Libros L I B R O S - igadi. · PDF fileOs anos posteriores ao stalinismo, cualificados por...

download Libros L I B R O S - igadi. · PDF fileOs anos posteriores ao stalinismo, cualificados por Meyer como “o Baixo Imperio”, definen a consolidación da nomenclatura soviética como

If you can't read please download the document

Transcript of Libros L I B R O S - igadi. · PDF fileOs anos posteriores ao stalinismo, cualificados por...

  • Tempo Exterior / 18 (segunda etapa) - xaneiro/xuo 2009 177

    Libros

    Jean Meyer, Rusia y sus imperios (1894-2005), Barcelona, Crculo de Lectores S. A, 2009. 635 pxinas. ISBN: 978-84-672-3435-0

    R usia est de volta no interese editorial e informativo, en gran medida motivado pola sa recuperacin de espazos de poder no contexto global. As recentes novidades editoriais sobre a histo-ria e a poltica rusas rastrexan, principalmente, as bases que definen esa potencialidade as como outras perspectivas, mais de carcter imperial.

    Rusia y sus imperios abarca mais dun sculo de historia rusa, comprendido desde os ltimos decenios do tsarismo pasando pola constru-cin e posterior cada do Estado sovitico (1917-1991), a catica transicin dos anos de presidencia de Boris Ieltsin e a actual consolidacin no poder de Vladimir Putin. Neste ltimo caso, o autor identifica o mantemento, na actual elite, dunha mestura do tradicional nacionalismo ruso coas actuais nostalxias imperiais.

    Jean Meyer, historiador francs radicado en Mxico, de prolfica producin ensastica sobre a historia rusa e mexicana, aborda un enfoque histrico basicamente delimitado pola influencia de factores como a xeo-grafa e a demografa na expansin e consolidacin imperial rusa.

    A reflexin central do seu libro dirxese a coecer ata que punto as bases do poder imperial ruso durante os sculos do tsarismo influron na consolidacin dunha estrutura de poder centralizada con pretensins expansivas. Estes son aspectos que Meyer toma en conta para estudar os decenios do poder sovitico e trazar determinadas pinceladas da Rusia ac-tual.

    O imperialismo ruso semella fortalecerse como unha empresa histrica, un obxectivo igualmente provisto dunha ilusin esperanzadora, presente tacitamente en diversos perodos da sa historia contempornea. Meyer argumenta como o concepto de fronteira exerceu en Rusia un po-deroso efecto expansivo, similar conquista do Oeste realizada en EEUU durante a segunda metade do sculo XIX.

    As, a xeopoltica xogou un papel esencial para Rusia e EEUU, de-bido a que ambos pases experimentaron similares procesos expansivos no sculo XIX, en gran medida definidos por factores demogrficos e xeogr-ficos, non unicamente polticos ou econmicos. Pero a intelligentsia rusa e os seus designios imperiais vronse forzados a confrontarse con das referencias: a occidentalizacin, proceso iniciado por Pedro O Grande a comezos do sculo XVIII e difundido polas elites tsaristas; e a conciencia

    LI

    BR

    OS

  • Tempo Exterior / 18 (segunda etapa) - xaneiro/xuo 2009178

    Libros / Jean Meyer: Rusia y sus imperios (1894-2005)

    nacional rusa, recuperada a mediados do sculo XIX por escritores e poe-tas como Toltstoi e Pushkin.

    A cada poltica do tsarismo (mais non probablemente a sa idea de poder) as como a aparicin da utopa socialista que creou a URSS en 1922, fortaleceron o carcter imperial ruso, agora ideoloxicamente alimentado coa pretensin de converter a Moscova no centro mundial da revolucin socialista. Meyer rastrea os fundamentos da revolucin sovitica, perodo que cualifica como a Idade de Ferro comprendida entre o ascenso de Sta-lin, o perodo do terror e as purgas, e a II Guerra Mundial. Aqu pechase un perodo de expansin, fortalecida a URSS coa sa vitoria blica contra a Alemaa nazi.

    Os anos posteriores ao stalinismo, cualificados por Meyer como o Baixo Imperio, definen a consolidacin da nomenclatura sovitica como elite de poder dentro dun sistema internacional bipolar, marcado polo pulso xeopoltico con EEUU e o mundo occidental e capitalista. Son os anos que van de Nikita Krushchev (1956) a Mijal Gorbachov (1991).

    Pero o final da utopa sovitica deu paso a un mundo repleto de tur-bulencias, incertezas e desafos para Rusia. A Segunda Repblica, epteto que Meyer utiliza para definir a Rusia post-sovitica que vai de Ieltsin a Putin, comprende un perodo inmediatamente contemporneo que nos leva ao momento actual, no que autor semella identificar determinadas sinais do tradicional nacionalismo, autoritarismo e imperialismo ruso, agora baixo outras pticas e mecanismos de poder.

    Se ben o estudo histrico de Meyer remata no 2005, o autor albisca escenarios especulativos sobre o futuro de Rusia baixo Putin, presidente entre 2000 e 2008, e actualmente primeiro ministro. Imposibilitado a pre-sentarse nas eleccins presidenciais de 2008, delegado este cargo no seu suposto delfn e actual presidente Dmitri Medveded, Meyer atrevese a considerar a Putin como o poder tras bastidores, agardando o seu momento de volver ao Kremlin, moi probablemente para eleccins presidenciais de 2012.

    Meyer estima que a imaxe popular de Putin como o reconstrutor dun Estado poderoso e modernizado afonda unha tradicional percepcin rusa, simpatizante cos liderados fortes e personalistas, que aseguran a orde, estabilidade, fortaleza e respecto exterior para o pas. Vela que Meyer ob-serve dificultades de tipo institucional e ata cultural para consolidar unha Rusia completamente democrtica e plural. Oportuna as a sa reflexin final: Rusia seguir sendo un problema para Europa, para o mundo e para si mesma.

    Roberto Mansilla Blanco

    LI

    BR

    OS

  • Tempo Exterior / 18 (segunda etapa) - xaneiro/xuo 2009 179

    Libros / Stelios Stavridis: La Unin Europea y el conflicto chipriota (1974-2006)

    Stelios Stavridis: La Unin Europea y el conflicto chipriota (1974-2006), Editorial Icaria, Barcelona, 2008, 174 pxs. ISBN 978-84-7426-980-2

    A comunmente denominada ampliacin leste supuxo a adhesin UE dunha ducia de novos membros no perodo 2004-2007. Esa referencia xeogrfica sita nun primeiro plano a incorpo-racin da decena de estados ex-comunistas de Europa central e oriental e, simultaneamente, atena a entrada dos dous estados insulares medi-terrneos: Malta e Chipre. A pesares dos esforzos e xestins previas, o segundo ingresou no club europeo co seu territorio dividido e ocupado por Turqua. A semellanza do Berln da Guerra fra, Nicosia anda unha cidade dividida pola coecida como Lia Verde. Esta situacin o aci-cate que move profesor Stavridis a reflexionar sobre o conflito chipriota e, de xeito especfico, sobre a actuacin da UE e o Parlamento Europeo.

    A integracin da Repblica de Chipre na UE foi considerada un acontecemento histrico e vista con optimismo pois ofreca unha oportu-nidade para solucionar a situacin de particin da illa iniciada en 1974. Ese optimismo non proceda dun infundado voluntarismo ou dun mero estado psicolxico. Asentbase na idea, amplamente difundida na comunidade acadmica, que considera que a ampliacin constite o mellor instrumen-to de poltica exterior para impulsar a paz, a estabilidade, a prosperidade, a democracia, os dereitos humanos ou estado de Dereito por toda Europa. A partir desta premisa, Stavridis formlase a seguinte reflexin: por que a UE non intervn activamente na solucin do conflito chipriota no marco desa poltica de ampliacin?

    O libro examina a situacin chipriota considerando que a invasin e ocupacin militares turcas de 1974 son ilegais luz do Dereito interna-cional. O autor amosase particularmente crtico co papel realizado pola UE no conflito e, tal e como manifesta, non acerta a comprender por qu la Unin Europea se ha involucrado tan poco y emprendido tan pocas acciones (p. 9). Stavridis censura e acusa UE de non realizar ningn esfuerzo real por contribuir a encontrar una solucin justa y duradera del conflicto chipriota, y por supuesto no cualquier solucin, sino una que respetara las leyes y los principios internacionales y europeos bsicos (p. 10). Tamn denuncia a dobre vara utilizada e a actuacin hipcrita de diferentes actores polticos en relacin co conflito chipriota.

    Este traballo est dividido en catro partes principais. Na primeira, define e describe de modo abreviado o conflito chipriota. Para este fin, establece e distingue diferentes perodos temporais (antecedentes remo-tos, perodo de independencia 1960, etapa posterior invasin e ocupa-cin turca, 1974) nos que alude s referencias histricas pertinentes para

    LI

    BR

    OS

  • Tempo Exterior / 18 (segunda etapa) - xaneiro/xuo 2009180

    Libros / Stelios Stavridis: La Unin Europea y el conflicto chipriota (1974-2006)

    a comprensin da situacin de Chipre. Este apartado histrico vai acom-paado dunha exposicin panormica das presentes institucins polticas, do sistema de partidos existente, ademais de ofrecer datos demogrficos que resultan claves para acadar unha eventual solucin (por exemplo, a presenza de colonos turcos na zona norte da illa con dereito a voto). Fi-nalmente, expn a actuacin desenvolvida longo de dcadas pola ONU respecto desta cuestin e, en particular, examina e valora as diferentes versins do Plan Annan (2004) e o resultado do referendo celebrado o 24 de abril de 2004. A resultas do anterior, observa unha viraxe que se produce en 1998 cando os turco-chipriotas abandonan a solucin de corte federal bizonal e bicomunal e asumen unha alternativa de carcter confe-deral. Con este cambio, en palabras de Stavridis, era obvio que una de las partes buscaba dar la vuelta a la ocupacin y la otra su legitimacin. Esta divergencia fundamental es fcil de observar en la solucin polti-ca preferida hasta ahora para el conflicto. Para los greco-chipriotas, un Estado federal bizonal, bicomunal es un compromiso doloroso, pero tam-bin una lnea roja que no puede cruzarse. Para los turco-chipriotas, un Estado confederado permite una secesin posible en el futuro. Tenemos por ende dos soluciones: el intento de regresar a una especie de repblica reunificada, versus al intento de legitimar la invasin, ocupacin y colo-nizacin (p. 47).

    A segunda parte versa sobre o papel internacional da Unin Eu-ropea e, en particular, do Parlamento Europeo. Aborda cuestins xerais como a aparicin de novos actores na escena internacional, o tipo de acto-res i