»ostirata • 2001 eko abenduaren 21 a

Egunkaria

Iruñea: Euskalerria lrratiak komunikazio sistema berria paratu eta estudio teknikoa digitalizatu du

Cesar Ekisoain: «Jendeak eskertzen du betiko egituratik at dagoen aldizkari bat»

Gi ( 1 %

Etxeko fatxadetatik ordenagailura pasatu dituzte

gure leinuen armarriak. Lizardi lVlultimedia

argitaletxeak Euskal Herriko 2.000 leinuen

informazioa eta armarriak biltzen dituen CD-ROlVla

argitaratu berri du. Bertan euskal abizen, leinu eta

armarrien inguruko guziak, edo ia guziak, esplikatu

dituzte Fernando Lopez Permisanek eta lVlarta Ruiz

Aiestaranek. Hala, besteak beste, jakin dugu euskal

abizenek sorlekua dutela oinarri, INafarroako

abizenik ohikoenak Uharte eta Goñi direla, abizena

eta leinua ez direla sinonimoak, eta armarriak

leinuei dagozkiela eta ez abizenei.

runea

Euskalerria lrratiaren digitalizazioa

lrufierriko irrati euskalduriak tresrieria berritu du

zerbitzu hobea eskairitze aldera

BG U N O T A N APUR BAT ASALDA-

tuta dabiltza Iruñeko Eus-kalerria irratiko langileak. Olen-tzero aldez aurret ik pasa tu da Irrintzi dorretik eta dagoeneko jo lasean ari dira konpreso rea , RDSI kodifikadore, stereogene-radore eta o r d e n a d o r e berr ie-kin. Udalbitzako zuzendaritzak e m a n dizkie opa r i h o r i e k gu-ziak.

« L e h e n a g o t i k g e n e u z k a n t r e sna ba tzuk a jeak jo ta geni-tuen eta berritu beharra ziren», esplikatu du irratiko zuzendari Mikel B u j a n d a k . « E r r e n i e g a ga inan pa ra tua dugun a n t e n a udan gehiegi be ro tzen zenean h o n d a t u e g i t e n zen , e t a ho r i sahiesteko behar bezala airez-tatu dugu antena ondoko etxo-la. Hau zen be reha l a a tend i tu b e h a r r e k o arazo larri ba t . Eta horrekin batera , bes te ha inbat berrikuntza egin ditugu».

Tresrieria berria Hala, konpresorea paratu dute a i r e r a t z e n d i r e n s o i n u i tu r r i guziak berd in tsuak izan daite-zen. S t e r e o g e n e r a d o r e ber r ia jarri dute eta horrekin kanpoko e r re t ransmis ioak (Sadar, san-fe rminak) m o d u du inean sar-t z e n d i r a , RDSI s i s t e m a r e n bitartez. Erredakzioko ordena-d o r e e n s a r e a o s a t u du te . Eta irratiko bi estudioetako kontrol mahaie i atxikiak jarri di tuzten ordenadoreekin kuñak eta sin-toniak arratoiaren botoia saka-tuz sartzen dituzte.

«Ez baka r r i k i t xu rak eg i te -ko», k o m e n t a t u du Bujandak . «Baliabide gehiagorekin joka-t u k o d u g u o r a i n e t a h o r r e k balioko du entzuleari zerbi tzu h o b e a egi teko. Gerora h o n e k aukera e m a n e n digu gure pro-g r a m a z i o a z a b a l t z e k o , i r r a -t sa ioak er rep ika tuz edo aldez aur re t ik p r o g r a m a t u z . Azken hau erabakitzeke dago».

O r a i n g o z s i s t e m a b e r r i a k nola fun tz iona tzen duen ikas-ten ari dira. Iragan asteko oste-gun eta ostiralean, t ramankulu ber r i ak pa ra t zea rek in ba t e r a , informatika ikastaro arina jaso

Tresneria eguneratu eta digitaliazaioren bidetik sartzeko 37.563 euroko

(6.250.00 pezeta) diru laguntza jaso du Euskalerria Irratiak Udalbiltzaren

zuzendaritzatik. Irratiak aspaldiko ametsari ekinen dio horrela.

Euskalerria Irratiko langileek egun gutitan tresneria berria instalatu, informatika ikastaro arinajaso eta tresna berriak erabiltzen hais dira.

• A S I E R A Z P U . ! K U I 1 4

z u t e n i r r ta iko langi le guziek, bekadune t a t i k ge ren tea ra ino . Bujandak onartu duenez, ora in- ' dik b a d i r a k o n t u b a t z u k ongi ikasi b e h a r r e k o a k eta zenbai t g a u z a ga izk i a t e r a t z e n d i ra . Baina denbora kontua da, bes-terik ez.

Euskalerria irratia ez da digi-ta l izazioari ek i ten dion Nafa-rroako lehen herri irrati euskal-d u n a . I r u l e g i I r r a t i a k e g i n a zuen lehenagot ik . Hain zuzen ere, Euskalerria irratikoak Iru-legira joan ziren haien sistema-r e n e t a e s p e r i e n t z i a r e n be r r i jasotzeko.

—&> Asier Azpilikueta

Nafarroa I •

Euskal kantu txapeldunak

a f a r r o a k o IX. Euska l Kantu j xape lke tako fmala i ragan la- j

runbatean jokatu zuten, Donez- j beko Bordatxon. Taldeka Le- j

cunberr iko Gabar i t a ldea izan j en txapelduna, 'Ai ama!' kanta- j ekin. Horren atzetik, Tafallako j urea taldekoak sailkatu ziren, j

Non daude' kantarekin. j

Bikoteka, Begoña Almirante- j rena eta Nerea Biurrarena au- j zberritarrakizanzirenirabazle- j K, ' N e r e ma i t e , m a i t e po l i t a ' j

cantarekin. TXape ldunordeak j zaskun S a m a n i e g o eta Mar ta j j a ñ e z t a f a l l a r r ak izan z i ren, j

Muxuka' abestiarekin. j

Azkenik, bakarlarietan, Itsas- i e Mundiñano olaztiarrakiraba- j zuen, Anje Duhalderen 'Amo- j

io ez t ia ' k a n t a r e k i n . H a r e n j tzetik Xuxuna Juanes oderizta- j ra sailkatu zen, 'Euskal selek- i ioaren alde' kantarekiñ.

Daniel Urrutia

Narbarte |

Olentzeroren etxea I

5KZ Nafarroa Abentura enpre- j sak Bertizko aterpea 'Olentzero- j ren etxea' bilakatu nahi du dato- j rren udazkenean. Haurrentzako j anda tur i smoko j a rduerakb i l - j zen ditu 'O len tze ro ren e txea ' j

ekimenak: gaztainak erre, taloa j egin, s u t o n d o a n kontu kontar i j bili.. . Baina egi taraua egitura- j

tzeko, sariketa antolatu dute. j S a r i k e t a h o r r e t a n E u s k a l j

r lerr iko i k a s t e t x e guz iek h a r j d e z a k e t e p a r t e . H a u r r e k j m a r r a z t u e d o ida tz i b e h a r k o j dute Olentzeroren etxean ikusi j eta egin nahiko luketena: per- j tsonaiak, abereak, ja rduerak . . . j P r o p o s a m e n a k gu tunaza l itxi j batean bidali beha r dira Bertiz j aterpera (31793 Narbarte) edo, j b e s t e l a , p o s t a e l e k t r o n i k o z : j b k z @ n a v a r r a a v e n t u r a . c o m . j Lanak aurkez teko e p e a he ldu j den urteko mar txoaren lehene- j an ahituko da. Ikastetxe bakoi- j tzak berak nahi adina gutunazal j bidal ditzake. j

Parte hartzen duten ikastetxe j guzienar teanzozketaeginenda. j Saria: 2002kourri t ikabenduabi- j tar te Bertizko a t e r p e a n b i egu- j neko (gau bat) egonaldia, 40 la- j gunendako. BKZk adierazi due- j nez , «gisa h o n e t a n p r o g r a m a j egokituaizanenda»,haurrekira- j dokizunak emanez par te hartu- j ko dutelako. Haur ren laguntza j sarietan eskertuko dute. j

—& Asier Azpilikueta j

Egunkaria •st irala, 2001 eko abenduaren 21 a

Lesaka •

Sorginen mundua dantza eta antzerkian

IVlairu aritzerki taldeak eta Taritirumairu daritza

taldeak ikuskizuria osatu dute elkarrekiri

ZU G A R R A M U R D I K O

— t sorginak antzezlana Lesakako Mairu antzerki t a l d e a r e n b i g a r r e n l ana da , F e r n a n d o r r a b a l e n «Trizikloa» egin o s t ean . Lan h a u p r e s t a t z e n has i zirenean, Lesakako Tanti-rumairu Dantza Taldeare-kin e l k a r l a n e a n p r e s t a -tzea pen t sa tu zuten. Fer-n a n d o D o m e n e c h Ricok 1993an idatzitako antzer-ki testuan dago oinarritua, e ta Beña rdo Goie txe be-ratarrak euskaratu du. An-t z e z l a n a k H o n d a r r i b i a n 1 6 1 l n i z a n d a k o sorg in auzia du ardatz, Logroñon izandako auzi h a n d i a r e n ondotik egindakoa. Garai har tako giza h a r r e m a n a k erakutsi eta gertaerak ho-beki u ler tzen laguuntzen duela aprobetaatuz, gaur-ko gizarteari buruz gogoe-ta eragin nahi du lanak.

Konta tzen den historia Zugarramurdin lekutua egona-gatik ere, Bortzirietako siniskeri eta kondairak ikertu ditu talde-ak, tar tean musika, kantu zaha-rrak, dantzak eta erritoak. Hala-ber , euskalkia ezagu tzeko eta lantzeko parada eskaini die an-tze lanak taldekideei . Tes tuak, ha la ere , zenba i t zati gazte la-

Mairu etaTantirumairu taldeetako kideak «Zugarramurdiko Sorgmak- ikuskizuneko

entseguetako batean.*.: A

Lesakako Mairu antzerki taldeak eta Tantirumairu dantza

taldeak bat egin dute «Zugarramurdiko Sorginak»

ikuskizuna prestatzeko. Estreinakoa igandean izanen da

Lesakako pilotalekuan, arratsaldeko 18:30an.

niaz ditu, gidoiak hala eskatuta, nahiz nagusiki euskara darabil-ten.

Ordu eta erdiko i raupean du antzezlanak, eta egitasmo han-dia izan da, ba i p a r t e h a r t z e n d u e n j e n d e k o p u r u a r e n g a t i k , baina baita Lesakako herriaren-

tzat ekarri duen d inamikaren-gatik ere. Antzerkia, musika eta d a n t z a u z t a r t z e a k b e r e z i a b i h u r t u du l ana . D e n e t a r a 21 aktore taularatuko dira, eta guz-tiek m o m e n t u r e n b a t e a n joka-tzen du te dantzar i zein aktore p a p e r a . H a l a ere , b i s t a n da ,

dantzako zatiak, nagusiki, dan-tza taldeko kideek be te dituzte-la, e ta aktore lanak, berriz, an-

tzerki taldekoek.

Mairu antzerki taile-r rak hez ike ta ar t is t iko zaba la lo r tzea izan du helburua hasieratik, eta sor tze l ana inguru ho-rretan garatzen du. An-tzeko a s m o a du Tanti-rumairu dantza taldeak ere. Lan h o r r e n gidari Ramon Albistur izan da nagusiki. Bera arduratu da zuzendari tza artisti-koaz, pedagogikoaz, gi-doiaz eta dramaturgiaz. Mairu antzerki ta ldea-ren sorreraz gerozt ikda t a ldea ren irakasle, e ta 1992az geroztik lan pe-d a g o g i k o a eg i t en dihardu Beran. Musikaz Gaizka Sarasola ardu-r a tu da , tx i s tu la r i a , M a i r u k o a k t o r e a e t a T a n t i r u m a i r u d a n t z a ta ldeko dantzar ia . Ko-reogra f i ak , aldiz, Edu Muruamendiarazek zu-z e n d u di tu , L e s a k a k o dan tza ta ldeko irakas-

lea 1995az geroztik. Jantzietaz eta eszenografiaz Esther Carri-zo arduratu da, eta eszenografia a p a i n t z e n d u t e n a r g a z k i a k Asier Gogortzak atera ditu, Zu-garramurdin lekutuak gehienak ere.

Jon Abril

herri aldizkariak

Mailoperen aldeko karipaina nguruko berriekin batera eskaera bere-a luzatu diete Mailope aldizkariko ardu-dunek irakurleei azken zenbakiarekin

jatera; hamaika urte dira aldizkaria abian arri zelabaina aurrera segitzeko arazo sko du eta, hori dela eta, irakurleen la-untza eskatu dute Mailopekoek: «Araitz a Beteluko euskara batzordetik Mailo-

>e aldizkaria martxan jarri zela hamaika rte bete dira. Urte hauetan guztietan 82 e kaleratu dira. Zalantzarik gabe, beste

lamaika urte eta gehiago irautea gusta-

tuko litzaiguke guztioi. Araitz, Betelu, La-rraun eta Lekunberriko herritar gehie-nengana iristea lortu dugu».

«Penagarria izango litzateke hemendik gutxira a teakixten ditugula esatea. Segu-ruenik mundua ez litzateke bukatuko, baina guztiona den zerbait kut tuna galdu izanaren sentsazioa izango genuke. Ba, horretara gatoz, orain daramagun bidean luzaroan ezin dugula aitortzera. Zaila da da aldizkaria ateratzea eta diru faltak ere poliki-poliki itotzen gaitu. Honi guztiari

aurre egiteko bide berriak jorratzen hasi beharra daukagu». Aldizkariaren argital-pena bere gain hartuko lukeen elkartea sortzea da Mailopekoek proposatu duten bide berri hori: «Alde batetik, orain arte ez dugun izate juridikoa emanen liguke, eta, bestetik, bazkideen bidez diru iturri garrantzitsu bat izatea lortuko litzateke».

30 eurokoa izanen litzateke urte osora-ko ordaindubeharreko kopuruabazkide-entzat. Kanpaina abian jarri du dagoene-ko Mailopek.

mintzoa Xabier Larraburu

H.E.I.D. Pasiatzera atera naiz nire zutabe-

txoa buruan zirriborratzeko asmo-

arekin eta Zapateria kaletik noala

«tupustean-geldirik-geratzen-den-

gizona» ikusi eta «honetaz idatzi

dut» bururatzen zait. Gero Takone-

rara lo egitera dihoan arabazozo

talde bat pasatzen da kale gainetik

: heganeta «honetazereidatzidut»

: bururatzen zait berriz ere. «Hone-

• taz ere idatzi dut» pentsatzen dut

: semaforoangeldirikondokoileho-

: riari zeharka begiratzean. «Hone-

: taz ere idatzi dut» Gaztelugibelean

: lotan dauden zuhaitzen azpitik iga-

: rotzen naizenean. «Honetazere

: idatzi dut» (hemendik aurrera:

H.E.I.D.) pasilluaren hasieratik bu-

: kaeraraino Takoneraren atzealde-

: tik etxera itzultzen naizenean. Atea

• ireki eta nire esperoan Xaxa aurki-

• tzen dut pasilluan. «Miao» esaten

: diteta H.E.I.D. bururatzen zait.

j Abendua gero eta beltzagoa eta ja-

; sanezinagoa iruditzen zaidala pen-

: tsatzen jartzen naiz eta H.E.I.D.

: Bazkaria prestatzen hasten naize-

: nean ura bor-borka ikusten dut eta

• H.E.I.D. Sukaldea ura eta suaren

: erreinu txikia bezala ikusi beharko

: genukeelaotuzaitetaH.E.I.D.

: GaurdenadaH.E.I.D. Eznaizoso

: zaharra. Ez dut asko idatzi ere. Be-

; raz Aipatu Beharreko guztiak da-

; goenekoaipatuakditudalaizango

; da. Nire gai guztiak agortu ditut,

nonbait. Xaxak «miao» esaten dit,

; berriz ere, eta pentsua platertxoan

; jartzearekin bateraanimali honen

; barne erlojuaren zehastasunaz ha-

: rfitzen naiz zeren egunero zazpie-

; tanafariaeskatzendueta... bai-

': na... beno... H.E.I.D.... bai, egia

; da... «Honetazereidatzidut».

; H.E.I.D. pixka bat deprimiturik sa-

; lara abiatzen naizenean. H.E.I.D

; ordenagailua pizten dudanean eta

: martxan jartzen den bitartean

j leihotik begiratzera joan naizene-

; an, eta Eguberrietako argiei buruz

; lau ideia burura etortzen zaizkida-

; nean ere H.E.I.D. Bapatean H.E.I.D

; ezden neska bat ikusi dut kalean.

; Neska ezezaguna tabernan sartu

': da. Ez dut oso ongi ikusi beraz.

j Txano txuri bat zeraman eta jaka

; urdina, hori bai. Listo: H.E.I.D bila-

; katu dut dagoeneko. Gaurdenada

: H.E.I.D. •

ostirala, 2001 eko abenduaren 21 a Egunkaria

Ordenagailurako armarriak Euskal Herriko 2.000 leinuen

informazio eta armarriak biltzen dituen

CD-ROlVla argitaratu dute ABIZENAK IZEN BEREKO PERTSONAK BEREIZ-

teko beharrari erantzuteko sortu ziren. Europako herrietan hainbat irizpide erabili zi-tuzten per tsonakizendatzeko. Badira abizen nominat iboak (Gimeno, Christian), patroni-mikoak (Gimenez, Christiansen), jatorriari so egiten diotenak (Genovese, Welsh), ofizio ba-tekoak (Fisher, Schneider), deskribatzaileak (Blanco, White, Leblanc) eta izaeraren ingu-rukoak (Galan, Goodman).

Tokia, euskal abizenaren oinarri

Baina Euskal Her r ian bes t e l ako p e r t s o n a k aurkituko ditugu: Nafar roan , Francisco Ja -vier Uharte Goñi; Ipar Euskal Herrian, Beñat

, Hiriart Dagerre; Araban, Estibalitz Lopez de Gereñu Martinez de Apodaka; Gipuzkoan, Ig-nacio Aizpurua Agirre; eta Bizkaian, Begoña Uribetxebarria Zenarruzabeitia.

Kontua da Euskal Herrian beste irizpide bat erabili zutela abizenak sortzeko. Euskal abi-zenak toponimokiak dira: jatorrizko lekuaren izenarekin bat egiten dute. Hau da, gure abi-zena aipatzen dutenean gure jatorriko etxea, baserria, dorretxea, jauregia edo herria aipa-tzen dute. Alli, Nagore edo Uharte bezalako-ek herria dute erreferentzia. Elizalde eta Ga-ra ikoetxea beza lakoek e txearen kokapena . Perurena, Martikorena eta Mariñelarena be-zalakoek, berriz, etxeko jabea dute hizpide.

Etxeetatik leinuak Ikus dai tekeenez, Euskal Herr ian ani tze tan e txea ren izenak e m a t e n zuen p e r t s o n a ba t ezagutzeko bereizgarria. Etxeak defmitzen zi-tuen euskaldunak, abizena emateraino.

Eta etxe horietatik leinuak sortu ziren. Eta leinuak ezberdintzeko, armarr iak ager tu zi-ren. Hasierako armarriak sinpleak ziren oso. Nahikoa zuten kolore b a t erabi l tzea. Baina gerora, leinuak ugaltzen joa:n ziren heinean, a rmarr iak konpl ikatu egin ziren, eta osagai gehiago sartu: arbolak, animaliak, gazteluak, gurutzeak, xingolak.. . Armarri horiek oinor-dekotzaren parte ziren eta leinuari egiten zio-ten erreferentzia.

Lehen , ab izen b e z a l a e txeko , b a s e r r i k o edota herriko izena hartzen zen, baita emaz-tearen izena hartu ere. Abizenik indartsuena hartu ohi zen. Akaso horregatik dira hainbes-te Goñitar Nafarroan. Baina Goñi izeneko le-ku bakarra da. Apika, leinu indartsua izan zen garai batean, eta, jendeak abizena aukeratze-ko tenorean azkarrenera jotzen zuenez, askok Goñira jo zuten.

Kontuak kontu, a rmarr iak Erdi Aroko as-m a k i z u n a k dira . G u d a l e k u e t a n erabi l i e t a etxeko fatxadetan paratu zituzten. Gerrarako ez ditugu orain erabiliko, baina gure etxe za-harretako aitzinaldeetan oraindik ere badira. Orain, Heraldica Vasco-Navarra CD-ROMare-kin orcfertagailuan, XXI. mendeko gerra maki-nan, gure le inuaren armarri zehatza izateko aukera dugu. Baina, jakina, lehenbizi zein lei-nutakoak garen jakin beharko dugu, eta hori, zoritxarrez, ez da saguaren klik soil batekin ja-kiten ahal.

— ^ Asier A z p i l i k u e t a

Egunkaria ostirala, 2001 eko abenduaren 21 a

Euskal abizen, leinu eta armarrien inguruko guziak,

edo ia guziak, esplikatu dituzte Fernando Lopez

Permisanek eta Marta Ruiz Aiestaranek 'Heraldica

Vasco-Navarra' CD-ROMean. Lizardi Multimediak

argitaratu du eta, bertan, Euskal Herriko 2.000

leinuen informazioa, heraldika hiztegi ilustratua,

euskal leinuen entziklopedia geografikoa eta

armarriak apaintzeko konbinazioak sartu dituzte,

besteak beste.

Fitxa Izenburua: 'Heraldica Vasco-Navarra'. Formatua: CD-ROMa. Egileak: Fernando Lopez Permisan eta Marta Ruiz Aiesta-ran. Argitaletxea: Lizardi Multimedia. Salneurria: 29.95 euro (4.990 pezeta). Edukia: Euskal Herriko 2.000 leinuren informazioa, heraldi-ka hiztegi ilustratua, euskal leinuen entziklopedia geografi-koa, eta armarriak apaintzeko konbinazioak, besteak beste.

Fsi ' immlo L o ^ # 'HERALDICA-VASCO-NAVARRA' C D - R O M A R J I E A

«Euskal abizerien arinarriek anitzetan ft

egiten digute»

<-Euskal kulturan informat ikaren eta nuiltimedia produktuen bidez

s a k o n t z e k o » , F e r n a n d o L o p e z P e r m i s a n e k , 32 u r t eko i ru inda-rrak. bes t e ha inbat kiderekin Li-za rd i M u l t i m e d i a s o r t u - z u e n 1995ean. Orain. Marta Ruiz Aies-ta ranekin batera 'Heraldiea Vas-co-Navarra' egin du. Euskal Herri-ko 2.000 leinuen informazioa eta harmarriakbiltzen dituen CD-RO-Ma.

• N o n d u s o r b u r u a l a n h o n e k ? Hau e z d a h o n e n inguruan egiten dugun lehenlanfcna-

go Apell idos Vasco-Navarros' izenekoa egin gemmha-ren jarra ipena da. Makina bat iturritan jadanikexiaiz'en informazioa biltzea izan d a lan honen oinarri. XVljietik paperean argitaratuta zegoen hon i bizitza emann»on. informat ikak eskaintzen dituen baliabideekin —iftkin ba t eze re—joko handiagoa emateko. V

• CD-ROMean agertzen diren armarriak z| egin dituzue? Bai, ba ina ez ditugu guk asmatu . Armeria libunx dota

armarri estudioetan dauden hainbat interpretaziota irritu gara. Batzuenetabesteeninterpretazioakaintzatha [ugu, eta beti zein iturritatik edan dugun adierazi dugu, ar ada-din. Arazoa da hainbat zailtasun daudela armarrien pzio-akongiegi teko.

Batetik, kontuan hartu behar da armarriak etxeei adan paratzen zirela, harrian tailatuta. Harrian ez dagoko Leta horrek nahasmena sortu du gero.

Bigarrenik, armarriak deskribatzeko hizkera tekn o ze-hatza dagoen arren, zenbaitzuek, hizkera hori ezaj [abe, bere kabuz interpretatu dituzte armarriak, eta akats indi-tuzte. Erratebaterako,lerrobertikalek'makirizena( iaina horiei batzuek, ezjakintasunagatik, 'barra' errandio' aga-be barrak lerro diagonalak direla. Nahasmen ttiki fi< alda-keta nabarmena dakarharmarr iamarraz teko ordua

Eta, azkenik, armarriaharrian edo paperean eginl zuen artista oso ona ez bazen, gero zaila da interpretatzea bola-ren ondoan dagoena hartza, otsoa edo zakurra den nlau

hankako animal iabatber tzer ikez delakoiku; • A r m a r r i a r e n i t x u r a i n t e r p r e t a t z e a ba-d a , a r e z a i l a g o a g i b e l e a n d e n erranal sta?

irra H o r r e t a n f an t a s i a da nagus i . Halere, gi lugu n d abantaila bat . Izan ere, euskal abizenen arm :ani-

tzetan hitz egiten digute. Horrela, Olletako ai an bi y eltze ageri dira; Usuakoan, usoak; e ta Sagast eko-

f" ' j ja an, sagar rondoa . Azken horri dagokionez, e ehar J da euskal abizen asko toponimikoak direla, ho irriz-

v S S ^ 0 l u r s a ' ' a " egiten diotela erreferentzia; eta, f Eean, lursail horrek erreferentzia egiten dio bertan n ar-

^9®* bolari. Horregatik, askotan agertzen dira arb nna-" * rrietan.

A R M E N D A R I T Z m\ I K I V L Wmm I V I M # I I I I Mmm

SORTETXEA

Nafarroa Behereko Armendaritze herrian du sorburua

abizen honek. Bertatik hartu zuen izena, eta bertan

izan zuen jatorrizko sortetxe eta jauregia. Armendari-

tzeko jaurerria gutienez 1170 urtetik da ezaguna. Urte

horretan Rikardo Lehoi Bihotz Akitaniako dukeak

Baiona hiriari pribilegioak eman zizkion, eta horreta-

rako gutunean Armendaritzeko jaunaren zigilua ageri

da, beste hainbat baroiren zigiluaren ondoan. Armen-

dariztarrek jauregi bat izan zuten Astrainen, Nafarroa

Garaian. Horren ondorioz dauka hain hedatua

Armendaritz abizen ezaguna, eta armarriak aipatu

berri dugun gunean du sorburua.

ARMAK

Armarri kuartelatua.

1. eta 4. kuarteletan: eremu urdin ilunean, zilarrezko

gaztelua urdin ilunean argitua.

2. eta 3. kuarteletan: urrezko eremuan, bi behi gorri

makilan paratuak.

I T U K R I A

Nafarroako Erresumako Armeria Liburua (1576).

EGUES SORTETXEA

Abizen honek Eguesen du jatorria, Nafarroa Garaian.

Bertatik hartu zuen izena, eta bertan izan zuen jato-

rrizko sortetxe eta jauregia, erresumako zerrenda ofi-

zialean armeria kabo gisa agertzen dena. Charles

Egueskoaren eta Maria Taxoarekoaren jabetza gisa

agertzen zaigu 1521ean. 1646an Mutiloako Juanena

zen, eta hark Mutiloako Juan Jose bere semeari

jarein zion. Jauregi honen beste jabe batzuk Vicente

Ignacio Mutiloakoa (1723) eta Vicente Mutiloa eta

Arizkungoa (1781) izan ziren. Abizen honetako adar

bat Gipuzkoara pasatu, eta Andoainen etxe berria

fundatu zuen.

ARMAK

Armarri sinplea.

Urrezko eremuan, urdin ilunean zorroztu gurutzea,

eta lau izkinetan gurutzetxo urdin ilun bana. Otso

beltz ibiltaridun lau pieza zilarrezkoz eta urrezko iko-

roskldun lau pieza gorriz osaturiko hegaluna du.

ITURRIA

Nafarroako Erresumako Armeria Liburua (1576).

Z U N T Z A R R E N

SORTETXEA

Abizen honek Zuntzarrenen du jatorria, Nafarroa

Garaian kokatutako herri txiki batean. Bertatik hartu

zuen izena, eta bertan izan zuen jatorrizko sortetxe

eta jauregia, erresumako zerrenda ofizialean armeria

kabo gisa agertzen dena. Bere jaunak honakoak izan

ziren: Antso Zuntzarrengoa (1430); Juan Zuntzarren-

goa (1600); Martin Zuntzarrengoa (1616); Catalina

Zuntzarrengoa (1705); Miguel Francisco Orondrizkoa

(1723); Catalina Orondritz eta Cruzatekoa eta Jose

Fermin Artetakoa (1767); eta Fermin Silvestre Arteta-

koa (1778). Bere jatorriak beraz 500 urte baino gehia-

go atzera eramaten gaitu.

ARMAK

Armarri kuartelatua.

1. eta 4. kuarteletan: zilarrezko eremuan, lehoi urdin

ilun erpekaria.

2. eta 3. kuarteletan: urrezko eremuan, bi xingola dia-

gonal gorri dardarean.

ITURRIA

Nafarroako Erresumako Armeria Liburua (1576).

Abizenak ez dira leinuak Fernando Lopez Permisanek argi utzi nahi izan du abizena eta leinua ez direla gauza bera. Armarriak ez dagozkie abizenei, leinu edo familiei baizik. Zenbait abizenek ez dute armarririk. Aldiz, badira har inar r iba tba ino gehiagoko abizenak, ab izenba-tetik leinu bat baino gehiago sortu zelako.

Ezin erraten ahal da: «Nire abizena Uharte da, eta nire armarria halakoxea da». Ez, lehenbizi ikusi beharko duzu zein leinutakoa zaren, zein armarri dagokizun jakiteko. «Adibidez, Agirre abizena du-ten hemeretzi leinu aztertu ditugu guk, hamahiru Uharte, hamar Etxeberria, zazpi Azagra.. .», azaldu du Lopezek. «Armarria ezberdinabada, le inuabe-reizten dugu. CD-ROMean 2.000 leinu daude, eta abizen gutiago, abizen batzuek leinu bat baino gehiago dutelako. Dena dela, hagitzez gehiago di-ra. 30.000 bat abizen izanen dira Euskal Herrian».

Agorretak lau armarri Aipaturikoaren argigarri, Agorreta abizenaren ka-sua hartzen ahal dugu. Agorreta abizenarekin lotu-

riko lau armarri aurki daitezke. Abizen horrek Ago-rretan dujatorr ia , Nafarroa Garaiko Esteribarren. Bertatik hartu zuen izena, eta ber tan izan zuen sor-tetxe eta jauregia. Leinu horretako lehen kide eza-guna Iñigo Agorretakoa izan zen, 1339 urte aldera bizi izan zena. Armarria sinplea da; e remu gorrian,

. gurutze lau urdin iluna. Halako armarria zuten Uri-ben, Bizkaian, bizi ziren zenbait Agorretatarrek ere.

Baina Agorretako jauregian bada beste armarri bat, kuartelatua. 1. eta 4. kuartelek antz handia du-te Akerreta leinuarekin; halako har remanen bat izanen zen bi leinuen artean.

Agorretatarren bes te adar batek Agorreta izene-ko jauretxe zahar bat izan zuen Leringo Santeste-ban ibarrean. Armarri sinplea du. basurde beltz ibiltaria zuhaitz berde ba ten ondoan.

Azkenik, Leringo Santestebaneko a d a r h a u R e t a leinukoekin lotuko zen, bi familietako armarria kuartelatzen baitu. Armarri hori bera dute Bilboko Agorretatarrek eta Agorraeta abizena dutenek.

ostirala, 2001 eko abenduaren 21a Egunkaria

IVIorite Carlotik Juan Xruz Lakasta

Pi-Chi txakur bionikoa eta dialektika T e s i a . Orri zurian da-go literatur lan gorena. Idazten has ten ez zaren b i t a r t e a n , i zk i r i a tuko d u z u n a p o t e n t z i a l k i perfektua da. Izkiriatuz p a p e r a r e n z u r i t a s u n a b e l z t e n h a s i b e z a i n p r o n t o , p e r f e k z i o t i k u r run tzen has t en zara. Horixe da J u a n i t o Ze-laiaren sa iakera lehia-ketarako presta tu nuen l a n e k o tes ia . Ha in zu-zen e re i de i a r en inda-r rak b e r a k b u l t z a t u t a , orr i zur ia a u r k e z t u nuen, e ta 'Titulurik ga-be ' jarri n ion izenburu-tzat . Kontzep tua leg ia , agian, epa imaha i ak ez baininduen sikiera fina-listen ar tean sartu. Na-go epaimahaikideek ez z u t e l a u l e r t u - b a r k a diezadatela atrebentzia B e r n a r d o A t x a g a k , T x e m a A r a n a z e k e ta g a i n o n t z e k o e ipa ima-haikide j a u n - a n d e r e txit agurgarr iek , e ta ez d iezada te la a intzat ha r tu he ldu den ur teko lehiaketa ebazteko tenore-a n - Nago Jorge Ote izak ulergarrita-s u n a r a z o b e r b e r a k e d u k i z i tue l a ' Q u o s q u e t andem! ' ezagu tze ra e m a n zuelarik.

Tesiak saiakera lehiaketan milioi bat pezeta , h a u da, 200.000 duro, 40.000 l ibera , 6 .024 e u r o - A n d o n i E g a ñ a ba ino sasoi intelektual h o b e a n nago: eu ro kalkulagai lur ik gabe , b u r u z e ta

Action Man urpekaria, Eguberrietarako oparia.

arrapaladan egin ditut txanpon bihur-k e t o k - , p a t r i k a r a t z e k o ba l io izan ez zidanez, l a runba t eguerd ian birzikla-t zen sa ia tu n in tzen . J o n e t a Larra i tz s e m e - a l a b a k e t a h i r u r o k g o i z e a n Z a b a l g u n e k o j o s t a i l u d e n d a b a t e r a joan ginen, Olentzerori idazteko inspi-razio bi la-por tz ier to , Olentzero Juani-to Zelaia dela diote . Ikatz m o d e r n o a e g i t e n du ( Z e g a s a pi lak) , e t a j e n d e guztia opari eske joa ten z a i o - Action Man Bin Laden Killer, kaka b ion ikoa egiten duen Pi-Chi txakur robot azka-rra e t a H a r r y P o t t e r r e n ga l t zon tz i lo

Jorge Oteiza eskultorea.

bilduma ikuste hutsarekin mozkor tuta , hau r r ak ta r - ta r - ta r amai tez in gupida-g a b e a n has i z i tzaizkidan u luka Olen-tzerori zein Errege Magoei -d ig los iak b a d u abanta i la r ik- eska tuko zizkieten

guztiak zerrendatzen. *

A n t i t e s i a . Egoera zara ta tsu ezatse-gina bare tze aldera, nire begi ninietako hitzontzi bioi perfekzio potentz ia laren i n g u r u k o t e s i a a z a l t z e a d e l i b e r a t u nuen. Esan nien isiltasuna orri zuriaren iguala dela. Hitz egiten ez duzun bitar-t e a n b a l i t e k e e l a e s a t e n d u z u n a r e k i n b e t e - b e t e a n a s m a t z e a . A h o t s - h a r i a k dan tzan jarri bezain p ron to desbidera-tzen h a s t e n zarela . Ezer e san aurre t ik gauzak ongi pen t sa tu beha r direla. As-ko tan h o b e dela isilik egotea . Alferrik.

G a u z a k h o r r e l a , j a d a Monte Carlon geundela , h a i e k f r e s k a g a r r i b a n a eta ni martini gorria har-t z e n ari n in t ze l a , h a i e n a h o t s k a r r a n k a r i a k nire t i n p a n o s u f r i t u a k zu la-tzear zeudela, pazientzia agortuta , azalpen didak-t iko l u z e a k a lde b a t e r a utzita teoria guztiz labur-bi lduta azaldu nien oihu batean: «Ixo, dedio!».

S i n t e s i a . Haurrakisi l-du z i ren, is i ldu z i renez . Isiltasun eder rean buka-tu n u e n mar t in ia . Isilta-sun e d e r r e a n ab i a tu gi-n e n e t x e r a n t z . B idean , A m a i a ka r r ikan , Glor ia

topa tu g e n u e n aurrez aurre , ez H u m -b e r t o T o z z i k airean falta zela sumatu eta ma i t e zuen hura , baizik eta Gloria gurea, zaharra , i ruindarra, txikia, ido-rra, jenio bizikoa, nekaezina, aterkiare-kin iruindar gizonezko belaunaldi hiru jipoitu dituena, ' joputa ' biraorik gustu-koena duena, arrosario beltza beti aho-an darabi lena . Larunba t goizean, bai-na, Gloriakbegirada zein aterkia galdu-ta zituen, eta, seme-alabokbezala , isilik zegoen. Galdera sorta asaldagarria bu-ruratu zitzaidan: noiztik dago isilik Glo-ria? Nork isilarazi du Gloria? Nola isila-razi dute Gloria? Etxerainoko bide isi-l e an G l o r i a r e n b i r a u e n fa l t a s u m a t u nuen, bai e ta seme-a laben ulu karran-kariak ere. Isiltasuna inperfektoa irudi-tu zitzaidan.

Enrike Diez de Ultzurrun

1956 eta 1978koabenduak » C R I S T I N A B E R I A I N

«Kardua, bisigua eta turrona». Hori izan da i ru indar ren azken be l auna ld i ek Gabon gauean afaldu dutena. Turroietan, Xixo-na, Artaxoako «royoa» edo gorria, eta gir-latxea, hortz-haginei ederki itsasten zaie-na. Gero, gauerd iko oilar m e z a en tzun , e txeratu , gautxor ien e t s ipenerako dena itxita ba i tzegoen , e ta amatx i e ta osaba-izebekin briskan jokatu behar edo bertze-naz loterian edo bingoan, baina azken hitz hori ez zegoen erraterik. Etxe anitzetako solasgaia izaten zen ea ohiko dendari eta saltzaileek deus eman ote zuten, kolazioa, alegia. Arrandegietan, angulak ematen zi-tuzten, pape rezko kukuru txoe tan , kiloa 60 .000 p e z e t a n ez z e g o e n e a n , j a k i n a . Uda l t za in ba t zue i , b e r t z a l d e , ko laz ioa eramaten zieten euren lantokiraino, hots, karrikan trafikoa gobernatzen ari ziren to-

kiraino: «Tori, botila batxanpain, Delapie-rre».

Eta iritsi zen 1956ko abendu hura, Olen-tzero lehenbiziko aldiz I ruñera a i legatu zenekoa, alegia, sekulan hiri ba tera iritsi-tako lehena. Handik goiti dena ezberdin izanen zen. Iruñeak, Bigarren Zabalgune-ak zehazki, Olentzero Donost iara , Bilbo eta abarretara espor ta tu baitzuen, sines-tea ere aise gertatzen ez den arren. Iruñe-ak, gainera, bere eitea eman zion Olentze-rori: batetik,jaiotza, artzapezpikuarenbal-dintza izan zen hura , b a i m e n a emateko , eta, bertzetik, denboraren j oanean har tu zuen giro sanfermineroa , za lapar ta tsua , j ende t sua , sekulako kar r ikadantza eroa eta basa t i a iza ten ba i tzen hura , 1977ko hura ba t ez ere, gr isak o ldar tu z i renean . Poliziaren irratian, hauxe aireratzen zen

Olen tze ro r i bu ruz : «corte-jo»,«procesion», «Santo con boina»,«Santo quefuma...».

Olentzero uga ldu ahala, ga ldu zen J a i o t z a Bizidu-nak egi teko ohi tura , b a t e z ere , Guru tze p l azako ha r -tan, a rdoa tar teko, ger ta tu zenaren ondotik. San Jose, A m a Bir j ina , a r t z a i n a k , erregeak, aingerua... denak hasieran txin-txo, Servicial t abe rnan gosari legea egin arte. Ondoren, haurra izan zen pinpirrindu ez zen bakarra, panpina baitzen. Dena de-la, O len tze rok ere, noiz edo noiz, oho re egin dio be re izaerari . Ezkabar teko hau-rrak liluratu ondoren, zahatoa hustuta, Ez-kabamendin galdu zen hark egin zuen be-zala. Beharrik, onik aurkitu zuten.

Iruñeko Olentzero, Alde Zaharreko karriketan barna..

Eta iritsi zen 1978ko abendu hura, Ga-bon gauean lehenbiziko aldiz taberna bat zaba ldu z u t e n e k o hura , alegia. Hand ik goiti, gau hura ezberdina izanen zen: San Frantzisko plazako oi larmeza entzun on-doren , M a l e m b e k o do inuak en tzu te ra . Bistan denez, Karrika Berriko taberna ho-rrek hasitako bideari ber tze anitz jarraiki zitzaion, gautxorien gozamenerako. . .

Egunkaria •stirala, 2001 eko abenduaren 21 a

Njafarkaria 7

Cssiir Ekisoain # 'THE BALDE' ALDIZKARIKO ZUZEIMDARIA

^ \ f J rJI"rj \ p r I / P T r^ Tj

clu betTko ^gjtuhrcik at clagoerj alclizkriri.'bax>>

'The balde' kalean da, Eragin diseinu etxeak bultzatutako aldizkari berria,

moda, zinema, artea, musika, literatura eta beste jorratzeko. Mamia

bezain garrantzitsua da argitalpen horren azala, eta, alde horretatik,

produktu berritzailea da euskal prentsaren esparruan. Irakurlea

harrapatzea da aldizkariko arduradunen helburua. Gainera, doan.

HEBALDE KALERATU DUEN

lan ta ldeko kide da Cesar Ekisoain kazetari iruindarra, al-d izkar iko zuzenda r i a , a legia . 'The ba lde ' e r ronka dela e r ran digu, «betiko egituratik at dago-en aldizkaria». Proiektu berriaz mintzatu da gurekin.

• Dise inuaren esparruko etxe batek bultzatutako produktua da 'The bal-de'; horrek erran nahi du mamia baino garrantzi-tsuagoa dela azala? Biak dira garrantzitsuak; egia

da e s a t e n d u z u n a k gar ran tz ia duela, baina nola esaten duzun ere gar ran tz i t sua da. Mamiar i ematen diozun formak ere gau-za asko esaten ditu, formarenbi-dez gauzak e san dai tezke, e ta horregatik diseinuari lehentasu-na eman nahi izan diogu, edukia a h a z t u gabe . H e m e n b e s t e l a ohituta gaude.

• Ohitura falta hori dela-e ta kanpora jo d u z u e ereduen bila? Bai, ikusi ditugu Frantzian, In-

galaterran eta Katalunia aldean egiten diren aldizkariak, eta ho-riek ikusita bu ru ra tu zitzaigun orain aurkeztu dugun formula. Asko ikasi dugu besteek eginda-

koa ikusita. Hau, finean, bes t e toki b a t z u e t a n egi ten den for-mula be ra da, ba ina h e m e n ez zuen inork egiten, e ta guk ekin diogu lan horri.

• Zein da formula horren gakoa? Gure arazo nagusia da bi hiz-

kuntza erabil tzen ditugula eta, ondorioz, t es tuak asko sinteti-zatu behar ditugula. Argazkiei ere gar ran tz ia e m a n nahi izan diegu, eta horrek espazioa mu-gatzen du. Gure a s m o nagus ia da orriak pasa tzean irakurleak ez deza la deus gal tzen ari den irudipena. Nahiz eta irakurleak komiki.ak gustuko ez izan, adibi-dez, komikien erreseinei eskai-niriko bi orrialdeak atsegin izan ditzala da gure helburua.

• Halako produktuak kon-t s u m i t z e k o h e m e n g o ohitura falta nolabaite-ko m u g a i z a n da z u e n -

«Lortu dugun kolaboratzaile sarearekin oso pozik gaude;

dituzten ideiak proposatu, eta hortik abiatuta egituratzen

dugu zenbaki bakoitza.• Hala ere, edozein proposamen

jasotzeko prest gaude, aldizkari irekia egin nahi baitugu»

t z a t , h a u da, k a n p o a n utzi behar izan al duzue i d e i a r e n bat h e m e n g o irakurleek onartuko e z luketelakoan? Ez, a lde h o r r e t a t i k ez d u g u

mugarik izan. 'The balde ' beza-lako aldizkaribat erronka da, eta egin d e z a k e z u n guz t ia eg i t en duzu. Gainera, ohitura falta hori ez da arazoa, erraz sartzen den aldizkaria delako. Berri tzai lea da, neurr i hand i b a t e a n , ba ina jendeak hori gustuko du, gauza berriak gustatzen zaizkio. • Lehen b e g i r a t u a r e k i n

irakurlea erakartzea da asmoa?

Bai, hori da. Nahiz eta aldizka-rian aztertzen diren gai guztiak gustuko ez izan, lehen begiratua-rekin n o l a b a i t e k o s e n t s a z i o a piztea i rakur lea rengan , e ta al-dizkaria bera gustuko izan dezan lortzea. Ez dugu editorialik sartu

nahi, ez dugu doktrinarik sar tu nahi. Hainbat gai jorratzen ditu-gu, irakurlearen hizpideak abe-rasteko helburu bakarrarekin.

• Iruñean d u z u e ego i tza , ba ina Euskal Herri oso-rako eg indako a id izka-ria da, ezta? Bai, Euskal Herri osoan bana-

tzeko e g i n d a k o a ld izkar ia da, b a i n a ga ia r i d a g o k i o n e z e re Euskal Herria ez da gure muga. Kanpora jo b e h a r b a d u g u erre-portaiaren bat osatzeko, joanen ga ra . E d o z e i n l e k u t a n i r akur dai tekeen produktua da, eta, il-do horretan, urrats ba t egin du-gu j a d a , e t a L a n d e t a n b a n a t u d u g u l e h e n z e n b a k i a . M u g a k ga ind i t zen j a r r a i tu nah i dugu . Horregatik aukeratu dugu, hain zuzen ere, aldizkari e l eb iduna egitea, euskaraz e ta ingelesez. Egoera polit ikoak euskal pren-tsa jan egiten du, eta guk egoera h o r r e t a t i k a lde egin nah i izan dugu.

• Kolaboratzaile sare fin-koa duzue; ze in da haien lana? Lortu d u g u n ko labora t za i l e

sarearekin oso pozik gaude. Gai bakoi tzeko p e r t s o n a j a n t z i b a t aurki tzea lor tu dugu; z ineman Koldo Almandoz dugu, literatu-r a n K i r m e n Ur ibe , m u s i k a n Asier Leoz... di tuztenideiakpro-posatu eta hortik abiatuta egitu-ra tzen dugu zenbaki bakoi tza . Gure a smoa zen gure artxibora ez muga tzea , eta, ildo horre ta -tik, edozein p r o p o s a m e n jaso-tzeko prest gaude. Aldizkari ire-kia egin nahi dugu.

s o s l a i

'The balde' aldizkari sortu berria da,

baina Cesar Ekisoain zuzendariak

hainbat urte darama kazetaritzaren

esparrua lanean, 'Egin' egunkarian

lehendabizi, 'Gara'-n gero, eta,

orain, 'The balde-n.

Ekisoainek argitu dizkigu aldizkari

berriaren inguruko hainbat datu;

«15.000 ale banatuko ditugu, doan,

taberna, kultur etxe, arropa denda,

liburu etadiskodendetan...

Harpidetza egin eta etxean

jasotzeko aukera ere badago,

'www.thebalde.net' webgunean».

• Durangoko Azokan izan duzue j endearen iritzia jasotzeko lehen aukera; n o l a k o harrera i z a n du 'The balde'-k? Guretzat proba garrantzitsua

izan da. Pozik gaude , j endea r i gus t a tu za iolako ,eta bad i rud i hor re lako aldizkari ba t i rakur-tzeko gogoz zela, gu bezala. Guk irakurri nahi genuen aldizkaria egin dugu, e ta hor rega t ik egin dugu bihilabetekaria, prozesua d is f ru ta tu nahi dugulako, gau-zak ongi egin eta pozik gelditu lortutakoarekin. Nabari tzen da j endeak eskertzen duela betiko egi turat ik at d a g o e n p roduk tu bat . Uste dut muga batzuetat ik ateratzeko garaia dela.

— f d u m t fuizondo

ostirala, 2001 eko abenduaren 21 a Egunkaria

NAFflBROA: Iratxe Monasterioa. 45-13.esk. (Irrintzi dorrea) 31011 Iruñea. © 948178078-79 Faxa: 94B178077 Posta elektronikoa: natarkaria@eBunkaria.com VVebgunea: www.egunkaria.com/natafroa KOOBDINflTZAILEA: Asier Azpil ikueta

Egunkaria • ostirala • 2001 eko abenduaren 21 a

Martxelo Sotes

Frari Zisko Xabierkoa A 961ean eginiko ikerketa sakonean J e susen

• Lagundiko Aita Rekondok euskaldun peto-petotzat jo zuen Frantzisko Xabierkoa. 40 urte gero-ago, Nafarroako patroiaren «euskalduntasunaren» lekukorik aurkitu ez duela aitortu du: «Jaun andre-ok, barkatuko didazue, baina Nafarroako zaindariak ez zekien euskaraz» dio Rekondok orain. Eta Cordo-villako Inpartzialak gustura asko eskaini zion orrial-de osoko erreportaia.

Hara , a h a l e g i n t x o ba t zuk eg inen d i tugu eta demagun Frantzisko gazteak ez zuela euskararik ikasi. Ahantzi dezagun ama baztandarra zuela. Baz-ter dezagun gizonak hizkuntza ugari —ekialde urru-neko hainbat eta frantsesa, esaterako— ikasten era-kutsi zuen abilezia. Eta azkenik, XVI. mendeko nafar gizartea, euskalduna erabat, burutik urruntzen saia gaitezen. Tira, egin dugu esfortzua, eta? Horixe, kostata bada ere, Konpostelan gurtzen duten San-tiago y cietra España bezain santu espainola dauka-gu-

Teoriari eus teko nahi adina zutabe imajinario asma genitzake. Baina bat, historiarena, ezin dugu ukatu. Jaso-Azpilkuetarrek, agramondar leial izaki, larrutik pairatu behar izan zuten Nafarroaren kon-kista: gaztelua birrindu zieten. Cisneros kardenalari zor diogu Xabierkoaren egungo Exin Castiiios uki-tua. Jasotarrak azkenetakoak izan ziren Amaiurren amore ematen. Frantzisko gazteak atzerrian, Pari-seko Sorbonan ikasten zebiiela, ezagutu zuen Inazio Loiolakoa. Zer esanen zion aurreneko topaketan, Iruñeko gotorlekuaren gatazkan zauritu zuten Gaz-telako soldadu zaharrari? Eta zein hizkuntzatan? lzan ere antzina, arras arrunta baitzen hizkuntza bietan hitz egitea. Hizkuntzak hizkuntza, Xabierko-ak vasco soy de raza, navarro de nacidn, esaten omen zuen. Eta elkarrekin proiekziorik hand iena izan duen euskal multinazionala sortu zuten: Jesusen Konpainia, XVI. mendeko MacDonalds-a. Baina nagusia Erroman ohore lurrinetan bizi zen bitarte-an, naparra Txina ebanjelizatzera bidali zuten. Dis-pertsioa ote?

Real Sociedad Bascongada de Amigos del Pais-ek argitaratu zuen Rekondok eginiko lehenengo hagio-grafia. Egun beste batzuk dira ospea eta izena ema-ten dutenak. Egungo erreali tatea ezkutatzen eta makilatzen saiatu ez ezik, antzinakoa ere eraldatzen saiatzen direnak. Alferrik dabiltza. Aurpegiko zimu-rrak ezkutatzen saiatzen den atsoaren antzera.

OLENTZERO

> A n t s o a i n : O len tze ro a s t e l eheneko 18:00etan aterako da Mendikaletik, futbol zelaiaren ondotik. Gaztainak etajostailuakbanatuko ditu.

> A r a n g u r e n : I g a n d e a n O l e n t z e r o Taxoareko kontzejuko lokaletan iza-n e n da 18 :00e tan . A s t e l e h e n e a n , 17:30ean, Aranguren herri ondoko menditikjaitsiko da. 18:30eanLabia-noko e r m i t a r a a i l ega tuko da e ta , ordubete geroago, Muti loabeit iko eskoletako zubitik pasatuko da.

» Atarrabia: Astelehenean, haurrentzako txokolatejatea eginen dute 17:00etan Gure Txolarte elkartean. Olentzero 18:15ean aterako da Arreko Trinita-tet ik. Ibi lbidea: Nagusia , E s t e b a n Armendariz, Kapanaburua, Agustin Garcia, Ricardo Bel, Ama Arrosario-koa, Fermin Tirapu, Katea, Nagusia eta Atarrabia pilotalekua.

» Bortz i r iak: Astelehenean, 16:00etatik aurrera, Berako ttikien olentzeroak k a r r i k e t a n ibi l iko d i ra , 17 :30ean Herriko Etxeko Plazan elkartzeko. 18:00etan aterako da Gure Txokoa elkarteko he lduen Olentzeroa . Eta Nafarroako olentzeroetan olentzero-ena, Lesakakoa alegia, asteleheneko 12:00etan izanen da plazan. Bertan olentzero eta jaiotza lehiaketa eginen dute. A r a n t z a n goizean ibiliko da karriketan barna, eta Etxalarren ilu-nabarreko mezaren ondotik aterako da plazara.

I Barañain: Olentzero lakuaren anfitea-tro naturaletik aterako da astelehene-an, 18:00etan.

I B u r l a t a : :01entzero a s t e l e h e n e a n , 18:00etan, aterako da zubi zaharretik. Ibilbidea: Zaldua, San Frantzisko, Hilarion Eslaba, Ermita, Pio Lopere-na, Nagusia, Zangoza, Olatz, Landa-zabal plaza, Azpa, Benteetako ingu-rubi 'dea, E z k a b a b i d e , N a g u s i a , Eugenio Torres plaza.

I Elizondo: Gaur, l l :00etan, bi Olentze-ro ttiki ibiliko dira herriko karriketan barrena dendariei opari bana emate-ko. Olentzero handia as te lehenean aterako da, 17:00etan, parkeko ikas-tolatik.

* I r u ñ e a - D o n i b a n e : A s t e l e h e n e k o 12:00etatik aurrera, euskaltegiko pla-

zan, txistor jatea, txalaparta, giza par-txixa, mus ika e ta ta i le r rak izanen dira. 17:30ean jokoak eta txokolate ja tea izanen da auzo elkartean, eta Olentzero 19:00etan aterako da.

» I r u ñ e a - l t u r r a m a : Olen tzero Amaiur i k a s t o l a t i k a t e r a k o da i g a n d e a n , 18:30ean. Ibilbidea: Iturrama, Ezki-rotz, Serafin Olabe, Lopez frontoia.

I I r u r i t a : O l e n t z e r o a s t e l e h e n e a n , 17:00etan, izanen daherrian.

> L i z a r r a : A s t e l e h e n e a n , O len t ze ro karroza gainean aterako da Lizarra ikastolatik, 17:00etan.

I Z a n g o z a : Olentzero ttikia ikastolatik aterako da gaur, l l :30ean, arkupee-tarako bidean. Bertan hamaiketakoa eginen dute. Eta Olentzero handiak astelehenean eginen du ohiko ibilbi-dea, 20:00etan hasita.

» Z izur Nagusia : Olentzero asteleheneko 17:00etan aterako da Kontzeju zaha-rretik. Zazpiak aldera igerilekuetara ailegatuko da.

MUSIKA

ft I r u r t z u n : Fangoria gaur, 22:00etan, Reverendos dantzalekuan.

> E t x a r r i - A r a n a t Z : Anje Duhalde gaur, 23:00etan, kultur etxean.

> I ruñea: Berri Txarrak, Etsaiak, Skala-riak, Ken 7, Na tua Man, Banda Baso-tti e ta RIP bihar, 19:30etik aurrera, Anaitasuna kiroldegian.

I B u r l a t a : J a b i e r M u g u r u z a b iha r , 20:00etan, Hilarion Eslaba Musika Eskolan.

I G a r e s : M o j i n o s E s c o z i o s b iha r , 22:00etañ Gares aretoan.

» E z p e l e t a : Su Ta Gar eta PiLT bihar, 22:30ean, Iparralde frontoian.

BERTSOLARIAK

I I rurtzun: Bertso afaria gaur, 21:30ean, Iratxo elkartean, Maialen Lujanbio eta Amets Arzallusekin.

» Goizueta : Joseba Andoni Beltza, Pello Goikoetxea , Iñigo Ibarra , Ekintza Landa, Xumai Murua, Xabier Terre-ros, Eneritz Zabaleta eta Julen Zelaie-ta Xalto sariketako f inalean, bihar, 16:30ean, eskoletakojantokian.

ANTZERKIA

I Z i z u r N a g u s i a : Tako lo , Pirr i tx e ta Porrotx pailazoen Aupa kintxo ikuski-zuna gaur, 17:00etan eta 19:00etan, frontoi handian.

k GareS: TEN Pinpilinpauxa taldearen Zapatak hondaturik antzezlana bihar, 17:00etan.

ZINEMA

» A t a r r a b i a : O s t e g u n e a n , 17:30ean, Martina eta xagutxoak filma Atarrabia pilotalekuan.

» Burlata: Ostegunean, 18:30ean, Banpi-ro Txikia filma Hilarion Eslaba Musi-ka Eskolan.

BESTELAKOAK

» I ruñea: Urtero bezala, Zaldiko Maldi-kok Santo Tomas eguna ospatuko du gaur. Txistor jatea eta sagardo dasta-tzea izanen da Antsoleaga karrikako egoitzan, 20:00etatik aurrera.

» B e r a : Shisha Pangma Bortzirietako espedizioaren diaporama emanaldia i zanen da gaur, 20 :00e tan , kul tur

"etxean