KABLETIKO TELEBISTA

EDO

TELEBANAKETA

Telebistaks infarmazioa etxetara eramateko sisternarik erabiliena, uhin elektromagnetikoen erradiazioa izan da oraindaino. Baina azken urte hauetan Estatu Batuetan asko hedatu den beste sistema bat ere badago; kabletiko telebista (KATI? alegia).

%Gema honek, uhin elektromag netikoen ordez kablea erabiltzen d u transmisioaren euskarri bezala. Ka blea erabiltzeak, bi abantail ditu,

tehenengoa, seinalearen kalitate hobearen posibilitatea, eta bigarrena, aldi berean kanal asko transmitizeko erraztasuna (orain topea 60 kana- letan daga).

Akats bezala, kableacen ezarketa eta honek dakarren gastua aipa daiteke. Lehen esan dudanez batipat Estatu Batuetan hedatu bada ere, Europan hasiak dira ezartzen Fran- tzian eta ALemanian. Euskal Hestian telebisbko seiraalea kablez banatzen duten bi herri badaude: Eskoriatza eta Legorreh.

KATB nola sortu eta noia hedatu zen aztei.tzeko, Estatu Batuetako kasua behin eta berriro aipatu beharko dugu; fenomeno hau han jaio eta zabaldu bait zen.

Lehenengo sistemnk 1949. urtenn ezarri ziren eta airez igortitako seinalearen harrera txarra zuten tokietako arazoa konpontzeko jarri ziren. Leku menditsuetan seinalea ez da berdin isisten e txe edo herri guztietaca. Batzutan, elur pixka batekin iristen da, bestetan islada- tze-fenornenaak direla eta irudi bikoitza azaltzen da panhilan. Hau konpontzeko, seinalearen harrera ona daukan leku bat bilatzen da eta hor antena bakarra ezarrix gero, seinalea anplifikatu egiten da eta kablez eramaten behar den toki guztietara legezkoa den kalitateaz.

1952. urtean 70 sistema zeuden ezarriak Estatu Batuetan 14.000 harpidedunekin. 1980.ean 4.225 sistema zeuden e t a 15 rn i l i o i harpidedun. Azken urte hauetan batez ere, harpidedunen kopurva nahika azkar hazi da.

Hasiera batetan sistema hau, seinale harrera txarra zeukaten tokietan bakarrik ezartzen bazen ere, gero, eta KATB-ren industr ia handitzen zihoan heinertn, beste herri batzuetan lairez kate bat edo b i bakarrik hartzen zutenetan) hasi zen ezartzen. Helburua herri horietan ikusten ziren kanalen kopurua handitzea zen noski. Horretarako,

hargailu on batez, beste herrialdetako kaaalak herriko talebanaketaren zentralean hartzen ziren eta handik kablez etxe guztietara banatzen.

Seinaleak hartzea, hargaiiuen baldintzengatik mugatuta zegoen; distantzia e t a lurraren kurba- turagatik aicgin. Distantzia han- dietatik seinaleak lortzeko mi- krouhin-loturak erabili behar izan ziren eta sistema hauek garestiak dira ezartzeko eta mantentzeko. Hala eie satelitetiko transmisioak mar- txan jasri zirenetik, urrutiko tele- bistako kanal asko dago, garestiegi ez den sateliteko lur hargailu batez, erraz har daitekeelarik.

Telebistako programazio berezi- tua sortzeak, bu1 tzada haundia eman zion KATB-ti. Kanal bakoitza gai bakar batera dedikatzen da e t a denbora guztia gai horretaz bakarrik aritzen da; kirolez esate baterako. Edo kulturaz, hezkuntzaz, dokumen- talez, abenturazko filmez, hizkuntzen irakasketaz, eta abarrez.

Honen ondorioz, airez igotritako kanat en harrera ona zeukaten herrialdeetan ere, hasi ziren KATB sistemak ezartzen; hiri handien inguruan eta hiri txikietan alegia.

3.- Kanalen kopurua

Cehenengo KATB sisternek, airez igorritako bi edo hiru kanaI hartu eta kabIez banatzen zi tuzten Hau nabikoa zuten, kanal hauek, beste telebistarik ikusteko posibilitaterik

1 . irudia. Telebanaketa.

ez zeukaten harpidedunei bidal tzen baiE xizkien. KATB sistemak, airez kanal gehiago ecraz hartzen ziren hlcrrialdeetan ezarritakoan, beraien programen kopurua h a n d i t u beharrean aurkitu ziren, harpi- dedunei sistema erakargarria eskaini nahi bazieten.

Arrazoi teknikoengatik ka- nal-kopuruaren lehenengo muga 7 izan zen. Kanali hauek VHF-ko BI eta BlII-an kokatuta zeuden ( 1. taula); horietako hiru 331-ean eLa beste lauak BIII-an, srabilitako La nal-pare bakoitzaren artean beste bat

esabili gabe utzirik. Eredu hau New Yorken eta Los Angeleñen V HF-ko airezko transmisioetarako erabiltzen dena da. Oztopo teknikoak azkar gainditu ziren eta KATB sistemek 12 kanal eskaini ahal izan zuten; hau da, telebistako hargailu baten VHF-ko kapltxitate maximoa (EERB.etan 12, Europon 11 bakarrik) . UMF-ko kanalak ezin izan z i ren crabiIi KATB-an. Kanal hauen maiztasun alEuek kablean atenuazio handia sortzen bait dute.

Harpidedunen kopurua handi- tzeko asmoz, KATB sistema asko 12

MAIZTASUNEN BANAKETA (EE.BB.-ebn)

Kanala Kaaala

27 28 29 30 3 2 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53

kanal baino gehiago tsansmititzen selektorea du. TeIebistako hargailua hasi zen. Telebista-hargailu normal kanal finko batetan sintonizatzen da batek, VHF-an 12 kanal baino eta kanalen aukera konberti - gehiago sin tonizatu ezin duenez, gailuaren bidez egiten da (2. irudia). KATB sistemek h s t e dispsitibo bat, konbertigailu izenekoa, hornit u KATB sistemek hileko tarifak behar izan zuten. Konbertigailu hau, garestiEu egin zizkieten beren har- antena eta te lebis taren ar tean pidedunei, konbertigailuaren bidez konekiatzen da eta bere maiztasun-

I KABLETIK O 1 KQNBERTI- c r CAILUA

F HARCAILUA , G 4 5 0 Mhz 3 KANALA 60+66 Mhz I

2. irudia.

kanal gehiago hartzeko posibilitatea da1 tzeko posibilita tea zuela. Egu- zegoela eta. notan 450 Mhz-era iristen ari da, BO

kanaleko ahalmenez. Lehenengo konbertigailuek FM

eta 7. kanalaren (Europan 5.1 tartean Urteetan zehar KATB sistema dagoen maiztasun-hutsunca erabili askok kable bikoitza ezarsi du bere zuten. M a i z tasun hauc k airez ko sarean. Honela, kanalen ahaImena transmisioetan erabili egiten dira, bikoiztu egiten da. Reraz gaur egun (irrati-komunikaziotan eta nabiga- kable bikoitza duen sistemak, teorian zio-sistematan), baina KATB trans- behintzat, 120 programa ezberdin misioa kable ardazkidera mugaturik eskain lezake. egiten denez, maiztasun hauen era- biipenak ez du inolako interferentzi Herrialdetako esklusibak iortze- arazorik cartzen. Erdiko banda hone- ko asmoz, sisternek gero eta kanal tako kanalak erabiltzeak, programen gehiago eskaini izan dute eta gero eta kopurua I h i k 20 ingurura igo zuen. gehiago eskatu izan zaie. Egun,

KATBko zerbitzurako kapazi tate KATB sistema bate k eskain teknfko onargarria badagoela esan

zezakeen kanal-kopumaren hurrengo dezakegu. muga, kablearen linean teuden anplifikagailuena zen; anplifika Baina oraingo atazo larria, hain- zeza k e t e n rnaiztasun m a x i moa beste kanal htetzeko programazioa alegia. Muga hau 3C)(E Mhg-ekoa zen, aurkitzea da. Reste problema bat, guztira 36 kanaleko ahalmena izanik programa guzti horiek finantzatzea endibandakomaiztasunaknahiz13. izango da. K A T B s i s temarik kanala baino rnaiztasun handiagoa k gehienek, prograrnazio iturri batzu- erabiliz. Hurrengo hazkundea, anpli ren konbinazioa erabilika dute kanaI fikagailuen ahalmena aldatuta 360 guzt 1 horiek betetzeko asmoz Mhz-era heldu zen, eta gero 400 Mhz-era, 52 kanal kabletik b i

4.- KATB sistema baten egitura

KATB sistema, zenbait elemen- tuz osetuta dago, eta elementu hauen eginkizuna, goi-mailako kalitate tekniko batez telebista-prograrnak biltzea eta degradaxio minimo batez harpidedunen etxeetara banatzea da. KATB sistemaren ohizko elemen- tuak, 3. irudian azaItzen dira.

SQrean sartzen diren telebistako seinaleak, antena ba tez airetik hartutakoak, mikrouhin-lotura bate- tik etorriak, sateliteko seinaleen hargailu batez hastutakoak edo sisteman bertan sostutakoak izan daitezke. Airezko seinaientzako antenak, erabiliko diren kanalen rnaiztasunen arabera eginak daude eta inguruetan izan daitezkeen oztopoak gainditze ko diseinatutako dorreetan ezartzen dira. Kanal berezi bat hartzeko, antena batzuren rnul tzoak (antena batzuk elkarri konekta turikl maiz erabili behar dira.

Nahi dugun telebistako seinalea, urrutiegi dagoenean edota beste herrialde batetan sortzen denean, airee hartzeko, mikrouhin-loturak edo satelite-banaketa erabiltzen dira. Kanpotik sartutako seinaIeak e t sis- teman bertan sortutakoak, konber- tigailu, moduladore eta anplifi- kagailu-multzo batez proaesa tu egi- ten dira. Disposi t i bo- rnul tzo honi, telebanaketarako zentrala deitzen zaio. Hemen seinaleen maiztasunak

eta anplitudeak mugatu, aldatu, eta kontralatu egiten dira, KATB sistemak eskainiko duen kanalen surta antolatzeko. Eragiketa hauen emaitza, sarrerako telebista-seina- leen konbinazioa da eta konbinazio hau kablez bidaliko da sistema osoan zehar banatua izan dadin.

Seinaleen banaketarako, kable ardazkidea erabiltzen da, e t a kable hau telefonoko posteen modukoetan ezartzen da edo Eurperatu egiten da komunitatearen eskakizunen arabe- ra .

Kable ardazkidean galerak dau- denez gero, anplifikagailuak behar dira galdutakoa irabazteko eta seinale bakoitza ekualizatzeka; gale- rak maiztasunaren arabera aldatu egiten bait dira. KabIearen linea nagusiari enborra deitzen zaio, eta l inea horre tan dauden anpli - fikagailuak nugusiak dira.

Geografikoki egokiak diren takietan, deri bazio-anpli fikagaiEuak ezartzen dira. Anplifikagailu hauek, bi irteera dituzte. Batak, jarraitxen duen enhr-l ima elikatzen du eta besteak berriz potentzia txikiagoko bigarren mailako tinea bat. Bigarren mailako Iineak, kale edo pasealekuan zehar luzatzen dira. Linea hauetan ere galerak izaten dira eta banuketa- anplifikagailuak jarri behar dira. Linearen bukaerara hurbildu ahala, anplifikagailu txikiagoak, hedapen- anpiifikagailu izenekoak, erabil tzen dira.

EINALEENTZAKO ANTENA

SEISALEEN LURREKO MARGAILUA 3 = BERTAX SORTUTAKO PROGRAMA (BIDEOA) 4 = TELEBANAKETARAKO ZENTWLA 5 = ANPL1Fl KAGAILU NAGL'SIA 6 = DERIBAZIO-ANPLIFIKAGAILUA 7 = BANAKETA-ANPLIFIKACAELWA 8 = BANAKETAKQ DERIBAZIO-ANPLIFIKAGAILUA 9 = HE DAPEN-ANPLIFI KAGAIL'JA 10 = SARRERA-ANPLIFIKAGAILUA 11 = TELEBISTA-HARCAILUAK 12 = ENBORRA 13 = BlGARREN MAILAKO WNEA 14 = HIRUGARREN MAILAKO LINEA