Linguas_Cruzadas

8/7/2019 Linguas_Cruzadas

1/102


2/102


3/102

LINGUAS CRUZADAS

Ana Iglesias lvarez


4/102

Edita:Xunta de Galicia

PresidenciaSecretara Xeral de Poltica Lingstica

Autora:Ana Iglesias lvarez

Copyright da edicin:Xunta de Galicia

Dep. Legal C 1179-2009

Imprime:

Agencia Grca Gallega


5/102

A lingua galega unha contribucin social que os galegos e as galegas xemose acemos ao longo da historia. un valor global nun mundo que s se mantnse respecta a sa diversidade, pero tamn unha riqueza propia que nos permiteachegarnos a outras linguas. De a a necesidade de asumila con naturalidade,de conservala e de aprendela.

Aprender galego signicar aprender ben galego, pero tamn casteln. Dis-criminarmos axeitadamente os dous cdigos, valorrmolos e respectrmoloscomo iguais, poranos nunha situacin privilexiada para a adquisicin doutraslinguas e permitiralle a cada alante exercer unha liberdade lingstica real que

s posible acadar dende a competencia.A relacin entre competencias, condutas e actitudes est sobradamente pro-bada. S dende unha actitude positiva, exenta de prexuzos que inravaloren aexistencia e a utilidade do idioma, os nosos mozos e mozas podern acadar acompetencia plurilinge que o mercado laboral e a sociedade actual demandandeles.

Labor non s do proesorado de linguas senn de todos os docentes conse-guir a axeitada motivacin e o respecto pola diversidade lingstica. Esta unida-de didctica pretende ser unha erramenta que axude a desterrar vellos tpicosque pesan sobre a lingua galega, analizando a sa presenza e vitalidade endistintos mbitos, orecendo reerentes modernos e situndoa nun contextoeuropeo no que, ao igual cs sas vecias, evoluciona e vive momentos demaior ou menor vitalidade.

Tanto o visionamento do documental Linguas cruzadascomo a utilizacin destematerial de apoio deberan servir como punto de partida para unha anlise erefexin serena na aula que axude a ormar unha cidadana mis crtica, segurade si mesma e respectuosa cos demais.

Se somos quen de logralo, estaremos contribundo creacin dunha sociedademis culta, xusta, respectuosa coa pluriculturalidade e o plurilingismo e ree-rente dunha necesaria convivencia social.

Marisol Lpez MartnezSecretaria xeral de Poltica Lingstica


6/102


7/102

Caderno do alumnado


8/102

Ficha tcnica

Ttulo: Linguas cruzadas.

Direccin e guin: Mara Yez e Mnica Ares.

Realizacin: Xacobe Sineiro.

Produtora: Control Z.

Duracin: 48 30.

Emitido na TVG o 17 de maio de 2007.

Tema: testemuos de mozas e mozos de diferentes localidades do pas sobre as

sas experiencias persoais coa lingua.


9/102

Actividades previas

ao visionamento do documental


10/102

8

Eu

O documental que che presentamos est realizado a travs de entrevistas a

dierentes mozas e mozos galegos, mis ou menos da ta idade. Antes de queos coezas a travs da pantalla, querimosche propoer que contestases ti asmesmas preguntas que lles xeron a eles. Trtase de que despois contrastesas tas respostas coas sas, nun exercicio de ref exin lingstica.

1- Que lingua falas? Por que?

2- Por que pensas que moitos mozos e mozas falan ou falades casteln enlugar de galego?

3- S para os galegofalantes: que representa para ti o casteln?, flaloalgunha vez?, cando?, con quen?, en que situacins?

4- S para os castelanfalantes: que representa para ti o galego?, flalo al-gunha vez?, cando?, con quen?, en que situacins?

5- En xeral, que opinin observas que existe sobre os galegofalantes na so-ciedade que te rodea?

6- Que pensas do galego normativo?

7- Pensas que hai confl ito lingstico en Galicia?

8- Que fas no tempo libre?

9- Que oferta de ocio hai hoxe en da en casteln e en galego?

10- Como ves o futuro no que respecta lingua galega? En que lingua pensasque falars cando sexas adulto? En que lingua lles falars aos teus fi llos?

11- Agora investiga na ta familia: pregntalles aos teus pais, avs, tos etc.

a) Que lingua falan? Empregan a mesma lingua en todas as situa-cins?

b) Levaron a cabo ao longo da sa vida algunha modifi cacin dos seushbitos lingsticos? Se as, cales foron as causas que a motivaron?

c) Que opinin predominaba con respecto ao uso do galego e do caste-ln cando eles eran mozos?


11/102

9

A mia historia lingstica

Para elaborala, tes que ir marcando a presenza do galego e do casteln nas tas

dierentes redes sociais, as como nos distintos mbitos que te rodean: amiliacoa que vivo, amilia coa que manteo contacto recuente, vecios, compaei-ros de clase, proesores, amigos, compaeiros e monitores das actividades ex-traescolares, televisin, revistas, libros, msica, telono mbil, internet (chat,messenger, ace book etc., pxinas que consulto habitualmente). Podes ir acn-doo en crculos concntricos, que empezarn cun eu, de xeito que teras queordenar os crculos segundo a importancia que ti mesmo lle outorgas na ta vidaa cada un dos axentes citados. Ao lado de cada axente, debes indicar a linguaque este emprega maioritariamente. Por ltimo, a cada axente aplicaraslle unha

puntuacin, empezando por 1 ao mis aastado de ti isto , do crculo central eaumentando un punto a medida que te aproximas a este. Se sumas por un ladoas puntuacins correspondentes ao galego e polo outro as correspondentes aocasteln, obters o peso de cada unha das linguas na ta traxectoria vital.

EU


12/102

10

Segundo o que acabas de analizar, con cal dos seguintes pers lingsticos te

identifcas?

a Falo en galego sempre porque meus pais alan galego, toda a mia amilia ala

galego e desde sempre alo galego. Falamos o galego sempre: no instituto, pola calle,

en calquera sitio.

b Yo hablo castellano y hablo castellano porque estoy acostumbrado a hablar en

castellano desde pequeo. En mi casa se habla castellano. Incluso mis abuelos hablan

castellano. Entonces la costumbre, no? Y el uso que yo tena del gallego era en el insti-tuto, en el colegio, libros de texto, clases.

c En mi casa se habla gallego. Mis padres entre ellos suelen hablar gallego pero yo no.

Utilizo el castellano porque con mis amigos hablo castellano, en clase hablo castellano

y no es que no estoy acostumbrado a hablar gallego.

d algo que nunca entendn moi ben, porque na mia casa os meus pais sempre a-

laron en galego, os dous, sin embargo eu e as mias irms alamos en casteln, supoo

que por inuencia do resto da amilia, da televisin, do colexio tamn. Y con dezaseis

anos dixen, bah, e por que teo que alar as a medias, a medio camio entre unha

cousa e a outra? Y empecei a alar solo galego.

e Eu crieime nun ambiente castelanalante, estudei nun instituto e nun colexio ondesomente se impartan aulas en casteln e non oi ata chegar aqu a Santiago, bueno,

cecais un ano antes, cun proesor que si impulsou o gusto polo galego, que comecei a

interesarme pola lingua. Pero ata entn oi un vaco total. Eu son neoalante () e

estou orgulloso, polo menos din o paso.


13/102

11

En parellas, unide agora cada un dos pers lingsticos anteriores cos retratosque presentamos a continuacin, tanto de muller coma de home, intentandoxusticar a eleccin.


14/102

12

Fonte: Seminario de Sociolingstica da RAG (2003), O galego segundo a mocidade, A Corua, Real Acade-mia Galega.

Comparade se coincidistes cos vosos compaeiros e debatede o porqu das

vosas propostas.


15/102

13

A mia opinin persoal

a) Pensas que posible comezar a alar unha lingua nova en todos os mbi-

tos da vida ou, polo menos, nalgns?

b) Parceche que en Galicia pode ser un esorzo alar galego? E casteln?

Xustifca as tas respostas.

c) Se marchases para Catalua iras a clases de cataln? Por que?

d) Cres que a xente de ra que vn a Galicia debe aprender galego? Por

que?

e) LINGUAS: alemn, galego, ingls, ruso, casteln, rancs, portugus, ita-

liano.

Que lingua ou linguas consideras mis adecuadas para os seguintesestilos de msica?

Pop, rock, hip-hop, olk, rap, tecno, tradicional, reggae, pera, heavy, punk,ska, chill out, disco, reggaeton etc.

E para as seguintes temticas?Amor, costumes, identidade, crtica social, humor, crtica poltica, reivindi-

cacin nacional, desamor, amizade, soidade, maltrato, tradicins popula-res etc.

Que linguas uniras con algn dos seguintes cualifcativos?Doce, seca, montuna, suave, romntica, simptica, pija, tranquila, aburrida,sonora, sosticada, brusca, na, harmoniosa, vulgar, elegante, bruta etc.


16/102

14

Os meus coecementos de sociolingstica.

a) Cal a lingua maioritaria en Galicia?

b) En cal das das cidades se ala mis galego: A Corua ou Santiago de Com-

postela?

c) Que lingua a maioritaria en Castro de Rei (Lugo)?

d) E en Bueu (Pontevedra)?

e) E en Cangas (Pontevedra)?

) Cantas veces diras que se modifcou a normativa desde 1982?

g) Que o voluntariado lingstico?

Es quen de defnir os seguintes conceptos?

Castrapo:

Galego cerrado:

Variedade normativa ou estndar:

Neoalante:

Imposicin:

Normalizacin lingstica:


17/102

Actividadespara realizar despois de ver

o documental


18/102

16

a) Localiza os lugares onde viven os protagonistas do documental e sitaosno seguinte mapa:

CARIO

CERDIDO

MALPICA DEBERGANTIOS

PONTECESO

ARTEIXO

A CORUA

CULLEREDO

CARBALLO

CORISTANCO

A LARACHA

CERCEDA

CARRRALCABANA DE

BERGANTIOS

CAMARIASLAXE

VIMIANZO

ZAS

SANTA COMBA

VAL DO DUBRA

TORDOIAORDES

MUXA

FISTERRA

DUMBRA

MAZARICOS

A BAA

CORCUBIN

CEE

CARNOTA

MUROS

OUTES

NEGREIRA

BRIN

AMES

NOIA

LOUSAME

ROIS

DODRO

BOIRO

PORTODO SON

A POBRA DOCARAMIAL

RIANXO

PADRN

RIBEIRA

BOQUEIXN

VEDRA

FERROL

ARESMUGARDOS

CABANAS

PONTEDEUME

NARN

SAN SADURNIONEDA

A CAPELA

MOECHE

AS SOMOZAS

VALDOVIO

CEDEIRA

FENE

OLEIROS

SADA

BERGONDO

MIOVILARMAIOR MONFERO

CAMBRE IRIXOAPADERNE

BETANZOS

COIRS

AS PONTES DEGARCA RODRGUEZ

MAN

ORTIGUEIRA

ABEGONDO OZA DOS ROS ARANGA

CESURAS

SANTIAGO

MESA

CURTIS

VILASANTARSOBRADO

TRAZO

OROSO

FRADES

BOIMORTO

O PINO

ARZA MELIDE

TEO

SANTISOTOURO

TOQUES

RUBI

O IRIXO PIOR

AVIN

BEARIZ

BOBORSO CARBALLIO

SAN CRISTOVODE CEA

VILAMARNA PEROXA

LEIRO

MASIDE

SAN AMAROPUNXN

AMOEIRO COLES NOGUEIRADE RAMUN

CARBALLEDADE AVIA

CENLLE

BEADE

OURENSEO PEREIRODE AGUIAR

TON

BARBADSESGOS

XUNQUEIRA DEESPADANEDO

RIBADAVIAMELN

CASTRELODE MIO

A ARNOIA

CORTEGADA

CARTELLE

PONTEDEVA

GOMESENDE

PADRENDA

QUINTELA DELEIRADO

RAMIRSCELANOVA

VEREA

BANDE

A BOLA

RAIRIZDE VEIGA

VILAR DE SANTOS

PARADA DE SIL

MACEDAPADERNE DE

ALLARIZ

A MERCA

SAN CIBRAODAS VIAS

TABOADELABAOS

DE MOLGAS

ALLARIZXUNQUEIRA

DE AMBA

VILAR DE BARRIO

SANDISSARREAUS

PORQUEIRA

XINZO DE LIMIATRASMIRAS

A TEIXEIRA

MONTEDERRAMO

LAZA

CASTRELO DO VALA GUDIA

LOBEIRA

ENTRIMO MUOS

LOBIOS

CALVOSDE RANDN

OS BLANCOS

BALTAR

CUALEDRO

CASTRO CALDELAS

SAN XONDE RO

CHANDREXA DE QUEIXA

A POBRA DE TRIVES

VILAMARTNDE VALDEORRAS

A RA

LAROUCO

PETN

O BARCO DEVALDEORRAS

MANZANEDA

O BOLO

VILARIO DE CONSO VIANA DO BOLO

MONTERREI

OMBRA

VERN

RIS

VILARDEVS

A MEZQUITA

CARBALLEDADE VALDEORRAS

A VEIGA

PONTECESURES

CATOIRA

VILAGARCADE AROUSA

CALDASDE REIS

VALGA

CUNTIS

VILANOVADE AROUSA

A ESTRADA

PORTAS

MORAA

CAMPOLAMEIRO CERDEDO

CAMBADOS

MEIS

RIBADUMIA

O GROVE

SANXENXO

MEAO POIO

BARRO

PONTEVEDRA

MARN

BUEU

VILABOA

COTOBADE

PONTE CALDELAS

SOUTOMAIOR FORNELOSDE MONTES

MOAA

CANGAS

VIGO

MOS

NIGRN

GONDOMAR

O PORRIO

BAIONA

TOMIO

REDONDELA

TUI

PAZOSDE BORBN

MONDARIZ

MONDARIZ-BALNEARIO

PONTEAREAS

SALCEDADE CASELASSALVATERRADE MIO

AS NEVES

FORCAREI

SILLEDA

LALNRODEIRO

DOZN

VILA DE CRUCESAGOLADA

A LAMA

O COVELO

A CAIZA

CRECENTE

ARBO

OIA

O ROSAL

A GUARDA

VIVEIRO

BURELA

FOZ

ALFOZ

MONDOEDO

MEIRA

NEGUEIRA DE MUIZ

AS NOGAIS

CERVO

MURAS

XERMADE

VILALBA

O VICEDO

OUROL

ABADN

XOVE

O VALADOURO

BARREIROS

TRABADALOURENZ

RIBADEO

RIOTORTO

A PASTORIZAA PONTENOVA

COSPEITO

RBADE

CASTRO DE REI POL

A FONSAGRADA

RIBEIRA DE PIQUN

BALEIRA

CASTROVERDE

O CORGO

BARALLA BECERRE

LNCARA

LUGO

O PRAMO

SARRIA

FRIOL

TRIACASTELA

PA LA S D E R EI G UN T N

MONTERROSO PORTOMARN

NAVIA DE SUARNA

CERVANTES

SAMOS PEDRAFITADO CEBREIRO

FOLGOSO DOCOUREL

O INCIO

BVEDA

A POBRA DO BROLLN

PARADELA

O SAVIAO

PANTN QUIROGA

TABOADA

GUITIRIZ

BEGONTE

OUTEIRO DE REI

ANTAS DE ULLA

CARBALLEDO

CHANTADA

MONFORTE DE LEMOS

SOBER RIBAS DE SIL

A ILLADE AROUSA

- Prevesos, Castro de Rei, A Corua, Santiago de Compostela, Marn,Bueu, Cangas.

Actividade 1Das Galicias?


19/102

17

ACTIVIDADE 1

Das gal icias?

b) Busca inormacin sobre estes lugares: nmero de habitantes, incre-mento ou diminucin poboacional entre os ltimos censos, idade da poboacin,sectores proesionais predominantes, lingua de uso maioritaria, lingua de usoen uncin da idade etc. Podedes repartir as localidades por grupos, de xeitoque cada grupo se centre nunha, e despois compartir os resultados, que debe-des presentar en orma de gr cos ou tboas.

Enquisa de condicins de vida das amilias galegas (ECVFG), 2003.www.ige.eu

Mapa sociolingstico de Galicia, 1992www.msg-92com

Observatorio da Lingua Galegahttp://www.observatoriodalinguagalega.com

c) En que tipo de entidade poboacional incluiras cada un dos lugares ante-riores: cidade, vila (grande ou pequena), aldea (grande ou pequena)?

d) Compara os datos das distintas poboacins e interpreta os resultadosobtidos en relacin co uturo e coa vitalidade da lingua galega?

LEMBRA: a vitalidade dunha lingua depende en gran par-

te das caractersticas demogrfi cas e socioeconmicas dosseus grupos de falantes.


20/102

18

ACTIVIDADE 1

Das gal icias?

e) E o concello onde ti vives, en que tipo de entidade poboacional se incle?Busca tamn datos demogrcos e lingsticos do teu concello. Compara o usodo galego no teu concello co de Galicia no seu conxunto (grca). En propor-cin, lase mis ou menos? Intenta explicar as causas.

Lingua habitual no conxunto da poboacin (IGE: 2003, ECVF)

S casteln

Mis casteln

Mis galego

S galego

Lingua habitual en Galicia (1992 e 2004) na poboacin de 16 a 54 anos

0

5

10

15

20

25

30

35

40

MSG-04MSG-92

S castelnMis castelnMis galegoS galego

30,5

16

30,5

22,9

35,3

26

25,8

13

Fonte: MSG-2004


21/102

19

ACTIVIDADE 1

Das gal icias?

Lingua principal e competencias lingsticas do conxunto da poboacin

0

10

20

30

40

50

60

Pas VascoCataluaGalicia

(5)(4)(3)(2)(1)

(1) Falante da lingua verncula

(2) Bilinge

(3) Castelanfalante que fala a lingua verncula

(4) Castelanfalante que entende a lingua verncula

(5) Castelanfalante que non entende a lingua verncula


22/102

20

a) Comenta a visin que ten da lingua galega a mocidade urbana que apa-rece no documental. Cal o estereotipo de galegoalante que unciona na cida-de? Repara nos seguintes extractos discursivos:

Incluso mis abuelos hablan castellano.

Cuando voy a mi aldea hablan en gallego, entonces tengo que hablar en gallego. No

les voy a hablar en castellano.

Yo si veo a un seor mayor que me habla en gallego, igual le hablo en gallego.

En Cangas casi nadie habla gallego.

Cangas mis cidade, mis.

Mis urbanizacin somos mis do monte.

Que se alas casteln que sempre vas ter mis salidas, porque non seas burro

que se alas galego mira que despois.

LEMBRA: un estereotipo o resultado de dividir un grupo en clases en

funcin de diversos criterios (o xnero, a raza, a relixin, a linguaetc.), asignndolle a cada clase uns atributos persoais determinados,

en oposicin s outras clases. Trtase, polo tanto, de xeneralizacins

e, como tales, de simplifi cacins da realidade e s neste sentido debe-mos usalos.

Actividade 2Os galegofalantes


23/102

21

ACTIVIDADE 2

Os galegofalantes

Galegoalante =

b) Que connotacins asocia a xuventude a estas caractersticas sociais?Implican unha valoracin positiva ou negativa?

Vellos =

Aldeas =

c) Que prexuzo cara lingua galega xorde, polo tanto, por mor deste este-reotipo?

Lingua galega =


24/102

22

a) Que opinin che merecen os distintos personaxes do documental?

Aplcalles a cada un deles catro ou cinco cualicativos. Podes escoller algnsdos seguintes ou propoer ti outros distintos que se che ocorresen ao velos nodocumental: simptico/a, antiptico/a, pijo/a, estirado/a, sabichn/ona, chapn/ona, montuno/a, alegre, bruto/a, listo/a, amable, culto/a, ignorante, agradable,intelectualillo, gan, nacionalista etc.

Quen quen?Actividade 3


25/102

23

ACTIVIDADE 3

Quen quen?

b) Cal deles pensas que mis an a ti pola orma de ser?

c) Une os personaxes do documental con algn dos tipos de alantes quese presentaban na actividade 2.

Algn coincide co teu per l lingstico?

d) Contrasta as tas respostas actuais coas que deches naquela actividade.Que conclusins extraes?

e) Por ltimo, coeces persoalmente castelanalantes e galegoalantes data idade? Se as, aplicaraslles as mesmas caractersticas ca aos dos docu-mental? En que casos? Por que?

LEMBRA: cando lle aplicamos as propiedades dun grupo a todos e cada

un dos seus membros, sen excepcin, ou ben estendemos as caracte-rsticas dun individuo a todos e cada un dos individuos do grupo de

pertenza, estamos incorrendo nun prexuzo


26/102

24

Yo, personalmente, creo que el gallego no es muy utilizado porque

no tenemos reerencias no s en la televisin, prensa, lo que est a la

orden del da. No hay una persona a lo mejor gallega que sea abande-

rada del gallego. () Quien es amoso en Galicia? Jess Vzquez, Paula

Vzquez. Pero no hablan gallego. Y a los jvenes ltimamente nos tira

mucho la televisin y internet y esas cosas y all, en esos medios, elgallego no se utiliza.

Conrma se a opinin deste mozo se axusta realidade nos distintos m-bitos que cita, intentando en todos os casos documentar as vosas respostas(podedes repartir os mbitos por grupos e, unha vez localizada a inormacin,poer en comn os resultados).

A) Medios de comunicacin escrita (xornais e revistas).

Que peridicos hai en galego?

E revistas?

Actividade 4En galego tamn son moderno


27/102

25

ACTIVIDADE 4

En galego tamn son moderno

Cita primeiro os que coezas e despois inrmate buscando en internet ou,simplemente, preguntando no quiosco mis prximo. Contrasta a ta inorma-cin coa dos teus compaeiros.

Descubriches xornais ou revistas que non coecas?

Adecanse as sas temticas s tas inquietudes?

Calcula agora a porcentaxe de presenza do galego nos diarios escritos

maioritariamente en casteln (repartide cada xornal por grupos e acede o se-guimento durante unha semana).

Fxate tamn se recuente empregar o galego en artigos de temticasconcretas. Se as, en cales?


28/102

26

ACTIVIDADE 4


Compara a situacin coa dos anos 90, que recollemos na seguinte tboa.Mellorou ou empeorou?

Presenza do galego na prensa galega entre 1990 e 1993

La Voz de Galicia 5,4% 4,1%

El Correo Gallego 9,1% 5,1%Faro de Vigo 3% 2,5%

La Regin 3,6% 3%

El Ideal Gallego 3% 1,3%

El Progreso 2,6% 3,4%

Atlntico Diario 4,2% 2,7%

Diario de Pontevedra 3% 2,3%

Fonte: Tempos Novos, n. 34

Por ltimo, que autores de banda deseada en galego coeces?

Este xnero moi abundante na nosa lingua e, ademais, de gran calidade. Con-sulta as seguintes pxinas e comprobaralo. Pode que, por descoecemento,estiveses perdendo a oportunidade de rir a cachn. Pero ests a tempo deremedialo.

http://www.culturagalega.org/bd/

http://kikodasilva.blogspot.com/

http://revistaretranca.blogspot.com/

http://www.xosetomas.es/

http://www.bdbanda.com/


29/102

27

ACTIVIDADE 4


B) Medios de comunicacin audiovisuais (radio e televisin).

parte da CRTVG, coeces outras radios ou televisins que emitan engalego?

Que lingua predomina na televisin local da ta zona?

En que proporcin?

No caso de que non sexa o galego, por que cres que ?

Podedes elaborar unha carta solicitando o aumento da presenza do galego navosa televisin local. Por suposto, debedes argumentar a vosa peticin expo-endo os motivos polos que considerades necesario este aumento, desde mo-tivos prcticos (como un posible incremento da audiencia), ata motivos relacio-nados coa concienciacin lingstica (promover a lingua propia entre os mozose mozas).

Analiza a programacin da TVG.

Que programas ves ti recuentemente?

Cales son os seus programas estrela?


30/102

28

ACTIVIDADE 4


A que tipo de pblico van dirixidos maioritariamente?

Pensas que contribe a reorzar os estereotipos e prexuzos existentes caraao galego ou ben que axuda a combatelos? Xustica a resposta.

Tras revisar a programacin da TVG, descubriches algns programas quenon coecas e que che poden resultar interesantes (anda que quizais nonsexan dos que teen mis audiencia)?

http://www.crtvg.es/

C) Internet.

Inrmate, en primeiro lugar, da porcentaxe de presenza na rede das se-

guintes linguas: galego, ingls, portugus, casteln, alemn etc. Refexiona so-bre as causas deste eito.

http://www.avogacia.org/w3/article.php3?id_article=944

http://dtil.unilat.org/LI/2007/index_es.htm

http://jamillan.com/lyc07.htm

http://www.anosaterra.org/index.php?p=nova&id_nova=2344


31/102

29

ACTIVIDADE 4


Mis al das ciras, internet abre mltiples posibilidades para as linguasminorizadas, que no noso pas nalgns casos se estn a aproveitar con grancreatividade. o caso do enmeno blogomillo (comunidade de blogues escri-tos en galego). Coecalo?

Cantos blogues en lingua galega pensas que existen?

Navega por estes blogues na busca daqueles que mis se adecen aosteus intereses, gustos e inquietudes. Fai unha seleccin e intercambia as tasopinins cos teus compaeiros. Xustica a ta seleccin.

blogaliza.org/index.php?val=lblogomillo539k

D) Persoeiros.

Coecedes persoeiros galegos que alen en galego, como deportistas, can-tantes, actores, presentadores de televisin, debuxantes de cmic etc., andaque non sexan tan mediticos coma Jess Vzquez ou Paula Vzquez. Inten-tade elaborar entre toda a clase unha lista o mis exhaustiva posible.

En canto ao teu contorno mis inmediato (barrio onde vives, concello, co-marca), que persoas coecidas poderan converterse en smbolos de uso dalingua por ser total ou parcialmente galegoalantes?


32/102

30

a) Proba musical: dividide a clase en grupos e elaborade unha lista das can-cins en galego das que sexades capaces de recordar entre todos o retrouso.Se sedes capaces de cantalo, mellor anda. Comparade o voso resultado codos vosos compaeiros. Quen acada un maior nmero de cancins? Que estilode msica predomina en xeral?

b) Agora elaborade outra lista cos cantantes ou grupos musicais en galegoque coezades. De novo, compardea coa dos vosos compaeiros. Que estilopredomina esta vez?

c) Compartes as seguintes opinins?

Msica por ejemplo, msica en gallego para juventud a penas hay.

O que hai mis ou menos son cancis ou xa moi moi vellas ou gaitas.

Hai xente que dice igual que en galego e por iso non a valoras, non, que a min

non me gusta ese estilo.

Actividade 5Msica


33/102

31

ACTIVIDADE 5

Msica

Despois tamn estamos ondo sempre msica en castellano. o que oes por a, nas

emisoras as mis importantes pois claro todo en castellano.

A msica que escoitamos de procedencia anglosaxona, co cal todo ingls.

d) Coeciades os grupos que aparecen no documental?

e) Agora, coa axuda de internet, busca grupos musicais en galego de cadaun dos seguintes estilos: rock, hip-hop, tradicional, tecno, olk, cantautor, in-antil etc. Escoita algunha mostra da sa msica e vai puntundoos de 1 a 5,segundo che gusten menos ou mis. Fxate tanto no contido das letras comana msica.

http://www.abretedeorellas.com/websartistas.htm

http://www.sono-tone.net/ Revista

http://aregueifanetlabel.blogspot.com/ distribuidora

http://www.culturagalega.org/mega/

) Descubriches grupos novos?


34/102

32

ACTIVIDADE 5

Msica

g) Compartes as opinins dos cantantes e msicos que aparecen no docu-mental? Cntrastaas coas tas propias, a travs das respostas actividade 3 eprevia.

6PM: Ingls. Tampouco descartamos

ningn outro idioma. simplemente por

costumbre igual algo de sonoridade.

Nadadora: Usamos o galego porque bueno

o noso idioma e, parte, tamn un idio-

ma que se presta moito ao pop, que lle que-

da moi ben, moi doce y nos gusta usalo y

tamn empezar a reivindicar un pouco den-

tro do pop, hasta ahora nunca se usou.

Resulta curioso que un grupo con un sonido como el nuestro explorase el gallego. Yo

creo que ahora menos, creo que todo el mundo se est atreviendo mucho ms y hay

ms grupos y sobre todo con iniciativa y con ganas de hacerlo, con ideas y eso, quitar

las etiquetas.

The homens: Condicinate na medida en

que non tes moitos reerentes aos que tirar,

certo, e que en parte porque ests moi

aeito a escoitalo e en parte porque real-

mente un idioma que as palabras teen

unha, das ou tres slabas e riman todas,

o ingls moito mis cil e, nese sentido,

tamn lle hai que dar unha volta, pero eu

que insisto, para decir let me to home.


35/102

33

ACTIVIDADE 5

Msica

h) Comprobade nas vosas tendas de msica habituais se podedes compraros CD dos grupos novos que descubristes nesta actividade. Refexionade so-bre os resultados e debatdeos na clase.


36/102

34

a) Ests de acordo coas seguintes opinins? Contrstaas coas que expre-saches na actividade 3.

Eu valoro moito a xente que ala galego pero en realidade creo que non ala moita

xente e a xente que o ala por ideoloxa. Pero bueno, vloroo moito.

Hai anda moita xente que pensa que o galego solo o alan a xente que vn do monteou os que se cren moi intelectualillos.

Que eres do monte, que eres cerrado, que eres un nacionalista.

Pero non ten que ver, porque hai moita xente que ala galego e non por eso mis

do bloque ou tan nacionalista.

b) Exercicio de prctica persoal. Se es galegoalante, atrveste a pasar unda enteiro alando casteln? E se es castelanalante, atrveste a pasar un daenteiro alando galego? Levdeo prctica e apuntade as principais dicultadesque vos supuxo este cambio de lingua, as como as distintas reaccins da xen-te do voso contorno (amilia, amigos, compaeiros de clase, proesores etc.).Realizade unha posta en comn na clase, na que expoades e comentedes asvosas anotacins. Refexionade sobre as dicultades que implica calquera cam-bio de lingua. Parcenche insalvables?

Actividade 6Neofalantes


37/102

35

ACTIVIDADE 6

Neofalantes

Elabora unha lista do que debemos acer se a nosa intencin animar axente que empeza a alar en galego.

SI NON

Corrixirlles todo aquilo que digan mal

Amosarnos moi estraados do seu cambio de lingua e facrllelo ver

Se empregamos as linguas en funcin da que utilice o noso interlocutor,

seguir falndolle a esa persoa en casteln

Se vemos que comete algn erro grave, repetirlle a mesma expresincorrectamente, pero intentando que non pareza unha correccin

Sobre todo nos primeiros das, evitar falar explicitamente do cambio de

lingua, nun intento de naturalizalo o mis posible

Cos meus pais alo en casteln, dicir, ago o esorzo, hai veces que alo en galego,pero crieime sempre as e dil. Teo o propsito para o prximo ano de pasar a alaren galego con eles.

Estou nun ano de transicin. Quera que no 2008 a-lar completamente galego, ser monolinge pero, dicir, moi dicil, telo que ir plantexando por, pois mis oumenos, por obxectivos.

Tamn est ben que se esorcen por alar o galego.

Pero ti que prefres, que eu intente alar en galego ou que hable como siempre encastellano?

Eu prefrote en casteln.

Hablo mucho ms rpido.

Claro e entendmonos.

Eu pido xente que me corrixa, ou non.

Si, gstache, pero, jo, non a todo o mundo lle gusta.


38/102

36

ACTIVIDADE 6

Neofalantes

Estudantes de galego procedentes de ra de Galicia:

Unha das cousas que va moi ben ver a televisin galego, a radio galega ou ler os

peridicos en galego, porque moitas veces es eso a cantidade de inormacin que recibes

en casteln tan grande e tan numerosa comparada coa que recibes en galego que moi

dicil aprender el galego.

Si a lo largo de un da non te atopas a moita xente que te ale en galego mis dicil

engancharte al idioma.

A min pasoume moitas veces de ir nun bar y alar en galego, o mellor sempre

entrar con un bos das, entn eles poden pensar que ti eres galego e a primeira vez

lanche galego, logo cando ven que ti non alas moi ben o galego, lanche casteln

e ti continas alando galego e dices puede ser que non ale galego este camarero ou

esta persoa e logo xrase no seu compaeiro e ala galego, entn ti dices, lame galego

a min, e un problema que tamn pasa nos pases catalns, nalgunhas partes mis e

noutras menos.

c) Entrevista os teus proesores e persoas do teu contorno, co n de descu-brir se algn neoalante. Se o atopas, pdelle que che conte a sa experiencia,a travs de varias preguntas que preparars previamente. Converte o seu relatonun conto ou noticia para publicar, por exemplo, na revista ou na pxina webdo centro.


39/102

37

ACTIVIDADE 6

Neofalantes

d) Lede agora os contos Instrucciones para aprender a hablar gallego eEstou contigo, do libro Made in Galiza, de Schu Sende (ed. Galaxia), e co-mentdeos na clase. Pensas que refiten acertadamente a realidade?

INSTRUCCIONES PARA EMPEZARA HABLAR GALLEGO

Welcome to the best method to learn Galician!

Bienvenu la meilleure mthode pour apprendre le galicien!

El primer paso que debera dar la persona que pre tenda empezar a ha-blar gallego es sacarse una otograa tamao carn para tener un recuerdo decmo era antes de saber hablar gallego.

El segundo paso requiere un esuerzo algo mayor: enrentarse a leersin miedo en la lengua objecto del aprendizaje. Suerte!

E xa estamos no terceiro paso, que ten que ver co mtodo Bulinsky deinterpretacin teatral, que consiste en asumir o papel dun personaxe queest aprendendo unha l ingua con todas as consecuencias dramticas que iso

conleva.As, por exemplo, pode disrazarse cun sombreiro de copa ou bigotesalsos ou perruca e dicir no supermercado, por poer un caso, as sas pri-meiras palabras en galego en boca do seu personaxe: Por avor, onde estn oscepillos de dentes?

A inalidade do disrace recomendado para a xente mis tmi-da pasar desapercibidos diante das persoas coecidas que nesta etapa daaprendizaxe, nalgns casos, poden acer racasar a misin con rases poucoanimosas do tipo:

Y luego ahora hablas gallego? Pues te veo rara (cun ton burln).

Uy, que gracioso ests... (cnico).Y que dicen tus padres de todo esto? (incrdulo).Y como te dio por ah? (asustada).Ostia, colega, y t de que vas? (molesto).An si lo hablaras bien... (indignada).Ntase que non o mamaches (purista).A maiora da xente que di esas parvadas non ten mala intencin, mais s

veces escpansenos estas cousas que teen botado para atrs, anda que parezamentira, a algunhas persoas que, cando algn da intentaron alar galego, non oconseguiron debido presin do que dirn.


40/102

38

ACTIVIDADE 6

Neofalantes

O que dirn unha desas cousas que pode preocu par a unha naicando seu llo rouba un banco, por poer un caso, mais realmente alar unhalingua non ten as mesmas consecuencias. Hai que ter claro, iso si, que esta serunha pregunta que pode crear inseguridade: Y si empiezo a hablar gallego,que dirn?

Nunha categora semellante estara o que pensarn, o que nos ai ref exio-nar sobre a importancia da psiquiatra no proceso de aprendizaxe e uso da linguagalega.

O cuarto paso para comezar a alar galego rirse dos propios errosantes de que se ra outra xente. Hai que levar con humor eses pequenos disparates

e intererencias do tipo Este libro mio ou Voute pegar unha leite sabendo queningunha persoa na Historia pasou do estado A:Non falar unha linguaao estadoC: Falar ben unha lingua sen un perodo intermedio B: Falar mis ou menos malesa lingua.

A xente que saiba ler pode atopar algo de axuda nos libros. Nos di-cionarios veen case todas as palabras ordenadas do A ao Z. A xente que non saibaler ou preira non acelo que non se preocupe. Hai moitos casos de persoas quenunca leron un libro en galego e o alan perec- tamente.

Estamos chegando ao nal, entrando xa naetapa de desmiti cacin da lingua galega, cando

descubrimos que realmente o galego unha linguacomo outra calquera, sen aparentes poderes trans-cendentais engadidos. E as podemos sorpren-dernos un da preguntndolle a hora en galego aalgun con toda naturalidade, sen darnos conta.

Conseguido o noso obxectivo, descubri-mos de maneira sorprendente que, contra oque pensa algunha xente, para alar galegonon imprescindbel ser independentista nin ne-cesario ir vivir a unha aldea.

O ltimo paso destas instrucins para a-lar galego non ten volta atrs:Chegou a hora de comparar a antiga oto

carn coa nosa imaxe actual nun espello e com-probar que todo segue no mesmo sitio. Os cambiosson imperceptbeis, e calquera transormacin inesperada s pode ter como ex-plicacin o paso do tempo ou calquera outra incidencia allea lingua galega.


41/102

39

ACTIVIDADE 6

Neofalantes

ESTOU CONTIGO

Supoo que todo tera sido dierente se aos dezaseis anos non decidiseachegarme a ti. Non se trata de saber exactamente por que senn de recor -dar que un da descubrn que non poda seguir vivindo sen estar contigo.

Era como se te vise en todas partes e ao mesmo tempo estabas tan lon-xe... E iso que sempre estiveches a, realmente, ao alcance da man, comoesperndome. E s tiven que dar un paso.

Ao principio era estrao algunhas veces. Anda que hoxe descubro enti cousas novas todos os das, daquela coecate pouco.

Lembras cando aquela proe de ingls me dixo que non eras unha boacompaa? Ou cando meu pai puxo aquela cara de pensar preocupado Poisparece que isto vai en serio?

Nin sequera podo imaxinar como tera sido eu se non decidise que tiormaras parte da mia vida. Tampouco se trata de se tera sido mellor oupeor senn de que sera sinxelamente dierente e precisamente iso o queme resulta dicil imaxinar: vivir sen ti.

O que teo claro que se decidn acelo oi porque me parecasinteresante, porque contigo me senta ben, porque me acas descubrir cousas,porque conaba en ti e me dabas conanza e saba que ti sentas o mesmo por min. Eporque cando me dei conta souben que xa non era posbel vivir sen estarmos xuntos.Que nos necesitabamos.

curioso. Lembro como se sorprenda a xente que me coeca cando come-zou a vernos xuntos. Sorprendanse porque estaba contigo, como se estivese acendoalgo inesperado ou estrao. Ou prohibido. Parecan non comprendelo.

Non te coecan o suciente. Anda que sempre lles gustaches mis ou me-nos, non conaban en ti. Con ela non vas chegar a ningn lado, dican.

Pouco a pouco oron acostumndose e cambiando de opinin a medida queviron que o noso a para adiante. Demostrmoslles que se equivocaban e iso estivoben.

As que a mia vida correu por ese camio contigo e oime ben e mal

como a todo o mundo que ten sombra e respira: acabar os estudos, o paro, oprimeiro traballo e, en n, o resto das cousas que vivimos xuntos sabendo que onoso era para sempre.

Quera refexionar un pouco sobre todo isto e recordar que decidir vivircontigo oi unha das mellores eleccins da mia vida.

Quera dicircho sinceramente: Cambiaches a mia vida e dboche tantascousas...

Quera dicirche: Grazas.E quera dicirche que estou contigo, mia lingua.


42/102

40

a) En Galicia, quen pensas que ala mellor, os castelanalantes o castelnou os galegoalantes o galego? Ou non alamos ben nin uns nin outros? Nocaso do galego, onde se ala mellor ou quen o ala mellor? Xustica as tasrespostas.

Le o seguinte ragmento da obra teatral Comedia bfda, de Manuel NezSingala (ed. Galaxia). Cal dos personaxes ten razn no que s cuestins lings-ticas se rere?

Moitas veces, aceptamos como verdadeiras crenzas ou armacins populares,sen cuestionalas nin analizalas criticamente. Inrmate sobre se certo o quearman os personaxes sobre os monumentos das sas respectivas cidades?

LUCI: Seor Eliseu, vostede ala galego normalmente. O galego , pois, a sa

lingua, a lingua na que vive, por que a despreza?ELISEU: O galego que eu alo est mal alado.LUCI: Perdn?ELISEU: Floo mal, eu sei o galego que me aprenderon meus pais, pero onde

eu son non se ala ben o galego.LUCI: Iso same de telo escoitado mis veces... e a vostede tamn, segura-

mente.ELISEU: Non lle entendo.LUCI: Agora ver. Aos eitos me remito!

Escuro. Unha luz cenital ilumina o proscenio. Desde o foro aproxmase ELI-SEU. Canda el chegan os dous ANXOS que farn o papel dos PAISA-NOS. Sitanse baixo da luz, traen unha mesa e tallos, en cada tallo a si-lueta dunha persoa. Na mesa unha baralla e varios vasos. Ambiente detaberna na que estn botando un tute. ELISEU ocupar o asento queest esquerda do espectador, e os ANXOS farn o papel dos PAISANOS.Dado que os PAISANOS son tres e que os ANXOS poden ser s dous, estesdebern cambiar alternativamente de tallo e caracterizarse co trazo distintivode cada PAISANO que se sinala.

Actividade 7Variedades lingsticas


43/102

41

ACTIVIDADE 7

Variedades l ingsticas

VOZ EN OFF: (Entoacin de teleserie.) Nunha sobremesa de hai dous anos,na Churrascara Hiroshima...

ELISEU Arrastro! (Volvendo a unha conversa anterior) Pois en Pontevedra te-mos a Peregrina, a nica igrexa do mundo con planta en orma de vieira.

PAISANO CORUS: (De fronte ao espectador, calvo.) Al vai o ltimo trun-o que me quedaba. Na Corua temos a Torre de Hrcules, o aro misantigo do mundo que anda unciona. Non vaias comparar.

PAISANO LUCENSE: ( dereita do espectador, con boina.) E a muralla deLugo que? Feita polos romanos!, que para algo tian o peito de lata. (A

ELISEU) Ei!, levantchesme o tres de bastos, vaime capar.PAISANO OURENSN: (De costas ao espectador, con pelo.) E en Ourense

As Burgas, a nica cidade do mundo con caleaccin central. (Peta na mesaao botar a sa carta.) Capeite! Ves o as de bastos? (Apaa as cartas.) Porcerto, o pau este dos bastos de que madeira ser?

ELISEU: O que?PAISANO OURENSN: O dos bastos da baralla, son de madeira, pero de

cal?PAISANO LUCENSE: Nunca se me ocorrera pensalo.

PAISANO CORUS: Pola pinta deben de ser de bedueiro.PAISANO LUCENSE: De que?PAISANO CORUS: De bedueiro.ELISEU: De bidueiro, ser.PAISANO OURENSN: Pois ns chammoslle

bido.PAISANO LUCENSE: Ah, bdalo lle dicimos ns.ELISEU: Bdalo?, pois as debe de ser, porque eu sem-

pre on dicir que en Lugo era onde se alaba o ga-

lego mis cerrado, o mellor galego.PAISANO LUCENSE: Ai si? Pois eu en Lugo teo

odo dicir que na Corua onde se ala un galegode lei. Ns dicimos mao e eles din man...

PAISANO CORUS: (Interrompendo.) Non ho,na Corua todo o mundo sabe que onde mellorse ala en Ourense.


44/102

42

ACTIVIDADE 7


PAISANO OURENSN: Pois en Ourense dise que o galego enxebre o dePontevedra, que cantan cando alan...

Escuro de speto, mentres ELiSEU regresa ao seu banco e os ANXOS desaparecenlevando consigo mesa e tallos. A iluminacin recbrase en canto sexa posible.

ARCANXO: De todos modos, a pregunta segue a: onde se ala ben o gale-go?

ELISEU: Iso.LUCI: Responderei galega: Onde se ala ben o ingls, en Londres ou en

Nova York? Onde se ala ben o italiano, en Roma ou en Npoles? Onde se

ala ben o rancs, en Pars ou en Bruxelas? Onde se ala ben o casteln, enMadrid ou en Buenos Aires ou en Palencia ou en Lima?

ELISEU: (Mirando ao ARCANXO.) Fixmola boa.LUCI: (Que segue co seu discurso.) Flase ben en todas partes, simplemente con

variantes ou acentos distintos. Nas Ras Altas din mincha e nas Baixascaramuxo, por que unha cousa vai estar ben e a outra mal?

ELISEU: As minchas e os caramuxos estn ben, pero onde estean unhas boasncoras...

ARCANXO: Cun albario resquio... eu que veo sen cear.

b) Analiza agora as variedades lingsticas dalgns dos protagonistas dodocumental, xandote en todos os compoentes da lingua: morosintctico,lxico e nico. Para este ltimo, por suposto, cmpre que revisedes o do-cumental. Fixdevos, sobre todo, na pronuncia das vogais medias (e, o), dasnasais nais alveolar e velar e mais da ricativa palatal xorda.

LEMBRA: pronnciase como velar o en fi nal de palabra cando re-mata grupo fnico ou cando segue vogal: para min, eu non on iso. En

cambio, nas palabras ben, nin, non, quen, algun, ningun, sen, tamne nas formas verbais o fi nal pronnciase como alveolar cando vai

seguido das formas pronominais o, a, os, as: Non o sei = [nono]


45/102

43

ACTIVIDADE 7


A) Eu normalmente alo en gallego porque me edu-caron con gallego ( ) cando era pequena vivindo na

aldea o que oes o galego. Y ahora non me cambio ao

casteln porque non me interesa. Os mis grandes

marcharon a estudiar. Os novos vailles mis salir e

traballar por a adiante que estar na casa coas vacas.

(115)

B) Los de la aldea si hablas en castellano tambin te ven

mal y en la ciudad si hablas en gallego tambin a veces teven mal, as que es un enrentamiento por las dos partes, es

decir, que no damos convivido el gallego y el castellano no

da convivido las dos lenguas no se dan convivido bien en

Galicia. (3025)

C) Eu crieime nun ambiente castelanalante, estudei nun instituto e nun colexio onde

somente se impartan aulas en casteln, incluso as de galego e non oi ata chegar aqu

a Santiago. Entn non penso que ser neoalante sexa algo malo, e si, Santiago est

inzado de neoalantes. (182)

Pois o mellor consello que se lle pode dar a

algun que queira pasar do casteln ao galego e

queira converterse en neoalante que perda a

vergoa, dicir, que non un delito, que cando

comezas a alar e metes verbos compostos co

verbo haber ou non distingues as vogais ou non

tes vocabulario non un problema, non algo

malo, non che van sinalar co dedo, e quen che

sinale co dedo non ten razns para acelo, sim-

plemente tira para adiante, descubrirs que hai moita xente no teu entorno que ala gale-

go e que moito mis sinxelo. Si eu puiden dar ese paso, pdeo dar calquera. (2345)

Como denominaras cada unha das variedade analizadas? Cal delas escolle-ras como modelo lingstico? Por que?


46/102

44

ACTIVIDADE 7


Relaciona esta refexin cos seguintes comentarios do documental:

Como artifcial, porque o ala tan normativo que utiliza s veces palabras que non

adoitas dicir normalmente.

Non sei, pero tamn depende da situacin, non o mesmo estar alando na casa as,

entre amigos, tal, que se ests nun acto institucional ou o que sexa.

Ai, eu alo como si estivera nun acto institucional?s veces si, eh?.

c) A continuacin, propomosche unha actividade tomada de Tagen Ata:

- A seguinte conversa est escrita en espaol estndar? Por que?

- A que rexistro e variedade dialectal pertence?

- Es quen de detectar e eliminar todos os dialectalismos? Intntao.

Unha conversa dun da calquera entre colegasHola Johnny. Llevas mucho tiempo esperndome?

Eh? No, que va...! Estaba haciendo el tiempo... Que tal, Vane?Regular.Como? que ue?Nada que cargu el gallego.Bueno no es para tanto. Yo ya te tengo suspendido el gallego muchas vecesy no se acab el mundo, pos eso. Si quieres te ayudo a estudiar.Ya, pero es que el gallego es tan montuno...Si, yo tampoco te lo doy hablado.Y adems ue todo por culpa del parvo de lex.


47/102

45

ACTIVIDADE 7


Y luego? Que hizo?Pues nada, que el proe lo cach guichando por mi examen y nos suspendia los dos. Yo ya le dijera que tuviera mucho cuidado no sabes? Pero no mehizo caso ninguno. Despus a la salida me dijo que no se diera cuenta y porqu no lo avisara yo de que vena el proe.An por encima! Valla morro!Eso ue lo que yo le dije ya medio mosqueada.Y qu te contest el?Nada se qued mirando para m con cara de parvo, se ech a rer y empeza pintar el indio.Y t qu hicistes?Yo? March toda cabreada para casa. Ahora mis viejos no me van dejar saliren todas las vacaciones.Anda, no seas exagerada.Ay no! Como si no lo supiera yo! Y para el ao, veremos.Mira, te voy a decir una cosa: conque sigas pensando en eso te vas amargarla tarde.

Es que no lo doy olvidado.Pues a m ya me lleg de escuchar desgracias as que no me rompas la cabezay vmonos a junto de Carmen que hoy hacen una esta.No puedo.Por qu?Pues porque ah atrs ca y escord un pie. An no lo doy apoyado de todono ves?Eso te le doy yo unas riegas y vers como te pongo a andar.Que no to, mira cmo est. Todo mazado. Y me duele de carai.

Mi madria! Es verdad... ostes? Y por qu no vamos entonces al cine?Invito yo.Lo qu?Que te invito al cine. Venga voy quitar las entradas y olvdate del gallego.Jo, to... Que guai eres!Esprame aqu, que ahora vengo vale?Venga!


48/102

46

ACTIVIDADE 7


d) Que para ti alar ben unha lingua?

Cal o mellor xeito de aprender unha lingua?

Pensas que posible empezar a alar ben unha lingua nova desde o primeiromomento?

LEMBRA: a competencia comunicativa defnese como a habilidade parautilizar e interpretar a lingua de xeito apropiado en funcin do contex-

to. Incle: A competencia lingstica; dicir, a correcta utilizacin das regras

gramaticais (morfolxicas e sintcticas), lxicas, de pronuncia etc.

A competencia discursiva; isto , o emprego adecuado dos proce-dementos de cohesin que nos permiten construr textos coheren-

tes, orais e escritos. A competencia sociolingstica, que se corresponde co uso axei-

tado da lingua nos diferentes contextos, en funcin do tema, o

interlocutor, a fi nalidade, a situacin comunicativa etc.; dicir, o

dominio de diversos rexistros, desde os mis formais ata os miscoloquiais.

A competencia estratxica, que implica o dominio das estratexias

verbais e non verbais para compensar os fallos de comunicacin.Por exemplo, cando sinalamos un obxecto cuxo nome descoece-

mos ou nos referimos a el mediante un circunloquio.


49/102

47

ACTIVIDADE 7


e) Revisa a ta historia lingstica (actividade 2 previa).

Que axentes consideras que constiten os teus reerentes lingsticos naaprendizaxe do casteln?

E do galego?

A quen cres que lle resulta mis cil chegar a ser bilinge en galego e casteln,a unha persoa castelanalante ou galegoalante? Por que?

LEMBRA: artigo 14.3. da Lei de normalizacin lingstica (1983).

As autoridades educativas garantirn que o alumnado, cando remate

cada ciclo en que o ensino do galego obrigatorio, tea un coecementodo galego, a nivel oral e escrito, semellante ao do casteln.

) Co n de acadar ese obxectivo, que presenza pensas que debe ter a linguagalega nos distintos niveis?

Que problemas implica aprender unha lingua s na mbito acadmico?

Que competencias dominar menos este tipo de alante? Por que?

Como se poden solucionar estes carencias?


50/102

48

a) Como deniches no exercicio 5 das actividades previas variedade nor-mativa ou estndar?

E no exercicio 4, que contestaches pregunta cantas veces se modicou anormativa desde 1982?

Responde agora:

- Por que pensas que a pregunta anterior toma como data de reerencia1982?

- Sabes cando comeza o proceso de estandarizacin do espaol? E doportugus? E do rancs? Se o descoeces, busca inormacin ao res-pecto en internet, en enciclopedias ou mesmo en libros de texto.

- Durante os Sculos Escuros a lingua galega dispoa de variedade nor-

mativa? Por que?- En que data se undou a Real Academia Espaola (RAE)? E a Real Aca-

demia Galega (RAG)?

b) Que argumentos empregaras para rebater as seguintes opinins recolli-das no documental:

Eu son dos que penso que o galego normativo un tanto artifcioso, artifcial.

Que pouco natural, que demasiado s veces parceme que se crearon outra lingua.

Pois s veces parece portugus mis ca galego. E, est ben pero pa que imos alar unha

cousa que non sale de ns.

Fano, ano engorroso, ano como que en canto gramtica e a escribilo normativa-

mente que a xente o colle con desgana porque o estn cambiando cada certo tempo a

normativa y entonces pois xa non sabes si o que aprendiches est ben entonces, non

creo que o benefcie para nada.

Actividade 8O galego normativo


51/102

49

ACTIVIDADE 8

O galego normativo

LEMBRA: a variedade normativa dunha lingua elabrase co fi n de serusada na escrita e nos rexistros formais, polo que debe ser comn atodos os falantes (supradialectal). Nalgns casos, escllese como es-tndar unha variedade dialectal concreta (no seu rexistro formal, porsuposto), por exemplo en portugus a variedade de Lisboa, e noutrosescllense trazos de diferentes variedades, coma no caso do galego. Nanosa lingua os criterios empregados na escolla foron: maiora demo-

grfi ca, maior extensin territorial, tradicin literaria e harmonizacincon outras linguas, en especial co portugus.

c) Busca inormacin sobre polmicas con respecto normativa noutraslinguas, as como cambios normativos levados a cabo polas academias doutraslinguas. Aqu tes, por exemplo, un artigo que se re re ao caso do espaol.

ORTOGRAFAEl avistamiento le haba achinado los ojos y lo mantena acongojado yago-tado. Nunca haba estado tan ajetreado, empeado en que la situacin delcantons, el taiwans y del checheno dejase de ser alegal. Intentaba dilur elcastrante control de su socio, que le haba conducido a un estado bulmico enel que los recuerdos parecan pura psicodelia, como si le acechara el alzhimer.Su colega lo acusaba de izquierdismo, cuando a ella la someta a un control pa-rapolicial como si uera un brigadistaque hubiese instalado el autogobiernoen el despacho. Viva como una maraj, es cierto, pero a base de soportar ese

neofascismo ntimo en el que el socio era un cazarrecompensas intoxicado poruna sobredosis de clembuterol que le haba puesto los cudriceps para que ledieran un scar. Se j en el salvapantallas y, mientras engulla un trozo de tofucon orma de piruleta, pens: la marame tiene machacada la mente.

Todas as palabras marcadas no texto anterior acaban de ser legalizadas polaRAE. Foi aceptndoas en dierentes revisins do seu dicionario, eitas desde oano 2001. Antes desa data, para a RAE ningn destes termos exista.


52/102

50

a) Actuamos sempre de acordo coas nosas opinins?

Realizade unha breve enquisa sobre a opinin das persoas do voso contornosobre a reutilizacin e reciclaxe do lixo. Primeiro debedes preparar unha baterade catro ou cinco preguntas coas sas opcins de resposta, do tipo:

Parceche que o ser humano xera: pouco lixo, bastante lixo, moito lixo,demasiado lixo.

Parceche positivo que se omente entre os rapaces a reutilizacin dolixo? Totalmente, bastante, pouco, nada.

Consideras importante reciclar o papel? Moito, bastante, pouco, nada.

E os plsticos e as latas? Moito, bastante, pouco, nada.

Despois, intenta descubrir se estas persoas separan o lixo en caldeiros distin-tos na sa casa, co n de depositalo nos colectores correspondentes. Se llesas a entrevista na sa propia casa, o ideal sera que che ensinasen os caldeirosdistintos que empregan para cada tipo de lixo.

Cales son os resultados?

b) A que personaxes representan as esculturas que decoran a praza doHumor da Corua, onde se entrevistan as mozas castelanalantes? Resulta pa-radoxal, non?

Esta localizacin con-vrtese nunha metorado paradoxo, do mesmoxeito que resultan para-doxais as opinins quemaniestan estas rapazasse as comparamos cosseus usos lingsticos.Como explicaras esta di-verxencia?

Repasa algunhas das sas maniestacins:

Actividade 9O politicamente correcto


53/102

51

ACTIVIDADE 9

O pol it icamente correcto

Pero valormolo [alar galego]. Si, eu qudome mirando e digo ole, ole.

Eu valoro moito, eu envidio a xente que ala galego.

Que no lo hablemos y que no estemos acostumbrados a hablar gallego, no quiere decir

que estemos en contra del gallego ni mucho menos.

Yo me siento orgulloso de tener un idioma propio no es que lo hable ni

Yo creo que es ms de valorar hablar galle-go que no hablarlo. Porque una persona quehabla gallego es una persona que siente mssu identidad que una persona que no lo habla.En Galicia y hablando castellano hombre estbien que lo hables castellano con un madrileo,o con uno de Castilla, pero no con uno de Ga-licia, que tendras que hablar gallego, porquevas a Catalua y hablan entre ellos hablancataln, no hablan espaol. Vas al Pas Vasco y hablan vasco, no hablan espaol. Enton-

ces tendramos que utilizar el gallego, pero no lo utilizamos. Es siempre lo mismo, peroAs nos va, siempre estamos en la cola de todo.

LEMBRA: todos queremos ofrecer unha imaxe social positiva e hoxe enda non est ben visto presentarse como persoas machistas, antiecolo-

xistas, racistas ou antigaleguistas. De a que moitas veces detectemos

os prexuzos nos demais, pero non os recoezamos en ns mesmos. Poreste motivo, un recurso para descubrilos consiste en preguntar pola

opinin dos outros en lugar da propia.

Menudo gan ou cosas as. S, la mayora de la gente piensa eso [dos galegoalan-

tes]. Yo no. Yo tampoco lo pienso.


54/102

52

a) Que inconvenientes supn para ti vivir nunha comunidade bilinge? Eque vantaxes?

Cal sera, na ta opinin, a situacin lingstica ideal, cara ao uturo?

b) Coeces o libro O centro do labirinto, de Agustn Fernndez Paz? Neldebxase un uturo no que s hai no mundo catro linguas ociais e en Europalase unha nica lingua, o euroingls, de xeito que todas as demais sobrevivens de maneira residual, nunha especie de reservas lingsticas. Gustaracheque ose ese o noso uturo, no que se rere s linguas? Por que?

Reproducimos a continuacin un ragmento do libro, no que o autor orece asa propia opinin a travs da protagonista, Sara:

Sara pasara moitas horas tratando de buscar as causas daquel estan-camento. A orma de vida, coa acumulacin excesiva de bens materiais, coapoboacin ensimesmada ante as pantallas de todo tipo que enchan as sascasas, era unha delas, estaba case segura. Pero a principal tia que ser a uni-ormizacin nos gustos, nos pensamentos, nos modos de comportarse, que seestaba a dar. Que importaba que calquera cidadn de Europa puidese recibir

mis de catrocentas canles de televisin, se todas emitan as mesmas noticiase os programas eran semellantes? Non atopaba idntica realidade en calqueradas cidades que visitaba periodicamente? Que quedaba da ascinante varieda-de de culturas que algn da caracterizara humanidade?

Ademais, tia a sospeita de que haba unha conexin entre a crecenteuniormidade e o empobrecemento da lingua, aquel euroingls que todos a-laban e do que cada vez se aca un uso mis limitado. Foran un erro as Leis deUnicacin Lingstica? No seu momento, aquel cambio parecera un avance

Actividade 10O futuro depende de min?


55/102

53

ACTIVIDADE 10

O futuro depende de min?

xigantesco, a posibilidade de rematar cos atrancos que estaban a impedir acohesin de Europa. A implantacin do euroingls ora imparable e permi-tira acabar con aquela Babel que di cultaba a comunicacin. Non obstante,cada vez que ref exionaba sobre o proceso, Sara non poda evitar a idea deque nel estaban as races daquela ausencia de novas ideas, daquela derrota dopensamento, da incapacidade de crear.

Era un sarcasmo. Canto esorzo consumido durante mis de das d-cadas para educar a poboacin na nova lingua, es-

quecendo a rmora da multiplicidade de idiomas.Un esorzo coroado polo xito, ora a primeira de-mostracin da e cacia dun cambio masivo orienta-do desde o poder. Hoxe as antigas linguas europeaseran xa un vestixio histrico, e haban desaparecera medida que se osen consumindo as vellas xe-racins. No uturo s as coecera unha minorade persoas que, o mesmo ca ela agora, teran aresponsabilidade de acceder a un legado cultural

que quizais tamn acabase por non interesar a nin-gun e se perdese para sempre.

Lembrou as teoras que algns lingistasdeenderan no sculo XX, cando a rmaban que cada lingua encerrabaunha visin do mundo. No seu momento parecranlle unhas ideas doadamen-te desmontables, unha esaxeracin contradicida pola realidade. Hoxe segua apensar o mesmo, pero tia cada vez mis dbidas acerca das ideas que levaran uni cacin. Volveu lembrar a colcha de trapos, a metora que non poda

aastar da cabeza desde que a lera nos diarios da sa nai. Agora senta que Ba-bel nunca debeu ser considerada como unha maldicin, senn unha riquezaimprescindible para a humanidade. Quizais a multiplicidade de linguas, aque-la ascinante variedade de ormas que as persoas oran creando para nomear omundo, era unha riqueza que non souberan valorar. Non habera unha visindo mundo, pero si unha historia detrs de cada lingua, unha suma das vidasde tantos homes e mulleres que amaran e suriran a travs das sas palabras.Quizais de a via a enerxa que propiciaba os xermolos creativos que logo se


56/102

54

ACTIVIDADE 10


maniestaban con tanta orza nalgunhas persoas. Pero niso, como en tantasoutras cousas, xa rematara o xogo e non haba a posibilidade de volver atrs.

Ollou para o balcn. As estrelas escintilaban al arriba, alleas a todos osseus problemas. Haba catro mil anos, os poboadores daquelas terras gravaranos petroglios que ela admirara pola tarde. Haba s mil anos, outros habitan-tes esorzranse por construr aquela marabilla de pedra que era Compostela.Que deixaran os do sculo XXI, cal sera o seu herdo? Ou sera a sa a xera-cin destinada a poer o punto nal? Fose como or, as estrelas haban seguir

no rmamento, indierentes a todo. Indierentes tamn s angustias que agoraa mantian esperta contra a sa vontade. Finalmente, puido mis o cansazoque as teimas que lle andaban pola cabeza, e Sara quedou durmida.

- Ests de acordo? Coincide esta visin coa ta? En que?

- A que se rere coa metora da colcha de trapos e a maldicin deBabel?

- E o uturo do galego en concreto, como o ves?

- Que che parece mis importante para que un idioma se mantea vivo?

- En que medida a responsabilidade da xente e en que medida das ins-titucins? Que porcentaxe lle atribuiras a cada un?


57/102

55

ACTIVIDADE 10


c) Coincides coas opinins dos protagonistas do documental? Analzaas:

Vai ser unha lingua residual, que quedar para usos olclricos, para que a alen no

parlamento os que nunca a alan e que nunca a protexeron e, digamos, unha cousa

parecida ao galico en Irlanda, como un smbolo de pas, pero que non vai ter un uso

real, ou sexa que ser unha lingua morta.

Non podo aportar ningunha solucin porque o meu caso sera o de impoer o galego

obrigatoriamente e xente non lle gusta que lle impoan nada, polo tanto terei quedicir que cadaqun aga o que queira e despois que non vean as lamentacins.

A xente ala de imposicin, cando non mis que normalizacin, entn se non se

pode conseguir un 50% ou mis de aulas en galego, no instituto, na escola, non imos

a ningunha parte.

que agora os da nosa ed, da mesma orma que ns vamos alar sempre galego, eles

tamn van alar sempre casteln. Entonces as, ns somos menos e eles son mis.

Eu creo que simplemente que os pais llo alen aos fllos.


58/102

56

Refexiona sobre o papel da lingua no mbito laboral:

a) Que vantaxes ou inconvenientes pode implicar o dominio de varias lin-guas hora de acceder ao mercado laboral?

b) E no caso do galego, pensas que o seu coecemento pode axudarche aatopar traballo?

c) Na ta opinin, que coecemento de idiomas se debe esixir para traba-llar nunha ocina de turismo en Galicia? Por que? E para outro tipo depostos de atencin ao pblico?

d) Consideras necesario que se esixan coecementos de inormtica paratraballar na Administracin pblica? E nunha empresa?

e) Hoxe en da, en Galicia necesario demostrar competencia en castelnpara aprobar unhas oposicins? Como? E de galego? Como?

Actividade 11As linguas no mercado laboral


59/102

57

ACTIVIDADE 11

As l inguas no mercado laboral

Comentade na clase os casos de discriminacin que aparecen no docu-mental.

Como cualicaras este tipo de comportamentos?

Parceche que hoxe en da son habituais este tipo de reaccins?

Busca en internet outros casos semellantes.


60/102

58

a) O galego a lingua con menor nmero de alantes de Europa.

3. Si

2. Non, o letn ten anda menos alantes

1.Hai bastantes linguas con menos alantes

b) En Europa:

3. A maiora dos estados son monolinges

2. Aproximadamente, a metade dos estados son monolinges1. Hai moi poucos estados monolinges

c) Hoxe en da, o ingls a lingua internacional porque:

3. a que ten o vocabulario mis rico

2. a lingua mis cil de aprender

1. a lingua do pas mis poderoso do mundo

d) Sabes que en Espaa se alan 7 linguas? Poderas citar cales son?

e) Cantos estados hai en Europa? Cantas linguas se alan aproximadamenteen Europa? E no mundo?

) Cal o continente con menor densidade lingstica? A que cres que sedebe?

g) Une con rechas:

EspaolenEstadosUnidos Linguamaioritariaedominante

SardoenCerdea Linguaminoritariaedominante

SuecoenFinlandia Linguamaioritariaeminorizada

FrancsenFrancia Linguaminoritariaeminorizada

www.ethnologue.com

Actividade 12Bilingismo e plurilingismo


61/102

59

ACTIVIDADE 12

Bil ingismo e pluri l ingismo

LEMBRA: as linguas minorizadas son aquelas que se atopan en situacinde desvantaxe ou desequilibrio con respecto a unha lingua dominantecoa que comparten territorio. En contraste, os termos minoritaria emaioritaria refrense unicamente porcentaxe de falantes nun terri-torio determinado.

Autoavaliacin lingstica:

a) Compara os teus coecementos de linguas cos dos teus pais e avs?Pensas que melloramos ou non? Cres que deberiamos evolucionar nesta lia?

b) Estudaches algunha lingua por decisin propia e consciente? Como valoraso plurilingismo individual? Sabes o que signi ca lingua persoal adoptiva?


62/102

60

Ao principio do documental aparecen varios carteis publicitarios en galego.Analzaos, tanto desde o punto da vista da orma (recursos expresivos e estils-ticos que neles se empregan, ilustracins etc.), coma do contido (mensaxe quetransmiten, connotacin s que remiten etc.).

Actividade 13EN GALEGO. XA! SI!


63/102

61

ACTIVIDADE 13

En galego. Xa! Si!

Busca en internet outras campaas publicitarias a avor do uso do galego, pro-movidas por dierentes axentes: institucins, concellos, sector comercial e em-presarial, organizacins e asociacins. Tamn podedes preguntar directamenteno voso concello (concellera de cultura ou de normalizacin, se a houbese), nocentro onde estudades, nos comercios e asociacins da zona. En que mbitosconcretos se centran? Que repercusin tiveron?

Agora tcavos a vs: inventade os vosos propios slogans para animar a xen-te nova a alar galego. Lembra unir a lingua cos valores e elementos de reeren-cia da xuventude, moitos deles comentados no documental e traballados nasactividades que acabades de realizar. Podedes seleccionar os mellores slogans

da clase, ilustralos e expoelos polo centro. Os slogans pdense acompaarcoas otos dos persoeiros galegoalantes da actividade 4 D).

Aqu van un par de textos para que vos sirvan de inspiracin:

O Rap da lingua unha cancin actual, mentres que Deitado ronte ao mar un poema de Celso Emilio Ferreiro, pero que hoxe conta cunha versin musi-cada do grupo Dios ke te crew. Conseguide ambas as cancins e escoitdeasna clase.

http://www.adosnet.com/migas/O_rap_da_lingua_80.html

http://www.youtube.com/watch?v=KRfREFi3eqk


64/102

62

ACTIVIDADE 13

En galego. Xa! Si!

Deitado frente ao mar...

Lngoa proletaria do meu pobo,eu loa porque si, porque me gosta,porque me peta e quero e dme a gana;porque me sai de dentro, al do ondodunha tristura aceda que me abrangueao ver tantos patuos desleigados,pequenos mequetrees sen racesque ao pr a garavata xa non saben

armarse no amor dos devanceiros,alar a ala nai,a ala dos avs que temos mortos,e ser, co rostro erguido,marieiros, labregos da lingoaxe,remo i arado, proa e rella sempre.

Eu loa porque si, porque me gostae quero estar cos meus, coa xente mia,perto dos homes bos que soren longounha historia contada noutra lngoa.

Non alo pra os soberbios,non alo pra os rus e poderosos,non alo pra os nchados,non alo pra os baleiros,non alo pra os estpidos,que alo para os que agoantan rexamentementiras e inxusticias decoto;pra os que san e choranun pranto cotidin de bolboretas,de lume e vento sobre os ollos nos.Eu non podo arredar as mias verbasde tdolos que soren neste mundo.E ti vives no mundo, terra mia,berce da mia estirpe,Galicia, doce mgoa das Espaas,deitada rente ao mar, ise camio...

CELSO EMILIO FERREIRO (1912-1979),

Longa noite de pedra


65/102

63

ACTIVIDADE 13

En galego. Xa! Si!

RAP DA LINGUA

Que alemos en galego unha cousa natural,Coma a chuvia no invernoE a calore no vern.En galego! Xa! Si! (bis).

Inda hai pais que non lles alan

Aos seus llos en galegoPorque pensan que unha linguaPara pobres e paletosEn galego! Xa! Si! (bis).

Hai rapaces e rapazasQue ao ir ao institutoNon queren alar galegoPorque din que montuno.

Mis se algun che ai tilnE o queres namorarFaille as beiras en galego,De seguro ligars!

Hai rapaces e rapazasQue queren alar galegoPero anda non o alanPorque din que teen erros.En galego! Xa! Si! (bis).

Anque o ales todo o da

Non che pode sentar mal.Non d mocos, nin d ebre.Fai a proba e xa vers!En galego! Xa! Si! (bis).

Falemos a nosa linguaQue unha lingua moi moderna,Nas escolas e nas casasNas cidades e aldeas.

(catro veces)

En galego! Xa! Si!(moitas veces)

Migallas. Canta connosco!

Pois o mellor consello que se llepode dar a algun que queira pa-

sar do casteln ao galego () que

perda a vergoa; dicir, que non

un delito. Si eu puiden dar ese paso,

pdeo dar calquera.


66/102


67/102

Caderno do profesorado


68/102

66

MANUAL

DO PROFESORADO

Artigo de Vieiros, que anuncia a emisin do documental (16 de maio de 2007):

Linguas cruzadas: documental sobre a mocidade e o idioma.Cntrase na vida de cinco menores de 30 anos que medraron aprendendo galego na escola eescoitndoo na televisin.

Mara Yez e Mnica Ares escribiron e dirixiron Linguas cruzadas, un documental que analizaa situacin da lingua na mocidade e os dierentes enmenos de conversin lingstica que seestn a producir nos ltimos anos. O traballo tenta responder preguntas como cal a lingua queemprega a xente nova, se se manteen os estereotipos que marcan un idioma ou outro, se haiconfito e cal o uturo do galego.

O espazo emitirase na Galega o Da das Letras pola tarde e rediundirase o sbado. Recolle as

opinins de mis de 35 persoas, anda que se centra en cinco delas: Mara, unha moza de Castrode Rei que pertence xeracin dos resistentes: alan galego, sntense orgullosos de acelo enon van renunciar sa lingua.

Outro o caso de Roli, corus que nunca ala galego, anda que o coece, porque o seu contor-no non emprega a lingua. Fer, tamn da Corua, pero que decidiu converterse ao galego candocomezou a estudar en Compostela: un neoalante.

Andrs, de Bueu, amosa a situacin da lingua nas vilas e a sa perda por non parecer do mon-te e pola escolarizacin en casteln. Por ltimo, refctese o caso da xente que vn de ra paraaprender galego: Lilian, unha coreana de 21 anos.

O documental tamn orece o testemuo de tres grupos de pop do pas: 6PM, Nadadora e TheHomens. Est realizado por Xacobe Sineiro e producido por Control Z.

PARTES:

1) Ns temos a sorte de ter unha lingua propia, por que non se ha alar.

Testemuos de mozas e un par de mozos galegoalantes, de 2. de bacharelato, que residen enzonas rurais (Castro de Rei-Lugo).

2) Mis padres pensaron que lo mejor para m era que hablara castellano.

Testemuos de mozos e mozas castelanalantes que residen nun mbito urbano (A Corua),nacidos entre 1986 e 1989. A maiora xa oron educados polos seus pais en casteln, anda quehai algn caso de pais galegoalantes.

3) Falo galego desde hai 3 meses.


69/102

67

MANUAL

DO PROFESORADO

Testemuos de dous mozos e unha moza neoalantes. Os dous primeiros proceden dun mbitototalmente castelanono e empezaron a alar galego na universidade, ao marchar a estudar aSantiago. No caso dela, os seus pais son galegoalantes e empezou a alar en galego no instituto,en Marn. Tamn aparecen os testemuos dos membros da rede social mis prxima ao primeironeoalante: os seus compaeiros de piso e a sa moza.

Testemuo de das mozas s que despediron por usar o galego.

4) Galego ensinronmo meus pais de pequeno e despois deixei de alar galego por culpa do

colexio.

Testemuo dun rapaz de Bueu, nacido en 1990, que empezou a alar en galego pero pasou aocasteln xa con 3 anos, no momento da sa escolarizacin. Aparecen tamn os testemuos dasa nai e dos seus compaeiros do equipo de balonmn.

5) Unha lingua que s ten alantes nativos non avanza.

Testemuo dun programa de voluntariado lingstico a travs de catro participantes, tres comoalumnos (coreana, madrilea e cataln) e un como proesor.

Estas cinco partes estn intercaladas con entrevistas a tres grupos musicais con posicionamen-tos dierentes con respecto ao uso do galego na msica: 6PM, Nadadora e The homens.

ACTIVIDADES PREVIAS AO VISIONAMENTO DO DOCUMENTAL

As actividades previas ao visionamento do documental estn destinadas a acilitar a exterioriza-cin dos prexuzos lingsticos dos alumnos. Nas sociedades occidentais actuais non est benvisto socialmente manter prexuzos de ningn tipo, nin de xnero, nin de raza, nin lingsticosetc. As, resultaranos dicil atopar a algun, home ou muller, que admitise ser machista. Isto

non impide, non obstante, que sigamos asistindo a comportamentos que revelan desigualdadede xnero a todos os niveis, desde o domstico ata o laboral, nin que sigamos a escoitar opininsmachistas, mis ou menos explcitas. O mesmo ocorre coas linguas. A pesar de que na teoratodos nos maniestamos a avor da pluralidade lingstica e armamos valorala como unha im-portante riqueza cultural, en realidade estamos lonxe de asumir a pluralidade lingstica na quevivimos e as sas consecuencias, sobre todo cando estas nos aectan a nivel persoal, na medidaen que nos resulte necesario, por exemplo, aprender outras linguas, parte da materna ou ini-cial, sexa por motivos proesionais ou por necesidade de integracin social. En denitiva, dadoque todos desexamos orecer unha imaxe social positiva, ante os demais e ante ns mesmos,tenderemos a ocultar ou disrazar os nosos prexuzos. Polo tanto, sacalos luz resulta un laborundamental e o primeiro paso para combatelos.


70/102

68

MANUAL

DO PROFESORADO

Cmpre ter en conta que tanto os protagonistas do documental como os nosos alumnos estnnun dos perodos crticos na ormacin de estereotipos e prexuzos: a adolescencia. Ademais,nesta etapa, os pais e os proesores, os principais axentes de socializacin na inancia, perdengran parte da sa infuencia para pasar a ser substitudos polo grupo de iguais e os medios decomunicacin, en especial hoxe en da a televisin. De a que este documental se converta nuninstrumento especialmente til para o noso obxectivo a superacin de prexuzos lingsticos,xa que responde ao ormato preerido polos adolescentes, o audiovisual, e ademais os perso-naxes que van ver na pantalla teen a sa mesma idade, o que os axudar a identicarse coneles. Tamn por este motivo moitas das actividades rematan cunha posta en comn ou debateen grupo de toda a aula, co n de que sexan os mesmos alumnos os que cheguen a elaborarargumentos para superar os prexuzos detectados, por suposto, sempre baixo a orientacin doproesor. En calquera caso, cmpre comezar cunha refexin persoal e individual previa, na que

cada alumno mire cara a si mesmo, nun exercicio de interiorizacin e asemade de distanciamen-to, co n de acer conscientes ou explcitos na maior medida posible os prexuzos propios.

Orientacins pedagxicas

Estas actividades debe realizalas cada alumno individualmente, sen consultar cos demais. Unhavez visto o documental, os alumnos poden volver sobre estas mesmas preguntas e matizalas ouengadir algo, pero sempre cun bolgrao de cor distinta, co n de comprobar se o documental oslevou a modicar algo a sa postura. Neste primeiro momento, o que se persegue un esorzo

de autoanlise e refexin persoal por parte do alumnado. As actividades previas uncionan aomesmo tempo como presentacin do documental, pois nelas xa se adiantan os dierentes temasque nel se van tratar.

Eu

Actividade de elaboracin propia.

A mia historia lingstica

- Exemplo dun rapaz castelanalante que pertence a unha amilia castelanalante e que vive enVigo, en Travesas:

EU casteln + meus pais casteln (9) + meus dous irmns casteln (8) + meus compaeirosde clase e amigos casteln (7) + meus compaeiros de teatro casteln (pero obra en galego)(6) + proesores casteln e galego (5) + ace book casteln (4) + televisin casteln (3) +cine casteln (2) + tendas casteln (1).

Total = 45 puntos.

Peso do casteln = 40,5/45


71/102

69

MANUAL

DO PROFESORADO

Peso do galego = 4,5/45

No caso do teatro, adxudicamos 4 ao casteln e 2 ao galego, xa que a obra escollida est nestalingua, anda que aqu se ve claramente o uso ritualizado do galego. Con respecto aos proesores,tamn se pode repartir a puntuacin (neste caso, consideramos que a metade usaban o galego ea metade o casteln, aproximadamente). O sistema de puntos un xeito de acer mis atractivaa actividade.

O mis importante que os alumnos refexionen sobre as vas de entrada que teen no caso docasteln e do galego, de xeito que comproben por si mesmos a desigualdade social de ambasas linguas, maior anda, por suposto, no caso dos habitantes das cidades. Nun contexto urbano,as vas de entrada do casteln son totalmente maioritarias, pero nun contexto rural a situacinnon a inversa, senn que hai axentes nos que segue a predominar o casteln. Este o motivo

de que a un rapaz castelanalante lle resulte mis dicil chegar a ser bilinge casteln-galego,que a un rapaz galegoalante. Este ten moitas mis oportunidades de aprender o casteln que ocastelanalante de aprender galego. De a que, se pretendemos acadar o bilingismo, o galegodebe reorzarse na amilia e no ensino. O obxectivo , ou debera ser, que o sistema educativocompense nalgunha medida a desigualdade lingstica presente na sociedade, priorizando, polomenos neste mbito, a lingua con menor presenza e prestixio social; isto , o galego. S destexeito conseguiremos dotar os nosos alumnos de competencia lingstica nas das linguas coo-ciais, tal como establece o artigo 14.3 da LNL. Ademais, o bilingismo acilita o camio cara aoplurilingismo e, polo tanto, cara aprendizaxe de linguas estranxeiras, como o rancs, ingls,chins etc.

Artigo 14.3 da Lei de normalizacin lingstica (LNL, 1983): as autoridades educativas garantirnque o alumnado, cando remate cada ciclo en que o ensino do galego obrigatorio, tea un coe-cemento do galego, a nivel oral e escrito, semellante ao do casteln.

Esta actividade permite refexionar as mesmo sobre a suposta liberdade de eleccin lingsti-ca, xa que malia que certo que cadaqun pode escoller a lingua que quere alar, tamn o quea sociedade te empurra a alar unha determinada, a lingua neutra, o casteln, mentres que o ga-lego a lingua marcada e empregalo trae consigo unha serie de consecuencias, sobre todo nosmbitos urbanos. De a o cambio de lingua que levan a cabo en moitos casos os galegoalantesna escola ou na sa relacin cos amigos, reducindo o uso do galego ao mbito amiliar (isto dlugar ao que se denomina galego oculto). Ntaste raro alando galego entre eles.

Neste sentido, quizais sera interesante promover as conversas bilinges, co n de que os ga-legoalantes se mantean no seu idioma, en lugar de adaptarse ao casteln dos seus interlo-cutores, como se vn acendo tradicionalmente. Isto non ten por que supor un obstculo paraa comunicacin, tal como maniestan os membros do grupo musical Nadadora: alamos casesempre en casteln e eles en galego, pero unha relacin fuda igualmente.

Traballaremos en proundidade as distintas connotacins de cada lingua ao longo da unidade.

No documental aparecen representados os cinco pers de alantes que, a grandes trazos, sepoden distinguir en Galicia e que representamos nesta actividade a travs de cadanseu extractodiscursivo:


72/102

70

MANUAL

DO PROFESORADO

a) Galegoalante, de amilia e contorno galegonos (hbitat +rural).

b) Castelanalante, de amilia e contorno castelanonos (hbitat +urbano).c) Castelanalante, de amilia galegona, pero contorno castelanono (hbitat +urbano).

d) Neoalante, de amilia galegona, pero contorno castelanono (hbitat +urbano).

e) Neoalante, de amilia e contorno castelanonos (hbitat +urbano).

Cmpre aclarar que na categora +urbano inclumos tanto as cidades como as vilas grandes,debido a que estas presentan xa caractersticas plenamente urbanas, tamn no que se rere aouso lingstico, como se ver na actividade 1 posterior.

A actividade das caras, extrada do estudo O galego segundo a mocidade(Seminario de So-ciolingstica, 2003), pretende poer de relevo os estereotipos e prexuzos existentes sobre cadaperl lingstico. Convn realizala ao principio, co n de non condicionar as respostas. Pdeseenocar de diversas maneiras. Por exemplo, presentrllela aos alumnos como un exercicio dedescricin sen mis, previamente a tratar o tema dos estereotipos e prexuzos lingsticos. Cadaalumno debe escoller unha cara e levar a cabo unha descricin sica subxectiva, as como inven-tarlle un nome e unha biograa (idade, lugar de residencia, nivel de estudos, proesin, situacinamiliar, aeccins, orientacin poltica etc.). Seguramente, deste xeito xurdan xa a maiora dosprexuzos. Estes detctanse xa na propia seleccin dos retratos, pois en lias xerais os alumnosescollen os dos mis guapos e aplcanlles, por suposto, caractersticas moi positivas (xitoacadmico e social, por exemplo). Posteriormente, ao pedirlles que unan cada retrato cun perllingstico, adoitan relacionar os que valoraron tan positivamente co emprego do casteln. Naactividade posterior 3 volverase sobre esta, co n de poer en cuestin os prexuzos resultantese intentar anulalos. Nesta ase abonda con acelos explcitos.

No estudo O galego segundo a mocidadepedaselle precisamente a alumnado de secundaria ebacharelato que unisen as caras con distintas voces e que lles atribusen a estas ademais certascaractersticas persoais (tcnica coecida como matched-guiseou tcnica das mscaras), ascomo unha proesin. Os resultados principais oron os seguintes (inclumos o nmero do retra-to, as como as caractersticas):

Mulleres:

- Falante con acento galego, independentemente de que empregase o galego ou ocasteln: 1, 5 e 9; +el, +traballadora, +prctica, +xenerosa, +digna de conanza, peroatractiva e innovadora.

- Falante con acento casteln: 4, 8 e 11; +orgullosa.- Falante de galego con acento casteln; isto , neoalante: 7.

Homes (neste caso o consenso oi menor):

- Falante con acento galego, independentemente de que empregase o galego ou ocasteln: 6 e 9; tradicional e peor dotado para o xito social.

- Falante con acento casteln: 2, 7, 11 e 12; +capacidade para dirixir, +interese en pro-gresar, +conanza en si mesmo, +traballador e +innovador, pero divertido, sentido dohumor e simptico.

- Falante de galego con acento casteln; isto , neoalante: 5.


73/102

71

MANUAL

DO PROFESORADO

Como se pode comprobar, ademais dos prexuzos lingsticos, tamn se detectan prexuzos dexnero, xa que non se valora igual o acento casteln nos homes que nas mulleres, sobre todoentre os mis novos. A muller con acento casteln recibe, de eito, un cualicativo con connota-cins pexorativas, anda que asociado ao xito social. En xeral, o acento casteln nese a este,anda que esperta escasos sentimentos de empata. Trtase da distincin entre as das dimen-sins clsicas: status ronte a solidariedade.

No propio documental un dos participantes ai reerencia a este estudo, anda que o cita baixo o

ttulo doutro de corte cualitativo: Falar galego, no veo por que?

A mia opinin persoal

Actividade de elaboracin propia, que se ir comentando nas actividades posteriores correspon-dentes.

Os meus coecementos de sociolingstica.

OLLO! As solucins non se deben desvelar ata despois de ver o documental, xa que o obxectivo que cada alumno se dea conta dos seus propios erros, ben a travs do visionmento do docu-mental, ben a travs da realizacin das actividades posteriores.

Cal a lingua maioritaria en Galicia? O galego, anda que se temos en conta s a poboacin

menor de 54 anos (MSG-04), a reducin do galego tal que no 2004 o galego deixou xa de ocu-par a posicin maioritaria que sempre tivo (vxanse grcos no apndice I e mais na actividade1 do Caderno do alumnado).

En cal das das cidades se ala mis galego: A Corua ou Santiago de Compostela? EnSantiago (vxase grco no apndice I).

Que lingua a maioritaria en Castro de Rei (Lugo)? E en Bueu (Pontevedra)? E en Cangas(Pontevedra)? Os alumnos deben buscar esta inormacin na actividade 1 posterior.

Cantas veces diras que se modifcou a normativa desde 1982? Das, en 1995 e 2003, e enambos os casos as modicacins oron mnimas. Retmase na actividade 8 posterior.

Que o voluntariado lingstico? Explcase no documental.

Es quen de defnir os seguintes conceptos?

Inclumos a denicin correcta de cada un dos termos, anda que nesta primeira ase, previa aovisionamento do documental, non se debe adiantar a correccin. O obxectivo que os alumnosintenten denilos por si ss e, despois, en todo caso, contrastar as sas denicins coas doscompaeiros e que debatan entre eles cal lles parece mis adecuada e por que. A denicin co-rrecta s se lles proporcionar a medida que se vaian traballando estes conceptos nas actividades


74/102

72

MANUAL

DO PROFESORADO

posteriores. De eito, o ideal sera que a travs delas os propios alumnos se osen dando contados erros da sa primeira denicin (no caso de que os haxa, claro).

- Castrapo: denominacin que moitos alantes lle aplican ao seu propio xeito de alar galego,en reerencia a que non o an correctamente, segundo eles, pois mesturan palabras dos dousidiomas, galego e casteln. En xeral, tendemos a pensar

Linguas_Cruzadas

Documents

Transcript of Linguas_Cruzadas