta oles deitzen da eta badu jadanik gaitzeko arra-kasta. Diska hortan, hamabost kantu, Egube-rri irian errepikatzen direnetarik. Kantariak Peio eta Pantxoa, sei urte huntan ixilik zaude-nak. Gainerat, diska horren oraino gehiago ezagutarazteko, bospasei aste barne, hamar bat kantaldi emanen dira mugaren bi aldetan. Lehen biak ja emanak funtsean, Biibon eta Durangon. Iparraldean batto emanen Ziburu-

ko elizan, abenduaren 21ean. Herria-k, bestal-de, diska berriaz galdetu die bi abeslariei. Bi abeslariek berezia dela diote: «Orai atera den diska hori sartzen da aise zabalagoko proiektu batean. Diska hori bera ez da sail liize baten hastapena baizik. Proiektua bera deitua dute Urte sasoiak eta mamia hauxe dauka: Euskal Herriko ohitura zaharren garaitzapena, ahan-tziak direlarik berriz ezagutaraztea, urteko sa-soin bakoitxari johan zaizkion kantu, soinu, jauntzi eta dantzak herri guziari agertuz. Sa-soin bakoitxarentzat jalgiko da beraz diska

bat, bainan jalgiko da ere bideo bat eta liburu bat. Diskaren izenburua hartzen duen hitze-taz ere hitz egin dute bi abeslariak Herria-n. «Egia erran, nik ere ez nuen ezagutzen. Aspal-dian galdua omen da ainitz lekutan eta badita-ke toki batzuetan ez den beinere erabili ere. Dena den, oles erraiten zenjendearen agurtze-ko eta denbora berean zerbaiten galdez ibili ze-la erakusteko. Etxez etxe eske zerbait egiten zutenek zioten hor gaindi oles ta oles... Itsa-sondoko aldean segurik, Oles ta oles kantua hangoa baita».

Juan Kruz Lakasta

Milagros Milagrosek 35 urte dauzka, hiru •

seme-alaba ditu, eta Arrotxapean j

bizida,zortetxarradauka.Sena- •

rraTafallakoadu.Horidelakau- •

sa, sarritan joaten dira Tafallara, •

amaginarrebak Kale Nagusian •

duenetxera. Milagrosekezindu j

amaginarreba jasan. Arazoada j

amaginarrebak ezin duela Mila- j

gros jasan. Amaginarrebaren iru- j

dikoz, Milagrosekezdudeuson- j

gi egiten. Milagrosek zerbait egi- j

ten duen bakoitzean, amagina- j

rrebakgaizkieginadagoelaesa- j

: ten du, ozen, zirikatzaile. j

Nafarroaren eguneko zubia j

: aprobetxatuz, Milagrosek, sena- j

: rraketaseme-alabeklauegun j

: igaro zituzten Tafallan. Horieta- j

: ko batean, Milagros eta amagi- j

: narreba erosketak egitera joan j

; ziren elkarrekin, etxepeko su- j

: permerkatura. Amaginarrebak j

i hamaikaaldizesanzion Milagro- j

: si hura edo eta bestea ez zuela j

: erosi behar, bazela beste bat ho- j

: bea eta merkeagoa. Ordaintzera- j

: koan, kobratzen zuen neskak lo- j

: teria eskaini zien. Amaginarre- j

; bak erantzun zuen ezetz, ez zu- j

: telanahi, haiekezzuteladirua j

: alferrik gastatzen. Milagrosek, j

1 haatik, bere bizitza osoan lehen- j

; dabizikoz, amaginarrebari aurre •

: egin zion, eta loteria erosi zuen. j

: Milagrosekezdusekulalote- j

; riarik erosi. Alta, amaginarrebari j

: ez erosteko entzun ziolarik, j

: erosteko gogo bizia sentitu j

: zuen. Seinalebatzen. Pentsatu j

: zuen ordura arte loteria bakarre- j

: an parte hartu zuela, eta sari na- j

: gusia eskuratu zuela. Ezkondu j

: zelarik, etxeko bortizkeriaren lo- j

: terian boletoa erosi zuen, sena- j

i rra, eta sari nagusia tokatu zi- j

: tzaion, senaralkoholikoa, egu- j

j nerojipoitzenzuena. Berriroere j

: sari nagusia tokatuko zitzaion, j

: diru mordoa, eta senarrarengan- j

: dik banantzerik izango zuen. j

: Espainiako Loteriako Egube- j

; rrietako zozketak 1.400 milioipe- j

: zeta utzi zituen Tafallan. Milagro- |

: si ez zitzaion pezeta bakar bat

: eretokatu. Loteria supermerka- ;

: tuan erosi ordez alboko azpiko- :

j arropadendanerosiizanbalu,

: egun 14 milioi edukiko zituen,

i umeekin batera etxetik aldegite-

i rik izanen zuen. Bestalde, beste

i gizon batekin ezkondu izan ba-

i litz, ez zuen etxetik aldegin be-

i harrik izanen. Milagrosek zorte

i txarra dauka, oso txarra.

ostirala, 1997ko abenduaren 12a ostirala, 1997kp abenduaren 12a

Egile Berrientzako Uteratur Lehiaketa

Airearen arkitekura Iruñeko Egile Berrientzako XII. Literatur Lehiaketan narrazio laburrean lehenengo saria eskuratu du Mikel Reparaz

kazetari arbizuarrak. Joan den urtean Gondalen lanarekin bigarren gelditu zen, eta aurten Airearen arkitektura-

rekin irabazi du. Garailearen ipuinak jatorriz iruindarra den estatubatuar baten istorioa kontatzen du. Militarra eta

hegazkinlaria, bere azken destinoa Bardeak izan ziren. Nafarroara etorrita aitaren etxea (Iruñeko La Perla hotela)

bisitatzeko aprobetxatzen du, eta bidenabar bere jatorria. Iruindar izan nahi duen arren, konturatzen da atzerritar

izatera kondenatua dagoela. Ondoren eskaintzen dizueguna saritutako obraren parte bat da.

(...) AMAIAREN ATZETIK SARTU ZEN U S A F E K O

tenientea Iruñeko gaztetxean, Calde-reria karrikako 17an. Iluntze har tan hiriko alde zaharra erakutsiko ziola agindu zion neskatoak, eta Matt Gardek onartu egin zuen gonbitea, bero-tasun handiegirik azaldu gabe baina. Goizean eza-gutu zuen gaztea arras ezberdina iduritu zitzaion hotelaren aitzinean, Windsor kafearen terrazan paper solte bat hitz azkarrez zikintzen ari zelarik arratsalde on, zer moduz, etorri zitzaionean. Goi-zean ezagutu zituen betaurreko lodien barruko be-gi arrastoak gaztain koloreko bilakatu zitzaizkion, garden. «Lentilak jazten ditut kalera ateratzeko», esan zion harridura imintzioari erreparatzean. Te-nienteak ez zuen hagitz zintzoki ulertu esan zion hura, eta contact lensak zeramatzala otu zitzaion. Hori zela eta zuela itxura diferenta, adatsaz gain hori baitzen diferent sumatzen zion gauza baka-rra. Adatsaren uholde beltza sorbaldetan behera isurtzen zitzaion, gorputz osoa pareko, aske eta freskotasunez artikulatua, Iruñeko karriken gal-tzarrien gainetik irristatzen utzia, harlandua uki-tu gabe kasik, bakero eta kamixeta estuen azpitik zizelatutako gorputza. Goizean hoteleko saloiko elkarrizketan sendi tu zuena senditzen hasi zen berriro tenientea, lilura ezkutu madarikatu haiek berriro, desio bultzada kontrolagaitzak, begirada itzurtuak berriz, gaztetxean neskatoaren atzetik sartu ahala. Hartan, ordea, ezin izan zuen eldar-nioa kontrolatu, erreprimitzen saiatu zen, baina zerbait ezpain estutuetatik ateratzera zihoakiola nabaritu zuen, ahoa betetzen zion zerbait horrek kanpora atera beha r zuela, eta «pantera» deitu zuen, nahigabe. Orduan, inguruari begirada elek-trikoa eskaini zion, betizu, Amaiak eldarnioaren ahotsa entzun bazuen ihes egiteko prest . Baina Amaiak ez zuen fitsik aditu, eta Matti zaharra idu-ritu zitzaion Caldereriako 17garrena. Baina ez za-har Iruñea historiko horren gainontzeko eraikinak zahar iduritzen zitzaizkion modu berean. Zahar baino utzia, zahar tzen utzia, f inean. Halakoak iduritu zitzaizkion kolore bizkorrez pintatu pare-tak, eta pareta haien azalean kartel eta idazki ani-tzek begiradaren ekortze laburra merezi izan zio-ten. Eta une batez Amaiaren gertutasuna ahaztu zuen, begiradaren farrasta lausoak hiru irudi utzi baitzizkion er re t inan inpr imatur ik . Igeltsuzko eraikin ahulean sar tu eta eskuinera zegoen atea bultzatu eta ke artean galdu zen neskatoa. Matten erretinak, artean, hiru irudi, hiru flash gorde zi-tuen: bizikleta baten koadro fluoreszentea, kami-xeta eta galtzerdi hezeak soka batetik zintzilika eta atzeko hankaz arkakusoak uxatzen saiatzen zen zakur urdina. Atzera, inguru arrotz haren beldur zenaren itxurak eginez, panteraren pausoei jarrai-ki zien, eta tabernako lainoarekin bat egin zuen berak ere.

Iluntze hartan

hiriko alde zaharra

erakutsiko ziola

agindu zion

neskatoak, eta

Matt Gardek

onartu egin zuen

gonbitea,

berotasun

handiegirik azaldu

gabe baina.

-Edateko zerbait nahi al duzu, Matt? -Amaiaren hitzak freskoak ziren, ñabardurar ik gabeak; bai-na Matt Gardek orori ñaba rdurak bilatzen ahal-men berezia zeukan, eta i taun hari mintzaira atse-ginegia hauteman zion, «Matt» hori konfidantza ia intimo baten mintzairaz zegoen ahoskatua . Hey, do you want something to drink?

Tenienteak begiak bi eskuez igurtzi zituen, ur-duri. Berriro ere har rapa tuko zuela bu ru ra tu zi-tzaion, kontuz ibiltzen ez bazen haren desio ezku-tuenak agerian geldituko zirela Amaiaren aurre-an. Orduan, neskatoak esan zionari kasu eginik, behatzez okozpea ferekatu eta bloody mary bat es-katu zuen. Non eta Iruñeko gaztetxean, pentsatu zuen algaraz eta penaz Amaiak. Barrarantz buelta ha r tu zuen, bi pa txa ran eskatzeko, t abe rna ren atetik bere adin beretsuko neskato txapar batek dei egin zionean. Unibertsitari trazako antiojodun lodikotearen atzetik (Agramonten atzetik, ohiko aurkezpenen ondoren tenienteak jakin zuenez), hiru gizonezko agertu ziren, bi mutiko altu bezain mehar eta berrogei ba t ur teko gizona. Lau iritsi berriek neguko arropa hermet ikoak zeramatza-ten, an te eta feldrozko berokiak eta koad rodun bufandak. Gehiegizkoak iluntze epel har ta rako. Amaiak be reha la ezagu tu z i tuen, «Agramont!» esan zuen unibertsi tari txaparra ikusi zuenean, e ta ke inu ba tez a g u r t u z i tuen ga inon tzekoak . Agramont Amaiarekin hizketan ari zen bitartean, bi mutil belabeltzak Matti zuzendu zitzaizkion, eta berrogei urtetik gorako gizaki serioa atzean geldi-tu zen, lekuz kanpo eta aretoko ke artean tente.

-Zu al zara Mateo Garde, Pirinioko yankia? -esan zuen 1,90 metroko antiojodun estrabikoak, adimen erakustaldi ikaragarri batean.

Amaiak Iruñeko alde historikoa erakusteko gon-bitea luzatu zionean, goizekoaren ostean, teniente-ari esan zion kultura munduko jendea ezagutuko zuela, Iruñerriko euskal munduko pertsonaiarik inportanteenekin bilduko zirela iluntzean. Mattek ez zion hura kontutan hartu, edota ez zion «euskal mundu» hura zer arraio ote zen konpreni tu . Eta han zen orain, euskal kulturaren munduko lauko-te harekin Iruñeko gaztetxean bilduta. Ia bi metro-ko estrabikoa aurkeztu zion Amaiak lehenik, «idaz-lea da, poeta, eta unibertsitateko euskara taldeko burua». Eskua eman behar izan zion mozolo hari, nahiz eta berak nahi zuen gauza bakarra Amaiare-kin bakarrik egotea zen, bloody mary. patxaran edo dena delakoaz leporaino desio sekretuak aitormen bilakatzeko, haren belarrietara xamur, hats epela belarrian sumatzearekin batera hitz goxoak esanen baitzizkion, lizunak, eta ez baitzitzaion gehiago amildegiaren ertzean mintzatuko. Alta, baxalo es-trabiko poetari eskua eman zion, eta haren txiste eta agudezia merkeak bata bestearen atzetik paira-tu behar izan zituen, erdiak konprenitzen ez bazi-

tuen ere. Eta berrogei urtetik gorako ileurdina, «ka-zetari eta irrati esatar i intelektuala», Amaiaren azalpenen arabera. Hari ere eskua eman behar izan zion, gau guztian hitzik zuzenduko ez bazion ere. Irrati saio batera gonbidatu zuen, biharamunean eginen zen irrati saio «intimistara», eta arratseko bostetan egin zuten zita, Unibertsitatean «Zer da euska ldun izatea?» izenburupean ospatuko zen maha ingurua goizean izanen baitzen, eta beraz Matt Garde amerikano eskualdunak ez baitzuen astirik izanen goizeko magazinean parte hartzeko. Gainera, -Agramont antiojodun txaparra oin pun-te tan al txatu behar izan zen tenienteak adi zie-zaion- bere lagun batek elkarrizketa eginen zion bazkalordua probetxaturik, egunkari baten gehiga-rri kulturalean argitaratzeko.

Amaiaren lagun i lus t ra tuek elkarrizketa da-daista eraiki zuten lehenbiziko alkohol xurrut si-kuak barnera tu ahala. Absurdoaren mugan, es-trabikoaren hitz joko aspergarriek gai t ranszen-denteetara eraman zituen, jainkoaren eta mitolo-giaren eta indarkeriaren eta euskal gatazkaren gai eternaletara. Amaiak ez zuen elkarrizketan zuzen-ki parte hartzen, bitrina baten atzealdetik begira-tu eta entzuten zituen haien keinuak, hitzak. Mi-ratu egiten zituen pertsonaia lagun haiek, mires-penez behatzen zituen. Elkarrizketa haietan ikus-entzule gisa egoten ohitua zegoen, eta pentsaezina zen iritzi propio batez euskal kul turaren ordezkari h a i e n agudezia jar ioa e te ten sa i a tu ere egitea, amesibil taria as t induka esnaraztea bezain mal-tzurra litzateke ideia Amaiarentzako. Horregatik bitr inaren atzetik behatzen zituen Agramont, es-trabikoa eta besteak, eta haien agudeziei barre ko-ruak jartzen zizkien, barreguraz baino mirespenez frankotan. Hartan, gaztetxeko solas dadaista ab-surdoaren ondotik, terminalaren laztasun eta me-soiaren anizkeriaren atzetik malkoz malko eta ale-griaren malenkonia atzean utzirik, erronda hasi zu ten gazte txeko t a b e r n a bereko izkin b e r e a n amaitu zuten, auskalo zenbat ordu -ala minuto?-beranduago. Amaia, bitrinaren atzealdetik beha. Eta tenientea, gau hartako kanuto eta agudezien aitzakia, hitzik esan gabe, bu rua mugituz ulertzen ez zuena r i ar razoia emanez h a s i e r a n eta fitsik konprenitu ezean Amaiaz ametsetan gainontzean, edanari atxeki zitzaion. Horixe gerta ohi zitzaion ha in zuzen Amaiari un iber t s i ta tean zegoenetik, errealitatearen analfabetoekin ateratzen zenez ge-roztik. Solasari lotzen zitzaizkion haiek, eta nes-katoak barre koruak jartzen zizkien, ohi legez. So-lasean haiek, edan eta barrez hau. Barrea, xurru-ta, barrea. Dinamika har tan, kalimotxo basoak -zerbeza ez bai tzuen maite- hizlariek baino azka-r r a g o a k i t z e n z i t u e n b e r a k , e t a b e r o r i e re gainontzekoak baino lehen akitzen zen. Hori ger-ta tu zitzaion ha r t an tenienteari. Eta minuto -ala

ostn-arla, 1997ko abenduaren 26a

ordu?- haien ostean, intsumisioaz ar i z irelar ik, g e r n u k i ra t sez heze ikusi zuen bere bu rua , kantoi ilun batean makurturik. Gernu eta goiti-kaz blai , beg i r ada k u b i s t a a l t x a t u zuen, eta kantoiaren ilunean bizikleta koadro fluoreszenteari eta soka batetik zintzilikaturiko galtzerdi pareari errepa-ratu zien. Zakur urdina falta duk, pentsa-tu zuen, eta bortxaz matrailak aurreratu zi-tzaizkion, erraietakoak isurtzeko.

Iluntasunean, esku batek ferekatu zion biz kar gaina. Burua itzuli eta betaurrekorik gabe-ko begiak aurkitu zituen aurrez aurre. «Ze, txun-go?», galdetu zion, eta besotik helduta hoteleko atariraino lagunduko ziola esan zion. Lasai egote-ko, gertu zirela, eta sanferminetako yanki ziztrin bat ematen zuela, giri madarikatubat . Esaidanba-da zer den, giri puta bat ez badun...», intelektual estrabikoaren ahotsa nahastezin iduritu zitzaion. «Gu gara girien guru...» aditu zion, distorsionatu-rik, azken agudezia kantatzen. Atzean gelditu zen, ahalik eta guztiz isildu zen arte, eta tenienteak, neskatoaren besoari eutsirik arrastaka, aldapan gora plazaren a ta r te ta ra ailegatu zen, galtzarri bustien gainetik. Kaleahoaren bi angeluetan, ber-pizkunde edota barrokoaren garaietatik Iruñearen historian zehar hantxe egon izan balira bezala, bi es ta tua urdin ilun ikusi zituzten, tente, zurrun. Poliziak iduritu zitzaizkion tenienteari, eta eskue-tan zeramatzaten armak ikusirik, salutantzia mili-tarra egin zien haien albotik pasatzean. Amaiak besotik tira egin zion orduan, arren isilik egon ze-din eskatuz, eta tenienteak neskatoaren hats be-roa senditu zuen belarrian. Haren hatsaren beroa senditu zuen berriz ere jada hotelaren atarian zire-la esan zionean. Gehiegi hurbiltzen zitzaion neska hitz egiterakoan, alkoholak eragiten duen prezisio falta zela-eta ziurrenik. Alta, Matt tenientea espe-zialista zen ñabardurak bilatzen, eta Amaiak hats beroa nahita botatzen ziola egin zuen kontu, zer-bait esaten ari zitzaiola, eraman nazazu zure koar-tora eta egidazu amodioa. Burutazio lizunak izate-ko hordiegi zegoen, eta goizekoaz oroitu zen aitzi-nean zuen neska toaren gorputza irudikatzeko. Baina oroimenak ez zuen asetzen, eta eskuez iru-

dikatu nahi izan zituen goi-zean ezagutu zituen bular sendoak, eta ezkaratze-ko kristalaren kontra bultzatu zuen neskatoa. Es-kuak bularretatik gerrira eta gerritik aldaketara jaitsi ziren, eta fierki heldu zien neskatoaren izta-rrei, lepoko azal epela mihiaz eta ezpainez horzka-tzearekin batera. Neskatoak ez zuen hasiera bate-an erreakzionatzeko paradarik izan, baina ziztri-naren asmoak mozkorraldiaren gibeletik beha tu zituenean, tenientearen p isua gainetik kentzen saiatu zen. Ordea, panteraren atzaparkada etsi-tuak zenbat eta etsituago izan orduan eta basatia-goak ziren tenientearenak, orduan eta itogarriagoa haren besoen presioa. Bortxa. Neskatoak garrasi egm nahi izan zuen, laguntza eskatu, baina horren ordez kexu hasperen irrigarria atera zitzaion. Eta bat ba tean tenientearen burut ik iraganeko irudi irreala iragan zen, eta izozturik utzi zuen La Perla hotelaren aurrealdean. Berearen ordez aurpegi beldurgarri bat ikusi zuen ezkaratzaren kristalean isladaturik. Aituna nazia ikusi zuen, Pirinioko ba-so batean Amaia bezalako neskatiko ba t behar-tzen, bortxatzen.

Ez zion bihar arte, barkatu ere esan. Ez zen gai izan.

Hoteleko 202garreneko giltza zirrikituan sar tu eta koartoan sar tu zen, eta patxarana lehen aldiz aho saba ia ren kon t ra miaztu zuen gau h a r t a n nerbio sistema korronte alterno batek kurri tzen ziola imajinatu zuen, 220 volteko korronteak, eta eskuei so egin zien, eta zainak agerian zeuzkan, eta lokietako zainek, filme klasikoetan eta komiki t raj ikoetan izerdi perla batez aztoramena nahiz

- Zu al zara Mateo

Garde, Pirinioko

yankia? -esan

zuen 1,90 metroko

antiojodun

estrabikoak,

adimen erakustaldi

ikaragarri batean.

d e s o r e k a i r u d i k a t u ohi duen lehen p lanoaren zain h o r i e k , m u n s t r o i t x u r a e m a n e n z io te la o t u zi-tzaion, eta Jekyll eta Hy-den filme zaharra gogora-t u z i t z a i o n , d o k t o r e a muns t ro bilakatzen dene-

koa, eta ingurua zuribeltzean ikusten has i zen, hoteleko gela, kristaletik kanpoko plaza, farolen lurrin epelaz argitua baino itzalia, eta poliziaren s irena hotsa , musika bitonala aditu zuen u r ru -tian, diputazioko zutabe neoklasikoen gibeletik zetozen distirak, gero eta gertuago zen musika, eta erlantz urdinek zuribeltzetik koloretara itzuli zuten ikuskizuna, plaza inguratuz furgoi franko agertu ziren, urdin ilunak denak, distira urdin ar-giez koroaturik, s i rena bi tonalen a r tean kristal puska tua ren hotsa, molotov koktelen sugar zu-riak, eta polizia mozorrotuak baino mozorrotuago lasterka ari ziren gazteak, Hemingwayen fiestaren bertsio irrigarria zela pentsa tu zuen, agian h u r a guztia turistentzako ikuskizuna zela, hotelekoek pres ta tua , eta logelaren prezioan barne zegoela koreografiaren suplementoa, baina nerbioak piz-ten zizkion korronte alternoak ez zion utzi balizko errealitate h u r a ikusten, turistentzako iruzurre-an erori zen, bes te h a i n b a t amer ikano bezala, p e n t s a t u zuen, eta k a n p o a n ger ta tzen ari zena goitik behera, hasieratik akaberara sinetsi zuen, poliziak eta titiriteroak, su irensleak eta malaba-reak, zezensuzko eta zezen haragizkoak, 220 vol-teko korronteak ez zion uzten fikzioa zena fikzio bezala ikusten, eta ikaraturik baino patxaranez ausar t senditu zuen bere burua , eta leihoa ireki eta balkoi estura atera zenean, bataz jantzirik, ga-solina lurr in borti tzak egin zion sudurzu loe tan gora, eta gasolina errearen gorakada profitatuz, goizaldeko Gaztelu plaza ilunari aurre egin zion, eta bularra airez hazirik mister Hydek orroe egin zuen, Iruñeari buruzko bideo promozional batean aditu zuena errepikatuz: «Biba SanFermin!». (...)

ostirala, 1997ko abenduaren 26a

K l a s i k o b i t x i • a r r o r i t k l a s i k o

Joxemiel Bidador

Mafarroako eguraldiaren historiarako datuak:

Tutera, 1643-1971 (1)

o s

Ez da jaio nor Tutera-Ebro

bikotea banan daitekeela esatera ausartu, ausartzen, ez eta ausartuko denik. Pasa den abenduaren 16an, atzeneko urtetan eguberriei agurra emateko ohitura bihurtzen ari zaigun legez, elurra egin zi-gun, berriz ere, Erriberan. Ez zen motela gero, baina 17rako jada, teilatuetan bakarrik ge-ratzen zen arrasto zuri hori desagertua zen, urrutian, Oli-betemendiko barde mugetara begirada luzean, narrast eta lainoen artean, ikusten ziren antzigar ilada zuriak ez bazi-ren behintzat. Baina Tuteran, elurrak, hormak eta neurri ga-beko eurijasak ez zaizkigu arrotz. Mendialdekoak ere be-rri ez ditugun legez, bada, Ta-fallatik goiti heze doakienean, Ebroren altueran aisa atzema-ten baitugu, egungoan ez hain larri, baina betiereko aztora-mendu artegaz.

Patziku orrialdelaguna, as-paldian ibilia da horrelako be-rrirenxerka. Ollaranenjazota-korik eske etorri zitzaigunean, ezin izan nuen ezertxo ere pa-satu, eta telefonoz bakarrik, halako batean, liburutegiko aleki zaharkitu batean Pitilla-sen -gaizki oroitzen ezbanaiz-, botatako txingorraren berri eman ahal izan nion herabeki. Berandu baina, Tuterako ze-rrendatxo hau interesekoa le-kiokelakoan nago. Deskargu-tzat balio bekit bederen.

Has gaitezen, bada, ibilaldi zorohau 1643,ekootsailaren 18an; egun hartan Ebro uhal-deak gainezka egin zuen un-duski: zubiko bigarren, hiru-garren eta laugarren arkuak erabat estaltzerainoko. 1645.eko abenduaren 28an, berriz, izotza dugu j aun eta ja-be, olibondo guziak abarrika-tuzi tuena. 1647.eko izozteek ordea, bizirik geratu ziren oli-bondo apurrak erabatez kalitu zituzten. 1660.ekouztailaren 21ean, arratsaldeko bostetan izan zen lurrikara, urte harta-ko aipagarriena genuke.

1688.ean, Monkaio mendi-tik Ebrora buruz, Tuteran ba-rrena igarotzen den Keiles errekak gainezka egin zuen teiu: plazako arku bat botatze-az gainera, hainbat kalte era-gin zituen udaletxean eta Jose Ezkerrarenean. 1694.ekour-tarrilaren 1 l n egin zuen ho-tzak, Ebro hormatuta utzi zi-gun zenbait egunetan. 1695.eko urtarrilaren 23, 24 eta 25ean elurteak majo izan ziren, eta otsailaren 3 eta 9an, aldiz, hotza, ozen eta garratza, bafada ziztrinekoa: Kardeteko, Balpertuna, eta Baratzenagu-siko olibondoak inarrostea ezezik, abondo kabale eta jen-daki hil zuen. Abenduaren 28an Ebro izoztuta agertu zen harzara. Hurrengo aldia 1709.ean izan zen. Urte horre-tan ere Keiles bere bidetik ate-ra zen, eta dezente hildako eragin zituen.

1755.ekoa zalapartasua jo-an zitzaigun zinez. Urtarrila-ren 6a hain izan zen hotza ezen Ebro hormatu zen, bai-na, tamalez, ez osoz. Zubiko begi bakarretik igarotzen zen ura, eta karroinez sortutako presa zela eta, ura alorretan sartzen hasi zen. Baratzeta-koa izorratu baino lehen, zubi azpiko hormak mailuekin puskatzera joan behar izan zen ura pasa zedin. Azaroaren leanberriz , lurrikara ikaraga-rria gertatu zen goizeko 10:30etan. Eliz nagusian me-za ospatzen ari zirenak, elizki-zunak bertan behera utzirik, arrapaladan atera ziren eliza-tik gloskan, zauritu eta hilda-ko gehiago horrela gertatuz,

lurrikarak berak eragin zitza- | l keenak baino. Fede kontua, | | bistan dena.

1829. ean egin zuen hotz i handia zela eta, Ebroren ertz batetik bestera aisa pasa zite-keen oinez. Honi «Izotzaren ur-tea» zeritzon luzaro. 1834.eko abenduaren 28tik, berriz, Ebrok 15 egun iraun zuen izozturik. 1887.ekoaereezzen samurra izan, - 14°c egin zuen, eta olibondodi guzti-guztiak i pikutara: 10.500 robada.

Pasa den mendearen buka-erako otsailaren 13an, Ebrok gainezka egin zuen, eta Tute-rako karriketan sar tu zen beste behin ere. Zubi erroma- I tarren azpian igarotzerakoan, | ohikoaz gaineko lau metro eta | erdiko altuera zeramaten urek. Berdin gertatu zen 1901.eko otsailaren 4an. Horri hala edo nola ekiditeko, Ebro desbideratzeko lanak urriaren 24an hasi ziren. Haatik, 1902.ekoa urte beltza agitu zen. Otsailaren zazpian Ebroko urak hiriko karrike-tan sartu ziren berriro. Maia-tzaren bostean lurrikara izan zen hirian, eta hilabete osoan zehar bota zuen gelak Erribe-rako aihen guztiak suntsi tu zituen bi urtetan gutxienez mahatsa ezin bilduz. Irailaren 7 eta 8an izan ziren eurijasak j zirela eta, alde zaharreko zen- ;

bait tokitan urak metatu eta metro batera iritsi ziren, zen-bait etxe erorarazirik. Aben-duaren 13an ere euri galan-tak izan ziren, Ebro bere bidetik jalgiarazi zuena, eta Mejanako baratze guztiak f hondatu ziren.

P a t z i k u P e r u r e n a

Txomin Domingon baratzan o a r e n n o r t a s u n a , besteak beste, Txo-min izenaz adieraz-ten dugu euskaraz.

Hala, logalea datorkionari, «Txo-min etorri zaio> esa ten diogu, edo loak hartu duenari, «Txomi-nek eraman du>. Loa eta gaua, bistan da, batera datozela, eta ageri denez, Txomin ere gautar izaki. Euskal usarioan izen sor-gina da Txomin; ipui eta kontu zahar askotako protagonista; s o r g i n p e a n e s t a l t z e n d i r en «zera» horietan. Honatx, beste-t a r a gabe , Lei tzan b e r t a n , B a r u n g o a l aba Maria J e s u s Sagastibeltzaren ahotik jasota-ko kontua:

«Peustenen, yaigau beten apaltzen ai emen zienfamili guzie, ta etorri emen zetzioan amona sorgiñ oitako bat, eta ez saludo ta ez deus, sokalden dantzan asi bazter guzik airen zittula:

Txomin Domingon batzan Akerrak ezpatadantzan Gaur Txomin Domingok baleki Akerrak lieke.

Ta, gaben eman omen zioan posada ikulluko ixtor pillen amon orrei lotako, ta biamon goi-zen yeki emen dafamili ori tte, yoan omen die ekullure ta, amo-nafalta! ta batzako azak auts iñek, denak txiki-txiki iñek. Sor-giñek baziela ta, esaten bai-tzuen ba, Aurtxikineko Arrobin, ta garai artantxe izan bear zun orrek>.

Horra , hor ere, Txomin Domingo gaueko aziotan buru. Baina, nola argitu behar da Txo-min Domingok b e r egana t zen duen sorginkeria hori? Ez da samurra baina, saiatuko naiz euskal leize ilun honetara soka-muttur bihurri batzuk botzen.

Frantziako hegoaldera bildu zen kataro i z enekoen s e k t a heretikoa, karitatea eta pobre-zia e r e d u t z a t z i tue la , e ta ez adepto gutxirekin; izan ere, eli-za katolikoak, konpetentzi bil-durrez, kataroen aurkako guru-t zada (1209 -1229 ) s o r t u baitzuen.

Bitarte horretan, Guzmango Domingo s a n t u a , O s m a k o

kanonigo zela, D inamarkara joatea suertatu zen, eta begien bistan ikusi zuen albigense edo kataro delakoen herej iaz eta bera ien kon t rako gu ru t zada krudelaz errukiturik, kokojen-de guzi hura, halako gerra egin barik, predikuz gonbert i tuko zuela agindu zion elizama san-tar i , e ta Inozentz io I l l . a r en laguntzari esker, berehala sortu zuen Dominikoen Ordena 1216an Frantz iako Tolosan. Haren ondore da, Santiobideko erromesen eraginez hainbeste sorginkeria utzi dizkigun Galza-dako Domingo santua, eta sai-leko beste asko ere bai.

Hala, domingotar haien bizi-k e r a e ta s o n a medio, e r ruz ugalduko zen Domingo izena gure artean. Baina, nolako jen-de artean, endemas? Harrigarri da, esate bateko, jitoen artean izen honek sortu duen oihar-tzuna : Domingo, Dominguez, Dominguin... Eta ixildu orduko, jito kastako toreadoreak datoz-kio bati burura.

Are gehiago, zezenketan hain ezaguna den domingillo hitza-ren historia ere, jakitekoa litza-ke nola sor tua den? Ertaroko domingero eskazale za rpazu h a i e n i rud i r a , ag i an? Dena dela, honatx zer dioen J . Ma Iri-barrenek:«tauromakiako histo-rietan, zezenen indarrafroga-tzeko «domingilloak> erabiltzen, nafar toreadoreak ageri dira aurreneko>. Ez dakit zergatik, gainera , euskal«txotxongilo> hi tzaren sus t ra iak sumatzen ditut usario eta izen horretan.

J . A. Arrietak ez dakit nondik a t e r a , e ta Oskor r ik ozendu d u e n j i t o k a n t a b i r m o l d a t u baten leloak ere hala dio:

Arta ganbaran motxolinguek

domingilluek lairenlon.

Triskan egizu neskatotxue

Motikotxue lairenlon. Esanak esan,«Txomin Domin-

gon Baratza>, u s a r i o luzeko baratza iluna dugu beraz, eta mereziko luke etnogenealogia historiko ttiki bat osatzeak, gure Dominga, Domingone, Domiiitxe-ne, Domintxin, Txomin, eta ahai-dekoen kriptologia argituz.

Motxorrosolo * -

Lozorroan

OTEIZA ETA TXILLIDAREN ARTEKO BESARKADA IZAN DUGU HIZPIDE.

Nafar Kultur Kontseiluaren azkeneko bileran ere, Jorgeren Fundazioa izan zen aipagai. Fortunatu zirenen artean, batek, guz-tiz hanpatur ik , Fundazioaren inguruko zenbait xehetasun eman zituen. Hartutako lana alimalezkoa zatekeen, ondoren lozorroan geratu baitzen, zurrunkak oraindik ere aditu daitezke gure kultu-raren zelai hitsetan barna.

ostirala, 1997ko abenduaren 12a ostirala, 1997kp abenduaren 12a

AJsijjdIJ AfinJ Sukaldar ia

«Hemengo etxeetan jatekoa beti ongi prestatu da»

Juli eta Mari ahizpekin batera 25 urte

daramatza Iruñeko Hartza jatetxearen kargu

Manoli Artza sukaldariak. Nafarroako beste

zazpirekin batera, Espainiako jatetxerik

hoberenak jasotzen dituen gidan sartu

dituzte. Sukaldean ongi aritzen diren seinale.

SUKALDEKO SUAREN EPELAK LA-

sai tasunerako otordua es-kaintzen du. Soseguz hitz egiten du Manolik, patxadan. Plater onak behar di tuen osagaiak neurr ian aukeratzen dakien moduan, hala-xe mintzatzen da. • Zaragozan aurkeztu berri den

Espainiako gastronomiarik hoberenaren Gida liburuan au-keratuak izan zarete Nafarroa-ko beste zazpi jatetxeekin ba-tera. Pozik egoteko Eguberrie-tako opari polita jaso duzue. Bai, ba ina zerrenda hor re tan

sa r tu eta Michelin gidako izarra kendu digute. Bat eman eta bestea kendu egin digute. Hemezortzi ur-te badira Michelin izarra genuela eta inoiz baino hobekiago egiten duzula pentsatzen d u z u n e a n , ha in -beste urtetan ikasi e ta h a r t u d u z u n eskarmentuak ba-lio dizulakoan zau-de, eta begira. • Nola lortzen da

hainbeste urtez h a i n ong i ari-tzea? Lan asko eginez.

Egun osoa gainean egon b e h a r d u z u eta salgai eta jaki h o b e r e n a k e ros i behar dituzu, hori da sukaldaritza on baten oinarria. Era b e r e a n , g u s t u a izan b e h a r duzu . Zure ahosabaia ere erabakigarria da. • Urteek eskarmentua ematen

dute baina, dena den, norbai-tengandik ikasi izan duzu oñ-zioa? Hemengo e t x e e t a n be t i ongi

prestatu izan da jatekoa eta gure Altsasuko etxean ere otorduak on-gi prestatu izan ditugu. Etxea utzi eta Iruñera etorri baino lehen nik Iparra ldeko Sokoako La Playan ikasi nuen eta nire bi ahizpek Bea ;

«Sukaldaritzan

saio asko egin

diren arren ez

dago sekreturik.

Jendeak ohikoa

nahi du. Babarrun

gorñak eta

eguneko barazki

freskoez gain,

haragi eta arrain

ongi prestatuak

eskatzen ditu»

#

saingo Castillo jatetxean. Egon ga-ren jatetxeetatik hoberena geure-ganatzen saitu gara. • Nola lortzen da ahosabai onak

eta urdail aseezinak asebete-tzea?

Oso eskaintza zabala dugu. Iru-ñera etorri g inenean barazkiak gehiegi egosten ziren eta gu hasi ginen beste era batean prestatzen; arinagoak egiten genituen. Baraz-ki-panaxea ongi zerbitzatzen ge-nuen, eta arraina ere bagenekien tratatzen. Nafarroan lehenak izan ginen barazkiak beste modu bate-an egiten. Hemen menestra egiten zen ba ina gu barazkiak b a n a k a egiten hasi ginen. Pixkanaka-pix-kanaka Nafarroan ezagutzen ez zen trufa ere asko landu dugu, zi-

zak eta onddoak, ehi-

za... Nafarroan lehenak izan g inen b a r a z k i a k beste modu batean egi-ten. Nolanahi ere, beze-roak gauza n a t u r a l a k eskatzen ditu. Sukalda-ritzan saio asko egin di-ren a r ren , ez dago se-kreturik. Jendeak ohi-koa nahi du. Babarrun gorriak eta eguneko ba-razki freskoez gain, ha-ragi e ta a r r a i n ongi prestatuak eskatzen di-tu.

• Eguberrietan gaude. Duela urte batzuetatik hona asko aldatu dira otorduen ohiturak eta prestatutako jakiak?

Lehen Altsasun ohikoa zen piper txorizeroekin egihdako zopa, zurrukutuna deitua. Bisigua eta angulak. Kardua ez zen ezagu-tu ere egiten. Oilo trufatua edo ka-poi errea ere prestatu izan dugu. Ur t eak j o a n a h a l a j e n d e a r e n nah iak a lda tu egin dira. Egun . nahiago dute mar iskoa , eta or-d u a n ez inbes tekoa zen b is igua orain ez da hainbeste jartzen. • Zuek zer proposatzen duzue

Eguberrietan?

Eguberriak ez ditugu ospatzen. Kanporako janaria prestatzen du-gu eta oso plater ezberdinak bana-tzen dira: lupiak, bisiguak, ehiza, eskatzen digutena. Etxean angu-lak eta oilagorra gustatzen zaizki-gu. Askotan ez dugu afaldu ere egi-ten, otorduak prestatu eta gero zu-zenean ohera joaten gara.

• Eguberrietako gozogintzan ere izan dira aldaketak? Bai. Guk ospatzeko ohiturarik

ez dugun arren, Eguberri bezpe-ran jendeak Gabonetako enborra eskatzen du. Hori Katataluinatik har tutako ohitura da, hemen tu-rroia jaten baitzen. Sagar pudina, enborra, mazapana eta trufa dira es t imatuenak. Lehenago turroia eta f ru ta ziren nagusi . Laranjak eta sagarrak jaten ziren otordua-ren bukae ran . aurre t ik j andako koipeajaisteko.

• Hainbeste urtetan plater arte-an, hainbat gertaera ikusiak izanen zarete. Hainbeste di tugu, hobe da ez

Gurasoak nahiko gazteak zireia hii zitzaizkien, eta etxean zuten ganadua —ardiak—

kendu eta Iruñera etorri ziren 1972an. Egun Hartza jatetxea dute Labriteko Aldapa

kalean, baina oraingoa baino beherago izan zutei lehen jatetxea. Frontoia hurbil

izaki, pilotaren inguruan mugitzen diren artekari eta espresariak ezagutu eta urte

batean hiru emakumeon jatetxeak sona hartu zuen Nafarroako hiriburuan.

# Mari harreran eta Juli sukaldean aritzen dira, eta Manoli bietan. Urteetan irabazitako

izen ona egun ere gordetzen dute, eta gizonezkoak ez ezik emakumezkoak ere

sukaldean primerakoak direla frogatzen dute egunero.

Altsasun familia baduten arren, Eguberri eguna pasatutakoan, Urtezahar eta

Urteberrirako Suitza^a doaz. Hango jatetxeetan sukaldean nola aritzen diren ikusi

bidenabar atsegitera eta ikastera doaz. «Han oso jatetxe onak daude, Europan

dauden hoberenetakoak, eta ikastera goaz», esan digu Manolik.

gogoratzea. Batzuk onak eta bes-teak txarrak. Jatetxea pilotari es-ker eta haren inguruan mugitzen ziren enpresar ie i esker egin zen ezagun, eta pi lotari h o b e r e n a k izan ditugu hemen. Egun bestela-ko enpresariak d i t u g j bezero na-gusiak. Ezagun asko etortzen da. baina ez zaigu gustatzen esatea.

• Norbaitek eskatu izan du kexa libunia? Bai Hiru aldiz. B i ' an k a r t a n

ager tzen zr na ez genue lako eta beste behin bati entsaladan azal-dutako eltxo batengatik. Entsalada guztia jan ondoren eskatu zuen.

—& lrene Arrizurieta

ostirala, 1997ko abendilaren 26a

Egunkaria

• ostirala • 1 9 9 7 k o abenduaren 26a

Pello Goñi

Tripa-festa

ARTOLOK EGUBERRIETAN DEUS

U ez ja teko ag indua egina zeukan, kontsumismoaren aur-kako protesta gisa. Halere, festak has i bezain las ter , t en ta ld iak noiznahi mehatxatzen zuen. Egi-ten zizkioten gonbidapen guztiek zoratuta, korrika hasi zen, ihesi, o ihanean ba r r ena , ba ina bere lasterka eroan besoak zabal-za-balik zeramatzanez gero, lau ba-soilo handi, zazpi txikiago, hogei-ta zazpi eper gris, hogeita hamabi gorri, bederatzi oilagor eta beste hainbeste uso harrapatu zituen. Eta oinekin, berriz, orein bat, bi azkonar, zortzi erbi eta hamabost basurde hil zituen. «Ekarri ozpi-na, Panurgo; ekarri ozpina», oihu egin zuen, Pantagruel bilakatua zegoela ohartu gabe. Eta preso zi-tuen zaldun guztiekin ehiziak na-has tu eta hantxe erre zi tuzten Epistemonek eginiko bederatzi su t an . Tr ipa-festa ikaragarr ia egin zuten. Orduan, oihaneko le-ku h a r t a n oroitgarri ba t eraiki zuten, jende orok beren balen-triaren berri izan zezan. Bazkal-du ondoren izugarrizko puzkerra bota, eta eragindako haize ustel-duarekin berrogeita hamah i ru mila gizon txiki s o r t u z i tuen , ipotx eta makerrak zirenak, Gero beste bat bota zuen beste hain-bes te andre t t ipi eta m a k u r t u sortuz, beherantz baino hazten ez direnak, behien isatsak beza-la. «Alajaina! Benetan emanko-rrak dira zure puzkerrak», esan zion Panurgok: «Gizon eta ema-kume hauek ezkondu behar ditu-gu, mandeu i i ak sor ditzaten». Halako batean, Bartolo bere one-ra itzuli zen: izerditan blai zegoen logelan, maindire guztiak korapi-lo bat eginda. «Ez dut gehiagorik nah i , Panurgo!», e r repikatzen zuen behin eta berriz.

KONTZERTUAK

I Iruñea: Gaur Betegarri talde-ak kontzer tua eskainiko du S a n d u z e l a i k o T x o k o a n 21:30etan.

I Agoitz: San Miguel abesbatzak kontertua eskainiko du gaur, 18 :00e tan , S a n Miguel eli-zan.

I Aizoaln: Los Rosslis, Half Foot Outside eta Los Acidos tal-deen kontzer tua dago gaur, 23:30etan Artsaia aretoan.

ERASKUSKETAK

I Zizun Nagusia: Kul tu r E txean Blanca Razquinen margola-nak ikusteko aukera dago ur-tarrilaren 4ra bitartean.

» Barañain: V. Pe i ro , J .L Iri-. goien eta J. Rodriguezen ar-

gazkiak ikusteko aukera da-go abenduaren 30a arte, as-t e a r t e t i k os t i r a l e ra Ku l tu r Etxean.

I Lizarra: Luis Garridoren Nafa-rroako paisa iak islatzen di-tuzten lanak ikusteko parada dago Gustavo de Maeztu mu-seoan urtarrilaren 6ra arte.

ANTZERKIA

I Iruñea: Xabier Diez Esarteren 'Ez geratu jokoz kanpo' taula-ra tuko dute Nafarroako An-tzerki Eskolako ikasleek gaur etabihar, 12:00etan, NAEren egoitzan.

I Iruñea: Trokolo eta Shambu taldeek Tantaz tanta ' eta 'Le-henaren sekretua ' antzezla-nak eskainiko dituzte dato-rren asteartean eta asteazke-nean, hilak 30 eta 31, Gaiarre antzokian, 12:00etan.

i Tatalla: Gorakada taldeak Txa-nogorritxu txotxongilo ikuski-z u n a e s k a i n i k o du g a u r , 18 ;00e tan , Kul tu r E txean . Astelehenean berriz, Fpinotxo 2000 lana aurkeztuko du toki eta ordu berean.

ITafal la: TEN Pinpi l inpauxa taldeak El soldadito de plomo

taularatuko du, datorren as-t ea r t ean , 18:00etan Kul tur Etxean.

BESTELAKOAK

I Iruñea: Gizalan taldeak zahar-berritutako 52 altzariren era-k u s k e t a zabalik dago Nafa-rroako Unibertsitate Publiko-aren Sario era ik inean. Era-

kusketa ikusi eta zerbait ero-si n a h i d u e n a k a u k e r a d u gaur, 29an eta 30ean eta il-b e l t z a r e n 2 a n 1 0 : 0 0 e t a t i k 14 :00e ta ra e ta 17:00eta t ik 20:00etara. Bihar, 31n eta il-bel tzaren 3an, berriz, goizez bakarrik egonen da zabalik.

I Bera: Xalto sariketako finala g a u r i l u n t z e a n i z a n e n d a Umore Ona elkartean. Afari-

t a r a b i lduko dira ber tsolar i zein bertsozaleak, eta ondo-ren lehiatuko dira sei gazte: X a b i e r L e g a r r e t a , E s t i t x u Fe rnandez , Iñigo Olaetxea, Amets Arzallus, Oskar Estan-ga eta Erika Lagoma.

> Elizondo: Euskaldunak Ameri-ketan hitzaldia eskainiko du Joseba Etxarrik asteartean, 20:00etan, Arizkunenean.

Gizon bat hil nuen dirua eta emakume bat eskuratzearren. Ez daukat ez diru, ez ema-kumea. Ema-kumea hiltzai-lea da. Ez da-go bueltarik. Ziri ederra sartu dit, eta kometa baino gorago zintzi-lika erazteko adina badaki nitaz. Espero dut oparitu diodan azpiko arropa gustatu izana.

L A M I N O S I N A a z p i k o A R R O P A