Hilabetekaria

Iraila 2015

Iraila

Hilabete luzea izan da iraila. Hasie-ratik bukaerara ekin diogu euskalpreso politikoen eskubideak defen-datzeari. Hala, hilaren 4ean, me-moriaren mapa zehazteko Urkullulehendakariak beste 128 alkaterekinegin zuen hitzordura, dispertsioakeraildako 16 senideen ahotsa era-man genuen. Elkarretaratze batenbidez oraindik errekonozituak ezdiren biktimak gogora ekarri etaUrkulluri gure eskakizuna ahaztu ezdezan, gutuna helarazi genion. Noizarte izango dute isilarazia, zapal-dua, eurek ere behar duten erreko-nozimendua? Non da haienmemoria? Gugan behintzat betiizango da bizirik, baina ez da nahi-koa.

Dispertsioak fisikoki eta animikokieragiten digun mina ez ezik, berekostua zenbatzen duen txostenaaurkeztu genuen prentsaurrekoan,bere itzulpenekin batera: gaztelera,frantsesa eta ingelesera. Disper-tsioa: bisita eskubidearen prezioaizenburupean, Etxeraten webgu-nean topatuko duzue bisitak egiterabehartuta dauden pertsonen errea-litatea eta salbuespen egoera horiera argigarri batean deskribatzenduen dosierra. Helburua, bere ezar-penetik diseinatu zen tortura fisiko,psikologiko eta ekonomikoa zehatz-mehatz ezagutzera ematea da, gureherrian bezala, atzerrian ere. Ber-tan azaldu genuen bezala, Etxeratenlan-ildo berri bat izango da txoste-nen elaborazioa.

Kurtso berriaren hasierarekin, bes-talde, euskal presoak izanda, Espai-niar estatuan diren euskal presoekEuskal Herriko Unibertsitateanikasteko duten jatorrizko eskubideaaldarrikatu genuen beste behinkurtso irekieraren ekitaldian. Kar-tzelan ikasteak suposatu dezakeenaskatasun haize ufada ere ukatunahi diete presoei. Euren formazioaeten. Gehiago isolatu. Orain arte,UNEDekin izan diren beka arazoakedota azterketak egiteko egoitzenitxierak, ikasketak uztera eramanditu asko. Etxera ekartzen ditugunbitartean, haientzako tratu duinaexijitzen dugu, ikasteko eta ikaske-tak euskaraz egiteko eskubidea da-gokie.

Etxera ekartzea aipatu dugu, etahor kokatzen dira, 11 euskal presopolitikoren hurbiltze helegiteen be-rrikuspena. Euskal preso politikoensenide eta lagun garen bezala,emaitza positiboa baino ezin dugulaespero. Dena den, bidea ez da Au-dientzia Nazionalean amaitzen, etaohituak gaude ere borrokatzera,eman daitezkeen pauso guztiakagortzera. Begirada kanpora jarribehar dugu, eta dispertsioarekin ja-rraitzeko beste asmorik ez duten bigobernuren mendekuzko politika-ren aurrean ez etsitu.Haiengatik etagugatik,

EUSKAL PRESOAK ETA IHESLA-RIAK ETXEAN ETA BIZIRIK!

Kronika

2

3

Dispertsioa426 euskal preso politiko

56 euskal preso politiko Euskal Herritik 1.100-1.000 kilometrotara

114 euskal preso politiko Euskal Herritik 990 - 800 kilometrotara

164 euskal preso politiko Euskal Herritik 790 - 500 kilometrotara

25 euskal preso politiko Euskal Herritik 490 - 400 kilometrotara

62 euskal preso politiko Euskal Herritik 400 km baino gutxiagora

423 euskal preso politiko 74 espetxetan sakabanatuta

1 Portugalen

1 Alemanian

3 gaixo larri espetxe arinduan

328 espainiar estatuko 45 kartzeletan

93 estatu frantseseko 27 kartzeletan

4 Euskal Herriko 2 espetxetan

5

Askatasunak / En libertad / Libérations

Nor

Quién / Qui

Noiz

Cuándo / Quand

Nondik

Desde / De

Elkoro Unamuno , Jose Luis (Bergara)Urbizu San Roman , Hilario Zalakain Garaikoetxea , J. Mari (Bilbo)

MexikoDueñas

2015/09/022015/09/112015/09/28

Leku aldaketak / Cambio de destino / Transferts

Nor

Quién / Qui

Nondik

de / de

Nora

a / à

Lauzirika Oribe , Karmelo (Bilbo) Barandalla Goñi, Ohian (Arbizu)Mendinueta Mintegi ,Iurgi (Donostia)Eskisabel Uranga , Peio (Lasarte) Sancho Marco , Iñigo (Erize) Solana Matarran , Jon Igor (Bilbo)Etxebarria Cavallero , Beatriz (Bilbo)Arruabarrena Carlos , Txaber (Elorrio)

Puerto de Santa Maria IFresnesFleury MerogisReau sud FrancilienReau sud FrancilienSevillaCordoba - AlcoleaBeziers

Castello INanterSoto del RealUzerchUzerchCordoba - AlcoleaJaenSoto del Real

ETXERAT. Hilabete lehenago Eusko Jaurlaritzari Loiolan en-tregatu zitzaion txostena publikoki aurkeztu zuen Etxeratek irai-laren 11ean Koldo Mitxelena Kulturunean, Donostian; bisitaeskubidearen ariketa hutsak zer nolako zailtasunak eta kostuakdakartzana, hain zuzen. Hori bakarrik ez, kartzelan daudenpertsonak ikusteko bisitak nolakoak izaten diren xehetasunezdeskribatzen ditu Espainia eta Frantziako estatuetan – bakoit-zak neurri ezberdinak ditu -, eta orain arte heldu ez zaion on-dorio adierazgarri batera iristen da: dispertsioaren helburubilatu eta nagusietako bat da ere euskal preso politikoen senideeta lagunek euren hurbilekoak ikusteko orain arte ordaintzen ari diren dirutza gastatzea.Txostenean agertzen diren bisita helmuga ezberdinen bi adibide aurkeztu ziren prentsau-

rrekoan, bidai hauek hilero burut-zen dituzten bi senideren ahotik.26 urte jarraian gure azaletan pai-ratzen daramagun urraketa siste-matikoa.Hiru hizkuntzetara itzulia– gaztelania, frantsesa eta ingelesa- , aipatu dosierrak euskal presopolitikoen senide edo lagun izatehutsa ze garesti ordainarazten di-guten erakusten du, eta errealitatehori edozein irakurlearen eskurajartzen du.

Mendeku hutsaren baitan bainokokatu ezin daitekeen egoera. Bu-katzeko, kartzelak presoen mante-nuaz arduratzen duten usteagezurtatzen du, familiek hartzendute nagusiki beraien gain.

DispertsioaDispertsioak eragindako odoluste ekonomikoazenbakietan

Bisita eskubidearen ariketa egiteko desplazamenduek ze gastu dakarten zenbatzen duen txos-tena eta haren itzulpenak aurkeztu zituen Etxeratek hil hasieran. Horrez gain, bisita ezberdi-nak xehetasunez azaltzen ditu “Dispertsioa: bisita eskubidearen prezioa” izena duen lanak.

“Euskal Herritikhurbilen den kartzelara desplaza-tzeak 200 euro in-guru suposatzendu”

6

Dispertsioarekinamaitzeko jardunal-diak Baionan

Bagoaz-ek antolatuta, dispertsioari irtenbi-deak bilatzeko jardunaldi kolektiboak an-tolatu ziren irailaren 19ean. Bilgune honenparte izanik, Etxeratek ere bertan partehartu zuen.

ETXERAT. Hogeita lau eragilek osatzenduten Bagoaz kolektiboak (Etxerat hauenbarnean) euskal preso politikoen disper-tsioaren arazoari balizko irtenbideak topat-zeko eta jarraitu beharreko bideak azter-tzeko jardunaldiak ospatu zituen irailaren19an, Baionako hirian. Arazoa konpontzenlaguntzeko helburuarekin herritar sare batosatu nahi dute, eta dinamika baten gara-pena bultzatu. Bertaratutako jendeari dis-pertsioa zer den eta bere ondorioakzeintzuk diren azalduko zizkioten eta kon-ponbide posibleak plazaratuko ziren. Gero,jardunaldiko ondorioak baliatuz, etorkizu-nean erabiltzeko «tresna kutxa» bat osatunahi dute.

Sakabanaketarenkon t rako l ehenhelegiteak

11 euskal preso politikok egindako hurbil-keta eskaerak Espainiako AN-ra iritsi zirenirailaren 25ean.

ETXERAT. Presondegiko Zaintza EpaitegiNagusian apirilean aurkeztu ziren eskaeraguztiei ezezkoa eman ondoren, Euskal He-rrira hurbilketa erreklamatzen duten lehenhelegiteak Audientzia Nazionalera ailegatuziren irailaren 25ean, berrikusiak izatekoasmoz.

Orduan Etxeratek adierazi zuen bezala,ebazpen positiboa baino ez du espero elkar-teak. Haatik, bere inpartzialtasunaren bestezantzu bat eman zuen aste horretan bertanAN-ak, helegiteak blokeka aztertuko zituelaesan zuenean. Hortaz, ebazpen kolektiboaespero da ordutik, nahiz eta kasu ezberdi-nak dauden. Hamaika kasu aztertzen dihar-dute eta horien artean gaixorik dagoenGarikoitz Arruarterena edo 70 urte bainogehiago duen Karlos Trenorrenak, kasu.Beste eskaerak Iñaki Cañasek, Unai Fanok,Xabier Balerdik, Xabier Aranburuk, MikelAskasibarrek, Josu Arkauzek, José JabierZabaletak, Luis Angel Galartzak eta AsierUribarrik egin dituzte. Ebazpenak sartzea-rekin batera kontzentrazioak burutu zirenherriz herri egun horretan.

7

ETXERAT. Indarkeriak (segurtasun inda-rrena kenduta) hildako biktimak dituzten uda-lerri ezberdinetako alkateen eta Iñigo Urkullulehendakariaren arteko bileraren kanpoaldeankontzentrazioa burutu zuen Etxeratek orain-dik ere errekonozimendu ofizialik ez duten dis-pertsioaren 16 senideen izenean.

Hilaren 4ean Bilboko Gogora eraikinean os-patu zen hitzorduan EAEko 128 alkate horiei"Bizitzarako Eskubidearen Urraketen UdalErretratuak (1960-2010)" izeneko txostena en-tregatu zitzaien Eusko Jaurlaritzatik, udalerribakoitzeko biktima guztiak zenbatzen ez di-tuena, baina dispertsio politikarengatik hilziren biktimak kanpo uzten dituena. Ez izenik,ez memoriarik. Hori dela-eta, ezikusiarena egi-ten jarraitu ezin duen gaia izanik, gutuna hela-

razi genion lehendakariari, euskal errepresa-liatuen senide eta lagunon jarrera azalduz etabilerarako gure ekarpenak eginez. Bertan, bakeeta bizikidetzarako pausoak emateko beharrenbarnean kokatu genuen jasan eta oraindik ja-saten jarraitzen dugun sufrimenduaren ai-tortza ezinbestekoa.

Ez da erretratu partzialen unea. Erabaki poli-tiko batetik eratorriak diren 16 senide horienheriotza trafiko istripuen datuen artean kamu-flatu ordez, dispertsioak eragindako biktimabezala errekonozituak izan daitezela. Eta unebatetik bestera hazi daitekeen zerrenda horre-kin bukatzeko beharrezkoak diren bitartekoakbaliatu ditzala. Memoria inklusibo baten aldeegiteko eta politikariei exijitzeko minimoakdira, baldin eta bakea erdietsi nahi badugu.

Dispertsioak eraildako senideen oroimena eraman du Etxeratek lehendakaria eta alkateen arteko bilerara

16 senideen memoria errekonozitua izan dadin kontzentrazioa egin zuen elkarteak memoriarenmapa zehazteko bilera hartu zuen eraikinaren ondoan Bilbon.

Aitortza

8

Euskal Herriko presoak Euskal Herriko unibertsitatera

Unibertsitate kurtso berriaren irekiera ekitaldiarekin bat eginez, euskal presoek EHUn ja-saten duten betoaren aurka eta euren ikasketa eskubidearen alde egin zuen Etxeratek Gas-teizko kanpusean.

ETXERAT. “Euskal presoak Euskal HerrikoUnibertsitatean” lelopean, kontzentrazioa burutuzen irailaren 10ean Gasteizko EHUko letren fa-kultate aurrean, bertako kurtso berriaren irekie-rarekin kointzidituz eta helburu zehatz etaarrazoizko batekin, Lourdes Rodrigez EtxeratekoIkasketa Batzordeko bozeramaleak komunikabi-deen aurrean aditzera eman zuenez: “Euskal pre-soek EHUn ikasteko eskubidea dute eta eskubidehori bermatu egin behar da. Euskal Herrikoseme-alabak dira eta hemengo ikastetxeetan,euskaraz, ikasi nahi dute”.

Izan ere, lehenago bestela bazen ere, 2003 urte-tik aurrera euskal preso politikoek jatorriz egoki-tuko litzaieken EAEko unibertsitate publikoanikasteko debekua dute, kaleratuak izan ostean.

Ordutik, bai EHU zein EAEko agintariek arazohonetan agertu duten kezka eza dela-eta, hauekkurtso hasierako ekitaldian duten parte hartzeabaliatzen du Ikasketa Batzordeak kontzentra-zioaz egiteaz gain, Jaurlaritzaren agintariei etaUnibertsitateko hainbat ordezkariri euren ezin-besteko esku hartzea eskatuz.

2004ean –euskal preso politikoak kaleratu etahurrengo urtean – onartu zen Unibertsitateko le-geak jasotzen du euskal herritar ororen ikastekoeskubidea, inolako salbuespenik gabe. Debekuhorregatik, espainiar estatuko kartzeletan dis-pertsatutako presoek UNEDen ikasten dute –zailtasun erantsiekin – Frantziandispertsatutakoek EHUn ikasteko aukera dutenbitartean.Euskal Herriko Unibertsitateko errek-

Ikasketa eskubidea

9

tore Iñaki Goirizelaiari gutuna helarazteaz gain, bieskakizun nagusi egin ziren kontzentrazioan: Es-painiako espetxeetan dauden euskal presoekEHUn ikasteko behar den hitzarmena sinatzea, etaFrantziako espetxeetan dauden presoei EHUn ka-litatezko hezkuntza eta doakotasuna bermatzea.

Bisita eskubideaAitzol Etxabururen senideak bisita gabe Clair-vauxeko funtzionarioen jarreragatik

Senideen hutsegite bat baliatu zuten bisita gabe uzteko eta gainera hauek atxilotzeko.

ETXERAT. Aitzol Etxaburu (Ondarroa, 1979)euskal preso politikoaren izeba-osabak bisita gabeutzi zituzten Clairvaux kartzelako funtzionarioekirailaren 26ean. Goizeko bederatzietan zuten bi-sita eta 08:40etarako beharrezko diren nortasunagiriak entregatuta zituzten. Barrura sartzekodeitu zituzten eta detektorera hurbiltzen ari zirelapoltsikoetan dirua zuela konturatu zen famili ki-deetako bat. Bertatik igaro aurretik dirua gordet-zeko takilaren giltza eskatu zuen, detektorea etatakilak gela berean baitaude Aitzol preso dutenClairvauxeko kartzelan.

Giltza eman beharrean dirua Aitzoli pasa nahi zio-tela leporatu eta beste gela batera pasa zituzten.Bi orduz izan zituzten, funtzionarioek zentzuga-beko tesi hori, eta senideek behin eta berriro buel-tako bidaiarako dirua zela errepikatzen zutenbitartean, jendarmeak iritsi eta komisaldegira at-xilotuta eraman zituzten arte. Dirua kendu eta de-klarazioa eta hatzetako aztarnak hartu zizkieten.Hasiera batean, jendarmeek ez zieten dirua itzulinahi izan, baina bueltarako bidaiarako ezinbeste-

koa zutela errepikatu zutenean iritziz aldatu zuten.Arratsaldeko ordu biak aldera askatu zituzten.Hiru hilabeteetan bisitarik gabe zigortuko dituz-tela jakinarazi zieten, nahiz eta azken hitza fiska-lak duen, eta korreoz jakinaraziko diete.

Ankerra da pertsona batzuk bere senidea ikustekoaukera gabe uztea 1001 kilometroetara dagoenkartzela batera egindako bidai luze eta konplikatubaten ostean eta beste hainbeste geratzen dire-nean bueltarako, baina askoz gehiago adinduakdirenean, esfortzu handia suposatzen baitu. Han-diagoa, euren dirua denbora batez atzeman etagainera, bisita gabe geratzeko aukerarekin zigor-tuak izan direnean. Etxeratetik, azalpenak eskat-zen dizkiogu kartzela horretako zuzendariari, etaaurrekoetan bezala, horrelako bidegabekeriak gel-diarazteko horren emaitza ona eman duten kexaeta salaketak Clairvauxeko kartzelara zuzendu dit-zatela animatzen ditugu herritarrak. Ezin ditugugure eskubideak uneoro kartzelako funtzionarioenarbitrariotasun, gehiegikeri eta inolako profesio-naltasunik ez duten jarreren menpe utzi.

10