Antzinako zazpi mirariak Gizako

Piramide Handia, Efesoko

Artemisaren Tenplua, Olinpiako

Zeusen Estatua, Rodasko Kolosoa,

Halikarnasako mausoleoa,

Babiloniako lorategi esekiak eta

Alexandriako itsasargia dira.

Oraingo zazpi mirariak Kristo Berreroslea,

Txinako Harresi Handia, Koliseoa, Machu

Picchu, Chichén Itzá, Taj Mahal eta Petra

dira.

Munduko zazpi mirariak

edo gehiago?

Otxandioren

historia

Elkarrizketak:

Xixili orri mar-katzailearen ira-bazle

Lurraren

kutsadura

GUNE INTERESGARRIAK:

> www.orobiogoitia.net

> www.blogari.net/

kokorijo

> www.euskaltube.net

JUAN OROBIOGOITIA

BHI

Olaburu, 3 Iurreta

JOALJOALJOALJOAL

Edukiak:

Erreportaiak

Bidaiak

Kirolak

Elkarrizketak

Iritziak

kuxkuxeatzen

Denborapasak

Data: 2013-01-28 Zenbakia: 9

MUNDUKO

ZAZPI

MIRARIAK

Halikarnasa

-ko

Mausoleoa.

Alexan-

driako

Babiloniako

lorategi ese-

kiak

Gizako pirá-

mide handia.

Efesoko

Artemisa-

ren tem-

plua

Olimpiako

Zeusen Estatua

Rodasko ko-

losoa

Bestalde, Munduko Zazpi Mira-riak antzinaro klasikoko zazpi eraikin azpimarragarrien zerrenda da Greziaren ikuspegi-tik. Zerrenda hau Antzinako Greziako turistek bisitatzen zi-tuzten tokiak oinarrituz zegoen. Zerrenda honen bertsio goiztiarrena K.A. II. mendean egin zuen Sidoneko Antipater-ek eta Mediterraneo itsasoaren inguruko erakinak bakarrik biltzen zituen. Hasierako zerrenda honek beste bertsio ugari inspiratu zituen men-deetan zehar.

Antzinako zazpi mirariak: Hali-karnasako Mausoleoa, Alexan-driako itsasargia, Babiloniako lorategi esekiak, gizako pirami-de handia, Efesoko Artemisa-ren tenplua, Olinpiako Zeusen Estatua eta Rodasko kolosoa.

Lehiaketa batean aukeratuak izan ziren. Munduko zazpi toki ederrei esaten zaie. Lehiaketa hau, enpresa pribatu batek egin zuen, Antzinate-ko Munduko Zazpi Munduko Zazpi Mirari Berriak, 2007ko uztailak 7an, nazioarteko Mirariak oinarri bezala harturik.

Ekitaldiaren antolatzailea Bernard Weber zinegile suitzarrak izan zen. New Open World Corporation (NOWC) enpresa pribatuaren sor-tzailea da.

Hauek dira gaur egungo zazpi mira-riak: Kristo Berreroslea, Txinako Harresi Handia, Koliseoa, Machu Picchu, Chichén Itzá, Taj Mahal eta Petra.

HALIKARNASAKO

MAUSOLEOA Halikarnasako mausoleoa K.A 353. Urtean eraiki zuten, Cariako hiri-buruan dago, Halikarrasa izeneko herri batean. Asia txikian. Mauso-leoa Mausolo erregearen hilobia da, Cariako antzinako erregea. Be-re emazteak, Artemisak, hilobi eder bat egitea erabaki zuen, bere senarra inork ez ahazteko. Erregi-na hil baino lehen bukatu zuten. Bi urtetara hil zenez gero, herritarrak bertan ere sartzea erabaki zuten. Mausoleoa 33 eta 39 metroko aza-leran eraiki zen eta 117 zutabe zi-tuen. 45m-ko altuera zeukan eta bost pisu. Arkitekto maisuak Sáti-

Gizako Piramide Nekropolin da-goen piramide handiena da. Ber-tan antzina hildakoen lekua zen. K. a. XXVI. Mendean eraikitzen hasi ziren eta K. a. 2570ean amaitu zuten. Keopsek eraikitzea agintarazi zien ondo prestaturiko langileei. Egiptoko eraikuntza garrantzit-sua da. Elkairon kokatuta dago gaur

Alexandro Magnok, 16 urte eta gero, tenplua berreraiki-tzea agindu zuen. Hori dela eta, mausoleoa suntsitu egin zuen. San Joaneko zaldunek, mau-soleoko hondakinekin gaztelu bat sortzea erabaki zuten. Gaur egun, Bodrum gaztelua bezala ezagutzen dugu.

ANTZINAKO MIRARIAK

GIZAKO PIRAMIDE HANDIA

Alexandriako itsasargia K.A. 279.urtean eraiki zuen Ptolomeo Filadelfo erregeak, marinelak por-tura gidatzeko. Itsasargia zementuz eta kristalez egina zegoen itsasoaren olatuetatik ongi babesteko. Kanpotik marmo-lez estalita. Gainera, metalezko isilu bat jarri zen bere argia izarre-kin nahasteko. Eraikin hau oktogono itxura zeukan eta 134 metXIV. mendean suntsitu egin zen lurrikara baten ondorioz. 800 urte geroago, Al Walid kalifak hondakinak suntsitu zituen, haien azpian altxor bat zegoela uste zue-lako. Baina ez zuen ezer aurki-tu.Faroak 1600 urte iraun zuen. EFESOKO

ARTEISAREN

TEMPLUA

Artemisako tenplua Efe-son zegoen Greziar tenplua zen. Artemisa jainkosari eskaintzeko eraiki zuten. Tenplua zazpi fasetan banatu zen. Tenplua sute baten eraginez suntsitu zen, Alejandro Magno jaio zen egunean esaten da. Eraikin hau Creso de Lidia erre-geak eraikitzen hasi zen eta 120

RODASKO

KOLOSOA Rodasko kaian eraikitako eta Helios jainko greziarraren omenezko esta-tua erraldoia izan zen. Rodas uhar-teetan zegoen (Grezian) XVI. mende eraiki zen eta 10 urte behar izan zituen.

ALEXANDRIAKO ITSASARGIA

Babiloniako lorategi esekiak K.A 600. urtean eriki ziren. Kaldeako erregeak opari bat egin nahi izan zion bere emazteari bere maitasuna erakusteko. Lorategi hau 19.600 metroko azale-ran eraiki zen. Harrizko terrazez eginda zegoen. Erregearen gazte-luaren ondoan zegoen eraikita. Ureztatzeko ur depositu bat zeukan gainaldean. Urteekin zahartzen joan zen,; baita ere, Persiarren konkistengatik eta sute batengatik. Monumentu hau suntsitu egin zuten Evemerok hiria konkistatu zute-nean.

Zeusen estatua Fidias eskultore greziarrak amaitu zuen K.A. 435. urtean. Boliz eta urrez eginikoa da. Es-kumako eskuan Nike eta ezkerraldean arrano bat zuen. Eskulturaren desagerpena 393. eta 426. urtean izan zen. Gaur egungo Grezian dago. Gaur egungo Istanbulen dago.

BABILONIAKO LORATEGI ESEKIAK

OLINPIAKO ZEUSEN ESTATUA

Kristo Berreroslea Rio de Janei-ro hirian dagoen Jesukristoren estatua erraldoia da. Corcovado muinoaren tontorrean dago. Kristo honek, 709 metro ditu, 635 tona pisatzen du eta 38 metro garai du.

Kristo Berreroslea

Chichén Itzá

Chichén Itzá Yucatán penintsula-ko gune arkeologikorik garran-tzitsuenetako bat da.

Taj Mahal

Taj Mahal Agra hirian Yamu-na ibaiaren ertzean dagoen mausoleo handia da.

Sha Jahan errege mogolak bere emaztea zen Mumtaz Mahalen omenez eraikia zen .

MUNDUKO ZAZPI MIRARI BERRIAK

Koliseoa

Erroma erdialdean dagoen eraikin handi bat da.

Koliseoa, jatorrian Flaviar Anfiteatroa deitzen zen. Erromatar foroaren ekialdean eraiki zen. Eta lanak 70. eta 72. urteen artean hasi ziren Vespasiano enperadorearen erregealdian.

Machu Picchu Machu Picchu gune arkeolo-giko inka da. 2.430 metrora kokatua dago.

Llaqta hau Machu Picchu eta Huayna Picchu mendiak lotzen dituen harrizko mui-noan kokatzen da.

Txinako Harresi Handia Txinatar inperioa Mongolia eta Mantxu-riako barbaroen erasoetatik ba-besteko K.A. III mendetik aurrera eraiki zen harresia da.

Txinako Harresi Handia

Petra

Gaur egun, Petra, Jordaniako hiri-buru den Ammanetik 200 kilome-tro hegoaldera dago.

Petraren finkapena haran estu ba-tean dago. Aravah haranaren ekial-dean, Itsaso Hiletik Akabako golkoraino hedatzen da.

OTXANDIO

Otxandio Bizkaiko hego-ekialdean da-

goen udalerria da, Arratia-Nerbioiko es-kualdean, nahiz eta Durangoko Barruti

Judizialean egon.

Urkiolako Parke Naturalaren ondoan da-

go udalerria da. Hau da, Arangioko mendilerroaren magalean kokatuta da-

go, Otxandio Aramaiotik banatzen duen mendilerroaren ondoan.

Lur eremu handia du, baina zelan Ara-

barekin mugan dagoenez ondoan da-goen Aramaio herriarekin liskarrak

egon dira beti mugak direla eta. Istorio erreal bat dago Aramaioko eta Otxan-

dioko jendearekin gertatutakoa mugen kontuen. Otxandioko eta Aramaioko jen-

deak apustu bat egin zuten munarria jartzeko,hau da oilarrak irrintzi egiten

zuenean bi herrietako biztanleak irten

eta biak elkartzen ziren lekua hori izan-go zela muga erabaki zuten. Baina Ara-

maiokoak azkarragoak izan ziren. Oila-tegira joan ziren eta kandela batekin

oilarrari argia eman zioten. Orduan oila-rrak irrintzi egin zuenean Otxandiorantz

irten ziren. Otxandiokoak oilarrak irrintzi egin zuenean irteterakoan ikusi zuten

nola Aramaiokoak Otxandio ondoan zeu-den.

Otxandiko biztanleria goraka handia

izan du azken urteetan. Baina oraindino ez da heltzen 1900 izan zuen biztanle-

riari, 1545koa. Gaur egun 1.280 biztan-le ditu. Herri euskalduna da %87arekin.

Otxandion herri industriala da txikia izan arren. Hiru enpresa nagusi ditu eta ho-

rrek langabezi tasa maila baxuetan mantentzen du, %8,9rekin.

Hala eta guztiz ere, herrian garbi eta ai-re garbia egotean lortzen dute.

Otxandioren historia

1115ean herriaren izena lehen aldiz

dokumentatuta azaldu zen. Baina 1236 eta 1254 artean jaso zuen herri-gutuna.

Beraz, Bizkaian sortutako lehen herrie-tako bat da.

OTXANDIO

Otxandio herria oso lasai zen. Badauka bere historian gertaera krudela. 1936ko uztailaren 22an, herriko jaiak ziren bi-

tartean, Frankoren armadak herria bonbardatu zuen. 57 lagun hil ziren eta

beste asko kolpatu egin zituzten gehie-nak haurrak.

Plaza nagusia kalean helikoptero batetik paper-bonbak bota zituzten eta jendeak hartu egin zituztenean eskuetan eztanda

egiten zuten. Hildakoak askoz gehiago izan ziren.

Gero frankoek Otxandio konkistatu zu-ten. Joan zirenean euskal gudariak Otxandioko plazan batu eta bengantza

antolatu zuten, gudariak Gorbeiara,

Anbotora, eta ondoko mendi askotara joan eta frankoen armadaren aurka bo-

rrokatzen zuten. Bitartean familiek (pertsona zaharrak, gaizoak, umeak,

emakumeak) mendietan ezkutatzen ziren txabolatan eta lur azpian eraikita-

ko harrizko etxe txikietan.

Bertan egun asko egon ziren argi eta ja-nari barik. Harrapatzen ziotenei hil egi-

ten zituzten begiak estalirik eta zuhaitzetan lotuta. Gero Frankok euska-

raren erabilpena debekatu zuen eta itz egiten zutenei kartzelan sartu edo hil

egiten zituzten.

OTXANDIOKO BONBARKETA

HERRIKO FAMATUEK

Andres Iturzaeta Egia (1838-1912),

idazlea eta apaiza.

Felipe Arrese Beitia (1841-1906),

idazlea.

Dalmacio Langarika (1919-1985),

txirrindularia.

Bittor Kapanaga (1928-), idazlea.

Carmelo Bernaola (1929-2002),

konpositorea.

Josu Zabala Ajuriagerra (1947),

musikaria.

Koikili Lertxundi (1980-), futbol

jokalaria lehen Athletic-en eta orain Mi-

randes-eko taldean dago.

Informazio interesgarria

-Biztanle kopurua: 1.280 biztanle

-Langabezi kopurua: %8,9

-Euskararen ezagutza: %87

-Haur kopurua: emakume bakoitzeko

1,3 haur

-Industria tasa: diru sarreren %65

LURRAREN

KUTSADURA

Lurraren kutsadura gizakiok lurrera hain-

bat produktu kimiko botatzerakoan sor-tzen da.

Kutsadura honek normalean sortzen da pestizidekin, osasunerako filtrazioengatik

edo produktu industrialen akumulazioa-gatik. Kimiko esanguratsuenak petrolioz-

ko deribatuak pestizidak eta beste metal astun batzuk ere gehitzen dituzte lurra-

ren kutsaduraren sorkuntzari.

Kutsatzeko arrisku gehiena osasuna da,

gehien bat ur edangarria emanez kutsatzen da. Eskualde kutsatuak garbi-

tzeko gaitasun batzuk erabili behar dira geologia, kimika eta hidrografia.

Eraginak sortzen dira lurrean boluntarioki

edo nahigabe hainbat produktu usten ditugunean: papera, kristala,plastikoa,

materia organikoa, sustantzia erradiakti-boak. Beste batzuetan kalteak herbizide-

tatik datoz. Herbizida Konposatu kimiko bat da, landaretza suntsitzen duena.

Landareen hazkundea galarazten dute edo landareen metabolismoa aldatzen

dute. Baita ere, fungizidagatik. Fungi-zidak pestizida batzuk dira. Erabiltzen di-

renak onddoen garapenari laguntzeko. Eta sufrea eta kobrea dute. Meategi jar-

duerak ere urra kutsatua egoteak, gi-zakiari, animaliei eta landareei efektu

kaltegarri batzuk suposatzen dizkio.

Kutsadura sortzen duena efektu kimiko batzuk dira, gainera sustantzia kutsatzai-

le mota desberdin asko daude.

Ondorio latzak sortzen dira. Frogatu dago

intsektizidak elikagai sareetan sartzen direla eta animalien gantz azalen

kontzentratzen direla. Gero eta altuago izan intsektizida kontzentrazioa, elikagai

sarean gero eta kontzentratuagoa egon-go da. Bestalde beste efektu batzuk ere

badaude lurra kutsatzen dutenak. Bata degradazio paisajistakoa, hondakinen

presentzia eta hondakinen pilaketa leku ez kondizionatuetan gertatzen da. Eta

paisaiaren kalitatea galaraztea sortzen dute. Honek begetazioa, eta animalien

desagerpena sortzen du. Eta bestea, lur-zoruaren balioaren galera ekonomikoki

txarra da jabeentzako zeren dirua

galtzen da.

Ozono geruzaren beharra

Kutsaduraren ondorioz ozono

geruzan zulo bat egiten ari da.

Gutxika, baina gero eta

gehiago handitzen ari da. Izpi

ultramore gehiago sartzen ari

dira gure planetan. Horrela

lurra berotzen ari da eta ho-

rregatik poloetako izotza ur-

tzen ari da. Guzti honen arra-

zoia da kutsadura asko bota-

tzen dugulako atmosferara.

Kutsadura honek klima al-

daketa dakar. Ozono-geruza

estratosferan dago, 15 eta 35

km artean eta planeta guztia

inguratzen duen geruza da.

Honek izpi ultramoreez babes-

ten gaitu. Izpi ultramore ho-

riek kaltegarriak dira planeta-

rako eta pertsonendako.

Ozono geruzan zulo bat egiten

ari denez izpi ultramore asko

sartzen dira zuzenean plane-

tan. Ondorio kaltegarriak sor-

tuz. Bata planeta berotzen ari

dela eta horren ondorioa po-

loak urtzen ari direla da. Eta

bestea, azaleko minbizi

gehiago dagoela.

Hala ere, erradiazio ultramo-

rea behar-beharrezkoa da

ozonoa sortzeko, erradiazio

ultramoreak oxigeno-

molekulak askatzen dituelako.

Eta horiek beste oxigeno-

molekulekin erreakzionatzen

dute, ozonoa sortzeko.

Beraz, ozono geruza ona ze-

ren eta eguzki izpietatik ba-

besten gaituelako. Eta geruza

hori babestu behar dugu bero-

tegi-efektuko gas gutxiago bo-

taz.

Ni liburu ibiltaria naiz. Etxez-etxe ibiliko naiz

eta denon artean osatuko nauzue. Hemen idatz

ditzakezue zuen asmo, iritzi, gogoeta,

konpromezu…, hau da, nolako mundua nahi

duzuen zuen seme-alabentzat, zertan saiatuko

zareten, zer egiten dugun ondo, zer faltan

botatzen duzuen, zer egin beharko genukeen

denon artean…

Denok daukagu zerbait esateko. Idatzi nahi

duzuen hizkuntzan eta pasatu hurrengoari

Ni disko gogor ibiltaria naiz. Nire barnean

hainbat pelikula eta dokumental interesgarri

daude, eta zuek, familian, denen artean

ikustea eta horri buruz eztabaidatzea nahiko

nuke. Hausnarketa politak egin ditzakegu

pelikula hauen bidez. Deskarga nazazue zuen

ordenagailuan, eta tartetxo bat duzuenean

ikusi zerbait.

Animo eta kritikoak izan.

Eskolako Agenda 21

Juan Orobiogoitia BHI

Venezuelako Volibarianak Errepu-

blika Hego Amerika iparraldeko es-

tatu bat da, Karibe itsasoaren baz-

terrean. Ipar Hemisferioan dago,

nahiz eta hegoaldeko muturra

ekuatoretik oso hurbil egon.

Mugakide ditu Kolonbia mendebal-

dean, Brasil hegoaldean eta Guia-

na ekialdean. Itsaso-mugak ditu

Trinidad eta Tobago, Holandarren

Antillak, Grenada, Puerto Rico eta

Birjina Uharteekin.

Venezuelak 25.375.281 biztale

dauzka eta hiriburua Caracas da

916.445 km²

Hiri garrantzitsuak

* Caracas: (ofizialki Santiago de

León de Caracas) Venezuelako hiri

nagusi eta hiriburua da, herrial-

deko iparraldean kokatutakoa, Ka-

ribe itsasoaren kostaldean.

* Barquisimeto : Barquisimeto

Venezuelako hiri bat da, Lara esta-

tuko hiriburua. 1552an Juan de Vi-

llegas gaztelar soldaduak Nueva

Segovia de Barquisimeto izenaz

eratu zuen. Caracas, Maracaibo

eta Valentziaren ostean herrial-

deko laugarren hiririk handiena da.

VENEZUELA

* Maracaibo: Venezuelako hiri

bat da, Zulia estatuko hiribu-

rua.1529ko irailaren 8an eratu

zuen Ambrosius Ehinger alema-

niarrak.Maracaibo lakuaren

bokalean dago, herrialdearen

ipar-ekialdean.

*Valentzia: Carabobo estatuko

hiriburua.

Gaur egungo

lehendakaria

Hugo Chávez Frías da. Hugo

Rafael Chávez Frías (Sabaneta,

Barinas, Venezuela 1954ko uz-

tailaren 28a) militar eta poli-

tikari venezuelarra. 1999ko

otsailaren 2tik Venezuelako 53.

presidentea da.

Gaur eguneko

biztanleria zertara

dedikatzen da?

Hidrokarburo-hobiei esker,

lehen erabat nekazaria zena

Andeen inguruko herrialde in-

dustrializatuenetako bat izatera

pasatu da bi belaunalditan. Pe-

trolioak sortutako etekinak era-

biliz, politika soziala jarri ahal

izan zuten abian: soldatak igo,

batez ere maila apalenekoenak,

lanaren babesa, diru-laguntza.

Caracas eta bere ingurua eta

Venezuelako erdi-iparraldea

izan dira Venezuelako ekono-

miaren gune nagusiak.

Nekazaritzak lurren bostena

baino ez du hartzen. Lantzen

diren gai nagusiak azukre-

kanabera, bananak, artoa, arro-

za, mandioka, basartoa, kafea,

tabakoa, kotoia, sesamoa eta

kakaoa dira.

Abere-hazkuntzak garrantzi

handia du; izan ere, Los Llanos-

ko larreetan 13,4 milioi abelgo-

rri-buru biltzen dira. Txerriak,

ardiak, ahuntzak eta hegaztiak

ere hazten dira.

Historia

Kristobal Kolon 1498an iritsi ze-

nean, karivea bizi ziren gaur

egungo Venezuelako lurraldean.

Hurrengo urtean Amerika Ves-

pusoa i italiar itsasgizonak

«Venezia txikia» (Venezuela)

izena eman zion lurraldeari.

Lehenengo espedizioen ondo-

ren, espainiarrek garrantzi han-

diagoa eman zioten ekialdeko

uharteetako perlen arrantzari

lurraldea konkistatzeari baino.

1528an, Karlos V.a erregeak

Welser etxeko alemaniar ban-

kariei saldu zizkien lurraldea es-

ploratzeko eta konkistatzeko

eskubideak. Baina haiek, uste

zuten bilduko zituztela urrea

eta harribitxiak. Eta ezer aurki-

tu gabe joan ziren 1546an.

Mende horretako erdialdean

eraiki zituzten espainiarrek he-

rri nagusiak. 1567an Diego de

Losada konkistatzaileak karaka

indiarrak bizi ziren lurraldea

mendean hartu eta Santiago de

Leon de Caracas hiria sortu

zuen.

Urte batzuk geroago hiriburu

izendatu zuten. XVII. mendea-

ren bigarren erdian nekazaritza

bultzatu zen, baina, hala ere,

lurraldeak oso aurrerapen txikia

egin zuen XVIII. mendea arte.

Simon Bolivar liberatzailea.

Hugo Chaves politikaria.

Juan Arango (1980-), futbolaria

Jose Rujano (1982-), txirrindularia.

Ronald Vargas, futbolaria

Andres Galarraga, beisbolaria

1999ko abenduaren 16an euriteek

30.000 hildako baino gehiago eragin

zituzten herrialdean.

Etniak

mestizoak, % 69;

zuriak, % 20;

beltzak, % 9;

indiarrak, % 2.

Petrolioa 1912an hasi zen

ustiatzen, eta 1920rako munduko

bigarren petrolio-ekoizlea eta lehen

esportatzailea izan zen Venezuela

Erlijioa

katolikoa, % 91,7;

besteak, % 8,3.

kuriositateak

Venezuelar ezagunak

MIKEL URIZAR

Mikel Urizar 13 urteko Otsandiarra da. Juan Orobiogoitia Institutuan ikasten ari da, DBH 2. mailan. Futbolean jokatzea da gehien gustatzen zaiona.

Nolakoa zen zure ingeles maila? Eta

orain?

oso ona, hobeagoa

Noiz joan zara Londres-era?

2012ko ekainaren 27an

Non egon zara zehazki?

Sousampol en

Zenbat denborarako?

Hilabete bat

Zure oporrak izan dira? Beste

nonbaitera joan al zara?

bai, kamping batera

Zertara joan zara Londresera?

Ingelesa ikastera

Zer egin duzu bertan astegun batean?

Familiarekin ingeleses hitz egin

Eta asteburuetan?

Londresera joan

Nola moldatzen zara ingelesez?

ondo

Nolako esperientzia izan duzu? Merezi

izan du hara joatea?

Ona, bai

Nolakoa zen zurekin bertako jendea ?

Oso atsegina

Bertako lagunik bai?

Bai, asko

Nolakoa janaria? Zer da gehien

gustatu zaizuna eta gutxien?

Janari arina, hamburgesa, hot-

dog, pizza …..

Turismoa egin duzu? Zer ikusi duzu?

bai, zoo bat

Nola pasatu duzu han?

Bikain

Bueltatuko zinateke?

Bai, baina urte honetan Amerikara

noa

Atzerrira joatea Ingelesa ikastera gomendatzen digu.

Saskibaloia

Saskibaloia baloi bat sare bat

zintzilik duen saski batean sartzean datzan kirola da.

Funtsean, bost jokalarik osatutako bi taldek jokatzen dute aurrez

aurre, 10 minutuko iraupena duten lau zati edo laurdenetan. Bigarren

laurdenaren ondoren, 10 minutu inguruko atsedena egiten da.

Partidua irabazteko helburu duten ekintzei taktika edo estrategia

deitzen zaio. Saskibaloiko jokalariak espezializatuta daude.

Garaiera, trebetasuna, taktika eta teknikaren arabera mota askotako

jokalariak daude:

Oinarria: Boteak ematen trebeena

da, pasean eta tiroan, pilota bere zelaitatik atera eta jokaldia hasteko

arduraduna da.

Eskolta: Oinarria estaltzen duen eta

hegalekoak bikoizten duen arduraduna da, oinarriaren

ezaugarri berdinak dauzka.

Hegalekoa: Oso teknika ona dauka

banaka eta kanpoko tiro hoberena botatzen du, pibotari pilotaz

hornitzea ohituta daude.

Pibota: Hoberen daukan beso-

luzera da, barruko tiroa eta

saskirako sartzeak menderatu

behar ditu, eta pibot teknika ere.

ARAUAK

Botea: Eskuarekin jokalariek kolpe

txikiak egiten dituzte lurraren kontra, eta horrela joaten dira zelaiaren leku

batetik bestera.

Aurrerapen botea: Aurkariaren

saskirantz azkar joateko erabiltzen da.

Pasea: Teknika hau pilota mugitzeko

boterik eman gabe erabiltzen da. Mota askotako paseak daude:

Bularreko pasea: Baloia zure bularretik lagunaren bularrera

bidaltzea.

Pase pikatua: Hasieran bezala, baina

bote bat emanez.

Pasea buru gainetik: Bi eskuekin

egiten da eta buru gainetik.

Tiroa: Teknika hau jokalari batek

baloia saskian sartzeko erabiltzen da.

Mota asko daude baloia saskian sartzeko:

Oinarrizko tiroa: Baloia bi eskuekin hartzen da eta batekin

botatzen da.

Tiro askea: Hau gertatzen da

falta pertsonal bat gertatzen denean.

Matea: Saskibaloiaren tiro ikusgarriena da, bakarrik

profesionalak egiten dute, nolabaiteko altuera izan behar

da hau egiteko.

Kakoa: Tiro hau egiteko besoa

zabalduta profilez egiten da.

Pibota: Oin baten gainean giro

eginez , baina altxatu gabe.

Pausoak: Hau gertatzen da jokalariak

hiru pauso baino gehiago egiten baditu botea egin gabe, pasoak ere

gertatzen dira oin bat berriro jartzen baduzu.

Dobleak: Hau gertatzen da jokalariak pilota bi eskuekin botatzen badu, ere

bai jokalariak pilota esku batekin botatzen badu.

3”: jokalari batek aurkariaren aldean geratzen bada.

5”: denbora maximoa jokalariak pilota eskuan eduki dezakeena.

8”: denbora maximoa talde batek aurkariaren aldera joateko.

24”: denbora maximoa talde batek

saskira botatzeko.

Zelai atzera: Hau gertatzen da

jokalari batek pilota aurkariaren zelaira botatzea eta gero bere zelaira

bueltatzean.

Arauen hutsegiteak

Saskibaloian jokatzen ari diren

bitartean, hauetako hutsegite bat egiten dutenean, beste taldeak

aterako du baloia, hutsegitea egin den leku hurbilenetik, banda edo

fondotik.

Hauek dira arauen hutsegite

komunenak Urratsak, Dobleak, Oina,

3 segundo zona barruan, Banda edo

fondo sakea, 24 segundo eta Kanpo

atzera.

TEKNIKAK

ZENBAT URTEREKIN HASI ZINEN

SASKIBALOIAN JOKATZEN?

12 urterekin hasi nintzen

saskibaloian jokatzen.

ZENBAT URTE DARAMATZAZU SASKIBALOIAN JOKATZEN?

Urte bat daramatzat saskibaloian

jokatzen.

ZERGATIK AUKERATU ZENUEN SASKIBALOIAN JOLASTEA ETA EZ FUTBOLEAN?

Lagun batek aholkatu zidalako.

AFIZIO HAU NONDIK DATORKIZU?

Lagun horretatik.

TXIKITAN SASKIBALOIAN ARITUKO ZINELA PENTSATU ZENUEN?

Ez ez nuen pentsatzen saskibaloian arituko nintzenik.

ZER DA ZURETZAT SASKI BALOIA?

Ondo pasatzea eta lagunekin egotea.

ZER EGITEN DUZU GEIHAGO GALDU ALA IRABAZI?

Gehienetan irabazi.

GALTZEN DUZUNEAN ZER SENTITZEN DUZU?

Txarto sentitzen naiz baina partidu ona izan bada ez zait inporta.

ASKOTAN IRABAZTEN DUZU?

Gehienetan

ZENBATGARRENAK ZOAZTE?

Lehenengoak goaz

NOR DA ZURE ENTRENATZAILEA? NOLAKOA DA? ETA ENTRENATZAILEAK ALDATZEA ESATEN DIZUNEAN NOLA HARTZEN DUZU?

Hiru entrenatzaile ditut: Imanol, Asier eta “txiki”. Oso majoak dira eta oso langileak.

NON ENTRENATZEN DUZUE?

Jesuitasen entrenatzen dugu.

AITOR MARCOS

Aitor Marcos 13 urteko mutila da. Juan Orobiogoitian ikasten

du. DBH 2.mailako ikaslea da eta saskibaloira jolasten du.

PRESTAKUNTZA BEREZIA BEHAR DUEN KIROLA DA? FISIKOA, ALIMENTAZIOA?

Ez batere.

NON JOLASTEA GUSTATZEN ZAIZU GEHIEN? ETA GUTXIEN? ZERGATIK?

Lagunekin gehien eta gutxien partidu errezetan.

INOIZ IZAN DUZU LEXIORIK?

Ez dut inoiz izan.

NOIZ ARTE IKUSTEN ZARA SASKIBALOIAN JOLASTEN? ZERGATIK?

Ahal dudanerarte oso gustuko dut eta.

BESTE KIROLEN BAT PRAKTIKATZEN DUZU?

Ez.

ZURE FAMILIAKO NORBAIT SASKIBALOIAN ARITZEN DA ?

Ez ,ni bakarra naiz.

ZER DIO ZURE FAMILIA AFIZIO HONETAZ?

Gustura hartu dio.

ETA AMAITZEKO,ZER ESANGO ZENIOKE SASKIBALOIAN JOKATU NAHI DUEN BATIK?

Zorte on eta asko esfortzatzea.

Otxandion kirol elkartea dago. Baita ere futbol taldea,

pilota taldea, mendi taldea, mul�kirol taldea, bizikleta

taldea eta saski-baloi taldeak daude.

Igeriketa herriko igerilekuan egiten da baina udan baka-

rrik neguan hotz egiten baitu eta. Igerilekua ez dauka-

nez teilaturik itxita egoten da negu guz�an.

Futbol taldea “Vulkano” deitzen da eta hiru talde ditu,

benjaminak, alebinak eta preferenteak.

Pilota taldea “Illuntxo” deitzen da eta lau talde ditu,

prebengaminak, bengaminak, alebinak eta infan�lak.

Bizikleta taldea “Buztangorri” deitzen da eta Otxandio-

ko martxak antolatzen ditu. Jadanik 16 urte daramatza

martxa antolatzen.

Mul�kirola 4-8 urteko umeek egiten dute eta zapaturo

Arrasatera joaten dira. Pilotan, futbolean, saskibaloian,

hockeyan eta hainbat kirol egiten dituzte

Mendi taldea “Mirugain” deitzen da eta bizikletan beza-

la mendira martxak antolatzen dituzte. Adibidez bi

handiak, Anbotora Pirinioetara,Gorbeiara ibilaldiak …

Saski Baloi taldea “Otxandio basket” deitzen da eta

zapatu guz�etan edo gehienetan, Bizkaiko edozein

herrira joaten dira par�dua jolasten.

Zaldibarren kirol asko egin daitezke, futbola, bizikleta,

saski-baloia, pilota eta oinez ibili.

Futbol taldea “Zaldua” deitzen da eta “Solo-berria”

futbol zelaia. Talde asko daude eta kategoria askota-

koak adibidez, alebinak, infan�lak, kadeteak, eta prefe-

renteak.

Bizikletan aritzeko elkarte bat dago “Lagun artea” elkar-

tea. bertan adin guz�etako jendea batzen du.

Saski-baloi taldea ere badago. “Zaldua basket” deitzen

da. 4-8 urteko umeak dabiltza baina aurre�k 11-13

urteko taldea ere egon zen.

Bere ondoan mendiak badaude eta jendeak korrikan,

bizikletan eta ibiliz igotzen ditu.

Iurretan, Zaldibar eta Otxandio moduan, kirol asko egin

daitezke futbola, eskupilota, mendira joan, bizikleta

eta oinez ibili,.

Futbola egiteko “Iurretako” taldea dago eta guz�ra 13

talde dauzka denak kategoria onekoak.

Eskupilotan herriko frontoian egiten da eta bertako

jokalarieta�k Pablo Berasaluze bezalako pilotariak ate-

ratzen dira.

Irteerak egiteko “Mendi” elkartea dago eta mendira

ibilbideak (bizikletaz zein oinez) antolatzen ditu

Pablo García

Zergatik aukeratu zenuen esku-

baloia kirol moduan?

Eskolako apaiza batek eskubaloi-

ra jokatzea gomendatu zidan

ezkertia nintzelako.

Zenbat urterekin hasi zinen esku-

baloira jokatzen?

10 urterekin hasi nintzen jo-

katzen.

Zein taldetan jolastu duzu?

Azkartzan, Eskolapiosen eta Biz-

kaiko selekzioan

Zenbat kopa irabazi dituzu joka-

lari eta entrenatzaile moduan?

Zein txapelketan?

Jokalari moduan ez ditut txapel-

ketak irabazi, baina, entrenatzai-

le moduan hamabi. Euskal ligan

bi, Bizkaiko ligan eta bost kopan.

Nolatan sartu zinen eskubaloiko

arbitro moduan?

Ezkontzean Durangora bizitzera

etorri nintzenean eskubaloiko tal-

derik ez zegoenez arbitratzen ha-

si nintzen.

Zein ligatan arbitratu duzu?

Ohorezko maian eta orain Eus-

kal ligan.

Gaur egun, zein da zure erla-

zioa eskubaloiarekin?

Euskal epaileen presidentea

naizela.

Badaukazu jarraitzailerik zure

familian?

Bai, nire bi alabak.

Zer esango zenioke gaur egun-

go gazte bati kirola egin de-

zan?

Kirola oso osasungarria dela

eta lagun asko egiten direla.

Eta arbitroa izateko?

Lekuak ezagutzeko eta diru

pixkatxo bat irabazteko.

Pablo García, orain dela bi urte institutuko atezaina izan zen. Orain FP-ko ate-

zaina da. 19 urte gutxi gora behera arbitratzen daramatza eta … urtez eskuba-

loira jokatzen. Bere bi alabentzako rol-eredua da.

XIXILI

Noiz pentsatu zenuen orri

markatzailea egitea?

Abisatu zidatenean animatzea

pentsatu nuen.

Denbora asko eman zenuen orri

markatzailearen egiteko modua pentsatzen?

Bueno, pentsatzen denbora apur bat eman nuen baina egitekoan segituan

egin nuen.

Zaila egin zitzaizun orri

markatzailea egiterakoan?

Ez egitekoan erraz egin nuen.

Irabaziko zenuela pentsatzen

zenuen?

Ez. Jende asko aurkeztu zen eta denek

oso politak egin zituzten horregatik ez

nuen espero.

Nola enteratu zinen?

Orri markatzailea ikustekoan.

Zer sentitu zenuen?

Poza.

Zer irabazi duzu?

E-book bat.

Hurrengo urtean aurkeztuko zara

berriro?

Bai segur aski bai.

Afizio hau etorkizunean lanbide

bihurtzea pentsatu duzu?

Zergatik?

Ez dakit. Oraindik asko falta delako.

Xixili Bengoetxea Juan Orobiogoitiako 2. edizioko orri

markatzailearen irabazlea.

KUXKUXEATZEN

Iurretako jaietan komunetako kristala apurtu zuten. Urtero bezala egun berdea ospatu genuen “Natura eta mundua zaintzeko” aldarrikatuz.

1.mailakoek Sukarrietan egonaldia egin zuten.

Cesar, 14 urteko mutilari gurpil-aulki berri bat erosteko kanpainan murgildurik gaude. 4.mailakoek Eibarrera egin zuten irteera El Quijote antzerkia ikusteko. 3.mailakoek El Correo egunkarira joan ziren.

2.mailakoek komikiei buruzko tertulia izan zuten. Antolatutako futboleko txapelketan zortzi talde zeuden eta horietatik lehenengo taldeak irabazi zuen.

Bazenekien, 2012-ko irailaren 10-tik aurrera astelehenero Juan Orobiogoitiako 2.mailako prentsa tailerrean gaudenok institutuan eta Durangaldean geratzen diren albisteei buruz informatzen zaituztegu. Hemen utziko dizkizuegu institutuan gertatutako batzuk:

KUXKUXEATZEN

Xixili Bengoetxea orri markatzailearen irabazlea atera zen.

2.mailakoak aurten ez dira Briñaserea joango. 3.mailako DK-koek labur metrailerik onena irabazi dute. 1-2. mailako ikasleek liburua edukiko dute bertan haiek etxean natura babesteko zer egiten duzun jartzeko.

3-4. mailakoek disko bat eramango dute naturari buruzko dokumentalak ikusteko beraien familiekin batera. Nora Narbaiza 3. postuan geratu zen Txantxibiri 1. edizioko maratoian Elorrion. Egindako Olentzero.

IRITZIA

IRITZIA

Zergatik gertatzen da hau?

Desnutrizioaren eragina nutrizio eskasa gaitik izaten da. 2006-an herrialde txiroetan minutuko 10 ume hil egiten ziren. Herrialde garatuetan, ordea, arazo nabarmenena gizentasuna zen.

Nire ikuspuntutik, egia da ume eta pertsona asko desnutrituta daudela, ez dutelako dirua janaria erosteko. Baina oso tristea da gu hain ondo bizitzea eta haiek, bitartean, ezer ere ez ez dutenean, ezta arroz pitin bat ere.

Beti pentsatzen dugu guk janaria daukagunez , mundu guztia izango duela, baina ez da horrela. Jende asko hiltzen ari da desnutrizioaren eraginez eta gure interesik nabarmenena; arropa polita eramatea, ordenagailuak edo teknologikoki oso aurreratuak egotea da. Baina zer gertatzen da herrialde pobreekin?

Desnutrizioa gainditzeko denok eman beharko genuke ekarpen bat. Ulertzen dut, bakoitzak irabazi duena berea dela, ez duela inorekin banatu beharra baina ez gara izan behar hain geurekoiak. Besteengan pentsatu egin beharko genuke eta haien bizi itxaropenean.

Besteak- beste, arazo honek, gaizotasun ugari ekartzen ditu, munduko 5,6 milioi haur hil egin dira eta haiek sendatzeko laguntza asko eman beharko genuke. Nik ulertzen dut gure ekonomia ez dela hoberena baina ekonomiaren aurretik pertsona hauen eskubideak daude. Honek ez du esan nahi mundu guztia orain txiroa izan behar dela, leku askotan pobrezia dagoelako. Ezin dena ulertu da zelan herrialde asko oso aberatsak diren esaterako EE.UU., eta beste batzuk hain txiroak Afrika moduan.

Amaitzeko aipatu nahi dudan gaia herrialde txiroen ekonomia jarduerak dira. Herrialde probetan ekonomia- jarduera eskasa dago eta lan egiten duen horri ez diote nahikoa ordaintzen. Normalean familia txiroak familia handiak izaten dira eta ordaintzen duten diruarekin ez dute izaten familia guztiari jaten ematea.

Orduan, komenigarria izango zen haiek gure eskubide berdinak izatea eta aldarrikatzen laguntzea. Baina esan beharra dago Espainian ere gauzak momentu onetan txarto daudela eta laguntza eskasia.

Hau dena esan ondoren, herrialde txiroei lagundu egin beharko geniokeela, ez da derrigorrezkoa gure dirua ematea baina guk behar ez dugun gauzak haientzako onuragarriak izango dira.

Egilea: DUÑABEITIA, Olatz

IRITZIA

Erretzeak merezi du?

Erretzea? Zer da hori? Osasunerako kalte izugarria. Erretzaileek beren osasuna

arriskatzeko eskubidea dutela esan daiteke. Baina benetan uste al duzue besten

osasuna zapuzteko eskubidea dutela?

Uste dut, guzti hau esaterakoan, edo galdetzean, argi utzi dudala nire iritzia.

Erretzaileek beraien bizitza arriskatzeko aukera dutela esan dut, baina besteona

arriskatzeko ez! Eta are gutxiago aurrena.

Tabakoak dakarren kalterik ohikoenetako bat bronkitisa da. Gaixotasunak bakarrik

etortzen dira batzuetan, eta badakit, baina erretzaileak eraginarazten dituzte. Badakit

askok hori gutxitan pasatzen dela esango duzuela, eta zuei ez zaizuela gertatuko,

baina ez da horrela.

Beste ondorio bat, biriketako minbizia da, urtean 1.3 milioi hildako eragiten ditu, eta

tabakismoa da eragile nagusiena, uste al duzue erretzeagatik hiltzea merezi duela? Ez

dut uzte…

Beste puntu bat tabernetan erretzearen kontua da, 2011-ko legean tabernetan

erretzea debekatuta dagoela esaten zuen, eta ados nago, leku itxietan erretzean

kaltegarriagoa da ingurukoentzat. Horregatik nahiz eta kanpoan hotza egitea edo

deserosoagoa izatea, erretzen uzteko arrazoi bat edota gutxienez besteei kaltegarria

ez izateko modu on bat dela uste dut.

Ondo iruditzen zait paketeetan jarri dituzten irudiak, pertsona batzuk hura ikustean

hunkituko direlakoan nago. Egia esanda ez dakit ze gehiago egin ahal den,

nikotinarekin mendean erortzen zara. Gaztetan hasten direnei erretzeak dakartzan

ondorioei buruz jakinaraztea ideia ona izango zela uste dut. Hau guztia kontuan

hartuta, ni erretzearen kontran nago.

Egilea: NARBAIZA, Nora

Denbora-pasak

Gizon bat txori dendara sartu zen

eta loro elebiduna eskatu zuen.

Dendariak hanka bakoitzean soka

bana zuen bat erakutsi zion.

Ezkerreko sokatik tira eginez

gero, euskaraz hitz egingo dizu –

azaldu zion saltzaileak- eta

eskuinekotik tira eginez gero,

katalanez.

Aizu, eta bietatik batera tira

egiten badiot? –galdetu zion

bezeroak.

Zozoa halakoa! Lurrera joango

naiz mokoz aurrera!– erantzun

Bi emakume elkartu dira,

eta batak besteari esan dio:

-Nire senarra aingeru bat

da.

-Hau zortea!- erantzuten

dio besteak- Nirea oraindik

bizirik dago.

Zergatik ez duzu nahi irten?

Euskal Herriko 7 herri

Zaldibar, Durango, Iurreta, Bilbo, Gernika, Elorrio ,Berriz .

g e l o r r i o a r

d e t x j r i b t a

u t r t a b h e e b

r m s n p o u r r i

a u h i i j t r r d

n e h s e k r i u l

g g g p e r a z i a

o o b i l b o o z z

TXOKOLATEZKO

MADALENA ERRAZAK

- Bi arrautza (130gr.)

- Irin txuria: 65gr. eta irin integrala: 65gr.

- Azukrea: 130gr.

- Oliba olioa: 60gr.

- Txokolate zatitxoak: bakoitzaren gustura

- Legamia kimikoa: goilaratxo erdi

OSAGAIAK

Orea egiteko lehenengo arrautzak eta

azukrea nahastu ditut. Gero olioa

pixkanaka gehitu eta azkenik irina eta

legamia bota ditut. Orea ondo nahastuta

dagoenean txokolate zatitxoak bota eta

moldeetan sartu (erdiraino, gutxi gora

behera)

Labea 180º-tan jarri eta 20 bat

minututan prest daude.

Nik silikonazko molde berri hauek erabili

ditut, eta egia esan primeran

funtzionatzen dute…eta gainera oso

politak dira! Nere amaren gaur goizeko

oparia izan da. Eskerrik asko!

Hemen daukazue emaitza. ON EGIN!

Iker eta Joseba

Paula eta Iratxe

Martxel eta Julen

Paul eta Carlos

Jenny eta Nassira

Ane