ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas...

401

Transcript of ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas...

Page 1: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal
Page 2: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

iiRi utzilaj tzij re ri kanimajawal JesucristoNew Testament in Achi Rabinal; acr (GT:acrT:Achi)

copyright © 2009 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: AchiDialect: RabinalTranslation by: Wycliffe Bible Translators, Inc.

Copyright Information© 2009, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation text is made available to you under the terms of the Creative Commons License: Attribution-Noncommercial-No Derivative Works. (http://creativecommons.org/ licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the textto different file formats, as long as you do not change any of the text or punctuation of the Bible.You may share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from this work, provided that you include the abovecopyright information:

You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the Scriptures.

Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us with your request.The New Testamentin Achi

© 2009, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-No Derivatives license 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures and documents.For other uses, please contact the respective copyright owners.2014-04-21PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 9 Feb 2021 from source files dated 17 Nov 2020a2970064-f021-521c-ab99-6401141f84e7

Page 3: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Contents

FRT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3Mateo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5Marcos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54Lucas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84Juan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137Hechos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174Romanos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2241 Corintios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2462 Corintios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267Gálatas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280Efesios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287Filipenses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294Colosenses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2991 Tesalonicenses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3042 Tesalonicenses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3081 Timoteo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3112 Timoteo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317Tito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321Filemón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324Hebreos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326Santiago . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3421 Pedro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3472 Pedro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3531 Juan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3572 Juan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3623 Juan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363Judas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364Apocalipsis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366Vocabulario Bíblico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389

iii

Page 4: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1

Ri Utzilaj Tzij re riKanimajawal Jesucristo

El Nuevo Testamento en Achí Rabinal(ortografía tradicional)

[acr]

Traducción: © 2009, Wycliffe BibleTranslators, Inc.

Primera Edición© 2009, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Abreviaturas

Antiguo Testamento

Génesis Gn.Éxodo Éx.Levítico Lv.Números Nm.Deuteronomio Dt.Josué Jos.Jueces Jue.Rut Rut1 Samuel 1S.2 Samuel 2S.1 Reyes 1R.2 Reyes 2R.1 Crónicas 1Cr.2 Crónicas 2Cr.Esdras Esd.Nehemías Neh.Ester Est.Job JobSalmos Sal.Proverbios Pr.Eclesiastés Ec.Cantares Cnt.Isaías Is.Jeremías Jer.Lamentaciones Lm.Ezequiel Ez.Daniel Dn.Oseas Os.Joel Jl.Amós Am.Abdías Abd.Jonás Jon.Miqueas Mi.Nahum Nah.Habacuc Hab.Sofonías Sof.Hageo Hag.Zacarías Zac.Malaquías Mal.

Nuevo Testamento

Page 5: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2Mateo Mt.Marcos Mr.Lucas Lc.Juan Jn.Hechos Hch.Romanos Ro.1 Corintios 1Co.2 Corintios 2Co.Gálatas Gl.Efesios Ef.Filipenses Fil.Colosenses Col.1 Tesalonicenses 1Ts.2 Tesalonicenses 2Ts.1 Timoteo 1Ti.2 Timoteo 2Ti.Tito Tit.Filemón Flm.Hebreos Heb.Santiago Stg.1 Pedro 1P.2 Pedro 2P.1 Juan 1Jn.2 Juan 2Jn.3 Juan 3Jn.Judas Jud.Apocalipsis Ap.

Page 6: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

3

Introducción para el NuevoTestamento en Rabinal AchíEl Nuevo Testamento, al igual que el

Antiguo Testamento, es reconocido dentrode la literatura universal como una fuentede inspiración espiritual. Incluye poesía,narrativas, epístolas y tratados expositivosque enseñan a preservar los más altos val-ores morales. Sin embargo, el mensaje dela Biblia, más que un mensaje literario, esun mensaje directo de Dios a todo hom-bre y mujer. Para lograr transmitir estemensaje, Dios usó la mente y el talento demuchos hombres a través de más de milquinientos años.

El Nuevo Testamento fue escrito orig-inalmente en el idioma griego, la lenguaque eramás común entre la gente. A travésde los años ha sido traducido a más de dosmil idiomas en todo el mundo, incluyendoel idioma español y el inglés. Tambiénhan sido traducidas muchas porciones delNuevo Testamento al idioma Rabinal Achíen los últimos cuarenta años, pero ésta esla primera vez que se presenta publicadoen un sólo volumen en su totalidad. ¡Asíque, con enorme gratitud a Dios, gozo yesperanza, el Nuevo Testamento es entre-gado en sus manos en el idioma que ustedhabla!

La intención de esta traducción ha sidola de expresar de manera fiel el significadode los manuscritos originales del idiomagriego, de tal manera que al ser leídos oescuchados en el idioma Rabinal Achí, elmensaje comunique, de forma natural, loque los escritores quisieron comunicar.

En las páginas del Nuevo Testamento esposible encontrar promesas claras dirigi-das a aquellos que lo leen o lo escuchan,como la encontrada en el libro de Apoc-alipsis 1:3: “Bienaventurado el que lee y losque oyen las palabras de esta profecía, yguardan las cosas en ella escritas, porqueel tiempo está cerca, o como la que se en-cuentra en el Evangelio de San Juan 20:31:“Pero estas se han escrito para que creáisque Jesús es el Cristo, el Hijo de Dios, y paraque, creyendo, tengáis vida en su nombre.”

Cada idioma es valioso y útil paraquienes lo hablan.

“Katzij wi uqꞌuiyal chꞌaꞌtem cꞌo cheruwachulew y chujujunal lic cꞌo tak ubechiquiwach ri quechꞌaꞌtiben re.” 1 Corin-tios 14:10Características de esta edición

El idioma de esta traducciónEsta traducción del Nuevo Testamento

fue realizada por y para hablantes del id-ioma Rabinal Achí, el cual es hablado prin-cipalmente en el departamento de BajaVerapaz, Guatemala, en los municipios deRabinal, San Miguel Chicaj, Salamá, y SanJerónimo. También se habla en algunasaldeas de Santa Cruz el Chol y Purulhá, asícomo en la aldea de Los Pajales del munici-pio de Chicamán, El Quiché, en la aldea deChiacalté del municipio de Tactic y en elmunicipio de Raxujá, en el departamentode Alta Verapaz, para mencionar algunoslugares.

El AlfabetoEl Nuevo Testamento en Rabinal Achí se

publica en el alfabeto tradicional y en elalfabeto reformado. El alfabeto tradicionalfue utilizado comúnmente por las comu-nidades indígenas de Guatemala hasta quefue reemplazado por el alfabeto reformadoen el año 1987.

Esta edición del NuevoTestamento, en elalfabeto tradicional, se ha elaborado pen-sando en los lectores que por décadas sehabituaron a leer en el alfabeto tradicional.

Simultáneamente, también se publicaen un volumen separado la edición que uti-liza el alfabeto reformado. Esto se hace enconsideración a las nuevas generacionesque han sido enseñados a usar el alfabetoreformado.

Notas al pie de páginaLas notas al pie de página que acom-

pañan a determinados pasajes bíblicos es-tán señaladas en el mismo texto por mediode una letra súper indicada. Por ejem-plo, en el Evangelio de San Marcos 1:17se puede notar una pequeña letra súperindicada (a), luego, al pie de página puedeencontrarse la misma letra seguida de lacita del pasaje bíblico sobre el que se haceun comentario o se provee una referenciaa otro pasaje bíblico relacionado.

El uso del asterisco

Page 7: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

4Cuando una palabra es marcada con

un asterisco (*), se indica que el lectorpuede encontrar una breve explicación dela misma palabra en la sección del Vocabu-lario Bíblico.

Vocabulario BíblicoEl lector encontrará al final de este vol-

umen una lista con algunas de las pal-abras utilizadas en la Biblia. Primero semuestra la palabra en español y a contin-uación la respectiva traducción al idiomaRabinal Achí. En algunos casos se agregauna pequeña explicación sobre la palabray algunas citas bíblicas en donde la palabrase encuentra.

Las Buenas Nuevas acerca de Jesucristosonpara todas las personas. Por eso, el DiosEterno ha encomendado que la verdad so-bre Cristo sea anunciada a todas las étniasdel mundo para que crean en Él.

“Ri Dios, ri na jinta utakexic rucꞌaslemal,e xtakan che catzijox ri Kꞌijsak puwi riCristo chique conoje ruqꞌuiyal quiwach takri ticawex e cꞌo che ruwachulew. Xuꞌancꞌu waꞌ chaꞌ rique caquetaꞌmaj wa Kꞌijsak,caquicoj utzij Rire y cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ.”Romanos 16:26

Page 8: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 1:1 5 Mateo 1:25

Ri Utzilaj Tzij re Jesucristotzꞌibital can ruma ri Mateo

Ri e ratiꞌ-umam ri Jesús ojertan(Lc. 3:23-38)

1 Ri Kanimajawal Jesucristo e ralcꞌoꞌalcan ri David y ralcꞌoꞌal can ri Abraham. Eri quipetebem lo che ri Abraham e tak waꞌ:2Ri ralcꞌoꞌal ri Abraham, Isaac rubiꞌ;ri ralcꞌoꞌal ri Isaac, Jacob rubiꞌ;tak ri ralcꞌoꞌal ri Jacob, e ri Judá cucꞌ ri ratz-

uchakꞌ.3 Tak ri ralcꞌoꞌal ri Judá, e ri Fares y ri Zara

yey rubiꞌ ri quichu e Tamar;ri ralcꞌoꞌal ri Fares, Esrom rubiꞌ;ri ralcꞌoꞌal ri Esrom, Aram rubiꞌ.4Ri ralcꞌoꞌal ri Aram, Aminadab rubiꞌ;ri ralcꞌoꞌal ri Aminadab, Naasón rubiꞌ;ri ralcꞌoꞌal ri Naasón, Salmón rubiꞌ.5 Ri ralcꞌoꞌal ri Salmón, Booz rubiꞌ yey

ruchu ri Booz e Rahab.Ri ralcꞌoꞌal ri Booz, Obed rubiꞌ yey rubiꞌ

ruchu ri Obed e Rut.Ri ralcꞌoꞌal ri Obed, Isaí rubiꞌ.6Ri ralcꞌoꞌal ri Isaí, e ri rey Davidy ri ralcꞌoꞌal ri David, Salomón rubiꞌ yey

ruchu ri Salomón e ri rixokil riUrías.

7Ri ralcꞌoꞌal ri Salomón, Roboam rubiꞌ;ri ralcꞌoꞌal ri Roboam, Abías rubiꞌ;ri ralcꞌoꞌal ri Abías, Asa rubiꞌ.8Ri ralcꞌoꞌal ri Asa, Josafat rubiꞌ;ri ralcꞌoꞌal ri Josafat, Joram rubiꞌ;ri ralcꞌoꞌal ri Joram, Uzías rubiꞌ.9Ri ralcꞌoꞌal ri Uzías, Jotam rubiꞌ;ri ralcꞌoꞌal ri Jotam, Acaz rubiꞌ;ri ralcꞌoꞌal ri Acaz, Ezequías rubiꞌ.10Ri ralcꞌoꞌal ri Ezequías, Manasés rubiꞌ;ri ralcꞌoꞌal ri Manasés, Amón rubiꞌ;ri ralcꞌoꞌal ri Amón, Josías rubiꞌ.11Tak ri ralcꞌoꞌal ri Josías, e ri Jeconías cucꞌ

ri ratz-uchakꞌ; rique xebalax chupatak ri kꞌij echiriꞌ raj Israel xecꞌam biBabilonia.

12 Echiriꞌ ecꞌamom chubi Babilonia, xalaxjun ralcꞌoꞌal ri Jeconías, Salatiel ru-biꞌ;

ri ralcꞌoꞌal ri Salatiel, Zorobabel rubiꞌ.13Ri ralcꞌoꞌal ri Zorobabel, Abiud rubiꞌ;

ri ralcꞌoꞌal ri Abiud, Eliaquim rubiꞌ;ri ralcꞌoꞌal ri Eliaquim, Azor rubiꞌ.14Ri ralcꞌoꞌal ri Azor, Sadoc rubiꞌ;ri ralcꞌoꞌal ri Sadoc, Aquim rubiꞌ;ri ralcꞌoꞌal ri Aquim, Eliud rubiꞌ.15Ri ralcꞌoꞌal ri Eliud, Eleazar rubiꞌ;ri ralcꞌoꞌal ri Eleazar, Matán rubiꞌ;ri ralcꞌoꞌal ri Matán, Jacob rubiꞌ.16 Y ri ralcꞌoꞌal ri Jacob e ri José, ri rachijil

ri María, ruchu ri Jesús. Yey ri Jesúse ri cabiꞌx “Cristo” che.

17 Jecꞌulaꞌ chi conoje ri ticawex ujekebemlo chwi ri Abraham cꞌa chwach ri David,xebicꞌow cajlajuj lemaꞌj; chwi lo ri Davidcꞌa chwach echiriꞌ xecꞌam bi raj Israel pa ritinamit Babilonia, xebicꞌow cajlajuj lemaꞌj;yey chwi lo echiriꞌ xecꞌam bi raj Israel pa ritinamit Babilonia cꞌa chwach ri ralaxibal riCristo, xebicꞌow cajlajuj lemaꞌj.

Ri ralaxibal ri Jesús(Lc. 2:1-7)

18 Jewaꞌ xuꞌan ri ralaxibal ri KanimajawalJesucristo: Ri María, ruchu ri Jesús, uni-mam chic cacꞌuliꞌ rucꞌ ri José. Ecꞌuchiriꞌcꞌamajaꞌ caquijunimaj quib, riMaría xcanajyewaꞌ ixok ruma ruchukꞌab ri SantowilajRuxlabixel ri Dios. 19 Ri José, ri rachijil riMaría, ruma lic jusucꞌ rubinic y ruma nacaraj taj cuya uqꞌuix ri María chiquiwach riwinak, xraj cꞌut cuya canok e laꞌ na jinta cꞌoquenaꞌben re. 20 Ecꞌuchiriꞌ cuchꞌob rakanpuwi waꞌ, xakicꞌateꞌt jun ángel re ri Diosxucꞌut rib pa uwachicꞌ y xubiꞌij che: «José,at ralcꞌoꞌal can ri David, maxiꞌij awib checacꞌam ri María re cuꞌan awixokil,* marumatzem rire, ucꞌulum ruma ri SantowilajRuxlabixel ri Dios. 21 Calax cꞌu jun ralab yJesús rubiꞌ cacojo, ma Rire quebucolobej†rutinamit che ri quimac» xchaꞌ.

22Ronoje waꞌ xuꞌano chaꞌ e cuꞌana janipari cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Dios echiriꞌ ri kꞌala-jisanel re ri Dios xubiꞌij:23 Chitanapeꞌ: Jun chomilaj kꞌapoj ali ca-

canaj yewaꞌ ixok y calax jun ralab.Ecꞌu rubiꞌ cabiꞌxic: Emanuel Is. 7:14

xchaꞌ. Waꞌ queꞌelawi “Dios xoꞌljekel kucꞌ”.24 Ecꞌuchiriꞌ xcꞌun sak chwach ri José, exuꞌan ri xtak che ruma ri ángel re ri Dios;xucꞌam cꞌu ri María re rixokil. 25 Pero

* 1:20 Ri caquiꞌan rojertan raj Israel, e nabe caquiyijbaꞌ ruwujil ri cꞌulaniquil jun junab chwach pan echiriꞌ quecꞌojiꞌjunam pa cocho. Ecꞌuchiriꞌ xcanaj can ri María yewaꞌ ixok, cꞌo chi ruwujil rucꞌulaniquil rucꞌ ri José, tob rire cꞌa cꞌopa cocho ruchu-ukaw. Ecꞌu riꞌ ri José ruma ri tzij quiꞌanom chic, xuchꞌob rakan cuya can ruwujil re jachbal ib che riMaría. Dt. 24:1 † 1:21 “Jesús” pa ri chꞌaꞌtem hebreo queꞌelawi “Colobenel”.

Page 9: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 2:1 6 Mateo 2:22xuchajij na ruchomal ri María ma na xcꞌojiꞌta rucꞌ cꞌa echiriꞌ xalax na ri ralco ralab. YJesús rubiꞌ xucojo.

2Achijab cꞌo quinaꞌoj quebeꞌbina rucꞌ ri Jesús

1 Ri Jesús xalax chilaꞌ Belén re Judeaechiriꞌ e rey ri Herodes. Xebopon cꞌuJerusalem jujun achijab e petinak pa rele-bal lo ri kꞌij. Rique lic cꞌo quinaꞌoj puwi takri chꞌumil. 2 Jecꞌuwaꞌ caquibiꞌij:

—¿Pa cꞌo wi ri rey que raj judiꞌab alaxi-nak? Ma riꞌoj xkil ruchꞌumil cꞌa pa releballo ri kꞌij; yey e waꞌ oj petinak chaꞌ coꞌlka-lokꞌnimaj ukꞌij —quechaꞌ.

3Echiriꞌ xutawaꞌ ri reyHerodes, lic xsachunaꞌoj che y jelaꞌ xquicꞌulumaj conoje riwinak e aj Jerusalem. 4 Xumol cꞌu quichiꞌconoje ri nimak e aj chacunel pa RochoDioscucꞌ raj cꞌutunel re ri tzijpixab y xutzꞌonojcꞌu chique pa calax wi ri Cristo, Ruchaꞌoꞌnlo ri Dios. 5Rique xquibiꞌij che:

—Ri Cristo calax pa raldea Belén reJudea, ma jewaꞌ utzꞌibam can ri kꞌalajisanelchupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios:6Riꞌat Belén at cꞌo pa ri luwar re Judea,tob lic at chꞌutiꞌn, riꞌat lic cꞌo awach

chiquiwach raj wach e cꞌo Judea,ma awucꞌ riꞌat cape wi ri Jun Takanel;ecꞌu Rire cuꞌana chajinel que ri nutinamit

Israel Mi. 5:2—xechaꞌ.

7 Ri Herodes ruma ri xuto, xa xeꞌlakꞌayxebusiqꞌuij rachijab e aj naꞌoj puwi takri chꞌumil y xutzꞌonoj cꞌu chique jampaxwinakir waꞌ wa chꞌumil. 8 Tecꞌuchiriꞌ,xebutak bi Belén, jewaꞌ xubiꞌij chique:

—Oj alak y lic tzucuj alak chi utz ri ralcoacꞌa. We xrik cꞌu alak, coꞌlbiꞌij alak chwe pacꞌo wi chaꞌ jelaꞌ quinꞌec riꞌin y quiꞌnlokꞌni-maj ukꞌij —xchaꞌ.

9 Tecꞌuchiriꞌ rachijab e aj naꞌoj xquita rixubiꞌij ri rey, xquimaj chubi ri quibe. Ecꞌuri chꞌumil quilom lo cꞌa pa relebal lo rikꞌij, nabe bi chiquiwach y xtaqꞌuiꞌ cꞌu chwiri luwar pa cꞌo wi ri ralco acꞌa. 10 Riqueechiriꞌ xquil ri chꞌumil, lic xequiꞌcot che.11Ecꞌuchiriꞌ xeboc pa ri ja, xquil ri ralco acꞌarucꞌ ruchu María. Xexuquiꞌic y xquilokꞌn-imaj ukꞌij. Xquijak cꞌu uchiꞌ ri quicaxa yxquiya tak sipanic che, waꞌ re oro, re in-cienso y re mirra lic quiꞌ ruxlab. 12Chakꞌab

cꞌu riꞌ, xkꞌalajisax chique pa wachicꞌ naquetzelej ta chi pa cꞌo wi ri Herodes. Rumacꞌu riꞌ, xetzelej pa quitinamit pa jun chic be.

Cacꞌam bi ri Jesús Egipto cuma ruchu-ukaw13 Echiriꞌ rachijab e aj naꞌoj ebelinak

chubi rucꞌ ri Jesús, xucꞌut rib jun ángelre ri Dios pa uwachicꞌ ri José y xubiꞌijche: «Chatyactajok, chebacꞌama bi racꞌa yruchu. Chixanimaj bi cꞌa Egipto y chix-canaja chilaꞌ cꞌate cambiꞌij chiwe jampaquixpetic, ma ri Herodes cutak utzucuxicracꞌa chaꞌ cacamisaxic» xchaꞌ.

14 Xyactaj cꞌu bi ri José chakꞌab, xe-bucꞌam bi racꞌa y ruchu, y xebec Egipto.15 Chilaꞌ cꞌut xecꞌojiꞌ wi cꞌa che rucamicri Herodes. Xuꞌan cꞌu waꞌ chaꞌ e cuꞌanarubiꞌim lo ri Dios ruma ri kꞌalajisanel echiriꞌjewaꞌ xubiꞌij: «Cꞌa chilaꞌ Egipto xinsiqꞌuij wilo ri Nucꞌajol»✡ xchaꞌ.

16 Ri Herodes, echiriꞌ xretaꞌmaj xso-cosoꞌx can cuma rachijab e aj naꞌoj, lic xperoyowal. Ruma cꞌu riꞌ, xutak quicamisaxicconoje ri raltak co chꞌutiꞌk alabo cꞌama-jaꞌ caquiqꞌuis queb junab, chique ri e cꞌoBelén y pa tak ri luwar e cꞌo lo chunakaj.Ecꞌu xucꞌam re riꞌ ri xquibiꞌij ri e aj naꞌojpuwi rukꞌijol echiriꞌ xwinakir ri chꞌumil.17 Jecꞌulaꞌ e xuꞌana ri tzꞌibital can ruma rikꞌalajisanel Jeremías echiriꞌ xubiꞌij:18Xtataj jun kulaj pa Ramá,

okꞌej y sicꞌ rucꞌ bis.E ri Raquel querokꞌej ri ralcꞌoꞌal

y na caraj tane cabochiꞌix ucꞌuꞌxruma ri quicamic ri ralcꞌoꞌal Jer. 31:15

xchaꞌ.Ri Jesús cucꞌ ruchu-ukaw quetzelej tanchi

Nazaret19 Tecꞌuchiriꞌ caminak chi ri Herodes,

jun ángel re ri Dios xucꞌut rib pauwachicꞌ ri José chilaꞌ Egipto y xubiꞌijche: 20 «Chatyactajok, chebacꞌama bi racꞌajunam rucꞌ ruchu y chixtzelej tanchi Israel,ma ya xecam conoje ri cacaj caquicamisajracꞌa» xchaꞌ.

21Xyactaj cꞌu ri José, xebucꞌam bi racꞌa yruchu, y xtzelej lo Israel. 22 Pero xuxiꞌij ribqueꞌec Judea, ma xretaꞌmaj e ri Arquelaorucꞌajol ri Herodes ri xcanaj can rey reJudea pucꞌaxel rukaw. Ruma cꞌu ri xkꞌala-jisax che pa jun chic uwachicꞌ, xumaj bi

✡ 2:15 Os. 11:1

Page 10: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 2:23 7 Mateo 4:2ube Galilea. 23 Echiriꞌ xebopon chilaꞌ, xeꞌ-jekela pa ri tinamit Nazaret, chaꞌ e xuꞌanari xquibiꞌij ri kꞌalajisanelab chwi ri Jesús:“Rire cabiꞌx che aj Nazaret.”

3Catzijon ri Juan Aj Yaꞌl Bautismo(Mr. 1:1-8; Lc. 3:1-9, 15-17; Jn. 1:19-28)

1 Xopon rukꞌijol echiriꞌ ri Juan AjYaꞌl Bautismo catzijon pa tak ri luwarcatzꞌintzꞌotic re Judea. 2 Jecꞌuwaꞌ cubiꞌij:«Tzelej tzij alak chwach ri Dios, marutakanic ri Dios petinak chilaꞌ chicaj licxa nakaj chi cꞌo wulok» cachaꞌ.

3Ri kꞌalajisanel Isaías xutzꞌibaj can puwiwaꞌ wa Juan echiriꞌ xubiꞌij:Catataj ukul jun tzijonel casiqꞌuin chupa ri

luwar catzꞌintzꞌotic, jewaꞌ cubiꞌij:“Yijbaꞌ pana alak ri be re ri Kanima-

jawal;sucꞌupij alak rube Rire” Is. 40:3

xchaꞌ.4 Rukꞌuꞌ ri Juan ucojom ꞌanom rucꞌ ris-

mal camello y rupas ximil che rupa e juntzꞌuꞌum; ri cutijo e tak ri sacꞌ y uwaꞌal cabre upa tak juyub.

5 Ri ejekel pa ri tinamit Jerusalem cucꞌconoje ri e cꞌo pa ri luwar re Judea y riejekel chuchiꞌ ri nimayaꞌ Jordán, xebel loche utayic ri Juan. 6Caquitzꞌonoj cꞌu cuybalquimac chwach ri Dios, y ri Juan cuya ribautismo chique pa ri nimayaꞌ Jordán.

7Ecꞌu ri Juan echiriꞌ xrilo lic e qꞌui chiqueri fariseos y ri saduceos xecꞌun ruma ribautismo cuyaꞌo, xubiꞌij chique:

«¡Ralak pachaꞌ alak jupuk chi cumatz!¿China xbiꞌn re we utz quesaj ib alakchwach ri unimal cꞌaxcꞌobic cutak lo riDios pawiꞌ alak? 8 Bina alak jusucꞌ chaꞌjelaꞌ cakꞌalajinic jalcꞌatim chi ri binic sil-abic alak, jelaꞌ pachaꞌ ri takal chique riquitzelem chi quitzij.

9 »Y machꞌob ne alak chi ibil ib alak waꞌ:“Riꞌoj utz kaꞌanom, ma oj ralcꞌoꞌal can riAbraham.” Ma riꞌin cambiꞌij che alak: Wexraj ri Dios, utz cuꞌan ralcꞌoꞌal ri Abrahamtob ne che tak waꞌbaj. 10 Yey jiquil chi neuwach rukꞌatbal tzij ri Dios pawiꞌ alak, epachaꞌ juna achi uyacom chi ri icaj chwi riratzꞌayak ri cheꞌ; ecꞌu tak ri cheꞌ na cuyata chomilaj jikꞌobal, capokꞌix bi y cacꞌak paakꞌ.

11 »Riꞌin pakatzij wi canya ri bautismoche alak rucꞌ yaꞌ, cꞌutubal re tzelem chi tzijalak chwach ri Dios. Noꞌj cꞌu ri Jun catajinlo chwij riꞌin, cꞌo pukꞌab cuya ri bautismoche alak rucꞌ ri Santowilaj Ruxlabixel riDios y rucꞌ akꞌ. Rire más cꞌo uchukꞌabchinuwach riꞌin; na takal tane chwe tob xacanmolej ruxajab. 12 Ecꞌu Rire coluꞌkꞌatatzij paquiwi ri ticawex chaꞌ jelaꞌ cuya ritojbal takal chique chiquijujunal. E pachaꞌjuna achi rucꞌaꞌam chi ri puꞌbal uwach ritrigo pukꞌab chaꞌ naꞌl cujoskꞌij waꞌ y caresajrupucꞌ chupa. Tecꞌuchiriꞌ, cujoc ri trigoy cucꞌol chupa rucꞌolibal. Ecꞌu rupucꞌcuporoj pa ri jun akꞌ na jinta utakexiccatenowic» xcha ri Juan.

Ri bautismo re ri Jesús(Mr. 1:9-11; Lc. 3:21-22)

13 Ecꞌuchiriꞌ ri Jesús petinak Galilea, xo-pon chuchiꞌ ri nimayaꞌ Jordán chaꞌ ri Juancuya ri bautismo che. 14Pero ri Juan na xrajtaj cuya ri bautismo che ri Jesús, jecꞌuwaꞌxubiꞌij che:

—Ri lic usucꞌ e rilal ri cayaꞌw la ribautismo chwe riꞌin. ¿Yey e cami caꞌaj lariꞌ canya riꞌin ri bautismo cheꞌla? —xchaꞌ.

15 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach:—E chaꞌana woꞌora saꞌ ri cambiꞌij riꞌin

chawe, ma lic chirajawaxic e cakaꞌan janipari lic usucꞌ chwach ri Dios —xchaꞌ. Jecꞌulaꞌri Juan xuya ri bautismo che.

16 Tecꞌuchiriꞌ ri Jesús xucꞌul ri bautismo,xel lo pa ri yaꞌ. Y na jampatana cꞌuriꞌ xjakataj ruwa caj y xrilo echiriꞌ riRuxlabixel ri Dios xkaj lo puwiꞌ pachaꞌ junapalomax. 17 Ecꞌuchiriꞌ, xchꞌaw lo Jun chilaꞌchicaj, jewaꞌ xubiꞌij:«E Nucꞌajol waꞌ ri lic cꞌax cannaꞌoy lic quinquiꞌcot che»xcha ri Dios.

4Ri cꞌambal upa ri Jesús(Mr. 1:12-13; Lc. 4:1-13)

1 Tecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xcꞌam bi rumari Ruxlabixel ri Dios pa jun luwarcatzꞌintzꞌotic chaꞌ cacꞌam upa ruma ritzelwinak. 2 Ri Jesús xcꞌojiꞌ chilaꞌ yey cuarentakꞌij y cuarenta akꞌab cꞌu riꞌ na jinta cꞌoxutijo. Qꞌuisbal re waꞌ xpe numic che.

Page 11: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 4:3 8 Mateo 4:233 Xkib cꞌu ritzel winak rucꞌ ri Jesús re

cucꞌam upa chaꞌ catzak pa mac, jewaꞌ xu-biꞌij che:

—We katzij at Ucꞌajol ri Dios, chat-takanche chaꞌ tak waꞌbaj cuꞌan wa —xchaꞌ.

4Ri Jesús xucꞌul uwach:—Jewaꞌ tzꞌibital can chupa Rutzij Upixab

ri Dios:Na xew ta ruma ri wa e cꞌas ri ticawex,ma e cꞌaslic ruma ronoje tak chꞌaꞌtem quel

lo puchiꞌ ri Dios Dt. 8:3—xchaꞌ.

5 Ecꞌuchiriꞌ, ritzel winak xucꞌam bi pa risantowilaj tinamit Jerusalem cꞌa chicaj cheruwi ri Rocho Dios. 6Xubiꞌij cꞌu che:

—We katzij at Ucꞌajol ri Dios, chacꞌaka biawib cꞌa chuꞌlew y na jinta cꞌo cacꞌulumaj,ma jewaꞌ tzꞌibital can chupa Rutzij Upixabri Dios:Ri Dios quebutak lo ru ángeles awucꞌ

chaꞌ catquichajij.Catquichap cꞌu rucꞌ ri quikꞌab

chaꞌ na caꞌchika ta rawakan che junaabaj Sal. 91:11-12

—xchaꞌ.7Ri Jesús xucꞌul uwach:—Jewaꞌ tzꞌibital can chupa Rutzij Upixab

ri Dios:Macꞌam upa ri Dios Kajawxel* Dt. 6:16—xchaꞌ.

8 Ecꞌuchiriꞌ, ritzel winak xucꞌam tanchiubi ri Jesús chutzaꞌm jun nimalaj juyub yxucꞌut cꞌu chwach, ronoje ri takanic caꞌanpuwi tak ri tinamit che ruwachulew rucꞌronoje ruchomalil tak waꞌ. 9Xubiꞌij cꞌu che:

—Ronoje tak waꞌ canya pakꞌab we caxu-cubaꞌ awib chinuwach y calokꞌnimaj nukꞌij—xchaꞌ.

10 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij che:—Chatela chinuwach Satanás, ma jewaꞌ

tzꞌibital can chupa Rutzij Upixab ri Dios:Lic chalokꞌnimaj ukꞌij ri Dios Kajawxely xew Rire chanimaj ukꞌij Dt. 6:13—xchaꞌ.

11 Ecꞌu ritzel winak xuya can ri Jesús yxel bi chiriꞌ. Xecꞌun cꞌu lo jujun ángeles yxquijeko caquinimaj ri Jesús.

Ri Jesús cujek cacꞌutun chwi rutakanic riDios

(Mr. 1:14-15; Lc. 4:14-15)12 Ri Jesús, echiriꞌ xuto cꞌo ri Juan pa

cárcel, xeꞌec tanchi Galilea. 13 Xel bi pa ri

tinamit Nazaret y xeꞌjekela pa ri tinamitCapernaúm. Waꞌ jun tinamit cꞌo chuchiꞌri mar pa ri luwar re Zabulón y re Nef-talí. 14 Xuꞌan cꞌu waꞌ chaꞌ e cuꞌana janiparutzꞌibam can ri kꞌalajisanel Isaías echiriꞌxubiꞌij:15 Pa ri luwar re Zabulón y re Neftalí,ri cꞌo pa rubeyal ri mar,chꞌaka yaꞌ che ri nimayaꞌ Jordán,pa tak ri luwar re Galilea pa ejekel wi

uqꞌuiyal winak na e ta aj judiꞌab;16 ri ticawex ejekel pa kꞌekuꞌm xquil ri

Kꞌijsakyey ri ejekel pa ri kꞌekuꞌm re camic,

xwon ri Kꞌijsak paquiwiꞌ Is. 9:1-2xchaꞌ.17 Chwi cꞌu lo riꞌ xujek ri Jesús catzijonic,jewaꞌ cubiꞌij: «Tzelej tzij alak chwach riDios, ma rutakanic ri Dios petinak chilaꞌchicaj lic xa nakaj chi cꞌo wulok» cachaꞌ.

Ri Jesús quebusiqꞌuij cajib e aj chapal car(Mr. 1:16-20; Lc. 5:10-11)

18 Echiriꞌ cabin ri Jesús chuchiꞌ ri marre Galilea, xril pan quiwach queb achi-jab quichakꞌ quib, jun Simón rubiꞌ (Pedroquecha che) y ri jun chic Andrés rubiꞌ.Rique e aj chapal car, yey e riꞌ quetajin cheucꞌakic ri qui atarraya pa ri mar.

19 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:—Chixpetok, chixterej lo chwij, y riꞌin

canꞌan chiwe ix aj molol ticawex,† je-laꞌ pachaꞌ iꞌanom lo chique ri car —xchachique. 20Y na jampatana xquiya can ri quiatarraya y xeterej bi chirij ri Jesús.

21 Xbin cꞌu pan jubikꞌ chic y xeril chipan queb achijab quichakꞌ quib, jun Jacoborubiꞌ y ri jun chic Juan rubiꞌ. Wa caꞌib eucꞌajol ri Zebedeo. Rique e cꞌo chupa junbarco junam rucꞌ ri quikaw y quetajin cheucꞌojoxic ri qui atarraya. Ecꞌu ri Jesús xe-busiqꞌuij bi. 22Yna jampatana rique xquiyacan ri quibarco y ri quikaw, y xeterej cꞌu bichirij ri Jesús.

Ri Jesús cacꞌutun chiquiwach uqꞌuiyalwinak y lic e qꞌui ri quebucunaj

23 Ri Jesús xicꞌow che ronoje tinamit reGalilea. Cacꞌutun pa tak sinagogas chu-jujunal tinamit, cutzijoj ri Utzilaj Tzij re

* 4:7 Na utz taj camin uwach ri Dios chaꞌ cucꞌut ruchukꞌab. † 4:19 “Ix aj molol ticawex”: Ri chac xyaꞌ chique equequitzucuj ticawex re quebuꞌan utijoꞌn ri Jesús.

Page 12: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 4:24 9 Mateo 5:19rutakanic ri Dios y cucunaj ronoje uwachyabil cꞌo chique ri winak.

24Conoje ri e cꞌo pa tak ri tinamit re Siriaxquetaꞌmaj tak ri cuꞌan ri Jesús. Xequicꞌamcꞌu lo chwach Rire conoje ri ticawex rucꞌtak uqꞌuiyal cꞌaxcꞌolil. Waꞌ e ri e cꞌo pa ya-bil, ri cꞌax quicꞌulumam, ri e cꞌo paquikꞌabitzel uxlabixel, ri quebumaj tew y ri e sic.Ecꞌu ri Jesús xebucunaj conoje.

25 Lic e qꞌui cꞌu ri xeterej bi chirij. Waꞌe petinak Jerusalem y che jujun chic luwarre Judea, cucꞌ ri e petinak pa tak ri tinamitre Galilea, re Decápolis y che jujun chictinamit e cꞌo chꞌaka yaꞌ che ri nimayaꞌJordán.

5Ri Jesús cacꞌutun lo chwa jun juyub(Lc. 6:20-26)

1 Ri Jesús, echiriꞌ xeril ruqꞌuiyal winak,xakꞌan chwa ri juyub y xtzꞌuyiꞌic. Ecꞌurutijoꞌn xquimol quib rucꞌ. 2 Jecꞌuwaꞌ rixujek ucꞌutic chiquiwach:3 «Nim quikꞌij calaxic ri caquetaꞌmaj lic

chirajawaxic ri Ruxlabixel ri Dioschique,

ma rutakanic ri Dios petinak chilaꞌchicaj cuꞌana que.

4Nim quikꞌij calaxic ri quebokꞌic,ma ri Dios e cabochiꞌin quicꞌuꞌx.

5 Nim quikꞌij calaxic ri quiꞌanom chꞌutiꞌnche quib chwach ri Dios,

ma cayaꞌ na chique, ri luwar ubiꞌtisimchi ri Dios.

6 Nim quikꞌij calaxic ri lic cacha quicꞌuꞌxche utzukuxic ri jusucꞌ binic silabicchwach ri Dios,

ma ri Dios e cayaꞌw waꞌ chique.7 Nim quikꞌij calaxic ri caquicꞌut ri cꞌax-

naꞌbal quicꞌuꞌx chique jujun chic,ma ri Dios cucꞌut ri cꞌaxnaꞌbal ucꞌuꞌx

chique rique.8 Nim quikꞌij calaxic ri uꞌanom chom ri

canimaꞌchwach ri Dios,*ma rique caquil na uwach ri Dios.

9 Nim quikꞌij calaxic ri caquitzucuj utzilchomal chiquiwach,

ma cabiꞌx chique rique e ralcꞌoꞌal riDios.

10 Nim quikꞌij calaxic ri queternabex rucꞌcꞌaxcꞌobic ruma ri caquiꞌan ri jusucꞌchwach ri Dios,

ma rutakanic ri Dios petinak chilaꞌchicaj cuꞌana que.

11 »Nim ikꞌij iwalaxic riꞌix echiriꞌ wumariꞌin quixternabex rucꞌ cꞌax, cacꞌak bi ikꞌij ycabiꞌx ronoje ri na utz taj chiwij yey waꞌ xarakꞌubal. 12 Chixquiꞌcotok y chixbixonok,ma lic nim ri rajil ucꞌaxel quicꞌul chilaꞌchicaj. Macam cꞌu iwanimaꞌ che echiriꞌquixyaꞌ pa cꞌax, ma jelaꞌ xꞌan chique rikꞌalajisanelab ojertan, ri xenabej lo chi-wach riꞌix.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi ratzꞌam y ri kꞌijsak13 »Wara che ruwachulew riꞌix lic quixa-

jawax chique ri ticawex jelaꞌ pachaꞌ ratzꞌamlic cajawaxic. Yey we xsach rutzayulratzꞌam, ¿suꞌanic tanchi caꞌan tza che? Riꞌna jinta chi cꞌana uchac; queꞌcꞌak cꞌu bi ycaxajaxoꞌx can uwiꞌ cuma ri ticawex.✡

14 »Riꞌix ix kꞌijsak che ruwachulew. Ejuna tinamit cꞌo lo chwi juna juyub na utztaj quewaxic. 15Yey na utz tane catzij junaakꞌ y cachꞌuk uwiꞌ rucꞌ junamulul re pajbal,ma ri caꞌan che e cayaꞌiꞌ lo chupa rucꞌolibalchicaj chaꞌ jelaꞌ cutzij quiwiꞌ conoje ri e cꞌopa ri ja. 16 Jecꞌulaꞌ riꞌix, ix kꞌijsak chiqui-wach ri ticawex chaꞌ caquil ri chomilaj chacquiꞌano y jelaꞌ e caquiyac ukꞌij ri KakawDios cꞌo chilaꞌ chicaj.

Ri Jesús y Rutzij Upixab ri Dios17 »Michꞌob cꞌu riꞌix we riꞌin in cꞌuni-

nak re coꞌlnusacha uwach Rutzij Upixabri Dios tzꞌibital can cuma ri Moisés y rikꞌalajisanelab. Ma na in cꞌuninak ta cheusachic uwach waꞌ; e in cꞌuninak re coꞌl-nukꞌalajisaj rusucꞌ. 18 Pakatzij wi cambiꞌijchiwe: Xalokꞌ cꞌa tiquil rukꞌijol ruwa caj yruwachulew, na quesax ta cꞌana juna letrayey na quesax tane tob xa juna ralco juchꞌche Rutzij Upixab ri Dios, ma e cuꞌana naronoje ri tzꞌibitalic.

19 »Ruma cꞌu waꞌ, china ri cupalajij junatakanic tob ne lic chꞌutiꞌn chwach rire yey etanchi ucꞌutic cuꞌan chiquiwach ri ticawex,riꞌ na jinta uwach chupa rutakanic ri Diospetinak chilaꞌ chicaj. China cꞌu ri cucoj

* 5:8 Waꞌ e ri lic xa jumul quiyaꞌom quib pukꞌab ri Dios rucꞌ ronoje quicꞌuꞌx. ✡ 5:13 Mr. 9:50; Lc. 14:34-35

Page 13: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 5:20 10 Mateo 5:38Rutzij Upixab ri Dios yey jelaꞌ cucꞌut chiqui-wach jujun chic chaꞌ e caquiꞌano, riꞌ lic cꞌouwach chupa rutakanic ri Dios.

20 »Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Xewquixoc riꞌix chupawa takanic petinak chilaꞌchicaj, we ribinic isilabic e más jusucꞌ chwari quibinic raj cꞌutunel re ri tzijpixab y rifariseos. Noꞌj we na je ta laꞌ, riꞌ na takal tachiwe.

Ri Jesús cacꞌutun chwi ri oyowal(Lc. 12:57-59)

21»Riꞌix itom ri xbiꞌx lo chique ri ticawexojertan chupa Rutzij Upixab ri Dios: “Mat-camisanic”;✡ yey china cꞌu ri cacamisanic,riꞌ cakꞌat tzij puwiꞌ.

22 »Noꞌj riꞌin cambiꞌij chiwe: China ricape royowal chirij juna ratz-uchakꞌ, riꞌcakꞌat tzij puwiꞌ. China cꞌu ri cucꞌak biukꞌij ri ratz-uchakꞌ, riꞌ cacꞌam bi chwachri kꞌatbal tzij re ri tinamit. Yey chinari cubiꞌij che juna ratz-uchakꞌ: “¡Na jintacꞌana achac!”, riꞌ catewun puwiꞌ queꞌec paakꞌ chi xibalbaꞌ re tijbal cꞌax.

23 »Ruma cꞌu laꞌ, echiriꞌ cacꞌam birakasaꞌn chwa raltar yey chiriꞌ cacꞌunchacꞌuꞌx cꞌo juna awatz-achakꞌ cꞌo royowalchawij, 24 chayaꞌa na can rakasaꞌn chwaraltar y jat nabe rucꞌ rawatz-achakꞌ, jaꞌanautzil chomal rucꞌ. Ecꞌuchiriꞌ, utz catpetanchi chwa raltar y caya cꞌu riꞌ rakasaꞌnchwach ri Dios.

25 »We cꞌo junok cucoj amac y catucꞌambi pa kꞌatbal tzij, nabe chaꞌana pan utzilchomal rucꞌ pa be chaꞌ jelaꞌ na catuꞌyaꞌa tachi pukꞌab raj kꞌatal tzij. Ma we na xaꞌan tariꞌ, raj kꞌatal tzij catuya bi pukꞌab ri ausil-iar† chaꞌ catuꞌyaꞌa pa cárcel. 26 Pakatzij wicambiꞌij chawe: Na catel tana lo pa ri cárcelwe na xatoj ta can ronoje ramac.

Ri Jesús cacꞌutun chwi ri macunic chirij ricꞌulaniquil

27 »Riꞌix itom ri xbiꞌx lo ojertan chupaRutzij Upixab ri Dios: “Matmacun chirij ricꞌulaniquil.”✡

28 »Noꞌj riꞌin cambiꞌij chiwe: We cꞌojunok caril juna ixok y curayij uwach re ca-macun rucꞌ, riꞌ ya xmacun rucꞌ pa ranimaꞌ.

29 »E uwariꞌche, we e rawach uwiquikꞌabri catzakisan awe pa ri mac, chawesaj y

chacꞌaka bi; ma xa ne cuya riꞌ e cajam junche rawach, chwa ri catcꞌak bi rucꞌ ronojeracuerpo chi xibalbaꞌ re tijbal cꞌax. 30 Wee rakꞌab uwiquikꞌab ri catzakisan awe pa rimac, chakꞌataꞌ y chacꞌaka bi; ma xa ne cuyariꞌ e cajam jun che rakꞌab, chwa ri catcꞌakbi rucꞌ ronoje racuerpo chi xibalbaꞌ re tijbalcꞌax.

Ri Jesús cacꞌutun chwi ri jachbal ib(Mt. 19:3-12; Mr. 10:2-12; Lc. 16:18)

31 »Jenewaꞌ xbiꞌx lo ojertan: “We junaachi caraj cujach bi ri rixokil, xew chuyaꞌabi ruwujil re jachbal ib che.”✡

32 »Noꞌj riꞌin cambiꞌij: We rachi cuya biruwujil re jachbal ib che ri rixokil tob rixokna macuninak ta chirij ri cꞌulaniquil, riꞌ ecumin ri rixokil pa ri mac. Ma we rixokjachom bi cucꞌam jun chic achi, camacuncꞌu riꞌ chirij ri cꞌulaniquil. Yey e rachicacꞌuliꞌ rucꞌ rixok jachom bi, riꞌ jenelaꞌcamacun chirij ri cꞌulaniquil.✡

Ri Jesús cacꞌutun chwi ri chꞌaꞌtem cuꞌanjunok echiriꞌ cꞌo cujiquibaꞌ uwach

33 »Riꞌix itom ri xbiꞌx lo chique riticawex ojertan: “Matsocon rucꞌ ri ca-jiquibaꞌ uwach; e lic chaꞌana janipa ra-jiquibam uwach chwach ri Dios”✡ cachaꞌ.

34 »Noꞌj riꞌin cambiꞌij chiwe: Lic macꞌomijiquibaꞌ uwach pubiꞌ junok. Macꞌo nemijiquibaꞌ uwach pa rubiꞌ ri caj, ma ri chilaꞌchicaj e tzꞌulibal pa catakan wi ri Dios.35Macꞌo mijiquibaꞌ uwach pubiꞌ ruwa ulew,ma ruwa ulew e utacꞌalibal ri rakan ri Dios.Macꞌo ne mijiquibaꞌ uwach pubiꞌ ri tinamitJerusalem, ma waꞌ e utinamit ri NimalajTakanel Dios. 36 Macꞌo mijiquibaꞌ uwachpubiꞌ ruwiꞌ ijolom, ma riꞌix na quirik taneuꞌanic sak o kꞌek che riwiꞌ, tob tane xa junchi wiꞌaj. 37E chibiꞌij ri jusucꞌ. We lic katzij,xew chibiꞌij: “Katzij.” We na katzij taj, xewchibiꞌij: “Na katzij taj.” Ma ri cacojiꞌ uwiꞌ ricabiꞌxic, waꞌ rucꞌ ritzel winak petinak wi.

Ri Jesús cacꞌutun chwi ri rutzil cꞌuꞌxaj(Lc. 6:27-36)

38 »Riꞌix itom ri xbiꞌx lo ojertan:We cꞌo junok cupuchꞌ rawach,

riꞌ takal che capuchꞌ ri riꞌre.We cꞌo junok cutor bi juna aweꞌ,

riꞌ takal che cator bi ri riꞌre. Éx. 21:24✡ 5:21 Éx. 20:13 † 5:25 “Ausiliar”: E pachaꞌ juna policía wakꞌij ora. ✡ 5:27 Éx. 20:14 ✡ 5:31 Dt. 24:1✡ 5:32 1 Co. 7:10-11 ✡ 5:33 Lv. 19:12

Page 14: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 5:39 11 Mateo 6:1339 »Noꞌj riꞌin cambiꞌij chiwe: Miꞌan

ucꞌaxel che ri cuꞌan ri na utz taj chiwe.We cꞌo cꞌu junok cupachꞌ kꞌab xeꞌ aweꞌpawiquikꞌab, chayaꞌa luwar che cupachꞌ ripamox. 40We cꞌo junok catuchap pa chꞌaꞌojpa kꞌatbal tzij re cumaj racoton, asu chayaꞌane can rakꞌuꞌ re pisbal awij che. 41 We cꞌojunok catumin bi chuxeꞌ ekaꞌn chaꞌ cawekajbi jun kilómetro che, asu queb kilómetrochawekaj bi che. 42 Chatsipan che ri nibaꞌwe cutzꞌonoj toꞌbal chawe. We cꞌo junokcachikꞌiman chawe, maꞌan xuꞌyal che.

43 »Itom cꞌu ri xbiꞌx lo ojertan:Cꞌax chanaꞌa rawatz-achakꞌ Lv. 19:18yey tzel chawila ri tzel quilow awe.

44 »Noꞌj riꞌin cambiꞌij chiwe: Cꞌaxchebinaꞌa ri e aj retzelal cꞌuꞌx chiwij.Chitzꞌonoj ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios paquiwi ricaquitzꞌonoj ri na utz taj piwi riꞌix. Chiꞌanari utz chique ri tzel quebilow iwe. Chiꞌanacꞌu orar paquiwi janipa ri caquicꞌak bi ikꞌijy ri quixquiternabej rucꞌ cꞌaxcꞌobic 45 chaꞌjelaꞌ cakꞌalajinic ix ralcꞌoꞌal ri Kakaw Dioscꞌo chilaꞌ chicaj. Ma Rire cuꞌan che ri kꞌijquel lo paquiwi ri ticawex caquiꞌan ri utz ypaquiwi ri caquiꞌan ri na utz taj, yey cutaklo ri jab paquiwi ri jusucꞌ quibinic quisilabicy paquiwi ri na jusucꞌ ta quibinic quisilabic.

46 »Ma we xew cꞌax quebinaꞌ ri cꞌaxquenaꞌw iwe, ¿saꞌ cꞌu riꞌ ri rajil ucꞌaxelquicꞌulu? Ma jenelaꞌ caquiꞌan raj tzꞌonolpuak re tojonic. 47 We xew quiya rutzilquiwach ri iwatz-ichakꞌ riꞌix, ¿saꞌ cꞌu riꞌri utz quixtajin che uꞌanic? Ma jenelaꞌcaquiꞌan ri na quetaꞌam ta uwach ri Dios.48 Chiꞌana cꞌu jusucꞌ che ri ibinic isilabicjelaꞌ pachaꞌ ri usucꞌliquil ri Kakaw Dios cꞌochilaꞌ chicaj.

6Ri Jesús cacꞌutun chwi ri limoxna

1 »Miꞌan ri quicꞌut ri jusucꞌ ibinic isilabicchiwachil xa re quixilitaj cuma ri ticawex;✡ma we jelaꞌ quiꞌano, na jinta rajil ucꞌaxelquicꞌul che Rikaw Dios cꞌo chilaꞌ chicaj. 2 Euwariꞌche, echiriꞌ quiya limoxna che junanibaꞌ, mitzijoj chique ri ticawex, pachaꞌ ricaquiꞌan ri xa queb quipalaj pa tak sina-gogas y pa tak be. Ma rique jelaꞌ caquiꞌanoxew chaꞌ cayac quikꞌij. Noꞌj riꞌin pakatzij wicambiꞌij chiwe: Rucꞌ cꞌu wa yacbal quikꞌij,

ya e laꞌ xquicꞌul ri rajil ucꞌaxel ri xquiꞌano.3 E uwariꞌche, echiriꞌ quiya limoxna chiqueri nibaꞌib, miꞌan chiwachil. 4 Jecꞌulaꞌ najinta cꞌo canaꞌben re, xew Rikaw Dios que-taꞌmanwaꞌ. Ecꞌu Rire cuyana ri rajil ucꞌaxelchiwe.

Ri Jesús cacꞌutun chwi ri oración(Lc. 11:1-13)

5 »Echiriꞌ quixchꞌaꞌt rucꞌ ri Dios, miꞌaniweꞌix pachaꞌ ri caquiꞌan ri xa quebquipalaj. Ma rique lic cucꞌul quicꞌuꞌxri caquibololej oración e laꞌ e tacꞌal patak sinagogas y pa tak jachbal be chaꞌjelaꞌ quebilitaj cuma ri ticawex. Noꞌjriꞌin pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Rucꞌcꞌu wa yacbal quikꞌij, ya e laꞌ xquicꞌulri rajil ucꞌaxel ri xquiꞌano. 6 Noꞌj riꞌixechiriꞌ quixchꞌaꞌt rucꞌ ri Dios, chixoc paja, chitzꞌapij lo ri puerta y chixchꞌaꞌt rucꞌRikaw Dios xa ituquel; jecꞌulaꞌ Rikaw Dioscaril ri quiꞌan xa ituquel y cuya na cꞌu rirajil ucꞌaxel chiwe chiwachil.

7 »Ecꞌuchiriꞌ quixchꞌaꞌt rucꞌ ri Dios, miw-ererej chꞌaꞌtem uqꞌuiyal laj pachaꞌ caquiꞌanri na quetaꞌam ta uwach ri Dios; mae caquichꞌob rique ruma ri caquiwererejchꞌaꞌtem, quetataj ruma ri Dios. 8Miꞌan cꞌuiweꞌix pachaꞌ ri caquiꞌan rique, ma RikawDios lic retaꞌam chic saꞌ ri cajawax chiweechiriꞌ cꞌamajaꞌ ne quitzꞌonoj che.

9 »Ecꞌu riꞌix echiriꞌ quixchꞌaꞌt rucꞌ ri Diosutz jewaꞌ tak ri quibiꞌij:Kakaw Dios, Lal cꞌo la chilaꞌ chicaj,¡lic chetaꞌmaxok nim ukꞌij ri biꞌ la!10 Peta la, takana la pakawiꞌ;chuꞌana cꞌu ri rajawal cꞌuꞌx la wara che

ruwachulew,jelaꞌ pachaꞌ ri caꞌan chilaꞌ chicaj.

11Yaꞌa co la wakꞌij ri kawa,ri cajawax chike ronoje kꞌij.

12 Cuyu co la kamac,jelaꞌ pachaꞌ riꞌoj cakacuy quimac ri

emacuninak chikij.13Ymaya co la luwar chike cojtzak pa mac;

e lic chojcolobej la chwach ritzelwinak.

Ma pakꞌab Rilal cꞌo wi ronoje takanic ychukꞌab;

y xew che Rilal takal wi ri yacbal kꞌijna jinta utakexic. Amén.

✡ 6:1 Mt. 23:5

Page 15: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 6:14 12 Mateo 6:34

14 »Ma we riꞌix quicuy quimac tak riticawex, jecꞌulaꞌ riꞌ cuꞌan ri Kakaw Dios cꞌochilaꞌ chicaj, cucuy imac riꞌix. 15 Noꞌj weriꞌix na quicuy ta quimac tak ri ticawex,jecꞌulaꞌ riꞌ cuꞌan ri Kakaw Dios, na cucuy taimac riꞌix.✡

Ri Jesús cacꞌutun chwi ri ayuno16 »Echiriꞌ riꞌix quiꞌan ayuno, micꞌut bis

che ripalaj pachaꞌ ri caquiꞌan ri xa quebquipalaj. Ma rique caquiꞌan waꞌ xa pachaꞌquebilitaj cuma ri winak. Pakatzij wi cam-biꞌij chiwe: Rucꞌ cꞌu wa yacbal quikꞌij, yae laꞌ xquicꞌul ri rajil ucꞌaxel ri xquiꞌano.17 Noꞌj riꞌix echiriꞌ quiꞌan ayuno, chichꞌajaripalaj y chixiya riwiꞌ chi utz. 18 Jecꞌulaꞌri ticawex na caquil taj we riꞌix ix cꞌo paayuno. Xew cꞌu Rikaw Dios, ri na quilitaj tauwach, caril ri na caquil ta ri ticawex. Ecꞌuriꞌ Rire cayaꞌw na ri rajil ucꞌaxel chiwe.

Ri beyomalil re chilaꞌ chicaj(Lc. 12:32-34)

19 »Mixchacun xa re quimol ucꞌuꞌxibalbeyomalil re ruwachulew, ma ri wara e takri icꞌolom xa capoqꞌuiric y cuꞌan mojos,yey queboc ne elekꞌomab che relekꞌaxicbi. 20 We quiwaj quirik ri sakil beyomalil,e chiꞌana wara che ruwachulew janipa rilic cꞌo uchac chwach ri Dios chaꞌ jelaꞌ cꞌocutikoj chiwe riꞌix chilaꞌ chicaj. Ma riicꞌolom chilaꞌ na capoqꞌuir taj y na cuꞌanta mojos, yey na jinta ne elekꞌomab quebocche relekꞌaxic bi. 21Ma pa cꞌo wi ribeyoma-lil riꞌix, puwi waꞌ queꞌec wi icꞌuꞌx.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi ri kawach(Lc. 11:33-36)

22 »Ri kawach e pachaꞌ candil re rikacuerpo, ma ruma waꞌ cojtzuꞌnic chaꞌ utzcojbinic. Jecꞌulaꞌ, we ri kawach utz uꞌanom,ronoje ri kacuerpo nojinak che kꞌijsak ycakil cꞌu ronoje chi utz. 23 Noꞌj we rikawach na utz taj, ronoje ri kacuerpo cꞌopa kꞌekuꞌm. Jecꞌulaꞌ, we ri kꞌijsak cꞌo kucꞌuꞌanom junam rucꞌ ri kꞌekuꞌm, ¡coꞌl chi lokꞌekuꞌmalil riꞌ oj cꞌo wi!*

Ri Jesús cacꞌutun chwi ri puak(Lc. 16:13)

24 »Lic cꞌayew we juna aj chac e caꞌib rirajaw. Ma laj tzel caril ri jun yey cꞌax cunaꞌ

ri jun chic; o laj cuyac ukꞌij ri jun yey cucꞌakbi ukꞌij ri jun chic. Ruma cꞌu laꞌ, na utztaj we junok cuya rib che unimaxic ri Diosyey cuya rib che utzucuxic ri beyomalil reruwachulew.

Ri Dios quebuchajij ri ralcꞌoꞌal(Lc. 12:22-31)

25 »E uwariꞌche cambiꞌij chiwe riꞌix: Mu-bisoj icꞌuꞌx ricꞌaslem; mubisoj ne icꞌuꞌx saꞌriwa y rimikꞌinaꞌ quitijo o saꞌ rikꞌuꞌ quicojo.¿Na e ta neba más cꞌo uwach ricꞌaslem riꞌixchwach ri quitijo? ¿Yey na e ta neba máscꞌo uwach ri cuerpo chwach rikꞌuꞌ quicojo?

26 »Chebiwilape ri tzꞌiquin quexiqꞌuicꞌche ruwa caj. Rique na queticoꞌnaj taj, nacaquiꞌan tane quimolonic y na jinta ne pacaquicꞌol wi ri quimolonic. Na rucꞌ ta cꞌuriꞌ, Rikaw Dios cꞌo chilaꞌ chicaj quebutzuku.¡Macꞌuwariꞌ riꞌix, ri Dios quixuchajij, ma emás cꞌo iwach riꞌix chiquiwa ri tzꞌiquin!

27 »¿Cꞌo neba junok chiwe riꞌix curikcunajtirisaj jun chic kꞌij che rucꞌaslemwarache ruwachulew? Na jinta junok, tob ne liccutij ukꞌij che. 28 ¿Suꞌbe cꞌu riꞌ lic cubisojicꞌuꞌx rikꞌuꞌ quicojo? Chiwilapeꞌ suꞌanicqueqꞌuiy ri cotzꞌiꞌj pa tak juyub; waꞌ naquechacun taj y na quequeman ta nenareꞌchaꞌ caquiꞌan ri quikꞌuꞌ. 29Yey riꞌin cambiꞌijchiwe: Ri rey Salomón, tob lic cꞌo uchomalrukꞌuꞌ xucojo, waꞌ na xumaj ta cꞌana ru-chomalil tak ri cotzꞌiꞌj. 30 Jecꞌulaꞌ we riDios uꞌanom chom che ri akꞌes cꞌo wakꞌijpa juyub yey chweꞌk xa caporox pa akꞌ,¿na cuya ta cami riꞌ ri Dios rikꞌuꞌ cajawaxchiwe? ¡Riꞌix lic xa jubikꞌ ri cubulibal icꞌuꞌxrucꞌ ri Dios!

31 »Cambiꞌij cꞌu chiwe: Mubisoj icꞌuꞌxy mibiꞌij: “¿Saꞌ ri kawa, saꞌ ri kamikꞌinaꞌcakatijo? ¿Saꞌ ri kakꞌuꞌ cakacojo?” 32 Majenelaꞌ caquiꞌan ri winak na quetaꞌam tauwach ri Dios, e cubisoj quicꞌuꞌx tak waꞌ.Noꞌj riꞌix cꞌo jun Ikaw chilaꞌ chicaj lic re-taꞌam cajawax ronoje tak waꞌ chiwe.

33 »Ri lic chirajawaxic chiwe nabe e licchixoc il che rutakanic ri Dios y che rijusucꞌ binic silabic caraj Rire chiwe. Yeyronoje tak cꞌu ri cajawaxic, xa uwiꞌ chiccayaꞌtaj chiwe. 34 Mubisoj pan icꞌuꞌx ri

✡ 6:15 Mr. 11:25-26 * 6:23 Pa ri chꞌaꞌtem hebreo, we cabiꞌx che junok “utz ruwach”, waꞌ queꞌelawi lic utz ucꞌuꞌx,na caxuꞌyan taj. Yey we cabiꞌx che junok “na utz ta ruwach”, waꞌ queꞌelawi lic co rucꞌuꞌx y lic xuꞌy.

Page 16: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 7:1 13 Mateo 7:22quiwil chweꞌk, ma chujujunal kꞌij ucꞌamomchi lo rucꞌayewal.

7Mikꞌat tzij paquiwi jujun chic(Lc. 6:37-38, 41-42)

1»Miꞌan ri xa piwe riꞌix quixuꞌan aj kꞌataltzij paquiwi jujun chic, chaꞌ jelaꞌ na cakꞌatta tzij piwi riꞌix. 2 Ma e ruꞌanic quikꞌat tzijriꞌix paquiwi jujun chic, jelaꞌ cuꞌan ri Diospiwi riꞌix; ma rucꞌ ri pajbal quixpajan wi,rucꞌ laꞌ quixpaj wi riꞌix.✡

3 »¿Suꞌchac e lic catzutzaꞌ rucꞌaj cheꞌ cꞌochupa ruwach rawatz-achakꞌ yey e na catocta cꞌu il che resaxic ri cheꞌ kꞌebel chuparawach riꞌat? 4Ywekꞌebel la jun cheꞌ chuparawach riꞌat, ¿utz nawi cabiꞌij che rawatz-achakꞌ: “Chayaꞌa luwar chwe canwesaj lajun ucꞌaj cheꞌ cꞌo chupa rawach”? ¡Na utztaj! 5 ¡Xa queb apalaj! Nabe na chawesaj lola cheꞌ kꞌebel chupa rawach riꞌat, y jelaꞌ cat-tzuꞌn chi utz chaꞌ catoꞌ rawatz-achakꞌ cheresaxic lo rucꞌaj cheꞌ cꞌo chupa ruwach rire.

6 »Miya chiquiwa ri tzꞌiꞌ janipa ri licchom chwach ri Dios, ma cꞌaxtaj quepechiwij y caquirakachꞌij ipa; jecꞌulaꞌ micꞌakchiquiwach ri ak ri perlas cꞌo iwucꞌ, macꞌaxtaj xa caquixikꞌixaꞌ uwiꞌ.*

Chitzꞌonoj che ri Dios janipa ri cajawaxchiwe

(Lc. 11:9-13; 6:31)7 »Janipa ri cajawax chiwe, chitzꞌonoj

che ri Dios y cayaꞌiꞌ chiwe; chitzucuj rucꞌRire janipa ri cajawax chiwe y quiriko;chichꞌaꞌbej Rire y lic quixucajmaj lok. 8Machina ri cutzꞌonoj ri cajawax che, cucꞌul na;china ri cꞌo cutzucuj, curik na; y china ricachꞌaw pan che ruchiꞌ ja, cajakiꞌ na lo che.

9»¿Cꞌo neba juna achi chixoꞌl, we rucꞌajolcutzꞌonoj pam, cuya juna abaj che; 10 o wecutzꞌonoj car, cumatz ri cuya che? ¡Na jin-taj junok! 11 Ecꞌu riꞌ riꞌix tob xa ix ticawexna lic ta utz icꞌuꞌx, na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, quirikuyaꞌic chomilaj tak sipanic chique riwal-cꞌoꞌal. ¡Macꞌuwariꞌ ri Kakaw Dios cꞌo chilaꞌchicaj cuya chomilaj tak sipanic chique riquetzꞌonow re che!

12 »Ecꞌu riꞌix chiꞌana chique ri ticawexjelaꞌ pachaꞌ ri quiwaj caquiꞌan rique chiwe.

Ma e utakanic waꞌ Rutzij Upixab ri Diostzꞌibital can cuma ri Moisés y ri kꞌala-jisanelab.

Ri oquibal chꞌutiꞌn uwach(Lc. 13:24)

13 »Chixoc bi che ri oquibal chꞌutiꞌnuwach. Ma ri oquibal y ri be queꞌec chixibalbaꞌ lic nim uwach, yey lic e qꞌui riqueboc bi chiriꞌ. 14 Noꞌj ri oquibal y ri bequeꞌec chi cꞌaslemal na jinta utakexic, licchꞌutiꞌn uwach, yey na e ta qꞌui ri quebocbi chiriꞌ.

Ruchꞌaꞌtem ri ticawex cucꞌutu saꞌ ri cꞌo paranimaꞌ

(Lc. 6:43-45)15 »Lic chichajij iwib chiquiwach ri

caquibiꞌij e kꞌalajisanelab re ri Dios yey xae socosoꞌnel. Ma waꞌ quecꞌun iwucꞌ riꞌix licchacojoꞌ utz quicꞌuꞌx, noꞌj chupa ri canimaꞌxa pachaꞌ e utiw lic e bikꞌonel. 16 Ecꞌu riꞌixquiwetaꞌmaj saꞌ ri cꞌo pa canimaꞌ ri ticawexruma ri caquiꞌano, we utz o na utz taj.

»E pachaꞌ tak ri cheꞌ: ri qꞌuix, na uvata rujikꞌobalil cuyaꞌo; yey ri xuluquej, nahigos ta rujikꞌobalil cuyaꞌo. 17 Jecꞌulaꞌ junachomilaj cheꞌ, lic chom rujikꞌobalil cuyaꞌo;noꞌj ri cheꞌ na chom taj, na jinta uchacrujikꞌobalil cuyaꞌo. 18 Ri chomilaj cheꞌ naube taj we na chom ta rujikꞌobalil cuyaꞌo;jecꞌulaꞌ ri cheꞌ na chom taj na cuya taujikꞌobalil chom. 19 Yey ronoje cheꞌ wena chom taj rujikꞌobalil cuyaꞌo, cachet biy caporox pa akꞌ. 20 Riꞌix quiwetaꞌmaj cꞌuuwach juna cheꞌ ruma rujikꞌobalil cuyaꞌo;jecꞌulaꞌ cakꞌalajinic saꞌ tak ri cꞌo pa canimaꞌri ticawex ruma ri quibinic quisilabic.

Na conoje taj queboc chilaꞌ chicaj(Lc. 13:25-27)

21 »Na conoje ta ri caquibiꞌij chwe “Ka-jawal, Kajawal” queboc chilaꞌ chicaj pa ru-takanic ri Dios, ma xew queboc ri caquiꞌanri rajawal ucꞌuꞌx ri Nukaw cꞌo chilaꞌ chicaj.22 Copon cꞌu rukꞌijol echiriꞌ ri Dios cukꞌattzij paquiwi ri ticawex, yey chupa laꞌ lakꞌij lic e qꞌui ri caquibiꞌij chwe: “Wajawal,Wajawal, riꞌoj xkaꞌan kꞌalajisanic chupa ribiꞌ la chique ri ticawex. Yey chupa ribiꞌ la xekesaj bi ri itzel uxlabixel y pa ribiꞌ la xkaꞌan uqꞌuiyal milagros” quechaꞌ.

✡ 7:2 Mr. 4:24; Lc. 6:38 * 7:6 Wa versículo na e ta cachꞌaꞌt paquiwi rawaj. Ri queꞌelawi e na utz taj cakaya richomilaj cꞌutunic re ri Dios chiquiwach winak itzel quicꞌuꞌx we na cacaj taj caquicꞌulu.

Page 17: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 7:23 14 Mateo 8:1523 Ecꞌuchiriꞌ, riꞌin jewaꞌ cambiꞌij chique:“Na xinwetaꞌmaj ta cꞌana iwach, chixelawucꞌ; ma riꞌix xew ix ꞌanal re ri lic itzeluwach.”

Ri ja tzꞌakom lo paꞌbaj y ri ja xꞌaniꞌ pasanyeb

(Lc. 6:46-49)24 »China cꞌu ri cataw re ri nutzij yey

cuꞌan janipa ri cambiꞌij, canjunimaj rucꞌjun achi lic cꞌo unaꞌojma xutzꞌak lo ri rochopaꞌbaj. 25Xpe cꞌu lo ri jab, lic xnimar tak rinimayaꞌ y xpe lo unimal cakjikꞌ y xumachꞌrib che ri ja; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, ri ja na xtzakta ubi, ma paꞌbaj tzꞌakom lo wi. 26 Noꞌj cꞌuri cuta ri nutzij yey na cuꞌan ta janipa ricambiꞌij, canjunimaj rucꞌ jun achi na jintaunaꞌoj, ma xuꞌan ri rocho pa sanyeb. 27Xpecꞌu lo ri jab, xenimar tak ri nimayaꞌ, xpe lounimal cakjikꞌ y xumachꞌ rib che ri ja. Ecꞌuriꞌ ri ja xwuluwub bi y xsach uwach» xchaꞌ.

28 Echiriꞌ xuqꞌuis ubiꞌxic waꞌ ri Jesús, riwinak lic caminak canimaꞌ che rucꞌutunic,29 ma ruma rucꞌutunic cakꞌalajinic lic cꞌouwach, na xa ta pachaꞌ ri caquiꞌan raj cꞌu-tunel re ri tzijpixab.

8Ri Jesús cucunaj jun achi cꞌo yabil lepra che(Mr. 1:40-45; Lc. 5:12-16)

1 Ecꞌuchiriꞌ xkaj lo ri Jesús chwa rijuyub, lic uqꞌuiyal winak xeterej lo chirij.2 Tecꞌuchiriꞌ, xopon jun achi cꞌo ri yabillepra che, xuxuc rib chwach ri Jesús yxubiꞌij che:

—Wajawal, we caꞌaj co la, joskꞌij la rinucuerpo che wa yabil —xchaꞌ.

3 Ecꞌu ri Jesús xuchap pana rucꞌ rukꞌab yjecꞌuwaꞌ xubiꞌij che:

—Cuaj, chuꞌana ba chom riꞌ racuerpo—xchaꞌ. Xew cꞌu xuqꞌuis ubiꞌxiquil waꞌ,na jampatana xsach ri yabil cꞌo che rachi.4 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij che:

—Chatapeꞌ, lic matzijoj che junok riꞌinxatincunaj. Jat chwach raj chacunel paRochoDios chaꞌ rire carilo na jinta chi leprachawe, y chayaꞌa chwach ri Dios ri kasaꞌnxtakan can ri Moisés che✡ chaꞌ cakꞌalajinchiquiwach ri ticawex at cunutajinak chic—xchaꞌ.

Ri Jesús cucunaj ri raj chac jun capitán ajRoma

(Lc. 7:1-10)5 Echiriꞌ xopon ri Jesús pa ri tinamit

Capernaúm, xopon jun capitán* que ri sol-dados aj Roma rucꞌ y xujek lic quelaj che,6 jewaꞌ cubiꞌij:

—Wajawal, ri waj chac lic yewaꞌ cꞌo chwauwarabal chiwocho. Rire xuꞌan sic y lic cꞌopa cꞌax —cachaꞌ.

7Ri Jesús xubiꞌij che:—Riꞌin quinꞌec y cancunaj —xchaꞌ.8 Ecꞌu ri capitán xubiꞌij che:—Wajawal, riꞌin lic na takal ta chwe coc

la chiwocho. Xew biꞌij la: “Chatcunuta-jok”, y rucꞌ ri chꞌaꞌtem la, cacunutaj ri wajchac. 9 Ma e pachaꞌ riꞌin, in cꞌo pukꞌab juntakanel y rire ebuyaꞌom uqꞌuiyal soldadospanukꞌab. We cambiꞌij cꞌu che junok “Jat”,queꞌec; o cambiꞌij che junok chic “Chat-petok”, capetic. Yey we cambiꞌij che junawaj chac “Chaꞌana waꞌ”, cuꞌano —xchaꞌ.

10 Ri Jesús echiriꞌ xuta waꞌ, lic xcamranimaꞌ che y jewaꞌ xubiꞌij chique ri eteranchirij:

—Pakatzijwi cambiꞌij chiwe: Nanurikomtane chiquixoꞌl raj Israel junok lic cꞌo uni-mal cubulibal ucꞌuꞌx pachaꞌ wa jun achi.11 Cambiꞌij cꞌu chiwe: Lic e qꞌui ri quepe parelebal lo ri kꞌij y e qꞌui ri quepe putzakibalri kꞌij y queboc chwa ri mexa pa waꞌim rucꞌri Abraham, rucꞌ ri Isaac y rucꞌ ri Jacobchupa rutakanic ri Dios cꞌo chilaꞌ chicaj.12 Noꞌj tak cꞌu ri caquichꞌobo takal chiquecaquicꞌul rutakanic ri Dios ruma e ratz-uchakꞌ can ri Abraham, riꞌ quebesax biy quecꞌak bi pa ri kꞌekuꞌm; chiriꞌ cꞌu riꞌquebokꞌ wi y cakichꞌichꞌ ruwi queꞌ —xchaꞌ.

13 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij ri Jesús che ricapitán:

—Oj chi ocho la, ma jelaꞌ cuꞌanaꞌ pachaꞌri xcubiꞌ cꞌuꞌx la che —xchaꞌ. Chupa cꞌu laꞌla jokꞌotaj xcunutaj ri raj chac.

Ri Jesús cucunaj ruchu-ujiꞌ ri Pedro(Mr. 1:29-34; Lc. 4:38-41)

14 Ri Jesús xopon chirocho ri Pedro.Chiriꞌ cꞌu riꞌ xril ruchu-ujiꞌ ri Pedro cꞌochwa uwarabal y lic cꞌo akꞌ chirij. 15 Ecꞌuri Jesús xuchap rukꞌab y jecꞌulaꞌ xicꞌow ri

✡ 8:4 Lv. 14:1-32 * 8:5 “Capitán”: Waꞌ e aj wach que cien soldados.

Page 18: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 8:16 15 Mateo 9:2akꞌ chirij. Ecꞌuchiriꞌ, rixok xyactajic y xujekquebunimaj.

Ri Jesús quebucunaj uqꞌuiyal yewaꞌib16 Echiriꞌ xoc rakꞌab, xequicꞌam lo

chwach ri Jesús uqꞌuiyal ticawex e cꞌopaquikꞌab itzel uxlabixel. Ecꞌu ri Jesúsrucꞌ ruchꞌaꞌtem xeberesaj bi tak ri itzeluxlabixel chique y xebucunaj conoje riyewaꞌib. 17 Xuꞌan waꞌ chaꞌ e cuꞌana riutzijom can ri kꞌalajisanel Isaías echiriꞌxubiꞌij:Rire xucꞌam bi ri kayabil,y xucꞌam bi ri kacꞌaxcꞌolil Is. 53:4xchaꞌ.

Ri cacaj queterej chirij ri Jesús(Lc. 9:57-62)

18 Ri Jesús echiriꞌ xrilo uqꞌuiyal winakquisutum rij, xebutak rutijoꞌn chaꞌ quekꞌaxchꞌaka yaꞌ.

19 Ecꞌu laꞌ la jokꞌotaj xopon rucꞌ ri Jesúsjun achi aj cꞌutunel re ri tzijpixab y xubiꞌijche:

—Lal tijonel, riꞌin quinterej bi chiꞌij la tobpachawi queꞌec wi la —xchaꞌ.

20Ri Jesús xucꞌul uwach:—Ri yac cꞌo quijul y ri tzꞌiquin quex-

iqꞌuicꞌ che ruwa caj cꞌo quisoc; noꞌj RalaxelChiquixoꞌl Ticawex na jinta ne uluwar tobxa pa cuxlan wi —xchaꞌ.

21 Cꞌo chi jun chique rutijoꞌn xubiꞌij cheri Jesús:

—Wajawal, yaꞌa la luwar chwe can-woyꞌej cacam na ri nukaw y canmuk canok;tecꞌuchiriꞌ, quinterej chiꞌij la —xchaꞌ.

22 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach:—Riꞌat chat-terej lo chwij; chayaꞌa can

chique ri ecaminak chwach ri Dios chaꞌe rique quemukuw ri catz-quichakꞌ que-camic —xchaꞌ.

Ri Jesús cukꞌatej ri cakjikꞌ chwi ri mar(Mr. 4:35-41; Lc. 8:22-25)

23 Ecꞌuchiriꞌ, xoc ri Jesús pa jun barco yrutijoꞌn xebec rucꞌ. 24 Tecꞌuchiriꞌ, xpe junnimalaj cakjikꞌ chwi ri mar y xujeko canojri barco che yaꞌ. Yey ri Jesús cawaric.

25 Ecꞌu rutijoꞌn xeꞌquicꞌosoj y xquibiꞌijche:

—¡Kajawal! ¡Chojcolobej la, ma coj-camic! —xechaꞌ.

26Ri Jesús xucꞌul uwach:—¿Suꞌchac lic quixiꞌij iwib? Riꞌix lic xa

jubikꞌ ri cubulibal icꞌuꞌx wucꞌ —xchaꞌ.

Ecꞌuchiriꞌ xyactajic, xukꞌatej ri cakjikꞌy ri yaꞌ. Xtaniꞌ cꞌu riꞌ ri cakjikꞌ y ri yaꞌxyeniꞌic.

27 Rutijoꞌn lic xcam canimaꞌ che yxquibiꞌij: «¿Saꞌ ruwach waꞌ waꞌchi? ¡Matob ne e ri cakjikꞌ y ri yaꞌ caquicoj utzij!»xechaꞌ.

Ri queb achijab aj Gadara e cꞌo paquikꞌabitzel uxlabixel

(Mr. 5:1-20; Lc. 8:26-39)28 Echiriꞌ xopon ri Jesús chꞌaka mar pa ri

luwar re Gadara, xoꞌlcꞌul cuma queb achi-jab ebelinak lo chuxoꞌl tak mukubal queanimaꞌ. Quicabichal e cꞌo paquikꞌab itzeluxlabixel y lic itzel quiwachlibal, ma cumarique na jinta junok quicꞌow chiriꞌ.

29 E tak cꞌu riꞌ waꞌ xquijeko lic co que-siqꞌuinic, jewaꞌ xquibiꞌij:

—¿Suꞌchac coꞌlmina ib la kucꞌ, Jesús, LalUcꞌajol ri Dios? ¿Petinak cami la re cojya lapa cꞌax echiriꞌ cꞌamajaꞌ ne copon ri kakꞌij?—xechaꞌ.

30 E cꞌo cꞌu uqꞌuiyal ak quewaꞌ lo chini-manaj. 31 Ecꞌu ri itzel uxlabixel lic xebelajche ri Jesús:

—We cojesaj bi la, yaꞌa la luwar chikecojoc bi cucꞌ ri ak —xechaꞌ.

32 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij ri Jesús chique:—Jix riꞌ —xchaꞌ. Tak ri itzel uxlabixel

xebel bi chique rachijab y xeboc cucꞌ ri ak.Tecꞌuchiriꞌ, conoje ri ak xeꞌquicꞌaka bi quibchwi jun siwan, xebeꞌtzaka cꞌa chupa rimary chiriꞌ xejikꞌ wi.

33 Ecꞌu ri e chajinel que ri ak xebani-majic. Y echiriꞌ xebopon pa ri tinamit,xquijek utzijoxic ronoje ri xquicꞌulumajri ak y ri xuꞌan ri Jesús chique ri quebachijab echiriꞌ xeberesaj paquikꞌab ri itzeluxlabixel. 34 Conoje cꞌu ri winak re ritinamit xepe pa cꞌo wi ri Jesús. Echiriꞌxquil uwach, lic xquitzꞌonoj che chaꞌ quelbi chiriꞌ pa tak ri quiluwar.

9Ri Jesús cucunaj jun sic(Mr. 2:1-12; Lc. 5:17-26)

1 Ecꞌuchiriꞌ, xoc ri Jesús pa jun barco,xkꞌax chꞌaka yaꞌ y xopon pa ri tinamit pajekel wi. 2 E cꞌo cꞌu jujun achijab xquicꞌamlo jun achi sic chwach ri Jesús, quitelemlo chwa jun chꞌat. Echiriꞌ ri Jesús xril ricubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ, xubiꞌij che rachi sic:

Page 19: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 9:3 16 Mateo 9:22—Wal, chanimarisaj acꞌuꞌx, ma ronoje

ramac cuytajinak chic —xchaꞌ.3 E cꞌo cꞌu jujun chique raj cꞌutunel re ri

tzijpixab jewaꞌ xquichꞌobo: «Wa jun achilic camacun chirij ri Dios, ma na yaꞌtal tapukꞌab junok cubiꞌij waꞌ.»

4Noꞌj ri Jesús xunaꞌbej saꞌ ri caquichꞌobo;ruma cꞌu riꞌ, xubiꞌij chique:

—¿Suꞌchac cachꞌob alak ri na utz taj?5 ¿Saꞌ cꞌu ri na cꞌayew taj cambiꞌij: “Ronojeramac cuytajinak chic” o “Chatyactajoky chatbinok”? 6 E cuaj cꞌut quetaꞌmajalak waꞌ: Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex yaꞌtalpukꞌab cucuy tak ri mac que ri winak cheruwachulew —xchaꞌ.

Xubiꞌij cꞌu riꞌ che ri sic:—Chatyactajok, chacꞌama bi rachꞌat y jat

chaꞌwocho —xchaꞌ.7 Xyactaj cꞌu ri sic y xeꞌec chirocho.

8 Echiriꞌ xquil waꞌ ri winak, lic xcam cani-maꞌ che y xquiyac ukꞌij ri Dios rumauyaꞌomchique ri ticawex caquiꞌan tak waꞌ.

Ri Jesús cusiqꞌuij ri Mateo(Mr. 2:13-17; Lc. 5:27-32)

9Xel cꞌu bi ri Jesús chiriꞌ y xril jun achi ajtzꞌonol puak re tojonic, Mateo rubiꞌ, tzꞌulpa ri luwar pa caꞌan wi ri tojonic che rigobierno, y xubiꞌij che:

—Chat-terej lo chwij —xchaꞌ. Y ri Mateoxyactajic y xterej bi chirij.

10 Ecꞌu ri Jesús xumaj bi chirocho waꞌchiy xeboc chwa ri mexa cucꞌ rutijoꞌn. Xebo-pon cꞌu uqꞌuiyal aj tzꞌonol puak re tojonic yuqꞌuiyal aj maquib y xetzꞌuyiꞌ junam cucꞌ.

11 Echiriꞌ xquil waꞌ ri fariseos, xquibiꞌijchique rutijoꞌn ri Jesús:

—¿Suꞌchac ri tijonel iwe riꞌix cawaꞌ ju-nam cucꞌ raj tzꞌonol puak re tojonic* y cucꞌraj maquib? —xechaꞌ.

12Echiriꞌ xuta waꞌ ri Jesús, xubiꞌij chique:—E janipa ri utz quiwach, na cajawax ta

aj cunanel chique; ma waꞌ xew chique ri eyewaꞌib cajawax wi. 13 Oj cꞌu alak y majana alak saꞌ queꞌelawi ri cubiꞌij ri Dios chupaRuchꞌaꞌtem:Ri lic cuaj riꞌin chiwe e ri cꞌutubal re ri

cꞌaxnaꞌbal cꞌuꞌxaj,na e ta ri cacamisax awaj re kasaꞌn chin-

uwach Os.6:6

cachaꞌ.»Riꞌin na in petinak ta che quisiqꞌuixic

ri jusucꞌ quibinic quisilabic, ma in petinakche quisiqꞌuixic raj maquib chaꞌ caquijal-cꞌatij ri quibinic quisilabic —xchaꞌ.

Ri tzꞌonobal puwi ri ayuno(Mr. 2:18-22; Lc. 5:33-39)

14 Ecꞌuchiriꞌ, rutijoꞌn ri Juan Aj YaꞌlBautismo xekib rucꞌ ri Jesús y xquitzꞌonojche:

—¿Suꞌchac riꞌoj y ri fariseos lic cakaꞌanayuno yey ri tijoꞌn rilal na caquiꞌan taj? —xechaꞌ.

15Ri Jesús xucꞌul uwach:—¿Utz neba quecꞌojiꞌ pa bis ri esiqꞌuim

pa cꞌulaniquil we cꞌa cꞌo rala cacꞌuliꞌicchiquixoꞌl? Na utz taj. Noꞌj copon na rikꞌij echiriꞌ quesax bi rala chiquixoꞌl; cꞌaecꞌuchiriꞌ caquiꞌan ayuno. 16Na jinta junokcucꞌojoj rukꞌuꞌ kꞌeꞌl rucꞌ cꞌojobal cꞌasak, mari cꞌojobal cꞌasak, we xcꞌolotaj upa, e cujecꞌri cꞌul kꞌeꞌl y más ne curichꞌij bi.

17»Jecꞌulaꞌ ri vino cꞌacꞌ ꞌanomna cakꞌej tachupa juna surun† kꞌeꞌl. Ma we caꞌaniꞌ waꞌ,ri vino cꞌacꞌ echiriꞌ canajtir ukꞌij, curakijri surun, catix cꞌu riꞌ ri vino y ri surunna jinta chi uchac. Ruma cꞌu laꞌ, ri vinocꞌacꞌ ꞌanom chirajawaxic wi cakꞌej chupa risurun cꞌasak chaꞌ ucabichal waꞌ cacowinic—xchaꞌ.

Rumiꞌal ri Jairo y rixok xuchap rukꞌuꞌ riJesús

(Mr. 5:21-43; Lc. 8:40-56)18 Echiriꞌ catajin ri Jesús che ubiꞌxiquil

tak waꞌ, xcꞌun lo jun achi aj wach re ritinamit, xuxuc rib chwach y xubiꞌij che:

—Ri numiꞌal lic cꞌa e laꞌ xcamic. We tarilal queꞌec la wucꞌ y queꞌyaꞌa ri kꞌab lapuwiꞌ, rire cacꞌastaj tanchic —xchaꞌ.

19 Ri Jesús xyactajic y xeꞌec rucꞌ rachi,junam cucꞌ rutijoꞌn. 20 Ecꞌu laꞌ, cꞌo jun ixoklic yewaꞌ, e cablajuj lo junab riꞌ na cataniꞌta ri yabil re upa icꞌ che. Xkib cꞌu panachirij ri Jesús y xuchap ruchiꞌ rukꞌuꞌ. 21Maxuchꞌob pa ranimaꞌ: «Tob tane xew luꞌkꞌuꞌcanchapo, rucꞌ riꞌ quincunutajic.»

22 Pero ri Jesús xtzuꞌn lo chirij, xutzuꞌuwach rixok y jewaꞌ xubiꞌij che:

* 9:11 “Raj tzꞌonol puak re tojonic”: Quil “cobrador de impuestos” pa vocabulario. † 9:17 “Surun”: Quil “odre”pa vocabulario.

Page 20: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 9:23 17 Mateo 10:7—Ixok, nimarisaj cꞌuꞌx la, ma xcunutaj la

ruma xcubiꞌ cꞌuꞌx la wucꞌ —xchaꞌ. Chupacꞌu riꞌ la jokꞌotaj rixok asu xcunutajic.

23Ecꞌuchiriꞌ xoc bi ri Jesús chirocho rachiaj wach, quebutzutzaꞌ ri caquichꞌawisaj suꞌy ri winak quewokokic. 24 Xubiꞌij cꞌu riJesús chique:

—Chixelubi, ma wa ralco ali na caminaktaj, xa cawaric —xchaꞌ. Yey xa xquitzeꞌejcꞌu ri xubiꞌij. 25 Ecꞌuchiriꞌ xebesax lo riwinak, ri Jesús xoc bi pa cꞌo wi ri ralco ali;xuchap cꞌu rukꞌab ywaꞌli xyactajic. 26Xeꞌeccꞌu utzijoxic riꞌ waꞌ che ronoje tak la luwar.

Ri Jesús quebucunaj caꞌib potzꞌ27 Echiriꞌ xel bi ri Jesús chiriꞌ, xeterej

bi caꞌib potzꞌ chirij, lic co quesiqꞌuin che,jewaꞌ caquibiꞌij:

—¡Choj-juchꞌ caꞌn co cheꞌla, lal Ralcꞌoꞌalcan ri rey David! —xechaꞌ.

28Echiriꞌ xoc ri Jesús chuchiꞌ jun ja, xekibri caꞌib potzꞌ rucꞌ y Rire xubiꞌij chique:

—¿Quicoj riꞌix we riꞌin cꞌo panukꞌabcanya ri itzuꞌnibal? —xchaꞌ.

Rique xquibiꞌij:—Cakacojo, Kajawal —xechaꞌ.29 Ecꞌu ri Jesús xuya rukꞌab puwi ri qui-

wach y xubiꞌij chique:—Chuꞌana waꞌ iwucꞌ e chirij ri cubulibal

icꞌuꞌx —xchaꞌ.30 Jecꞌulaꞌ xcunutaj ri quiwach. Ewi ri

Jesús lic xebupixabaj, jewaꞌ xubiꞌij chique:—Lic mitzijoj waꞌ che junok —xchaꞌ.31 Noꞌj rique xew xebel bi, xquijek

caquitzijoj pa ronoje tak laꞌ la luwar rixuꞌan ri Jesús.

Ri Jesús cucunaj jun meꞌt32Echiriꞌ catajin bi quelic ri queb achijab

xcunutaj ri quiwach, ri winak xquicꞌam lochwach ri Jesús jun achimeꞌt cꞌo pukꞌab junitzel uxlabixel. 33 Ecꞌuchiriꞌ ri Jesús xresajbi ri itzel uxlabixel che, rimeꞌt xcunutajic yxujek cachꞌaꞌtic. E tak cꞌu ri winak lic xcamcanimaꞌ che waꞌ y xquibiꞌij chiquiwach:«Na kilom ta cꞌana waꞌ wara Israel pachaꞌwa xkil woꞌora» xechaꞌ.

34 Noꞌj ri fariseos xquibiꞌij: «Laꞌ laJesús queberesaj bi itzel uxlabixel rumaruchukꞌab ri cajawal ri itzel uxlabixel»xechaꞌ.

Ri Jesús cubiꞌij lic quebajawax aj chac paruchac ri Dios

35 Echiriꞌ ri Jesús xicꞌow pa tak ronojetinamit y aldeas, cacꞌutun chupa tak ri sin-agogas chujujunal luwar, cutzijoj ri Utzi-laj Tzij re rutakanic ri Dios y cucunajronoje yabil y cꞌaxcꞌobic. 36 Ecꞌuchiriꞌ xerilruqꞌuiyalwinak, lic xejuchꞌ caꞌn pa ranimaꞌ,ma rique pachaꞌ e bexex e sachinak, quiqui-chom quib y na jinta chi chajinel que.37 Xubiꞌij cꞌu chique rutijoꞌn: «Pakatzij wicambiꞌij chiwe: Ri molonic cajawax uꞌanic,lic nim; noꞌj raj chac na e qꞌui taj. 38 Euwariꞌche, chitzꞌonoj che ri Dios, ri Rajawri molonic, chaꞌ quebutak lo aj chac chuparuchac»✡ xchaꞌ.

10Ri Jesús quebuchaꞌ cablajuj utakoꞌn(Mr. 3:13-19; Lc. 6:12-16)

1 Ecꞌu ri Jesús xebusiqꞌuij ri cablajujutijoꞌn y xuya paquikꞌab quebequesaj biitzelilaj uxlabixel y caquicunaj ronoje yabily ronoje cꞌaxcꞌobic. 2 E quibiꞌ tak waꞌ wacablajuj e takoꞌn:*Nabe e Simón ri cabiꞌx Pedro chey ruchakꞌ Andrés,Jacoboy ruchakꞌ Juan (wa caꞌib e ucꞌajol ri Zebe-

deo),3 Felipe,Bartolomé,Tomás,Mateo ri aj tzꞌonol puak re tojonic,Jacobo rucꞌajol ri Alfeo,Lebeo ri cabiꞌx Tadeo che,†4 Simón ri cabiꞌx che “ri Cananista”,‡qꞌuisbal re, e Judas aj Iscariot,§ ri xcꞌayin re

ri Jesús.Ri Jesús cuya bi quichac ri cablajuj utakoꞌn(Mr. 6:7-13; Lc. 9:1-6)

5 Ri Jesús xebutak bi ri cablajuj y e pixa-banic waꞌ xuya bi chique:

«Mixꞌec pa tak ri luwar que ri na e taaj judiꞌab, mixoc ne pa tak ri tinamit reSamaria. 6 Jix cꞌu nabe cucꞌ ri bexex esachinak, waꞌ e ri e aj judiꞌab re ri tinamitIsrael. 7 Jix y jewaꞌ chitzijoj: “Rutakanic riDios petinak chilaꞌ chicaj xa nakaj chi cꞌowulok.”

✡ 9:38 Lc. 10:2 * 10:2 “Takoꞌn”: Quil “apóstol” pa vocabulario. † 10:3 También cabiꞌx “Judas” che. Lc. 6:16‡ 10:4 “Cananista”: Quil “Zelote” pa vocabulario. § 10:4 “Iscariot”: Waꞌ e utinamit ri Judas.

Page 21: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 10:8 18 Mateo 10:328 »Chebicunaj conoje ri yewaꞌib cucꞌ tak

ri cꞌo ri yabil lepra chique, chebicꞌastajisajri ecaminak y chebiwesaj bi itzel uxlabixel.Wa chukꞌab quicꞌul riꞌix e rutzil nucꞌuꞌxchiwe; jecꞌulaꞌ mitzꞌonoj rajil ri chac quiꞌanrucꞌ.

9 »Micꞌam bi imeyo re oro, re plata ore cobre. 10 Micꞌam ne bi teb re ubitakiwe, micꞌam bi jun chic icoton, jun chicmolaꞌj ixajab o jun chic ichꞌamiꞌy. Ma ejunok cachacunic, lic takalic cayaꞌiꞌ janipari cajawax che.

11 »Echiriꞌ quixopon pa juna tinamit opa juna aldea, chitzucuj junok jusucꞌ ubinicusilabic y chixcanaj cꞌu can chirocho cꞌatequixel bi chiriꞌ echiriꞌ quixꞌec pa jun chictinamit.

12 »Echiriꞌ quixoc chuchiꞌ juna ja, chiyaꞌarutzil quiwach ri e cꞌo chiriꞌ, quitzꞌonoj cꞌuri utzil chomal re ri Dios paquiwiꞌ. 13 Wequixquicꞌul cꞌu ri e cꞌo pa ri ja, cacanaj riutzil chomal itzꞌonom can paquiwiꞌ. Noꞌjwe rique na quixquicꞌul taj, ri utzil chomalcatzelej tanchi lo iwucꞌ.

14 »We na quixquicꞌul taj y na cacaj tanecaquita ri quitzijoj, chixelubi chupa ri ja opa ri tinamit yey chipupaꞌ can rulew cꞌoche ri iwakan. 15 Ma pakatzij wi cambiꞌijchiwe: Chupa rukꞌijol ri kꞌatbal tzij, más liccꞌax ri cape paquiwi ri tinamit na xquicꞌulta ri Utzilaj Tzij, chwa ri cape paquiwi ri eaj Sodoma y ri e aj Gomorra.✡

Tak ri cꞌaxcꞌobic capetic16 »Chitapeꞌ: Riꞌin quixintak bi pachaꞌ ix

bexex chiquixoꞌl utiw. Lic chichajij cꞌu iwibchi utz jelaꞌ pachaꞌ ruꞌanic cuchajij rib ricumatz, yey chiꞌana pachaꞌ ri palomax najinta cꞌo cuꞌan che junok.

17 »Lic chichajij cꞌu iwib chiquiwach riwinak, ma quixquicꞌambi pa tak kꞌatbal tzijy caquijichꞌ ipa pa tak sinagogas. 18Wumariꞌin, quixquicꞌam ne bi chiquiwach tak rajkꞌatal tzij y ri takanelab. Rucꞌ cꞌu riꞌ waꞌ,utz quikꞌalajisaj nuwach riꞌin chiquiwachrique y chiquiwach conoje tak ri tinamitche ruwachulew. 19 Ecꞌuchiriꞌ quixquiyachiquiwach, mubisoj icꞌuꞌx saꞌ ri quibiꞌij;ma echiriꞌ copon ruꞌorayil re quixchꞌaꞌtic,e ri Dios cayaꞌw lo ichꞌaꞌtem. 20Ma na ix tari quixchꞌaꞌtic, e ri Ruxlabixel Rikaw; e Rirecuya ichꞌaꞌtem.

21 »E tak cꞌu ri ticawex quequiya ri catz-quichakꞌ pa camic; ri cꞌo calcꞌoꞌal quequiyatak ri calcꞌoꞌal pa camic; ri calcꞌoꞌal quey-actaj chiquij quichu-quikaw y quequiya pacamic. 22 Tak ri winak lic tzel quixquil riꞌixxa ruma icojom ri nubiꞌ; noꞌj china cꞌu ricuchukꞌubej rib cꞌa chupa ri qꞌuisbal re, e riꞌri cacolobetajic. 23 Echiriꞌ lic quixternabexrucꞌ cꞌaxcꞌobic pa juna tinamit, jix che junchic. Ma pakatzij wi cambiꞌij chiwe, cꞌa-majaꞌ ne quiqꞌuiso quixicꞌow chupa ronojetak ri tinamit re Israel, echiriꞌ cacꞌun tanchiRalaxel Chiquixoꞌl Ticawex.

24 »Na jinta juna tijoꞌn más cꞌo uwachchwa rutijonel y na jinta ne juna aj chacmás cꞌo uwach chwa ri rajaw. 25 Juna tijoꞌncubulok we xuꞌana jelaꞌ pachaꞌ rutijonel yjuna aj chac cubulok we xuꞌana pachaꞌ rirajaw. We cabiꞌx “Beelzebú” che ri quikawracꞌalab, ¿macꞌuwariꞌ ri cabiꞌx chique riralcꞌoꞌal?

Mixiꞌij iwib chiquiwach ri winak(Lc. 12:4-9)

26 »Mixiꞌij iwib chiquiwach ri winak. Macopon ri kꞌij echiriꞌ janipa ri na kꞌalajisamtaj, cakꞌalajisax na; yey janipa ri ewatalic,quetaꞌmaxic. 27 E janipa ri cambiꞌij riꞌinxew chiwe riꞌix, chibiꞌij riꞌix chiwachil; yeyri canweswaꞌ riꞌin chiwe, chixsiqꞌuin cheubiꞌxiquil pa tak be.

28 »Mixiꞌij iwib chiquiwach ri cꞌopaquikꞌab quixquicamisaj, ma waꞌ xewche ri cuerpo caquiꞌan wi, noꞌj na jintapaquikꞌab caquisach uwach rucꞌaslemjunok chwach ri Dios. E chixiꞌij iwibchwach ri Jun cꞌo pukꞌab quebucꞌak biri ticawex junam rucꞌ ri quicuerpos y ricanimaꞌ, chi xibalbaꞌ re tijbal cꞌax.

29 »Iwetaꞌam, caꞌib raltak co tzꞌiquinquecꞌayix xa chwa jun ralco meyo. Narucꞌ ta cꞌu riꞌ, na catzak tane junok chiquepulew we ri Kakaw na cuya ta luwar.30 Macꞌuwariꞌ riꞌix lic pukꞌab ix cꞌo wi, maxa ne chujujunal riwiꞌ ajilam ruma Rire.31E uwariꞌche, mixiꞌij iwib; ma riꞌix más cꞌoiwach chiquiwach ri raltak co tzꞌiquin.

32 »E junok cukꞌalajisaj chiquiwach riwinak, cubiꞌij: “In tijoꞌn re ri Jesús”;jecꞌuriꞌlaꞌ canꞌan riꞌin che rire, cambiꞌijchwach ri Nukaw cꞌo chilaꞌ chicaj: “Katzij,wa jun e nutijoꞌn” quinchaꞌ.

✡ 10:15 Gn. 19:24-25

Page 22: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 10:33 19 Mateo 11:11

33»Noꞌj cꞌu ri cubiꞌij chiquiwach riwinak:“Riꞌin na in ta tijoꞌn re ri Jesús.” Jecꞌuriꞌlaꞌcanꞌan riꞌin che rire, cambiꞌij chwach riNukaw cꞌo chilaꞌ chicaj: “Katzij, wa jun nanutijoꞌn taj” quinchaꞌ.

Ri jachbal quipa ri ticawex ruma ri Jesús(Lc. 12:49-53; 14:26-27)

34 »Michꞌobo we ri nucꞌunic cheruwachulew cucꞌam lo utzil chomal. Nae ta riꞌ, ma e cucꞌam lo chꞌaꞌoj chiquixoꞌltak ri ticawex.** 35Ruma cꞌu ri nucꞌunic,ri ticawex caquijek quechꞌoꞌjin chiquiwach

rala rucꞌ rukaw,rali rucꞌ ruchuy ralibatz rucꞌ ruchu-ralib.

36 Ecꞌu riꞌ ri tzel quebilow re juna ticawex,e mismo ri e cꞌo pa rocho. Mi. 7:6

37 »China ri más lic e cꞌax quebunaꞌruchu-ukaw chinuwach riꞌin, na takal tache caterej chwij; jecꞌulaꞌ china ri más lic ecꞌax quebunaꞌ ri ralcꞌoꞌal chinuwach riꞌin,riꞌ na takal ta che caterej chwij.

38 »China ri na caraj taj cutij cꞌax rumae nutijoꞌn,†† riꞌ na takal ta che caterejchwij. 39 China ri cutij ukꞌij lic quel chiutz rucꞌaslem wara che ruwachulew, riꞌ ecujam ri cꞌaslemal chilaꞌ chicaj; noꞌj ri cuyaranimaꞌ rucꞌaslem wuma riꞌin, riꞌ e curik richomilaj ucꞌaslemal chwach ri Dios.

Ri rajil ucꞌaxel tak ri chac(Mr. 9:41)

40 »China ri cacꞌuluw iwe riꞌix, in riquinucꞌulu; yey china ri cacꞌuluw we riꞌin,e cucꞌul ri Jun takayom lo we. 41 Chinari cacꞌuluw re juna kꞌalajisanel ruma ekꞌalajisay re rutzij ri Dios, ri rajil ucꞌaxelcucꞌulu e jelaꞌ pachaꞌ ri cucꞌul juna kꞌala-jisanel. China ri cacꞌuluw re juna ticawexruma jusucꞌ rubinic chwach ri Dios, ri ra-jil ucꞌaxel cucꞌulu e jelaꞌ pachaꞌ ri cucꞌulri jusucꞌ ubinic usilabic chwach ri Dios.42 China cꞌu ri cusipaj tob xa juna tzimayaꞌ joron che junok chique waꞌ wa chꞌutiꞌkruma e nutijoꞌn, pakatzij wi cambiꞌij chiwe,riꞌ na cujam ta cꞌana ri rajil ucꞌaxel» xcha riJesús.

11Ri Juan Aj Yaꞌl Bautismo quebutak lo ruti-

joꞌn rucꞌ ri Jesús(Lc. 7:18-23)

1 Echiriꞌ ri Jesús xuqꞌuis quipixabaxic ricablajuj utijoꞌn, xel bi chiriꞌ re cacꞌutunic yre cutzijoj Ruchꞌaꞌtem ri Dios chupa tak riquitinamit rutijoꞌn.

2 Ri Juan cꞌo pa cárcel echiriꞌ xuta ricuꞌan ri Cristo. Xebutak cꞌu lo caꞌib chiquerutijoꞌn rucꞌ Rire, 3 chaꞌ queꞌquitzꞌonoj che:

—¿E rilal Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios, ri Jun biꞌtalchic cacꞌunic, o cakoyꞌej chi junok chic? —xechaꞌ.

4Ri Jesús xucꞌul uwach:—Jix y chitzijoj che ri Juan ronoje wa

quixtajin che utayic y che rilic. 5 Ma ri epotzꞌ quetzuꞌnic, ri e sic quebinic, ri cꞌoyabil lepra chique quecunutajic, ri e tꞌoꞌcquetanic, ri ecaminak quecꞌastajic y chiqueri nibaꞌib catzijox riUtzilaj Tzij.* 6Nimukꞌijralaxic cꞌu riꞌ ri na casach ta ri cubulibalucꞌuꞌx wucꞌ —xchaꞌ.

Ri Jesús cachꞌaꞌt puwi ri Juan Aj YaꞌlBautismo

(Mr. 7:24-35)7 Ecꞌuchiriꞌ xebec rique, ri Jesús xujek

cachꞌaꞌt puwi ri Juan chique ri winak, jewaꞌxubiꞌij:

«¿Saꞌ ri xeꞌila alak pa ri luwarcatzꞌintzꞌotic? ¿Xeꞌila neba alak jun achi najinta ucowil xa pachaꞌ tani cajabajoꞌx rumari tew? 8 ¿Saꞌ ri xeꞌila alak? ¿Xeꞌila nebaalak jun achi uwikom rib rucꞌ chomilajcꞌul? Na e ta riꞌ, ma etaꞌam alak rilic quewikikic, riꞌ pa cocho e aj wachejekel wi. 9 Cantzꞌonoj cꞌu riꞌ: ¿Saꞌ rixeꞌila alak? ¿Xeꞌila alak jun kꞌalajisanel?Areꞌ, yey pakatzij wi cambiꞌij che alak:Rire e más cꞌo uwach chiquiwa ri jujunchic kꞌalajisanelab. 10 Ma jewaꞌ cubiꞌijRuchꞌaꞌtem ri Dios puwi ri Juan:Riꞌin cannabesaj bi ri waj chac chawach

Riꞌatchaꞌ cuyijbaꞌ ri be chwach pan rawoponibal

Mal. 3:1cachaꞌ.

11»Pakatzij wi cambiꞌij che alak: Na jintajunok chique ri ticawex ebalaxinak wara

** 10:34 Tak ri ticawex quechꞌoꞌjin chiquiwach, ma ri na quecꞌuluw ta re ri Cristo queyactaj chiquij ri caquicoj rubiꞌ,caquiꞌan cꞌax chique y laj ne quequicamisaj. †† 10:38 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “ri na rucꞌaꞌam ta rucruz”.* 11:5 Pa Is. 61:1 cubiꞌij: Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios e cutzijoj ri Utzilaj Tzij chique ri nibaꞌib.

Page 23: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 11:12 20 Mateo 11:27che ruwachulew más cꞌo uwach chwa riJuan Aj Yaꞌl Bautismo. Pero chwi cꞌu riꞌwaꞌ wa queꞌec, china ri coc chupa rutakanicri Dios petinak chilaꞌ chicaj, tob na jintauwach, más nim ukꞌij ralaxic chwa ri Juan.†

12 »Rucꞌ ri Juan Aj Yaꞌl Bautismo xjek loutzijoxic ri Utzilaj Tzij puwi rutakanic riDios petinak chilaꞌ chicaj, y waꞌ cꞌa catajinutzijoxic wakꞌij ora, tob e cꞌo ri caquitijukꞌij caquikꞌatej waꞌ. Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, eri lic caquitij ukꞌij caquitzucuj wa takanic,cayaꞌtaj chique queboc chupa. 13 Ma licchwach pana echiriꞌ xujek catzijon ri Juan,ri kꞌalajisanelab y ri Moisés quitzꞌibam chilo chupa ri Tzij Pixab chwi rucꞌunibal ru-takanic ri Dios. 14 We quiwaj cꞌu riꞌixquicojo, ri Juan e ri Elías, ri jun biꞌtal chiccacꞌunic. 15 China cꞌu ri cꞌo utanibal cheutayic, ¡chuta cꞌu riꞌ!

16 »¿China cꞌu rucꞌ canjunimaj wi qui-wach wa winak re wakꞌij ora? E canjunimajcucꞌ ri cꞌoꞌmab quebeꞌtzꞌula pa cꞌayibal y licquesiqꞌuin chiquiwach, 17 caquibiꞌij:Echiriꞌ riꞌoj xkachꞌawisaj suꞌ chiwe,

riꞌix na xiwaj taj quix-xajawic;yey echiriꞌ xkatunaj bix bisobal uwach

chiwe,na xiwaj taj quixjuyuyic

quechaꞌ.18 »Jecꞌulaꞌ caquiꞌan tak ri winak, ma

echiriꞌ xcꞌun ri Juan Aj Yaꞌl Bautismo, rirelic cuꞌan ayuno y na cutij tane vino. Yeyri winak caquibiꞌij: “Waꞌ waꞌchi cꞌo pukꞌabjun itzel uxlabixel” quechaꞌ.

19 »Xcꞌun cꞌu lo Ralaxel ChiquixoꞌlTicawex. Rire cutij ronoje ri cayaꞌ chwach,yey tak riwinak caquibiꞌij: “Waꞌwa jun achilic japjatel y kꞌabaꞌrel, cachbiꞌil raj tzꞌonolpuak re tojonic‡ y raj maquib” quechaꞌ.Noꞌj cakꞌalajin na cꞌut china tak ri lic cꞌorunaꞌoj ri Dios cucꞌ ruma ri quiꞌanom» xchari Jesús.

Ri cꞌaxcꞌobic cape paquiwi ri tinamit nacaquitzelej ta quitzij

(Lc. 10:13-15)

20 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús lic xebuyaj ri winakre tak ri tinamit pa uꞌanom wi uqꞌuiyalmilagros, ma rique na xquitzelej ta quitzijchwach ri Dios. Jecꞌuwaꞌ xubiꞌij:

21 «¡Lic tokꞌoꞌ iwach ri ix aj Corazín! ¡Lictokꞌoꞌ iwach ri ix aj Betsaida! Ma we tachupa ri tinamit Tiro y ri tinamit Sidón§xilitaj wi wa cꞌutubal re ruchukꞌab ri Diosxinꞌan chiwach riꞌix, cꞌo tan kꞌij ta lo riꞌxquitzelej quitzij chwach ri Dios, quicojomchi cꞌu quikꞌuꞌ cꞌax rij y quitzꞌuyubam quibpa chaaj ruma ri quibis. 22E uwariꞌche cam-biꞌij chiwe: Echiriꞌ copon ri kꞌij re ri kꞌatbaltzij, más nim ri cꞌaxcꞌobic cape piwi riꞌixchwa ri cꞌaxcꞌobic cape paquiwi ri winak reri tinamit Tiro y ri tinamit Sidón.**

23 »Yey ri ix aj Capernaúm, e chiwachriꞌix lic yacom chi ikꞌij cꞌa chicaj; yey na eta riꞌ, ma lic cacꞌak ne bi ikꞌij y quixcꞌak nebi cꞌa chi xibalbaꞌ re tijbal cꞌax. Ma we tapa ri tinamit Sodoma xilitaj wi wamilagrosxinꞌan chiwach riꞌix ix aj Capernaúm, riꞌlaꞌ la tinamit cꞌa cꞌo tane woꞌora.✡ 24 Ecꞌucambiꞌij waꞌ chiwe: Pa ri kꞌij re ri kꞌatbaltzij, lic nim ri cꞌaxcꞌobic cape piwi riꞌixchwa ri xpe paquiwi ri winak re ri tinamitSodoma» xchaꞌ.

Ri Jesús cuyac ukꞌij Rukaw(Lc. 10:21-22)

25 Ecꞌu laꞌ la jokꞌotaj ri Jesús xuꞌan orarchwach Rukaw, jewaꞌ xubiꞌij:

«Nukaw, canyac kꞌij la, Lal Rajaw ruwacaj y ruwachulew, ma ri kꞌalajisam lachique ri lic caquiꞌan chꞌutiꞌn che quib, waꞌewam la chiquiwach ri lic cꞌo quinaꞌoj y liccꞌo quimajom. 26 Jelaꞌ xꞌan la, Nukaw, ma exꞌaj la riꞌ» xchaꞌ.

27 Tecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij chique ri ticawex:«Ronoje tak ri cꞌolic yaꞌtal lo panukꞌab

ruma ri Nukaw. Na jinta cꞌu junok licumajom usucꞌ chi utz saꞌ ruwach Rucꞌajolri Dios, xew ri Kakaw Dios etaꞌmayom re. Yna jinta ne junok umajom usucꞌ chi utz saꞌruwach ri Kakaw Dios, xew Rucꞌajol ri Dios

† 11:11 Ri Juan Aj Yaꞌl Bautismo na xril ta chubi rucamic y rucꞌastajibal ri Jesús, yey na xril tane rukajibal lo riRuxlabixel ri Dios, ma xcamic echiriꞌ cꞌamajaꞌ quicꞌow tak waꞌ. E uwariꞌche ri xquicoj rubiꞌ ri Cristo chwi lo rucamic riJuan más cꞌo xkꞌalajisax chiquiwach rique chwa ri Juan. Lc. 10:23-24; Heb. 11:39-40 ‡ 11:19 “Raj tzꞌonol puak retojonic”: Quil “cobrador de impuestos” pa vocabulario. § 11:21 Lic etaꞌmatalic ri ejekel pa wa queb tinamit Tiro ySidón, lic e aj tioxab y lic e aj maquib. Is. 23:1-18 ** 11:22 Ri ticawex quitom ri Utzilaj Tzij y na caquicoj taj, máscꞌax ri cape paquiwiꞌ chiquiwa ri ticawex na jinta cꞌo quitom puwiꞌ. ✡ 11:23 Gn. 19:24-28

Page 24: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 11:28 21 Mateo 12:20etaꞌmayom re; yey pukꞌab cꞌu riꞌ Rucꞌajolcꞌowi china chique caraj cukꞌalajisajwiwaꞌ.

Ri uxlanem cuya ri Jesús28»Chixpetawucꞌ, iwonoje ri ix cosinak y

cꞌo iwekaꞌn, ma riꞌin canya uxlanem chiwe.29Chiyaꞌa iwib chuxeꞌ ri nuyucu cancoj riꞌinchiwe. Chimaja cꞌu iweꞌix chwij, ma riꞌinutz nucꞌuꞌx y na canꞌan ta nim che wibchiwach. We quiꞌan cꞌu riꞌ waꞌ, quirik nari utzil chomal piwanimaꞌ. 30Ma ri nuyucuriꞌin, na cꞌayew ta rucꞌaxic bi y ri ekaꞌncanya bi chiwe na al taj» xchaꞌ.

12Ri Jesús e rajaw ri kꞌij re uxlanibal(Mr. 2:23-28; Lc. 6:1-5)

1 Chupa tak cꞌu riꞌ laꞌ la kꞌij pa jun kꞌijre uxlanibal, ri Jesús cucꞌ rutijoꞌn e riꞌ que-bicꞌow pa tak ticoꞌn re trigo. Ecꞌu rutijoꞌn,ruma lic quenumic, xquijek caquichꞌupi-laꞌ bi ri trigo; tecꞌuchiriꞌ, caquikil rucꞌ riquikꞌab y caquitijo.

2 Echiriꞌ ri fariseos xquil waꞌ, xquibiꞌijche ri Jesús:

—Chilape la, ri e tijoꞌn la caquiꞌan ri natakal taj caꞌaniꞌ chupa ri kꞌij re uxlanibal —xechaꞌ.

3 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach:—¿Na ajilam ta neba alak ri xuꞌan ri

David julaj echiriꞌ rire cucꞌ ri rachbiꞌil xen-umic? 4 Xoc cꞌu chupa ri Rocho Dios yjunam cucꞌ ri rachbiꞌil xquitij ri pam yaꞌtalchi pukꞌab ri Dios;✡ tob na takal ta chiquerique caquitijo, mawaꞌ xew takal chique rajchacunel pa Rocho Dios.

5 »¿Na iwajilam ta neba ri tzꞌibital canruma ri Moisés chupa ri Tzij Pixab? Macubiꞌij e raj chacunel pa Rocho Dios naquebuxlan ta chupa ri kꞌij re uxlanibal; narucꞌ ta cꞌu riꞌ, waꞌ na mac ta chique.✡

6 »Cambiꞌij cꞌu riꞌin chiwe: Cꞌo jun waramás nim ukꞌij chwa ri Rocho Dios. 7 We tariꞌix imajom usucꞌ saꞌ queꞌelawi ri cubiꞌij riDios chupa Ruchꞌaꞌtem:Ri lic cuaj Riꞌin chiwe e ri cꞌutubal re ri

cꞌaxnaꞌbal cꞌuꞌxaj,na e ta ri cacamisax awaj re kasaꞌn chin-

uwach Os.6:6

cachaꞌ; we ta cꞌu lic quimaj usucꞌ waꞌ, riꞌna quikꞌat ta tzij paquiwi ri na jinta macquiꞌanom. 8Ma Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawexe rajaw ri kꞌij re uxlanibal —xchaꞌ.

Ri Jesús cucunaj jun achi chakijinak ukꞌab(Mr. 3:1-6; Lc. 6:6-11)

9 Echiriꞌ xel ri Jesús chiriꞌ, xoc chupa risinagoga re ri tinamit. 10 Cꞌo cꞌu jun achichiriꞌ chakijinak jun ukꞌab. Yey e tak rilic caquitzucuj suꞌanic caquitzꞌak uchiꞌ riJesús, xquitzꞌonoj che:

—¿Ube nawi cacunax juna yewaꞌ chupari kꞌij re uxlanibal? —xechaꞌ.

11Ri Jesús xucꞌul uwach:—¿Cꞌo nawi junok che alakwe pa ri kꞌij re

uxlanibal tzakinak juna ubexex pa siwan,na queꞌresaj tulok? 12 ¿China cꞌu ri más cꞌouwach, e rachi o e ri bexex? Ruma cꞌu riꞌ,takalic caꞌan ri utz chupa ri kꞌij re uxlanibal—xchaꞌ.

13 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij ri Jesús che rachichakijinak ukꞌab:

—Chasucꞌupij rakꞌab —xchaꞌ.Ecꞌu rachi xuyuk rukꞌab y waꞌ xutziric,

rukꞌab xuꞌan tanchi jelaꞌ pachaꞌ ri jun chic.14Xebel cꞌu bi ri fariseos y xquichꞌaꞌtibej

chiquiwach suꞌanic caquisach uwach riJesús.

Ri Jesús e Uchaꞌoꞌn lo ri Dios15 Ri Jesús retaꞌam saꞌ ri cacaj caquiꞌan

che; ruma cꞌu laꞌ, xel bi chiriꞌ y lic e qꞌui riwinak xeterej bi chirij. Ecꞌu Rire xebucunajconoje ri yewaꞌib 16yey lic xebupixabaj chaꞌna caquikꞌalajisaj taj china Rire. 17 Xuꞌantak waꞌ chaꞌ e xuꞌana rubiꞌim ri Dios rumari kꞌalajisanel Isaías:18 E waj chac waꞌ, ri Jun nuchaꞌom lok.Riꞌin lic cꞌax cannaꞌo y lic quinquiꞌcot rucꞌ.Canya cꞌu ri Wuxlabixel puwi Rirechaꞌ cutzijoj ri lic usucꞌ canꞌan Riꞌin*chiquiwach conoje tak ri tinamit che

ruwachulew.19Na rucꞌ ta yaj, na rucꞌ ta sicꞌ cuꞌan waꞌ;Na jinta cꞌu junok riꞌ cataw re cayajanic o

casiqꞌuin pa tak be.20 Yey Rire na cusach tane uwach ri xa

chꞌitil chic.E pachaꞌ junok na queꞌec ta che ukꞌepic

juna suꞌ cotoquic y na cuyubij tanejuna mecha xa cabutzutz chic;

✡ 12:4 1 S. 21:1-6 ✡ 12:5 Nm. 28:9-10 * 12:18 Ri usucꞌ cuꞌan ri Dios e ri quebuꞌan jusucꞌ chique tak ri ticawex.

Page 25: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 12:21 22 Mateo 12:39ma cucꞌut ri rutzil ucꞌuꞌx

chique tak ri paxinak quicꞌuꞌxy ri na jinta chi quichukꞌab.

Jecꞌuriꞌlaꞌ cuꞌano copon na ri kꞌijechiriꞌ na jinta chi junok cachꞌijow

uchukꞌab ri lic usucꞌ canꞌan Riꞌin.21 Conoje tak cꞌu riꞌ ri tinamit che

ruwachulewlic caquicubaꞌ pan quicꞌuꞌx rucꞌ Rire Is.

42:1-4xchaꞌ.

Cabiꞌx che ri Jesús e uchukꞌab ritzel ri cꞌorucꞌ

(Mr. 3:20-30; Lc. 11:14-23)22 Ecꞌuchiriꞌ, xquicꞌam bi chwach ri Jesús

jun achi potzꞌ y meꞌt yey cꞌo pukꞌab junitzel uxlabixel. Ecꞌu ri Jesús xucunaj yjecꞌulaꞌ waꞌchi xtzuꞌnic y xujek cachꞌaꞌtic.23Conoje cꞌu ri winak lic xcam canimaꞌ chey xquibiꞌij: «¿Cꞌaxtaj e rire ri Ralcꞌoꞌal canri rey David?» xechaꞌ.

24 Ecꞌu ri fariseos echiriꞌ xquita waꞌ,xquibiꞌij: «Waꞌ wa jun achi queberesaj bi riitzel uxlabixel ruma ruchukꞌab ri Beelzebú,ri cajawal ri itzel uxlabixel» xechaꞌ.

25 Ri Jesús retaꞌam saꞌ ri caquichꞌobo;ruma cꞌu riꞌ, xubiꞌij chique:

«We ri takanelab re juna tinamit quija-chom quipa ruma quechꞌoꞌjin chiquiwach,riꞌ na canajtir ta ri quitakanic. Yey we riejekelel pa juna tinamit o pa juna ja quija-chom quipa ruma quechꞌoꞌjin chiquiwach,riꞌ na quetiquiꞌ ta chi utz. 26 Jecꞌulaꞌ, weta ri Satanás caresaj bi ri Satanás chiqueri winak, riꞌ e pachaꞌ cachꞌoꞌjin chiribil riby utuquel cujach upa rutakanic. ¿Saꞌ cꞌuuꞌanic riꞌ canajtir rutakanic?

27 »Ralak cabiꞌij alak riꞌin quebenuwesajbi tak ri itzel uxlabixel rucꞌ ruchukꞌab riBeelzebú. We ta e riꞌ, ¿china cꞌu cayaꞌwquichukꞌab riꞌ ri e tijoꞌn alak chaꞌ queque-saj bi tak ri itzel uxlabixel? ¿Rucꞌ nawiruchukꞌab ritzel winak caquiꞌano? Tzꞌonojcꞌu alak riꞌ chique ri e tijoꞌn alak we euꞌanom riꞌ. 28 Pero we riꞌin quebenuwesajbi tak ri itzel uxlabixel rucꞌ ruchukꞌab riRuxlabixel ri Dios, waꞌ e cꞌutubal re cꞌuni-nak chi rutakanic ri Dios chixoꞌlibal alak.

29 »Tape alak: ¿Suꞌanic coc juna elekꞌompa rocho junok lic cꞌo uchukꞌab yeycarelekꞌaj cꞌu lo rubitak re pa ja, we nacuyut ta nabe ri rajaw ja? Ma we relekꞌom

uyutum chi ri rajaw ja, cꞌa ecꞌuchiriꞌ utzcarelekꞌaj bi ronoje la cꞌo pa ri ja.

30 »China cꞌu ri na uꞌanom ta re wucꞌriꞌin, riꞌ aj chꞌaꞌoj chwij. Yey china ri nacatoꞌb ta wucꞌ riꞌin che quicꞌamic lo jujunchic, riꞌ e cuwulij wa chac canꞌano.

31 »E uwariꞌche cambiꞌij che alak: Cꞌopukꞌab ri Dios cucuy ronoje tak ri macque ri ticawex rucꞌ ronoje tak ri na utz tajcaquibiꞌij, noꞌj na cucuy ta umac ri cachꞌaꞌtchirij ri Ruxlabixel ri Dios. 32 China ri tzelcachꞌaꞌt chirij Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex,riꞌ cacuytaj umac we cutzelej utzij. Noꞌj ritzel cachꞌaꞌt chirij ri Santowilaj Ruxlabixelri Dios, riꞌ na cacuytaj ta cꞌana umac chewaꞌ wa kꞌij oj cꞌo wi y na cacuytaj tane cꞌanaumac tobne che rukꞌijol ri cꞌaslemal catajinlok.

Ri cheꞌ etaꞌmatal uwach ruma ri jikꞌobalcuyaꞌo

33 »E juna chomilaj cheꞌ, lic chom ru-jikꞌobalil cuyaꞌo; yey ri cheꞌ na chom taj, nachom ta rujikꞌobalil cuyaꞌo. Ma ri cheꞌ que-taꞌmax uwach ruma rujikꞌobalil. 34 ¡Ralakpachaꞌ alak jupuk chi cumatz! ¿Suꞌaniccꞌu riꞌ cachꞌaꞌtibej alak ri utz we itzelcꞌuꞌx alak? Ma rucꞌ ruchꞌaꞌtem ri ticawexcakꞌalajin ronoje ri ucꞌolom chupa ri ran-imaꞌ. 35 Jecꞌulaꞌ e junok utz ucꞌuꞌx, echiriꞌcachꞌaꞌtic, e caresaj lo ri chom ucꞌolomchupa ri ranimaꞌ. Yey e junok itzel ucꞌuꞌx,echiriꞌ cachꞌaꞌtic, e caresaj lo ri na chom tajucꞌolom chupa ri ranimaꞌ.

36 »Riꞌin cambiꞌij cꞌu che alak: Chupari kꞌij re ri kꞌatbal tzij, chiquijujunalri ticawex cataꞌ quichiꞌ ruma ronoje richꞌulilaj chꞌaꞌtem quel lo chwa queꞌ. 37 Machijujunal alak, we utz ri chꞌaꞌtem alak, riꞌcakꞌalajinic alak jusucꞌ; noꞌj we na chom tari chꞌaꞌtem alak, riꞌ cakꞌat tzij pawiꞌ alak»xchaꞌ.

Ri winak caquitzꞌonoj che ri Jesús cꞌutubalre ruchukꞌab

(Lc. 11:29-32)38 Ecꞌuchiriꞌ, jujun chique ri fariseos y

raj cꞌutunel re ri tzijpixab, xquibiꞌij che riJesús:

—Lal tijonel, riꞌoj cakaj cakilo caꞌan lajuna cꞌutubal re ri chukꞌab la chikawach —xechaꞌ.

39Ri Jesús xucꞌul uwach:

Page 26: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 12:40 23 Mateo 13:10—Ri caquitzꞌonoj cꞌutubal re ruchukꞌab

ri Dios e ri winak re wakꞌij ora, ri itzelquicꞌuꞌx y na jusucꞌ ta ri canimaꞌ chwachri Dios. Noꞌj na cayaꞌtaj ta cꞌu waꞌ chique,ma xew cayaꞌtaj ri cꞌutubal xꞌaniꞌ ojertanrucꞌ ri kꞌalajisanel Jonás. 40Ma jelaꞌ pachaꞌri Jonás xcꞌojiꞌ oxib kꞌij y oxib akꞌab chupari nimalaj car,✡ jecꞌulaꞌ Ralaxel ChiquixoꞌlTicawex oxib kꞌij y oxib akꞌab camukiꞌpulew.

41 »Ri winak aj Nínive re ojertan quey-actaj chupa ri kꞌij re kꞌatbal tzij y caquicojquimac ri ticawex re wakꞌij ora. Ma riquexquitzelej quitzij chwach ri Dios ruma ritzijonic xuꞌan ri Jonás chiquiwach.✡ Noꞌjri ticawex re wakꞌij ora, cꞌo jun chiquixoꞌlmás cꞌo uwach chwa ri Jonás, yeyna queboctane il che.

42 »Jecꞌulaꞌ echiriꞌ copon ri kꞌij re ri kꞌat-bal tzij,✡ cayactaj lo ri reina re pa sur†y cucoj quimac ri ticawex re wakꞌij ora.Ma rojertan lic naj petinak wi rire chaꞌcoluꞌxiquinaj runaꞌoj ri rey Salomón. Noꞌjri ticawex re wakꞌij ora, cꞌo jun chiquixoꞌlmás cꞌo uwach chwa ri Salomón, yey naqueboc tane il che.

Ri cucꞌulumaj junok echiriꞌ juna itzelilajuxlabixel catzelej tanchi rucꞌ

(Lc. 11:24-26)43 »Echiriꞌ juna itzelilaj uxlabixel quel bi

che juna ticawex, ri cuꞌano e casutin patak luwar catzꞌintzꞌotic, cutzucuj pa cajekiꞌwi. Yey we na curik taj, 44 cubiꞌij cꞌuchiribil rib: “Quintzelej pe chupa ri wochopa xinel lo wi” cachaꞌ. Ecꞌuchiriꞌ coponic,cuꞌrika rachi pachaꞌ juna ja cꞌa jinta rajaw,mesom upa y yijbital chi utz. 45Queꞌec cꞌut,quebuꞌcꞌama chi lo wukub rach itzelilajuxlabixel más itzel quiwachlibal chwa rire;y conoje cꞌu riꞌ queboquic y quejekiꞌ chiriꞌ.Jecꞌuriꞌlaꞌ, rubinic rachi más cayojtaj chwari petinak lok. Ecꞌu caquicꞌulumaj waꞌ riwinak itzel quicꞌuꞌx wakꞌij ora —xcha riJesús.

Ruchu y tak ruchakꞌ ri Jesús(Mr. 3:31-35; Lc. 8:19-21)

46Ecꞌu ruchuy tak ruchakꞌ ri Jesús xecꞌunlok echiriꞌ Rire cꞌa cachꞌaꞌt ne cucꞌ ri winak.

Xecꞌojiꞌ cꞌu lo pa be yey lic cacaj quechꞌaꞌtrucꞌ.

47 Cꞌo cꞌu jun xubiꞌij pan che ri Jesús:—Ri chu la y tak ri chakꞌ la e cꞌo pa be yey

lic cacaj quechꞌaꞌt ucꞌ la —xchaꞌ.48 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij che ri xbiꞌn pan

che:—Chawach riꞌat, ¿china cꞌu ri nuchu y

china tak ri nuchakꞌ? —xchaꞌ.49 Ecꞌuchiriꞌ, rucꞌ rukꞌab xebucꞌut ruti-

joꞌn y xubiꞌij:—Wa e cꞌo wara e nuchu y e tak nuchakꞌ

riꞌ. 50 Ma china ri cuꞌan janipa ri caraj riNukaw cꞌo chilaꞌ chicaj, waꞌ e nuchakꞌ, ewanab y e nuchu riꞌ —xchaꞌ.

13Ri cꞌambal naꞌoj puwi ri awanel(Mr. 4:1-9; Lc. 8:4-8)

1 Chupa laꞌ la kꞌij, ri Jesús xel bi pa rija y xeꞌtzꞌula chuchiꞌ ri mar. 2 Y uqꞌuiyalwinak cꞌut xemolotaj chiriꞌ pa cꞌo wi Rire.Ruma laꞌ, ri Jesús xoc chupa jun barco,xtzꞌuyiꞌ chupa y conoje ri winak xecanajcan chuchiꞌ ri mar. 3 Yey Rire xujek uyaꞌicuqꞌuiyal cꞌutunic chiquiwach rucꞌ tak cꞌam-bal naꞌoj, jewaꞌ xubiꞌij chique:

«Jun awanel xel bi chaꞌ queꞌawanok.4 Ecꞌuchiriꞌ catajin che ujopopexic rijaꞌ,*cꞌo xtzak can chuchiꞌ ri be. Xecꞌun cꞌu lotzꞌiquin y xoꞌlquitija bi.

5»Cꞌo ijaꞌ xtzak can pa tak abaj; yey rumana jinta uqꞌuiyal ulew chuxeꞌ, xel tan lorijaꞌ. 6 Ecꞌuchiriꞌ xel lo ri kꞌij, xcꞌatic; yeyruma na jinta ratzꞌayak, xchakijic.

7 »Cꞌo ijaꞌ xtzak can pa tak qꞌuix. Ecꞌu riqꞌuix xqꞌuiyic yey rijaꞌ xjikꞌ can chuxeꞌ.

8 »Noꞌj cꞌo ijaꞌ xtzak can pa chomilajulew. Ecꞌu riꞌ waꞌ lic xuꞌan rekaꞌn. Cꞌo nejujun rakan xuya jun ciento, cꞌo jujun chicxuya sesenta y cꞌo xuya treinta. 9China cꞌuri cꞌo utanibal che utayic, ¡chuta cꞌu riꞌ!»xchaꞌ.

Saꞌ ruchac tak ri cꞌambal naꞌoj(Mr. 4:10-12; Lc. 8:9-10)

10 Ecꞌu rutijoꞌn xekib rucꞌ ri Jesús yxquitzꞌonoj che:

—¿Suꞌbe cacꞌutun la chiquiwach ri winakrucꞌ tak cꞌambal naꞌoj? —xechaꞌ.

✡ 12:40 Jon. 1:17 ✡ 12:41 Jon. 3:1-10 ✡ 12:42 Ap. 20:11-15 † 12:42 Wa jun ixok e reina re ri nación Sabá,ri cꞌo pa sur che Israel. 1 R. 10:1-3 * 13:4 E rojertan chilaꞌ Israel echiriꞌ caquiꞌan rawanic re ri trigo xa caquijopopejrijaꞌ pulew, tecꞌuchiriꞌ caquichꞌuk uwiꞌ rucꞌ ulew.

Page 27: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 13:11 24 Mateo 13:3011Ri Jesús xucꞌul uwach:—Chiwe riꞌix yaꞌtalic cakꞌalajisax runaꞌoj

ri Dios chwi rutakanic petinak chilaꞌ chicaj;noꞌj chique tak ri winak, na yaꞌtal taj. 12Machina ri cꞌo umajom chic, riꞌ cayaꞌtaj neche chaꞌ más cꞌo cumajo. Noꞌj china ri najinta cꞌo umajom, camaj ne che ri cuchꞌoboumajom chic. 13 Ruma laꞌ quinchꞌaꞌt cucꞌrique xa rucꞌ tak cꞌambal naꞌoj. Ma tobrique quetzuꞌnic, e junam rucꞌ na quetzuꞌntaj; tob quetanic, e junamrucꞌ na quetan tajy e riꞌ na jinta cꞌo caquimaj usucꞌ. 14 Ma riquicꞌulumam rique e cuꞌana pachaꞌ rubiꞌimcan ri Dios ruma ri kꞌalajisanel Isaías:Riꞌix tob quixtanic, na jinta cꞌo quimaj

usucꞌ che ri quito;y tob ne quixtzuꞌnic, na jinta cꞌo quimaj

usucꞌ che ri quiwilo.15Ma wa tinamit lic uꞌanom co ri canimaꞌ;e pachaꞌ lic cꞌayew chique quetanic,y ri quiwach e pachaꞌ yupulic.Jecꞌulaꞌ na jinta cꞌo caquilo,na jinta cꞌo caquitoy na jinta cꞌo caquimaj usucꞌ;yey na caquitzelej tane quitzij chinuwachchaꞌ jelaꞌ quebenucunaj Is. 6:9-10xchaꞌ.

16 »Noꞌj riꞌix lic nim ikꞌij iwalaxic, ma riDios cuya chiwe quiwilo y quita janipa ricuꞌan Rire wuma riꞌin. 17 Pakatzij wi cam-biꞌij chiwe: Ojertan uqꞌuiyal kꞌalajisanelaby ticawex jusucꞌ quibinic quisilabic lic xcajcaquil bi janipa ri quiwil riꞌix woꞌora; perona xquimaj ta chi rilic bi. Lic xcaj caquita bijanipa ri quita riꞌixwoꞌora, perona xquimajta chi utayic bi.

Ri Jesús cukꞌalajisaj ri cꞌambal naꞌoj puwi riawanel

(Mr. 4:13-20; Lc. 8:11-15)18 »Chita cꞌut saꞌ queꞌelawi ri cꞌambal

naꞌoj puwi ri awanel. 19 Rijaꞌ xtzak canchuchiꞌ ri be, e pachaꞌ ri ticawex quetawre ri chꞌaꞌtem chwi rutakanic ri Dios yeyna caquimaj ta usucꞌ. Cacꞌun cꞌu lo ritzelwinak y caresaj bi ri chꞌaꞌtem xtiquiꞌ pacanimaꞌ.

20 »Rijaꞌ xtzak can pa tak abaj, e pachaꞌri ticawex caquita Ruchꞌaꞌtem ri Dios ycaquicoj rucꞌ quiꞌcotemal. 21 Pero ruma nae tiquil ta chi utz, na quecowin taj. Ma

echiriꞌ cacꞌun lo cꞌambal quipa o quetern-abex rucꞌ cꞌax ruma quicꞌulum Ruchꞌaꞌtemri Dios, quepajtaj cꞌu riꞌ.

22 »Rijaꞌ xtzak can pa tak qꞌuix e pachaꞌri ticawex caquita Ruchꞌaꞌtem ri Dios. Perorubis quicꞌuꞌx chwi tak ri cajawax chique,rucꞌ ri socosoꞌnic re tak ri beyomalil,cusachisaj uwach Ruchꞌaꞌtem ri Dios cꞌopa canimaꞌ. Ruma cꞌu riꞌ, na jinta cꞌanaquijikꞌobalil quilitaj che ri quibinic.

23 »Noꞌj rijaꞌ xtzak can pa chomilaj ulewe pachaꞌ ri ticawex caquita Ruchꞌaꞌtem riDios, lic caquimaj usucꞌ y lic cꞌo cꞌu qui-jikꞌobalil quilitaj che ri quibinic. E jelaꞌpachaꞌ rijaꞌ lic xuꞌan rekaꞌn; cꞌo ne jujunrakan xuya jun ciento, cꞌo jujun chic xuyasesenta y cꞌo xuya treinta —xcha ri Jesús.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi rakꞌes cizaña xel lochuxoꞌl ri trigo

24 Ri Jesús xutzijoj tanchi jun cꞌambalnaꞌoj chique:

«Ri cuꞌana pa rutakanic ri Dios petinakchilaꞌ chicaj e jelaꞌ pachaꞌ ri xuꞌano echiriꞌjun achi xutic chomilaj ijaꞌ trigo chwari rulew. 25 Ecꞌuchiriꞌ quewar conoje riticawex, xopon jun achi tzel caril ri rajawrulew; xeꞌlakꞌay cꞌu riꞌ xutic can rakꞌescizaña chuxoꞌl ri trigo† y xeꞌec cꞌut. 26 Xelcꞌu lo ri trigo y echiriꞌ xpokꞌic, xkꞌalajinrakꞌes cꞌo chupa.

27 Ecꞌu ri aj chaquib xeꞌquibiꞌij che rirajaw ri ticoꞌn: “Kajawal, we chomilaj ijaꞌxeꞌtica la chwa rulew la, ¿pachawi cꞌu riꞌxpe wi rakꞌes xel lo chupa?”

28 »Yey ri rajaw ri ticoꞌn xubiꞌij chique:“Cꞌo junok laꞌ tzel quinrilo xoluꞌticachupa.”

Xquibiꞌij cꞌu ri raj chaquib che: “We caꞌajla, queꞌkamichꞌa ronoje rakꞌes chupa.”

29 »Ecꞌu ri rajaw ri ticoꞌn xubiꞌij chique:“Na quiꞌmichꞌa taj; ma we ximichꞌ rakꞌes,cꞌaxtaj quimichꞌ ri trigo rucꞌ. 30 Chiyaꞌaluwar cheqꞌuiy na junam, copon na rukꞌijolri molonic. Ma cꞌa e chiriꞌ quebenutakri waj chac chaꞌ caquimol na rakꞌes nabe,caquiꞌan chiyataꞌj y caquixim upa re ca-poroxic. Tecꞌuchiriꞌ, caquimol ri trigo yqueꞌquiyaꞌa pa cacꞌoliꞌ wi ri trigo weꞌin”»xchaꞌ.

† 13:25 Rakꞌes cizaña jelaꞌ catzuꞌnic pachaꞌ ri trigo yey lic na utz taj echiriꞌ quel lo xoꞌlibal ri trigo, ma e cuya rib waꞌ.

Page 28: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 13:31 25 Mateo 13:50

Ri cꞌambal naꞌoj puwi rijaꞌ re moxtasa(Mr. 4:30-32; Lc. 13:18-19)

31 Ri Jesús xutzijoj tanchi jun cꞌambalnaꞌoj chique:

«Rutakanic ri Dios petinak chilaꞌ chicaje pachaꞌ juna ijaꞌ re moxtasa xutic junachi chwa ri rulew. 32 Pakatzij wi, laꞌliꞌjaꞌ e más chꞌutiꞌn chwa tak rijaꞌ; noꞌjwe xqꞌuiyic, más canimar chwa tak rakꞌesy cuꞌana pachaꞌ jun cheꞌ. Quecꞌun ne ritzꞌiquin quexiqꞌuicꞌ che ruwa caj y caquiꞌanquisoc puwi tak rukꞌab» xchaꞌ.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi ri levadura(Lc. 13:20-21)

33 Ri Jesús xutzijoj wa jun chic cꞌambalnaꞌoj chique:

«Rutakanic ri Dios petinak chilaꞌ chicaje pachaꞌ ri levadura. Ma echiriꞌ juna ixokcuꞌan pam, cucꞌam jubikꞌ levadura y cu-tuc chuxoꞌlibal oxib pajbal harina; yey rilevadura cusipowirisaj upa ronoje ri kꞌor»‡xchaꞌ.

Suꞌbe ri Jesús cacꞌutun rucꞌ tak cꞌambalnaꞌoj

(Mr. 4:33-34)34 Ri Jesús xucꞌut ronoje waꞌ chique ri

winak rucꞌ tak cꞌambal naꞌoj y na jinta cꞌoxucꞌutu we na rucꞌ ta cꞌambal naꞌoj xuꞌano.35 E xuꞌan waꞌ chaꞌ e cuꞌana rubiꞌim can rijun kꞌalajisanel echiriꞌ xutzꞌibaj:Rucꞌ tak cꞌambal naꞌoj quincꞌutunic;e cankꞌalajisaj ri na etaꞌmatal ta

chwi lo ri jekebal re ruwachulew Sal.78:2

xchaꞌ.Ri Jesús cukꞌalajisaj ri cꞌambal naꞌoj puwi

rakꞌes cizaña xel lo chuxoꞌl ri trigo36 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xebuchꞌaꞌbej can ri

winak y xoc bi pa ja. Xekib cꞌu rutijoꞌn rucꞌy xquitzꞌonoj che:

—Kajawal, kꞌalajisaj la chike saꞌqueꞌelawi ri cꞌambal naꞌoj puwi rakꞌescizaña —xechaꞌ.

37 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach:—Rachi caticow re ri chomilaj ijaꞌ e

Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex. 38 Rulew pacatic wi ri ticoꞌn e ruwachulew. Ri chomilajijaꞌ e tak ri ticawex e cꞌo chupa rutakanicri Dios. Rijaꞌ re rakꞌes cizaña e tak riticawex eteran chirij ritzel winak. 39 Ri jun

itzel ucꞌuꞌx xutic rakꞌes e ritzel winak. Rimolonic e ri qꞌuisbal re ruwachulew, yey riqueꞌanaw re ri molonic e ri ángeles.

40 »Jecꞌulaꞌ pachaꞌ ri caꞌan che rakꞌescizaña, camolic y caporox pa akꞌ, jelaꞌri cuꞌana che ri qꞌuisbal re ruwachulew.41 Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex quebutak biru ángeles chaꞌ quequimolo y quequesajchupa rutakanic conoje ri equiminom ju-jun chic pa mac y ri caquiꞌan ri na utz taj.42 Quebequicꞌak bi pa ri orna cajomow akꞌchupa; chiriꞌ cꞌu riꞌ quebokꞌ wi y cakichꞌichꞌruwi queꞌ. 43 Noꞌj ri jusucꞌ quibinic quisil-abic e jelaꞌ pachaꞌ ri kꞌij quewon chilaꞌ pacatakan wi ri quikaw Dios. China cꞌu ri cꞌoutanibal che utayic, ¡chuta cꞌu riꞌ! —xchaꞌ.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi ri beyomalil muku-talic

44«Rutakanic ri Dios petinak chilaꞌ chicaje pachaꞌ jun beyomalil ewatal can chupajuna ulew. Cꞌo cꞌu jun achi queꞌtzak lopuwiꞌ y carewaj tanchi canok. Queꞌeccꞌu chirocho y cuꞌcꞌayij ronoje rubitak re;tecꞌuchiriꞌ, culokꞌ ri ulew pa cꞌo wi ri bey-omalil.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi ri chomilaj perla licqꞌui rajil

45»Rutakanic ri Dios petinak chilaꞌ chicaje pachaꞌ ri cuꞌan juna aj cꞌay cutzucuj takchomilaj abaj perla. 46 Ecꞌuchiriꞌ curikjuna chomilaj perla lic qꞌui rajil, queꞌecy cuꞌcꞌayij ronoje rubitak re; tecꞌuchiriꞌ,culokꞌ ri chomilaj abaj perla.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi ri atarraya47»Ri cuꞌan chupa rutakanic ri Dios peti-

nak chilaꞌ chicaj e pachaꞌ ri cuꞌano echiriꞌcacꞌak bi juna atarraya pa ri mar chaꞌquebuꞌchapa lo uqꞌuiyal quiwach tak car.48 »Echiriꞌ nojinak chi ri atarraya che car,raj chapal car caquesaj lo chuchiꞌ ri mar,quetzꞌuyiꞌ cꞌut y quequichaꞌ quipa ri car. Etak cꞌu ri utzilaj car, quequiya pa chacach;noꞌj tak cꞌu ri na e ta utz, quequicꞌak bi.

49 »Jecꞌulaꞌ cuꞌana che ri qꞌuisbal reruwachulew. Quebel bi ri ángeles yquequesaj cꞌu ri ticawex itzel quicꞌuꞌxchiquixoꞌl ri e jusucꞌ chwach ri Dios.50 Quebequicꞌak cꞌu bi pa ri orna cajomow

‡ 13:33 Wa cꞌambal naꞌoj puwi ri levadura queꞌelawi tob rutakanic ri Dios xujek xa rucꞌ queb oxib pero waꞌ cumajronoje ruwachulew.

Page 29: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 13:51 26 Mateo 14:16akꞌ chupa; chiriꞌ cꞌu riꞌ quebokꞌ wi y ca-kichꞌichꞌ ruwi queꞌ» xchaꞌ.

Ri beyomalil cꞌacꞌ y ri beyomalil xex chi cꞌowi

51 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xutzꞌonoj chique:—¿Quimaj usucꞌ riꞌix ronoje tak waꞌ? —

xchaꞌ.Rique xquicꞌul uwach che ri Jesús:—Cakamaj usucꞌ, Kajawal —xechaꞌ.52 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:—E juna aj cꞌutunel re ri tzijpixab, we lic

cꞌo cumaj chwi rutakanic ri Dios petinakchilaꞌ chicaj, e pachaꞌ juna achi rajaw jacaresaj lo che rubeyomalil ucꞌolom, tak ricꞌacꞌ y ri xex chi cꞌo wi; yey ucabichal waꞌcuchapabej. Ma ri aj cꞌutunel cacꞌutunchwi tak ri cꞌacꞌ umajom, junam rucꞌ tak rixex chi umajom lok —xchaꞌ.

Ri Jesús copon pa ri tinamit Nazaret(Mr. 6:1-6; Lc. 4:16-30)

53 Ri Jesús echiriꞌ xuqꞌuis ubiꞌxic tak wacꞌambal naꞌoj chique, xel bi chiriꞌ. 54Echiriꞌxopon pa rutinamit, xujek cacꞌutun chiriꞌpa ri sinagoga. Ecꞌu ri winak lic xcamcanimaꞌ che y xquibiꞌij:

—¿Pa xuꞌmaja wi waꞌchi luꞌnaꞌoj?¿Suꞌanic cuꞌan tak wa milagros? 55 ¿Na eta neba ucꞌajol waꞌ ri jun carpintero yeyralab ri María? ¿Na e ta neba catzixel riJacobo, ri José, ri Simón y ri Judas? 56 ¿Naejekel ta neba ri ranab wara chikaxoꞌl? ¿Pacꞌu xuꞌmaja wi ronoje tak riꞌ wa cuꞌano? —xechaꞌ. 57Ewi lic e qꞌui tzel xquita ri xubiꞌij.

Noꞌj ri Jesús xubiꞌij chique:—Chupa ronoje luwar cayac ukꞌij juna

kꞌalajisanel; noꞌj chupa rutinamit o chiqui-wach ri ratz-uchakꞌ, na cayac ta ukꞌij —xchaꞌ.

58Y ri Jesús na xuꞌan ta uqꞌuiyalmilagroschiriꞌ ruma na xquicoj taj china Rire.

14Rucamic ri Juan Aj Yaꞌl Bautismo(Mr. 6:14-29; Lc. 9:7-9)

1 Chupa cꞌu laꞌ la kꞌij, ri Herodes ri reyre Galilea xuta puwi ri chom uchꞌaꞌtibexicri Jesús. 2 Ri Herodes xubiꞌij cꞌu chique riraj chaquib: «Laꞌ e Juan Aj Yaꞌl Bautismoxcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak; e uwar-iꞌche cꞌo uchukꞌab che uꞌanic wa milagros»xchaꞌ.

3 Xubiꞌij waꞌ ma e rire ri xutak uchapicri Juan chaꞌ cayaꞌiꞌ pa carena y queyoꞌk pacárcel. Xuꞌan waꞌ ri Herodes ma ri Juanxuchꞌaꞌbej upa ruma uꞌanom rixokil che riHerodías, yey waꞌ wiꞌxok e rixokil ri Feliperuchakꞌ ri Herodes. 4 Jewaꞌ ri xubiꞌij ri Juanche: «Lic na ube taj ꞌanom ixokil la che ririxokil ri chakꞌ la» xchaꞌ. 5 Ruma cꞌu waꞌ riHerodes lic xraj cucamisaj ri Juan, noꞌj liccuxiꞌij rib chique ri tinamit ma chiquiwachrique ri Juan e jun kꞌalajisanel re ri Dios.

6 Ecꞌuchiriꞌ xuqꞌuis ujunab ri Herodes,xꞌaniꞌ jun nimakꞌij. Ecꞌu ri ralit rixokHerodías xajaw chiquiwach ri esiqꞌuimpa ri nimakꞌij, y waꞌ lic xucꞌul ucꞌuꞌx riHerodes. 7 Ruma cꞌu riꞌ, xubiꞌtisij cuyache rali tob saꞌ ri caraj cutzꞌonoj, y licxujiquibaꞌ uwach cuꞌanwaꞌ. 8Ecꞌu rali nabena xuꞌtzꞌonoj che ruchu y waꞌ xuya lo itzelnaꞌoj che. Xubiꞌij cꞌu rali che ri Herodes:«Yaꞌa la rujolom ri Juan Aj Yaꞌl Bautismochwe pa juna plato» xchaꞌ.

9 Ri rey lic xbisonic ruma ri xtzꞌonoxche. Noꞌj ruma cꞌu ri xujiquibaꞌ uwach cherali chiquiwach conoje ri e cꞌo rucꞌ pa riwaꞌim, xtakan cꞌu che chaꞌ cayaꞌiꞌ na cherali ri cutzꞌonoj. 10Xtakan cꞌu che cacꞌatzixrujolom ri Juan pa ri cárcel. 11 Jelaꞌ xcꞌamlo rujolom ri Juan pa jun plato, xyaꞌ cꞌu cherali y rali xuꞌyaꞌa che ruchu.

12 Tecꞌuchiriꞌ, rutijoꞌn ri Juanxoꞌlquicꞌama rucuerpo y xeꞌquimukuꞌ.Xebec cꞌut, xeꞌquibiꞌij che ri Jesús saꞌ rixucꞌulumaj ri Juan.

Ri Jesús quebutzuk woꞌob mil achijab(Mr. 6:30-44; Lc. 9:10-17; Jn. 6:1-14)

13Echiriꞌ ri Jesús xretaꞌmaj puwi rucamicri Juan, xoc bi pa jun barco re queꞌec pajun luwar catzꞌintzꞌotic pa na e jinta wiwinak. Yey ri winak echiriꞌ xquetaꞌmaj,xebel lo pa tak ri tinamit y chakan xebecchaꞌ coꞌlquirika ri Jesús. 14 Echiriꞌ ri Jesúsxel lo pa ri barco, xrilo e cꞌo chi uqꞌuiyalwinak chiriꞌ. Lic cꞌut xejuchꞌ caꞌn pa rani-maꞌ y xebucunaj conoje ri e yewaꞌib chique.

15 Ecꞌuchiriꞌ ya coc rakꞌab, rutijoꞌn riJesús xekib rucꞌ y xquibiꞌij che:

—Kajawal, wa luwar oj cꞌo wi liccatzꞌintzꞌotic y benak kꞌij chic. Utz wequetak bi la ri winak chaꞌ quebec pa takraldeas re queꞌquilokꞌo quiwa —xechaꞌ.

16Noꞌj ri Jesús xubiꞌij chique:

Page 30: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 14:17 27 Mateo 15:6—Na cajawax taj quebec; chebitzuku riꞌix

—xchaꞌ.17Rique xquibiꞌij che ri Jesús:—Na qꞌui ta ri waꞌim kucꞌaꞌam, xew

woꞌob pam y caꞌib car cꞌo kucꞌ —xechaꞌ.18Xubiꞌij cꞌu ri Jesús chique:—Chicꞌama lo laꞌ chwe —xchaꞌ.19 Ecꞌuchiriꞌ, xtakan che quetzꞌuyiꞌ ri

winak pa tak ri qꞌuim. Xucꞌam cꞌu ri woꞌobpam rucꞌ ri caꞌib car, xtzuꞌn chicaj y xtioxinchwach ri Dios. Tecꞌuchiriꞌ, xuwechꞌ upa ripam, xuya chique rutijoꞌn y rique xquijachchique ri winak. 20 Conoje cꞌu ri winak xe-waꞌic y xenoj chi utz. Tecꞌuchiriꞌ, xquimolri chꞌakaꞌtaꞌk quikax y rucꞌ waꞌ xnoj locablajuj chacach. 21 Ri xewaꞌic laj e lowoꞌob mil chi achijab yey na xebajilax tanerixokib y racꞌalab.

Ri Jesús cabin chwi ri yaꞌ(Mr. 6:45-52; Jn. 6:16-21)

22 Tecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xebutak rutijoꞌnchaꞌ queboc bi chupa ri barco, quenabejbi chwach y quekꞌax cꞌa chꞌaka yaꞌ xalokꞌRire quebuchꞌaꞌbej tak can ruqꞌuiyal winak.23 Echiriꞌ ebuchꞌaꞌbem chi canok, xpakiꞌchwa ri juyub chaꞌ cuꞌana orar. Xoc cꞌurakꞌab, y ri Jesús utuquel cꞌo chiriꞌ.

24 Ecꞌu ri barco pa ebenak wi rutijoꞌn cꞌochi pan chunicꞌajal ri mar, yey cꞌo cꞌu juncakjikꞌ lic curoj rib che ri barco, ma waꞌpube ri cakjikꞌ benak wi.

25 Lic anim tan cꞌut, ri Jesús xeꞌec cucꞌrutijoꞌn, e riꞌ cabin chwi ri mar.

26 Rutijoꞌn echiriꞌ xquilo cabin ri Jesúschwi ri mar, lic xsach quinaꞌoj che, xe-siqꞌuin cꞌu rucꞌ xiꞌin ib:

—¡Leꞌ jun espíritu! —xechaꞌ.27 Ecꞌu ri Jesús xchꞌaw chique, jewaꞌ xu-

biꞌij:—Chinimarisaj icꞌuꞌx, ma riꞌin in Jesús;

mixiꞌij cꞌu iwib —xchaꞌ.28 Ecꞌuchiriꞌ, xchꞌaw pan ri Pedro che,

jewaꞌ xubiꞌij:—Wajawal, we katzij e rilal, biꞌij la chwe

quinꞌec ucꞌ la, e laꞌ quimbin chwi ri mar cꞌapa cꞌo wi la —xchaꞌ.

29Ri Jesús xubiꞌij che:—Chatpeta riꞌ —xchaꞌ.Ecꞌuchiriꞌ ri Pedro xel bi pa ri barco,

xujeko cabin chwi ri mar chaꞌ queꞌec pa cꞌowi ri Jesús. 30 Pero echiriꞌ xril ruchukꞌabri cakjikꞌ, xoc xiꞌin ib rucꞌ y xujek e riꞌ

camukutajic. Xsiqꞌuin cꞌu pan riꞌ che riJesús, jewaꞌ xubiꞌij:

—¡Chincolobej la, Wajawal! —xchaꞌ.31 Na jampatana ri Jesús xuchapalaꞌ pan

che rukꞌab y xubiꞌij che:—Pedro, ¡na nim ta cꞌana ri cubulibal

acꞌuꞌx wucꞌ! ¿Suꞌbe xuxiꞌij rib acꞌuꞌx? —xchaꞌ.

32 Echiriꞌ ri Jesús y ri Pedro xeboc chupari barco, xtaniꞌ ri cakjikꞌ chwi ri mar.33Ecꞌuchiriꞌ, ri e cꞌo pa ri barco xekib rucꞌ riJesús y xquilokꞌnimaj ukꞌij, jewaꞌ xquibiꞌij:

—Pakatzij wi lal Ucꞌajol ri Dios —xechaꞌ.Ri Jesús quebucunaj ri yewaꞌib e cꞌo Gene-

saret(Mr. 6:53-56)

34 Echiriꞌ xekꞌax chꞌaka yaꞌ, xebopon pari luwar re Genesaret. 35 Ri winak, echiriꞌxquito cꞌo ri Jesús chiriꞌ, xquitak ubiꞌxiquilpa tak ronoje laꞌ la luwar. Xequicꞌam cꞌu loconoje ri yewaꞌib pa cꞌo wi ri Jesús. 36 Licxebelaj cꞌu che ri Jesús chaꞌ cuya luwarchique tob xew caquichap ruchiꞌ rukꞌuꞌ.Conoje cꞌu ri xebanaw waꞌ, xecunutajic.

15Ri cachꞌulan re ri ticawex(Mr. 7:1-23)

1 Ecꞌuchiriꞌ, jujun chique ri fariseos y rajcꞌutunel re ri tzijpixab e petinak Jerusalem,xekib rucꞌ ri Jesús y xquitzꞌonoj che:

2 —¿Suꞌchac ri tijoꞌn la caquipalajij riquicꞌutuꞌn can ri katiꞌ-kamam? Ma riquena caquichꞌaj ta ri quikꞌab nabe na echiriꞌquewaꞌic —xechaꞌ.

3 Ecꞌu ri Jesús xutzꞌonoj chique:—¿Suꞌchac ralak capalajij alak Rutzij Up-

ixab ri Dios ruma e caꞌan alak tak ri quicꞌu-tuꞌn can ri mam alak? 4 Ma ri Dios jewaꞌxtakan che:Chalokꞌoj quikꞌij rachu-akaw Éx. 20:12yeyWe cꞌo junok quebuyaj ruchu-ukaw rucꞌ

itzel chꞌaꞌtem,riꞌ lic takal che cacamisaxic Éx. 21:17xcha ri Dios.

5 »Noꞌj ralak cabiꞌij alak: “Utz we junokcubiꞌij chique ruchu-ukaw: Na utz taj can-toꞌ alak, ma ri toꞌbal cajawax che alak, nu-biꞌtisim chic re nukasaꞌn chwach ri Dios.”6 Yey chiwach ralak, china ri cabiꞌn re waꞌ,na chirajawaxic ta chi che quebutoꞌ ruchu-ukaw. Jecꞌulaꞌ ꞌanomalak che Rutzij Upixab

Page 31: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 15:7 28 Mateo 15:32

ri Dios pachaꞌ na jinta uchac, ma e takemalak ri xa noꞌjibal alak.

7 »¡Xa queb palaj alak! Lic cꞌu katzij riubiꞌim lo ri Dios pawiꞌ alak ruma ri kꞌala-jisanel Isaías, echiriꞌ xubiꞌij:8Waꞌ wa tinamit xa rucꞌ ruwaqueꞌ caquiyac

nukꞌij,noꞌj ri canimaꞌ lic naj cꞌo wi chwe.9Na jinta cꞌana cutikoj caquilokꞌoj nukꞌij,ma ri cꞌutunic caquiꞌano xa takanic que

achijab Is. 29:13—xchaꞌ.

10 Ecꞌuchiriꞌ, xebusiqꞌuij ruqꞌuiyal winaky xubiꞌij chique:

—Lic tape alak y lic maja alak usucꞌ waꞌ:11 Ri coc bi puchiꞌ ri ticawex na e ta ricachꞌulan re; noꞌj ri chꞌaꞌtem quel lo puchiꞌ,e waꞌ ri cachꞌulan re —xchaꞌ.

12 E tak cꞌu rutijoꞌn xekib rucꞌ y xquibiꞌijche:

—Kajawal, ¿xetaꞌmaj la lic xpe coyowal rifariseos echiriꞌ xquita ri xbiꞌij la? —xechaꞌ.

13Ri Jesús xucꞌul uwach:—Waꞌ waꞌchijab na jinta runaꞌoj ri Dios

cucꞌ, pachaꞌ e ticoꞌn na e ta ticom rumari Nukaw cꞌo chilaꞌ chicaj; ruma cꞌu riꞌ,camichꞌ bi cꞌa pa ratzꞌayak. 14 Mixoc ilchique, ma rique pachaꞌ e potzꞌ e cꞌamalquiwach cach e potzꞌ. Yey we juna potzꞌcucꞌam uwach juna chic potzꞌ, quicabichalcꞌu riꞌ quebeꞌtzak bi pa siwan —xchaꞌ.

15 Ecꞌuchiriꞌ, ri Pedro xubiꞌij che ri Jesús:—Kꞌalajisaj la chike saꞌ queꞌelawi wa jun

cꞌambal naꞌoj —xchaꞌ.16Xubiꞌij cꞌu ri Jesús chique:—¿Ix neba cuqꞌuil ri na jinta quinaꞌoj

puwi waꞌ? 17 ¿Na quimaj ta neba usucꞌ?Ma e janipa ri coc bi puchiꞌ ri ticawexqueꞌec pa rupa y tecꞌuchiriꞌ, cuꞌpamaj bi.18Noꞌj ri chꞌaꞌtemquel lo puchiꞌ, pa ranimaꞌcawinakir wulok y ecꞌu waꞌ ri cachꞌulan reri ticawex. 19Ma pa ranimaꞌ ri ticawex quelwi lo tak waꞌ: ritzel naꞌoj, ri camisanic, rimacunic chirij ri cꞌulaniquil, ri caretzꞌabejuwaukꞌij rucꞌ jun chic naucꞌulel taj, ri elekꞌ,ri rakꞌubal y ri itzel chꞌaꞌtem chirij junok.20 E tak waꞌ ri cachꞌulan que ri ticawex.Noꞌj ri cawaꞌ junok yey na cuchꞌaj ta rukꞌabnabe, waꞌ na cuchꞌulaj ta rubinic junok —xchaꞌ.

Ri cubulibal ucꞌuꞌx jun ixok na cuqꞌuil ta riaj judiꞌab

(Mr. 7:24-30)21 Ri Jesús xel bi chiriꞌ y xopon pa tak ri

luwar re Tiro y re Sidón. 22 Cꞌo cꞌu jun ixokaj Canaán jekel chiriꞌ, rire casiqꞌuinic xcꞌunchwach ri Jesús, jewaꞌ cubiꞌij:

—¡Wajawal, lal ri Ralcꞌoꞌal can ri reyDavid, chinjuchꞌ caꞌn co cheꞌla! Ma cꞌo junwalit lic cꞌax ucꞌulumam ruma cꞌo pukꞌabjun itzel uxlabixel —xchaꞌ.

23Noꞌj ri Jesús na xucꞌul ta cꞌana uwach.Ecꞌu rutijoꞌn xekib rucꞌ y lic xebelaj che riJesús:

—Chꞌaꞌbej can la liꞌxok ma lic casiqꞌuinicteran lo chikij —xechaꞌ.

24 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij ri Jesús:—Riꞌin intakom lo xew cuma rutinamit ri

Dios e aj Israel, ri pachaꞌ e bexex e sachinak—xchaꞌ.

25Noꞌj rixok xkib rucꞌ ri Jesús, xuxuc ribchwach y xubiꞌij che:

—¡Wajawal, chintoꞌo co la! —xchaꞌ.26Ri Jesús xubiꞌij che:—Na usucꞌ taj we cꞌo junok cumaj ri

quiwa ri ralcꞌoꞌal y cucꞌak chiquiwa ri tzꞌiꞌ—xchaꞌ.

27Xubiꞌij cꞌu rixok:—Katzij, Wajawal, pero ri tzꞌiꞌ caquitij ne

rucꞌaj ri wa catzak chuxeꞌ rumexa ri cajaw—xchaꞌ.

28 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij ri Jesús che:—¡Ixok, lic nim ri cubulibal cꞌuꞌx la! E

chuꞌana ucꞌ la saꞌ ri caꞌaj la —xchaꞌ. Chupacꞌu riꞌ la jokꞌotaj ri ralit xcunutajic.

Ri Jesús quebucunaj uqꞌuiyal yewaꞌib29 Ri Jesús xel bi chiriꞌ y xicꞌow chuchiꞌ

ri mar re Galilea; tecꞌuchiriꞌ, xakꞌan chwari juyub y xtzꞌuyiꞌic. 30 Uqꞌuiyal cꞌu winakxebopon chilaꞌ pa cꞌo wi Rire. Yey xe-quicꞌam lo ri e sic, ri e potzꞌ, ri e meꞌt,ri e tꞌum cakan quikꞌab y uqꞌuiyal yewaꞌibchic. Xequiya cꞌu chwach ri Jesús, y Rirexebucunaj conoje. 31Ecꞌu ri winak lic xcamcanimaꞌ che echiriꞌ xquilo xechꞌaw ri emeꞌt, ri e tꞌum cakan quikꞌab quecunutajic,ri e sic quebinic, ri e potzꞌ quetzuꞌnic. Yxquijek cꞌu caquiyac ukꞌij ri Dios re Israel.

Ri Jesús quebutzuk cajib mil achijab(Mr. 8:1-10)

32 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xebusiqꞌuij rutijoꞌny xubiꞌij chique:

Page 32: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 15:33 29 Mateo 16:14—Lic cajuchꞌ caꞌn nucꞌuꞌx chique wa

ticawex, ma e urox kꞌij waꞌ e cꞌo wucꞌ yeyna jinta chi quiwa. Na cuaj taj quebenutakbi chicocho e laꞌ na jinta cꞌo quitijom, macꞌaxtaj quebeꞌkꞌochkꞌob pa be —xchaꞌ.

33Xquibiꞌij cꞌu rutijoꞌn che:—¿Pa queꞌkarika wi wa re quebekatzuk

wa uqꞌuiyal ticawex? Ma chupa wa luwarna jinta ne cꞌo e jekelic —xechaꞌ.

34Ri Jesús xutzꞌonoj chique:—¿Janipa chi pam cꞌo iwucꞌ? —xchaꞌ.Rique xquibiꞌij:—Wukub pam cꞌo kucꞌ y jujun raltak co

car —xechaꞌ.35 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xtakan che quet-

zꞌuyiꞌ ri ticawex chuꞌlew. 36 Xucꞌam cꞌu riwukub pam pukꞌab rucꞌ tak ri car, y xtioxinchwach ri Dios puwi waꞌ. Tecꞌuchiriꞌxuwechꞌ upa y xuya bi chique rutijoꞌn yeyrique xquijach chique ri winak. 37 Conojexewaꞌic y lic xenoj chi utz. Tecꞌuchiriꞌ, rucꞌtak rukax ri waꞌim xquimolo, xquinojisajwukub chacach. 38 Ri xewaꞌic e cajib milchi achijab yey na xebajilax tane rixokib yracꞌalab.

39 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xebuchꞌaꞌbej can riwinak; xoc bi pa jun barco y xeꞌec pa tak riluwar re Magdala.

16Ri fariseos y ri saduceos caquitzꞌonoj mila-

gros(Mr. 8:11-13; Lc. 12:54-56)

1 Ri fariseos y ri saduceos xebopon rucꞌri Jesús re caquicꞌam upa. Xquitzꞌonojcꞌu che cuꞌan juna cꞌutubal re chilaꞌ chicajchiquiwach chaꞌ jelaꞌ cakꞌalajinic we Riretakom lo ruma ri Dios.

2 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach:«Echiriꞌ queꞌec la kꞌij, ralak cabiꞌij alak:

“Lic utz ri katiempo ma cak ruwa caj.”3 Echiriꞌ anim tan, cabiꞌij alak: “Wakꞌij licna utz ta ri katiempo. ma cak ruwa cajy kꞌekmuj.” ¡Ralak xa queb palaj alak!Ma carik alak uchꞌobic chi utz saꞌ ruꞌanomruwa caj, yey na camaj tane alak usucꞌ saꞌtak ri catajin ri Dios che ucꞌutic chiwachalakwakꞌij ora. 4Ri caquitzꞌonoj cꞌutubal reruchukꞌab ri Dios e ri winak re wakꞌij ora,

ri itzel quicꞌuꞌx y na jusucꞌ ta ri canimaꞌchwach ri Dios. Pero na cayaꞌtaj ta cꞌuwaꞌ chique, ma xew cayaꞌiꞌ chiquiwach ricꞌutubal xꞌaniꞌ ojertan rucꞌ ri kꞌalajisanelJonás»✡ xchaꞌ. Ecꞌuchiriꞌ, xebuya canok yxeꞌec.

Ri quicꞌutunic ri fariseos(Mr. 8:14-21)

5 Echiriꞌ xebopon rutijoꞌn chꞌaka mar,xcꞌun chiquicꞌuꞌx na xquicꞌam tubi pam.6Xubiꞌij cꞌu ri Jesús chique:

—Chitapeꞌ: Lic chichajij iwib chwa rilevadura que ri fariseos y ri saduceos* —xchaꞌ.

7 Rutijoꞌn xa chiquiwach xquibiꞌij: «Rirecubiꞌij waꞌ, ma na xkacꞌam ta lo pam»xechaꞌ.

8 Ri Jesús xretaꞌmaj saꞌ ri caquichꞌaꞌtibejchiquiwach, xubiꞌij cꞌu chique:

—¡E riꞌix na nim ta cꞌana ri cubulibalicꞌuꞌx wucꞌ! ¿Suꞌchac e cubisoj icꞌuꞌx rina jinta pam iwucꞌaꞌam lok? 9 ¿Cꞌamajaꞌneba quimaj usucꞌ? ¿Na cacꞌun ta nebachicꞌuꞌx echiriꞌ xebenutzuk ri woꞌobmil chiachijab rucꞌ woꞌob pam y janipa lo chacachxinojisaj rucꞌ ri quikax? 10¿Yeyna cacꞌun taneba chicꞌuꞌx echiriꞌ xebenutzuk cajib milchi achijab rucꞌ wukub pam y janipa lo cha-cach xinojisaj rucꞌ ri quikax? 11 ¿Chaꞌtaj naximaj ta usucꞌ na e ta chwi ri pam xinchꞌaꞌtwi echiriꞌ ximbiꞌij: “Chichajij iwib che rilevadura que ri fariseos y ri saduceos”? —xchaꞌ. 12 Cꞌa ecꞌuchiriꞌ xquimaj usucꞌ nachwi ta ri levadura re ri pam xchꞌaꞌt wi riJesús, ma e chwi ri quicꞌutunic ri fariseos yri saduceos.

Ri Pedro cukꞌalajisaj ri Jesús e ri Cristo(Mr. 8:27-30; Lc. 9:18-20)

13 Cꞌo jun kꞌij xebopon ri Jesús che takri luwar re ri tinamit Cesarea re Filipo,† yxutzꞌonoj cꞌu chique rutijoꞌn:

—Chiquiwa ri winak, ¿china nawiRalaxel Chiquixoꞌl Ticawex? —xchaꞌ.

14Rutijoꞌn xquibiꞌij che:—Cꞌo quebiꞌn re e Juan Aj Yaꞌl Bautismo;

jujun chic caquibiꞌij e Elías; y jujun chic,e Jeremías o junok chic chique ri kꞌala-jisanelab re ojertan —xechaꞌ.

✡ 16:4 Mt. 12:39-40 * 16:6 Jelaꞌ pachaꞌ ri levadura cusipowirisaj upa ri pam, jecꞌulaꞌ ri quicꞌutunic ri fariseos yri saduceos na jampatana cuyoj ri quinaꞌoj ri winak. † 16:13 Cꞌo queb tinamit Cesarea quibiꞌ. Waꞌ wa jun e ri cꞌochwa ri juyub Hermón, pa xtakan wi ri Felipe rucꞌajol ri Herodes.

Page 33: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 16:15 30 Mateo 17:615 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij chique rutijoꞌn:—Yey chiwach riꞌix, ¿in china riꞌin? —

xchaꞌ.16 Ecꞌu ri Simón Pedro xubiꞌij che:—Rilal lal ri Cristo, lal Rucꞌajol ri Dios

cꞌaslic —xchaꞌ.17Ri Jesús xucꞌul uwach:—Lic nim akꞌij awalaxic riꞌat Simón at

ucꞌajol ri Jonás; ma na e ta juna ticawexxkꞌalajisan waꞌ chawe, e ri Nukaw cꞌo chilaꞌchicaj. 18 Riꞌin cambiꞌij cꞌu chawe: Riꞌatat Pedro.‡ Y chwi cꞌu waꞌ waꞌbaj canticwubi ri nu iglesia, yey ruchukꞌab ri camicna cuchꞌij tane cꞌana usachic uwach ri nuiglesia. 19 Y riꞌin canya pakꞌab riꞌat ri lawere rutakanic ri Dios petinak chilaꞌ chicaj.Ecꞌu janipa ri caxim wara che ruwachulew,caximitaj chilaꞌ chicaj; yey janipa ri caquirwara che ruwachulew, caquiritaj chilaꞌ chi-caj✡—xchaꞌ.

20 Ecꞌu ri Jesús xebutak rutijoꞌn che chaꞌna caquitzijoj ta cꞌana che junok we Rire eri Cristo, Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios.

Ri Jesús cachꞌaꞌt puwi rucamic y rucꞌasta-jibal

(Mr. 8:31–9:1; Lc. 9:22-27)21Chwi cꞌu riꞌ, ri Jesús xujek ukꞌalajisaxic

chique rutijoꞌn janipa ri cucꞌulumaj: E licchirajawaxic che queꞌec Jerusalem, cayaꞌiꞌna cꞌu pa cꞌax cuma tak ri nimak winakre Israel, ri nimak e aj chacunel pa RochoDios y raj cꞌutunel re ri tzijpixab, yey ca-camisaxic; noꞌj churox kꞌij cacꞌastaj lok.

22 Ecꞌu ri Pedro xresaj bi ri Jesúschiquixoꞌl y xuchꞌaꞌbej upa, jewaꞌ xubiꞌijche:

—¡Wajawal, lic ne muya luwar riꞌ ri Diose cacꞌulumaj la waꞌ! —xchaꞌ.

23Ecꞌu ri Jesús xutzuꞌ lo uwach ri Pedro yxubiꞌij che:

—¡Chatel chinuwach, Satanás! Riꞌat atlatzꞌanel chwe, ma na e ta cachꞌob puwiri uchꞌobom lo ri Dios, xew e cachꞌob jelaꞌpachaꞌ ri caquichꞌob ri winak —xchaꞌ.

Ri chirajawaxic chique ri cacaj queterejchirij ri Jesús

(Mr. 8:34-35; Lc. 9:23-27)24 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij ri Jesús chique ruti-

joꞌn:

—We cꞌo junok caraj caterej lo chwij, licchirajawaxic che muꞌan xew ri caraj rire, echucuyu ri cꞌax cape puwiꞌ ruma ucojomri nubiꞌ, y tereja lo chwij. 25 Ma china rina cuya ta ranimaꞌ rucꞌaslem, riꞌ e cujamri chomilaj cꞌaslemal chwach ri Dios; noꞌjri cuya ranimaꞌ rucꞌaslem wuma riꞌin, riꞌ ecurik ri chomilaj ucꞌaslemal chwach ri Dios.26 Ma ¿saꞌ cꞌu cutikoj riꞌ che ri ticawex wecuꞌan rajaw ronoje ruwachulew yey cusachcꞌu uwach rucꞌaslemal? ¿O cꞌo nawi rajilcutoj rachi chwa rucꞌaslemal chaꞌ jelaꞌ nacujam taj? ¡Na jintaj!

27»MaRalaxel Chiquixoꞌl Ticawex cacꞌunrucꞌ runimal yacbal ukꞌij Rukaw y cucꞌ takru ángeles. Ecꞌuchiriꞌ cuya chique chiquiju-junal ri ticawex, ri rajil ucꞌaxel e chirij takri quiꞌanom. 28 Pakatzij wi cambiꞌij chiwe:E cꞌo jujun chique wa e cꞌo wara na quecamtana we na xquil tubi Ralaxel ChiquixoꞌlTicawex cacꞌun che rutakanic —xchaꞌ.

17Ri jalcꞌatajibal uwach ri Jesús(Mr. 9:2-13; Lc. 9:28-36)

1 Wakib kꞌij cꞌu ubiꞌxiquil riꞌ waꞌ echiriꞌri Jesús xebuchaꞌ ri Pedro, ri Jacobo y riJuan ruchakꞌ ri Jacobo; y xebucꞌam bi chwajun nimalaj juyub. 2 Chilaꞌ cꞌut xjalcꞌati-taj uwach ri Jesús chiquiwach. Rupalajlic xwonic jelaꞌ pachaꞌ ruwonibal ri kꞌij;yey rukꞌuꞌ xujek cawolkꞌinic jelaꞌ pachaꞌri kꞌijsak. 3 Xakicꞌateꞌt cꞌut chiquiwachxewinakir riMoisés y ri Elías, kꞌalajisanelabre ojertan; e riꞌ quechꞌaꞌt rucꞌ ri Jesús.

4 Ecꞌu ri Pedro xubiꞌij che ri Jesús:—Kajawal, lic utz xyaꞌtaj chike riꞌoj oj cꞌo

wara. We caꞌaj la, cakaꞌan oxib rancho:*jun e la, jun re ri Moisés y jun re ri Elías —xchaꞌ.

5Cꞌa cachꞌaꞌt ne ri Pedro echiriꞌ jun sutzꞌlic cawonic xuchꞌuk quiwiꞌ. Y chupa cꞌu risutzꞌ xquita rukul ri Dios, jewaꞌ xubiꞌij:«E Nucꞌajol waꞌ ri lic cꞌax cannaꞌoy lic quinquiꞌcot che.E chita utzij Rire»xchaꞌ.

6 Echiriꞌ rutijoꞌn xquita waꞌ, xexuquiꞌic,xquikasaj quimejelem cꞌa chuꞌlew y xoc junnimalaj xiꞌin ib cucꞌ.

‡ 16:18 “Pedro”: Wa biꞌaj queꞌelawi “abaj”. ✡ 16:19 Mt. 18:18; Jn. 20:23 * 17:4 Ruchac waꞌ wa rancho xrajcuꞌan ri Pedro e re caquilokꞌnimaj quikꞌij ri queb kꞌalajisanelab y ri Jesús.

Page 34: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 17:7 31 Mateo 17:277Ecꞌuchiriꞌ, xkib ri Jesús cucꞌ, xebuchapo

y xubiꞌij chique:—Chixyactajok, mixiꞌij iwib —xchaꞌ.

8Echiriꞌ xetzuꞌn apanok, na jinta junok chicxquilo, xew ri Jesús.

9 Ecꞌuchiriꞌ xekaj lo chwa ri juyub, riJesús xebutak che:

—Mitzijoj cꞌana che junok janipa ri xcꞌutchiwach, cꞌate quitzijoj echiriꞌ RalaxelChiquixoꞌl Ticawex cꞌastajinak chi lochiquixoꞌl ri ecaminak —xchaꞌ.

10 Ecꞌuchiriꞌ, rutijoꞌn xquitzꞌonoj che:—¿Suꞌbe cꞌut caquibiꞌij raj cꞌutunel re ri

tzijpixab: “Lic chirajawaxic wi cacꞌun na riElías nabe”? —xechaꞌ.

11Ri Jesús xucꞌul uwach:—Katzij, ri Elías nabe cacꞌunic y cuyi-

jbaꞌ pan ronoje chwach rucꞌunibal RalaxelChiquixoꞌl Ticawex. 12 Noꞌj cankꞌalajisajcꞌu waꞌ chiwe: Ri Elías ya xcꞌunic, yey riwinak na xquetaꞌmaj ta uwach. Xquiꞌancꞌu riꞌ che janipa ri xcaj rique; jecꞌulaꞌRalaxel Chiquixoꞌl Ticawex cutij na ri cꞌaxpaquikꞌab rique —xchaꞌ.

13 Ecꞌu rutijoꞌn xquetaꞌmaj e cachꞌaꞌtpuwi ri Juan Aj Yaꞌl Bautismo.

Ri Jesús cucunaj jun ala cꞌo pukꞌab jun itzeluxlabixel

(Mr. 9:14-29; Lc. 9:37-43)14 Echiriꞌ xebopon pa e cꞌo wi tak ri

winak, cꞌo jun achi xkib rucꞌ ri Jesús, xuxucrib chwach y xubiꞌij che:

15—Wajawal, cꞌutu co ri cꞌaxnaꞌbal cꞌuꞌxla che ri nucꞌajol, ma rire xa cumaj tew ylic cutij cꞌax rumawaꞌ; uqꞌuiyal laj tzakinakpa akꞌ y pa yaꞌ. 16Xincꞌam lo cucꞌ wa tijoꞌnla, pero rique na quichꞌijom ta ucunaxic —xchaꞌ.

17 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach:—¡E ri ix ticawex rewakꞌij ora na cubul ta

icꞌuꞌx wucꞌ yey ix sachinak! ¿Janipa chi lokꞌij cajawaxic quincꞌojiꞌ iwucꞌ chaꞌ cacubiꞌicꞌuꞌx wucꞌ? ¿Janipa chi lo kꞌij quixincuyue laꞌ jelaꞌ iꞌanom? Chicꞌama lo rala wara —xchaꞌ.

18 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xutak ri itzeluxlabixel chaꞌ quel bi che rala. Y chwi cꞌuriꞌ asu xcunutaj rala.

19 Tecꞌuchiriꞌ, rutijoꞌn ri Jesús xekib rucꞌre quechꞌaꞌt rucꞌ quituquel y xquitzꞌonojcꞌu che:

—¿Suꞌbe riꞌoj na xkachꞌij ta resaxic bi waꞌwa itzel uxlabixel? —xechaꞌ.

20Ri Jesús xubiꞌij chique:—E ruma na nim ta ri cubulibal icꞌuꞌx

rucꞌ ri Dios. We ta ri cubulibal icꞌuꞌxcaqꞌuiyic jelaꞌ pachaꞌ ri caqꞌuiy rijaꞌ remoxtasa, utz ne riꞌ quibiꞌij che wa juyub:“Chatela bi wara y chatkꞌax pan jelaꞌ”, y ecuꞌanaꞌ. Riꞌ na jinta cꞌayew chiwach riꞌixwe ta lic cꞌo cubulibal icꞌuꞌx. 21Noꞌj waꞌ wajuchꞌob itzel uxlabixel xew utz quebesax birucꞌ oración y ayuno —xchaꞌ.

Ri Jesús cachꞌaꞌt tanchi puwi rucamic(Mr. 9:30-32; Lc. 9:43-45)

22 Ecꞌuchiriꞌ e cꞌo pa tak ri luwarre Galilea, ri Jesús xubiꞌij chique ruti-joꞌn: «Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex cayaꞌiꞌpaquikꞌab rachijab 23 y cacamisax cuma;noꞌj churox kꞌij cacꞌastaj lok» xchaꞌ. Echiriꞌxquita waꞌ rutijoꞌn, lic xquibisoj.

Ri tojonic caꞌanic re ri Rocho Dios24 Echiriꞌ ri Jesús cucꞌ rutijoꞌn xebopon

pa ri tinamit Capernaúm, raj tzꞌonol puakre ri tojonic xeꞌquila ri Pedro y xquitzꞌonojche:

—¿Ri tijonel iweꞌix na cutoj ta cami riꞌ ritojonic caꞌanic re ri RochoDios?✡ —xechaꞌ.

25 Ecꞌu ri Pedro xubiꞌij:—Rire cutojo —xchaꞌ.Ecꞌuchiriꞌ xoc ri Pedro pa ri ja, ri Jesús

nabe na xchꞌaw che, jewaꞌ xubiꞌij:—Chawach riꞌat, ¿e juna rey che

ruwachulew, china chique cutzꞌonoj wi takri tojonic caꞌanic? ¿Chique ri e ralcꞌoꞌal ochique ri na e ta ralcꞌoꞌal? —xchaꞌ.

26Xubiꞌij cꞌu ri Pedro:—Chique ri na e ta ralcꞌoꞌal —xchaꞌ.Tecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij ri Jesús che:—Ecꞌu ri e ralcꞌoꞌal na jinta cꞌo catzꞌonox

chique.† 27 Noꞌj chaꞌ na cakapetisaj ta cꞌuroyowal junok, jat chuchiꞌ rimar y chacꞌakari anzuelo chupa. Ecꞌu ri nabe car cachapo,chajaka rupuchiꞌ y carik jun meyo chupa.Rucꞌ cꞌu riꞌ, chayaꞌa ri tojonic canꞌan riꞌin yri tojonic caꞌan riꞌat —xchaꞌ.

✡ 17:24 Éx. 30:13-16 † 17:26 Ruma ri Jesús e Ucꞌajol ri Dios, na chirajawaxic taj cuꞌan ri tojonic re ri Rocho Rukaw.Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, xutojo.

Page 35: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 18:1 32 Mateo 18:2218

China ri lic cꞌo uwach(Mr. 9:33-37; Lc. 9:46-48)

1 Chupa cꞌu laꞌ la kꞌij, rutijoꞌn ri Jesúsxekib rucꞌ y xquitzꞌonoj che:

—¿China ri más cꞌo uwach chupa ru-takanic ri Dios petinak chilaꞌ chicaj? —xechaꞌ. 2 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xusiqꞌuij junralco cꞌoꞌm y xuya chiquinicꞌajal rique.

3Xubiꞌij cꞌu chique:—Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: We na

quijalcꞌatij ta ribinic isilabic chaꞌ quixuꞌanpachaꞌ raltak co acꞌalab, na quixoc ta riꞌchupa rutakanic ri Dios petinak chilaꞌ chi-caj. 4 Jecꞌulaꞌ, china ri cuꞌan chꞌutiꞌn cherib pachaꞌ wa ralco cꞌoꞌm, e lic cꞌo uwachriꞌ pa rutakanic ri Dios. 5 Yey china ricucꞌul chupa ri nubiꞌ junok na jinta uwachpachaꞌ wa ralco cꞌoꞌm, e junam rucꞌ e in riquinucꞌulu.

Ri kꞌatbal tzij re ri Dios cꞌo paquiwi ricaquimin jun chic pa mac

(Mr. 9:42-48; Lc. 17:1-2)6 »China ri caminow pa mac junok

chique wa chꞌutiꞌk* cubul quicꞌuꞌx wucꞌ, ene más utz catzayabax bi pukul juna ni-malaj caꞌ re queꞌem y cacꞌak cꞌu bi pa ri marchaꞌ camukutaj cꞌa chuxeꞌ. 7 ¡Tokꞌoꞌ qui-wach ri ticawexma lic cꞌo ri catzakisan quechupa ri na utz taj! Ma che ruwachulewlic cꞌo tak waꞌ. Pero ¡lic tokꞌoꞌ cꞌu uwach rijun cumin junok chic pa mac, ma e cape rikꞌatbal tzij re ri Dios puwiꞌ!

8 »E uwariꞌche, we rakꞌab o rawakane catzakisan awe pa mac, chakꞌata bi ychawesaj bi chawe. Ma xa ne cuya tobat tꞌum o at jetzꞌ catopon pa ri cꞌaslemalchilaꞌ chicaj, chwa ri cꞌo ucabichal rakꞌab yucabichal rawakan yey catcꞌak bi chi xibal-baꞌ pa cꞌo wi ri akꞌ na jinta chi uchupic.9 Yey we rawach e catzakisan awe pa mac,chawesaj bi y chacꞌaka bi. Ma xa ne cuyatob xa jun rawach catopon pa ri cꞌaslemalchilaꞌ chicaj, chwa ri cꞌo ucabichal rawachyey catcꞌak bi pa akꞌ chi xibalbaꞌ re tijbalcꞌax.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi ri bexex sachinak(Lc. 15:3-7)

10 »Micꞌak bi ukꞌij junok chique wa echꞌutiꞌk cubul quicꞌuꞌx wucꞌ. Ma cambiꞌijcꞌu chiwe, ri ángeles e chajal que rique xakie cꞌo chwach ri Nukaw Dios chilaꞌ chicaj.11Ma Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex xcꞌunic requebucolobej ri e sachinak. 12¿Saꞌ quichꞌobriꞌix cuꞌan juna achi we cꞌo jun cientoubexex yey casach cꞌu junok chique? ¿Naquebucꞌol ta neba can riꞌ ri noventa y nuevey queꞌec chwa ri juyub che utzucuxic ri junxsach canok? 13 We xurik cꞌut, pakatzij wicambiꞌij chiwe: Emás caquiꞌcot ruma ri junbexex chiquiwa ri noventa y nueve na e tasachinak. 14 Jecꞌuriꞌlaꞌ, ri Nukaw cꞌo chilaꞌchicaj na caraj taj casach junok chique richꞌutiꞌk cubul quicꞌuꞌx wucꞌ.

Suꞌanic cacuy umac jun chic15 »E uwariꞌche, we rawatz-achakꞌ cuꞌan

ri na utz taj chawe, chatchꞌaꞌt rucꞌ e laꞌituquel; chabiꞌij che saꞌ ri na utz taj uꞌanomchawe. We xatuta cꞌut, riꞌ xacoj chi utzilchomal rawatz-achakꞌ. 16Noꞌj we na xatutataj, jat tanchi rucꞌ; chacꞌama cꞌu bi jun ocaꞌib awachbiꞌil awucꞌ chaꞌ jelaꞌ e queb oxibche utayic saꞌ ri cabiꞌxic.✡ 17We na xebutata cꞌu wa queb oxib, ecꞌuchiriꞌ chatzijojchiquiwach rutinamit ri Dios. Yey we naxoc ta cꞌu il chique waꞌ, chiꞌana cꞌu riꞌ chepachaꞌ e cuqꞌuil ri na quetaꞌam ta uwach riDios y e cuqꞌuil raj tzꞌonol puak re tojonic.†18 Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Janipa riquixim riꞌix wara che ruwachulew, caximi-taj chilaꞌ chicaj. Janipa ri quiquir riꞌix warache ruwachulew, caquiritaj chilaꞌ chicaj.✡19 Cambiꞌij cꞌu chiwe: We e cꞌo caꞌibokchiwe wara che ruwachulew cuꞌan junamquicꞌuꞌx chwi ri caquitzꞌonoj pa oración,ri Nukaw cꞌo chilaꞌ chicaj cuya na chique.20 Ma pa quimolom wi quib queb oxib pari nubiꞌ, chiriꞌ in cꞌo wi riꞌin chiquinicꞌajalrique —xchaꞌ.

21 Ecꞌuchiriꞌ, ri Pedro xkib rucꞌ ri Jesús yxutzꞌonoj che:

—Wajawal, ¿janipa laj cancuy umac junawatz-nuchakꞌ we xuꞌan ri na utz taj chwe?¿Cꞌa pa wukub laj nawi? —xchaꞌ.

22Ri Jesús xucꞌul uwach:* 18:6 “Chꞌutiꞌk”: Cuqꞌuil tak waꞌ ecꞌo ri na jinta quichukꞌab, ri na jinta quiwach o ri cꞌacꞌ xquicubaꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ riJesús. ✡ 18:16 Dt. 19:15 † 18:17 “Raj tzꞌonol puak re tojonic”: Quil “cobrador de impuestos” pa vocabulario.✡ 18:18 Mt. 16:19; Jn. 20:23

Page 36: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 18:23 33 Mateo 19:9

—Na cambiꞌij ta chawe xa pa wukub laj,ma cꞌa wukub laj chi setenta.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi rachi na cucuy taumac jun chic

23 »Ma ri cuꞌan chupa rutakanic ri Diospetinak chilaꞌ chicaj e jelaꞌ pachaꞌ ri xuꞌanoechiriꞌ juna takanel xraj carilo we na jintaquicꞌas ri raj chaquib rucꞌ. 24 Ecꞌu riꞌ xujekrajilaxic, xrikitaj lo jun aj chac lic uqꞌuiyalrucꞌas‡ rucꞌ y xcꞌam lo chwach. 25 Ecꞌuwa aj chac ruma na cuchꞌij ta chi utojicrucꞌas, xtakan rupatrón che chaꞌ cacꞌayixbi rire, junam rucꞌ ri rixokil, ri ralcꞌoꞌaly rucꞌ ronoje rubitak re chaꞌ jelaꞌ catojtajrucꞌas. 26 Pero wa aj chac xuxucubaꞌ ribchwach rupatrón y lic cꞌu xutzꞌonoj che:“Lal wajaw, lic chinoyꞌej co cꞌana la macantoj ronoje ri nucꞌas cheꞌla” xchaꞌ. 27Ecꞌurupatrón lic xjuchꞌ caꞌn ucꞌuꞌx che ri rajchac. Xucuy cꞌu umac che ronoje rucꞌas yxuya bi luwar che xeꞌec.

28»Noꞌj cꞌuwa aj chac xewxel bi, xuꞌcꞌululo jun rach aj chac yey waꞌ cꞌo jubikꞌ ucꞌas§rucꞌ. Xuchapij cꞌu pukul e riꞌ pachaꞌ cu-jitzꞌaj, jewaꞌ xubiꞌij che: “¡Chatojolaꞌ racꞌaswucꞌ!” xcha che.

29 »Ecꞌu ri rach aj chac xuxucubaꞌ ribchwach y lic xutzꞌonoj che: “Chacuyu conumac, chinawoyꞌej na qꞌuenok ma cantojronoje ri nucꞌas chawe” xchaꞌ.

30 »Noꞌj rire na xraj taj xroyeꞌej waꞌ. Rixuꞌano e xuꞌyaꞌa ri jun chic rach aj chac pacárcel; yey cꞌa ecꞌu quesax lok we xutoj narucꞌas.

31 »Echiriꞌ xquil tak waꞌ ri cach ajchaquib, lic xoc chiquicꞌuꞌx. Xebec cꞌut,xeꞌquibiꞌij che ri quipatrón ronoje ri xuꞌanri jun aj chac. 32 Ecꞌuchiriꞌ, rupatrón xutakucꞌamic y xubiꞌij che: “¡At jun aj chac itzelacꞌuꞌx! Riꞌin xincuy amac riꞌat che ronojeracꞌas, ma lic e xatzꞌonoj riꞌ chwe. 33Ta ne exaꞌan riꞌat jelaꞌ pachaꞌ ri xinꞌan riꞌin chawe,ta e xacꞌut ri cꞌaxnaꞌbal acꞌuꞌx che rawach ajchac; noꞌj na e ta cꞌu ri xaꞌano” xchaꞌ.

34 »Ecꞌu rupatrón lic xpe royowal yxtakan che cayaꞌiꞌ pa cꞌax y cꞌa e quesax lochupa waꞌ we xutoj na ronoje rucꞌas.

35 »Jecꞌulaꞌ cuꞌan ri Nukaw cꞌo chilaꞌ chi-caj iwucꞌ riꞌix we cꞌo junok chiwe na cucuyta umac ri ratz-uchakꞌ rucꞌ ronoje ranimaꞌ—xchaꞌ.

19Ri Jesús cacꞌutun chwi ri jachbal ib(Mt. 5:31; Mr. 10:1-12; Lc. 16:18)

1 Echiriꞌ xuqꞌuis ubiꞌxic waꞌ ri Jesús, xelbi Galilea y xeꞌec pa tak ri luwar re Judea yxopon pa tak ri luwar cꞌo chꞌaka yaꞌ che rinimayaꞌ Jordán. 2 Lic cꞌut e qꞌui ri winakxeterej bi chirij y xebucunaj ri yewaꞌibchiriꞌ.

3 E cꞌo cꞌu jujun chique ri fariseosxekib rucꞌ ri Jesús xa re caquicꞌam upa yxquitzꞌonoj che:

—¿Ube nawi che juna achi, xa tob saꞌ ricujal wi uchiꞌ ri rixokil, cuya bi ruwujil rejachbal ib che? —xechaꞌ.

4Ri Jesús xucꞌul uwach:—¿Na ajilam ta neba alak saꞌ ri tzꞌibital

can pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios? Ma jewaꞌ cubiꞌij:Che ri jekebal lo ruwachulewechiriꞌ ri Dios xebuꞌan ri ticawex,chi achi chi ixok xebuꞌano. Gn. 1:275Y cubiꞌij:Ruma cꞌu riꞌ, rachi echiriꞌ cacꞌuliꞌic,caresaj rib chiquij ruchu-ukawchaꞌ cajekiꞌ rucꞌ ri rixokily quicabichal cꞌu riꞌ quebuꞌana xa e jun

chwach ri Dios. Gn. 2:246 Jecꞌuriꞌlaꞌ na e ta chi caꞌib, ma xebuꞌanaxa e jun. E uwariꞌche, ri xebujunimaj riDios, na yaꞌtal ta che ri ticawex cujach upa—xchaꞌ.

7 Ecꞌuchiriꞌ, xquitzꞌonoj che:—¿Suꞌchac cꞌu riꞌ ri Moisés xubiꞌij we

juna achi caraj cujach bi ri rixokil, xewchuyaꞌa bi ruwujil re jachbal ib che y jecꞌu-laꞌ na rixokil ta chic?✡ —xechaꞌ.

8Ri Jesús xubiꞌij chique:—Waꞌ e ruma lic co ri animaꞌ alak. Ruma

laꞌ ri Moisés xuya luwar cayaꞌiꞌ ruwu-jil re jachbal ib; noꞌj che lo ri jekebalruwachulew na je ta laꞌ ri xraj ri Dios.9 Cambiꞌij cꞌu riꞌin che alak: China junokcuya ruwujil re jachbal ib che ri rixokiltob ri rixokil na macuninak ta chirij ricꞌulaniquil, yey cacꞌuliꞌ tanchi rucꞌ juna

‡ 18:24 “Lic uqꞌuiyal rucꞌas”: Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij rucꞌas wa aj chac e lajuj mil “talentos”, yey jun talento erajil woꞌlajuj junab re chac. E uwariꞌche wa aj chac na cuchꞌij ta chi cꞌana cutoj rucꞌas. § 18:28 “Jubikꞌ rucꞌas”: Pari chꞌaꞌtem griego cubiꞌij rucꞌas e jun ciento denarios, yey jun denario e rajil jun kꞌij chac. ✡ 19:7 Dt. 24:1

Page 37: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 19:10 34 Mateo 19:28chic ixok, riꞌ camacun chirij ri cꞌulaniquil.Y china ri cacꞌuliꞌ rucꞌ rixok jachom canok,riꞌ jenelaꞌ camacun chirij ri cꞌulaniquil —xchaꞌ.

10 Ecꞌu rutijoꞌn xquibiꞌij che:—We jelaꞌ cucꞌulumaj rachi rucꞌ ri cꞌu-

laniquil, más ne utz riꞌ we junok na cacꞌuliꞌtaj —xechaꞌ.

11Ri Jesús xubiꞌij chique:—Na conoje ta cꞌu ri ticawex caquichꞌij

waꞌ; ma xew ri yaꞌtal lo chique ruma riDios, caquichꞌij uꞌanic. 12 E cꞌo achijabna quecꞌuliꞌ taj ma calaxibem pachaꞌ e eu-nucos. E cꞌo jujun chic na quecꞌuliꞌ taj maꞌanom eunucos chique. Yey e cꞌo ri naquecꞌuliꞌ taj ma quiyaꞌom quib che ri chacre rutakanic ri Dios petinak chilaꞌ chicaj.China ri cachꞌijow uꞌanic waꞌ, chuchꞌija cꞌuriꞌ —xchaꞌ.

Ri Jesús cuyac quikꞌij racꞌalab(Mr. 10:13-16; Lc. 18:15-17)

13 E cꞌo jujun raltak co acꞌalab xecꞌam lochwach ri Jesús chaꞌ cuya rukꞌab paquiwiꞌ yjelaꞌ cutzꞌonoj che ri Dios quebuchajij. Yeyrutijoꞌn xequiyaj ri ecꞌamayom lo que.

14 Noꞌj ri Jesús xubiꞌij chique: «Chiyaꞌaluwar chique ri raltak co acꞌalab chepetana wucꞌ. Mebikꞌatej; ma ri caquiꞌan e jelaꞌpachaꞌ rique, riꞌ cuꞌan que rutakanic riDios petinak chilaꞌ chicaj» xchaꞌ. 15 Xuyacꞌu rukꞌab paquiwi ri raltak co acꞌalab.Tecꞌuchiriꞌ, xel bi pa ri luwar.

Jun beyom cachꞌaꞌt rucꞌ ri Jesús(Mr. 10:17-31; Lc. 18:18-30)

16 Cꞌo cꞌu jun cꞌacꞌal achi xcꞌun rucꞌ riJesús y xutzꞌonoj che:

—Lal utzilaj tijonel, ¿saꞌ ri utz canꞌanochaꞌ cꞌo nucꞌaslemal na jinta utakexic? —xchaꞌ.

17Ri Jesús xucꞌul uwach:—¿Suꞌbe cabiꞌij la “utz” chwe? Ma xa jun

ri lic utz cꞌolic, waꞌ e ri Dios. Yey we caꞌaj lacoc la pa ri cꞌaslemal na jinta utakexic rucꞌRire, e takej la Rutzij Upixab —xchaꞌ.

18Rachi xubiꞌij che ri Jesús:—¿Pachique cꞌu riꞌ ri tzijpixab? —xchaꞌ.Ri Jesús xubiꞌij che:

—“Matcamisanic. Matmacun chirij ricꞌulaniquil. Matelekꞌic. Maꞌan rakꞌubalchirij junok. 19 Chalokꞌoj quikꞌij rachu-akaw”✡ y “Cꞌax chanaꞌa rawatz-achakꞌ jelaꞌpachaꞌ cꞌax canaꞌ awib riꞌat”✡—xchaꞌ.

20Rachi xubiꞌij che ri Jesús:—Ronoje waꞌ nuꞌanom lo chwi nuchꞌu-

tiꞌnal. ¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri cꞌa chirajawaxic chwecanꞌano? —xchaꞌ.

21Ri Jesús xubiꞌij che:—We caꞌaj la e caꞌan la janipa ri caraj ri

Dios che ri binic silabic la, cꞌayij la ronojetak ri beyomalil la y jacha cꞌu la chiqueri nibaꞌib; jecꞌuriꞌlaꞌ cꞌo beyomalil la chilaꞌchicaj. Tecꞌuchiriꞌ, peta la, terej lo la chwijy cuyu la ri cꞌax cape pawiꞌ la ruma lalnutijoꞌn —xcha che.

22 Rachi echiriꞌ xuta waꞌ, lic cabisonicxeꞌec ma rire lic rajawal beyom.

23 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij ri Jesús chique ruti-joꞌn:

—Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Juna beyomlic cꞌayew che coc chupa rutakanic ri Diospetinak chilaꞌ chicaj. 24 Cambiꞌij tanchi cꞌuchiwe: E ne más cꞌayew ri coc juna beyomchupa rutakanic ri Dios chwa ri quicꞌowjuna camello chupa rutel juna acuxaꞌ —xchaꞌ.

25 Echiriꞌ xquita waꞌ rutijoꞌn, lic xcamcanimaꞌ che y xquitzꞌonoj chiquiwach:

—We e riꞌ, ¿china cꞌu riꞌ ri cacolobeta-jic?* —xechaꞌ.

26 Ri Jesús xutzuꞌ quiwach y xubiꞌijchique:

—Ri ticawex na caquicolobej ta quibquituquel ma waꞌ lic cꞌayew chiquiwach;noꞌj ri Dios ronoje cuꞌano ma na jintacꞌayew chwach Rire —xchaꞌ.

27 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij ri Pedro che:—Kajawal, riꞌoj kayaꞌom can ronoje y oj

teran chiꞌij la. ¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri cakacꞌul riꞌoj?—xchaꞌ.

28Ri Jesús xucꞌul uwach:—Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Copon

cꞌu riꞌ ri kꞌij echiriꞌ ronoje cuꞌan cꞌacꞌ,waꞌ echiriꞌ Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawexqueꞌtzꞌula chupa ri chomilaj tzꞌulibal rerutakanic. Jecꞌulaꞌ riꞌix quixeꞌtzꞌula chupa

✡ 19:19 Éx. 20:12-16 ✡ 19:19 Lv. 19:18 * 19:25 Chiquiwach raj judiꞌab, we junok cꞌo ubeyomal e rumautz uꞌanom chwach ri Dios. Caquichꞌob cꞌu riꞌ, we cꞌayew chique ri beyomab queboc chupa rutakanic ri Dios, más necꞌayew riꞌ chique ri nibaꞌib. † 19:28 “Ri cablajuj tinamit re Israel”: Waꞌ e calcꞌoꞌal can ri cablajuj ucꞌajol ri Jacob, ricabiꞌx Israel che. Gn. 35:22-26

Page 38: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 19:29 35 Mateo 20:19

cablajuj tzꞌulibal re quixtakan paquiwi ricablajuj tinamit re Israel.† 29Yey china cꞌuri uyaꞌom can rocho, ebuyaꞌom can ri ratz-uchakꞌ, ruchu-ukaw, ri rixokil, ri ralcꞌoꞌal ori rulew ruma ucojom ri nubiꞌ, riꞌ cucꞌul najun ciento chic chwa ronoje laꞌ yey cucꞌulcꞌu ri cꞌaslemal na jinta utakexic.

30 »Lic cꞌu e qꞌui chique ri lic cꞌo quiwachwoꞌora, chwach apanok na jinta chi qui-wach; yey lic e qꞌui chique ri na jinta qui-wach woꞌora, e lic cacꞌojiꞌ quiwach chwachapanok.

20Jun cꞌambal naꞌoj puwi rutakanic ri Dios

1 »Ri cuꞌan chupa rutakanic ri Dios peti-nak chilaꞌ chicaj e jelaꞌ pachaꞌ ri xuꞌanoechiriꞌ juna rajaw chac anim tan xel bi chequitzucuxic aj chaquib quebajawax chuparuticoꞌn re uva. 2 Xchꞌaꞌt cucꞌ raj chaquibpuwi ri cajil y xcanajic cuya jun denariore jun kꞌij chac chique. Tecꞌuchiriꞌ, xebu-tak bi chupa ruticoꞌn. 3 Laj che ri ubelejora* anim, xel tanchi ubi y xeburik jujunchic quimolom quib pa cꞌayibal na jintacaquiꞌano.

4 »Xubiꞌij cꞌu chique: “Jix riꞌix, jixeꞌcha-cunawucꞌ chupa ri nuticoꞌn re uva y tzꞌakatquixintojo” xchaꞌ. Ecꞌu rique xebec.

5 »Pa tiqꞌuil kꞌij† cꞌu riꞌ, ri rajaw ri chacxel tanchi ubi che quitzukuxic más aj chac.Yey je tanchi laꞌ xuꞌan che ri urox ora benakkꞌij.

6 »Laj che cꞌu ri uroꞌ ora benak kꞌij, xeltanchi ubi y xebuꞌrika lo jujun chic na jintacaquiꞌano. Xubiꞌij cꞌu chique: “¿Suꞌchacriꞌix ix cꞌo wara y na jinta cꞌo xiꞌan wa junkꞌij?”

7 »Xquicꞌul cꞌu uwach rique: “E ruma najinta junok xojchocowic.”

»Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij ri rajaw ri chacchique: “Jix, jixeꞌchacuna chupa rinuticoꞌn re uva y tzꞌakat quixintojo.”

8 »Echiriꞌ xoc rakꞌab, ri rajaw ri chacxubiꞌij che ri caporal: “Chebasiqꞌuij conojeraj chaquib y chebatojo bi. E quebatoj naberi xeboc cꞌunaj, y qꞌuisbal cꞌu re, quebatojri xeboc nabe pa chac.”

9 »Ecꞌuchiriꞌ, xecꞌun raj chac ri xebocbenak kꞌij che ri uroꞌ ora. Y chiquijujunalcꞌu riꞌ xquicꞌul jun denario. 10 Tecꞌuchiriꞌ,xecꞌun lo ri eboquinak nabe pa chac. Echiquiwa rique más qꞌui ri cajil caquicꞌulu.Noꞌj na je ta laꞌ xuꞌano, ma xquicꞌul chiqui-jujunal jun denario, pachaꞌ ri xquicꞌul rijujun chic.

11 »Echiriꞌ xquicꞌul ri cajil re jun kꞌij,xquijeko quechꞌaꞌt chirij ri rajaw ri ticoꞌn,12 jewaꞌ xquibiꞌij che: “Waꞌ wa xeboc benakkꞌij chic, xa jun ora xechacunic yey xetoj lajunam kucꞌ riꞌoj, tob cꞌu riꞌ riꞌoj xkacuy lorucꞌatanil ri kꞌij” xechaꞌ.

13»Noꞌj ri rajaw chac xucꞌul uwach, jewaꞌxubiꞌij che jun chique: “Wamigo,mabiꞌij wena usucꞌ ta ri xinꞌan chawe. ¿Na xojcanaj taneba laꞌ catintoj jun denario? 14 Chacꞌamacꞌu rawajil riꞌat y jat. Yey we riꞌin cuajcanya che ri xoc cꞌunaj pa chac, junamrucꞌ ri xinya chawe riꞌat, 15 ¿na jinta nebapanukꞌab riꞌin canꞌan saꞌ ri cuaj rucꞌ rinupuak? ¿O cꞌax acꞌuꞌx chwij xa rumaxincꞌut ri rutzil nucꞌuꞌx chique jujun chic?”xcha ri rajaw ri chac.

16 »Jelaꞌ cꞌu riꞌ, lic e qꞌui chique ri najinta quiwach woꞌora, e lic cacꞌojiꞌ quiwachchwach apanok; yey lic cꞌu e qꞌui chique rilic cꞌo quiwach woꞌora, chwach apanok najinta chi quiwach. Ma lic e qꞌui ri esiqꞌuim,tob cꞌu xa e jujun ri echaꞌtalic —xcha riJesús.

Ri Jesús cachꞌaꞌt tanchi puwi rucamic(Mr. 10:32-34; Lc. 18:31-34)

17 Echiriꞌ cꞌo chi ri Jesús chi be re queꞌecJerusalem, xebucꞌam bi ri cablajuj utijoꞌnquituquel pa jun luwar y xubiꞌij chique:

18 «Chitapeꞌ: E waꞌ cojpakiꞌ Jerusalem,yey ecꞌu Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex cayaꞌpaquikꞌab ri nimak e aj chacunel pa Ro-cho Dios y raj cꞌutunel re ri tzijpixab chaꞌcaquikꞌat tzij puwiꞌ re camic. 19Tecꞌuchiriꞌ,caquiya paquikꞌab ri na e ta aj judiꞌabchaꞌ rique caquichꞌamij, caquijichꞌ upa ycaquicamisaj chwa cruz. Noꞌj churox kꞌijcꞌut cacꞌastaj bi chiquixoꞌl ri ecaminak»xchaꞌ.

* 20:3 “Ri ubelej ora”: Quil “hora” pa vocabulario. † 20:5 “Tiqꞌuil kꞌij”: Quil “hora” pa vocabulario. ‡ 20:20“Ri queb ucꞌajol ri Zebedeo”: Waꞌ e ri Jacobo y ri Juan.

Page 39: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 20:20 36 Mateo 21:7Ri xutzꞌonoj ri quichu ri Jacobo y ri Juan che

ri Jesús(Mr. 10:35-45)

20 Ecꞌuchiriꞌ, xkib rucꞌ ri Jesús ri quichuri queb ucꞌajol ri Zebedeo,‡ y ecꞌu laꞌ erachbiꞌil ri ralab; xuxucubaꞌ rib chwach riJesús ma cꞌo caraj cutzꞌonoj che.

21Ri Jesús xutzꞌonoj che:—¿Saꞌ ri caꞌaj la? —xchaꞌ.Rixok xucꞌul uwach:—Wajawal, yaꞌa la chique wa queb walab

quetzꞌuyiꞌ ucꞌ la pa ri takanic la, jun paw-iquikꞌab la y ri jun chic, pa mox la —xchaꞌ.

22 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach, y jewaꞌxubiꞌij chique ri queb utijoꞌn:

—Riꞌix na iwetaꞌam taj saꞌ ri quitzꞌonoj.¿Quichꞌij neba riꞌix ri quinicꞌow wi riꞌin y ricꞌax cape panuwiꞌ? —xchaꞌ.

Rique xquibiꞌij:—Cakachꞌijo —xechaꞌ.23Ri Jesús xubiꞌij chique:—Katzij, riꞌix quichꞌij na ri cꞌax quinicꞌow

wi riꞌin y ri cꞌaxcꞌobic cape panuwiꞌ. Perori quixtzꞌuyiꞌ pa nuwiquikꞌab y pa numox,riꞌ na in ta quinyaꞌw re. Ma xew cayaꞌtajchique ri echaꞌtal chi ruma ri Nukaw chaꞌcuꞌana na que —xchaꞌ.

24 Echiriꞌ xquita waꞌ ri lajuj chic utijoꞌn,lic xpe coyowal chiquij ri queb quichakꞌquib. 25 Ecꞌu ri Jesús xebusiqꞌuij y xubiꞌijchique:

—Iwetaꞌam riꞌix, ri quetakan paquiwiri nimak tinamit quebuꞌana pachaꞌ e ra-jaw ronoje; yey ri lic cꞌo quiwach quicꞌowuwiꞌ ri takanic caquiꞌan paquiwi ri eyaꞌ-tal paquikꞌab. 26 Noꞌj chixoꞌl riꞌix na ubetaj jelaꞌ cuꞌano. Ma we cꞌo junok chiweriꞌix caraj cuꞌana aj wach, e chuyaꞌa ribcuꞌan nimanel iweꞌix. 27Yey e junok chiwecaraj cuꞌana nabe chixoꞌlibal, e chuyaꞌa ribcuꞌan nimanel que conoje 28 jelaꞌ pachaꞌri cuꞌan Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex. MaRire na xcꞌun taj re canimaxic; xcꞌunic recoꞌlnimanok y re coluꞌyaꞌa rib pa camic chequicolobexic uqꞌuiyal ticawex —xchaꞌ.

Ri Jesús quebucunaj caꞌib potzꞌ(Mr. 10:46-52; Lc. 18:35-43)

29 Echiriꞌ ri Jesús cucꞌ rutijoꞌn catajinbi quelic pa ri tinamit Jericó, lic uqꞌuiyalwinak xeterej bi chirij Rire. 30E cꞌo cꞌu caꞌib

potzꞌ etzꞌul chuchiꞌ ri be. Echiriꞌ xquitocatajin ricꞌowic ri Jesús, lic xesiqꞌuin panche:

—¡Kajawal, lal ri Ralcꞌoꞌal can ri reyDavid, choj-juchꞌ caꞌn co cheꞌla! —xechaꞌ.

31 Ecꞌu ri winak xequichꞌaꞌbej quipa chaꞌna quesiqꞌuin ta chic, noꞌj ri caꞌib potzꞌ másne co xesiqꞌuinic, xquibiꞌij:

—¡Kajawal, lal ri Ralcꞌoꞌal can ri reyDavid, choj-juchꞌ caꞌn co cheꞌla! —xechaꞌ.

32 Ecꞌuchiriꞌ, xtaqꞌuiꞌ ri Jesús, xebusiqꞌuijy xutzꞌonoj chique:

—¿Saꞌ ri quiwaj canꞌan chiwe? —xchaꞌ.33Ri caꞌib potzꞌ xquicꞌul uwach:—Kajawal, chojcunaj co la chaꞌ cojtzuꞌnic

—xechaꞌ.34 Ecꞌu ri Jesús xejuchꞌ caꞌn pa ranimaꞌ

y xuya rukꞌab puwi ri quiwach. Na jam-patana cꞌu riꞌ xetzuꞌnic y xeterej bi chirij riJesús.

21Ri winak caquiyac ukꞌij ri Jesús echiriꞌ coc

Jerusalem(Mr. 11:1-11; Lc. 19:28-40; Jn. 12:12-19)

1 Ri Jesús cucꞌ rutijoꞌn xa nakaj chice cꞌo che ri tinamit Jerusalem, ya e riꞌqueboc pa raldea Betfagé, ri cꞌo chwach rijuyub Olivos. Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xebutak bicaꞌib chique rutijoꞌn chaꞌ quenabej apanok,2 jewaꞌ xubiꞌij chique:

«Jix pa raldea cꞌo pan chikawach. Chiriꞌquiꞌrika jun axna yukulic yey cꞌo ri ral rucꞌ.Chiquira lok y chebicꞌama lo chwe. 3 Wecꞌo cꞌu junok cutzꞌonoj chiwe saꞌ ri quiꞌano,jewaꞌ chibiꞌij che: “Rawaj quebajawax cheri Kajawal, yey cꞌate cutak tanchi ulok”quixchaꞌ.»

4 E xuꞌan waꞌ chaꞌ e cuꞌana rubiꞌim can rikꞌalajisanel echiriꞌ xubiꞌij:5 Chibiꞌij chique ri e aj Sion:“Chiwilapeꞌ, ri Rey iweꞌix cacꞌun iwucꞌ,uꞌanom lo chꞌutiꞌn che rib;ucojom lo jun buru,waꞌ jun kꞌapoj buru, ral jun awaj aj ekaꞌn”

Zac. 9:9xchaꞌ.

6 Ecꞌuchiriꞌ, xebec rutijoꞌn y xquiꞌano ja-nipa ri xubiꞌij bi ri Jesús chique. 7Xquicꞌamcꞌu lo ri axna junam rucꞌ ri ral y xquiripri quimanta* chiquij. Tecꞌuchiriꞌ, ri Jesús

* 21:7 Ri “manta” e jun cꞌul caquicoj ri aj Israel re ojertan, tob achijab o ixokib, pachaꞌ poꞌt wocaꞌj re carabexic.

Page 40: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 21:8 37 Mateo 21:26xucoj bi. 8Uqꞌuiyal winak xquiwik ri be paquicꞌowwi ri Jesús, xquilicꞌ tak ri quimantapa ri be; yey e cꞌo jujun chic xquikꞌat raltakco ukꞌab cheꞌ y xquilem pa la be re yacbalukꞌij.

9 Ecꞌu ri winak e nabe chwach cucꞌ rieteran lo chirij xquijeko lic quesiqꞌuinic,caquibiꞌij:«¡Kayaca ukꞌij ri Ralcꞌoꞌal can ri rey David!¡Nim ukꞌij ralaxic ri jun petinakchupa rubiꞌ ri Dios Kajawxel!✡¡Kayaca ukꞌij ri Dios cꞌo chilaꞌ chicaj!»

quechaꞌ.10 Echiriꞌ xoc ri Jesús Jerusalem, xetucuc

conoje ri winak re ri tinamit y lic e qꞌui ricaquitzꞌonobej chiquiwach:

—¿China nawi wa jun achi? —quechaꞌ.11 Ecꞌu ri winak caquibiꞌij:—E ri kꞌalajisanel Jesús, ri aj Nazaret re

Galilea —quechaꞌ.Ri Jesús queberesaj bi raj cꞌay chupa ri

Rocho Dios(Mr. 11:15-19; Lc. 19:45-48; Jn. 2:13-22)

12 Ecꞌuchiriꞌ, xoc ri Jesús pa ri RochoDios y xeberesaj bi conoje ri quecꞌayinicy ri quelokꞌow chupa. Xucꞌakalaꞌ tak biri quimexa raj jachal uwach puak y takri quixila raj cꞌay palomax. 13 Xubiꞌij cꞌuchique:

«Ri Dios jewaꞌ cubiꞌij chupa Ruchꞌaꞌtem:Che ri Wocho cabiꞌxic:“E luwar re oración” Is. 56:7cachaꞌ.Noꞌj ralak ꞌanom alak che ri Wocho e junluwar que elekꞌomab»✡ xchaꞌ.

14Chiriꞌ cꞌu riꞌ chupa ri Rocho Dios, xekibrucꞌ ri Jesús jujun potzꞌ cucꞌ jujun sic, yri Jesús xebucunaj. 15 Ri nimak e aj cha-cunel pa Rocho Dios cucꞌ raj cꞌutunel re ritzijpixab lic xpe coyowal echiriꞌ xquil wamilagros y xquito lic quesiqꞌuin racꞌalab pari Rocho Dios, caquibiꞌij: «¡Kayaca ukꞌij riRalcꞌoꞌal can ri rey David!» quechaꞌ.

16Xquibiꞌij cꞌu riꞌ che ri Jesús:—¿Cata la saꞌ ri caquibiꞌij racꞌalab cheꞌla?

—xechaꞌ.Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach:—Katzij wi canto. ¿Na ajilam ta neba

alak ri cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Dios paquiwiracꞌalab? Ma jewaꞌ cubiꞌij:Chiquichiꞌ racꞌalab y ri quetzꞌumanic

yijbam la ri chomilaj bix re yacbal kꞌij la Sal.8:2

—xcha ri Jesús.17 Ecꞌuchiriꞌ, xebuya canok y xel bi pa ri

tinamit; xeꞌec cꞌu Betania y chiriꞌ xcanajcan wi la jun akꞌab.

Ri Jesús cuchakisaj jun cheꞌ re higo(Mr. 11:12-14, 20-26)

18 Anim tan, echiriꞌ ri Jesús catzelejtanchi pa ri tinamit, xpe numic che. 19Xrilcꞌu jun cheꞌ re higo cꞌo chuchiꞌ ri be. Xeꞌri-laꞌ cꞌut yey na xurik ta tob xa juna uwach richeꞌ, xew ruxak cꞌolic.

Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij ri Jesús che ri cheꞌ:—¡Na jinta chi cꞌana ajikꞌobalil cayaꞌo! —

xchaꞌ. Y na jampatana xchakij ri cheꞌ.20 Echiriꞌ xquil waꞌ rutijoꞌn, lic xcam

canimaꞌ che y xquitzꞌonoj cꞌu che:—¿Chaꞌtaj xchakij tan wa cheꞌ? —xechaꞌ.21Ri Jesús xucꞌul uwach:—Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: We ta lic

cꞌo cubulibal icꞌuꞌx rucꞌ ri Dios y na quebta cꞌana ipa rucꞌ, riꞌ na xew ta jewaꞌ quiꞌanriꞌix pachaꞌ wa xinꞌan riꞌin che ri higo. Mautz ne riꞌ quibiꞌij che wa juyub: “Chatelawara y jateꞌcꞌola chupa ri mar” quixchaꞌ y ecuꞌano. 22 Jecꞌulaꞌ riꞌ, e janipa ri quitzꞌonojche ri Dios rucꞌ cubulibal icꞌuꞌx, quicꞌul na—xchaꞌ.

China xyaꞌw pukꞌab ri Jesús catakanic(Mr. 11:27-33; Lc. 20:1-8)

23 Echiriꞌ xopon ri Jesús pa ri RochoDios, xujek cacꞌutunic. Ecꞌu ri nimak e ajchacunel re ri Rocho Dios cucꞌ ri nimakwinak re ri tinamit xekib rucꞌ y xquitzꞌonojche:

—¿China xyaꞌw pakꞌab la caꞌan tak lawaꞌ? ¿China xtakaw la che caꞌan tak la waꞌ?—xechaꞌ.

24Ri Jesús xucꞌul uwach:—Riꞌin canꞌan jun tzꞌonobal che alak. We

xcꞌul alak uwach chwe, cambiꞌij cꞌu riꞌ chealak china yaꞌyom panukꞌab canꞌan waꞌ.25 ¿China cꞌu xtakaw re ri Juan cuya ribautismo? ¿E ri Dios o e rachijab? —xchaꞌ.

Ecꞌu rique xquijek quechꞌaꞌt chiquiwachpuwi waꞌ: «We xkacꞌul uwach che: “Eri Dios xtakaw re”, riꞌ cubiꞌij rire chike:“¿Suꞌchac cꞌu riꞌ na xcoj ta alak ri xubiꞌij?”cacha chike. 26 Yey cakaxiꞌij kib cakabiꞌij:

✡ 21:9 Sal. 118:26 ✡ 21:13 Jer. 7:11

Page 41: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 21:27 38 Mateo 21:44“Xa achijab xetakaw re” ma conoje ri tina-mit caquichꞌobo ri Juan e jun kꞌalajisanel reri Dios» xecha chiquiwach.

27Xquibiꞌij cꞌu che ri Jesús:—Na ketaꞌam taj —xechaꞌ.Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:«Jecꞌuriꞌlaꞌ, riꞌin na cambiꞌij ta che alak

china yaꞌyom panukꞌab canꞌan tak waꞌ.Ri cꞌambal naꞌoj paquiwi queb alabo

quichakꞌ quib28»Yey chiwach ralak ¿saꞌ queꞌelawiwaꞌ?

Cꞌo jun achi e cꞌo caꞌib ucꞌajol y xubiꞌij chejun chique: “Nucꞌajol, jat wakꞌij pa chac,ma canꞌan numolonic re uva.”

29 »Rucꞌajol xucꞌul uwach: “Na cuaj taj”xchaꞌ. Pero cꞌate na xujalcꞌatij runaꞌoj yxeꞌec pa ruchac rukaw. 30 Tecꞌuchiriꞌ, rachixkib rucꞌ ri jun chic ucꞌajol y xubiꞌij chepachaꞌ ri xubiꞌij che ri ratzixel.

»Ecꞌu rala xucꞌul uwach: “Utz riꞌ, tat,quinꞌec pa ri chac” xchaꞌ. Yey na xeꞌec tacꞌu riꞌ.»

31 Xutzꞌonoj cꞌu ri Jesús chique ri e ajwach:

—Chiwach ralak, ¿china nawi chique wacaꞌib alabo e xuꞌan ri caraj ri quikaw? —xchaꞌ.

Xquibiꞌij cꞌu rique:—E ri nabe —xechaꞌ.Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:«Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: E raj tzꞌonol

puak re tojonic† y rixokib na chom ta riquibinic quisilabic, e rique ri nabe nenareꞌqueboc chupa rutakanic ri Dios chiwachralak. 32Ma ri Juan Aj Yaꞌl Bautismo xcꞌunchiwach ralak, xoluꞌcꞌutuꞌ suꞌanic cajekiꞌalak chi jusucꞌ che ruwachulew, yey ralakna xcoj ta alak. Noꞌj cꞌu raj tzꞌonol puakre tojonic y rixokib na chom ta ri quibinicquisilabic, rique xquicojo. Ecꞌu ralak, tobxil alak waꞌ, na xjalcꞌatij ta ri naꞌoj alak chaꞌcacoj alak rutzij.

Ri cꞌambal naꞌoj paquiwi raj chac itzel qui-wachlibal

(Mr. 12:1-12; Lc. 20:9-19)33 »Tape alak wa jun chic cꞌambal naꞌoj:

Cꞌo jun achi rajaw jun ulew. Ecꞌu rire xuꞌanticoꞌn re uva chwach. Xusut rij rucꞌ coral,xucꞌot jun luwar pa cayitzꞌ wi ruwaꞌal ri uvay xuyac jun ja naj uwiꞌ re chajibal re. Xuya

cꞌu can pa tunulic chique jujun aj chaquib.Tecꞌuchiriꞌ, xeꞌec naj.

34 »Echiriꞌ xopon rukꞌijol ri molonic,xebutak lo jujun raj chaquib chaꞌcaquitzꞌonoj chique raj tunulel ri takaliccucꞌul rire che rimolonic. 35Noꞌj raj tunulelxequichap raj chaquib ebutakom lok. Licxquiꞌan cꞌax che jun chique, xquicamisajjun chic y cꞌo jun chic xquiꞌan paꞌbaj.

36 »Ecꞌu ri rajaw xebutak tanchi lo másaj chaquib, yey waꞌ más e qꞌui chwa rixebutak lo nabe. Ewi raj tunulel je tanchilaꞌ xquiꞌano pachaꞌ ri xquiꞌan chique ri enabe.

37 »Qꞌuisbal cꞌu re, ri rajaw ri ticoꞌne xutak lo rucꞌajol cucꞌ raj tunulel, maxuchꞌobo: Caquicꞌul na chi utz wa nucꞌajol.

38 »Noꞌj raj tunulel echiriꞌ xquil uwachrucꞌajol, jewaꞌ xquibiꞌij chiquiwach: “Waꞌe ucꞌajol ri rajaw rulew, ri cuꞌana na rajawwe xcam rukaw. Joꞌ jeꞌkacamisaj chaꞌ rulewcuꞌan can keꞌoj” xechaꞌ.

39 »Ewi xquichapo, xquesaj bi chupa waꞌwuꞌlew y xquicamisaj» xcha ri Jesús.

40 Tecꞌuchiriꞌ, xutzꞌonoj chique ri e ajwach:

—Chiwach ralak, echiriꞌ cacꞌun ri rajawrulew, ¿saꞌ nawi cuꞌan chique raj tunulel?—xchaꞌ.

41Rique xquicꞌul uwach:—Na cucuy ta cꞌana quimac. Cusach na

cꞌu quiwach ri itzel quiwachlibal y cuyatanchi ri rulew pa tunulic chique jujun chicaj chaquib, yey rique caquiya na ri molonicche chupa rukꞌijol —xchaꞌ.

42 Tecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij ri Jesús chique:—¿Na ajilam ta neba ralak ri tzꞌibital can

chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios? Ma jewaꞌ cubiꞌij:E rabaj cꞌakital can cuma raj yacal ja,e abaj waꞌ lic xajawaxic chaꞌ catiquiꞌ lo ri

ja.✡Waꞌ e ri Dios Kajawxel xꞌanaw rey riꞌoj lic cacam kanimaꞌ che Sal. 118:22-23cachaꞌ.43 Ecꞌu uwariꞌche cambiꞌij che alak: Ca-majataj na cꞌu che alak rutakanic ri Diosy cayaꞌtaj chique jujun chic tinamit chaꞌcuya ri jikꞌobalil caraj ri Dios che rutakanic.44China cꞌu ri catzak puwi laꞌ laꞌbaj, lic cꞌaxri cucꞌulumaj; yey we rabaj catzak puwijunok, riꞌ xa jumul cusach uwach —xchaꞌ.

† 21:31 “Raj tzꞌonol puak re tojonic”: Quil “cobrador de impuestos” pa vocabulario. ✡ 21:42 Is. 28:16

Page 42: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 21:45 39 Mateo 22:2245Echiriꞌ ri nimak e aj chacunel pa Rocho

Dios cucꞌ ri fariseos xquita tak ri cꞌambalnaꞌoj xutzijoj ri Jesús, xquimaj usucꞌ chiquijrique xbiꞌx wi waꞌ. 46 Ruma cꞌu riꞌ waꞌ, licxcaj caquichap ri Jesús; noꞌj e xquixiꞌij quibchique ri tinamit ma rique caquichꞌobo riJesús e jun kꞌalajisanel re ri Dios.

22Ri cꞌambal naꞌoj puwi jun nimakꞌij re cꞌu-

laniquil1Ri Jesús xujek tanchic cacꞌutun rucꞌ tak

cꞌambal naꞌoj chiquiwach, jewaꞌ xubiꞌij:2«Ri cuꞌana chupa rutakanic ri Dios peti-

nak chilaꞌ chicaj e pachaꞌ ri xucꞌulumaj junrey echiriꞌ xuꞌan jun nimalaj nimakꞌij rerucꞌulaniquil rucꞌajol.

3 »Echiriꞌ xopon ri kꞌij re ri cꞌulaniquil,ri rey xebutak bi ri raj chaquib cucꞌ riesiqꞌuim pa ri cꞌulaniquil chaꞌ queꞌquibiꞌijchique quepetic, pero rique na xcaj tajxepetic.

4 »Ewi xebutak tanchi ubi jujun chic rajchaquib, xubiꞌij bi chique: “Chibiꞌij chiqueri esiqꞌuim chic: Ri kajaw uyijbam chironoje ri waꞌim; tak ri nawiloꞌib y takri mekꞌ etiꞌoꞌjirisam chic, ya xecamisaxic.Ronoje cꞌu riꞌ yijbital chic. Peta cꞌu alak riꞌpa ri nimakꞌij re cꞌulaniquil” quixchaꞌ.

5»Noꞌj ri esiqꞌuim chic, na xeboc ta il che.Jun chique xeꞌrila ri rulew, jun chic xeꞌecpa cꞌayij. 6 Yey jujun chic xequichap ri rajchaquib ri rey, lic xquiꞌan cꞌax chique y jelaꞌxequicamisaj.

7 »Ecꞌuchiriꞌ xuta waꞌ ri rey, lic xperoyowal che. Xebutak cꞌu bi rusoldadosre queꞌquisacha quiwach ri e camisanel yqueꞌquiporoj ri quitinamit.

8 »Tecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij chique ri rajchaquib: “Ronoje yijbital chi che ricꞌulaniquil; noꞌj cꞌu ri esiqꞌuim nabe, natakal ta chi chique queboc pa ri nimakꞌij.9 Jix cꞌu riꞌ woꞌora pa tak nimabe ychebisiqꞌuij lo pa ri cꞌulaniquil janipa takri winak quebiriko” xchaꞌ.

10 »Xebel cꞌu bi ri raj chaquib pa tak bey xequimol lo quichiꞌ conoje tak ri winakxequiriko xa tob e chinok; jecꞌuriꞌlaꞌ riluwar pa caꞌan wi ri cꞌulaniquil xnoj chewinak cꞌacꞌ esiqꞌuim. 11 Ecꞌuchiriꞌ, xoc biri rey y xeril ri esiqꞌuim chic. Xril cꞌu

jun achi cꞌo chiriꞌ y na ucojom ta rukꞌuꞌ recꞌulaniquil.

12 »Xubiꞌij cꞌu che: “Wamigo, ¿chaꞌtajxatoc lo wara we na acojom ta rakꞌuꞌ recꞌulaniquil?” xchaꞌ. Noꞌj rachi na xchꞌawta qꞌuenok.

13 »Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij ri rey chique riqueniman chwa ri mexa: “Wa jun achi nauwikom ta rib, chiyutu tak ri rakan y rukꞌaby chicꞌaka bi pa ri kꞌekuꞌm. Chiriꞌ cꞌu riꞌ cokꞌwi y cakichꞌichꞌ wi ruwi reꞌ” xchaꞌ.

14»Ma tob lic e qꞌui ri esiqꞌuim, xa e jujunri echaꞌtal chique» xcha ri Jesús.

Ri tzꞌonobal puwi ri tojonic caꞌanic(Mr. 12:13-17; Lc. 20:20-26)

15 Xebel cꞌu bi ri fariseos chiriꞌy xquichꞌaꞌtibej chiquiwach suꞌaniccaquicꞌam upa ri Jesús rucꞌ tak ri cubiꞌijchaꞌ caquicoj umac. 16 Xequitak cꞌu bi riquitijoꞌn rique junam cucꞌ jujun chiqueri quitakem ri rey Herodes. Ecꞌu riquexquibiꞌij che ri Jesús:

—Lal tijonel, riꞌoj ketaꞌam lic katzij ricabiꞌij la y lic jusucꞌ cacꞌutun la chwi ri bere ri Dios. Yey na caxiꞌij tane ib la chetak ri caquibiꞌij ri ticawex; ma rilal junamquiwach quebil la conoje, tob cꞌo quiwach ona jinta quiwach. 17Biꞌij cꞌu la chike: ¿Usucꞌnawi cakaꞌan tojonic che ri nimalaj takanelre Roma* o na usucꞌ taj? —xechaꞌ.

18 Ri Jesús, ruma retaꞌam ri retzelalquicꞌuꞌx, jewaꞌ xubiꞌij chique:

—¡Xa queb palaj alak! ¿Suꞌchac cacꞌamalak nupa? 19Cꞌutu pe alak chwe junameyore caꞌan tojonic rucꞌ —xchaꞌ.

Ecꞌuchiriꞌ, xquicꞌut jun denario che.20 Ecꞌu ri Jesús xutzꞌonoj chique:—¿China re wa cꞌaxwach y china re wa

biꞌaj cꞌo chwach wa meyo? —xchaꞌ.21Rique xquicꞌul uwach:—Re ri nimalaj takanel re Roma—xechaꞌ.Xubiꞌij cꞌu ri Jesús chique:—Yaꞌa alak che ri nimalaj takanel re

Roma janipa ri takal che rire, yey yaꞌa cꞌualak che ri Dios janipa ri takal che ri Dios—xchaꞌ.

22 Echiriꞌ xquita waꞌ, lic xcam canimaꞌche. Xquiya cꞌu can ri Jesús y xebec.

Ri tzꞌonobal puwi ri cꞌastajibal(Mr. 12:18-27; Lc. 20:27-40)

* 22:17 “Ri nimalaj takanel re Roma”: Quil “César, emperador” pa vocabulario.

Page 43: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 22:23 40 Mateo 23:123 Chupa cꞌu laꞌ la jun kꞌij, xecꞌun

rucꞌ ri Jesús jujun chique ri saduceos,ri caquibiꞌij na jinta cꞌastajibal chique riecaminak. Xquitzꞌonoj cꞌu che ri Jesús,24 jewaꞌ xquibiꞌij:

—Lal tijonel, riMoisés xubiꞌij canok: “Wecꞌo juna achi xcamic yey na e jinta canralcꞌoꞌal, ecꞌu riꞌ ruchakꞌ cacꞌuliꞌ rucꞌ rixokmalcaꞌn canok y jecꞌulaꞌ quecꞌojiꞌ ralcꞌoꞌalrucꞌ pubiꞌ ri ratz xcamic”✡ xchaꞌ.

25 »Julaj e cꞌo wukub achijab quichakꞌquib xejekiꞌ chikaxoꞌl. Ri nabe chiquexcꞌuliꞌic yey ecꞌu riꞌ waꞌ xcamic y na e jintacan ralcꞌoꞌal rucꞌ ri rixokil. Ewi rucaꞌmxcꞌuliꞌ rucꞌ rixok malcaꞌn canok. 26 Jelaꞌ cꞌuriꞌ rucaꞌm xcamic y na e jinta can ralcꞌoꞌalrucꞌ rixok. Yey je tanchi laꞌ xucꞌulumajrurox, rucaj y chiquijujunal ri wukub achi-jab. 27Qꞌuisbal cꞌu re, e xcam rixok.

28 »Chupa cꞌu rukꞌijol ri cꞌastajibal, ¿chi-nok chique ri wukub achijab cuꞌana rachijilrixok? Ma conoje xecꞌuliꞌ rucꞌ —xechaꞌ.

29Ri Jesús xucꞌul uwach:—Ralak lic sachinak alak, ma na majom

ta alak usucꞌ Ruchꞌaꞌtem ri Dios y ruchukꞌabri Dios. 30Ma echiriꞌ quecꞌastaj lo ri ecami-nak, na quecꞌuliꞌ ta chic yey na quequiya tachi ne ri calcꞌoꞌal pa cꞌulaniquil; quebuꞌanacꞌu pachaꞌ ri ángeles re ri Dios chilaꞌ chicaj,ma ri ángeles na quecꞌuliꞌ taj. 31 Yey puwiri cꞌastajibal que ri ecaminak, ¿na ajilamta neba alak rubiꞌim ri Dios echiriꞌ xubiꞌij:32 “In ri Dios re ri Abraham, re ri Isaac yre ri Jacob”?✡ Yey ri Dios na e ta Dios queri ecaminak, ma e Dios que ri e cꞌaslic† —xchaꞌ.

33 Echiriꞌ xquita waꞌ, ri winak lic xcamcanimaꞌ che tak rucꞌutunic.

Ri tzꞌonobal puwi ri tzijpixab más chira-jawaxic

(Mr. 12:28-34)34 Ri fariseos xquimol quib echiriꞌ xque-

taꞌmaj ri saduceos na xquirik ta chi ucꞌulicuwach ri Jesús.

35 Cꞌo cꞌu jun chique raj cꞌutunel re ritzijpixab xraj xucꞌam upa ri Jesús, jewaꞌxutzꞌonoj che:

36 —Lal tijonel, chupa Rutzij Upixabri Dios, ¿pachique ri takanic más chira-jawaxic? —xchaꞌ.

37Ri Jesús xubiꞌij che:—“Cꞌax chanaꞌa ra Dios Kajawxel rucꞌ

ronoje awanimaꞌ, rucꞌ ronoje acꞌuꞌx y rucꞌronoje anaꞌoj.”✡ 38Waꞌ e nabe tzijpixab licchirajawaxic y e ucꞌuꞌxibal Rutzij Upixabri Dios. 39 Yey rucaꞌm jewaꞌ cubiꞌij: “Cꞌaxchanaꞌa rawatz-achakꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri cꞌaxcanaꞌ awib riꞌat.”✡ 40 Ucabichal waꞌ eucꞌuꞌxibal Rutzij Upixab ri Dios tzꞌibital canruma ri Moisés y cuma ri kꞌalajisanelab —xchaꞌ.

Saꞌ ruwach Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios(Mr. 12:35-37; Lc. 20:41-44)

41 Ecꞌuchiriꞌ cꞌa quimolom quib rifariseos, ri Jesús xutzꞌonoj chique:

42 —¿Saꞌ ri cachꞌob alak chwi ri Cristo,Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios? ¿China che upetebemwi lo rire? —xchaꞌ.

Xquicꞌul cꞌu uwach:—E ralcꞌoꞌal can ri rey David —xechaꞌ.43 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xutzꞌonoj chique:—¿Chaꞌtaj cabiꞌx che ri Cristo e ralcꞌoꞌal

can ri David? Ma ruma ri Ruxlabixel ri Dios,ri David xubiꞌij “Wajawal” che ri Cristoechiriꞌ rire xubiꞌij:44Ri Dios Kajawxel xubiꞌij che ri Wajawal:

“Chat-tzꞌula pa nuwiquikꞌab,y chawoyeꞌej na ri kꞌijechiriꞌ quebenuya ri tzel quebilow

awechuxeꞌ rawakan” Sal. 110:1

xchaꞌ.45 Ecꞌu ri David cubiꞌij “Wajawal” cheRuchaꞌoꞌn lo ri Dios. ¿Suꞌbe cꞌu riꞌ cabiꞌxice Ralcꞌoꞌal can ri rey David?‡ —xchaꞌ.

46Y na jinta junok xrikow ucꞌulic uwach.Chwi cꞌu riꞌ laꞌ la jun kꞌij, conoje caquixiꞌijquib caquiꞌan tzꞌonobal che.

23Ri Jesús cukꞌalajisaj tak ri quimac ri fariseos

y raj cꞌutunel re ri tzijpixab(Mr. 12:38-40; Lc. 11:37-54; 20:45-47)

1 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xubiꞌij chique riwinak y chique rutijoꞌn:

✡ 22:24 Dt. 25:5-6 ✡ 22:32 Éx. 3:6, 15 † 22:32 Echiriꞌ ri Dios xubiꞌij waꞌ, waꞌ waꞌchijab ecaminak chic; peroechiriꞌ xecamic, xebec rucꞌ ri Dios y woꞌora e cꞌo rucꞌ Rire. ✡ 22:37 Dt. 6:5 ✡ 22:39 Lv. 19:18 ‡ 22:45 Waracakꞌalajin wi, Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios na xew ta e jun achi ralcꞌoꞌal can ri rey David ma e Ucꞌajol ri Dios. E uwariꞌche lictakalic cabiꞌx “Wajawal” che, pachaꞌ ri xubiꞌij ri rey David.

Page 44: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 23:2 41 Mateo 23:232«Raj cꞌutunel re ri tzijpixab y ri fariseos

yaꞌtal paquikꞌab caquikꞌalajisaj tak rutzi-jpixab can ri Moisés. 3 Ruma cꞌu riꞌ, riꞌixchiꞌana janipa ri caquibiꞌij puwi wa tzi-jpixab; noꞌj miꞌan cꞌu iweꞌix ri na utz tajcaquiꞌan rique, ma junwi ri caquiꞌan riquechwa ri caquicꞌutu.

4»Ri quitakanic rique e pachaꞌ nimak takekaꞌn lic al y lic cꞌayew rucꞌaxic; quequitakcꞌu ri winak chaꞌ caquekaj bi yey rique nacacaj tane cꞌana quetoꞌb rucꞌ waꞌ.

5 »Ronoje tak ri caquiꞌano xew e chaꞌquebilitaj cuma ri winak. Caquiꞌan chequib pachaꞌ lic e jusucꞌ chwach ri Dios;ruma cꞌu laꞌ, e ri quifilacterias* ximitalchucurusil ri quipalaj y che ri quikꞌab, liccaquiꞌannimche; yey tak ri cordón carababche ri quikꞌuꞌ, caquiꞌan lic naj rakan che.6 Pa tak ri sinagogas y pa tak waꞌim, lic ecucꞌul quicꞌuꞌx quetzꞌuyiꞌ chupa ri tzꞌulibalque ri lic cꞌo quiwach. 7 Yey lic cucꞌulquicꞌuꞌx cayaꞌ rutzil quiwach pa quebilitajwi y cabiꞌx chique: “¡Lal tijonel!”

8 »Ecꞌu riꞌix miwoyꞌej cabiꞌx “¡Lal ti-jonel!” chiwe, ma xa jun ri tijonel iwe,waꞌ e ri Cristo. Yey ruma Rire xixuꞌaniwatz-ichakꞌ iwib. 9 Mibiꞌij “Nukaw” chejunok wara che ruwachulew, ma xa junRikaw cꞌolic, y waꞌ e Rikaw cꞌo chilaꞌ chi-caj. 10 Miya luwar cabiꞌx “¡Lal Aj CꞌamalKawach!” chiwe, ma xa jun ri Aj CꞌamalIwach, waꞌ e ri Cristo.

11 »Ecꞌu ri cꞌo uwach chixoꞌlibal riꞌix echuyaꞌa rib cuꞌan nimanel iweꞌix. 12 Machina ri lic cuꞌan nim che rib, ri Dioscukasaj uwa ukꞌij; noꞌj china ri cuꞌan chꞌu-tiꞌn che rib, ri Dios cuyac ukꞌij.

13 »¡Lic cꞌu tokꞌoꞌ wach ralak alak aj cꞌu-tunel re ri tzijpixab y alak fariseos! ¡Xaqueb palaj alak! E tzꞌapim alak ri oquibal rerutakanic ri Dios petinak chilaꞌ chicaj chaꞌna jinta cꞌo queboc bi; ma na coc tane ubiralak yna caya tane alak luwar chique jujunchic queboc bi.

14 »¡Lic tokꞌoꞌ wach ralak alak aj cꞌutunelre ri tzijpixab y alak fariseos! ¡Xa quebpalaj alak! Ma camaj alak ri cocho rixokibe malcaꞌnib. Yey chaꞌ na cakꞌalajin ta ri nautz taj caꞌan alak, e cawererej alak unimalchꞌabal echiriꞌ caꞌan alak orar. Ruma cꞌuwa caꞌan alak, lic unimal cꞌaxcꞌolil cacꞌul

na alak echiriꞌ cakꞌat tzij pawiꞌ alak rumari Dios.

15 »¡Lic tokꞌoꞌ wach ralak alak aj cꞌu-tunel re ri tzijpixab y alak fariseos! ¡Xaqueb palaj alak! Ralak cakꞌaxuj alak uwitak mar y cabinibej alak tak ri luwar cheruwachulew chaꞌ juna ticawex cuꞌan tijoꞌnalak. Yey echiriꞌ uꞌanom chi tijoꞌn alak,caꞌan alak che ri ticawex calaj más itzeluwachlibal chiwach ralak.

16»Lic tokꞌoꞌwach ralak alak pachaꞌ potzꞌcꞌamal quiwach jujun chic, ma cabiꞌij alak:“We cꞌo junok cujiquibaꞌ uwach juna tzijpa rubiꞌ ri Rocho Dios, riꞌ na chirajawaxicta che cuꞌan ri ubiꞌim; noꞌj we cujiquibaꞌuwach juna tzij pa rubiꞌ ri oro re ri RochoDios, riꞌ chirajawaxic che cuꞌan janipa riubiꞌim” cacha alak.

17 »¡Na jinta naꞌoj alak y alak potzꞌ!¿Pachique ri más cꞌo uwach? ¿E ri oro oe ri Rocho Dios, ri cuꞌan santo che ri oro?18 Jenewaꞌ ri cabiꞌij ralak: “We cꞌo junokcujiquibaꞌ uwach juna tzij pa rubiꞌ raltar, nachirajawaxic ta che cuꞌan ri ubiꞌim; noꞌj wecujiquibaꞌ uwach juna tzij pa rubiꞌ ri kasaꞌncꞌo chwi raltar, riꞌ chirajawaxic che cuꞌanjanipa ri ubiꞌim” cacha alak.

19 »¡Sachinak ri naꞌoj alak y alak potzꞌ!¿Pachique ri más cꞌo uwach? ¿E ri kasaꞌno e raltar ri cuꞌan santo che ri kasaꞌn?20 Ma china ri cujiquibaꞌ uwach juna tzijpa rubiꞌ raltar, riꞌ na xew ta cuꞌan pa rubiꞌraltar, ma cuꞌan pa rubiꞌ ronoje ri cꞌo chwiraltar. 21 Jecꞌulaꞌ, china ri cujiquibaꞌ uwachjuna tzij pa rubiꞌ ri Rocho Dios, na xewta cuꞌan pa rubiꞌ ri Rocho Dios, ma riꞌ ecuꞌan tzij pa rubiꞌ ri Dios, ri Jun jekel chiriꞌ.22 Jecꞌulaꞌ, china ri cujiquibaꞌ uwach junatzij pa rubiꞌ ri caj, riꞌ cuꞌan pa rubiꞌ ritzꞌulibal pa catakan wi ri Dios y cuꞌan parubiꞌ ri Jun tzꞌul chupa.

23 »¡Lic tokꞌoꞌ wach ralak alak aj cꞌutunelre ri tzijpixab y alak fariseos! ¡Xa quebpalaj alak! Ma caya alak che ri Dios ridiezmo alak re ri arweno, re ri anix y re ricominox. Noꞌj na coc ta alak il che rucꞌuꞌx-ibal ri Tzij Pixab re ri Dios: Waꞌ e ri caꞌanalak ri usucꞌ, ri cacꞌut alak ri cꞌaxnaꞌbalcꞌuꞌx alak chique jujun chic y ri cacubiꞌcꞌuꞌx alak rucꞌ ri Dios. Lic chirajawaxic cꞌuriꞌ caꞌan alak tak waꞌ, junam rucꞌ ri caya ridiezmo alak.

* 23:5 Quil “filacteria” pa vocabulario.

Page 45: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 23:24 42 Mateo 24:3

24 »¡Alak pachaꞌ potzꞌ cꞌamal quiwachjujun chic! Ma ri caꞌan alak e pachaꞌ junoklic cuchajij rib chaꞌ na cubikꞌ tubi tob xajuna ralco us, pero cubikꞌ bi ri nimak takawaj pachaꞌ ri camello.

25 »¡Lic tokꞌoꞌ wach ralak alak aj cꞌutunelre ri tzijpixab y alak fariseos! ¡Xa quebpalaj alak! Ma xew cachꞌaj alak chi utz ririj ri vaso y ri lak, pero na coc ta alak il cheuchꞌajic rupa. Jecꞌuriꞌlaꞌ ralak lic coc alakil che ri joskꞌinic re ri cuerpo, pero lic cꞌochꞌulil pa animaꞌ alak ruma relekꞌ y ri nausucꞌ taj ꞌanom alak. 26 ¡Rilal fariseo, lalpotzꞌ! Nabe na chꞌaja la rupa ri vaso y rilak; jecꞌuriꞌlaꞌ cuꞌan chom rupa y ri rij.

27 »¡Lic tokꞌoꞌ wach ralak alak aj cꞌu-tunel re ri tzijpixab y alak fariseos! ¡Xaqueb palaj alak! Ma ralak alak pachaꞌmukubal que animaꞌ xew ꞌanom sak che ririj; chom catzuꞌnic, noꞌj cꞌu rupa nojinakche quibakil animaꞌ y che uqꞌuiyal chꞌul.28 Jecꞌulaꞌ ri ꞌanom ralak, ma ri binic silabicalak e quilitajic pachaꞌ lic jusucꞌ chiqui-wach ri winak; noꞌj xa queb palaj alak, mari cꞌuꞌx alak nojinak che uqꞌuiyal chꞌulil.

29 »¡Lic tokꞌoꞌ wach alak aj cꞌutunel reri tzijpixab y alak fariseos! ¡Xa queb palajalak! Ma cayac alak chomilaj mukubalchique ri kꞌalajisanelab re ojertan y cawikalak ri mukubal que ri ticawex lic jusucꞌxebinic. 30Yey cabiꞌij cꞌu alak: “We ta oj cꞌochi riꞌoj echiriꞌ xecꞌasiꞌ ri katiꞌ-kamamojer-tan, na cakaꞌan ta keꞌoj riꞌ cucꞌ ri xecamisanri kꞌalajisanelab” cacha alak. Pero ¡na e tacꞌana uꞌanom! 31 Rucꞌ cꞌu ri catajin alakche uꞌanic, cakꞌalajinic alak calcꞌoꞌal can rixecamisan que ri kꞌalajisanelab. 32 ¡Qꞌuisacꞌu alak uꞌanic riꞌ ri na utz taj xquijek louꞌanic ri chuꞌkaw alak ojertan!†

33 »¡Ralak pachaꞌ alak jupuk chi cumatz!¿Suꞌanic quesaj ib alak chuxeꞌ ri kꞌatbaltzij re ri Dios echiriꞌ cutak bi alak chixibalbaꞌ? 34 E uwariꞌche riꞌin quebenutaklo ucꞌ alak kꞌalajisanelab, waj chac lic cꞌoquinaꞌoj y aj cꞌutunel re Rutzij Upixab riDios. Pero ralak quecamisaj alak jujunchique rique. E cꞌo ne ri quecamisaj alakchwa cruz, jujun chic cajichꞌ alak quipa patak sinagogas y jujun chic queternabej alak

rucꞌ cꞌaxcꞌobic pa tak tinamit. 35 Rumacꞌu riꞌ cape pawiꞌ alak ronoje ri cꞌaxcꞌo-bic takal chique ri xecamisan que rachijabjusucꞌ xebinic, ujekebem lo chwi rucamicri Abel✡ ri jun ala lic jusucꞌ, cꞌa chwa ru-camic ri Zacarías,✡ rucꞌajol ri Berequías, rixcamisaj alak chuxoꞌl raltar y ri RochoDios.36 Pakatzij wi cambiꞌij che alak: Ronoje waꞌcape paquiwi ri winak e cꞌo wakꞌij ora»xchaꞌ.

Ri Jesús cokꞌ puwi ri tinamit Jerusalem(Lc. 13:34-35)

37 Tecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij:«¡Jerusalem, Jerusalem, riꞌix quebi-

camisaj ri kꞌalajisanelab y quebiꞌan paꞌbajjanipa ri ebutakom lo ri Dios iwucꞌ! Eriꞌin, uqꞌuiyal laj lic xuaj xinmol quichiꞌriwalcꞌoꞌal riꞌix, jelaꞌ pachaꞌ cuꞌan juna atiꞌacꞌ chique tak ruwiꞌch echiriꞌ cumol quichiꞌchuxeꞌ tak ruxicꞌ; pero riꞌix na xiwaj taqꞌuenok.

38 »Chitape cꞌut: Cꞌo jun kꞌij ri iwochoriꞌix cawulix canok. 39 Cambiꞌij cꞌu chiweriꞌix: Chwi cꞌu woꞌora na quiwil ta chi cꞌananuwach riꞌin cꞌa echiriꞌ copon na rukꞌijolquibiꞌij riꞌix:Lic nim ukꞌij ri jun petinakchupa rubiꞌ ri Dios Kajawxel Sal. 118:26quixchaꞌ.»

24Ri Jesús cachꞌaꞌt chwi ruwulixic ri Rocho

Dios(Mr. 13:1-2; Lc. 21:5-6)

1 Echiriꞌ xel bi ri Jesús pa ri Rocho Diosyey e riꞌ queꞌec, xekib rutijoꞌn rucꞌ recaquicꞌut che, ruchomalil ri nimak tak ja reri Rocho Dios.*

2 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach:—¿Quiwil riꞌix ronoje waꞌ? Pakatzij wi

cambiꞌij chiwe, wara na cacanaj ta chican juna abaj puwi juna chic, ma ronojecawulixic —xchaꞌ.

Tak ri cꞌutubal re ri qꞌuisbal re ruwachulew(Mr. 13:3-23; Lc. 21:7-24)

3 Tecꞌuchiriꞌ, xebopon chwa ri juyubOlivos. Yey echiriꞌ xtzꞌuyiꞌ ri Jesús, xekibrutijoꞌn rucꞌ, y ecꞌu laꞌ xa quituquel xquijekcaquitzꞌonoj che:

† 23:32 Ri quichu-quikaw ojertan xequicamisaj tak ri kꞌalajisanelab re ri Dios; jecꞌulaꞌ ri fariseos xquitzucuj rucamicri Jesús. ✡ 23:35 Gn. 4:8 ✡ 23:35 2 Cr. 24:20-21 * 24:1 “Ri nimak tak ja re ri Rocho Dios”: Quil “templo” pavocabulario.

Page 46: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 24:4 43 Mateo 24:30—Biꞌij co la chike, ¿jampa nawi cuꞌana

tak riꞌ waꞌ? ¿Yey saꞌ ri cꞌutubal re ri cꞌuniballa y re ri qꞌuisbal re ruwachulew? —xechaꞌ.

4 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach:«Lic chichajij iwib chaꞌ na jinta junok

casocow iweꞌix. 5 Ma lic e qꞌui ri ticawexquecꞌunic y xa caquichikꞌimaj uwach ri nu-biꞌ, jewaꞌ caquibiꞌij: “In ri Cristo, Ruchaꞌoꞌnlo ri Dios” quechaꞌ. Y lic e qꞌui ri quesocotajcuma rique.

6 »Quita cꞌu riꞌ cꞌo chꞌaꞌoj jewaꞌ y cꞌochꞌaꞌoj jelaꞌ. Mixiꞌij cꞌu iwib che, ma licchirajawaxic wi cuꞌana tak waꞌ; noꞌj na eta waꞌ ri qꞌuisbal re ruwachulew. 7 Mae cꞌo tinamit queyactaj chiquij jujun chictinamit y e cꞌo takanelab queyactaj chiquijjujun chic takanelab. Cape cꞌu numic yyabil yey cuꞌan tak cabrakan che uqꞌuiyalluwar. 8 Ronoje waꞌ e jekebal re tak ricꞌaxcꞌobic cacꞌunic.

9 »Ecꞌuchiriꞌ, quixyaꞌ riꞌix pa tak cꞌax-cꞌobic y quixcamisaxic; yey conoje tak ritinamit che ruwachulew lic tzel quixquiloruma icojom ri nubiꞌ. 10 Chupa tak laꞌ laꞌkꞌij, lic e qꞌui ri caquesaj quib chirij ri Dios,caquijek lic tzel caquil quib chiquiwach ycaquicꞌayij quib chiquiwach.

11 »Lic e qꞌui ri kꞌalajisanelab xa e so-cosoꞌnel queyactajic y lic e qꞌui ri winakquesocotaj cuma rique. 12Ruma cꞌu ruqꞌui-yaric tak uwach ri mac, lic e qꞌui ri cakꞌobri rutzil cꞌuꞌxaj pa canimaꞌ. 13 China cꞌuri lic cuchukꞌubej rib chwach tak waꞌ wacꞌaxcꞌobic cꞌa chupa ri qꞌuisbal re, e riꞌ ricacolobetajic.

14 »Yey wa Utzilaj Tzij re rutakanic riDios catzijox na chique ruqꞌuiyal quiwachtak ri ticawex e cꞌo che ruwachulew chaꞌconoje caquetaꞌmaj cꞌu riꞌ waꞌ; tecꞌuchiriꞌ,cacꞌun lo ri qꞌuisbal re ruwachulew.

15 »E uwariꞌche echiriꞌ quiwil riꞌix ri licchꞌul y lic qꞌuixbal uwach cayaꞌ chupa riLuwar Santo, jelaꞌ pachaꞌ ri xutzꞌibaj can rikꞌalajisanel Daniel;✡ (china cꞌu ri cajilan rewaꞌ, chumaja usucꞌ), 16 ecꞌu ri e cꞌo pa tak riluwar re Judea chebanimaj ubi chwa tak rijuyub. 17 China cꞌu ri cꞌo lo chwi ri rocho,†makaj ne lo che ucꞌamic bi ubitak re pa ja.

18 Yey china ri cꞌo lo pa juyub, matzelej nelo che ucꞌamic bi rukꞌuꞌ re pisbal rij.

19 »Chupa tak cꞌu laꞌ la kꞌij, lic tokꞌoꞌ qui-wach ri e yewaꞌ ixokib y ri quetzꞌumtisanic.20 Lic cꞌu chitzꞌonoj che ri Dios chaꞌ echiriꞌquixanimaj bi, na e ta ukꞌijol echiriꞌ cꞌaxtew y cꞌo jab‡ yey na chupa tane juna kꞌijre uxlanibal. 21 Ma cacꞌun cꞌu jun unimalcꞌaxcꞌobic, waꞌ na uꞌanom ta cꞌana julajokchwi lo ri jekebal ruwachulew y na cuꞌanata chi ne cꞌana julajok. 22 We ta ri KakawDios na cukꞌatij ta tak laꞌ la kꞌij re runimalcꞌaxcꞌobic, riꞌ na jinta junok cacꞌasiꞌ canok;pero ruma cꞌu cꞌax quebunaꞌ ri ebuchaꞌom,cukꞌatij rukꞌijol waꞌ.

23 »We cꞌo cꞌu junok riꞌ cabiꞌn chiwe:“¡Chiwilapeꞌ, wara cꞌo wi ri Cristo!” o“¡Chiwilapeꞌ, leꞌ cꞌolic!”, mixoc il che. 24Maquecꞌun ri caquiꞌan “Cristo” che quib y ricaquiꞌan “e kꞌalajisanelab re ri Dios” chequib, pero xa e socosoꞌnel. Ecꞌu riquecaquiꞌan nimak tak cꞌutubal y milagros requesocosoꞌn rucꞌ, yey cꞌo ne pa sak queso-cotaj jujun chique ri ebuchaꞌom ri Dios.

25 »Chita cꞌu riꞌ ma ximbiꞌij waꞌ chiweriꞌix echiriꞌ cꞌamajaꞌ ne cuꞌanaꞌ. 26 E uwar-iꞌche tob cabiꞌx chiwe: “Chiwilapeꞌ, leꞌ riCristo cꞌo pa ri luwar catzꞌintzꞌotic”, mixꞌecche rilic. Tob ne cabiꞌx chiwe: “Chiwilapeꞌ,leꞌ ri Cristo cꞌo lo pa ja”, mixoc il che.27 Ma jelaꞌ pachaꞌ echiriꞌ cayocꞌ caꞌn ruxeꞌcaj pa relebal lo ri kꞌij y quilitaj cꞌa putza-kibal ri kꞌij, jelaꞌ cuꞌan rucꞌunibal RalaxelChiquixoꞌl Ticawex. 28 Ma lic cakꞌalajinrucꞌunibal chiquiwach conoje ri winak; ejelaꞌ pachaꞌ lic cakꞌalajin pa cꞌo wi junacaminak,mapuwiwaꞌ caquimolwi quib takri cꞌuch.

Rucꞌunibal Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex(Mr. 13:24-37; Lc. 21:25-36; 17:25-36; 12:41-

48)29 »Xew cꞌu quicꞌow ri cꞌaxcꞌobic chupa

tak laꞌ la kꞌij, cuꞌan kꞌekuꞌm uwach ri kꞌij,ri icꞌ na cuya ta chi ruwonibal, ri chꞌu-mil quetzak lo che ruwa caj yey conojeri cꞌo quichukꞌab che ruwa caj queyiquiy-oꞌxic. 30 Ecꞌuchiriꞌ, quilitaj che ruwa cajri cꞌutubal re rucꞌunibal Ralaxel ChiquixoꞌlTicawex. Conoje cꞌu ruqꞌuiyal quiwach tak

✡ 24:15 Dn. 9:27; 11:31; 12:11 † 24:17 Ruwi ri cocho raj Israel ojertan takꞌaj uwiꞌ, yey waꞌ curik uchac re anabaloración, re quiwaꞌbal y re quiwarabal chakꞌab echiriꞌ lic cabucbutic. ‡ 24:20 “Ukꞌijol echiriꞌ cꞌax tew y cꞌo jab”: Quil“invierno” pa vocabulario.

Page 47: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 24:31 44 Mateo 25:7ri ticawex e cꞌo che ruwachulew quebokꞌicy caquil cꞌu Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawexcacꞌun lo pa sutzꞌ chwa ri caj rucꞌ ruchukꞌaby rucꞌ runimal uchomalil.✡ 31 Quebutakcꞌu ru ángeles rucꞌ unimal uchꞌawibaltrompeta re caquimol quichiꞌ conoje riebuchaꞌom ri Dios pa tak ronoje luwar cherucajchal rajlibal ruwachulew.§

32 »E chimaja ri jun cꞌambal naꞌoj puwiri cheꞌ re higo: Echiriꞌ cujek catux locꞌacꞌ ukꞌab y cujek cꞌut catux ruxak, rumacꞌu laꞌ quiwetaꞌmaj xa nakaj chi cꞌo wi lorukꞌijol echiriꞌ cabucbutic y na jinta jab.**33 Jecꞌuriꞌlaꞌ riꞌix, echiriꞌ quiwilo cuꞌanaronoje tak waꞌ, chiwetaꞌmaj cꞌu riꞌ xa nakajchi cꞌo wi lo rukꞌijol rucꞌunibal RalaxelChiquixoꞌl Ticawex. 34 Pakatzij wi cambiꞌijchiwe: E cꞌo ticawex che tak laꞌ la kꞌij naquecam tana we na caquil tubi ronoje waꞌ.35Ruwa caj y ruwachulew xa casach uwach,noꞌj tak ri nuchꞌaꞌtem na casach ta uwach.

36 »Ecꞌu chwi rukꞌijol y ruꞌorayil waꞌ,na jinta junok etaꞌmayom re; na que-taꞌam tane ri ángeles e cꞌo chilaꞌ chicaj,ma xew ri Nukaw etaꞌmayom re. 37 Majelaꞌ pachaꞌ ri xuꞌan chupa tak ri kꞌij reri Noé, jelaꞌ cuꞌana pa rucꞌunibal RalaxelChiquixoꞌl Ticawex. 38 Ma chupa tak laꞌla kꞌij echiriꞌ cꞌamajaꞌ cape ri unimal jab,tak ri winak xew caquitij quiwa, caquitijquiyaꞌ, quecꞌuliꞌic y quequiya ri calcꞌoꞌal pacꞌulaniquil. Ecꞌu quetajin riꞌ che uꞌaniquilechiriꞌ xopon rukꞌijol xoc bi ri Noé chupari nimalaj barco. 39 Na xquinaꞌbej tane rixpe paquiwiꞌ, cꞌate cꞌu xquinaꞌo xcꞌun lo riunimal jab; ri yaꞌ xebucꞌam bi ri winak yxecam cꞌu conoje. Jecꞌulaꞌ cuꞌano echiriꞌcacꞌun tanchi Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex,ma xakicꞌateꞌt cacꞌunic.

40 »Chupa cꞌu laꞌ la kꞌij, cꞌo cuꞌana wi ecꞌo queb achijab chwa juyub; jun cacꞌam biy ri jun chic cayaꞌiꞌ canok. 41 O e cꞌo quebixokib junam quequeꞌnic, jun cꞌu cacꞌam biy ri jun chic cayaꞌiꞌ canok. 42Lic cꞌutmawariwach riꞌix, ma na iwetaꞌam ta ruꞌorayilrucꞌunibal ri Iwajawal.

43»Ecꞌu chiwetaꞌmajwaꞌ: Juna achi rajawja we ta caretaꞌmaj ri ora echiriꞌ copon

relekꞌom, riꞌ na cawar ta qꞌuenok y na cuyata luwar coc relekꞌom pa ri rocho. 44 Euwariꞌche riꞌix chiyijbaꞌ iwib che rucꞌuni-bal Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex, ma cꞌaxtajcacꞌunic echiriꞌ na jinta inaꞌbem.

Ri aj chac cachacun chi utz y ri aj chac nacachacun ta chi utz

45 »¿Chinok chiwe e pachaꞌ juna aj chaclic jusucꞌ y cꞌo unaꞌoj, ri yaꞌom pukꞌab que-butzuk chupa ruꞌorayil conoje ri e cꞌo pa ro-cho rupatrón? 46Lic cꞌu nim ukꞌij ralaxic riꞌri aj chac we xcꞌun lo rupatrón, coluꞌrikaꞌcatajin che uꞌanic ruchac. 47 Ma pakatzijwi cambiꞌij chiwe: Rupatrón cuꞌana takanelche rire puwi ronoje rubitak re.

48 »Noꞌj we waꞌ wa jun aj chac cuꞌan rina utz taj y cubiꞌij cꞌu pa ranimaꞌ: “Rinupatrón cꞌamajaꞌ catzelej lok” 49 y cujekcꞌu quebuchꞌay ri rach aj chaquib; yey ecꞌurire xew cawaꞌic y cakꞌabar cucꞌ kꞌabaꞌre-lab, ¿saꞌ cꞌu riꞌ ri cucꞌulumaj? 50 Cacꞌun loriꞌ rupatrón chupa ri kꞌij y ri ora echiriꞌ waꞌwa aj chac na royeꞌem taj. 51 Cukꞌat cꞌu tzijriꞌ puwi ri raj chac y lic cuya pa cꞌax junamcucꞌ ri xa queb quipalaj, chiriꞌ cꞌu riꞌ cokꞌ wiy cakichꞌichꞌ wi ruwi reꞌ.

25Ri cꞌambal naꞌoj paquiwi lajuj kꞌapoj alito

1 »Ri cuꞌana pa rutakanic ri Dios peti-nak chilaꞌ chicaj, e jelaꞌ pachaꞌ ri xquicꞌu-lumaj lajuj kꞌapoj alito echiriꞌ xquicꞌam biri quicandil y xebec pa jun cꞌulaniquil requeꞌquicꞌulu rala cacꞌuliꞌic. 2E cꞌo cꞌuwoꞌobchique lic cꞌo quinaꞌoj y ri woꞌob chic najinta quinaꞌoj.

3 »Ri woꞌob na jinta quinaꞌoj xquicꞌambi ri quicandil, pero na xquicꞌam tubiaceite re caquinojisaj tanchic.* 4 Ecꞌu ricꞌo quinaꞌoj quinojisam bi ri quicandil cheaceite, yey pa rewi cucꞌaꞌam aceite pa junchic cꞌolibal.

5 Ecꞌu rala cacꞌuliꞌic xmayin che ri ro-ponic. Ruma cꞌu riꞌ, ralito xquijekoqueyuxcꞌaꞌtic y xoc lo quiwaram.

6 »Pa tiqꞌuil akꞌab cꞌut, xtataj juncasiqꞌuinic, jewaꞌ cubiꞌij: “¡Rala xcꞌunic!¡Chixela lo che ucꞌulic!” 7 Conoje cꞌu ri

✡ 24:30 Dn. 7:13; Ap. 1:7 § 24:31 “Rucajchal rajlibal ruwachulew”: Waꞌ queꞌelawi pa norte, pa sur, pa relebal kꞌijy putzakibal kꞌij. ** 24:32 “Rukꞌijol echiriꞌ cabucbutic y na jinta jab”: Quil “verano” pa vocabulario. * 25:3 Erojertan e aceite ꞌanom rucꞌ ruwach ri cheꞌ re olivo ri cacoj chupa ri candil chaꞌ cawon ri mecha.

Page 48: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 25:8 45 Mateo 25:33kꞌapoj alito xeyactajic y xquijek uyijbaxicri quicandil.

8 »Ecꞌu ri woꞌob alito na jinta quinaꞌojjewaꞌ xquibiꞌij chique ri lic cꞌo quinaꞌoj:“Chiyaꞌa jubikꞌ kaceite che ri cꞌo iwucꞌ riꞌix,ma ri kacandil riꞌoj catajin uchupic.”

9 »Noꞌj ri woꞌob chic jewaꞌ xquicꞌuluwach: “We cakaya iwe riꞌix, na cuꞌan ta riꞌke konoje. Jiꞌtzucuj cꞌu iweꞌix pa cacꞌayixwi y chilokꞌoꞌ.”

10 »Ecꞌuchiriꞌ ebelinak bi ri woꞌob cheulokꞌic aceite, xcꞌun lo rala. Ralito cꞌoquinaꞌoj, ri quiyijbam chi pan ri quican-dil, xeboc junam rucꞌ rala pa cꞌulaniquil yxtzꞌapix cꞌu lo ri puerta.

11 »Tecꞌuchiriꞌ, xetzelej lo ri woꞌob alitoy xechꞌaw apanok: “Kajawal, kajawal, jakalo la ri puerta chike.”

12 »Ecꞌu rala cacꞌuliꞌic xucꞌul lo uwach:“Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Na wetaꞌam tacꞌana iwach.”

13 »Mawar cꞌu iwach riꞌ riꞌix, ma na iwe-taꞌam tane rukꞌijol y ruꞌorayil echiriꞌ cacꞌunlo Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi tak ri uyaꞌom ri Diospakakꞌab

14 »Ri cuꞌana pa rutakanic ri Dios peti-nak chilaꞌ chicaj, e pachaꞌ ri xuꞌan junachi echiriꞌ xeꞌec pa jun luwar lic naj;xebusiqꞌuij cꞌu ri raj chaquib y xuya canrupuak paquikꞌab. 15 Che jun xuya canwoꞌob mil, che jun chic xuya can caꞌib mily che jun chic xuya can mil. Wa xyaꞌcan chique e chirij ri caquichꞌij uchacuxic.Ecꞌuchiriꞌ, xeꞌec naj.

16 »Ecꞌu raj chac xcꞌamaw can ri woꞌobmil, xuꞌan ucꞌay rucꞌ y jelaꞌ xuchꞌac chiwoꞌob mil puwiꞌ. 17 Jecꞌulaꞌ xuꞌan ri xcꞌa-maw can queb mil, xuchꞌac chi queb milpuwiꞌ. 18 Noꞌj ri xcꞌamaw can jun mil,xucꞌot jun jul y chupa waꞌ xrewaj ri puakyaꞌtal pukꞌab ruma ri rajaw.

19 »Icꞌowinak chi cꞌu uqꞌuiyal kꞌij, xtzelejtanchi lo ri cajaw raj chaquib y xutzꞌonojcꞌu chique saꞌ ri xquiꞌan rucꞌ rupuak.20 Nabe xopon ri raj chac ri ucꞌamom canwoꞌob mil. Xuya cꞌu che ri rajaw ri woꞌobmil chic xuchꞌac puwi ri yaꞌom can chey jewaꞌ xubiꞌij: “Wajaw, riꞌ ri woꞌob milxya can la chwe y riꞌ chi woꞌob mil, waꞌ exinchꞌac puwi ri xya can la chwe” xchaꞌ.

21 »Ri rajaw xubiꞌij cꞌu che: “Utz riꞌ, riꞌatat utzilaj waj chac y lic at jusucꞌ; ma jusucꞌxachacuj ri xa jubikꞌ yaꞌtal can pakꞌab. Euwariꞌche woꞌora lic qꞌui ri canya pakꞌab.Chatocok y chatquiꞌcota wucꞌ” xchaꞌ.

22 »Tecꞌuchiriꞌ, xopon raj chac riucꞌamom can caꞌib mil y xubiꞌij che:“Wajawal, riꞌ ri caꞌib mil xya can la chwe yriꞌ chi caꞌib mil canya cheꞌla, waꞌ e xinchꞌacpuwi ri xya can la chwe” xchaꞌ.

23 »Ri rajaw xubiꞌij cꞌu che: “Utz riꞌ, atutzilaj waj chac y lic at jusucꞌ; ma jusucꞌxachacuj ri xa jubikꞌ yaꞌtal can pakꞌab. Euwariꞌche woꞌora lic qꞌui ri canya pakꞌab.Chatocok y lic chatquiꞌcota wucꞌ” xchaꞌ.

24 »Ecꞌuchiriꞌ, xopon ri jun chic aj chacri yaꞌom can xa jun mil che, y jewaꞌ xubiꞌijche ri rajaw: “Wajaw, riꞌin wetaꞌam lal junachi lic titzꞌitic, ma caꞌan la molonic pa naawaninak ta wi la yey camolon ne la pa najinta jopopem wi la. 25 E uwariꞌche riꞌin licxinxiꞌij wib. Xinꞌec cꞌut y xinmuk ri puakla pulew. Riꞌ ri mil yaꞌom can la chwe, ma ela” xchaꞌ.

26 »Ri rajaw xubiꞌij che: “At jun waj chaclic na utz taj y at xepu. We xachꞌobo canꞌanmolonic pa na in awaninak ta wi yey can-mol pa na jinta nujopopem wi, 27 xaꞌyaꞌa tacꞌu riꞌ ri nupuak pa juna banco chaꞌ echiriꞌquintzelej lok, cancꞌul ri nupuak junamrucꞌ ruchꞌacom chic” xchaꞌ.

28 »Tecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij chique jujun chicraj chac e cꞌo chiriꞌ: “Chimaja che wa junaj chac ri mil cꞌo rucꞌ y chiyaꞌa che ri cꞌolajuj mil rucꞌ. 29 Ma china ri lic qꞌui cꞌorucꞌ, cayaꞌiꞌ más che y jelaꞌ cacꞌojiꞌ ne uwiꞌri cꞌo rucꞌ. Noꞌj ri na jinta cꞌo rucꞌ, camajne che ri xa jubikꞌ cꞌo rucꞌ. 30 Ecꞌu waꞌ wajun aj chac na jinta uchac, jiꞌcꞌaka bi pa rikꞌekuꞌm; chiriꞌ cꞌu riꞌ cokꞌ wi y cakichꞌichꞌwi ruwiꞌ reꞌ” xchaꞌ.

Ri kꞌatbal tzij paquiwi tak ri tinamit31 »Echiriꞌ Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex

cacꞌun rucꞌ runimal uchukꞌab cucꞌ conojeri santowilaj ángeles, catzꞌuyiꞌ na cꞌu riꞌchupa ri chomilaj tzꞌulibal re rutakanic.32Conoje tak cꞌu ri tinamit che ruwachulewcaquimol quib chwach y Rire cujach quipachiquijujunal, jelaꞌ pachaꞌ cuꞌan junachajinel queberesaj ri bexex chiquixoꞌlri caprux. 33 Quebuya cꞌu ri bexex

Page 49: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 25:34 46 Mateo 26:12puwiquikꞌab Rire yey ri caprux quebuyapumox.

34 »Ecꞌuchiriꞌ, ri rey cubiꞌij chique ri ecꞌo puwiquikꞌab Rire: “¡Chixpetok! ¡Licnim ikꞌij iwalaxic riꞌix! Chixoc cꞌu chuparutakanic ri Dios y chicꞌulu janipa ri uyi-jbam chi pan chiwe chwi lo ri jekebal reruwachulew. 35 Ma xincꞌojiꞌ pa numic yriꞌix xiyanuwa; xincꞌojiꞌ pa tzajin chiꞌ y riꞌixxiya numikꞌinaꞌ; xintzucuj pa quincanajcan wi y riꞌix xinicꞌul pa iwocho. 36Na jintaco nukꞌuꞌ y riꞌix xiya nukꞌuꞌ; xincꞌojiꞌ payabil y xixeꞌbina wucꞌ; xincꞌojiꞌ pa cárcel yxiniꞌwilaꞌ” cachaꞌ.

37 »Ecꞌu ri e jusucꞌ echiriꞌ caquita waꞌ,jewaꞌ caquibiꞌij: “Kajawal, ¿jampalaꞌ xkil lalal cꞌo la pa numic y xkayawa la? ¿Jampalaꞌxkil la lal cꞌo la pa tzajin chiꞌ y xkayamikꞌinaꞌ la? 38 ¿Jampalaꞌ xkil la catzucuj lapa cacanaj can wi la y xkacꞌul la pa kocho?¿Jampalaꞌ xkil la na jinta kꞌuꞌ la y xkaya kꞌuꞌla? 39 ¿Jampalaꞌ xkil la lal yewaꞌ o cꞌo la pacárcel yey xeꞌkila la?” quechaꞌ.

40 »Y ri rey cucꞌul uwach chique:“Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Ronoje cꞌu rixiꞌan chique wa watz-nuchakꞌ na jinta coquiwach, chwe riꞌin xiꞌan wi” cachaꞌ.

41 »Ecꞌuchiriꞌ, cubiꞌij ri rey chique ri ecꞌo pumox: “Riꞌix itzel iwachlibal, chixelawucꞌ; quixꞌec cꞌu chupa ri akꞌ na cachup tachic, ri yijbital chi pan che ritzel winak cucꞌconoje ru ángeles eteran chirij. 42Ma riꞌinxincꞌojiꞌ pa numic yey riꞌix na xiya ta nuwa;xincꞌojiꞌ pa tzajin chiꞌ, yey riꞌix na xiya tanumikꞌinaꞌ. 43 Xintzucuj pa quincanaj canwi, yey riꞌix na xinicꞌul ta pa iwocho. Najinta co nukꞌuꞌ, yey riꞌix na xiya ta nukꞌuꞌ.Xincꞌojiꞌ pa yabil y xincꞌojiꞌ pa cárcel, yeyriꞌix na xiniꞌwila taj” cachaꞌ.

44 »Ecꞌuchiriꞌ, caquibiꞌij rique che: “Ka-jawal, ¿jampalaꞌ xkil la canum la yey catza-jin chiꞌ la? ¿Jampalaꞌ xkil la catzucuj la pacacanaj can wi la? ¿Jampalaꞌ xkil la na jintakꞌuꞌ la? ¿Jampalaꞌ xkil la lal yewaꞌ o cꞌola pa cárcel, yey riꞌoj na xkanimaj ta la?”quechaꞌ.

45 »Ri rey cucꞌul cꞌu uwach chique:“Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Ronoje ri naxiꞌan ta chique wawatz-nuchakꞌ na jinta coquiwach, chwe riꞌin na xiꞌan ta wi” cachaꞌ.

46 »Conoje cꞌu riꞌ waꞌ quebec pa ri cꞌax-cꞌobic na jinta utakexic, noꞌj ri e jusucꞌquebec pa ri cꞌaslemal na jinta utakexic»xcha ri Jesús.

26Ri e aj wach re ri tinamit caquichꞌaꞌtibej

suꞌanic caquichap ri Jesús(Mr. 14:1-2; Lc. 22:1-2; Jn. 11:45-53)

1Echiriꞌ ri Jesús xuqꞌuis ubiꞌxiquil ronojewaꞌ, jewaꞌ xubiꞌij chique rutijoꞌn: 2 «Riꞌixiwetaꞌam pa queb kꞌij cacꞌun lo ri nimakꞌijPascua; chupa cꞌu riꞌ wa nimakꞌij, RalaxelChiquixoꞌl Ticawex cayaꞌ pa camic chwacruz» xchaꞌ.

3 Ecꞌu ri nimak e aj chacunel pa Ro-cho Dios cucꞌ raj cꞌutunel re ri tzijpixaby ri nimak winak e aj wach re ri tinamit,xquimol quib che ruwa ja re ri palacio reri Caifás, ri cajawal raj chacunel pa RochoDios. 4 Chiriꞌ xquichꞌaꞌtibej chiquiwachsuꞌanic caquichap ri Jesús rucꞌ socosoꞌnicre caquicamisaj. 5Xquibiꞌij cꞌu chiquiwach:«Na cakaꞌan ta pa ri nimakꞌij chaꞌ ri tinamitna quetucuc ta ruma waꞌ» xechaꞌ.

Jun ixok cukꞌej cunabal quiꞌ ruxlabchuꞌjolom ri Jesús

(Mr. 14:3-9; Jn. 12:1-8)6Ri Jesús cꞌo pa ri tinamit Betania chiro-

cho ri Simón, ri jun xcꞌojiꞌ ri yabil lepra che.7 Xcꞌun cꞌu jun ixok rucꞌaꞌam jun cꞌolibalnojinak che cunabal lic quiꞌ ruxlab y licqꞌui rajil. Xkib cꞌu rucꞌ ri Jesús y xukꞌej ricunabal chuꞌjolom echiriꞌ Rire tzꞌul chwa rimexa.

8 Echiriꞌ xquil waꞌ rutijoꞌn, lic xpe coy-owal che y jewaꞌ xquibiꞌij chiquiwach:

—¿Suꞌchac wa cunabal xtzꞌiloꞌxic? 9 Mari lic usucꞌ e ta xcꞌayix waꞌ chi uqꞌuiyalpuak, y rucꞌ cꞌu riꞌ quetoꞌ ri nibaꞌib —xechaꞌ.

10 Ecꞌu ri Jesús retaꞌam saꞌ ri caquibiꞌijchiquiwach; ruma cꞌu riꞌ, jewaꞌ xubiꞌijchique:

—¿Suꞌchac quixchꞌaꞌt chirij ri xuꞌanwiꞌxok? Ma ri xuꞌan chwe e jun utzilajchac. 11 Ri nibaꞌib e laꞌ xaki e cꞌo iwucꞌ;noꞌj riꞌin na xaki ta in cꞌo iwucꞌ. 12 Yeywa xuꞌan wiꞌxok echiriꞌ xukꞌej wa cunabalpanuwiꞌ, waꞌ re uyijbaxic pan ri nucuerpo

* 26:12 Echiriꞌ cacam junok, raj judiꞌab cacatinisaj ri cuerpo y caquicoj cunabal quiꞌ ruxlab che.

Page 50: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 26:13 47 Mateo 26:35

re ri mukubal we.* 13 Pakatzij wi cambiꞌijchiwe: Pa tak catzijox wi wa Utzilaj Tzij cheronoje ruwachulew, cacuxtax cꞌu wiꞌxokruma ri xuꞌano —xchaꞌ.

Ri Judas cucꞌayij ri Jesús(Mr. 14:10-11; Lc. 22:3-6)

14 Jun cꞌu chique ri cablajuj utijoꞌn riJesús, Judas aj Iscariot rubiꞌ, xeꞌec cucꞌ rinimak e aj chacunel paRochoDios 15y jewaꞌxubiꞌij chique:

—¿Saꞌ ri caya alak chwewe canya ri Jesúspakꞌab alak? —xchaꞌ. Ecꞌu rique xquibiꞌijcaquitoj treinta sakil puak re plata che.

16 Chwi cꞌu riꞌ, ri Judas xujek utzucuxicsuꞌanic cuya ri Jesús paquikꞌab.

Ri Jesús cutij ri cena re Pascua cucꞌ ricablajuj utijoꞌn

(Mr. 14:12-25; Lc. 22:7-23; Jn. 13:21-30; 1 Co.11:23-26)

17 Chupa cꞌu ri nabe kꞌij re ri nimakꞌijechiriꞌ catij ri pam na jinta levadura che,rutijoꞌn ri Jesús xekib rucꞌ y xquitzꞌonojche:

—¿Pa caꞌaj wi la queꞌkayijbaꞌ wi ri cenare ri nimakꞌij Pascua? —xechaꞌ.

18Ri Jesús xubiꞌij cꞌu chique:—Jix pa ri tinamit y chilaꞌ quiꞌrika jun

achi; chibiꞌij cꞌu che: “Ri tijonel keꞌoj jewaꞌcubiꞌij: Ri nukꞌijol riꞌin xa nakaj chi cꞌowulok, y chupa ri ocho la canꞌan wi rinimakꞌij Pascua junam cucꞌ ri nutijoꞌn” —xchaꞌ.

19Rutijoꞌn ri Jesús e xquiꞌano jelaꞌ pachaꞌri xebutak Rire che, xeꞌquiyijbaꞌ cꞌu ri cenare ri nimakꞌij Pascua.

20 Echiriꞌ xoc rakꞌab, ri Jesús xoc chwari mexa junam cucꞌ ri cablajuj utijoꞌn.21 Ecꞌuchiriꞌ quewaꞌic, ri Jesús xubiꞌijchique:

—Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Cꞌo junchiwe riꞌix cacꞌayin we —xchaꞌ.

22 Ecꞌuchiriꞌ, rutijoꞌn lic xebuchap bis yxquijek chiquijujunal caquitzꞌonoj che:

—Kajawal, ¿cꞌaxtaj in riꞌ? —quechaꞌ.23Ri Jesús xucꞌul uwach:—E ri cumuꞌ lo rupam junamwucꞌ chupa

ri lak, e riꞌ ri cacꞌayin we riꞌin. 24 Pakatzijwi Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex e catajin chericꞌowibexic janipa ri tzꞌibital can puwiRire chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios. Pero ¡lic

tokꞌoꞌ uwach rachi cacꞌayin re! E nemás utzche waꞌchi tamaji xalaxic —xchaꞌ.

25 Ecꞌuchiriꞌ, xchꞌaw ri Judas, ri juncucꞌayij ri Jesús, jewaꞌ xubiꞌij:

—Wajawal, ¿cꞌaxtaj in riꞌ? —xchaꞌ.Ri Jesús xucꞌul uwach:—Areꞌ; at xatbiꞌn re —xchaꞌ.26Xalokꞌ cꞌu riꞌ quewaꞌic, ri Jesús xucꞌam

ri pam y xutioxij che ri Dios. Tecꞌuchiriꞌxuwechꞌo, xujach chique rutijoꞌn y jecꞌuwaꞌxubiꞌij:

—Chicꞌamaꞌ y chitijaꞌ, ma e nucuerpowaꞌ—xchaꞌ.

27 Tecꞌuchiriꞌ xucꞌam ri cꞌolibal cꞌo vinochupa, xutioxij che ri Dios, xuya chique yjecꞌuwaꞌ xubiꞌij:

—Chitija iwonoje chuchiꞌ waꞌ wa cꞌolibalcꞌo vino chupa, 28 ma e nuquiqꞌuel waꞌ,ri caturuw na cuma uqꞌuiyal ticawex recuybal quimac, yey e cujiquibaꞌ uwach ricꞌacꞌ tzij.✡ 29 Y cambiꞌij cꞌu chiwe: Chwiwoꞌora na cantij ta chi ruwaꞌal uva cꞌatequiꞌntija tanchi junam iwucꞌ chupa rukꞌijolrutakanic ri Nukaw —xchaꞌ.

Ri Jesús cukꞌalajisaj ri cuꞌan ri Pedro echiriꞌcarewaj we retaꞌam uwach

(Mr. 14:26-31; Lc. 22:31-34; Jn. 13:36-38)30 Echiriꞌ xquiqꞌuis ubixoxic ri bix,† xe-

bec chwa ri juyub Olivos. 31 Ecꞌuchiriꞌ, riJesús xubiꞌij chique:

—Wakꞌab iwonoje riꞌix quiwesaj na iwibchwij, ma e pachaꞌ cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem riDios:Cancamisaj raj chajinely tak rubexex caquiquich bi quib Zac. 13:7cachaꞌ.32 Noꞌj echiriꞌ quincꞌastaj lo chiquixoꞌl riecaminak, quinnabej bi chiwach cꞌa Galilea—xchaꞌ.

33 Ecꞌu ri Pedro xucꞌul uwach:—Tob ne conoje caquesaj quib chiꞌij la,

riꞌin na canꞌan ta cꞌana waꞌ —xchaꞌ.34Yey ri Jesús xucꞌul uwach:—Pakatzij wi cambiꞌij chawe: Wa jun

akꞌab echiriꞌ cꞌamajaꞌ ne cabixon ri teren,riꞌat oxlaj chic abiꞌim na awetaꞌam tanuwach —xchaꞌ.

35Xubiꞌij cꞌu ri Pedro che:—Tob ne chirajawaxic quincam junam

ucꞌ la, riꞌin na canwewaj taj wetaꞌam wach✡ 26:28 Jer. 31:31-34 † 26:30 Qꞌuisbal re ri cena re Pascua, ri e aj judiꞌab caquibixoj ri Salmos 115–118.

Page 51: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 26:36 48 Mateo 26:56la —xchaꞌ. Jecꞌulaꞌ riꞌ xquibiꞌij conoje ruti-joꞌn.

Ri Jesús cuꞌan orar pa ri werta Getsemaní(Mr. 14:32-42; Lc. 22:39-46)

36 Tecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xebucꞌam bi ruti-joꞌn pa jun luwar Getsemaní rubiꞌ, y xubiꞌijcꞌu chique:

—Chixtzꞌula can wara, noꞌj riꞌinquiꞌnꞌana orar chileꞌ apanok —xchaꞌ.

37Yey xebucꞌam cꞌu bi ri Pedro y ri quebucꞌajol ri Zebedeo rucꞌ. Y xujek cꞌu riꞌlic cabisonic y lic cacꞌaxcꞌob ri ranimaꞌ.38 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij chique:

—Cꞌo jun unimal bis re camic chinucꞌuꞌx.Chixcꞌola can wara; mixwaric, e lic chiꞌanaorar wucꞌ —xchaꞌ.

39 Tecꞌuchiriꞌ, Rire xkib chi pan jubikꞌchwach, xuxucubaꞌ rib y xukasaj umejelemcꞌa chuꞌlew, y xuꞌan cꞌu orar, jewaꞌ xubiꞌij:

«Lal Nukaw, ꞌana co la riꞌ chincolobejco la chaꞌ na quinicꞌow ta chupa waꞌ wacꞌaxcꞌobic. Noꞌj na e ta cꞌu chuꞌana ri cuajriꞌin, ma e chuꞌana janipa ri caꞌaj Rilal»xchaꞌ.40 Tecꞌuchiriꞌ, xtzelej lo pa e cꞌo wi can

rutijoꞌn y xeboꞌluꞌrikaꞌ quewaric. Xubiꞌijcꞌu che ri Pedro:

—¿Lic cami na xichꞌij ta cꞌana ri waramchaꞌ quiꞌan orar wucꞌ, tob tane xa junaora? 41 Mixwar cꞌut y lic chiꞌana orar chaꞌquichꞌij uchukꞌab ri cꞌambal ipa capetic.Pakatzij wi, lic cacha icꞌuꞌx che uꞌanic ri utz,pero waꞌ lic cꞌayew chiwe ma e ri itiꞌjil najinta ucowil —xchaꞌ.

42 Xeꞌec tanchi chucalaj, xuꞌana orar,jewaꞌ xubiꞌij:

«Lal Nukaw, we lic chirajawaxicquinicꞌow na che wa cꞌaxcꞌobic, echuꞌana cꞌu riꞌ janipa ri caꞌaj Rilal» xchaꞌ.43 Tecꞌuchiriꞌ, xtzelej tanchi lo cucꞌ ru-

tijoꞌn y xeboꞌluꞌrikaꞌ quewaric, ma ri qui-wach lic na cucuy ta chi ri waram.

44 Xebuya tanchi canok y xuꞌana orarchurox laj, yey e mismo ri xutzꞌonoj che riDios.

45 Ecꞌuchiriꞌ, xeꞌec tanchi pa e cꞌo wi canrutijoꞌn y xubiꞌij chique:

—¿Cꞌa quixwar cami riꞌ riꞌix? ¿Cꞌa quix-uxlanic? Ma e waꞌ xopon ruꞌorayil chaꞌRalaxel Chiquixoꞌl Ticawex cayaꞌ paquikꞌab

raj maquib. 46 ¡Chixwaꞌlijok! ¡Joꞌ! Ma ricacꞌayin we riꞌin e laꞌ xcꞌunic —xchaꞌ.

Cachap bi ri Jesús(Mr. 14:43-50; Lc. 22:47-53; Jn. 18:1-11)

47 Cꞌa cachꞌaꞌt ne ri Jesús echiriꞌ xcꞌun lori Judas, jun chique ri cablajuj utijoꞌn. Ecꞌurire erachbilam lo uqꞌuiyal winak cucꞌaꞌamlo espada y cheꞌ. Tak waꞌ etakom lo cumari nimak e aj chacunel pa Rocho Dios ycuma ri nimak winak re ri tinamit. 48 Ecꞌuri Judas, ri cayaꞌw bi re paquikꞌab, ubiꞌimchi lo chique suꞌanic caquetaꞌmaj chinari caquichapo, jewaꞌ ubiꞌim: «E ri juncantzꞌub uchiꞌ, e riꞌ rire. Chapa cꞌu bi alak.»

49 Xkib cꞌu ri Judas rucꞌ ri Jesús y xuyarutzil uwach, xubiꞌij che:

—Wajawal —xchaꞌ. Y xutzꞌub uchiꞌ.50 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij che:—Wamigo, ¿saꞌ ri colaꞌanaꞌ? —xchaꞌ.Tecꞌuchiriꞌ, xekib ri winak rucꞌ y

xquichapo chaꞌ caquicꞌam bi pa kꞌatbal tzij.51 Cꞌo cꞌu jun chique ri e cꞌo rucꞌ ri Jesús,

xresaj lo ru espada y xujochij bi jun uxiquinri raj chac ri cajawal raj chacunel pa RochoDios.

52 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij che:—Chacꞌolo ra espada chupa rucꞌolibal;

ma conoje ri quechꞌoꞌjin rucꞌ espada, rucꞌespada quecamic. 53 ¿Na awetaꞌam ta cami,we ta cuaj riꞌin cantzꞌonoj che ri Nukawwoꞌora, Rire quebutak lo juna cablajuj le-giones‡ re ángeles wucꞌ? 54 Noꞌj we ta exinꞌan riꞌ, ¿suꞌanic cꞌu riꞌ cuꞌana janipa ricubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Dios panuwi riꞌin? —xchaꞌ. 55 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij chique ri solda-dos:

—¿Suꞌchac petinak alak rucꞌ espada ycheꞌ? ¿Petinak cami alak che ucꞌamic bijuna elekꞌom? Wa petinak lok ronoje kꞌijwaꞌ cꞌut in tzꞌuyiꞌnak chiwach alak, e laꞌquincꞌutun pa ri Rocho Dios. ¿Suꞌchaccꞌu riꞌ cꞌa e laꞌ quinoꞌlchapa alak? 56 Noꞌjjecꞌuwaꞌ cuꞌano chaꞌ e cuꞌana ri quikꞌala-jisam can ri kꞌalajisanelab pa Ruchꞌaꞌtem riDios —xchaꞌ.

Tecꞌuchiriꞌ, conoje rutijoꞌn xebanimajicy jelaꞌ xquiya can ri Jesús.

‡ 26:53 Jun legión e cꞌo wakib mil soldados che.

Page 52: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 26:57 49 Mateo 27:1Ri Jesús cꞌo chiquiwach raj kꞌatal tzij e aj

judiꞌab(Mr. 14:53-65; Lc. 22:54, 66-71; Jn. 18:12-14,

19-24)57 Ri xechapaw bi ri Jesús xquicꞌam bi

chwach ri Caifás, ri cajawal raj chacunelpa Rocho Dios, pa quimolom wi quib rajcꞌutunel re ri tzijpixab y ri nimak winak reri tinamit.

58 Ecꞌu ri Pedro xa naj teran pan chirij riJesús, jelaꞌ xeꞌela che ruwa ja re ri rocho ricajawal raj chacunel pa RochoDios. Xoc cꞌubi y xeꞌtzꞌula cucꞌ ri e chajinel chaꞌ carilo saꞌri cuqꞌuisbej ronoje waꞌ.

59 Ri nimak e aj chacunel pa RochoDios cucꞌ tak ri nimak winak y conoje riuchapom wi rib ri kꞌatbal tzij, caquitzucujsuꞌanic caquitzꞌak uchiꞌ ri Jesús chaꞌ jelaꞌutz cakꞌat tzij re camic puwiꞌ. 60 Noꞌjna jinta cꞌo xquirik chirij, tob uqꞌuiyalwinak xquinucꞌ rakꞌubal chirij. Tecꞌuchiriꞌ,xebopon na caꞌib xeꞌquitzꞌaka uchiꞌ rucꞌrakꞌubal, 61 jewaꞌ xquibiꞌij:

—Waꞌ waꞌchi jewaꞌ xubiꞌij: “Riꞌin cꞌopanukꞌab canwulij ri Rocho Dios y xa paoxib kꞌij canyac tanchic” —xechaꞌ.

62 Ewi ri cajawal raj chacunel pa RochoDios xyactajic y xubiꞌij che ri Jesús:

—¿E cami laꞌ na jinta cꞌana cabiꞌij riꞌat?¿Saꞌ cꞌu ri cacꞌulubej uwach puwi wa que-tajin che ucojic chawij? —xchaꞌ.

63 Noꞌj ri Jesús na jinta cꞌo xubiꞌij.Ecꞌuchiriꞌ, jewaꞌ xubiꞌij ri cajawal raj cha-cunel pa Rocho Dios:

—Chabiꞌij chupa rubiꞌ ri Dios cꞌaslic, weriꞌat at ri Cristo, Rucꞌajol ri Dios —xchaꞌ.

64Ri Jesús xubiꞌij che:—Areꞌ, e ri xbiꞌij la. Y cambiꞌij cꞌu

che onoje alak: Quil na cꞌu alak RalaxelChiquixoꞌl Ticawex tzꞌul puwiquikꞌab riDios, ri lic cꞌo unimal uchukꞌab yey quil cꞌualak riꞌ echiriꞌ cacꞌun lo pa sutzꞌ chwa ricaj✡—xchaꞌ.

65 Ecꞌu ri cajawal raj chacunel pa RochoDios xurichꞌij rukꞌuꞌ y xubiꞌij:

—Waꞌ waꞌchi lic xmacun chirij ri Diosrucꞌ wa xubiꞌij. ¡Na jinta chi uchac más eaj cojol umac! Ma lic e laꞌ xta alak xubiꞌijri na takal ta che. 66 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ cabiꞌij ralakche? —xchaꞌ.

Rique xquibiꞌij:

—Lic chirij umac y takal cꞌu che ca-camisaxic —xechaꞌ.

67 Ewi e cꞌo jujun xquijek caquichubajrupalaj y lic caquiꞌan pa tꞌoꞌy. E cꞌo jujunchic xquipachꞌ kꞌab chupalaj 68 y caquibiꞌijche:

—At ri Cristo, Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios,¡chanaꞌij pe cꞌu riꞌ china xchꞌayaw awe! —quecha che.

Ri Pedro cubiꞌij na retaꞌam ta uwach ri Jesús(Mr. 14:66-72; Lc. 22:55-62; Jn. 18:15-18, 25-

27)69 Ecꞌu ri Pedro tzꞌul che ruwa ja echiriꞌ

jun ali aj chac xkib rucꞌ y xubiꞌij che:—Rilal lal jun chique ri eteran chirij ri

Jesús, ri jun aj Galilea —xchaꞌ.70 Noꞌj ri Pedro xrewaj chiquiwach

conoje, jewaꞌ xubiꞌij:—Riꞌin na wetaꞌam tane saꞌ puwiꞌ

catchꞌaꞌt wi —xchaꞌ.71 Ecꞌu riꞌ quel bi ri Pedro chuchiꞌ ri

puerta yey xilitaj ruma jun chic ali aj chac,y waꞌli jewaꞌ xubiꞌij chique ri e cꞌo chiriꞌ:

—Waꞌ wa jun achi e jun chique ri eteranchirij ri Jesús ri aj Nazaret —xchaꞌ.

72Ri Pedro xrewaj tanchic y lic xujiquibaꞌuwach ubiꞌxiquil:

—Riꞌin na wetaꞌam ta cꞌana uwach laꞌlaꞌchi —xchaꞌ.

73 Jokꞌotaj cꞌu riꞌ, ri e cꞌo chiriꞌ xekib rucꞌri Pedro y xquibiꞌij che:

—Pakatzij wi rilal lal jun chique rutijoꞌn;ma lic kꞌalaj, ri cachꞌaꞌt la e junam rucꞌ riquechꞌaꞌt rique —xechaꞌ.

74 Ecꞌu ri Pedro xujek ubiꞌxiquil itzel taktzij y lic xujiquibaꞌ uwach, xubiꞌij:

—Riꞌin na wetaꞌam ta cꞌana uwach laꞌlaꞌchi —xchaꞌ.

Xew xuqꞌuis ubiꞌxiquil waꞌ, xbixon lo riteren. 75 Ecꞌuchiriꞌ, xcꞌun lo chucꞌuꞌx riPedro ri xbiꞌx lo che ruma ri Jesús: «Cꞌa-majaꞌ ne cabixon ri teren, riꞌat oxlaj chicabiꞌim na awetaꞌam ta nuwach.» Ewi xel biri Pedro chiriꞌ y lic xokꞌic ruma rucꞌaxcꞌolilucꞌuꞌx.

27Ri Jesús cayaꞌiꞌ chwach ri takanel Pilato(Mr. 15:1; Lc. 23:1-5; Jn. 18:28-40)

1 Echiriꞌ xsakiric, conoje ri nimak e ajchacunel pa Rocho Dios cucꞌ ri nimak

✡ 26:64 Dn. 7:13; Ap. 1:7

Page 53: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 27:2 50 Mateo 27:24winak re ri tinamit, xquiꞌan tzij chiqui-wach puwi ri caquiꞌano chaꞌ cakꞌat tzij recamic puwi ri Jesús. 2 Yutum cꞌu ri Jesús,xquicꞌam bi y xeꞌquiyaꞌa chwach ri takanelPoncio Pilato.

Ri Judas cucamisaj rib3 Ri Judas ri xcꞌayin re ri Jesús, echiriꞌ

xrilo xkꞌat tzij re camic puwi ri Jesús, licxoc chucꞌuꞌx ri xuꞌano. Xeꞌec cꞌut y xutzelejri treinta sakil puak chique ri nimak e ajchacunel pa Rocho Dios y chique ri nimakwinak. 4Xubiꞌij cꞌu chique:

—Riꞌin lic in macuninak, ma xincꞌayij pacamic jun achi na jinta umac —xchaꞌ.

Pero rique xquibiꞌij che:—Na jinta ke riꞌoj che laꞌ; laꞌ amac riꞌat

—xechaꞌ.5 Ecꞌuchiriꞌ, ri Judas xuꞌcꞌaka can ri puak

pa ri Rocho Dios y xeꞌec cꞌut xuꞌjitzꞌaj rib.6Ri nimak e aj chacunel pa ri Rocho Dios

xeꞌquimolo ri puak y xquibiꞌij: «Waꞌ wapuak na ube ta qꞌuenok cakaya pa ri caxare kasaꞌn, ma waꞌ rajil uquiqꞌuel jun achi»xechaꞌ.

7 Tecꞌuchiriꞌ, xquiꞌan tzij chiquiwachchaꞌ rucꞌ waꞌ wa puak caquilokꞌ juchꞌakapulew rubiꞌ “Luwar re ri aj tzꞌakal xokꞌoꞌl”,chaꞌ cuꞌana jun luwar re mukubal que rina e ta aj Israel. 8 Ruma cꞌu laꞌ, la junulew cꞌa e ubiꞌ wakꞌij ora “Luwar re quicꞌ”.9 Ecꞌu xuꞌan pachaꞌ ri tzꞌibital can ruma rikꞌalajisanel Jeremías pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios,pa cubiꞌij wi:Xquicꞌam cꞌu ri treinta sakil puak,

ma e rajil riꞌ cojotal cuma raj Israel.10Y rucꞌ cꞌu wa puak,

xquilokꞌ ri jun luwar rubiꞌ “Luwar re riaj tzꞌakal xokꞌoꞌl”,

jelaꞌ pachaꞌ ri ubiꞌim lo ri Dios chwe. Zac.11:12-13; Jer. 19:1-2; 32:6-9

Catzꞌak uchiꞌ ri Jesús chwach ri takanelPilato

(Mr. 15:2-5; Jn. 18:33-40)11 Ecꞌuchiriꞌ xcꞌam bi ri Jesús chwach ri

takanel Pilato, rire xutzꞌonoj che ri Jesús:—¿Lal cami riꞌ ri rey que raj judiꞌab? —

xchaꞌ.Ri Jesús xubiꞌij che:—Lal cabiꞌn la re —xchaꞌ.12 Yey echiriꞌ ri nimak e aj chacunel pa

Rocho Dios cucꞌ ri nimak winak re Israelxquitzꞌak uchiꞌ ri Jesús, Rire na xucꞌul tacꞌana uwach ri caquibiꞌij rique.

13 Ruma cꞌu riꞌ, ri Pilato xutzꞌonoj che riJesús:

—¿Na cata ta cami la janipa ri caquibiꞌijchiꞌij la? —xchaꞌ.

14 Pero ri Jesús na xucꞌul ta cꞌana uwach;ruma cꞌu riꞌ, ri takanel lic xcam ranimaꞌche.

Cakꞌat tzij re camic puwi ri Jesús(Mr. 15:6-20; Lc. 23:13-25; Jn. 19:1-16)

15Chupa cꞌu ri nimakꞌij Pascua, ri takanelromano xex cuꞌan wi cuyolopij bi junchique ri e cꞌo pa cárcel, yey e ri winakquechaꞌwic china ri cacaj cayolopix bi.16 Cꞌo cꞌu jun achi pa cárcel lic etaꞌmataluwach, Barrabás rubiꞌ.

17Ecꞌuchiriꞌ ri winak quimolom chi quib,ri Pilato xutzꞌonoj chique:

—¿China ri quiwaj riꞌix canyolopij bi, eri Barrabás o e ri Jesús, ri cabiꞌx che “eri Cristo”, Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios? —xchaꞌ.18Xutzꞌonoj cꞌu waꞌ ma retaꞌam e cꞌo jujuncꞌax quicꞌuꞌx chirij ri Jesús, y xa ruma cꞌuriꞌ quiyaꞌom ri Jesús chwach.

19 Ecꞌuchiriꞌ tzꞌul ri Pilato pa ri kꞌatbaltzij, ri rixokil xutak ubiꞌxiquil che: «Macꞌomaꞌan la che wa jun achi jusucꞌ ubinicusilabic, mawakꞌij lic cabison nucꞌuꞌx rumaxinꞌan jun wachicꞌ puwi rire yey lic xibibaluwach ri xinwachicꞌaj» xchaꞌ.

20 Noꞌj ri nimak e aj chacunel pa Ro-cho Dios cucꞌ tak ri nimak winak re Israelxquicoj pa quijolom ri uqꞌuiyal winak chaꞌe caquitzꞌonoj cayolopix bi ri Barrabás yeye cacamisax ri Jesús.

21Ri takanel xchꞌaꞌt tanchi cucꞌ ri winak,jewaꞌ xutzꞌonoj chique:

—¿China chique wa caꞌib quiwajcanyolopij bi? —xchaꞌ.

Rique xquibiꞌij:—E yolopij bi la ri Barrabás —xechaꞌ.22 Tecꞌuchiriꞌ, xutzꞌonoj ri Pilato chique:—¿Yey saꞌ cꞌu riꞌ canꞌan che ri Jesús, ri

cabiꞌx che “e ri Cristo”, Ruchaꞌoꞌn lo riDios? —xchaꞌ.

Conoje xquicꞌul uwach:—¡Camisax chwa cruz! —xechaꞌ.23 Ecꞌu riꞌ ri Pilato xubiꞌij chique:—¿Saꞌ cꞌu rumac uꞌanom? —xchaꞌ.Pero ri winak más co xesiqꞌuinic:—¡Camisax chwa cruz! —xechaꞌ.24 Ri Pilato xrilo na jinta cutikoj cuꞌan

más tzꞌonobal chique ma más ne quetucucri winak; ruma cꞌu riꞌ, xutak ucꞌamic yaꞌ y

Page 54: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 27:25 51 Mateo 27:50ecꞌu laꞌ chiquiwach ri winak xuchꞌaj rukꞌab,y jewaꞌ xubiꞌij:

—Na jinta cꞌu numac riꞌin che rucamicwaꞌchi jusucꞌ rubinic, ma waꞌ imac riꞌix —xchaꞌ.

25 Conoje cꞌu ri winak xquicꞌul uwach,jewaꞌ xquibiꞌij:

—Riꞌoj cucꞌ ri kalcꞌoꞌal cakaya kib chuxeꞌrucamic rire —xechaꞌ.

26 Ewi ri Pilato xuyolopij bi ri Barrabás.Tecꞌuchiriꞌ, xtakan che cajichꞌ upa riJesús y xuya paquikꞌab ri soldados chaꞌcaquicamisaj chwa cruz.

27 Ecꞌuchiriꞌ, ri soldados re ri takanelxquicꞌam bi ri Jesús pa ri palacio y xquimolcꞌu quichiꞌ conoje ri soldados chaꞌ caquisutrij. 28 Xquesaj cꞌu bi rukꞌuꞌ y xquiripjun manta chirij yey waꞌ cakcoj catzuꞌnic.29Che rujolom xquicoj jun corona pachꞌumrucꞌ qꞌuix y xquiya jucutaj tani pa rukꞌabuwiquikꞌab. Tecꞌuchiriꞌ, xexuquiꞌ chwach yxquijek uchꞌamixic, jewaꞌ caquibiꞌij che:

—¡Nim ukꞌij ri rey que raj judiꞌab! —quechaꞌ.

30 Yey xquichubaj rupalaj, xquimaj cꞌuri jucutaj tani pukꞌab y rucꞌ laꞌ xquichꞌayrujolom. 31 Echiriꞌ xquitanabaꞌ uchꞌamixic,xquesaj ri manta quiripom chirij y xquicojtanchi rukꞌuꞌ. Tecꞌuchiriꞌ, xquicꞌam bi requeꞌquicamisaj chwa cruz.

Rucamic ri Jesús chwa ri cruz(Mr. 15:21-41; Lc. 23:26-49; Jn. 19:17-30)

32 Echiriꞌ catajin quelic bi, xquicꞌul junachi aj Cirene, Simón rubiꞌ, y xquitak checutelej bi ri cruz re ri Jesús. 33 Ecꞌuchiriꞌ,xebopon pa ri luwar Gólgota rubiꞌ, waꞌqueꞌelawi “luwar re ubakil ujolom animaꞌ”.34 Xquiya cꞌu che ri Jesús vinagre yijbamrucꞌ akꞌes lic cꞌa; peroRire echiriꞌ xunaꞌwaꞌ,na xraj taj xutijo.

35 Echiriꞌ quiyaꞌom chi ri Jesús chwa ricruz, ri soldados rucꞌ jun sorteo xquijachquib puwi rukꞌuꞌ. Jecꞌulaꞌ e xuꞌana pachaꞌrubiꞌim lo ri kꞌalajisanel chupa Ruchꞌaꞌtemri Dios:Xquijach quib puwi ri nukꞌuꞌ,

ma xquiꞌan sorteo rucꞌ. Sal. 22:1836Tecꞌuchiriꞌ, xetzꞌuyiꞌ chiriꞌ chaꞌ caquicha-jij ri Jesús.

37 Chwi cꞌu lo rucruz ri Jesús tzꞌibitalicsuꞌbe xkꞌat tzij puwiꞌ, jewaꞌ cubiꞌij: «EJESÚS WAꞋ, RI REY QUE RAJ JUDIꞋAB.»

38 Xequiya cꞌu caꞌib elekꞌomab chwacruz, jun puwiquikꞌab y jun pumox ri Jesús.

39 Ecꞌu ri winak quebicꞌow chiriꞌcaquiyokꞌ canok, caquiyiriyaꞌ ri quijolomche, 40 y jewaꞌ caquibiꞌij:

—At peꞌ ri abiꞌim cawulij ri Rocho Dios yxa pa oxib kꞌij cayac tanchic; chacolobej cꞌuawib riꞌ. We pakatzij wi at Ucꞌajol ri Dios,chatkaj lo chwa ri cruz —quechaꞌ.

41 Jenelaꞌ riꞌ xquiꞌan ri nimak e aj cha-cunel pa Rocho Dios junam cucꞌ raj cꞌu-tunel re ri tzijpixab, ri fariseos y ri nimakwinak re ri tinamit; lic xquichꞌamij, jewaꞌxquibiꞌij:

42—Lic waꞌ cꞌut e qꞌui ri xebucolobej chetak yabil y che camic, yey na curik ta waꞌcꞌu ucolobexic rib rire. We ta pakatzij wi eRey re ri katinamit Israel, kaja lo riꞌ utuquelchwa ri cruz chaꞌ jelaꞌ cakacojo e rire riUchaꞌoꞌn lo ri Dios. 43Ma lic waꞌ cꞌut xcubiꞌucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios. Yey we ta ri Dios liccꞌax cunaꞌo, chucolobej riꞌ woꞌora, ma rireubiꞌim e Ucꞌajol ri Dios —xechaꞌ.

44 Jenelaꞌ riꞌ xquibiꞌij relekꞌomab eyaꞌomchwa cruz pa tak utzal, lic xquichꞌamij.

45 Echiriꞌ xticꞌoj ri kꞌij, xoc kꞌekuꞌm cheruwachulew y waꞌ xuꞌqꞌuisa cꞌa che ri uroxora* benak kꞌij.

46 Chupa cꞌu laꞌ laꞌ ora, ri Jesús licco xsiqꞌuinic, jewaꞌ xubiꞌij pa ri chꞌaꞌtemcachꞌaꞌt wi Rire:

—Elí, Elí, ¿lama sabactani? —xchaꞌ. Waꞌqueꞌelawi: “Lal nu Dios, Lal nu Dios, ¿suꞌbexinokꞌotaj can la?”✡

47 Jujun cꞌu chique ri e cꞌo chiriꞌ, echiriꞌxquita waꞌ, xquibiꞌij:

—Waꞌ waꞌchi e cusiqꞌuij ri kꞌalajisanelElías —xechaꞌ.

48 Y na jampatana, cꞌo jun chique riquelic canic xeꞌec, xuꞌcꞌama lo jun esponja yxumuꞌ pa vinagre. Xuxim cꞌu chutzaꞌm juntani y xuya pan che ri Jesús re cutzꞌubu.

49 Ecꞌu ri jujun chic xquibiꞌij che:—Maya che, kila peꞌ we cacꞌun ri Elías re

coluꞌcolobej —xechaꞌ.50 Tecꞌuchiriꞌ, ri Jesús lic co xsiqꞌuin

tanchic y xukꞌatisaj cꞌu ri ranimaꞌ pukꞌab* 27:45 “Ri urox ora”: Quil “hora” pa vocabulario. ✡ 27:46 Sal. 22:1 † 27:51 “Telón”: E jun cꞌul cujach upa riLuwar Santo rucꞌ ri Luwar lic Santo. Éx. 26:31-33; Heb. 6:19; 9:3-12

Page 55: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 27:51 52 Mateo 28:9ri Dios, asu xcamic. 51 Ecꞌu laꞌ la jokꞌotajri telón† cꞌo chupa ri Rocho Dios xrichꞌrobchunicꞌajal; xujek lo puwiꞌ y xoꞌlqꞌuis cꞌachuxeꞌ. Rulew lic xbarbatic y ri nimak takabaj xejakajob upa. 52 Y xejakataj tak rimukubal yey uqꞌuiyal ticawex re rutinamitri Dios ecaminak chic, xecꞌastaj lok 53 yxebel lo chupa tak ri mukubal. Ecꞌuchiriꞌcꞌastajinak chubi ri Jesús, rique xeboc pa risantowilaj tinamit yey chilaꞌ xebilitaj cumauqꞌuiyal winak.

54Ecꞌu ri capitán y ri soldados echajiyomre ri Jesús, echiriꞌ xquil ri cabrakan y ronojetak ri xuꞌano, lic xquixiꞌij quib y jewaꞌxquibiꞌij:

—¡Pakatzij wi, waꞌ waꞌchi e Ucꞌajol riDios! —xechaꞌ.

55 E cꞌo cꞌu uqꞌuiyal ixokib chiriꞌcaquitzutzaꞌ pana chinimanaj; waꞌ e tak ri epetinak rucꞌ ri Jesús chwi xel lo Galilea y licquinimam lok. 56 Chiquixoꞌl waꞌ wiꞌxokibcꞌo ri María ri aj Magdala, cꞌo ri María riquichu ri Jacobo y ri José, yey cꞌo ri quichuri queb ucꞌajol ri Zebedeo.

Ri Jesús camukic(Mr. 15:42-47; Lc. 23:50-56; Jn. 19:38-42)

57 Cꞌo jun achi aj Arimatea, José rubiꞌ;rire beyom y e jun chique rutijoꞌn ri Jesús.Benak kꞌij rire 58 xeꞌec cꞌu rucꞌ ri Pilato recuꞌtzꞌonoj rucuerpo ri Jesús. Ecꞌu ri Pilatoxtakan che cayaꞌiꞌ lo rucuerpo ri Jesús cherire. 59 Ri José xucꞌam cꞌu bi rucuerpo riJesús, xupis bi pa jun manta lic sak 60 yxuꞌyaꞌa pa jun mukubal re rire, waꞌ cꞌacꞌcꞌotom paꞌbaj. Xutak cꞌu uquetebaxic canjun nimalaj abaj chuchiꞌ re tzꞌapibal re;tecꞌuchiriꞌ, xeꞌec. 61 E cꞌo cꞌu chiriꞌ ri Maríari aj Magdala y ri jun chic María, etzꞌulchwach ri mukubal.

Quecoj e chajinel chwa ri mukubal62 Icꞌowinak chi cꞌu ri kꞌij echiriꞌ raj

judiꞌab caquiyijbaꞌ pan janipa ri cajawaxchique pa ri kꞌij re uxlanibal. Ecꞌuchiriꞌ,ri nimak e aj chacunel pa Rocho Dios cucꞌri fariseos xquimol quib rucꞌ ri Pilato 63 yxquibiꞌij che:

—Kajawal, xcꞌun chikacꞌuꞌx, laꞌ la junachi socosoꞌnel echiriꞌ cꞌa cꞌaslic jewaꞌ xu-biꞌij: “Purox kꞌij quincꞌastaj lo chiquixoꞌl riecaminak.” 64E uwariꞌche, taka la uchajixic

chi utz rimukubal cꞌa che rurox kꞌij, chaꞌ naquecꞌun ta rutijoꞌn chakꞌab, coꞌlquelakꞌaj birucuerpo y tecꞌuchiriꞌ, caquibiꞌij chique riwinak: “Xcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak.”We ecꞌu xuꞌan riꞌ, cuꞌana ne más unimalrakꞌubal riꞌ chwa ri nabe uꞌanom lok echiriꞌxubiꞌij e Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios —xechaꞌ.

65Ri Pilato xubiꞌij chique:—Checꞌama bi alak waꞌ wa e chajinel y

jeꞌtzꞌapij alak chi utz ri mukubal —xchaꞌ.66 Xebec cꞌut, xeꞌquitzꞌapij uchiꞌ ri

mukubal chi utz, xquicoj jun sello puwi rinimalaj abaj tzꞌapibal uchiꞌ y xequiya cꞌucan ri e chajinel chiriꞌ.

28Rucꞌastajibal ri Jesús(Mr. 16:1-8; Lc. 24:1-12; Jn. 20:1-10)

1 Icꞌowinak chi ri kꞌij re uxlanibal, e riꞌcatajin usakiric ri nabe kꞌij che ri semana,ri María ri aj Magdala y ri jun chic Maríaxeꞌquila ri mukubal. 2 Xakicꞌateꞌt xpe junnimalaj cabrakan, yey waꞌ e xꞌanaw junángel re ri Dios xkaj lo chicaj. Echiriꞌ xoponchwach ri mukubal, xresaj rabaj utzꞌapimuchiꞌ ri mukubal y xtzꞌuyiꞌ cꞌu puwiꞌ. 3 Riángel lic cawolkꞌinic, catzuꞌn jelaꞌ pachaꞌruxeꞌ caj echiriꞌ cayocꞌ caꞌnic; yey rukꞌuꞌlic sak pachaꞌ ri nieve.* 4 Ri soldadosechiriꞌ xquil ri ángel, lic xquixiꞌij quib che;xquijek quebirbotic y xecanaj canok pachaꞌchi ecaminak.

5 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij ri ángel chiquerixokib:

—Mixiꞌij iwib. Ma riꞌinwetaꞌam e quitzu-cuj ri Jesús, ri xcamisax chwa cruz. 6 Rirena jinta chi wara, ma cꞌastajinak chubi jelaꞌpachaꞌ rubiꞌim chi ulok. Choꞌliwilape waluwar pa xyaꞌiꞌ wi ri Kanimajawal. 7 Jix cꞌuriꞌix, lic chiwilij bi y jiꞌbiꞌij chique rutijoꞌn:“Ri Jesús xcꞌastaj bi chiquixoꞌl ri ecaminak.Chiwilapeꞌ, Rire queꞌec Galilea, canabej bichiwach; chilaꞌ cꞌu riꞌ quiꞌwila wi uwach.”Ecꞌu xoꞌlnubiꞌij waꞌ chiwe —xchaꞌ.

8 Echiriꞌ rixokib xebel bi chuchiꞌ rimukubal, lic quixiꞌim quib pero cꞌo unimalquiꞌcotemal cucꞌ. Queban cꞌu riꞌ xebecchaꞌ queꞌquibiꞌij chique rutijoꞌn janipa rixquilo y ri xbiꞌx bi chique. E cꞌo cꞌuchi be 9 echiriꞌ ri Jesús xebucꞌulu y xuyarutzil quiwach. Ecꞌu rique xekib rucꞌ y

* 28:3 Ri nieve jelaꞌ rusakil pachaꞌ catzuꞌn ri sakbach.

Page 56: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Mateo 28:10 53 Mateo 28:20xquixuc quib chwach; xquilakꞌapuj ri rakany xquilokꞌnimaj ukꞌij.

10Ri Jesús xubiꞌij cꞌu chique:—Mixiꞌij iwib. Jix, jiꞌbiꞌij chique ri nu

hermanos chaꞌ quebec chilaꞌ Galilea y chiriꞌcaquil wi nuwach —xchaꞌ.

Ri rakꞌubal xquiꞌan ri e chajinel re rimukubal

11Ecꞌuchiriꞌ e cꞌo pan rixokib pa be, jujunchique ri e chajinel xebec pa ri tinamity xeꞌquitzijoj chique ri nimak e aj cha-cunel pa Rocho Dios ronoje ri xquicꞌu-lumaj. 12 Ecꞌu ri nimak e aj chacunelpa Rocho Dios cucꞌ ri nimak winak re ritinamit, xquichꞌaꞌbej quib chaꞌ caquiꞌantzij chiquiwach. Xquiya cꞌu uqꞌuiyal puakchique ri soldados 13 y xequitak che jewaꞌcaquibiꞌij: «Echiriꞌ oquinak lo kawaramchakꞌab, xecꞌun rutijoꞌn ri Jesús y xque-lakꞌaj bi rucuerpo. 14Yey we xretaꞌmaj waꞌri takanel, riꞌoj cakacoj pujolom chaꞌ najinta cꞌo cuꞌan chiwe» quechaꞌ.

15 Ri soldados xquicꞌam cꞌu ri puak y exquiꞌano janipa ri xbiꞌx chique. Ecꞌu rajjudiꞌab cꞌa e ubiꞌxiquil waꞌ caquiꞌan wakꞌijora.

Ri takanic xyaꞌ can ruma ri Jesús(Mr. 16:14-18; Lc. 24:36-49; Jn. 20:19-23)

16 E tak cꞌu ri junlajuj utijoꞌn xebecGalilea chwa ri jun juyub pa ubiꞌim wi riJesús chique. 17Echiriꞌ xquil uwach ri Jesús,lic xquilokꞌnimaj ukꞌij, tob cꞌu e cꞌo jujunchique cꞌamajaꞌ caquicojo we pakatzij wi riJesús xcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak.

18 Ecꞌuchiriꞌ, xkib ri Jesús cucꞌ y xubiꞌijchique:

—Riꞌin yaꞌtal lo panukꞌab ronoje ritakanic chilaꞌ chicaj y che ruwachulew.19 Ruma cꞌu waꞌ, jix cucꞌ conoje ruqꞌuiyalquiwach tak ri tinamit che ruwachulew,chiꞌana cꞌu e nutijoꞌn chique y chiyaꞌari bautismo chique pa rubiꞌ ri KakawDios, Rucꞌajol y ri Santowilaj Ruxlabixel.20 Chicꞌutu chiquiwach rique chaꞌ ecaquiꞌan ronoje janipa ri ixnutakom riꞌinche. Lic chiwetaꞌmaj cꞌut: Riꞌin quincꞌojiꞌiwucꞌ ronoje kꞌij cꞌa che ri qꞌuisbal reruwachulew —xchaꞌ. Amén.

Page 57: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 1:1 54 Marcos 1:20

Ri Utzilaj Tzij re Jesucristotzꞌibital can ruma ri Marcos

Catzijon ri Juan Aj Yaꞌl Bautismo(Mt. 3:1-12; Lc. 3:1-9, 15-17; Jn. 1:19-28)

1 Waꞌ e jekebal re ri Utzilaj Tzij re riKanimajawal Jesucristo, Rucꞌajol ri Dios.2 E xuꞌana pachaꞌ ri tzꞌibital can ruma rikꞌalajisanel Isaías puwi ri ubiꞌim lo ri Dios:Riꞌin cannabesaj bi chawach riꞌat, ri waj

chac aj tzijol weꞌin,chaꞌ cuyijbaꞌ ri be chwach pan rawoponi-

bal. Mal.3:1

3 Catataj ukul jun tzijonel casiqꞌuin chupari luwar catzꞌintzꞌotic, jewaꞌ cubiꞌij:

“Yijbaꞌ pana alak ri be re ri Kanimajawal;sucꞌupij alak rube Rire” Is. 40:3xchaꞌ.

4 Ri Juan catajin che uyaꞌic ri bautismopa jun luwar catzꞌintzꞌotic. E cubiꞌij chiqueri winak caquitzelej quitzij chwach ri Dios,caquicꞌul ri bautismo, y jecꞌulaꞌ cacuytaj riquimac. 5Ewi conoje ri ticawex e cꞌo pa takri luwar re Judea y conoje ri e cꞌo Jerusalem,xebel lo che utayic ri Juan. Caquitzꞌonoj cꞌucuybal quimac chwach ri Dios, yey ri Juancuya ri bautismo chique chupa ri nimayaꞌJordán.

6 Ecꞌu rukꞌuꞌ ri Juan ꞌanom rucꞌ rismalcamello, y rupas ximil che rupa e juntzꞌuꞌum. Yey ri cutijo e ri sacꞌ y uwaꞌal cabre upa tak juyub.

7 Jecꞌuwaꞌ ri tzijonic cuꞌano:«Cꞌo Jun catajin lo chwij más nim

ruchukꞌab chinuwa riꞌin, ma na takal tanechwe quinyuxiꞌic re canquir ruwach ruxa-jab. 8 Pakatzij wi, riꞌin xinya ri bautismoche alak rucꞌ yaꞌ; noꞌj ri bautismo cuya Rireche alak, e rucꞌ ri Santowilaj Ruxlabixel riDios» cachaꞌ.

Ri bautismo re ri Jesús(Mt. 3:13-17; Lc. 3:21-22)

9 Chupa tak cꞌu laꞌ la kꞌij, ri Jesús xello Nazaret, (waꞌ e jun tinamit re Galilea),y xꞌan cꞌu bautizar ruma ri Juan chupari nimayaꞌ Jordán. 10 Na jampatana xello ri Jesús pa ri yaꞌ, xrilo echiriꞌ xjakataj

ruwa caj y ri Ruxlabixel ri Dios pachaꞌ junapalomax xkaj lo puwiꞌ. 11 Y xchꞌaw lo Junchilaꞌ chicaj, jewaꞌ cubiꞌij:«At riꞌat Nucꞌajol y lic cꞌax catinnaꞌo.Lic quinquiꞌcot chawe»xcha che.

Ri cꞌambal upa ri Jesús(Mt. 4:1-11; Lc. 4:1-13)

12 Tecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xcꞌam bi rumari Ruxlabixel ri Dios pa jun luwarcatzꞌintzꞌotic. 13 Ri Jesús xcꞌojiꞌ chilaꞌcuarenta kꞌij chiquixoꞌl itzel tak awaj. Yeychupa tak laꞌ la kꞌij, lic xcꞌam upa ruma riSatanás. Icꞌowinak chi cꞌu waꞌ, ri ángelesxquijek caquinimaj ri Jesús.

Ri Jesús cujek cacꞌutun chwi rutakanic riDios

(Mt. 4:12-17; Lc. 4:14-15)14 Echiriꞌ yaꞌom chi ri Juan pa cárcel, ri

Jesús xeꞌec Galilea che utzijoxic ri UtzilajTzij re rutakanic ri Dios, 15 jewaꞌ cubiꞌij:

«Xopon cꞌu rukꞌijol echiriꞌ rutakanic riDios xa nakaj chi cꞌo lowi; tzelej cꞌu tzij alakchwach ri Dios y cojo alak ri Utzilaj Tzij»cachaꞌ.

Ri Jesús quebusiqꞌuij cajib e aj chapal car(Mt. 4:18-22)

16 Echiriꞌ cabin ri Jesús chuchiꞌ ri marre Galilea, xeril pan ri Simón rucꞌ ruchakꞌAndrés, e riꞌ caquicꞌak ri qui atarraya chupari yaꞌ, ma rique e aj chapal car.

17 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:—Chixpetok, chixterej lo chwij y riꞌin

canꞌan chiwe ix aj molol ticawex* jelaꞌpachaꞌ iꞌanom lo chique ri car —xchaꞌ.

18 Rique xquiya can ri qui atarraya yxeterej bi chirij.

19 Xbin cꞌu pan jubikꞌ chic y xeril riJacobo rucꞌ ruchakꞌ Juan, ri queb ucꞌajolri Zebedeo. Rique e cꞌo chupa jun barcoy quetajin che ucꞌojoxic ri qui atarraya.20 Ecꞌu ri Jesús xebusiqꞌuij; ruma cꞌu riꞌ,rique xquiya can ri quikaw Zebedeo cucꞌri quimocom chupa ri barco y xeterej bichirij.

Ri Jesús cucunaj jun achi cꞌo pukꞌab junitzelilaj uxlabixel

(Lc. 4:31-37)* 1:17 “Ix aj molol ticawex”: Ri chac xyaꞌ chique e quequitzucuj ticawex re quebuꞌan utijoꞌn ri Jesús. Lc. 5:10

Page 58: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 1:21 55 Marcos 1:45

21Xeboc cꞌu pa ri tinamit Capernaúm. Ychupa ri kꞌij re uxlanibal ri Jesús xoc pa risinagoga yxujek cacꞌutunic. 22Yri xetaw relic xcam canimaꞌ che, ma ruma rucꞌutuniccakꞌalajinic lic cꞌo uwach, na pachaꞌ ta ricaquiꞌan raj cꞌutunel re ri tzijpixab.

23 Chupa cꞌu ri sinagoga cꞌo jun achi cꞌopukꞌab jun itzelilaj uxlabixel. Waꞌ xujekcasiqꞌuinic, jewaꞌ xubiꞌij:

24 —Lal Jesús, aj Nazaret, ¿suꞌchaccoꞌlmina ib la kucꞌ? ¿E laꞌ lal petinak recoꞌlsacha la kawach? Riꞌin wetaꞌam lalchinok, lal ri Santo Cꞌajolaxel re ri Dios —xchaꞌ.

25 Ecꞌu ri Jesús xukꞌatej ri itzel uxlabixel,jewaꞌ xubiꞌij che:

—¡Matchꞌaꞌt chic! Chatelubi che laꞌchi —xchaꞌ.

26 Ri itzelilaj uxlabixel xucꞌak laꞌchipulew y lic co xujabajaꞌ; yey casiqꞌuinic xelbi che laꞌchi.

27Conoje cꞌu ri ticawex lic xcam canimaꞌche y caquitzꞌonobej tak chiquiwach:

«¿Saꞌ waꞌ? ¿Saꞌ chi cꞌacꞌ cꞌutunic waꞌ?Ma cꞌo ne pukꞌab catakan paquiwi itzelilajuxlabixel ywaꞌ caquicoj utzij» quechaꞌ. 28Yna jampatana, pa tak ronoje ri luwar reGalilea xeꞌec utzijoxic janipa tak ri cuꞌan riJesús.

Ri Jesús cucunaj ruchu-ujiꞌ ri Pedro(Mt. 8:14-15; Lc. 4:38-39)

29 Echiriꞌ ri Jesús cucꞌ ri Jacobo y ri Juanxebel bi chupa ri sinagoga, xebec chirochori Simón y ri Andrés. 30 Ecꞌu ruchu-ujiꞌri Simón cꞌo chwa uwarabal, cꞌo akꞌ chirij.Xquitzijoj cꞌu riꞌ waꞌ che ri Jesús. 31 Ewiri Jesús xkib rucꞌ la yewaꞌ, xuchap rukꞌaby xutoꞌo chaꞌ cayactajic. Na jampatanacꞌu riꞌ xicꞌow ri akꞌ chirij rixok y xujekoquebunimaj.

Ri Jesús quebucunaj uqꞌuiyal yewaꞌib(Mt. 8:16-17; Lc. 4:40-41)

32 Echiriꞌ benak chi ri kꞌij e riꞌ cayububchic, xecꞌam lo chwach ri Jesús conoje riyewaꞌib y ri e cꞌo paquikꞌab itzel uxlabixel.33 Y conoje ri ticawex re ri tinamit xetꞌikiꞌchuchiꞌ ri puerta re ri ja. 34 Ecꞌu ri Jesúsxebucunaj uqꞌuiyal yewaꞌib che uqꞌuiyaluwach tak yabil y xeberesaj bi uqꞌuiyal itzeluxlabixel; pero na xuya ta luwar chiquequechꞌawic ma rique quetaꞌam china Rire.

Ri Jesús cacꞌutun pa tak ri luwar re Galilea(Lc. 4:42-44)

35 Lic anim tan echiriꞌ lic cꞌa kꞌekuꞌm,xwaꞌlij bi ri Jesús, xel cꞌu bi chupa ri tinamity xeꞌec pa jun luwar catzꞌintzꞌotic chaꞌcuꞌana orar. 36Ecꞌu ri Simón cucꞌ ri rachbiꞌilxebec che utzucuxic.

37 Echiriꞌ xquiriko, xquibiꞌij che:—Conoje ri winak caquitzucuj la —

xechaꞌ.38 Ecꞌu Rire xubiꞌij chique:—Joꞌ che utzijoxic ri Utzilaj Tzij pa tak ri

luwar e cꞌo lo xa nakaj, ma e nuwach riꞌ inpetinak Riꞌin —xcha chique.

39Xebec cꞌu riꞌ, y ri Jesús catzijon chupatak ri sinagogas che tak ronoje ri luwar reGalilea yey queberesaj cꞌu bi itzel uxlabixel.

Ri Jesús cucunaj jun achi cꞌo ri yabil leprache

(Mt. 8:1-4; Lc. 5:12-16)40 Xopon cꞌu rucꞌ ri Jesús jun achi cꞌo ri

yabil lepra che y xuxucubaꞌ rib chwach. Licxelaj cꞌu che, jewaꞌ xubiꞌij:

—We caꞌaj co la, joskꞌij la ri nucuerpo chewa yabil —xchaꞌ.

41 Ecꞌu ri Jesús xjuchꞌ caꞌn ucꞌuꞌx cherachi yewaꞌ. Xuchap pana rucꞌ rukꞌab yjecꞌuwaꞌ xubiꞌij che:

—Cuaj, chuꞌana ba chom riꞌ racuerpo —xchaꞌ. 42Xew cꞌu xuqꞌuis ubiꞌxiquil waꞌ, xapa jokꞌotaj ri yabil xsachic y rachi xcunuta-jic.

43 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xuqꞌuisbejruchꞌaꞌtem rucꞌ y lic xupixabaj, 44 jewaꞌxubiꞌij che:

—Chatapeꞌ, macꞌo matzijoj che junok.Jat chwach raj chacunel pa Rocho Dios chaꞌrire carilo na jinta chi lepra chawe. Yruma rajoskꞌiquil, chayaꞌa cꞌu chwach riDios ri kasaꞌn xtakan can ri Moisés che,✡chaꞌ cakꞌalajin chiquiwach ri ticawex atcunutajinak chic —xchaꞌ.

45Noꞌj laꞌchi echiriꞌ xeꞌec, lic xujek utzi-joxic ri xuꞌan ri Jesús che y jecꞌulaꞌ lic xtatajwaꞌ cuma ri winak. Ruma cꞌu riꞌ, na utzta chic coc ri Jesús chiwachil pa ri tinamit;xujek cꞌu cacanaj can chinimanaj che ritinamit pa tak luwar catzꞌintzꞌotic. Na rucꞌta cꞌu riꞌ, uqꞌuiyal ticawex re ronoje luwarxebopon rucꞌ.

✡ 1:44 Lv. 14:1-32

Page 59: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 2:1 56 Marcos 2:22

2Ri Jesús cucunaj jun sic(Mt. 9:1-8; Lc. 5:17-26)

1 Echiriꞌ icꞌowinak chi queb oxib kꞌij, xoctanchi ubi ri Jesús pa ri tinamit Caper-naúm. Tak ri winak xquito Rire cꞌo chuchiꞌjun ja. 2Y na jampatana xemolotaj uqꞌuiyalwinak y ruma ri quiqꞌuiyal na queboc ta chine chuchiꞌ ri puerta. Ecꞌu ri Jesús cutzijojRuchꞌaꞌtem ri Dios chique.

3 Ecꞌuchiriꞌ, xecꞌun cajib achijabquitelem lo jun achi sic. 4Yey na xquirik tajsuꞌanic caquiya pan chwach ri Jesús cumaruqꞌuiyal winak. Ewi xquitekꞌebaꞌ ruwi ri japa cꞌowi ri Jesús, xquesaj julepaj che. Chiriꞌcꞌu riꞌ xquikasaj wubi la chꞌat pa cotzꞌol wiri sic.

5 Ecꞌu ri Jesús echiriꞌ xril ri cubulibalquicꞌuꞌx rucꞌ, jewaꞌ xubiꞌij che ri sic:

—Wal, ronoje ramac cuytajinak chic —xchaꞌ.

6 Chiriꞌ cꞌut etzꞌul jujun aj cꞌutunel reri tzijpixab y jewaꞌ catajin chiquicꞌuꞌx:7 «¿Suꞌchac jewaꞌ cachꞌaꞌt waꞌchi? Rucꞌ wacubiꞌij camacun chirij ri Dios. Ma ¿na xewta neba ri Dios aj cuyul mac?»

8 Chupa cꞌu laꞌ la jokꞌotaj, ri Jesús xu-naꞌbej saꞌ la caquichꞌobo; ruma cꞌu riꞌ, xu-biꞌij chique:

—¿Suꞌchac jelaꞌ catajin chicꞌuꞌx alak?9 ¿Saꞌ cꞌu ri na cꞌayew taj cambiꞌij cherachi sic: “Ronoje ramac cuytajinak chic”o “Chatyactajok, chacꞌama bi rachꞌat ychatbinok”? 10 E cuaj cꞌut quetaꞌmaj alakwaꞌ: Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex yaꞌtalpukꞌab cucuy tak ri mac que ri winak cheruwachulew —xchaꞌ.

11Xubiꞌij cꞌu riꞌ che ri sic:—Chatyactajok, chacꞌama bi rachꞌat y jat

chaꞌwocho —xchaꞌ.12Na jampatana xyactaj rachi, xutelej bi

ruchꞌat y chiquiwach conoje xel bi. Conojecꞌu riꞌ xcam canimaꞌ che la xquilo y xquijekcaquiyac ukꞌij ri Dios, jewaꞌ caquibiꞌij: «¡Najinta cꞌana kilom wi waꞌ!» quechaꞌ.

Ri Jesús cusiqꞌuij ri Leví(Mt. 9:9-13; Lc. 5:27-32)

13 Tecꞌuchiriꞌ, xeꞌec tanchi ri Jesúschuchiꞌ ri mar. Conoje ri winak xekib rucꞌ,y Rire xujek cacꞌutun chiquiwach. 14 Ecꞌu

riꞌ catajin ricꞌowic pa ri luwar pa caꞌan wiri tojonic che ri gobierno, xril pana junaj tzꞌonol puak re tojonic tzꞌul chiriꞌ. WaꞌLeví rubiꞌ* yey ucꞌajol ri Alfeo. Xubiꞌij cꞌuri Jesús che:

—Chat-terej lo chwij —xchaꞌ.Xyactajic cꞌu ri Leví y xterej bi chirij.15 Ecꞌu ri Jesús xumaj bi chirocho ri Leví.

Xeboc cꞌu chwa ri mexa cucꞌ rutijoꞌn, ju-nam cucꞌ uqꞌuiyal aj tzꞌonol puak re to-jonic y uqꞌuiyal aj maquib; ma lic e qꞌui riquiternabem bi.

16 Ecꞌu raj cꞌutunel re ri tzijpixab cucꞌ rifariseos, echiriꞌ xquilo cawaꞌ ri Jesús cucꞌraj maquib y raj tzꞌonol puak re tojonic,†xquibiꞌij chique rutijoꞌn ri Jesús:

—¿Suꞌchac ri tijonel iwe riꞌix cawaꞌ ju-nam cucꞌ raj tzꞌonol puak re tojonic yeycucꞌ raj maquib? —xechaꞌ.

17Echiriꞌ xuta waꞌ ri Jesús, xubiꞌij chique:—E janipa ri utz quiwach, na cajawax ta

aj cunanel chique; ma waꞌ xew chique rie yewaꞌib cajawax wi. Jelaꞌ cꞌu riꞌ, riꞌinna in petinak ta che quisiqꞌuixic ri jusucꞌquibinic quisilabic, ma e in petinak chequisiqꞌuixic raj maquib —xchaꞌ.

Ri tzꞌonobal puwi ri ayuno(Mt. 9:14-17; Lc. 5:33-39)

18 Rutijoꞌn ri Juan Aj Yaꞌl Bautismo y riquitijoꞌn ri fariseos echiriꞌ e cꞌo pa ayuno,xebopon rucꞌ ri Jesús y xquitzꞌonoj che:

—¿Suꞌbe rutijoꞌn ri Juan y ri quitijoꞌn rifariseos lic caquiꞌan ayuno, yey ri tijoꞌnrilal na caquiꞌan ta waꞌ? —xechaꞌ.

19Ri Jesús xucꞌul uwach:—¿Ube nawi caquiꞌan ayuno ri esiqꞌuim

pa juna cꞌulaniquil we rala cacꞌuliꞌic cꞌa cꞌocucꞌ? Na ube taj, ma cꞌa cꞌo rala chiquixoꞌl.20Noꞌj copon na ri kꞌij echiriꞌ quesax bi ralachiquixoꞌl; cꞌa ecꞌuchiriꞌ, caquiꞌan ayuno.

21 »Na jinta junok cucꞌojoj rukꞌuꞌ kꞌeꞌlrucꞌ cꞌojobal cꞌasak; ma ri cꞌojobal cꞌasak,we xcꞌolotaj upa, e cujecꞌ ri cꞌul kꞌeꞌl ymás ne curichꞌij bi. 22 Jecꞌulaꞌ ri vino cꞌacꞌna cakꞌej ta chupa juna surun‡ kꞌeꞌl. Mawe caꞌaniꞌ waꞌ, ri vino cꞌacꞌ echiriꞌ canajtirukꞌij, curakij ri surun, catix cꞌu riꞌ ri vino yri surun na jinta chi uchac. Ruma cꞌu laꞌ,

* 2:14 Wa jun achi cꞌo queb ubiꞌ: Leví yMateo. Mt. 9:9; Lc. 5:27 † 2:16 “Raj tzꞌonol puak re tojonic”: Quil “cobradorde impuestos” pa vocabulario. ‡ 2:22 “Surun”: Quil “odre” pa vocabulario.

Page 60: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 2:23 57 Marcos 3:16ri vino cꞌacꞌ ꞌanom chirajawaxic wi cakꞌejchupa juna surun cꞌasak —xchaꞌ.

Ri Jesús e rajaw ri kꞌij re uxlanibal(Mt. 12:1-8; Lc. 6:1-5)

23Chupa cꞌu jun kꞌij re uxlanibal, ri Jesúscucꞌ rutijoꞌn e riꞌ quebicꞌow pa tak ticoꞌn retrigo. Ecꞌu rutijoꞌn xquijek caquichꞌupilaꞌbi ri trigo.

24Rumawaꞌ ri fariseos xquitzꞌonoj che riJesús:

—Chilape la, ¿suꞌbe ri tijoꞌn la caquiꞌanri na takal taj caꞌaniꞌ chupa ri kꞌij re uxlani-bal? —xechaꞌ.

25 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach:—¿Na ajilam ta neba alak ri xuꞌan ri

David cucꞌ ri rachbiꞌil echiriꞌ cꞌo xajawaxchique y xenumic? 26 Echiriꞌ ri Abiatare cajawal raj chacunel pa Rocho Dios, riDavid xoc pa ri Rocho Dios y xutij ri pamyaꞌtal chi pukꞌab ri Dios,✡ yey waꞌ na takalta chique rique caquitijo. Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ,xuya ne que ri e rachbiꞌil. Yey waꞌ wa pam,xew takal chique raj chacunel pa RochoDios —xchaꞌ.

27Y jewaꞌ xubiꞌij tanchi chique:—Ri kꞌij re uxlanibal xuya can ri Dios

re toꞌbal que ri ticawex; na e ta xeꞌaniꞌ riticawex ruma ri kꞌij re uxlanibal.§ 28 YeyRalaxel Chiquixoꞌl Ticawex e ne rajaw ri kꞌijre uxlanibal —xchaꞌ.

3Ri Jesús cucunaj jun achi chakijinak ukꞌab(Mt. 12:9-14; Lc. 6:6-11)

1 Jumul chic ri Jesús xoc chupa ri sin-agoga y chiriꞌ cꞌo jun achi chakijinak junukꞌab. 2 E cꞌo cꞌu jujun lic quicꞌacꞌalemwe ri Jesús cucunaj waꞌchi chupa wa kꞌij reuxlanibal, chaꞌ jelaꞌ utz caquitzꞌak uchiꞌ.

3Xubiꞌij cꞌu ri Jesús che rachi chakijinakrukꞌab:

—Chatyactajok y chatcꞌola chikawachkonoje —xchaꞌ.

4 Ecꞌuchiriꞌ, xutzꞌonoj chique ricaquitzutzaꞌ:

—¿Saꞌ ri lic usucꞌ caꞌaniꞌ pa ri kꞌij reuxlanibal: E caꞌaniꞌ ri utz o e ri na utztaj? ¿Utz cacolobex rucꞌaslem junoko cayaꞌ

luwar che cacamic? —xchaꞌ. Yey na jintacꞌu junok chique xcꞌuluw uwach.

5Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xebutzuꞌ rucꞌ oyowaltak ri quisutum rij y lic xoc bis chucꞌuꞌxruma lic uꞌanom co ri canimaꞌ. Xubiꞌij cꞌuche rachi:

—Chasucꞌupij rakꞌab —xcha che.Rachi xuyuk rukꞌab y waꞌ xutziric.6 Xebel cꞌu bi ri fariseos, xquimol

quib cucꞌ jujun chique ri quitakem ri reyHerodes, y junam xquichꞌaꞌtibej suꞌaniccaquisach uwach ri Jesús.

Uqꞌuiyal ticawex caquitzucuj ri Jesús7 Ri Jesús xel bi y xeꞌec chuchiꞌ ri mar

junam cucꞌ rutijoꞌn. Y uqꞌuiyal ticawexxeterej bi chirij. Waꞌ e petinak pa tak ritinamit re Galilea y re Judea 8y pa ri tinamitJerusalem; e petinak pa tak ri tinamit reIdumea, pa tak ri tinamit e cꞌo chꞌaka yaꞌche ri nimayaꞌ Jordán, yey pa tak ri tinamite cꞌo chunakaj ri tinamit Tiro y ri tinamitSidón. Conoje waꞌ e petinak ruma xquitojanipa ri catajin ri Jesús che uꞌanic.

9Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique rutijoꞌn, xakiquiyijbaꞌ na ri barco re cakꞌax chupa wexajawax che, chaꞌ jelaꞌ na capitzꞌipoꞌx tacuma ruqꞌuiyal winak; 10 ma lic e qꞌui rixebucunaj. Jecꞌulaꞌ conoje ri yewaꞌib caqui-minimaꞌ quib rucꞌ, ruma cacaj caquichapochaꞌ quecunutajic.

11 Ecꞌu ri winak e cꞌo paquikꞌab itzelilajuxlabixel, echiriꞌ caquil uwach ri Jesús,quexuquiꞌ chwach y quesiqꞌuinic caquibiꞌij:«¡Rilal lal Rucꞌajol ri Dios!» quechaꞌ. 12Noꞌjri Jesús lic quebukꞌatej chaꞌ na caquikꞌala-jisaj taj china Rire.

Ri Jesús quebuchaꞌ cablajuj utakoꞌn(Mt. 10:1-4; Lc. 6:12-16)

13 Tecꞌuchiriꞌ, xakꞌan ri Jesús chwajun juyub y xebusiqꞌuij china tak ri xrajquebuchaꞌo, y rique xquimol quib rucꞌ.14 Xebuchaꞌ cꞌu cablajuj chique waꞌ chaꞌquecꞌojiꞌ rucꞌ y quebutak bi che utzijoxicri Utzilaj Tzij. 15 Y xuya bi quichukꞌab requequicunaj yewaꞌib y re quebequesaj biitzel uxlabixel.

16Ecꞌu quibiꞌ waꞌ wa cablajuj* xebuchaꞌo:Simón ri xcoj Pedro che,

✡ 2:26 1 S. 21:1-6 § 2:27 Ri Jesús xubiꞌij waꞌ ma ri fariseos e xquiꞌan más il uwach che ri quitakanic puwi ri kꞌij reuxlanibal, chwa ri catoꞌ ri ticawex chupa waꞌ wa kꞌij. * 3:16 Cabiꞌx “takoꞌn” chique wa cablajuj utijoꞌn ri Jesús, rixechaꞌ ruma Rire chaꞌ caquitzijoj ri Utzilaj Tzij. Pa ri chꞌaꞌtem griego y pa caxtila waꞌ e “apóstol”.

Page 61: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 3:17 58 Marcos 4:617 Jacoboy ruchakꞌ Juan (rique e ucꞌajol ri Zebedeo

y xcoj ne quibiꞌ “Boanerges”, waꞌqueꞌelawi “E ralcꞌoꞌal ruchꞌawibaljab”),

18Andrés,Felipe,Bartolomé,Mateo,Tomás,Jacobo rucꞌajol ri Alfeo,Tadeo,†Simón, ri cabiꞌx che “ri Cananista”,‡19 y Judas aj Iscariot,§ ri xcꞌayin re ri Jesús.

Cabiꞌx che ri Jesús e uchukꞌab ritzel ri cꞌorucꞌ

(Mt. 12:22-32; Lc. 11:14-23)20 Tecꞌuchiriꞌ, xoc ri Jesús chuchiꞌ jun

ja y xemolotaj tanchi uqꞌuiyal winak. Yruma cꞌu riꞌ, ri Jesús cucꞌ rutijoꞌn na utz tachi ne quewaꞌic. 21 Echiriꞌ xquita ri ratz-uchakꞌ ri Jesús, xecꞌunic y xcaj caquicꞌambi cucꞌ, ma rique caquibiꞌij xsach runaꞌoj riJesús. 22 Noꞌj raj cꞌutunel re ri tzijpixab, rie petinak Jerusalem, xquibiꞌij: «Ri Jesús cꞌopukꞌab ri Beelzebú» y «Ruma cꞌu ruchukꞌabwaꞌwa cajawal ri itzel uxlabixel, queberesajbi itzel uxlabixel» xechaꞌ.

23 Ecꞌu ri Jesús xebusiqꞌuij y rucꞌ cꞌambalnaꞌoj xubiꞌij chique:

«¿Saꞌ nawi we ta ri Satanás caresaj bi riSatanás chique ri winak? 24We ri takanelabre juna tinamit quijachom quipa rumaquechꞌoꞌjin chiquiwach, riꞌ na quetiquiꞌ tachi utz. 25Yey we ri ejekelel pa juna ja qui-jachom quib ruma quechꞌoꞌjin chiquiwach,riꞌ na quetiquiꞌ ta chi utz. 26 Jecꞌulaꞌ, weta ri Satanás cayactaj chiribil rib y utuquelcujach upa rutakanic, riꞌ na canajtir tarutakanic, xa casach uwach.

27»Na jinta cꞌu juna elekꞌomcoc pa rochojunok lic cꞌo uchukꞌab yey carelekꞌaj cꞌulo rubitak re pa ja, we na cuyut ta naberi rajaw ja. Ma we relekꞌom uyutum chiri rajaw ja, cꞌa ecꞌuchiriꞌ utz carelekꞌaj bironoje la cꞌo pa ri ja.

28 Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Cꞌo pukꞌabri Dios cucuy ronoje tak ri mac que ri

ticawex, rucꞌ ronoje tak ri na utz tajcaquibiꞌij, tob china chirij; 29 noꞌj china ritzel cachꞌaꞌt chirij ri Santowilaj Ruxlabixelri Dios, riꞌ na cacuytaj ta cꞌana umac. Ma ricaꞌanaw waꞌ, cꞌo chi ri kꞌatbal tzij puwiꞌ najinta utakexic» xchaꞌ.

30Xubiꞌijwaꞌma riquequibiꞌim: «Rire cꞌopukꞌab jun itzelilaj uxlabixel.»**

Ruchu y tak ruchakꞌ ri Jesús(Mt. 12:46-50; Lc. 8:19-21)

31Tecꞌuchiriꞌ, ruchuy tak ruchakꞌ ri Jesúsxecꞌunic y xecꞌojiꞌ lo pa be, yey xquitakusiqꞌuixic ri Jesús.

32 Ecꞌu ri ticawex etzꞌulic, ri quisutum rijri Jesús, jewaꞌ xquibiꞌij che:

—Ri chu la y tak ri chakꞌ la e cꞌo pa be, elaꞌ caquitzucuj la —xecha che.

33 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach:—¿China ri nuchu y china tak ri nuchakꞌ?

—xchaꞌ.34 Tecꞌuchiriꞌ, xebutzuꞌ ri etzꞌulic quisu-

tum rij y jewaꞌ xubiꞌij chique:—Wa e cꞌo wara e nuchu y e tak nuchakꞌ

riꞌ. 35 Ma china ri cuꞌan janipa ri caraj riDios, waꞌ e nuchakꞌ, e wanab y e nuchu riꞌ—xchaꞌ.

4Ri cꞌambal naꞌoj puwi ri awanel(Mt. 13:1-9; Lc. 8:4-8)

1Ri Jesús xujek tanchi cacꞌutun chuchiꞌ rimar y lic e qꞌui ri ticawex xemolotaj chiriꞌpa cꞌo wi Rire. Ruma cꞌu riꞌ xoc chupajun barco cꞌo chwi ri mar, xtzꞌuyiꞌ chupay conoje ri ticawex e cꞌo pana chuchiꞌ lamar. 2 Xujek cꞌu cacꞌutun chiquiwach rucꞌuqꞌuiyal tak cꞌambal naꞌoj, yey jun che takrucꞌutunic e waꞌ:

3 «¡Chitapeꞌ! Cꞌo jun awanel xel bichaꞌ queꞌawanok. 4 Ecꞌuchiriꞌ catajin cheujopopexic rijaꞌ,* cꞌo xtzak can chuchiꞌ ribe. Xecꞌun cꞌu lo tzꞌiquin, y xoꞌlquitija bi.

5»Cꞌo ijaꞌ xtzak can pa tak abaj; yey rumana jinta uqꞌuiyal ulew chuxeꞌ, xel tan lorijaꞌ. 6 Ecꞌuchiriꞌ xel lo ri kꞌij, xcꞌatic; yeyruma na jinta ratzꞌayak, xchakijic.

† 3:18 “Tadeo”: Ri Tadeo también cabiꞌx “Lebeo” y “Judas” che. Mt. 10:3; Lc. 6:16 ‡ 3:18 “Cananista”: Quil “Zelote”pa vocabulario. § 3:19 “Iscariot”: Waꞌ e utinamit ri Judas. ** 3:30 Rimac chirij ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios eruma xquibiꞌij: “Ruchukꞌab ri Jesús petinak rucꞌ ritzel winak”, pero na e ta uꞌanomma e uchukꞌab ri Ruxlabixel ri Diosri cꞌo rucꞌ. * 4:4 E rojertan chilaꞌ Israel echiriꞌ caquiꞌan rawanic re ri trigo xa caquijopopej rijaꞌ pulew, tecꞌuchiriꞌcaquichꞌuk uwiꞌ rucꞌ ulew.

Page 62: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 4:7 59 Marcos 4:297 »Cꞌo ijaꞌ xtzak can pa tak qꞌuix. Echiriꞌ

ri qꞌuix xqꞌuiyic, rijaꞌ xjikꞌ can chuxeꞌ; rumacꞌu riꞌ, na jinta rekaꞌn xuyaꞌo.

8 »Noꞌj cꞌo ijaꞌ xtzak can pa chomilajulew. Ecꞌu riꞌ waꞌ xel lok, xqꞌuiyic y licxuꞌan rekaꞌn. Cꞌo jujun rakan xuya treinta,jujun chic xuya sesenta y cꞌo ne xuya junciento» xchaꞌ.

9Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xubiꞌij tanchi chique:«China cꞌu ri cꞌo utanibal che utayic, ¡chutacꞌu riꞌ!» xchaꞌ.

Saꞌ ruchac tak ri cꞌambal naꞌoj(Mt. 13:10-17; Lc. 8:9-10)

10 Echiriꞌ ri Jesús xcanaj can utuquel, rie cꞌo chunakaj y ri cablajuj utijoꞌn xekibrucꞌ, xquitzꞌonoj cꞌu che saꞌ queꞌelawi wacꞌambal naꞌoj xuya chique. 11 Ecꞌu ri Jesúsxubiꞌij chique:

«Chiwe riꞌix yaꞌtalic cakꞌalajisax runaꞌojri Dios chwi rutakanic. Noꞌj chique takri winak na e jinta chupa rutakanic, xarucꞌ tak cꞌambal naꞌoj cabiꞌx ronoje chique.12Ma tob rique quetzuꞌnic, e junam rucꞌ naquetzuꞌn taj; tob quetanic, e junam rucꞌ naquetan taj y e riꞌ na jinta cꞌo caquimaj usucꞌ.Na cacaj ta cꞌu riꞌ caquitzelej quitzij chaꞌjelaꞌ cacuytaj quimac»✡ xchaꞌ.

Ri Jesús cukꞌalajisaj ri cꞌambal naꞌoj puwi riawanel

(Mt. 13:18-23; Lc. 8:11-15)13 Ecꞌuchiriꞌ, xutzꞌonoj chique:«¿Na quimaj ta cami usucꞌ riꞌ wa cꞌambal

naꞌoj? ¿Saꞌ cꞌu uꞌanic riꞌ quimaj usucꞌronoje tak ri cꞌambal naꞌoj cancꞌut chi-wach?

14 »Ri awanel e pachaꞌ ri caticowRuchꞌaꞌtem ri Dios.

15 »E cꞌo cꞌu jujun ticawex e pachaꞌ rijaꞌxtzak can chuchiꞌ ri be; waꞌ xtic Ruchꞌaꞌtemri Dios pa canimaꞌ y caquita ne riꞌ. Perocacꞌun cꞌu lo ri Satanás y cumaj bi riChꞌaꞌtem xtiquiꞌ pa canimaꞌ.

16 »E cꞌo jujun chic e pachaꞌ rijaꞌ xtzakcan pa tak abaj. Waꞌ e ri caquita Ruchꞌaꞌtemri Dios y na jampatana caquicꞌul rucꞌ quiꞌ-cotemal. 17 Pero ruma na e tiquil ta chiutz, na quecowin taj. Ma echiriꞌ cacꞌun lori cꞌambal quipa o queternabex rucꞌ cꞌaxruma quicꞌulum Ruchꞌaꞌtem ri Dios, quepa-jtaj cꞌu riꞌ.

18 »E cꞌo jujun chic e pachaꞌ rijaꞌ xtzakcan pa tak qꞌuix. Waꞌ e ri quetawRuchꞌaꞌtem ri Dios. 19 Pero rubis quicꞌuꞌxchwi tak ri cajawax chique, rucꞌ ri so-cosoꞌnic re ri beyomalil y ri quirayibal chetak ronoje ri cꞌolic; ronoje cꞌu waꞌ e cusachuwach Ruchꞌaꞌtem ri Dios cꞌo pa canimaꞌ.Ruma tak cꞌu riꞌ waꞌ na jinta cꞌana qui-jikꞌobalil quilitaj che ri quibinic.

20 »E cꞌo cꞌu jujun e jelaꞌ pachaꞌ rijaꞌxtzak pa chomilaj ulew. Waꞌ e ri caquitaRuchꞌaꞌtem ri Dios, caquicꞌul chi utz y liccꞌo quijikꞌobalil quilitaj che ri quibinic. Ejelaꞌ pachaꞌ rijaꞌ lic xuꞌan rekaꞌn; cꞌo jujunrakan xuya treinta, jujun chic xuya sesentay cꞌo ne xuya jun ciento» xchaꞌ.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi ri candil(Lc. 8:16-18)

21Ri Jesús xubiꞌij tanchi chique:«¿Cꞌo neba junok cutzij juna akꞌ y

cuchꞌuk uwiꞌ rucꞌ juna mulul re pajbal ocujuꞌ chuxeꞌ ruwarabal? ¿Na re ta nebacuya lo chupa rucꞌolibal chicaj? 22 Macopon ri kꞌij echiriꞌ janipa ri na kꞌalajisamtaj, cakꞌalajisax na; yey janipa ri ewatalic,quetaꞌmaxic. 23 China cꞌu ri cꞌo utanibalche utayic, ¡chuta cꞌu riꞌ!» xchaꞌ.

24 Jewaꞌ xubiꞌij tanchi chique:«Lic chita chi utz janipa ri cambiꞌij

chiwe, ma “rucꞌ ri pajbal quixpajan wiriꞌix, rucꞌ tanchi wa pajbal caꞌan pajanicchiwe.” Ecꞌu ri Dios cuya na chiwe licquimaj usucꞌ ri cambiꞌij, we lic e quita rinutzij. 25Ma china ri cucꞌul chi utz janipa ricacꞌut chwach, riꞌ cacꞌut ne más chwach yjecꞌulaꞌ cumajmás. Yey china ri na cucꞌul tari cacꞌut chwach, riꞌ camaj ne che janipa ricuchꞌobo umajom chi usucꞌ» xcha ri Jesús.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi ruqꞌuiyibal rijaꞌ26Xubiꞌij tanchi ri Jesús chique:«Rutakanic ri Dios e jelaꞌ pachaꞌ juna

achi cutic rijaꞌ pulew. 27 Rachi chakꞌabqueꞌwarok y pakꞌij cawaꞌlij tanchic; yeyna cumaj ta usucꞌ suꞌanic quel lo rijaꞌ ycaqꞌuiyic. 28 Ma rulew utuquel cuꞌan ribche uqꞌuiyisaxic ri ticoꞌn. Nabe na e quello ri rakan ri ticoꞌn, teran cꞌu lo rutzicꞌ;tecꞌuchiriꞌ, cawachinic. 29 Ecꞌuchiriꞌ yaxriꞌjobic, catzak bi ri jos che ma e riꞌ xoponrukꞌijol molonic» xchaꞌ.

✡ 4:12 Is. 6:9-10

Page 63: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 4:30 60 Marcos 5:13Ri cꞌambal naꞌoj puwi rijaꞌ re moxtasa(Mt. 13:31-32; Lc. 13:18-19)

30Xubiꞌij tanchi ri Jesús:«¿Saꞌ rucꞌ cakajunimaj wi rutakanic ri

Dios, o saꞌ juna cꞌambal naꞌoj cukꞌalajisajwaꞌ? 31 E pachaꞌ rijaꞌ re moxtasa echiriꞌcatic pulew. Ma e ijaꞌ waꞌ más chꞌutiꞌnchwa tak rijaꞌ cꞌo che ruwachulew, 32 peroechiriꞌ tiquital chic, we xqꞌuiyic más can-imar chwa tak ri ticoꞌn cꞌo pa ri werta.Quel cꞌu lo nimak tak ukꞌab y quecꞌun lo ritzꞌiquin quexiqꞌuicꞌ che ruwa caj y quejekiꞌchuxeꞌ rumuꞌj» xchaꞌ.

Suꞌbe ri Jesús cacꞌutun rucꞌ tak cꞌambalnaꞌoj

(Mt. 13:34-35)33 Rucꞌ uqꞌuiyal tak cꞌambal naꞌoj pachaꞌ

tak waꞌ, xcꞌutun ri Jesús puwi Ruchꞌaꞌtemri Dios, e chirij ri caquimaj usucꞌ ri winak.34 Y na jinta cꞌo xucꞌutu we na rucꞌ tacꞌambal naꞌoj xuꞌano; noꞌj chique rutijoꞌnxukꞌalajisaj ronoje echiriꞌ e cꞌo quituquel.

Ri Jesús cukꞌatej ri cakjikꞌ chwi ri mar(Mt. 8:23-27; Lc. 8:22-25)

35 Chupa cꞌu laꞌ la jun kꞌij echiriꞌ xocrakꞌab, ri Jesús xubiꞌij chique rutijoꞌn:

—Joꞌ, chojkꞌax chꞌaka yaꞌ —xcha chique.36 Echiriꞌ ebuchꞌaꞌbem chi can ruqꞌuiyal

winak, rutijoꞌn xquicꞌam bi ri Jesús e laꞌchupa ri barco pa tzꞌul wi Rire, yey e cꞌo chijujun barcos ecachbilam bi.

37Xpe cꞌu jun nimalaj cakjikꞌ chwi rimar.Ecꞌu ri yaꞌ curoj rib che ri barco; y waꞌ xujekcanoj che yaꞌ, ya laj camukutajic. 38 Ecꞌuri Jesús cꞌo pa ri barco puqꞌuisbal re chirij,cawar chwi jun chꞌacat.

Rutijoꞌn xeꞌquicꞌosoj y jewaꞌ xquibiꞌijche:

—¡Kajawal! ¿Na coc ta cami la il chike?¡Ma ya cojcamic! —xechaꞌ.

39 Ecꞌu ri Jesús xyactajic, xukꞌatej ricakjikꞌ y jewaꞌ xubiꞌij che ri yaꞌ:

—¡Chat-tanalok! ¡Chatcubulok! —xchache. Ri cakjikꞌ xtaniꞌic y ri yaꞌ xyeniꞌic.

40 Tecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij chique rutijoꞌn:—¿Suꞌchac lic quixiꞌij iwib? ¿Suꞌbe na

cubul ta icꞌuꞌx wucꞌ? —xcha chique.41 Ewi xoc lo jun xiꞌin ib cucꞌ y xquibiꞌij

chiquiwach:

—¿Saꞌ ruwach waꞌ waꞌchi? ¡Ma tob ne eri cakjikꞌ y ri yaꞌ caquicoj utzij! —xechaꞌ.

5Jun achi aj Gadara cꞌo pukꞌab jun itzel

uxlabixel(Mt. 8:28-34; Lc. 8:26-39)

1 Xebopon cꞌu chꞌaka yaꞌ pa ri luwar reGadara. 2 Echiriꞌ xel lo ri Jesús chupa ribarco, na jampatana xoꞌlcꞌul ruma jun achielinak lo chuxoꞌl tak mukubal que animaꞌ,yey waꞌ cꞌo pukꞌab jun itzelilaj uxlabixel.

3 Waꞌ waꞌchi jekel pa quemuk wi ri an-imaꞌ y na jinta chi cꞌana junok cachꞌijowuximic, tob ne rucꞌ carena. 4Ma lic uqꞌuiyallaj xyut ri rakan y rukꞌab rucꞌ tak chꞌichꞌy carena; pero rire curakaraꞌ upa, cuꞌanucꞌaj che y na jinta cꞌo cachꞌijow uchukꞌab.5Chipakꞌij chichakꞌab xaki casutin chwi takri juyub y chuxoꞌl tak mukubal que animaꞌ,casiqꞌuinic y cuꞌan cꞌax che rib rucꞌ abaj.

6Ecꞌuchiriꞌ chinimanaj xril pana ri Jesús,cacꞌalalic xkib rucꞌ y xuxucubaꞌ rib chwach.7Y lic co xchꞌawic, jewaꞌ xubiꞌij:

—¿Suꞌchac coꞌlmina ib la wucꞌ, Jesús lalUcꞌajol ri Dios cꞌo chilaꞌ chicaj? Cantzꞌonojcꞌu cheꞌla pa rubiꞌ ri Dios, minya la pa cꞌax—xchaꞌ.

8 Xubiꞌij waꞌ ma ri Jesús xubiꞌij che: «Atitzelilaj uxlabixel, chatelubi che waꞌchi»xchaꞌ.

9 Ecꞌu ri Jesús xutzꞌonoj che:—¿Saꞌ rabiꞌ? —xcha che.Rire xucꞌul uwach:—Legión* ri nubiꞌ, ma lic oj qꞌui —

xchaꞌ. 10Yey ritzelilaj uxlabixel lic xucoj ribchwach ri Jesús chaꞌ na quetak tubi cꞌa najche tak laꞌ la luwar.

11 Xa chiriꞌ cꞌu riꞌ e cꞌo lo uqꞌuiyal akquewaꞌ chwa ri juyub. 12E tak cꞌu ri itzelilajuxlabixel xquicoj quib chwach ri Jesús yjewaꞌ xquibiꞌij che:

—Chojtaka bi la cucꞌ la ak chaꞌ cojoc bicucꞌ —xechaꞌ.

13 Y ri Jesús xuya luwar chique. Xebelcꞌu bi che rachi y xeboc bi cucꞌ ri ak.Waꞌ wa ak laj e juna queb mil. Ecꞌu laꞌconoje xeꞌquicꞌaka bi quib chwi jun siwan,xebeꞌtzak cꞌa chupa ri mar y chiriꞌ xejikꞌ wi.

* 5:9 “Legión”: Wa chꞌaꞌtem queꞌelok “uqꞌuiyal soldados”. Jun legión e cꞌo wakib mil soldados che. Wara queꞌelawiuqꞌuiyal itzel uxlabixel.

Page 64: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 5:14 61 Marcos 5:4014 Ecꞌu ri e chajinel que ri ak, xebanima-

jic. Y janipa ri xquilo xebec che utzijoxicchupa ri tinamit y pa tak juyub.

Xepe cꞌu ri winak che rilic saꞌ ri xꞌaniꞌchiriꞌ. 15 Echiriꞌ xecꞌun pa cꞌo wi riJesús, xquil rachi ri lic xꞌan cꞌax che cumaritzelilaj uxlabixel; e riꞌ tzꞌulic, ucojom chiukꞌuꞌ y jusucꞌ chi runaꞌoj. Ruma waꞌ, licxquixiꞌij quib.

16 Y ri xebilow waꞌ xquitzijoj chiqueri cꞌacꞌ xecꞌunic; xquitzijoj suꞌanic xebelbi ritzelilaj uxlabixel che rachi y saꞌ rixquicꞌulumaj tak ri ak. 17 Ewi ri winakxquijeko quebelaj che ri Jesús chaꞌ quel bichiriꞌ pa tak ri quiluwar.

18 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xoc bi chupa ribarco. Ecꞌu rachi ebelinak bi ritzelilajuxlabixel che, xelaj che ri Jesús chaꞌ cuyaluwar che caterej bi chirij. 19 Noꞌj ri Jesúsna xuya ta luwar che, jenewaꞌ xubiꞌij che:

—Jat chaꞌwocho cucꞌ rawatz-achakꞌ ychatzijoj chique ronoje ri utz uꞌanom riDios awucꞌ, ma e xucꞌut ri cꞌaxnaꞌbal ucꞌuꞌxchawe —xcha che.

20 Rachi xeꞌec y xujek utzijoxic pa ritinamit re Decápolis† ronoje ri utz xꞌan cheruma ri Jesús, y conoje ri ticawex lic cacamcanimaꞌ che waꞌ.

Rumiꞌal ri Jairo yey rixok xuchap rukꞌuꞌ riJesús

(Mt. 9:18-26; Lc. 8:40-56)21Echiriꞌ xtzelej tanchi ri Jesús chꞌaka yaꞌ

chupa ri barco, uqꞌuiyal ticawex xquimocrij y Rire xcꞌojiꞌ chuchiꞌ ri mar.

22Xcꞌun cꞌu lo jun achi Jairo rubiꞌ, rire ejun chique ri e aj wach re ri sinagoga. Xewcꞌu xril uwach ri Jesús, xucꞌak rib xeꞌrakanukꞌab. 23 Y lic xucoj rib chwach, jewaꞌxubiꞌij che:

—Ri numiꞌal cajecꞌowic. Joꞌ co la wucꞌ,queꞌyaꞌa ri kꞌab la puwiꞌ chaꞌ cacunutajic yjelaꞌ na cacam taj —xchaꞌ.

24 Xeꞌec cꞌu ri Jesús rucꞌ rachi, yeyuqꞌuiyal winak xeterej bi chirij y lic caquip-itzꞌipaꞌ.

25 Chiquixoꞌlibal cꞌu riꞌ cꞌo jun ixok licyewaꞌ, e cablajuj lo junab riꞌ na cataniꞌ taruyabil re upa icꞌ che. 26 Y lic utijom cꞌaxpaquikꞌab uqꞌuiyal e aj cun, y uqꞌuisom chine ronoje ri cꞌo rucꞌ; yey na jinta cꞌana

xutikoj che, ma catajin ne unimitajic rijujun kꞌij.

27 Echiriꞌ xuta ri caquibiꞌij puwi ri Jesús,xumin bi rib chiquixoꞌlibal tak ri winak.Xkib cꞌu pana chirij ri Jesús y xuchaprukꞌuꞌ, 28maxuchꞌob pa ranimaꞌ: «Tob tanexew luꞌkꞌuꞌ canchapo, rucꞌ riꞌ quincunuta-jic.» 29 Y na jampatana xtaniꞌ ruyabil y licxunaꞌ chiribil rib xcunutaj che ri cꞌaxlajyabil cꞌo wi.

30 Ecꞌu ri Jesús echiriꞌ xunaꞌ chiribilrib cꞌo uchukꞌab xelic, xebutzuꞌ conoje riwinak y xutzꞌonoj:

—¿China xchapaw ri nukꞌuꞌ? —xchaꞌ.31Rutijoꞌn xquibiꞌij che:—Rilal quil la ri winak caquipitzꞌipaꞌ la.

¿Suꞌchac cꞌu riꞌ catzꞌonoj la: “China xcha-paw weꞌin”? —xecha che.

32 Pero ri Jesús xtzuꞌn pa tak utzal cherilic china xchapaw re. 33 Ecꞌu rixok cabir-bot ruma xiꞌin ib, ma rire e etaꞌmayomsaꞌ ri xucꞌulu. Xeꞌec cꞌut y xuxucubaꞌ ribxeꞌrakan ukꞌab ri Jesús. Yey xutzijoj cheRire ronoje rucꞌulumam y saꞌ ri xuꞌan lajokꞌotaj.

34 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij che:—Ixok, ruma ri cubulibal cꞌuꞌx la wucꞌ,

xcunutaj la. Oj cꞌu la riꞌ chi utzil chomal,ma lal chi cunutajinak che ri cꞌaxcꞌolil la —xchaꞌ.

35Cꞌa cachꞌaꞌt ne ri Jesús echiriꞌ xecꞌun lojujun achijab e petinak chirocho ri aj wachre ri sinagoga y xoꞌlquibiꞌij che:

—Ri miꞌal la ya xcamic; na jinta chicutikoj cabayabaꞌ la ri tijonel —xecha che.

36Ecꞌu ri Jesús, echiriꞌ xutawa xoꞌlbiꞌxok,xubiꞌij che raj wach re ri sinagoga:

—Muxiꞌij rib cꞌuꞌx la, xew lic cubula cꞌuꞌxla wucꞌ —xcha che.

37Ri Jesús na xuya ta chi luwar che junokcaterej bi chirij; xew xebucꞌam bi ri Pedro,ri Jacobo y ri Juan ruchakꞌ ri Jacobo rucꞌ.38 Ecꞌuchiriꞌ xopon chirocho raj wach reri sinagoga, xeril ri winak quetucuquic,quebokꞌic y rucꞌ sicꞌ quetunanic. 39 Ecꞌu riJesús xoc bi y xubiꞌij chique:

—¿Suꞌbe lic quixtucuquic y quixokꞌic? Riralco ali na caminak taj, xa cawaric —xchachique.

40 Yey xa xquitzeꞌej cꞌu ri xubiꞌij. PeroRire xeberesaj lo conoje ri e cꞌo pa ja,

† 5:20 “Decápolis” e queꞌelawi “lajuj tinamit”.

Page 65: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 5:41 62 Marcos 6:20xew xebucoj bi ruchu-ukaw ri ralco ali cucꞌrutijoꞌn eteran bi chirij. Xoc cꞌu bi pa telanwi ri ralco ali. 41Xuchap cꞌu rukꞌab y jewaꞌxubiꞌij pa ri chꞌaꞌtem arameo:

—¡Talita cumi! —xcha che. (Waꞌ equeꞌelawi: “Ali chuuy, ¡Chatwaꞌlijok!”)

42 Y na jampatana ri ralco ali xwaꞌlijic yxbinic. (Rali cablajuj rujunab.) Y ri winaklic xquixiꞌij quib che wa xquilo. 43 Ecꞌuri Jesús lic xpixaban che chaꞌ na jinta cꞌocaquitzijoj wi y xtakan cꞌu che chaꞌ cayaꞌuwa ri ralco ali.

6Ri Jesús copon pa ri tinamit Nazaret(Mt. 13:53-58; Lc. 4:16-30)

1 Ri Jesús xel bi chiriꞌ y xopon pa rutina-mit. Ecꞌu rutijoꞌn xeterej bi chirij. 2 Echiriꞌxopon ri kꞌij re uxlanibal, xujek cacꞌutunchupa ri sinagoga. Yey uqꞌuiyal winakxquito y lic xcam canimaꞌ che, jecꞌuwaꞌcaquibiꞌij:

—¿Pa xuꞌmaja wi waꞌchi ronoje tak waꞌ?¿Saꞌ chi naꞌoj wa yaꞌtal che, yey suꞌaniccuꞌan tak wa milagros? 3 ¿Na e ta neba junachi carpintero; ralab ri María y catzixel riJacobo, ri José, ri Judas y ri Simón? ¿Naejekel ta neba ri ranab wara chikaxoꞌl? —quechaꞌ. Ewi lic e qꞌui tzel xquita ri xubiꞌijy xquijek caquicꞌak bi ukꞌij.

4 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:—Chupa ronoje luwar cayac ukꞌij

juna kꞌalajisanel. Noꞌj chupa rutinamit,chiquixoꞌl ri ratz-uchakꞌ y pa rocho, nacayac ta ukꞌij —xcha chique. 5 Chupacꞌu riꞌ rutinamit xa e queb oxib ri xuyarukꞌab paquiwiꞌ y xebucunaj, noꞌj na utztaj xuꞌan juna chic milagro 6ma ri ticawexna caquicoj taj china Rire. Ecꞌu ri Jesúslic xcam ranimaꞌ che waꞌ. Xicꞌow cꞌu patak ri aldeas cꞌo chunakaj ri tinamit e riꞌcacꞌutunic.

Ri Jesús cuya bi quichac ri cablajuj utakoꞌn(Mt. 10:5-15; Lc. 9:1-6)

7 Tecꞌuchiriꞌ, xebusiqꞌuij ri cablajuj uti-joꞌn, xebutak bi pa cacab y xuya paquikꞌabquebequesaj bi itzelilaj uxlabixel. 8 Yeyxebutak che na jinta cꞌo caquicꞌam bi re pabe; xew caquicꞌam bi ri quichꞌamiꞌy. Nacaquicꞌam tane bi quiteb, quiwa o quimeyo

chwi ri quipas. 9 Yey utz caquicoj bi quix-ajab; noꞌj na utz taj caquicꞌam bi jumolajchic quikꞌuꞌ, xew ri quicojom. 10 Y xubiꞌijbi chique:

«We quixcꞌul pa juna ja, chixcꞌola chiriꞌ;cꞌate quixel bi echiriꞌ quixꞌec pa jun chictinamit. 11 Noꞌj we chupa juna tinamit naquixcꞌul taj y na cacꞌul tane ri Utzilaj Tzijquitzijoj, chixelubi chiriꞌ yey chipupaꞌ canrulew cꞌo che ri iwakan; waꞌ e cꞌutubal rena utz ta quiꞌanom ri ejekel chiriꞌ. Pakatzijwi cambiꞌij chiwe: Chupa rukꞌijol ri kꞌatbaltzij, más cꞌax ri cape paquiwi rique chwa ricape paquiwi ri e aj Sodoma y Gomorra»✡xchaꞌ.

12 Xebel cꞌu bi rutijoꞌn che utzijoxicchique ri ticawex puwi ri lic chira-jawaxic caquitzelej quitzij chwach ri Dios.13Xebequesaj bi uqꞌuiyal itzel uxlabixel yeyxquicoj aceite paquiwi uqꞌuiyal yewaꞌib yxequicunaj.

Rucamic ri Juan Aj Yaꞌl Bautismo(Mt. 14:1-12; Lc. 9:7-9)

14 Ri rey Herodes xuta puwi ri chomuchꞌaꞌtibexic ri Jesús, ma lic xetaꞌmax rubiꞌpa tak ronoje luwar. Ecꞌu ri Herodes xubiꞌij:«Laꞌ e ri Juan Aj Yaꞌl Bautismo xcꞌastajlo chiquixoꞌl ri ecaminak; e uwariꞌche cꞌouchukꞌab che uꞌanic wa milagros» xchaꞌ.

15Yey e cꞌo jujun chic quebiꞌn re: «Rire eElías» y jujun chic quebiꞌn re: «E juna kꞌala-jisanel o laj junok chique ri kꞌalajisanelab reojertan.»

16 Echiriꞌ xuta waꞌ ri Herodes, xubiꞌij:«Laꞌ e ri Juan ri jun xintak ukꞌatic rujolom,xcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak» xchaꞌ.

17 Xubiꞌij waꞌ ma e rire ri xutak uchapicri Juan chaꞌ cayaꞌiꞌ pa carena y queꞌyoꞌk pacárcel. Xuꞌan waꞌ ri Herodes ma ri Juanxuchꞌaꞌbej upa ruma uꞌanom rixokil che riHerodías, yey waꞌ wiꞌxok e rixokil ri Feliperuchakꞌ ri Herodes. 18 Jewaꞌ ri xubiꞌij ri Juanche: «Lic na ube taj ꞌanom ixokil la che ririxokil ri chakꞌ la» xchaꞌ.

19Ruma cꞌu laꞌ, rixok Herodías lic xutzu-cuj saꞌ cuꞌan che ri Juan. Lic xraj cu-camisaj; pero na curik taj saꞌ uꞌanic cuꞌano,20 ma ri Herodes cuxiꞌij ne rib chwach riJuan. Yey utakom ne uchajixic chaꞌ na jintacucꞌulumaj, ma retaꞌam ri Juan e jun achilic jusucꞌ y lic uyaꞌom rib pukꞌab ri Dios.

✡ 6:11 Gn. 19:24-29

Page 66: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 6:21 63 Marcos 6:45

Echiriꞌ ri Herodes cuta rucꞌutunic ri Juan,tob na cumaj ta usucꞌ, lic cacha ucꞌuꞌx cheutayic.

21 Ewi xopon jun kꞌij echiriꞌ ri Herodesxuqꞌuis ujunab y xuya jun nimalaj waꞌimchique tak raj wach e cꞌo rucꞌ, cucꞌ ri etakanelab que rusoldados y ri e aj Galilealic cꞌo quiwach. 22 Xoc cꞌu bi ri ralit rixokHerodías pa cꞌo wi ri Herodes cucꞌ conojetak ri e cꞌo chwa ri mexa, y xujek caxajawchiquiwach. Waꞌ lic xucꞌul quicꞌuꞌx conojeri e cꞌo chiriꞌ. Ewi ri Herodes jewaꞌ xubiꞌijche laꞌli:

«Chatzꞌonoj saꞌ ri cawaj, ma riꞌin canyachawe» xchaꞌ. 23 Y xujiquibaꞌ cꞌu uwachche:

«Ronoje ri catzꞌonoj, canya chawe, tobne pa nicꞌaj che tak ri cꞌo panukꞌab» xchaꞌ.

24 Ewi rali xel bi chaꞌ cuꞌtzꞌonoj cheluꞌchu:

«¿Saꞌ nawi ri cantzꞌonoj?» xchaꞌ.«E chatzꞌonoj rujolom ri Juan Aj Yaꞌl

Bautismo» xcha ruchu che.25Na jampatana cꞌu riꞌ, rali lic canic xoc

bi chwa ri rey Herodes y jewaꞌ xubiꞌij che:«Cuaj caya la chwe woꞌora pa juna plato

rujolom ri Juan Aj Yaꞌl Bautismo» xcha che.26 Ri rey lic xbisonic ruma ri xtzꞌonox

che. Pero ruma cꞌu ri xujiquibaꞌ uwachche rali chiquiwach conoje ri e cꞌo rucꞌ pawaꞌim, na xraj ta chic xujecꞌ ruchꞌaꞌtem.27 Ewi xutakalaꞌ bi jun soldado chaꞌ queꞌecy cucꞌam lo rujolom ri Juan. 28 Ri soldadoxeꞌec pa ri cárcel y xucꞌatzij rujolom riJuan. Xucꞌam lo pa jun plato y xuya cꞌu cherali, y rali xuꞌyaꞌa che ruchu.

29 Echiriꞌ xquita waꞌ rutijoꞌn ri Juan,xoꞌlquicꞌama rucuerpo y xeꞌquimukuꞌ.

Ri Jesús quebutzuk woꞌob mil achijab(Mt. 14:13-21; Lc. 9:10-17; Jn. 6:1-14)

30 Echiriꞌ rutakoꞌn ri Jesús xetzelej lo cheutzijoxic ri Utzilaj Tzij, xquimol quib rucꞌRire y xquitzijoj che janipa ri xquiꞌano yxquicꞌutu. 31 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:

—Chixpeta wucꞌ ituquel, joꞌ chaꞌ co-jeꞌuxlan qꞌuenok pa juna luwar pa na ejinta wi winak —xchaꞌ. Jelaꞌ xubiꞌij chiquema lic e qꞌui ri winak, e cꞌo ri quebec ye cꞌo ri quecꞌunic yey rique na utz ta chine quewaꞌic. 32 Xeboc cꞌu bi ri Jesús cucꞌrutijoꞌn quituquel chupa jun barco y xebecpa jun luwar catzꞌintzꞌotic. 33 Pero lic e

qꞌui ri xebilowic echiriꞌ xebec y xquetaꞌmajuwach ri Jesús. Ewi uqꞌuiyal winak xebecchakan, waꞌ ebelinak lo pa tak ri tinamit.Nabe cꞌu riꞌ xebopon chwa ri Jesús yeyechiriꞌ Rire xoponic, xquimol quib rucꞌ.

34 Echiriꞌ xel lo ri Jesús pa ri barco, xriloe cꞌo chi uqꞌuiyal winak chiriꞌ. Lic cꞌut xe-juchꞌ caꞌn pa ranimaꞌ, ma pachaꞌ e bexex najinta chajinel que. Ecꞌu ri Jesús xujek cuyauqꞌuiyal cꞌutunic chiquiwach. 35 Echiriꞌ licbenak kꞌij chic, xekib lo rutijoꞌn rucꞌ y jewaꞌxquibiꞌij che:

—Kajawal, wa luwar oj cꞌo wi liccatzꞌintzꞌotic y benak kꞌij chic. 36 Utz wequetak bi la ri winak chaꞌ quebec pa takraldeas y pa tak ri luwar cꞌo lo xa nakaj requeꞌquilokꞌo quiwa, ma ri wara na jinta cꞌocatijic —xechaꞌ.

37Noꞌj ri Jesús xucꞌul uwach:—Chebitzuku riꞌix —xcha chique.Rique xquibiꞌij che:—¿E cami caꞌaj la riꞌ queꞌkalokꞌo quiwa

conoje wa ticawex chaꞌ quekatzuku? ¡Rirajil waꞌ e junam rucꞌ queb ciento kꞌij rechac! —xechaꞌ.

38Ri Jesús xubiꞌij chique:—¿Janipa chi pam cꞌo iwucꞌ? Jix

jiꞌwilapeꞌ —xcha chique.Echiriꞌ xquetaꞌmaj, xquibiꞌij che:—Xa woꞌob chi pam y caꞌib chi car —

xechaꞌ.39 Ecꞌu ri Jesús xtakan che quetzꞌuyiꞌ

conoje ri ticawex chimutzaꞌj pa tak ri raxqꞌuim. 40 Xetzꞌuyiꞌ cꞌu chimutzaꞌj re jujunciento y re nicꞌaj ciento.

41 Ecꞌu ri Jesús xucꞌam ri woꞌob pam rucꞌri caꞌib car, xtzuꞌn chicaj y xtioxin chwachri Dios. Tecꞌuchiriꞌ, xuwechꞌ upa ri pam yxuya chique rutijoꞌn chaꞌ caquijach chiqueri winak. Y jelaꞌ xuꞌan rucꞌ ri queb car,xjachiꞌ cꞌu riꞌ waꞌ chique conoje.

42Conoje cꞌu ri winak xewaꞌic y xenoj chiutz. 43 Tecꞌuchiriꞌ, xquimol ri chꞌakaꞌtaꞌkpam y car, y rucꞌ waꞌ xnoj lo cablajuj cha-cach. 44 Yey ri xewaꞌic e lo woꞌob mil chiachijab.

Ri Jesús cabin chwi ri yaꞌ(Mt. 14:22-27; Jn. 6:15-21)

45 Tecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xebutak rutijoꞌnchaꞌ queboc bi chupa ri barco, quenabej bichwach y quekꞌax cꞌa chꞌaka yaꞌ che ri tina-mit Betsaida, xalokꞌ Rire quebuchꞌaꞌbej tak

Page 67: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 6:46 64 Marcos 7:12can ruqꞌuiyal winak. 46Echiriꞌ ebuchꞌaꞌbemchi canok, xel bi chwa ri juyub chaꞌ cuꞌanaorar.

47 Echiriꞌ xoc rakꞌab, ri barco cꞌo chipunicꞌajal ri mar, yey ri Jesús utuquel cana-jinak can chuꞌlew. 48 Anim tan cꞌu riꞌ, riJesús xeril pan rutijoꞌn lic rucꞌ cꞌax quetajinche ubinisaxic ri barco ruma runimal tewpetinak chiquiwach. Ecꞌu ri Jesús xeꞌeccucꞌ; e riꞌ cabin chwi ri mar, ya e riꞌ quicꞌowchiquiwach.

49 Pero rutijoꞌn echiriꞌ xquilo cabin chwiri yaꞌ, xquichꞌobo e juna espíritu. Xquijekcꞌu riꞌ quesiqꞌuinic, 50 ma conoje xquilo ylic xquixiꞌij quib che. Tecꞌuchiriꞌ, ri Jesúsxebuchꞌaꞌbej, jewaꞌ xubiꞌij chique:

—Chinimarisaj icꞌuꞌx, ma riꞌin in Jesús;mixiꞌij cꞌu iwib —xcha chique.

51Xoc cꞌu bi ri Jesús cucꞌ chupa ri barco;ecꞌu runimal tew xtaniꞌic. Rutijoꞌn lic xcamcanimaꞌ che, 52 ma cꞌamajaꞌ ne caquimajusucꞌ ri xuꞌan ri Jesús echiriꞌ xuꞌan qꞌui cheri pam, ma e pachaꞌ chꞌukutal ri quinaꞌoj.

Ri Jesús quebucunaj ri yewaꞌib e cꞌo Gene-saret

(Mt. 14:34-36)53 Ecꞌuchiriꞌ xquikꞌaxuj ri yaꞌ, xebopon

che ri luwar re Genesaret y xquixim ribarco chuchiꞌ ri yaꞌ. 54 Echiriꞌ xebel lochupa ri barco, na jampatana ri winakxquetaꞌmaj uwach ri Jesús.

55 Xebec cꞌu riꞌ re caquitzijoj puwi riJesús pa tak ronoje ri luwar re Genesaret.Yey ri winak re ronoje tak luwar xquijekquequicꞌam tak lo yewaꞌib e telem lo chwachꞌat cꞌa pa ri luwar pa quitom cꞌo wi riJesús. 56Y tob pa tak chawi xoc wi ri Jesús,pa tak tinamit, pa tak aldeas o pa tak juyub,e cꞌo ri quequiya ri yewaꞌib chuchiꞌ tak ribe y caquicoj cꞌu quib chwach ri Jesús chaꞌcuya luwar chique tob ne xew ruchiꞌ rukꞌuꞌcaquichapo. Conoje cꞌu ri quebanaw waꞌ,quecunutajic.

7Ri cachꞌulan re ri ticawex(Mt. 15:1-20)

1 Ecꞌu ri fariseos cucꞌ jujun chique rajcꞌutunel re ri tzijpixab e petinak Jerusalem,xquimol quib rucꞌ ri Jesús. 2 Waꞌ waꞌchi-jab xquijek quequichꞌaꞌtibej jujun chiquerutijoꞌn ri Jesús ma xequilo quewaꞌic yeyna quichꞌajom ta ri quikꞌab. Y waꞌ na e

ta quicꞌutuꞌn can ri catiꞌ-quimam. 3 Mari fariseos y ri nicꞌaj chic aj judiꞌab e licquitakem ri quicꞌutuꞌn can ri catiꞌ-quimam.Rique na quewaꞌ taj we na caquichꞌaj tanabe ri quikꞌab chi utz. 4 Y echiriꞌ quet-zelej lo pa cꞌaybal, na jinta cꞌo caquitijowe na caquichꞌaj ta nabe ri quikꞌab, jelaꞌpachaꞌ ri cꞌutum can chique. Yey quitakemuqꞌuiyal cꞌutunic xa quimajom can chiquijcatiꞌ-quimam, jelaꞌ pachaꞌ ruꞌanic cachꞌajtak upa ri tijbal yaꞌ, ri xaro, rubitak saꞌchre chꞌichꞌ y rujoskꞌixic ri chꞌat re warabal.5Ruma cꞌu laꞌ ri fariseos y raj cꞌutunel re ritzijpixab xquitzꞌonoj che ri Jesús:

—¿Suꞌbe ri tijoꞌn la na quitakem ta riquicꞌutuꞌn can ri katiꞌ-kamam? Ma riquequewaꞌic tob e laꞌ na quichꞌajom ta riquikꞌab —xechaꞌ.

6 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach:—¡Xa queb palaj alak! Lic katzij ri

tzꞌibital can ruma ri kꞌalajisanel Isaíaspawiꞌ alak. Ma jewaꞌ xutzꞌibaj canok:Waꞌ wa tinamit xa rucꞌ ruwaqueꞌ caquiyac

nukꞌij,noꞌj ri canimaꞌ lic naj cꞌo wi chwe.7Na jinta cꞌana cutikoj caquilokꞌoj nukꞌij,ma ri cꞌutunic caquiꞌano xa takanic que

achijab. Is. 29:138 Ecꞌu ralak e yaꞌom can alak Rutzij Upixabri Dios y e lic coc alak il che uꞌanic riquicꞌutuꞌn can ri ticawex, pachaꞌ caꞌan alakrucꞌ rujoskꞌixic ri tijbal yaꞌ y ruchꞌajic upari xaro; yey cꞌo ne jujun chic pachaꞌ tak waꞌcaꞌan alak xa majom can alak —xchaꞌ. 9 Jetanchi cꞌu waꞌ xubiꞌij chique:

—Ralak ꞌanom alak che Rutzij Upixabri Dios pachaꞌ na jinta uchac, ruma e liccatajin alak che uꞌanic ri quicꞌutuꞌn can riticawex. 10Ma ri Moisés jewaꞌ utzꞌibam canojertan:Chalokꞌoj quikꞌij rachu-akaw Éx. 20:12yeyWe cꞌo junok quebuyaj ruchu-ukaw rucꞌ

itzel chꞌaꞌtem, riꞌ lic takal che ca-camisaxic Éx.21:17

xcha ri Moisés.11 »Noꞌj ralak cabiꞌij alak: “Utz we juna

achi xew cubiꞌij chique ruchu-ukaw: Na utztaj cantoꞌ alak, ma ri toꞌbal cajawax chealak, nubiꞌtisim chic re nukasaꞌn chwachri Dios.” 12 Yey chiwach ralak, china ricabiꞌn re waꞌ, na chirajawaxic ta chi che

Page 68: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 7:13 65 Marcos 8:2quebutoꞌ ruchu-ukaw. 13 Jecꞌuriꞌlaꞌ ꞌanomalak che Rutzij Upixab ri Dios pachaꞌ najinta uchac, ruma tak ri noꞌjibal petinaklo chique ri chuꞌkaw alak. Yey takem alakuqꞌuiyal cꞌutunic pachaꞌ tak waꞌ —xchaꞌ.

14 Tecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xebusiqꞌuij conojeruqꞌuiyal ticawex y jewaꞌ xubiꞌij chique:

—Lic tanape onoje alak y lic maja alakusucꞌ waꞌ: 15 Ri cachꞌulan ri ranimaꞌ riticawex na e ta ri cutij bi, ma e ri quel lopa ranimaꞌ, e waꞌ ri cachꞌulan re. 16 Chinacꞌu ri cꞌo utanibal che utayic, ¡chuta cꞌu riꞌ!—xcha chique.

17 Ecꞌu ri Jesús xebuya can ruqꞌuiyalticawex y xoc bi che jun ja. Tecꞌuchiriꞌ ruti-joꞌn xquiꞌan tzꞌonobal che puwi wa cꞌambalnaꞌoj. 18 Ewi rire xubiꞌij chique:

—¿Ix neba jun riꞌix chique ri na jintaquinaꞌoj puwi waꞌ? ¿Na quimaj ta nebausucꞌ e ri cachꞌulan ri ranimaꞌ ri ticawex nae ta ri cutij bi? 19Ma e janipa ri cutij bi, riꞌna coc ta chupa ri ranimaꞌ; xa chupa rupaqueꞌec wi. Tecꞌuchiriꞌ, cuꞌpamaj bi —xchaꞌ.Rucꞌ waꞌ ri Jesús xraj xubiꞌij e ronoje takri re catijic, lic utz. 20 Je tanchi waꞌ xubiꞌijchique:

—E ri quel lo pa ranimaꞌ ri ticawex, e waꞌri cachꞌulan re. 21Ma pa ranimaꞌ ri ticawexquel wi lo tak ritzel naꞌoj, ri macunic chirijri cꞌulaniquil, ri caretzꞌabej uwa ukꞌij rucꞌjun chic na ucꞌulel taj, ri camisanic, 22 rielekꞌ, ri rayinic re puak, ri retzelal cꞌuꞌxaj,ri socosoꞌnic; ri rayibal re ri tiꞌjil, ri cꞌaxcꞌuꞌxaj chirij jun chic, ri itzel chꞌaꞌtemchirij junok, ri cuꞌan nim chiribil rib, ri nacuchꞌob tana saꞌ ri cuꞌano. 23Ronoje takwaꞌwa itzel uwach, chupa ri ranimaꞌ ri ticawexquel wulok y e cachꞌulan re rubinic—xchaꞌ.

Ri cubulibal ucꞌuꞌx jun ixok na cuqꞌuil ta riaj judiꞌab

(Mt. 15:21-28)24 Xel bi ri Jesús chiriꞌ y xopon pa tak ri

luwar re Tiro y re Sidón. Xoc cꞌu chuchiꞌjun ja. Na xraj taj cꞌo quetaꞌman re weRire cꞌo chiriꞌ; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, xquetaꞌmajri winak. 25 Cꞌo cꞌu jun ixok, e ri ralit cꞌopukꞌab jun itzel uxlabixel. Xew xuto cꞌo riJesús chiriꞌ, xcꞌunic y xucꞌak rib xeꞌrakanukꞌab ri Jesús. 26 Ecꞌu rixok na cuqꞌuilta ri aj judiꞌab yey alaxel pa ri luwar reSirofenicia. Xelaj cꞌu che chaꞌ caresaj bi riitzel uxlabixel che ri ralit.

27 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij che:—Chirajawaxic na nabe quewaꞌic y

quenoj ri e ralcꞌoꞌal ri rajaw ja, ma na usucꞌtaj we junok cumaj ri quiwa ri ralcꞌoꞌal ycucꞌak bi chiquiwa ri tzꞌiꞌ —xcha che.

28Rixok xucꞌul uwach:—Katzij, Kajawal, pero ¿na quewaꞌ ta

neba ri tzꞌiꞌ rucꞌ rucꞌaj quiwa racꞌalabcatzak chuxeꞌ ri mexa? —xchaꞌ.

29Ri Jesús xubiꞌij che:—Ruma wa xabiꞌij, canya chawe ri

xatzꞌonoj. Jat cꞌu woꞌora ma ri itzeluxlabixel elinak chubi che rawalit —xchaꞌ.

30 Ecꞌuchiriꞌ xopon rixok chirocho,xuꞌrika ri ralit cotzꞌol chwa uwarabal yeyelinak chubi ri itzel uxlabixel che.

Ri Jesús cucunaj jun achi tꞌoꞌc ycachꞌikchꞌotic

31 Ecꞌuchiriꞌ, xel tanchi ubi ri Jesús chetak ri luwar re Tiro y xicꞌow pa ri tinamitSidón. Xopon cꞌu chuchiꞌ rimar re Galilea yxeꞌela pa tak ri luwar re Decápolis. 32Chiriꞌxquicꞌam lo chwach ri Jesús jun achi tꞌoꞌc ycachꞌikchꞌotic, yey ri ecꞌamayom lok xebe-laj che chaꞌ cuya rukꞌab puwiꞌ.

33 Ecꞌu ri Jesús xresaj bi rachi chiquixoꞌlri winak. Tecꞌuchiriꞌ xujuꞌ ruwi tak ukꞌabpuxiquin rachi y xucoj jubikꞌ ucꞌaxaj tzaꞌmri rakꞌ. 34 Xtzuꞌn chicaj, xuqꞌuis ucꞌuꞌx yjecꞌuwaꞌ xubiꞌij che rachi: «¡Efata!» (Waꞌ pari chꞌaꞌtem arameo queꞌelawi “chatjakata-jok”.) 35Na jampatana cꞌu riꞌ, rachi xjakatajruxiquin, xquiritaj ri rakꞌ y xujeko cachꞌaꞌtchi utz.

36 Ecꞌu ri Jesús lic xebupixabaj ri winakchaꞌ na jinta cꞌana cꞌo caquitzijoj wi, noꞌjri winak tob ne quepixabaxic, más nexebec che utzijoxic. 37 Lic cꞌu cacamcanimaꞌ ri winak che y jewaꞌ caquibiꞌij:«Ronoje ri cuꞌano lic utz, ma ri e tꞌoꞌc cuꞌanchique quetanic yey ri e meꞌt cuꞌan chiquequechꞌawic.»

8Ri Jesús quebutzuk cajib mil ticawex(Mt. 15:32-39)

1 Chupa tak laꞌ la kꞌij xquimol quibuqꞌuiyal ticawex. Y ruma na jinta quiware caquitijo, ri Jesús xebusiqꞌuij rutijoꞌn yxubiꞌij chique:

2 —Lic cajuchꞌ caꞌn nucꞌuꞌx chique waticawex ma e urox kꞌij waꞌ e cꞌo wucꞌ y na

Page 69: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 8:3 66 Marcos 8:26

jinta chi quiwa. 3 Yey we e laꞌ quebenutakbi chicocho y na jinta cꞌo quitijom, riꞌ que-beꞌkꞌochkꞌob pa be, ma e cꞌo jujun chiquelic naj e petinak wi —xchaꞌ.

4Rutijoꞌn xquibiꞌij che:—Pero, ¿pa carikitaj wi wa re quetzukwa

uqꞌuiyal ticawex? Ma chupa wa luwar najinta ne cꞌo e jekelic —xechaꞌ.

5Ri Jesús xutzꞌonoj cꞌu chique:—¿Janipa chi pam cꞌo iwucꞌ? —xcha

chique.—Wukub —xecha rique.6 Ewi ri Jesús xtakan che quetzꞌuyiꞌ ri

ticawex chuꞌlew. Xucꞌam cꞌu ri wukubpam y xtioxin chwach ri Dios. Tecꞌuchiriꞌ,xuwechꞌ upa y xuya chique rutijoꞌn chaꞌcaquijach chique ruqꞌuiyal ticawex; y riquee xquiꞌano. 7 Yey cucꞌaꞌam ne jujun raltakco car. Ecꞌu ri Jesús xtioxin chwach ri Diospuwi waꞌ y xtakan cꞌu che cajachiꞌ chique riwinak.

8 Xewaꞌ cꞌut y lic xenoj chi utz.Tecꞌuchiriꞌ, xmol ri chꞌakaꞌtaꞌk quikax yrucꞌ waꞌ xnoj wukub chacach. 9 Ri xewaꞌic,laj e juna cajib mil ticawex.

Ecꞌu ri Jesús xebuchꞌaꞌbej canok, 10 xoccꞌu bi chupa ri barco cucꞌ rutijoꞌn y xebecpa tak ri luwar re Dalmanuta.

Ri fariseos caquitzꞌonoj juna cꞌutubal reruchukꞌab ri Jesús

(Mt. 16:1-4; Lc. 12:54-56)11 Cꞌo jun kꞌij ri fariseos xebopon rucꞌ

ri Jesús y xquijeko e laꞌ xa pa chꞌaꞌtemcaquichap pa chꞌaꞌoj. Xquitzꞌonoj cꞌu checuꞌan juna cꞌutubal re chilaꞌ chicaj chiqui-wach chaꞌ cakꞌalajinic we Rire takom loruma ri Dios; waꞌ xquiꞌano xa re cꞌambalupa.

12 Ecꞌu ri Jesús lic xuqꞌuis ucꞌuꞌx y xubiꞌijchique:

«¿Suꞌbe ri ticawex re wakꞌij ora ecaquitzꞌonoj canꞌan juna cꞌutubal chaꞌcakꞌalajinic we intakom lo ruma ri Dios?Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Na jinta junacꞌutubal cayaꞌtaj chique» xchaꞌ. 13 Ewixebuya canok, xoc tanchi ubi chupa ribarco y xkꞌax chꞌaka yaꞌ.

Ri quicꞌutunic ri fariseos(Mt. 16:5-12)

14Ecꞌu rutijoꞌn ri Jesús xicꞌow chiquicꞌuꞌxcaquicꞌam bi pam y xa jun chi pam cꞌo cucꞌchupa la barco. 15 Ewi ri Jesús xebupixabaj,jewaꞌ xubiꞌij chique: «Lic chichajij iwibchwa ri “levadura”* que ri fariseos y chwari “levadura” re ri Herodes» xchaꞌ.

16Rutijoꞌn xquibiꞌij cꞌu chiquiwach: «Cu-biꞌij waꞌ ma retaꞌam na jinta pam xkacꞌamlok» xechaꞌ.

17Ri Jesús xretaꞌmaj saꞌ la caquichꞌaꞌtibejchiquiwach y xubiꞌij cꞌu chique:

—¿Suꞌbe quichꞌaꞌtibej chiwach puwi rina xicꞌam ta lo pam? ¿Cꞌamajaꞌ nebaquimaj usucꞌ? ¿Lic cami cꞌa chꞌukutal ri-naꞌoj? 18 Cꞌo waꞌ cꞌu iwach yey e pachaꞌna quixtzuꞌn taj. Cꞌo waꞌ cꞌu ixiquin yey epachaꞌ na quixtan taj. ¿Lic neba na cacꞌunta chicꞌuꞌx 19 echiriꞌ xinjach ri woꞌob pamchique ri woꞌob mil ticawex? ¿Janipa cꞌuchacach xinojisaj rucꞌ ri quikax? —xchaꞌ.

Rutijoꞌn xquicꞌul uwach:—Cablajuj chacach —xechaꞌ.20Xutzꞌonoj tanchi chique:—Yey echiriꞌ xinjach ri wukub pam

chique ri cajib mil ticawex, ¿janipa lo cha-cach xinojisaj rucꞌ ri quikax? —xchaꞌ.

Rique xquicꞌul uwach:—Wukub chacach —xechaꞌ.21 Jecꞌuwaꞌ xuqꞌuisbej cucꞌ:—¿Suꞌbe cꞌu riꞌ cꞌamajaꞌ cꞌana quimaj

usucꞌ? —xcha chique.Ri Jesús cucunaj jun potzꞌ pa ri tinamit

Betsaida22Tecꞌuchiriꞌ, xebopon pa ri tinamit Bet-

saida. Tak ri winak xquicꞌam lo jun potzꞌchwa ri Jesús y xebelaj cꞌu che chaꞌ cucunaj.23Ecꞌu ri Jesús xuchap rukꞌab ri potzꞌ, xresajbi chupa ri tinamit y xchuban che takruwach. Tecꞌuchiriꞌ, xuya rukꞌab puwiꞌ yxutzꞌonoj che we caril qꞌuenok.

24Ri potzꞌ xtzuꞌn pana chwach y xubiꞌij:—Quebenuwil rachijab pachaꞌ chi e cheꞌ

quebinic —xchaꞌ.25 Ri Jesús xuya tanchi rukꞌab puwi

ruwach ri potzꞌ. Jecꞌulaꞌ ri potzꞌ xcunutajicy utz xtzuꞌnic. Xtzuꞌn cꞌu pana naj y xrilronoje chi utz.

26Tecꞌuchiriꞌ ri Jesús xutak bi chirocho yjewaꞌ xubiꞌij che:

* 8:15 “Levadura”: Jelaꞌ pachaꞌ ri levadura cusipowirisaj upa ri pam; jecꞌulaꞌ ri quinaꞌoj ri fariseos y ri Herodes, najampatana cuyoj ri quinaꞌoj ri winak.

Page 70: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 8:27 67 Marcos 9:6—Matoc bi pa ri tinamit y matzijoj ne

cꞌana che junok e riꞌin xatincunaj —xchache.

Ri Pedro cukꞌalajisaj ri Jesús e ri Cristo(Mt. 16:13-20; Lc. 9:18-21)

27 Ri Jesús cucꞌ rutijoꞌn xebec pa tak rialdeas re ri tinamit Cesarea re Filipo.† Yeychupa cꞌu ri be, ri Jesús xutzꞌonoj chiquerutijoꞌn:

—Chiquiwa ri winak, ¿in china nawiriꞌin? —xchaꞌ.

28Rique xquicꞌul uwach che:—Cꞌo quebiꞌn re, lal ri Juan Aj Yaꞌl

Bautismo; jujun chic caquibiꞌij lal ri Elías;y jujun chic, lal junok chique tak ri kꞌala-jisanelab re ojertan —xechaꞌ.

29 Tecꞌuchiriꞌ, xutzꞌonoj chique:—Yey chiwach riꞌix, ¿in china riꞌin? —

xchaꞌ.Ri Pedro xucꞌul uwach:—Rilal lal ri Cristo, Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios

—xchaꞌ.30 Ewi ri Jesús xebutak che na caquitzijoj

ta che junok china Rire.Ri Jesús cachꞌaꞌt puwi rucamic y rucꞌasta-

jibal(Mt. 16:21-28; Lc. 9:22-27)

31Xujek cꞌu ubiꞌxiquil chique:«Lic chirajawaxic che Ralaxel Chiquixoꞌl

Ticawex cutij na ri cꞌax y cacꞌak bi ukꞌijcuma ri nimakwinak re ri tinamit, ri nimake aj chacunel pa Rocho Dios y raj cꞌutunelre ri tzijpixab. Tecꞌuchiriꞌ, cacamisaxic;noꞌj churox kꞌij cacꞌastaj lok» xchaꞌ. 32Waꞌxukꞌalajisaj chi utz chique.

Ecꞌu ri Pedro xresaj bi ri Jesús chiquixoꞌly xuchꞌaꞌbej upa ruma ri xubiꞌij. 33 Noꞌjri Jesús xutzuꞌ lo quiwach rutijoꞌn yxuchꞌaꞌbej cꞌu upa ri Pedro, jewaꞌ xubiꞌijche:

—¡Chatel chinuwach, Satanás! Ma riꞌatna e ta cachꞌob puwi ri uchꞌobom lo ri Dios,xew e cachꞌob jelaꞌ pachaꞌ ri caquichꞌob riwinak —xcha che.

Ri chirajawaxic chique ri cacaj queterejchirij ri Jesús

(Mt. 16:24-28; Lc. 9:23-27)34 Ecꞌuchiriꞌ, xebusiqꞌuij ri winak y ruti-

joꞌn, y jecꞌuwaꞌ xubiꞌij chique:

«We cꞌo junok caraj caterej lo chwij, licchirajawaxic che muꞌan xew ri caraj rire,e chucuyu ri cꞌax cape puwiꞌ ruma ucojomri nubiꞌ yey tereja lo chwij. 35 Ma china rina cuya ta ranimaꞌ rucꞌaslem, riꞌ e cujamri chomilaj cꞌaslemal chwach ri Dios; noꞌjri cuya ranimaꞌ rucꞌaslem wuma riꞌin yruma ri Utzilaj Tzij, riꞌ e curik ri chomilajucꞌaslemal chwach ri Dios. 36 Ma ¿saꞌ cꞌucutikoj riꞌ che ri ticawex we cuꞌan rajawronoje ruwachulew yey cusach cꞌu uwachrucꞌaslemal? 37 ¿O cꞌo nawi rajil cutoj rachichwa rucꞌaslemal chaꞌ na cujam taj? ¡Najintaj!

38 »Mixqꞌuix cꞌu chwe riꞌin y che rinuchꞌaꞌtem chiquiwach raj maquib rewakꞌij ora, ri na jusucꞌ ta ri canimaꞌ chwachri Dios. Ma ri caꞌanaw waꞌ, ri in AlaxelChiquixoꞌl Ticawex quinqꞌuix che rireechiriꞌ quincꞌun lo rucꞌ runimal uchomalilri Nukaw y cucꞌ tak ri santowilaj ángeles»xchaꞌ.

91 Tecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij chique:

—Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: E cꞌo jujunchiquewa e cꞌowara, na quecam tanawenaxquil tubi rucꞌunibal rutakanic ri Dios rucꞌunimal chukꞌab —xchaꞌ.

Ri jalcꞌatajibal uwach ri Jesús(Mt. 17:1-13; Lc. 9:28-36)

2Wakib kꞌij cꞌu ubiꞌxiquil riꞌ waꞌ, echiriꞌ riJesús xebuchaꞌ ri Pedro, ri Jacobo y ri Juany xebucꞌam bi quituquel chwa jun nimalajjuyub. Chilaꞌ cꞌut xjalcꞌatitaj uwach ri Jesúschiquiwach. 3 Rukꞌuꞌ lic cawolkꞌinic, xuꞌanlic sak pachaꞌ ri nieve;* rusakil xilitajicna jinta cꞌo caꞌanaw re che ruwachulew.4 Xakicꞌateꞌt cꞌut chiquiwach xewinakir riElías y ri Moisés, kꞌalajisanelab re ojertan;e riꞌ quechꞌaꞌt rucꞌ ri Jesús.

5 Ecꞌu ri Pedro xubiꞌij che ri Jesús:—Kajawal, lic utz xyaꞌtaj chike riꞌoj oj cꞌo

wara. Kaꞌana oxib rancho:† jun e la, junre ri Moisés y jun re ri Elías —xchaꞌ. 6 RiPedro xubiꞌij waꞌ ruma na cunaꞌ taj saꞌ ricubiꞌij, ma rire cucꞌ ri queb chic rachbiꞌil licquixiꞌim quib.

† 8:27 Cꞌo queb tinamit Cesarea quibiꞌ. Wa jun e ri cꞌo chwa ri juyub Hermón pa xtakan wi ri Felipe, rucꞌajol riHerodes. * 9:3 Ri nieve jelaꞌ rusakil pachaꞌ catzuꞌn ri sakbach. † 9:5 Ruchac waꞌ wa rancho xraj cuꞌan ri Pedroe re caquilokꞌnimaj quikꞌij ri queb kꞌalajisanelab y ri Jesús.

Page 71: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 9:7 68 Marcos 9:287Ecꞌuchiriꞌ, xkaj lo jun sutzꞌ y xuꞌan muꞌj

paquiwiꞌ. Chupa cꞌu riꞌ ri sutzꞌ xquita rukulri Dios, jewaꞌ xubiꞌij:«E Nucꞌajol waꞌ ri lic cꞌax cannaꞌo;e chita utzij Rire»xchaꞌ.

8 Cꞌate cꞌu xquilo, xew chi ri Jesús cꞌocucꞌ.

9 Echiriꞌ xekaj lo chwa ri juyub, ri Jesúsxebutak che na caquitzijoj ta cꞌana chejunok janipa ri xquilo; cꞌate caquitzijojechiriꞌ Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex cꞌastaji-nak chi lo chiquixoꞌl ri ecaminak. 10 Ecꞌurique lic xquicꞌol pa canimaꞌ ri xbiꞌx chiquey xquijek caquitzꞌonobej chiquiwach puwisaꞌ queꞌelawi ri cꞌastajibal lo re RalaxelChiquixoꞌl Ticawex.

11 Ecꞌuchiriꞌ, xquitzꞌonoj che ri Jesús:—¿Suꞌbe raj cꞌutunel re ri tzijpixab

caquibiꞌij lic chirajawaxic nabe na cacꞌunri Elías chwach pan rucꞌunibal RalaxelChiquixoꞌl Ticawex? —xechaꞌ.

12 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach:—Katzij, lic chirajawaxic nabe na cacꞌun

ri Elías y cuyijbaꞌ pan ronoje chwach rucꞌu-nibal Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex. Pero ¿saꞌquichꞌob riꞌix puwi ri tzꞌibital can chupaRutzij Upixab ri Dios? Ma cubiꞌij lic chi-rajawaxic na, Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawexcutij cꞌax y na jinta ukꞌij caꞌanic. 13 Noꞌjcꞌu riꞌin cankꞌalajisaj waꞌ chiwe: Ri Elías yaxcꞌunic yey ri winak xquiꞌan che janipa rixcaj rique, jelaꞌ pachaꞌ ri tzꞌibital can puwirire —xchaꞌ.

Ri Jesús cucunaj jun ala cꞌo pukꞌab jun itzeluxlabixel

(Mt. 17:14-21; Lc. 9:37-43)14 Echiriꞌ xebopon pa e cꞌo wi can ri

jujun chic utijoꞌn, xquilo e cꞌo uqꞌuiyalwinak quisutum quij yey raj cꞌutunel reri tzijpixab quequichapalaꞌ che chꞌaꞌoj.15Conoje cꞌu ri winak lic xequiꞌcotic echiriꞌxquil ri Jesús. Quebanic xeꞌquicꞌuluꞌapanok y xquiya rutzil uwach. 16Xutzꞌonojcꞌu Rire chique:

—¿Saꞌ puwi cachapalaꞌ wi ib alak cucꞌrique? —xchaꞌ.

17 Cꞌo cꞌu jun chiquixoꞌl ruqꞌuiyal winakjewaꞌ xucꞌul uwach:

—Lal tijonel, nucꞌamom lo ri nucꞌajolchiwach la, ma rire cꞌo pukꞌab jun itzeluxlabixel uꞌanom meꞌt che. 18 Xa tob pa

cuchap wi, cucꞌak pulew. Ecꞌuchiriꞌ, ralacujek capuluwan rucꞌaxaj, cakichꞌichꞌ ruwitak reꞌ y cacanaj can junchi chucꞌuchic.Xintzꞌonoj cꞌu chique ri tijoꞌn la chaꞌ caque-saj bi ri itzel uxlabixel, pero rique naxquichꞌij ta resaxic bi —xchaꞌ.

19Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach, jewaꞌ xubiꞌijchique:

—¡E ri ix ticawex re wakꞌij ora, na cubulta cꞌana icꞌuꞌx wucꞌ! ¿Janipa chi lo kꞌij ca-jawaxic quincꞌojiꞌ iwucꞌ chaꞌ cacubiꞌ icꞌuꞌxwucꞌ? ¿Janipa chi lo kꞌij quixincuyu e laꞌjelaꞌ iꞌanom? Chicꞌama lo ralawara—xchaꞌ.

20 Xquicꞌam cꞌu lo rala chwach. Ecꞌu riitzel uxlabixel echiriꞌ xril uwach ri Jesús,lic co xujabajaꞌ rala. Ecꞌu rala xtzakpulew y xujeko cubalcatilaꞌ rib, capuluwanrucꞌaxaj.

21Ri Jesús xutzꞌonoj cꞌu che rukaw rala:—¿Jampa ujekom lo waꞌ che? —xchaꞌ.Rachi xucꞌul uwach:—Chuchꞌutiꞌnal upetebem lok. 22Uqꞌuiyal

laj ucꞌakom pa akꞌ y pa yaꞌ re camisaxicuwach. We cꞌo co pakꞌab la catoꞌ la, cꞌutuco ri cꞌaxnaꞌbal cꞌuꞌx la chike y chojtoꞌo la—xchaꞌ.

23Ri Jesús xucꞌul uwach:—¿Suꞌbe cabiꞌij la chwe we cꞌo panukꞌab

canꞌan waꞌ? Ma we cꞌo junok lic cubulucꞌuꞌx wucꞌ, ronoje quel pana rucꞌ —xchaꞌ.

24 Ecꞌu rukaw rala na jampatana coxchꞌawic, jewaꞌ xubiꞌij:

—Cubul nucꞌuꞌx ucꞌ la, xew chintoꞌo co lachaꞌ canimar ri cubulibal nucꞌuꞌx —xchaꞌ.

25 Ecꞌu ri Jesús echiriꞌ xrilo catajinquimolotajic ruqꞌuiyal winak, xtakan puwiri itzelilaj uxlabixel, jewaꞌ xubiꞌij che:

—Itzelilaj uxlabixel, ri aꞌanom meꞌty tꞌoꞌc che waꞌla, riꞌin catintako: Jat,chatelubi y mat-tzelej chi lo cꞌana rucꞌ —xcha che.

26 Ewi ri itzel uxlabixel xsiqꞌuinic y lic coxujabajaꞌ rala; tecꞌuchiriꞌ, xel bi. Ecꞌu ralaxcanaj canok pachaꞌ caminak chic. Rumariꞌ, lic e qꞌui ri xebiꞌn re: «Ya xcamic»xechaꞌ.

27 Pero ri Jesús xuchap rukꞌab, xuyaco; yrala xtaqꞌuiꞌic.

28 Ecꞌuchiriꞌ, xoc bi ri Jesús chuchiꞌ junja. Ecꞌu rutijoꞌn xechꞌaꞌt rucꞌ xa quituquelchic, jewaꞌ xquitzꞌonoj che:

—¿Suꞌbe riꞌoj na xkachꞌij tubi resaxic waꞌwa itzel uxlabixel? —xechaꞌ.

Page 72: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 9:29 69 Marcos 9:5029Ri Jesús xucꞌul uwach:—E tak waꞌ wa juchꞌob itzel uxlabixel,

xew utz quebesax bi rucꞌ oración y ayuno—xchaꞌ.

Ri Jesús cachꞌaꞌt tanchi puwi rucamic(Mt. 17:22-23; Lc. 9:43-45)

30 Echiriꞌ xebel bi chiriꞌ, xebicꞌow pa takri luwar re Galilea. Pero ri Jesús na xrajtaj cꞌo quetaꞌman re, 31ma cacꞌutun chiqui-wach rutijoꞌn. Jecꞌuwaꞌ cubiꞌij chique:

«Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex cayaꞌiꞌpaquikꞌab rachijab y cacamisax cuma, noꞌjechiriꞌ caminak chic, cacꞌastaj lo churoxkꞌij» xchaꞌ.

32 Ecꞌu rutijoꞌn na xquimaj ta usucꞌla cubiꞌij chique, yey caquixiꞌij quibcaquitzꞌonoj che ri Jesús saꞌ queꞌelawi waꞌ.

China ri lic cꞌo uwach(Mt. 18:1-5; Lc. 9:46-48)

33 Xebopon cꞌu chupa ri tinamit Caper-naúm y echiriꞌ e cꞌo chi chuchiꞌ jun ja,xutzꞌonoj chique rutijoꞌn:

—¿Saꞌ puwi quichapalaꞌ wi iwib chiwachechiriꞌ quixtajin lo chi be? —xcha chique.

34Yey na jinta cꞌu junok chique xchꞌawic;ma echiriꞌ cꞌa quetajin lo chi be, e caquicha-palaꞌ quib chiquiwach puwiꞌ chinok chiquecayaꞌiꞌ más uwach.

35 Ewi ri Jesús xtzꞌuyiꞌic, xebusiqꞌuij ricablajuj utijoꞌn y xubiꞌij chique:

—We cꞌo junok caraj e rire ri cacꞌojiꞌ nabechiquiwach conoje, riꞌ chirajawaxic che ecacanaj can pa qꞌuisbal chique conoje ycuya rib quebunimaj —xcha chique.

36 Xucꞌam cꞌu jun ralco cꞌoꞌm y xuyachiquinicꞌajal rique. Xukꞌaluj cꞌut y jewaꞌxubiꞌij chique:

37 —China ri cucꞌul chupa ri nubiꞌ junokna jinta uwach pachaꞌ wa ralco cꞌoꞌm, ejunam rucꞌ in ri quinucꞌulu; yey china ricacꞌuluwwe riꞌin, na xew ta quinucꞌul riꞌin,ma e cucꞌul ri Jun takayom lo we riꞌin —xchaꞌ.

China ri na cachꞌoꞌjin ta chikij, riꞌ e kuqꞌuil(Lc. 9:49-50)

38 Ecꞌu ri Juan xubiꞌij che ri Jesús:—Kajawal, xkil jun achi queberesaj bi

itzel uxlabixel chupa ri biꞌ la yey rire na

kuqꞌuil taj. Ecꞌu riꞌoj xkabiꞌij che muꞌan chiwaꞌ —xechaꞌ.

39Ri Jesús xucꞌul uwach:—We cꞌo caꞌanaw waꞌ, mikꞌatej, ma na

jinta junok cuꞌan juna milagro chupa rinubiꞌ yey pa jokꞌotaj cꞌu riꞌ cachꞌaꞌt lo chwij.40 Ma china ri na cachꞌoꞌjin ta chikij, riꞌ ekuqꞌuil. 41 China ri cusipaj juna tzima iyaꞌchupa ri nubiꞌ ruma ix re ri Cristo, pakatzijwi cambiꞌij chiwe, riꞌ na cujam ta cꞌana rirajil ucꞌaxel.

Ri kꞌatbal tzij re ri Dios cꞌo paquiwi ricaquimin jun chic pa mac

(Mt. 18:6-9; Lc. 17:1-2)42 »Noꞌj china ri cumin pa mac junok

chique wa chꞌutiꞌk‡ cubul quicꞌuꞌx wucꞌ,e ne más utz catzayabax bi pukul junanimalaj caꞌ re queꞌem y cacꞌak cꞌu bi chupari mar.

43 »We rakꞌab e catzakisan awe pa mac,chakꞌata bi. Ma xa ne cuya tob at tꞌumcatopon pa ri cꞌaslemal chilaꞌ chicaj, chwari cꞌo ucabichal rakꞌab yey catcꞌak bi chixibalbaꞌ re tijbal cꞌax, chupa ri akꞌ na jintachi uchupic44 pa na quecam ta wi ramoloyquetijow que waꞌ wa winak ecaminak,yey ri akꞌ na jinta chi uchupic. Is. 66:24

45 »Yey we rawakan e catzakisan awe pamac, chakꞌata bi. Ma xa ne cuya tob at jetzꞌcatopon pa ri cꞌaslemal chilaꞌ chicaj, chwari cꞌo ucabichal rawakan yey catcꞌak bi chixibalbaꞌ re tijbal cꞌax, chupa ri akꞌ na jintachi uchupic46 pa na quecam ta wi ramoloyquetijow que waꞌ wa winak ecaminak,yey ri akꞌ na jinta chi uchupic. Is. 66:24

47 »Yey we rawach e catzakisan awe pamac, chawesaj bi. Ma xa ne cuya ri xa junrawach catoc pa rutakanic ri Dios, chwari cꞌo ucabichal rawach yey catcꞌak bi chixibalbaꞌ re tijbal cꞌax48 pa na quecam ta wi ramoloyquetijow que waꞌ wa winak ecaminak,yey ri akꞌ na jinta chi uchupic. Is. 66:24

49 »Chirajawaxic cꞌut conoje cacꞌam naquipa, pachaꞌ quebicꞌowisax pa akꞌ. Epachaꞌ ri caꞌan rucꞌ ronoje kasaꞌn cayaꞌiꞌchwach ri Dios: cacowisax ruma ratzꞌam.✡50 E ratzꞌam lic cajawaxic, noꞌj we xsach

‡ 9:42 “Chꞌutiꞌk”: Waꞌ e tak ri na jinta quichukꞌab, ri na jinta quiwach o ri cꞌacꞌ xquicubaꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ ri Jesús.✡ 9:49 Lv. 2:13

Page 73: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 10:1 70 Marcos 10:21rutzayul, ¿suꞌanic tanchi caꞌan tza che?Chirajawaxic cꞌut lic cꞌo cutikoj ribinic isi-labic riꞌix jelaꞌ pachaꞌ ratzꞌam lic curikuchac.✡ Cꞌola cꞌu rutzil chomal chiwachchijujunal —xcha chique.

10Ri Jesús cacꞌutun chwi ri jachbal ib(Mt. 5:31; 19:1-12; Lc. 16:18)

1Ri Jesús xel bi che ri tinamit Capernaúmy xeꞌec pa tak ri luwar re Judea y che tak riluwar cꞌo chꞌaka yaꞌ che ri nimayaꞌ Jordán.E tak cꞌu ri winak xquimol quib rucꞌ, yRire xujek cacꞌutun chiquiwach pachaꞌ rixex cuꞌan wi. 2 Xekib cꞌu ri fariseos rucꞌy xquiꞌan jun tzꞌonobal che xa re cꞌambalupa:

—¿Yaꞌtal nawi pukꞌab juna achi cuya biruwujil re jachbal ib che ri rixokil? —xechaꞌ.

3 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach:—¿Saꞌ cubiꞌij ri takanic xuꞌan can ri

Moisés che alak? —xchaꞌ.4Rique xquibiꞌij:—Ri Moisés xuya luwar che rachi cuya bi

ruwujil re jachbal ib che ri rixokil y jecꞌulaꞌna rixokil ta chic✡—xechaꞌ.

5Ri Jesús xubiꞌij chique:—Xutzꞌibaj ne can riꞌ waꞌ wa jun takanic

ma e ruma lic co ri animaꞌ alak. 6 NoꞌjRuchꞌaꞌtem ri Dios cubiꞌij:Che ri jekebal lo ruwachulewechiriꞌ ri Dios xebuꞌan ri ticawex,chi achi chi ixok xebuꞌano. Gn. 1:277Y cubiꞌij:Ruma cꞌu riꞌ, rachi echiriꞌ cacꞌuliꞌic,caresaj rib chiquij ruchu-ukawchaꞌ cajekiꞌ rucꞌ ri rixokil;8 y quicabichal cꞌu riꞌ quebuꞌanaxa e jun chwach ri Dios Gn. 2:24cachaꞌ. Jecꞌuriꞌlaꞌ, na e ta chi caꞌib maxebuꞌana xa e jun. 9 E uwariꞌche, ri xebu-junimaj ri Dios, na yaꞌtal ta che ri ticawexcujach quipa —xchaꞌ.

10 Ecꞌuchiriꞌ e cꞌo chi chiꞌja, rutijoꞌnxquitzꞌonoj tanchi che puwi wa xutzijoj.11Ri Jesús xubiꞌij chique:

—E junok cuya ruwujil re jachbal ib cheri rixokil yey cacꞌuliꞌ tanchi rucꞌ juna chicixok, riꞌ camacun chwach ri Dios chirij ri

nabe rixokil. 12 Jecꞌulaꞌ rixok, we cuyaruwujil re jachbal ib che ri rachijil* yeycacꞌuliꞌ tanchi rucꞌ juna chic achi, riꞌ jenelaꞌcamacun chirij ri cꞌulaniquil —xchaꞌ.

Ri Jesús cuyac quikꞌij racꞌalab(Mt. 19:13-15; Lc. 18:15-17)

13 E cꞌo jujun raltak co acꞌalab xecꞌam lochwach ri Jesús chaꞌ cuya rukꞌab paquiwiꞌ.Noꞌj rutijoꞌn xequiyaj ri ecꞌamayom lo que.

14 Ri Jesús, echiriꞌ xril waꞌ, xpe roy-owal y jewaꞌ xubiꞌij chique: «Chiyaꞌa luwarchique ri raltak co acꞌalab chepeta nawucꞌ. Mebikꞌatej; ma ri caquiꞌan e jelaꞌpachaꞌ rique, riꞌ cuꞌan que rutakanic riDios. 15 Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Chinari na cucꞌul ta rutakanic ri Dios jelaꞌ pachaꞌcuꞌan juna ralco cꞌoꞌm, riꞌ na coc ta chupa»xchaꞌ. 16 Tecꞌuchiriꞌ, xebukꞌaluj ri raltakco acꞌalab, xuya rukꞌab paquiwiꞌ y xebuꞌanbendecir.

Jun beyom cachꞌaꞌt rucꞌ ri Jesús(Mt. 19:16-30; Lc. 18:18-30)

17Echiriꞌ catajin bi relic ri Jesús re cumajtanchi ubi rube, cacꞌalalic xopon jun rucꞌ,xuxucubaꞌ rib chwach y xutzꞌonoj cꞌu che:

—Lal utzilaj tijonel, ¿saꞌ ri canꞌano chaꞌcꞌo nucꞌaslemal na jinta utakexic? —xchaꞌ.

18Ri Jesús xucꞌul uwach:—¿Suꞌbe cabiꞌij la “utz” chwe? Ma xa jun

ri lic utz cꞌolic, waꞌ e ri Dios. 19Rilal etaꞌamchi la saꞌ tak Rutzij Upixab ri Dios: “Mat-macun chirij ri cꞌulaniquil. Matcamisanic.Matelekꞌic. Maꞌan rakꞌubal chirij junok.Macꞌo maꞌan xa rucꞌ socosoꞌnic. Chalokꞌojquikꞌij rachu-akaw”✡—xcha che.

20Rachi xucꞌul uwach:—Lal tijonel, ronoje waꞌ nuꞌanom lo chwi

nuchꞌutiꞌnal —xchaꞌ.21 Ewi ri Jesús xutzuꞌ uwach y lic xjuchꞌ

can ucꞌuꞌx che. Xubiꞌij cꞌu che:—Xa jun chi ri lic chirajawaxic wi caꞌan

la: Oj la, cꞌayij la ronoje tak ri beyomalil lay jacha cꞌu la chique ri nibaꞌib; jecꞌuriꞌlaꞌ cꞌobeyomalil la chilaꞌ chicaj. Tecꞌuchiriꞌ, petala, terej lo la chwij y cuyu la ri cꞌax capepawiꞌ la ruma lal nutijoꞌn —xcha che.

✡ 9:50 Mt. 5:13; Lc. 14:34-35 ✡ 10:4 Dt. 24:1 * 10:12 Chupa ri takanic re ri Moisés, na yaꞌtal ta che juna ixokcuya bi ruwujil re jachbal ib che ri rachijil, pero chupa ri takanic que ri na e ta aj Israel, cayaꞌ luwar chique rixokibcaquiꞌan waꞌ. ✡ 10:19 Éx. 20:12-16

Page 74: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 10:22 71 Marcos 10:4322 Ecꞌu rachi lic xuchap ranimaꞌ che ri

xubiꞌij ri Jesús; lic cabisonic xeꞌec, ma rirelic rajawal beyom.

23 Tecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xebutzuꞌ conoje yxubiꞌij chique rutijoꞌn:

—Ri e beyomab lic cꞌayew chique quebocchupa rutakanic ri Dios —xchaꞌ.

24 Rutijoꞌn ri Jesús lic xcam canimaꞌ chewa xubiꞌij. Rire xubiꞌij cꞌu chique:

—Ix walcꞌoꞌal, e janipa ri lic quicubamquicꞌuꞌx rucꞌ ri quibeyomalil, lic cꞌayewchique queboc chupa rutakanic ri Dios.25 E ne más cꞌayew coc juna beyom chuparutakanic ri Dios chwa ri quicꞌow junacamello chupa rutel juna acuxaꞌ —xchaꞌ.

26 Rique lic xcam canimaꞌ che waꞌ yxquibiꞌij cꞌu chiquiwach: «We e riꞌ, ¿chinacꞌu riꞌ ri cacolobetajic?»† xechaꞌ.

27 Ecꞌu ri Jesús xutzuꞌ quiwach, xubiꞌijchique:

—Ri ticawex na caquicolobej ta quibquituquel ma waꞌ lic cꞌayew chiquiwach,noꞌj ri Dios ronoje cuꞌano ma na jintacꞌayew chwach Rire —xchaꞌ.

28 Ecꞌu ri Pedro xujek ubiꞌxiquil che riJesús:

—Kajawal, e riꞌoj kayaꞌom can ronoje y ojteran chiꞌij la —xchaꞌ.

29Ri Jesús xubiꞌij:—Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: China ri

uyaꞌom can rocho, ebuyaꞌom can ri ratz-uchakꞌ, ruchu-ukaw, ri rixokil, ri ralcꞌoꞌal orulew, ruma ucojom ri nubiꞌ riꞌin y rumarutzijoxic ri Utzilaj Tzij, 30 riꞌ cucꞌul warache ruwachulew chupa tak wa kꞌij oj cꞌowi, jun ciento ri rajil ucꞌaxel ruma takri uyaꞌom canok, tob lic cutij cꞌax rumawaꞌ. Yey chwach cꞌu apanok cucꞌul na ricꞌaslemal na jinta utakexic. 31 Lic cꞌu e qꞌuichique ri lic cꞌo quiwach woꞌora, chwachapanok na jinta chi quiwach; yey lic e qꞌuichique ri na jinta quiwach woꞌora, e liccacꞌojiꞌ quiwach chwach apanok —xchaꞌ.

Ri Jesús cachꞌaꞌt tanchi puwi rucamic(Mt. 20:17-19; Lc. 18:31-34)

32 Ecꞌu riꞌ quimajom bi ri be re quepakiꞌJerusalem, yey ri Jesús nabe bi chiquiwach.Ecꞌu rutijoꞌn lic sachinak quinaꞌoj y rucꞌxiꞌin ib eteran chirij. Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús

xebucꞌam tanchi ubi quituquel ri cablajujutijoꞌn y xujek ubiꞌxiquil chique saꞌ tak ricaricꞌowibej. 33 Jewaꞌ xubiꞌij:

—Chitapeꞌ: E waꞌ cojpakiꞌ Jerusalem,yey Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex cayaꞌ napaquikꞌab ri nimak e aj chacunel pa RochoDios y raj cꞌutunel re ri tzijpixab, chaꞌcaquikꞌat tzij puwiꞌ re camic y caquiyapaquikꞌab ri winak na e ta aj judiꞌab.34Cachꞌamix cꞌu riꞌ, cajichꞌ upa, cachubaxicy cacamisaxic. Noꞌj churox kꞌij cacꞌastaj bichiquixoꞌl ri ecaminak —xchaꞌ.

Ri xquitzꞌonoj ri Jacobo y ri Juan che ri Jesús(Mt. 20:20-28)

35 Ecꞌu ri Jacobo y ri Juan, ri queb ucꞌajolri Zebedeo, xekib rucꞌ ri Jesús y xquibiꞌijche:

—Kajawal, cakaj caꞌan co la chike janipawa cakatzꞌonoj cheꞌla —xechaꞌ.

36 —¿Saꞌ ri quiwaj canꞌan chiwe? —xchari Jesús chique.

37Rique xquibiꞌij che:—E cakaj riꞌoj caya la chike chupa ri

chomilaj takanic la, jun chike catzꞌuyiꞌpawiquikꞌab la yey ri jun chic pa mox la —xechaꞌ.

38Ri Jesús xubiꞌij cꞌu chique:—Riꞌix na iwetaꞌam taj saꞌ la quitzꞌonoj.

¿Quichꞌij neba riꞌix ri quinicꞌow wi riꞌin y ricꞌax cape panuwiꞌ? —xchaꞌ.

39Rique xquibiꞌij:—Cakachꞌijo —xechaꞌ.Ri Jesús xubiꞌij chique:—Katzij, riꞌix quichꞌij na ri cꞌax quinicꞌow

wi riꞌin y ri cꞌaxcꞌobic cape panuwiꞌ. 40Noꞌjcꞌu ri quixtzꞌuyiꞌ pa nuwiquikꞌab y pa nu-mox, na in ta quinyaꞌw re, ma xew cayaꞌtajchique ri echaꞌtal chic chaꞌ cuꞌana na que—xchaꞌ.

41 Ri lajuj chic tijoꞌn, echiriꞌ xquita waꞌ,lic xpe coyowal chiquij ri Jacobo y ri Juan.42 Ecꞌu ri Jesús xebusiqꞌuij y xubiꞌij chique:

—Iwetaꞌam riꞌix, ri ecojtalic e takanelabpaquiwi ri nimak tinamit quebuꞌana pachaꞌe rajaw ronoje, yey ri lic cꞌo quiwachquicꞌow uwiꞌ ri takanic caquiꞌan paquiwi rieyaꞌtal paquikꞌab. 43 Noꞌj chixoꞌl riꞌix naube taj jelaꞌ cuꞌano. Ma we cꞌo junok chiweriꞌix caraj cuꞌana aj wach, e chuyaꞌa rib

† 10:26 Chiquiwach raj judiꞌab, we junok cꞌo ubeyomal e ruma utz uꞌanom chwach ri Dios. Caquichꞌob cꞌu rique, wecꞌayew chique ri beyomab queboc chupa rutakanic ri Dios, más ne cꞌayew riꞌ chique ri nibaꞌib.

Page 75: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 10:44 72 Marcos 11:14cuꞌan nimanel iweꞌix. 44Yey e junok chiwecaraj cuꞌana nabe chixoꞌlibal, e chuyaꞌa ribcuꞌan nimanel que conoje. 45 Ma RalaxelChiquixoꞌl Ticawex na xcꞌun taj re cani-maxic. Rire xcꞌunic re coꞌlnimanok y recoluꞌyaꞌa rib pa camic che quicolobexicuqꞌuiyal ticawex —xchaꞌ.

Ri Jesús cucunaj jun potzꞌ Bartimeo rubiꞌ(Mt. 20:29-34; Lc. 18:35-43)

46 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús cucꞌ rutijoꞌn xe-bicꞌow chupa ri tinamit Jericó, y uqꞌuiyalwinak xeterej bi chirij. Echiriꞌ catajin biquelic chupa ri tinamit, xebicꞌow pa tzꞌulwi ri Bartimeo, waꞌ e jun potzꞌ ucꞌajolri Timeo. Rire e riꞌ cutzꞌonoj limoxna.47 Ecꞌuchiriꞌ xuto e Jesús ri aj Nazaret ricatajin ricꞌowic, xujeko casiqꞌuinic:

—¡Jesús, lal ri Ralcꞌoꞌal can ri reyDavid, chinjuchꞌ caꞌn co cheꞌla! —xchaꞌ.48 Uqꞌuiyal winak xquichꞌaꞌbej upa chaꞌna casiqꞌuin ta chic, noꞌj rire más ne cocasiqꞌuinic:

—¡Lal ri Ralcꞌoꞌal can ri rey David, chin-juchꞌ caꞌn co cheꞌla! —cachaꞌ.

49 Ecꞌu ri Jesús xtaqꞌuiꞌic y xutakusiqꞌuixic ri potzꞌ. Ri xebeꞌsiqꞌuin rexquibiꞌij che:

—¡Chanimarisaj acꞌuꞌx! ¡Chatyactajok!Ri Jesús catusiqꞌuij —xechaꞌ.

50 Ri potzꞌ xucꞌak can rukꞌuꞌ uripomchirij, xyactajic y xopon pa cꞌo wi ri Jesús.

51Ri Jesús xubiꞌij cꞌu che:—¿Saꞌ ri cawaj canꞌan chawe? —xchaꞌ.Ri potzꞌ xucꞌul uwach:—Lal tijonel, cuaj quintzuꞌn tanchic —

xchaꞌ.52 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij che:—Jat chi utzil chomal, ma ruma ri cubu-

libal acꞌuꞌx wucꞌ, at cunutajinak chic —xchaꞌ. Chupa cꞌu riꞌ la jokꞌotaj, ri potzꞌxtzuꞌnic y xterej bi chirij ri Jesús.

11Ri winak caquiyac ukꞌij ri Jesús echiriꞌ coc

Jerusalem(Mt. 21:1-11; Lc. 19:28-40; Jn. 12:12-19)

1 Ri Jesús cucꞌ rutijoꞌn xa nakaj chi ecꞌo lo che ri tinamit Jerusalem, ya e riꞌquebopon chwach ri juyub Olivos pa takraldeas Betfagé y Betania. Ecꞌuchiriꞌ, ri

Jesús xebutak bi caꞌib chique rutijoꞌn chaꞌquenabej apanok, 2 jewaꞌ xubiꞌij chique:

—Jix pa raldea cꞌo pan chikawach. Xewcꞌu quixoponic, quiꞌrika jun kꞌapoj buruyukulic. Waꞌ na jinta junok cojoyom re.Chiquiraꞌ y chicꞌama lok. 3We cꞌo cꞌu junokcutzꞌonoj chiwe: “¿Suꞌchac quiꞌan waꞌ?”,chibiꞌij che: “Rawaj cajawax che ri Kajawal,yey cꞌate cutak tanchi ulok” —quixchaꞌ.

4 Xebec cꞌut y xquirik ri kꞌapoj buruyukubam pa be chunakaj jun puerta. Ewixquiquir lok. 5 Jujun cꞌu chique ri e cꞌochiriꞌ xquitzꞌonoj:

—¿Saꞌ ri quiꞌano? ¿Suꞌbe quiquir rikꞌapoj buru? —xechaꞌ.

6 Rique e xquibiꞌij janipa ri biꞌim bichique ruma ri Jesús; ewi xyaꞌ lo chiquexquiquir lok. 7 Xquicꞌam cꞌu lo ri kꞌapojburu y xquirip ri quimanta* chirij. Ecꞌu riJesús xucoj bi.

8 Uqꞌuiyal winak xquiwik ri be paquicꞌowwi ri Jesús, xquilicꞌ tak ri quimantapa ri be; yey e cꞌo jujun chic xquikꞌat raltakco ukꞌab cheꞌ y xquilem pa la be re yacbalukꞌij. 9 Ri winak e nabejinak chwach cucꞌri eteran lo chirij xquijeko lic quesiqꞌuinic,caquibiꞌij:«¡Kayaca ukꞌij!¡Nim ukꞌij ralaxic ri jun petinak chupa rubiꞌ

ri Dios Kajawxel!✡10 ¡Nim uwach ukꞌij ri takanic re ri kamam

David cacꞌun lok!¡Kayaca ukꞌij ri Dios cꞌo chilaꞌ chicaj!»quechaꞌ.

11 Xopon cꞌu ri Jesús Jerusalem y xocchupa ri Rocho Dios. Xa xril cꞌu ronojesaꞌ tak ri cꞌo chupa; pero ruma ya e riꞌ cocrakꞌab, xeꞌec Betania cucꞌ ri cablajuj utijoꞌn.

Ri Jesús cuchakisaj jun cheꞌ re higo(Mt. 21:18-19)

12 Chucaꞌm kꞌij cꞌut echiriꞌ xebel bi Beta-nia, ri Jesús xpe numic che. 13Y chinimanajxril pana jun cheꞌ re higo lic cꞌo uxak.Ewi xeꞌec xeꞌrilaꞌ we cꞌo ujikꞌobalil curiko.Yey echiriꞌ xopon rucꞌ, na jinta cꞌo xurikche, xew ruxak cꞌolic, ma na ukꞌijol taj cꞌouwach ri higos. 14 Ewi ri Jesús xubiꞌij che richeꞌ re higo:

* 11:7 “Manta” e jun cꞌul caquicoj ri aj Israel re ojertan, tob achijab o ixokib, pachaꞌ poꞌt wocaꞌj re carabexic. ✡ 11:9Sal. 118:26

Page 76: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 11:15 73 Marcos 12:1—Na jinta chi cꞌana junok cutij jikꞌobal

chawe —xchaꞌ. Yey wa xubiꞌij, xquita ru-tijoꞌn.

Ri Jesús queberesaj bi raj cꞌay chupa riRocho Dios

(Mt. 21:12-17; Lc. 19:45-48; Jn. 2:13-22)15Xebopon cꞌu Jerusalem y echiriꞌ xoc bi

ri Jesús chupa ri Rocho Dios, xujek lo que-saxic conoje ri quecꞌayinic y ri quelokꞌowchupa. Yey xuxulcꞌatilaꞌ tak bi ri mexa queri e aj jachal uwach puak y tak ri xila queri e aj cꞌay palomax. 16 Y na xuya ta luwarche junok cꞌo rucꞌaꞌam quicꞌow pa ri RochoDios xa re cukꞌat ube. 17Xujek cꞌu cacꞌutunchiquiwach, jewaꞌ cubiꞌij:

«¿Na etaꞌam ta neba alak ri tzꞌibital canchupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios? Ma ri Dioscubiꞌij:Che ri Wocho cabiꞌxic:“E luwar re oraciónque conoje tak ri tinamit che ruwachulew”

Is. 56:7cachaꞌ. Noꞌj ralak, ꞌanom alak che ri Wochoe jun luwar que elekꞌomab»✡ xchaꞌ.

18Waꞌ xquita raj cꞌutunel re ri tzijpixab yri nimak e aj chacunel pa RochoDios. Rumacꞌu riꞌ, caquitzucuj saꞌ uꞌanic caquicamisajma caquixiꞌij quib che ruma conoje riwinak lic cacam canimaꞌ che tak rucꞌutu-nic.

19 Ecꞌuchiriꞌ xoc rakꞌab, ri Jesús xel bichupa ri tinamit.

Ri cheꞌ re higo chakijinak chic(Mt. 21:19-22)

20 Chucaꞌm kꞌij anim echiriꞌ xebicꞌow riJesús cucꞌ rutijoꞌn pa cꞌo wi ri cheꞌ re higo,xquilo chakijinak lo cꞌa pa ratzꞌayak. 21 Ewiri Pedro xcꞌun lo chucꞌuꞌx tak ri chꞌaꞌtemxubiꞌij can ri Jesús che ri cheꞌ. Xubiꞌij cꞌuriꞌ che ri Jesús:

—Wajawal, chilape la, ri cheꞌ re higo rixbiꞌij la che na cuya ta chi ujikꞌobalil,✡ waꞌchakijinak chic —xchaꞌ.

22Ri Jesús xucꞌul uwach:—Lic cubula icꞌuꞌx rucꞌ ri Dios; 23 ma

pakatzij wi cambiꞌij chiwe: China junokcabiꞌn che wa jun juyub: “Chatela wara yjateꞌcꞌola chupa ri mar” yey lic cujiquibaꞌcꞌu ucꞌuꞌx che la xubiꞌij, riꞌ lic e cuꞌanaꞌ.24 Uwariꞌche cambiꞌij chiwe: E janipa ri

quitzꞌonoj che ri Dios yey cubul cꞌu icꞌuꞌxche cayaꞌtaj na chiwe, quicꞌul na cꞌu riꞌ.

25 Jecꞌulaꞌ, echiriꞌ quiꞌan orar, we cꞌochicꞌuꞌx ri macunic re junok chiwij,chicuyu umac chaꞌ jelaꞌ ri Kakaw cꞌo chilaꞌchicaj cucuy imac riꞌix. 26 Ma we riꞌix naquicuy ta umac junok, jecꞌulaꞌ cuꞌan riKakaw Dios cꞌo chilaꞌ chicaj, na cucuy taimac riꞌix —xchaꞌ.

China xyaꞌw pukꞌab ri Jesús catakanic(Mt. 21:23-27; Lc. 20:1-8)

27Xebopon tanchi Jerusalem ri Jesús cucꞌrutijoꞌn. Y echiriꞌ cabin chupa ri RochoDios, ri nimak e aj chacunel cucꞌ raj cꞌu-tunel re ri tzijpixab y ri nimak winak re ritinamit, xekib rucꞌ. 28Xquitzꞌonoj cꞌu che:

—¿China xyaꞌw pakꞌab la caꞌan tak lawaꞌ?✡ ¿China xtakaw la che caꞌan tak lawaꞌ? —xechaꞌ.

29Ri Jesús xucꞌul uwach:—Riꞌin canꞌan jun tzꞌonobal che alak.

We xcꞌul alak uwach, cambiꞌij cꞌu riꞌ chealak china yaꞌyom panukꞌab canꞌan waꞌ.30 ¿China cꞌu xtakaw re ri Juan cuya ribautismo? ¿E ri Dios o e rachijab? Cꞌulualak uwach —xchaꞌ.

31 Ecꞌu rique xquijek quechꞌaꞌt chiqui-wach puwi waꞌ: «We xkacꞌul uwach che:“E ri Dios xtakaw re,” riꞌ cubiꞌij rire chike:“¿Suꞌchac cꞌu riꞌ na xcoj ta alak ri xubiꞌij?”cacha chike. 32 ¿Yey we xkabiꞌij xa achijabxetakaw re...?» xecha chiquiwach. Yey liccaquixiꞌij quib chique ri winak, ma conojecaquichꞌobo ri Juan e jun sakil kꞌalajisanelre ri Dios. 33Xquibiꞌij cꞌu che ri Jesús:

—Na ketaꞌam taj —xechaꞌ.Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:—Jecꞌuriꞌlaꞌ, riꞌin na cambiꞌij ta che alak

china yaꞌyom panukꞌab canꞌan tak waꞌ —xchaꞌ.

12Ri cꞌambal naꞌoj paquiwi raj chac itzel qui-

wachlibal(Mt. 21:33-46; Lc. 20:9-19)

1 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xujek cacꞌutunchiquiwach ri e aj wach rucꞌ tak cꞌambalnaꞌoj, xubiꞌij chique:

«Cꞌo jun achi xuꞌan ticoꞌn re uva chwachri rulew. Xusut cꞌu rij rucꞌ coral, xucꞌotjun luwar pa cayitzꞌ wi ruwaꞌal ri uva y

✡ 11:17 Jer. 7:11 ✡ 11:21 Mr. 11:14 ✡ 11:28 Mr. 11:15-16

Page 77: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 12:2 74 Marcos 12:20xuyac jun ja naj uwiꞌ re chajibal re. Xuyacꞌu can pa tunulic chique jujun aj chaquib.Tecꞌuchiriꞌ, xeꞌec naj.

2 »Echiriꞌ xopon rukꞌijol ri molonic, xu-tak lo jun raj chac chaꞌ cuꞌtzꞌonoj chiquetak raj tunulel ri takalic cucꞌul rire che rimolonic. 3 Noꞌj raj tunulel xquichap rajchac takom lo cucꞌ, xquichꞌayo y xquitak bi;e riꞌ na jinta xquiya bi che.

4 »Ri rajaw ri ticoꞌn xutak chi lo jun rajchac cucꞌ, yey raj tunulel xquirakij rujolomrucꞌ abaj y lic xquiqꞌuixbesaj bi. 5 Ri rajawri ticoꞌn xutak chi lo jun chic raj chac cucꞌ;ecꞌu riꞌ waꞌ asu xquicamisaj. Y xebutak chilo jujun chic; yey chique conoje waꞌ, e cꞌo rixequichꞌayo y e cꞌo ri xequicamisaj.

6 »Ecꞌu ri rajaw ri ticoꞌn xa jun chi ri cꞌorucꞌ re cutak bi, e rucꞌajol lic cꞌax cunaꞌo.Qꞌuisbal cꞌu re, e xutak lo rucꞌajol cucꞌ rajtunulel ma xuchꞌobo: “Ruma e nucꞌajol,caquicꞌul na chi utz.”

7 »Noꞌj raj tununel xquibiꞌij chiquiwach:“Waꞌ e ucꞌajol ri rajaw rulew, ri cuꞌanana rajaw we xcam rukaw. Joꞌ, jeꞌka-camisaj chaꞌ rulew cuꞌan can keꞌoj” xechaꞌ.8Ewi xquichapo y xquicamisaj. Tecꞌuchiriꞌ,xquesaj bi rucuerpo chupa waꞌ wuꞌlew yxeꞌquicꞌaka bi» xcha ri Jesús.

9 Tecꞌuchiriꞌ, xutzꞌonoj chique ri e ajwach:

—Chiwach ralak, ¿saꞌ nawi cuꞌan ri rajawri ticoꞌn chique raj tunulel? Riꞌin cambiꞌij:Cacꞌunic, cusach quiwach raj tunulel y cuyaruticoꞌn paquikꞌab jujun chic.

10 »¿Na ajilam ta neba ralak ri tzꞌibitalcan chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios? Ma jewaꞌcubiꞌij:E rabaj cꞌakital can cuma raj yacal ja,e abaj waꞌ lic xajawaxic chaꞌ catiquiꞌ lo ri

ja.✡11 E ri Dios Kajawxel xꞌanaw re waꞌ,yey chikawach riꞌoj, waꞌ lic na jinta cꞌana

ilitajinak wi Sal. 118:22-23—xchaꞌ.

12 Ecꞌu ri e aj wach lic xquitzucujsuꞌanic caquichap ri Jesús ma xquimajusucꞌ chiquij rique xubiꞌij wi wa jun cꞌam-bal naꞌoj. Pero ruma cꞌu caquixiꞌij quibchiquiwach ruqꞌuiyal winak, xquiya canoky xebec.

Ri tzꞌonobal puwi ri tojonic caꞌanic(Mt. 22:15-22; Lc. 20:20-26)

13 Xetak cꞌu lo rucꞌ ri Jesús jujun chiqueri fariseos y jujun chique ri quitakem ri reyHerodes, re caquicꞌamupa rucꞌ tak ri cubiꞌijchaꞌ caquicoj umac. 14 Ecꞌuchiriꞌ, xeboponrucꞌ ri Jesús y xquibiꞌij che:

—Lal tijonel, riꞌoj ketaꞌam lic katzij ricabiꞌij la. Na caxiꞌij ta ib la che tak ricaquibiꞌij ri ticawex, ma rilal junam qui-wach quebil la conoje, tob cꞌo quiwach ona jinta quiwach; yey lic jusucꞌ cacꞌutun lachwi ri be re ri Dios. Cakatzꞌonoj cꞌu cheꞌla:¿Usucꞌ nawi cakaꞌan tojonic che ri nimalajtakanel re Roma* o na usucꞌ taj? ¿Cakayanawi o na cakaya taj? —xechaꞌ.

15 Ecꞌu ri Jesús, ruma retaꞌam rique xaqueb quipalaj, jewaꞌ xubiꞌij chique:

—¿Suꞌchac cacꞌam alak nupa? Cꞌama pelo alak juna meyo re caꞌan tojonic rucꞌ chaꞌcanwilo —xchaꞌ.

16Rique xquicꞌam lo jun meyo che.Ewi ri Jesús xubiꞌij chique:—¿China re wa cꞌaxwach y china re wa

biꞌaj cꞌo chwach wa meyo? —xchaꞌ.Rique xquicꞌul uwach:—Re ri nimalaj takanel re Roma—xechaꞌ.17 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach, xubiꞌij

chique:—Yaꞌa alak che ri nimalaj takanel re

Roma janipa ri takal che rire, yey yaꞌa cꞌualak che ri Dios janipa ri takal che ri Dios—xchaꞌ.

Lic cꞌu xcam canimaꞌ che ri Jesúsma Rirelic xurik ucꞌulic uwach ri tzꞌonobal xquiꞌanche.

Ri tzꞌonobal puwi ri cꞌastajibal(Mt. 22:23-33; Lc. 20:27-40)

18 Ecꞌuchiriꞌ, jujun chique ri saduceos,ri caquibiꞌij na jinta cꞌastajibal chique riecaminak, xecꞌun rucꞌ ri Jesús y xquitzꞌonojcꞌu che:

19 —Lal tijonel, ri Moisés xutzꞌibaj canchike: “We ri ratz junok cacamic y nae jinta can ralcꞌoꞌal rucꞌ ri rixokil, ecꞌuriꞌ ruchakꞌ utz cacꞌuliꞌ rucꞌ rixok malcaꞌncanok y jecꞌulaꞌ quecꞌojiꞌ ralcꞌoꞌal rucꞌ pubiꞌri ratz xcamic”✡ xchaꞌ.

20 »Julaj e cꞌo wukub achijab quichakꞌquib. Ri nabe chique xcꞌuliꞌic, yey ecꞌu riꞌ

✡ 12:10 Is. 28:16; Hch. 4:11; Ro. 9:31-33; 1 P. 2:6-8 * 12:14 “Ri nimalaj takanel re Roma”: Quil “César, emperador”pa vocabulario. ✡ 12:19 Dt. 25:5-6

Page 78: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 12:21 75 Marcos 12:37waꞌ xcamic y na e jinta can ralcꞌoꞌal rucꞌri rixokil. 21 Jelaꞌ cꞌu riꞌ rucaꞌm xcꞌuliꞌ rucꞌrixok malcaꞌn canok. Ecꞌu riꞌ waꞌ xcamicy na e jinta can ralcꞌoꞌal rucꞌ rixok. Yeyje tanchi laꞌ xucꞌulumaj rurox. 22 Jecꞌulaꞌxquicꞌulumaj ri wukub achijab; xecamic, eriꞌ na jinta calcꞌoꞌal xquiya canok. Qꞌuisbalcꞌu re, e xcam rixok.

23 »Chupa cꞌu rukꞌijol ri cꞌastajibal,echiriꞌ quecꞌastaj lo ri wukub achijab,¿chinok chique cuꞌana rachijil rixok? Maconoje xecꞌuliꞌ rucꞌ —xechaꞌ.

24Ri Jesús xucꞌul uwach:—Ralak lic sachinak alak, ma na majom

ta alak usucꞌ Ruchꞌaꞌtem ri Dios y ruchukꞌabri Dios. 25Ma echiriꞌ quecꞌastaj lo ri ecami-nak, na quecꞌuliꞌ ta chic yey na quequiya tachi ne ri calcꞌoꞌal pa cꞌulaniquil; quebuꞌanacꞌu pachaꞌ ri ángeles e cꞌo chilaꞌ chicaj, mari ángeles na quecꞌuliꞌ taj.

26 »Noꞌj puwi cꞌu ri cꞌastajibal que riecaminak, ¿na ajilam ta neba alak rixutzꞌibaj can ri Moisés puwi ri xubiꞌij riDios che echiriꞌ xchꞌaꞌt rucꞌ chupa ri ju-mocaj xuluquej? Ma jewaꞌ xubiꞌij che: “Inri Dios re ri Abraham, re ri Isaac y re riJacob”✡ xchaꞌ. 27 Yey ri Dios na e ta Diosque ri ecaminak, ma e Dios que ri e cꞌaslic.†E uwariꞌche ralak lic na usucꞌ ta ri naꞌoj alakpuwi ri cꞌastajibal —xchaꞌ.

Ri tzꞌonobal puwi ri tzijpixab más chira-jawaxic

(Mt. 22:34-40)28Ecꞌuchiriꞌ, xkib rucꞌ ri Jesús jun chique

raj cꞌutunel re ri tzijpixab. Waꞌ waꞌchi xutoechiriꞌ ri Jesús lic xurik ucꞌulic uwach ritzꞌonobal que ri saduceos. Xutzꞌonoj cꞌuche:

—Chupa Rutzij Upixab ri Dios, ¿pachiqueri takanic más chirajawaxic? —xchaꞌ.

29Ri Jesús xucꞌul uwach:—Rucꞌuꞌxibal ronoje ri Tzij Pixab re ri

Dios e waꞌ:Chitaꞌ, ix aj Israel;ri Dios Kajawxel, xa jun Rire.30 Cꞌax cꞌu chanaꞌa ra Dios Kajawxelrucꞌ ronoje awanimaꞌ, rucꞌ ronoje acꞌuꞌx,

rucꞌ ronoje anaꞌoj y rucꞌ ronojeachukꞌab. Dt. 6:4-5

Eucꞌuꞌxibalwaꞌ Rutzij Upixab ri Dios. 31Yeyrucaꞌm jewaꞌ cubiꞌij:Cꞌax chanaꞌa rawatz-achakꞌjelaꞌ pachaꞌ ri cꞌax canaꞌ awib riꞌat. Lv.

19:18Na jinta chi cꞌu juna tzij más cꞌo uwachchwa tak waꞌ —xchaꞌ.

32 Jecꞌuwaꞌ xubiꞌij raj cꞌutunel re ri tzi-jpixab che ri Jesús:

—Lic utz, lal tijonel; lic katzij ri cabiꞌijla: “Xa jun ri Dios cꞌolic y na jinta junokchic.”✡ 33 Yey ri lic chirajawaxic wi ecꞌax cakanaꞌ ri Dios rucꞌ ronoje kanimaꞌ,rucꞌ ronoje kanaꞌoj, rucꞌ ronoje kacꞌuꞌxy rucꞌ ronoje ri kachukꞌab;✡ yey ri cꞌaxquekanaꞌ ri katz-kachakꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri cꞌaxcakanaꞌ kib riꞌoj.✡ Waꞌ e más chirajawaxicchiquiwa rawaj eporom chwi raltar rucꞌ takri cayaꞌiꞌ chwach ri Dios✡—xchaꞌ.

34 Echiriꞌ ri Jesús xrilo lic cꞌo unaꞌoj rajcꞌutunel re ri tzijpixab, xubiꞌij che:

—Lic xa nakaj lal cꞌo wi che rutakanic riDios —xchaꞌ.

Y na jinta chi cꞌu junok xraj xuꞌan junatzꞌonobal che.

Saꞌ ruwach Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios(Mt. 22:41-46; Lc. 20:41-44)

35Echiriꞌ cacꞌutun ri Jesús chupa ri RochoDios, jewaꞌ xubiꞌij:

—¿Suꞌbe raj cꞌutunel re ri tzijpixabcaquibiꞌij: “Ri Cristo, Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios, eRalcꞌoꞌal can ri rey David”? 36Ma ri David,ruma ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios, jewaꞌxubiꞌij:Ri Dios Kajawxel xubiꞌij che ri Wajawal:

“Chat-tzꞌula pa nuwiquikꞌab,y chawoyeꞌej na ri kꞌijechiriꞌ quebenuya ri tzel quebilow

awechuxeꞌ rawakan” Sal. 110:1

xchaꞌ.37 Ecꞌu ri David cubiꞌij “Wajawal” cheRuchaꞌoꞌn lo ri Dios. ¿Suꞌbe cꞌu riꞌ cabiꞌxice Ralcꞌoꞌal can ri rey David? —xchaꞌ.

Y uqꞌuiyal winak re ri tinamit lic rucꞌronoje quicꞌuꞌx caquita ri cubiꞌij.

Ri Jesús cukꞌalajisaj ri quimac raj cꞌutunelre ri tzijpixab

(Mt. 23:1-36; Lc. 11:37-54; 20:45-47)✡ 12:26 Éx. 3:6, 15 † 12:27 Waꞌ waꞌchijab ecaminak chic echiriꞌ ri Dios xubiꞌij waꞌ. Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, e cꞌas chwachri Dios. Yey we ta rique sachinak chi quiwach, ri Dios na cubiꞌij ta riꞌ: “In ri Dios quiꞌque.” ✡ 12:32 Dt. 6:4; Is. 45:21✡ 12:33 Dt. 6:5 ✡ 12:33 Lv. 19:18 ✡ 12:33 Os. 6:6

Page 79: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 12:38 76 Marcos 13:1338 Ecꞌu ri Jesús jewaꞌ cubiꞌij chupa rucꞌu-

tunic:«Lic chichajij iwib; miꞌan cꞌu iweꞌix

pachaꞌ ri caquiꞌan raj cꞌutunel re ri tzi-jpixab. Ma rique e lic cucꞌul quicꞌuꞌx riquejurur chupa ri quikꞌuꞌ chaꞌ quilitajic liccꞌo quiwach y ri cayaꞌ rutzil quiwach paquebilitaj wi. 39 Yey pa tak sinagogas y patak waꞌim lic cucꞌul quicꞌuꞌx ri quetzꞌuyiꞌchupa ri tzꞌulibal que ri lic cꞌo quiwach.40 Rique caquimaj rubitak que rixokib emalcaꞌnib. Y chaꞌ cayac quikꞌij, caquiꞌannimak chꞌabal echiriꞌ caquiꞌan orar. Rumacꞌu ri caquiꞌano, rique lic unimal cꞌaxcꞌolilri caquicꞌulu echiriꞌ cakꞌat tzij paquiwiꞌ»cachaꞌ.

Ri kasaꞌn xuya jun ixok malcaꞌn(Lc. 21:1-4)

41 Ri Jesús tzꞌul pana chwach ri caxa pacayaꞌ wi ri kasaꞌn yey lic cutzutzaꞌ echiriꞌri winak caquiya can ri quikasaꞌn chupari caxa. Y lic e qꞌui ri beyomab caquiyauqꞌuiyal kasaꞌn.

42Xopon cꞌu jun ixok nibaꞌ yeymalcaꞌn yxuya chupa ri caxa caꞌib raltak co meyo licna qꞌui ta rajil.

43 Ecꞌu ri Jesús xebusiqꞌuij rutijoꞌn y xu-biꞌij chique:

—Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Chwach riDios, waꞌ wiꞌxok nibaꞌ y malcaꞌn, e ne xuyamás pa ri caxa chwa ri xquiya conoje. 44Maconoje xa e xquiya ruwiꞌ ri quipuak; noꞌjwiꞌxok tob lic nibaꞌ e xuya ronoje ri puakcꞌo rucꞌ, waꞌ e re culokꞌ ri lic cajawax che—xchaꞌ.

13Ri Jesús cachꞌaꞌt chwi ruwulixic ri Rocho

Dios(Mt. 24:1-2; Lc. 21:5-6)

1 Echiriꞌ xel bi ri Jesús pa ri Rocho Dios,jun chique rutijoꞌn jewaꞌ xubiꞌij che:

—Kajawal, ¡chilape la wa chomilaj takabaj y wa nimak tak ja re ri Rocho Dios!*—xchaꞌ.

2Ri Jesús xucꞌul uwach:—¿Cawil waꞌ wa nimak tak ja? Wara na

cacanaj ta can juna abaj chwi juna chic, maronoje cawulixic —xchaꞌ.

Tak ri cꞌutubal re ri qꞌuisbal re ruwachulew(Mt. 24:3-28; Lc. 17:22-24; 21:7-24)

3 Ri Jesús xtzꞌuyiꞌ chwa ri juyub Olivos,ri cꞌo chwach pana ri Rocho Dios. Ecꞌu riPedro, ri Jacobo, ri Juan y ri Andrés, xaquituquel xquitzꞌonoj che:

4 —Biꞌij co la chike, ¿jampa nawi cuꞌanatak riꞌ waꞌ? ¿Yey saꞌ ri cꞌutubal quilitajicechiriꞌ cuꞌanaꞌ? —xechaꞌ.

5 Ecꞌu ri Jesús xujek ubiꞌxiquil chique:«Lic chichajij iwib chaꞌ na jinta junok

casocow iweꞌix. 6 Ma lic e qꞌui ri ticawexquecꞌunic y xa caquichikꞌimaj uwach ri nu-biꞌ, jewaꞌ caquibiꞌij: “In ri Cristo, Ruchaꞌoꞌnlo ri Dios”✡ quechaꞌ. Y lic e qꞌui ri queso-cotaj cuma rique.

7 »Ecꞌuchiriꞌ quito cꞌo chꞌaꞌoj jewaꞌ y cꞌochꞌaꞌoj jelaꞌ, mixiꞌij iwib che; ma lic chira-jawaxicwi cuꞌana takwaꞌ. Noꞌj na e tawaꞌ riqꞌuisbal re ruwachulew. 8Ma e cꞌo tinamitqueyactaj chiquij jujun chic tinamit y ecꞌo takanelab queyactaj chiquij jujun chictakanelab. Cuꞌan tak cabrakan che uqꞌuiyalluwar, cape tak numic y ri winak caquijekolic quetucuquic. Ronoje waꞌ xa e jekebal reri cꞌaxcꞌobic cacꞌunic.

9 »Lic chichajij cꞌu iwib, ma quixcꞌambi pa tak kꞌatbal tzij y cajichꞌ ne ipachupa tak ri sinagogas. Y ruma cꞌu ico-jom ri nubiꞌ, quixcꞌam bi chiquiwach ritakanelab y chiquiwach ri reyes, chaꞌ je-laꞌ quikꞌalajisaj ri Utzilaj Tzij chiquiwach.10 Lic cꞌut chirajawaxic nabe na catzijoxri Utzilaj Tzij chique conoje ruqꞌuiyal qui-wach tak ri ticawex e cꞌo che ruwachulew.11 Yey echiriꞌ quixcꞌam bi re quixeꞌyoꞌk patak kꞌatbal tzij, mubisoj icꞌuꞌx y michꞌobnenareꞌ saꞌ ri quibiꞌij. Riꞌix xew chibiꞌijjanipa ri cuya ri Dios chiwe chupa ri ora,ma na ix ta ri quixchꞌawic, e ri SantowilajRuxlabixel ri Dios.

12 »E tak cꞌu ri ticawex quequiya ri catz-quichakꞌ pa camic; ri cꞌo calcꞌoꞌal que-quiya tak ri calcꞌoꞌal pa camic; ri e al-cꞌoꞌal queyactaj chiquij quichu-quikaw yquequicamisaj. 13 Lic cꞌut tzel quixil cumatak ri winak ruma icojom ri nubiꞌ. Perochina cꞌu ri cuchukꞌubej rib chwach tak waꞌwa cꞌaxcꞌobic cꞌa chupa ri qꞌuisbal re, e riꞌri cacolobetajic.

* 13:1 “Ri nimak tak ja re ri Rocho Dios”: Ri sitio pa cꞌo wi ri Rocho Dios sutum rij rucꞌ tapia re nimaꞌk tak abaj yeycꞌo corredor che rukꞌab ri tapia y chunicꞌajal ri sitio cꞌo jun chomilaj ja queb upa. ✡ 13:6 Mt. 24:2-3

Page 80: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 13:14 77 Marcos 14:114 »Echiriꞌ riꞌix quiwil ri lic chꞌul y lic

qꞌuixbal uwach cayaꞌ pa ri luwar pa lic natakal ta wi, jelaꞌ pachaꞌ ri xutzꞌibaj can rikꞌalajisanel Daniel✡ (china cꞌu ri cajilan rewaꞌ, chumaja usucꞌ); ecꞌuchiriꞌ, ri e cꞌo patak ri luwar re Judea, chebanimaj ubi chwatak ri juyub. 15 China cꞌu ri cꞌo lo chwi rirocho,† makaj ne lo che ucꞌamic bi ubitakre pa ja. 16 Yey china ri cꞌo lo pa juyub,matzelej lo che ucꞌamic bi rukꞌuꞌ re pisbalrij.

17 »Chupa tak cꞌu laꞌ la kꞌij, lic tokꞌoꞌ qui-wach ri e yewaꞌ ixokib y ri quetzꞌumtisanic.18 Lic cꞌu chitzꞌonoj che ri Dios chaꞌ echiriꞌquixanimaj bi na e ta ukꞌijol echiriꞌ cꞌax tewy cꞌo jab. 19 Ma tak laꞌ la kꞌij re unimalcꞌaxcꞌolil, na uꞌanom ta cꞌana julajok chwilo echiriꞌ ri Dios xuꞌan ruwachulew y nacuꞌana ta chi ne cꞌana julajok. 20 We tari Kakaw Dios na cukꞌatij ta tak laꞌ la kꞌijre runimal cꞌaxcꞌobic, riꞌ na jinta junokcacꞌasiꞌ canok; noꞌj ruma cꞌu cꞌax quebunaꞌri ebuchaꞌom, cukꞌatij rukꞌijol waꞌ.

21 »We cꞌo cꞌu junok cabiꞌn chiwe: “¡Chi-wilapeꞌ, wara cꞌo wi ri Cristo!” o “¡Chi-wilapeꞌ, leꞌ cꞌolic!”, mixoc il che. 22 Maquecꞌun ri caquiꞌan “Cristo” che quib y ricaquiꞌan e kꞌalajisanelab re ri Dios che quib,pero xa e socosoꞌnel. Ecꞌu rique caquiꞌannimak tak cꞌutubal y milagros re queso-cosoꞌn rucꞌ, yey cꞌo ne pa sak quesocotajjujun chique ri ebuchaꞌom ri Dios. 23Lic cꞌuchichajij iwib, ma ximbiꞌij ronoje waꞌ chiweriꞌix echiriꞌ cꞌamajaꞌ ne cuꞌanaꞌ.

Rucꞌunibal Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex(Mt. 24:29-35, 42-44; Lc. 21:25-36)

24 »Ecꞌuchiriꞌ icꞌowinak chi ri cꞌaxcꞌobicche tak laꞌ laꞌ kꞌij, cuꞌan kꞌekuꞌm uwachriꞌ ri kꞌij, y ri icꞌ na cuya ta chi ruwoni-bal. 25 Ri chꞌumil quetzak lo che ruwacaj, y conoje ri cꞌo quichukꞌab che ruwacaj queyiquiyoꞌxic. 26 Ecꞌuchiriꞌ, quilitajRalaxel Chiquixoꞌl Ticawex cacꞌun lo pasutzꞌ rucꞌ runimal uchukꞌab y rucꞌ runimaluchomalil.✡ 27Quebutak cꞌu ru ángeles cheumolic quichiꞌ conoje ri ebuchaꞌom ri Dios

pa tak ronoje luwar che rucajchal rajlibalruwachulew.‡ Cujek cꞌu riꞌ che jun luwar,yey cuqꞌuisbej che jun chic.

28 »E chimaja ri jun cꞌambal naꞌoj puwiri cheꞌ re higo: Echiriꞌ cujek catux locꞌacꞌ ukꞌab y cujek cꞌut catux ruxak, rumacꞌu laꞌ quiwetaꞌmaj xa nakaj chi cꞌo wi lorukꞌijol echiriꞌ cabucbutic y na jinta jab.§29 Jecꞌuriꞌlaꞌ riꞌix, echiriꞌ quiwilo cuꞌanaronoje tak waꞌ, chiwetaꞌmaj cꞌu riꞌ xa nakajchi cꞌo wi lo rukꞌijol rucꞌunibal RalaxelChiquixoꞌl Ticawex. 30 Pakatzij wi cambiꞌijchiwe: E cꞌo ticawex re waꞌ wa kꞌij naquecam tana we na xquil tubi ronoje waꞌ.31Ruwa caj y ruwachulew xa casach uwach,noꞌj tak ri nuchꞌaꞌtem na casach ta uwach.

32 »Ecꞌu chwi rukꞌijol y ruꞌorayil waꞌ,na jinta junok etaꞌmayom re; na quetaꞌamtane ri ángeles e cꞌo chilaꞌ chicaj, na re-taꞌam tane ri Cꞌajolaxel, ma xew ri KakawDios etaꞌmayom re.

33 »Chiwila cꞌu riꞌ, mawar iwach y licchiꞌana orar, ma na iwetaꞌam taj jampalaꞌcopon rukꞌijol waꞌ. 34 Ri cuꞌanaꞌ e pachaꞌechiriꞌ juna achi queꞌec naj. Ecꞌuchiriꞌqueꞌec, cuya can ri rocho paquikꞌab riraj chaquib y chiquijujunal waꞌ cuya canquichac. Cubiꞌij cꞌu can che ri chajinel reri puerta: “Lic matcos che uchajixic ri ja”cachaꞌ. 35 Jecꞌuriꞌlaꞌ riꞌix, lic mawar iwach,ma na iwetaꞌam taj jampalaꞌ cacꞌun lo rirajaw ja; laj echiriꞌ coc rakꞌab, laj pa tiqꞌuilakꞌab, laj pa nabe uchꞌawibal ri teren oechiriꞌ quel lo ri kꞌij. 36 Mawar cꞌu iwachriꞌ, chaꞌ we xakicꞌateꞌt xcꞌun lo ri Iwajaw, naquixurik taj quixwaric. 37 Ecꞌu wa cambiꞌijriꞌin chiwe riꞌix, cambiꞌij chique conoje: Licmawar iwach» xcha ri Jesús.

14Ri e aj cꞌamal wach re ri tinamit

caquichꞌaꞌtibej suꞌanic caquichap ri Jesús(Mt. 26:1-5; Lc. 22:1-2; Jn. 11:45-53)

1Echiriꞌ queb kꞌij chi coponwi ri nimakꞌijPascua y ri nimakꞌij re tijoj pam na jintalevadura che,* tak ri nimak e aj chacunel pa

✡ 13:14 Dn. 9:27; 11:31; 12:11 † 13:15 Ruwi ri cocho raj Israel ojertan takꞌaj uwiꞌ yey waꞌ curik uchac re anabaloración, re quiwaꞌbal y re quiwarabal chakꞌab echiriꞌ lic cabucbutic. ✡ 13:26 Dn. 7:13; Ap. 1:7 ‡ 13:27 “Rucajchalrajlibal ruwachulew”: Waꞌ queꞌelawi pa norte, pa sur, pa relebal kꞌij y putzakibal kꞌij. § 13:28 “Rukꞌijol echiriꞌcabucbutic y na jinta jab”: Quil “verano” pa vocabulario. * 14:1 Xew caqꞌuis ri nimakꞌij Pascua, cajeker ri wukubkꞌij re ri nimakꞌij echiriꞌ raj Israel na caquitij ta pam cꞌo levadura che. Éx. 12; Dt. 16:1-17; Lv. 23:5-6

Page 81: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 14:2 78 Marcos 14:24Rocho Dios cucꞌ raj cꞌutunel re ri tzijpixab,lic caquitzucuj suꞌanic caquichap ri Jesúsrucꞌ socosoꞌnic re caquicamisaj. 2 Xquibiꞌijcꞌut: «Na cakaꞌan ta pa wa nimakꞌij chaꞌ ritinamit na quetucuc ta ruma waꞌ» xechaꞌ.

Jun ixok cukꞌej cunabal quiꞌ ruxlabchuꞌjolom ri Jesús

(Mt. 26:6-13; Jn. 12:1-8)3 Cꞌo cꞌu ri Jesús pa ri tinamit Betania

chirocho ri Simón, ri jun xcꞌojiꞌ ri yabillepra che. Ecꞌuchiriꞌ tzꞌul ri Jesús chwa rimexa, xopon jun ixok rucꞌaꞌam jun cꞌolibalnojinak che cunabal lic quiꞌ ruxlab y lic qꞌuirajil, waꞌ ꞌanatal rucꞌ sakil nardo. Rixokxutekꞌij uchiꞌ ri cꞌolibal; tecꞌuchiriꞌ, xukꞌejri cunabal chuꞌjolom ri Jesús.

4 E cꞌo cꞌu jujun chique ri e cꞌo chiriꞌ xpecoyowal echiriꞌ xquil waꞌ, y jewaꞌ xquibiꞌijchiquiwach:

—¿Suꞌchac wa cunabal xtzꞌiloꞌxic? 5 Mari lic usucꞌ e ta xcꞌayix waꞌ chi oxib cientodenarios, y rucꞌ waꞌ quetoꞌ ri nibaꞌib —xechaꞌ. Y lic cꞌu riꞌ quechꞌaꞌt chirij rixok.

6 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:—Micꞌak bi ukꞌij wiꞌxok. ¿Suꞌbe quix-

chꞌaꞌt chirij ri xuꞌano? Ma ri xuꞌan chwee jun utzilaj chac. 7 Ri nibaꞌib e laꞌ xaki ecꞌo iwucꞌ yey utz quebitoꞌo jampalaꞌ quiwajriꞌix, noꞌj riꞌin na xaki ta in cꞌo iwucꞌ.8Wiꞌxok e xuꞌano janipa ri xuchꞌij uꞌaniquil;rucꞌ cꞌu waꞌ e xnabej pan che uyijbaxic rinucuerpo che ri mukubal we.† 9Pakatzij wicambiꞌij chiwe: Pa tak catzijoxwiwaUtzilajTzij che ronoje ruwachulew, cacuxtax cꞌuwiꞌxok ruma ri xuꞌano —xchaꞌ.

Ri Judas cucꞌayij ri Jesús(Mt. 26:14-16; Lc. 22:3-6)

10 Ewi ri Judas aj Iscariot, jun chique ricablajuj utijoꞌn ri Jesús, xeꞌec cucꞌ ri nimake aj chacunel pa Rocho Dios re cuya ri Jesúspaquikꞌab. 11 Rique, echiriꞌ xquita waꞌ, licxequiꞌcot che y xquibiꞌtisij nenareꞌ caquiyapuak che. Ecꞌu riꞌ ri Judas xujek utzucuxicsuꞌanic cuya ri Jesús paquikꞌab.

Ri Jesús cutij ri cena re Pascua cucꞌ ricablajuj utijoꞌn

(Mt. 26:17-29; Lc. 22:7-23; Jn. 13:21-30; 1 Co.11:23-26)

12 Chupa cꞌu ri nabe kꞌij re ri nimakꞌijechiriꞌ catij ri pam na jinta levadura che yquecamisax chwi raltar tak ri kꞌapoj bexexre ri Pascua,✡ rutijoꞌn ri Jesús xquitzꞌonojche:

—¿Pa caꞌaj wi la queꞌkayijbaꞌ wi ri cenare Pascua? —xechaꞌ.

13 Ewi xebutak bi caꞌib chique rutijoꞌn yxubiꞌij bi chique:

—Jix pa ri tinamit y echiriꞌ quicꞌul junachi rucꞌaꞌam jun curaꞌ yaꞌ, chixterej bichirij. 14Pa cꞌu coc wubi waꞌ waꞌchi, chibiꞌijche ri rajaw ja: “Jewaꞌ cubiꞌij ri tijonel keꞌoj:¿Pachawi cꞌowi ri luwar pa cantij wi ri cenare Pascua cucꞌ ri nutijoꞌn?” quixcha che.15 Ecꞌu ri cuꞌan ri rajaw ja e cucꞌut chiwejun nimalaj luwar chicaj pa ri caleꞌ ja, waꞌyijbital chic. Chiriꞌ cꞌu riꞌ chiyijbaꞌ wi ricena re Pascua —xchaꞌ.

16Xebec cꞌu rutijoꞌn, xeboc pa ri tinamity xeꞌquirikaꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri xubiꞌij bi ri Jesúschique. Y xquiyijbaꞌ cꞌu ri cena re Pascua.

17 Ecꞌuchiriꞌ xoc rakꞌab, xopon ri Jesúsjunam cucꞌ ri cablajuj utijoꞌn. 18 Ecꞌuchiriꞌe cꞌo chwa ri mexa, e riꞌ quewaꞌic, ri Jesúsxubiꞌij:

—Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Jun chiwewa ix cꞌo wara wucꞌ pa waꞌim, e cacꞌayin we—xchaꞌ.

19 Ewi rique xquijek lic quebisonic ychiquijujunal caquitzꞌonoj che:

—¿Cꞌaxtaj in riꞌ? —cacha jun.—¿Cꞌaxtaj in riꞌ? —cacha jun chic.20Ri Jesús xucꞌul uwach; jewaꞌ xubiꞌij:—Waꞌ e jun chiwe wa ix cablajuj, e ri

cumuꞌ lo ruwa junam wucꞌ chupa ri lak.21 Pakatzij wi Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex ecatajin che ricꞌowibexic janipa ri tzꞌibitalcan chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios puwi Rire.Pero ¡lic cꞌu tokꞌoꞌ uwach rachi cacꞌayin re!E ne más utz che waꞌchi tamaji xalaxic —xchaꞌ.

22Xalokꞌ cꞌu riꞌ quewaꞌic, ri Jesús xucꞌamri pam y xutioxij che ri Dios. Ewi xuwechꞌo,xujach chique y jecꞌuwaꞌ xubiꞌij:

—Chitijaꞌ, ma e nucuerpo waꞌ —xchaꞌ.23 Xucꞌam cꞌu ri cꞌolibal cꞌo vino chupa,

yey echiriꞌ utioxim chi che ri Dios, xuyachique y conoje xquitij chuchiꞌ waꞌ wacꞌolibal. 24Xubiꞌij cꞌu chique:

† 14:8 Echiriꞌ cacam junok, raj judiꞌab cacatinisaj ri cuerpo y caquicoj cunabal quiꞌ ruxlab che. ✡ 14:12 Éx. 12:1-13;Lv. 23:5-6 ✡ 14:24 Jer. 31:31-34

Page 82: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 14:25 79 Marcos 14:46

—E nuquiqꞌuel waꞌ, ri caturuw na cumauqꞌuiyal ticawex re cuybal quimac, yey waꞌe cujiquibaꞌ uwach ri cꞌacꞌ tzij.✡ 25 Pakatzijwi cambiꞌij chiwe: Na cantij ta chi ruwaꞌaluva, cꞌate quiꞌntija tanchi chupa rukꞌijolrutakanic ri Dios —xchaꞌ.

Ri Jesús cukꞌalajisaj ri cuꞌan ri Pedro echiriꞌcarewaj we retaꞌam uwach

(Mt. 26:30-35; Lc. 22:31-34; Jn. 13:36-38)26 Echiriꞌ xquiqꞌuis ubixoxic ri bix,‡ xe-

bec chwa ri juyub Olivos. 27 Ecꞌuchiriꞌ riJesús xubiꞌij chique:

—Wakꞌab iwonoje riꞌix quiwesaj na iwibchwij, ma e pachaꞌ cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem riDios:Cancamisaj raj chajinelyey tak cꞌu riꞌ rubexex caquiquich bi quib

Zac. 13:7cachaꞌ.28Noꞌj ecꞌuchiriꞌ quincꞌastaj lo chiquixoꞌl riecaminak, quinnabej bi chiwach cꞌa Galilea—xchaꞌ.

29 Ecꞌu ri Pedro xubiꞌij:—Tob ne conoje caquesaj quib chiꞌij la,

riꞌin na canꞌan ta waꞌ —xchaꞌ.30Yey ri Jesús xucꞌul uwach:—Pakatzij wi cambiꞌij chawe: Wa jun

akꞌab, echiriꞌ cꞌamajaꞌ ne cabixon calaj riteren, riꞌat oxlaj chic abiꞌim na awetaꞌam tanuwach —xchaꞌ.

31Noꞌj ri Pedro lic xujiquibaꞌ ubiꞌxiquil:—Tob ne chirajawaxic quincam junam

ucꞌ la, riꞌin na canwewaj taj we wetaꞌamwach la—xchaꞌ. Jecꞌulaꞌ riꞌ xquibiꞌij conoje.

Ri Jesús cuꞌan orar pa ri werta Getsemaní(Mt. 26:36-46; Lc. 22:39-46)

32 Xebopon cꞌu pa jun luwar Getsemanírubiꞌ. Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique rutijoꞌn:

—Chixtzꞌula can wara, noꞌj riꞌinquiꞌnꞌana orar —xchaꞌ.

33Yey xebucꞌam cꞌu bi ri Pedro, ri Jacoboy ri Juan rucꞌ. Xujek cꞌu riꞌ lic cabisonic ycacꞌaxcꞌob ri ranimaꞌ. 34Xubiꞌij cꞌu chique:

—Cꞌo jun unimal bis re camic chinucꞌuꞌx.Chixcꞌola can wara; mixwaric y lic chiꞌanaorar —xchaꞌ.

35 Tecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xkib chi pana ju-bikꞌ chwach, xukasaj umejelem cꞌa chuꞌlew,y xutzꞌonoj che ri Dios we ta cuya na chena quicꞌow ta chupa ruꞌorayil ri cꞌaxcꞌobic,36 jewaꞌ xubiꞌij:

«Tat, Lal Nukaw, chiwach Rilal na jintacꞌana cꞌayew; chincolobej co la chaꞌ naquinicꞌow ta chupa waꞌ wa cꞌaxcꞌobic.Noꞌj na e ta cꞌu chuꞌana ri cuaj riꞌin, ma echuꞌanaꞌ janipa ri caꞌaj Rilal» xchaꞌ.37 Tecꞌuchiriꞌ, xtzelej lo pa e cꞌo wi can

rutijoꞌn y xeboꞌluꞌrikaꞌ quewaric. Xubiꞌijcꞌu che ri Pedro:

—¿Catwar cami riꞌ? ¿Na xacuy ta cꞌanari waram chaꞌ caꞌan orar wucꞌ, tob tanexa juna ora? 38 Mixwar cꞌut, y lic chiꞌanaorar chaꞌ quichꞌij uchukꞌab ri cꞌambal ipacapetic. Pakatzij wi, lic cacha icꞌuꞌx cheuꞌanic ri utz, noꞌj waꞌ lic cꞌayew chiwe mae ri itiꞌjil na jinta ucowil —xchaꞌ.

39Ecꞌu ri Jesús xeꞌec tanchic, xuꞌana orar,yey e xutzꞌonoj che ri Dios ri ujekom chilo utzꞌonoxic nabe. 40 Tecꞌuchiriꞌ, xtzelejtanchi lo cucꞌ rutijoꞌn y xeboꞌluꞌrikaꞌ que-waric; ma ri quiwach lic na cucuy ta chi riwaram y na caquirik ta chic saꞌ ri caquibiꞌijche. 41 Xtzelej cꞌu lo churox laj y xubiꞌijchique:

—¿Cꞌa quixwar cami riꞌ riꞌix? ¿Cꞌaquixuxlanic? ¡Cuꞌan na cꞌu laꞌ! Ma e waꞌxopon ruꞌorayil chaꞌ Ralaxel ChiquixoꞌlTicawex cayaꞌ paquikꞌab raj maquib.42 ¡Chixwaꞌlijok! ¡Joꞌ! Chiwilaꞌ, ma ricacꞌayin we riꞌin e laꞌ xcꞌunic —xchaꞌ.

Cachap bi ri Jesús(Mt. 26:47-56; Lc. 22:47-53; Jn. 18:2-11)

43 Cꞌa cachꞌaꞌt ne ri Jesús echiriꞌ xcꞌun lori Judas, jun chique ri cablajuj utijoꞌn. Ecꞌurire erachbilam lo uqꞌuiyal winak cucꞌaꞌamlo espada y cheꞌ. Tak waꞌ etakom lo cuma rinimak e aj chacunel pa Rocho Dios, tak rajcꞌutunel re ri tzijpixab y ri nimak winak reri tinamit.

44Ecꞌu ri Judas, ri cayaꞌw bi re paquikꞌab,ubiꞌim chi lo chique suꞌanic caquetaꞌmajchina ri caquichapo, jewaꞌ ubiꞌim: «E ri juncantzꞌub uchiꞌ, e riꞌ rire. Chapa cꞌu alak ycꞌama bi alak, yey checojo bi alak e chajinelre chaꞌ na canimaj tubi» xchaꞌ. 45 Ecꞌuchiriꞌxcꞌunic, maji chic xkib rucꞌ ri Jesús y xubiꞌijche:

—¡Wajawal, Wajawal! —xcha che. Yxutzꞌub uchiꞌ.

46 Ecꞌuchiriꞌ, ri winak xquichap ri Jesúschaꞌ caquicꞌam bi pa kꞌatbal tzij.

‡ 14:26 Qꞌuisbal re ri cena re Pascua, ri caquiꞌan raj judiꞌab e caquibixoj ri Salmos 115–118.

Page 83: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 14:47 80 Marcos 14:69

47 Cꞌo cꞌu jun chique rutijoꞌn e cꞌo chiriꞌ,xresaj lo ru espada y xujochij bi jun uxiquinri raj chac ri cajawal raj chacunel pa RochoDios.

48Xubiꞌij cꞌu ri Jesús chique:—¿Suꞌchac petinak alak rucꞌ espada y

cheꞌ? ¿Petinak cami alak che ucꞌamic bijuna elekꞌom? 49 Wa petinak lok ronojekꞌij waꞌ cꞌut quincꞌutun chiwach alak pari Rocho Dios. ¿Suꞌchac cꞌu riꞌ cꞌa e laꞌquinoꞌlchapa alak? Noꞌj jecꞌuwaꞌ cuꞌanochaꞌ e cuꞌana janipa ri kꞌalajisam can chupaRuchꞌaꞌtem ri Dios —xcha chique.

50 Tecꞌuchiriꞌ, conoje rutijoꞌn xebanima-jic y jelaꞌ xquiya can ri Jesús.

Jun ala canimajic51 Cꞌo cꞌu jun ala teran bi chirij ri Jesús,

upisom rib xa chupa jun sábana; rire xchapcuma ri soldados. 52 Pero rala xusolij canrusábana y e laꞌ chꞌanalic xanimajic.

Ri Jesús cꞌo chiquiwach raj kꞌatal tzij e ajjudiꞌab

(Mt. 26:57-68; Lc. 22:54-55, 63-71; Jn. 18:12-14, 19-24)

53 Xquicꞌam cꞌu bi ri Jesús chwachri cajawal raj chacunel pa Rocho Dios.Tecꞌuchiriꞌ, xquimol quib ri nimak e ajchacunel cucꞌ ri nimak winak re ri tinamity raj cꞌutunel re ri tzijpixab.

54 Ecꞌu ri Pedro xa naj teran pan chirijri Jesús y xoc bi cꞌa che ruwa ja re rirocho ri cajawal raj chacunel pa RochoDios. Xeꞌtzꞌula cꞌu cucꞌ ri e chajinel, e riꞌcumikꞌisaj rib chuchiꞌ ri akꞌ.

55 Ri nimak e aj chacunel pa Rocho Dioscucꞌ conoje ri uchapomwi rib ri kꞌatbal tzij,caquitzucuj suꞌanic caquicoj umac ri Jesúschaꞌ jelaꞌ utz cakꞌat tzij re camic puwiꞌ, noꞌjna jinta cꞌo xquirik chirij. 56Ma lic e qꞌui riwinak xquitzꞌak uchiꞌ, pero lic junwi tak rixquibiꞌij. 57 Ewi xeyactaj jujun y xquitzꞌakuchiꞌ, jewaꞌ xquibiꞌij chirij:

58—Riꞌoj xkato echiriꞌ xubiꞌij: “Canwulijwa Rocho Dios ꞌanatal xa cuma rachijab,yey xa pa oxib kꞌij canyac jun chic naꞌanatal ta cuma rachijab” —xechaꞌ. 59 Narucꞌ ta cꞌu riꞌ, lic junwi tak ri xquibiꞌij.

60 Ewi ri cajawal raj chacunel pa RochoDios xyactaj chiquixoꞌl y xutzꞌonoj che riJesús:

—¿E cami laꞌ na jinta cꞌana cabiꞌij riꞌat?¿Saꞌ cꞌu ri cacꞌulubej uwach puwi wa que-tajin che ucojic chawij? —xchaꞌ.

61 Pero ri Jesús xa xuto y na jinta cꞌo xu-biꞌij. Tecꞌuchiriꞌ, xuꞌan jun chic tzꞌonobalche ri Jesús:

—¿At ba riꞌ ri Cristo, Rucꞌajol ri Dios, riJun lic nim ukꞌij? —xcha che.

62Ri Jesús xucꞌul uwach:—Katzij, “In Riꞌin.” Quil na cꞌu

alak Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex tzꞌulpuwiquikꞌab ri Dios, ri lic cꞌo unimaluchukꞌab yey quil cꞌu alak riꞌ echiriꞌ cacꞌunlo pa sutzꞌ chwa ri caj✡—xchaꞌ.

63 Ecꞌu ri cajawal raj chacunel pa RochoDios xurichꞌij rukꞌuꞌ y xubiꞌij:

—¡Na jinta chi uchacmás e aj cojol umac!64Ma lic e laꞌ xta alak xmacun chirij ri Diosechiriꞌ xubiꞌij ri lic na takal ta che. ¿Saꞌ cꞌuriꞌ cabiꞌij ralak che? —xchaꞌ.

Ewi conoje xquikꞌat tzij puwi ri Jesús yxquibiꞌij lic takal che cacamisaxic.

65 Y e cꞌo jujun xquijek caquichubaj;caquichꞌuk rupalaj, caquiꞌan pa tꞌoꞌy yeycaquibiꞌij cꞌu che:

—Chanaꞌij peꞌ china xchꞌayaw awe —quecha che. Yey ri e chajinel caquipachꞌkꞌab chupalaj.

Ri Pedro cubiꞌij na retaꞌam ta uwach ri Jesús(Mt. 26:69-75; Lc. 22:55-62; Jn. 18:15-18, 25-

27)66 Ecꞌu ri Pedro cꞌo iquem che ruwa ja

echiriꞌ xcꞌun lo jun ali raj chac ri cajawal rajchacunel pa Rocho Dios. 67 Ecꞌuchiriꞌ ralixril ri Pedro cumikꞌisaj rib chuchiꞌ ri akꞌ, licxutzutzaꞌ uwach y xubiꞌij che:

—Rilal lal jun chique ri eteran chirij riJesús ri aj Nazaret —xcha che.

68 Ewi ri Pedro xrewaj, jewaꞌ xucꞌuluwach:

—Riꞌin na wetaꞌam ta uwach y na we-taꞌam tane saꞌ puwiꞌ catchꞌaꞌt wi —xchaꞌ.Xel cꞌu bi chuchiꞌ ri puerta. Tecꞌuchiriꞌ,xchꞌaw ri teren.

69 Ecꞌu rali aj chac echiriꞌ xril tanchi riPedro, xujek ubiꞌxiquil chique tak ri e cꞌochiriꞌ:

—Waꞌ waꞌchi e jun chique rutijoꞌn riJesús —xchaꞌ.

✡ 14:62 Dn. 7:13; Ap. 1:7

Page 84: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 14:70 81 Marcos 15:2170 Noꞌj ri Pedro xrewaj tanchic. Jokꞌotaj

cꞌu riꞌ, e tak ri e cꞌo chiriꞌ xquibiꞌij tanchiche ri Pedro:

—Pakatzij wi rilal lal jun chique rutijoꞌn;lic kꞌalaj lal aj Galilea, ma ri cachꞌaꞌt la ejunam rucꞌ ri quechꞌaꞌt rique —xechaꞌ.

71 Ewi ri Pedro xujek ubiꞌxiquil itzel taktzij y lic xujiquibaꞌ uwach, xubiꞌij:

—Riꞌin na wetaꞌam ta cꞌana uwach waꞌwaꞌchi cabiꞌij alak —xchaꞌ.

72 Ecꞌu ri teren xchꞌaw chucalaj. Ewixcꞌun lo chucꞌuꞌx ri Pedro ri xbiꞌx lo cheruma ri Jesús: «Cꞌamajaꞌ ne cabixon riteren chucalaj, riꞌat oxlaj chic abiꞌim naawetaꞌam ta nuwach.» Ecꞌu catajin waꞌ pu-jolom, xumaj rokꞌej.

15Catzꞌak uchiꞌ ri Jesús chwach ri takanel

Pilato(Mt. 27:11-14; Jn. 18:33-40)

1 Echiriꞌ xsakiric, ri nimak e aj chacunelpa Rocho Dios cucꞌ tak ri nimak winak re ritinamit, raj cꞌutunel re ri tzijpixab y conojeri uchapom wi rib ri kꞌatbal tzij, quiꞌanomchi tzij chiquiwach puwi saꞌ ri caquiꞌan rucꞌri Jesús. Xquicꞌam cꞌu bi ri Jesús yututalicy xeꞌquiyaꞌa chwach ri takanel Pilato. 2 RiPilato xutzꞌonoj cꞌu che ri Jesús:

—¿Lal cami riꞌ ri rey que raj judiꞌab? —xcha che.

Ri Jesús xucꞌul uwach:—Lal cabiꞌn la re —xcha che.3 Yey ri nimak e aj chacunel pa Rocho

Dios lic caquitzꞌak uchiꞌ.4 Xutzꞌonoj tanchi cꞌu ri takanel Pilato

che:—¿E cami laꞌ na cacꞌul ta la uwach? ¿Na

cata ta cami la janipa chimac caquicoj chiꞌijla? —xcha che.

5 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, ri Jesús na xucꞌul tauwach. Ruma cꞌu waꞌ, ri Pilato lic xcamranimaꞌ che.

Cakꞌat tzij re camic puwi ri Jesús(Mt. 27:15-31; Lc. 23:13-25; Jn. 19:1-16)

6Chupa cꞌu ri nimakꞌij Pascua, ri takanelromano xex cuꞌan wi cuyolopij bi junchique ri e cꞌo pa cárcel, yey e ri winakquechaꞌwic china ri cacaj cayolopix bi. 7Cꞌocꞌu jun achi Barrabás rubiꞌ, rire cꞌo pa cár-cel cucꞌ jujun rachbiꞌil ruma xquiꞌan camicechiriꞌ xeyactaj chirij ri takanel aj Roma.

8 Xebopon cꞌu uqꞌuiyal winak chwach ritakanel Pilato y xquijek utzꞌonoxic che ecuꞌan pachaꞌ tak ri uꞌanom lo ronoje junab.

9 Ewi ri takanel Pilato xutzꞌonoj chique:—¿Caꞌaj alak canyolopij bi ri rey que

raj judiꞌab? —xchaꞌ. 10 Xubiꞌij waꞌ maretaꞌam ri nimak e aj chacunel pa RochoDios xeꞌquiyaꞌa ri Jesús chwach, xa rumacꞌax quicꞌuꞌx chirij.

11 Ecꞌu ri nimak e aj chacunel pa RochoDios xquicoj pa quijolom ri uqꞌuiyal winake caquitzꞌonoj cayolopix bi ri Barrabás. Yeyrique jelaꞌ xquiꞌano.

12Ri Pilato xutzꞌonoj tanchi chique:—¿Saꞌ cꞌu riꞌ caꞌaj alak canꞌan rucꞌ ri

cabiꞌij alak e rey que raj judiꞌab? —xchaꞌ.13 Yey ri winak lic xesiqꞌuin tanchi che

ucꞌulic uwach:—¡Camisax chwa cruz! —xechaꞌ.14Ecꞌu ri takanel Pilato xutzꞌonoj chique:—¿Saꞌ cꞌu rumac uꞌanom? —xchaꞌ.Noꞌj ri winak más co xesiqꞌuinic:—¡Camisax chwa cruz! —xechaꞌ.15 Ewi ri Pilato xa ruma xraj cacanaj can

chi utz cucꞌ ruqꞌuiyal winak, e xuyolopij biri Barrabás. Yey xebutak ri soldados cheujichꞌic upa ri Jesús. Tecꞌuchiriꞌ, xuya bipaquikꞌab re caquicamisaj chwa cruz.

16 Ri soldados xquicꞌam cꞌu bi ri Jesúsche ruwa ja re rupalacio ri takanel. Chiriꞌxmoliꞌ quichiꞌ conoje tak ri soldados.17 Ecꞌu ri soldados xquicoj jun cꞌul morato*che ri Jesús. Che cꞌu rujolom xquicoj juncorona pachꞌum rucꞌ qꞌuix. 18 Xquijek cꞌuquesiqꞌuin che, jewaꞌ caquibiꞌij:

—¡Nim ukꞌij ri rey que raj judiꞌab! —quechaꞌ.

19 Caquichꞌay rujolom rucꞌ jucutaj taniy caquichubaj rupalaj. Caquixucubaꞌ cꞌuquib chwach, lic xa uꞌaniquil caquiyac ukꞌij.20 Echiriꞌ ya lic xquichꞌamij, xquesaj ricꞌul morato quicojom che y xquicoj tanchirukꞌuꞌ. Xquesaj cꞌu bi chaꞌ queꞌquicamisajchwa cruz.

Rucamic ri Jesús chwa ri cruz(Mt. 27:32-56; Lc. 23:26-49; Jn. 19:17-30)

21 Cꞌo cꞌu jun achi aj Cirene petinak pajuyub e riꞌ quicꞌow chiriꞌ. Ecꞌu ri soldadosxquitak che cutelej bi ri cruz re ri Jesús.

* 15:17 “Morato”: Quil “púrpura” pa vocabulario.

Page 85: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 15:22 82 Marcos 15:45Rachi, Simón rubiꞌ, rire e quikaw ri Alejan-dro y Rufo.

22 Y xquicꞌam bi ri Jesús pa jun luwarGólgota cabiꞌx che, waꞌ queꞌelawi “luwar reubakil ujolom animaꞌ”. 23 Yey xquiyaꞌ cheri Jesús vino cojotal mirra rucꞌ; noꞌj Rire naxutij taj.

24 Echiriꞌ quiyaꞌom chi ri Jesús chwa ricruz, ri soldados rucꞌ jun sorteo xquijachquib puwi rukꞌuꞌ chaꞌ caquilo saꞌ tak ricaquicꞌam bi chiquijujunal.

25 Anim che ri ubelej ora,† xquiya riJesús chwa ri cruz. 26 Chwi cꞌu lo rucruz riJesús tzꞌibitalic suꞌbe xkꞌat tzij puwiꞌ, jewaꞌcubiꞌij: «RI REY QUE RAJ JUDIꞋAB.»

27 Xequiya cꞌu caꞌib elekꞌomab chwacruz, jun puwiquikꞌab y jun pumox ri Jesús.

28 Ecꞌu xuꞌana riꞌ ri tzꞌibital can chupaRutzij Upixab ri Dios:E jun Rire xajilax bi cucꞌ ri winak itzel

quicꞌuꞌx. Is. 53:1229 Ri winak quebicꞌow chiriꞌ caquiyokꞌ

canok, caquiyiriyaꞌ ri quijolom che yjecꞌuwaꞌ caquibiꞌij che:

—¡Ah! At peꞌ ri abiꞌim cawulij ri Ro-cho Dios y xa pa oxib kꞌij cayac tanchic.30 Chacolobej cꞌu awib riꞌ y chatkaj lo chwari cruz —quechaꞌ.

31 Jenelaꞌ riꞌ xquiꞌan ri nimak e aj cha-cunel paRochoDios junamcucꞌ raj cꞌutunelre ri tzijpixab; rique lic caquichꞌamij, jewaꞌcaquibiꞌij chiquiwach:

—Lic waꞌ cꞌut e qꞌui ri xebucolobej chetak yabil y che camic, yey na curik ta waꞌucolobexic rib rire. 32 Laꞌ laꞌchi cabiꞌx“Cristo, Rey que Raj Israel” che, kaja loriꞌ utuquel chwa ri cruz chaꞌ cakilo y jelaꞌcakacojo e rire ri Uchaꞌoꞌn lo ri Dios —quechaꞌ.

Y jenelaꞌ ri caꞌib eyaꞌom chwa cruz ju-nam rucꞌ, lic xquichꞌamij Rire.

33 Ecꞌuchiriꞌ xticꞌoj ri kꞌij, xoc kꞌekuꞌmche ruwachulew y waꞌ xuꞌqꞌuisa cꞌa che riurox ora benak kꞌij. 34 Chupa cꞌu laꞌ la ora,ri Jesús lic co xsiqꞌuinic, jewaꞌ xubiꞌij pa richꞌaꞌtem cachꞌaꞌt wi Rire:

—Eloi, Eloi, ¿lama sabactani? —xchaꞌ. Waꞌqueꞌelawi: “Lal nu Dios, Lal nu Dios, ¿suꞌbexinokꞌotaj can la?”✡

35 Jujun cꞌu chique ri e cꞌo chiriꞌ, echiriꞌxquita waꞌ, xquibiꞌij:

—Chitapeꞌ, waꞌchi e cusiqꞌuij ri kꞌala-jisanel Elías —xechaꞌ.

36 Cꞌo cꞌu jun xeꞌec lic canic, xumuꞌ junesponja pa vinagre, xuximcꞌu chutzaꞌm juntani y xuya pan che ri Jesús re cutzꞌubu, yjecꞌuwaꞌ xubiꞌij:

—Kila peꞌ we cacꞌun ri Elías re coluꞌkasajlo chwa ri cruz —xchaꞌ.

37 Noꞌj ri Jesús lic co xsiqꞌuinic y jelaꞌxcamic. 38 Ecꞌuchiriꞌ, ri telón cꞌo chupa riRocho Dios‡ xrichꞌrob chunicꞌajal; xujek lopuwiꞌ y xoꞌlqꞌuis cꞌa chuxeꞌ.

39 Ecꞌu ri capitán§ tacꞌal chwach ri Jesús,echiriꞌ xuto xsiqꞌuinic yey xrilo saꞌ ru-camic, jewaꞌ xubiꞌij:

—¡Pakatzij wi, waꞌ waꞌchi e Ucꞌajol riDios! —xchaꞌ.

40E cꞌo cꞌu jujun ixokib caquitzutzaꞌ panachinimanaj. Chiquixoꞌl waꞌ e cꞌo ri Maríari aj Magdala, ri Salomé y ri María quichuri Jacobo (ri más cꞌacꞌal) y ri José. 41 Waꞌwa ixokib lic xeterej chirij ri Jesús y licquinimam lok echiriꞌ Rire cꞌo Galilea. Riquecucꞌ jujun chic uqꞌuiyal ixokib, xepakiꞌ lorucꞌ pa ri tinamit Jerusalem.

Ri Jesús camukic(Mt. 27:57-61; Lc. 23:50-56; Jn. 19:38-42)

42 Benak kꞌij, echiriꞌ raj judiꞌab caquiy-ijbaꞌ pan janipa ri cajawax chique pa rikꞌij re uxlanibal, 43 ri José aj Arimatea xocchwach ri takanel Pilato y na xuxiꞌij tacꞌana rib xutzꞌonoj rucuerpo ri Jesús** chaꞌcucꞌam bi. (Ri José lic cꞌo uwach chiqueri uchapom wi rib ri kꞌatbal tzij yey licroyeꞌem rucꞌunibal rutakanic ri Dios.)

44 Ri Pilato lic xcam ranimaꞌ che echiriꞌxuto caminak chi ri Jesús. Ewi xusiqꞌuijri capitán chaꞌ cutzꞌonoj che we katzij.45 Echiriꞌ xuta chi uchiꞌ ri capitán caminakchi ri Jesús, xuya luwar che ri José cucꞌambi rucuerpo.

† 15:25 “Ri ubelej ora”: Quil “hora” pa vocabulario. ✡ 15:34 Sal. 22:1 ‡ 15:38 “Telón”: E jun cꞌul cujach upari Luwar Santo rucꞌ ri Luwar lic Santo. Éx. 26:31-33; Heb. 6:19; 9:3-12 § 15:39 “Capitán”: Waꞌ e aj wach que ciensoldados. ** 15:43 Chupa tak rutakanic ri Dios cubiꞌij we cꞌo junok cacamisax chwa cheꞌ, chirajawaxic camukicechiriꞌ cꞌamajaꞌ coc rakꞌab. Ruma cꞌu waꞌ, ri José xraj cumuk can rucuerpo ri Jesús echiriꞌ cꞌamajaꞌ cajeker ri kꞌij reuxlanibal yey waꞌ cajeker pa roquibal akꞌab. Dt. 21:22-23

Page 86: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Marcos 15:46 83 Marcos 16:2046 Ecꞌu ri José xulokꞌ jun manta, xukasaj

lo rucuerpo ri Jesús chwa ri cruz y xupisbi chupa ri manta. Xuꞌyaꞌa cꞌu riꞌ chupajunmukubal cꞌotom paꞌbaj y xutak uquete-baxic can jun nimalaj abaj chuchiꞌ retzꞌapibal re. 47Yey ri María ri aj Magdala yri María ruchu ri José, xquilo pa xmuk canwi.

16Rucꞌastajibal ri Jesús(Mt. 28:1-10; Lc. 24:1-12; Jn. 20:1-10)

1 Echiriꞌ xicꞌow ri kꞌij re uxlanibal, riMaría ri aj Magdala, ri Salomé y ri Maríaruchu ri Jacobo, xquilokꞌ cunabal lic quiꞌruxlab re caquibal rucuerpo ri Jesús chupa.2 Ecꞌu ri nabe kꞌij re ri semana lic animcꞌa e riꞌ quel lo ri kꞌij, xebec pa mukutalwi ri Jesús. 3 Caquibiꞌij cꞌu chiquiwach:«¿China quesan rabaj chike cꞌo chuchiꞌ rimukubal?» quechaꞌ.

4 Pero cꞌate xquilo, rabaj esam chic, yeywaꞌ lic nim. 5 Ecꞌuchiriꞌ xeboc bi chupa rimukubal, xquil jun ala tzꞌul pa uwiquikꞌabchique, ucojom jun cꞌul sak lic naj rakan.Yey rique lic xquixiꞌij quib che. 6 Ecꞌu rirexubiꞌij chique:

—Mixiꞌij iwib. Riꞌix e quitzucuj ri Jesúsri aj Nazaret, ri xcamisax chwa cruz; Rirena jinta chi wara, ma cꞌastajinak chubi.Chiwila wa luwar pa xyaꞌiꞌ wi rucuerpo.7 Ecꞌu riꞌix jix, jiꞌbiꞌij chique rutijoꞌn y cheri Pedro: “Rire queꞌec Galilea, canabej bichiwach; chilaꞌ cꞌu riꞌ quiꞌwila wi uwach,jelaꞌ pachaꞌ ri ubiꞌim chi lo chiwe” —xchaꞌ.

8Ecꞌu rixokib xebel bi chuchiꞌ rimukuballic quebirbotic rumabenakquinaꞌoj puwi rixquilo; yey na jinta ne cꞌana cꞌo xquitzijojwi ruma quixiꞌim quib.

Ri Jesús cucꞌut uwach chwach ri María ri ajMagdala

(Jn. 20:11-18)9 Ecꞌuchiriꞌ cꞌastajinak chi lo ri Jesús,

anim tan che ri nabe kꞌij re ri semana, nabexucꞌut uwach chwach ri María ri aj Mag-dala, ri e resam bi wukub itzel uxlabixelche. 10 Rire xeꞌec cꞌut chaꞌ cuꞌtzijoj rucꞌas-tajibal ri Jesús chique ri xeterej chirij yeyxebuꞌrika cꞌu riꞌ lic quebisonic y quebokꞌic.11Yey rique echiriꞌ xquito cꞌastajinak chi lori Jesús y xilitaj uwach ruma ri María, naxquicoj taj.

Ri Jesús cucꞌut uwach chiquiwach caꞌib uti-joꞌn

(Lc. 24:13-35)12 Tecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xucꞌut uwach

chiquiwach caꞌib chique rutijoꞌn, noꞌj junwiuꞌaniquil xuꞌan waꞌ echiriꞌ rique e riꞌ que-binic quebec pa juyub. 13 Ecꞌu wa caꞌibxetzelejic, xeꞌquitzijoj chique ri jujun chictijoꞌn; yey waꞌ na xcoj tane chwiquikꞌab.

Ri takanic xuya can ri Jesús(Mt. 28:16-20; Lc. 24:36-49; Jn. 20:19-23)

14 Qꞌuisbal chi cꞌu re, ri Jesús xucꞌutuwach chiquiwach ri junlajuj utijoꞌn echiriꞌrique etzꞌul chwa mexa, yey xuchꞌaꞌbejquipa rumana cubul ta quicꞌuꞌx rucꞌ y rumauꞌanom lic co ri canimaꞌ, ma na xquicoj taque ri xebilow re ri Jesús cꞌastajinak chic.15Xubiꞌij cꞌu chique:

—Jix che ronoje ruwachulewy chitzijoj riUtzilaj Tzij chique conoje ri ticawex. 16Ecꞌuri quecojow re y caquicꞌul ri bautismo,quecolobetajic. Noꞌj cꞌu ri na quecojowta re, cakꞌat na tzij paquiwiꞌ. 17 Yeychique ri quecojow re, quilitaj cꞌutubal reruchukꞌab ri Dios. Pa ri nubiꞌ quebequesajbi itzel uxlabixel, quechꞌaꞌt pa jujun chiccꞌacꞌ chꞌaꞌtem, 18 caquichap tak ne cumatzpaquikꞌab. Yey we cꞌo ri xquitijo y naquinaꞌbem taj camisabal que, na jinta cꞌocuꞌan chique. Caquiya ri quikꞌab paquiwitak ri yewaꞌib, y waꞌ quecunutajic —xchaꞌ.

Ri Jesús catzelej chilaꞌ chicaj(Lc. 24:50-53)

19 Ecꞌu ri Kanimajawal echiriꞌ chꞌaꞌtinakchi cucꞌ, xcꞌul pana chilaꞌ chicaj y xtzꞌuyiꞌpuwiquikꞌab ri Dios. 20 E tak cꞌu rutijoꞌnxebel bi che utzijoxic ri Utzilaj Tzij pa takronoje luwar. Yey ri Kanimajawal xebutoꞌo,xuya chique caquicꞌut ruchukꞌab ri Dioschaꞌ rucꞌ waꞌ cujiquibaꞌ uwach ri UtzilajTzij. Amén.

Page 87: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 1:1 84 Lucas 1:24

Ri Utzilaj Tzij re Jesucristotzꞌibital can ruma ri LucasRi Lucas catzꞌiban pan che ri Teófilo, jun

achi lic cꞌo uwach1 Uqꞌuiyal ticawex quitzꞌibam chi puwi

saꞌ tak ri uꞌanom ri Dios chikaxoꞌl riꞌoj,ri nabe kacojom rubiꞌ ri Jesucristo.2 Quitzꞌibam cꞌu ri cꞌutum lo chike cumari raj chac ri Dios, ri xebilow chi utz rixuꞌan ri Kanimajawal Jesucristo chwi xujeklo ruchac. Yey e rique ri xquitzijoj ri UtzilajTzij puwi Rire.

3 Riꞌin mismo lic xinwetaꞌmaj na chi utzy nuchꞌobom lo rakan puwi ronoje saꞌ takri xuꞌano chwi lo rucꞌunic ri Kanimajawalche ruwachulew. Yey chinuwach riꞌin,lic utz quintzꞌiban pan cheꞌla Teófilo ycantzijoj rusucꞌ waꞌ cheꞌla chucholaꞌj 4 chaꞌquetaꞌmaj la chi utz puwi ri Kꞌijsak cꞌutumchiwach la.

Jun ángel cukꞌalajisaj ri ralaxibal ri Juan AjYaꞌl Bautismo

5Echiriꞌ ri Herodes catakanpuwi ri luwarre Judea, cꞌo jun aj chacunel pa Rocho Dios,Zacarías rubiꞌ. Rire e cuqꞌuil raj Abías.* Ririxokil Elizabet e cuqꞌuil ri ralcꞌoꞌal can riAarón. 6 Ri Zacarías y ri Elizabet junam lice jusucꞌ chwach ri Dios, yey lic queboc il cheronoje Rutzij Upixab ri Dios Kajawxel y najinta junok catzꞌakaw mac chiquij. 7 Perorique na jinta juna calcꞌoꞌal, ma ri Elizabetna utz taj calanic yey quicabichal e nimakwinak chic.

8 Xopon cꞌu rukꞌijol echiriꞌ ri Zacaríascucꞌ ri rachbiꞌil e aj Abías queꞌquilokꞌojukꞌij ri Dios. 9 Ecꞌu raj chacunel pa RochoDios caquiꞌan jun sorteo chaꞌ caquichaꞌochina chique coc chupa ri Luwar Santo pari Rocho Dios re cuꞌporoj incienso. Jecꞌulaꞌxquiꞌan wa sorteo, y waꞌ xtzak puwi riZacarías.

10 Echiriꞌ xopon ruꞌorayil re caporox riincienso, conoje ri ecꞌo chwach ri LuwarSanto quetajin che uꞌanic orar.

11Ecꞌuchiriꞌ, jun ángel re ri Dios Kajawxelxwinakir chwach ri Zacarías puwiquikꞌab rialtar pa caporox wi ri incienso. 12 Echiriꞌ ri

Zacarías xril ri ángel, xcam ranimaꞌ che ylic xuxiꞌij rib.

13Noꞌj ri ángel xubiꞌij che:—Zacarías, maxiꞌij awib, ma ri Dios utom

chi ri atzꞌonom che. Rucꞌ cꞌu rawixokilcacꞌojiꞌ jun acꞌajol yey Juan rubiꞌ cacojo.14 Cacꞌojiꞌ cꞌu quiꞌcotemal awucꞌ y lic e qꞌuiri quequiꞌcot che ri ralaxibal racꞌajol, 15marire cuꞌana lic nim ukꞌij chwach ri Dios.Na cuchinaꞌaj ta vino y na cuchinaꞌaj tayaꞌ re kꞌabaric; y e ne chiriꞌ cꞌa matzem,rucꞌaꞌam chi lo ruchukꞌab ri SantowilajRuxlabixel ri Dios. 16 Y ruma cꞌu Rire, lice qꞌui chique ri e aj Israel quetzelej jumulchic rucꞌ ri Dios Kajawxel y caquiya tanchiquib pukꞌab. 17 Ecꞌu wa Juan canabej lochwach ri Kanimajawal rucꞌ ruchukꞌab riRuxlabixel ri Dios jelaꞌ pachaꞌ ri kꞌalajisanelElías re ojertan. Yey ri chac coluꞌanaꞌ ecucoj utzil chomal chiquixoꞌl ri ticawexcucꞌ ri calcꞌoꞌal y cujalcꞌatij ri quinaꞌoj rina e ta cojol tzij chaꞌ cuꞌana pachaꞌ riquinaꞌoj ri quebin jusucꞌ. Jecꞌuriꞌlaꞌ rirequebuyijbaꞌ ri tinamit chaꞌ caquicꞌul chi utzri Kanimajawal —xcha ri ángel.

18Ri Zacarías xutzꞌonoj cꞌu che:—¿Suꞌanic cacubiꞌ nucꞌuꞌx che waꞌ? Ma

riꞌin lic in nimalaj winak chic yey jenelaꞌ riwixokil —xchaꞌ.

19 Ri ángel xucꞌul uwach, jewaꞌ xubiꞌijche:

—Riꞌin in Gabriel, intakom lo ruma riDios Kajawxel chaꞌ quinoꞌlchꞌaꞌt awucꞌ ycoꞌlnuyaꞌa wa utzilaj tzij chawe. 20 Noꞌjwoꞌora catcanaj canok at meꞌt, y na utz tacꞌu riꞌ catchꞌawic, ma na xacoj ta ri ximbiꞌijchawe. Copon na cꞌu ri kꞌij echiriꞌ calaxracꞌajol; cꞌa ecꞌuchiriꞌ, utz catchꞌaw tanchic—xcha che.

21Ecꞌu ri e cꞌo pan chwach ri Luwar Santocoyeꞌem jampalaꞌ quel lo ri Zacarías, yeylic xubisoj quicꞌuꞌx ma lic xmayin chupa riLuwar Santo pa ri Rocho Dios. 22 Echiriꞌxel lo ri Zacarías, na utz ta cachꞌaw chique;xa cuꞌan chi cꞌutubal rucꞌ rukꞌab chiquemaxcanaj can meꞌt. Y jelaꞌ xquimaj usucꞌ cꞌoxcꞌut chwach ri Zacarías chupa ri LuwarSanto.

23 Echiriꞌ ri Zacarías xuqꞌuis tak rukꞌijolcachacun chupa ri Rocho Dios, xeꞌec chi-rocho. 24 Cꞌa tecꞌuchiriꞌ, ri rixokil Eliza-

* 1:5 “Raj Abías”: Rojertan e cꞌo 24 grupos aj chacunel pa Rocho Dios. Chujujunal grupo cꞌo quibiꞌ, y “Abías” e junchique wa grupos.

Page 88: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 1:25 85 Lucas 1:54

bet xcanajic yewaꞌ ixok. Woꞌob icꞌ cꞌu riꞌxuchajij rib chirocho, e riꞌ na xel tubi. Yeyxaki jewaꞌ ri cuchꞌobo: 25 «E ri Nukaw Diosꞌanayom waꞌ chwe ma xinjuchꞌ caꞌn che yxresaj ri chꞌamibal we.»

Jun ángel cukꞌalajisaj ri ralaxibal ri Jesús26 Icꞌowinak chi cꞌu wakib icꞌ riꞌ echiriꞌ ri

ángel Gabriel xtak lo ruma ri Dios chupajun tinamit Nazaret rubiꞌ, pa ri luwar reGalilea. 27 Xtak lo rucꞌ jun kꞌapoj ali Maríarubiꞌ, yey rire lic jusucꞌ rubinic chwach riDios. Ri María unimam chic cacꞌuliꞌ rucꞌjun ala José rubiꞌ, yey rire e jun chique riralcꞌoꞌal can ri rey David. 28 Ecꞌuchiriꞌ, xocbi ri ángel pa cꞌowi riMaría, y jewaꞌ ri rutziluwach xuyaꞌo:

—¡Chatquiꞌcotok! E riꞌat lic nim akꞌijawalaxic chiquixoꞌl conoje rixokib. Mari Dios Kajawxel cꞌo awucꞌ yey acꞌulum riunimal rutzil ucꞌuꞌx Rire —xcha che.

29 Ri María echiriꞌ xuta waꞌ wa chꞌaꞌtem,xsach unaꞌoj puwiꞌ y jewaꞌ xutzꞌonoj chiri-bil rib: “¿Saꞌ queꞌelawi wa cabiꞌx chwe?”

30 Ecꞌuchiriꞌ, ri ángel jewaꞌ xubiꞌij che:—María, maxiꞌij awib, ma arikom ri uni-

mal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios. 31 Ecꞌu woꞌoracatcanajic at yewaꞌ ixok, calax jun awalaby Jesús rubiꞌ cacojo. 32 Rire lic nim ukꞌijy cabiꞌx che e Ucꞌajol ri Jun catakan chwironoje. Ecꞌu ri Dios Kajawxel cuya pukꞌabcuꞌan rey jelaꞌ pachaꞌ ri rey David, rumamre ojertan. 33 Y cayaꞌtaj che catakan puwiri tinamit Israel yey rutakanic na jintautakexic —xcha che.

34 Ecꞌu ri María xutzꞌonoj che ri ángel:—¿Suꞌanic cuꞌana riꞌ waꞌ, we riꞌin cꞌa

jinta ne wachijil? —xchaꞌ.35Ri ángel xucꞌul uwach:—E ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios cakaj

lo pawiꞌ y ruchukꞌab ri Jun catakan chwironoje, cuchꞌuk awiꞌ pachaꞌ sutzꞌ. E uwar-iꞌche racꞌa calaxic cabiꞌx che e SantowilajUcꞌajol ri Dios. 36 Y chatape waꞌ, jenelaꞌrawatz-achakꞌ Elizabet umatzem chi junacꞌa tob lic nimalaj winak chic. E ri cabiꞌxche na utz taj calanic, woꞌora yewaꞌ ixok ye uwakib icꞌ waꞌ. 37 Ma chwach ri Dios najinta cꞌana cꞌayew —xcha che.

38 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij ri María:—Riꞌin pukꞌab ri Nukaw Dios in cꞌo wi.

Ecꞌu Rire chuꞌana wucꞌ janipa ri xbiꞌij la

chwe —xchaꞌ. Ecꞌuchiriꞌ, ri ángel xel bichwach.

Ri María queꞌbina rucꞌ ri Elizabet39 Cꞌo cꞌu jun kꞌij ri María xuyac bi rib

y lic canic xumaj bi ube chujuyub chupajun tinamit re Judea. 40Echiriꞌ xoponic, xocchirocho ri Zacarías y xuya rutzil uwach riElizabet. 41Xew cꞌu xuta ri Elizabet ri rutziluwach xyaꞌ ruma ri María, racꞌa umatzemlic xuyiquij rib y ri Santowilaj Ruxlabixel riDios xkaj puwi ri Elizabet. 42 Ruma cꞌu riꞌ,lic co xchꞌawic, jewaꞌ xubiꞌij:

—Nim akꞌij awalaxic riꞌat chiquixoꞌlibalconoje rixokib y nim ukꞌij rawalab am-atzem. 43 ¿Chaꞌtaj yaꞌtajinak can waꞌ chweriꞌin coꞌlbina ruchu ri Kanimajawal wucꞌ?44Ma xew xinta ri rutzil nuwach xayaꞌo, najampatana racꞌa numatzem lic xuyiquij ribruma ruquiꞌcotemal. 45 Nim akꞌij awalaxicriꞌat ma xacoj ronoje janipa ri xbiꞌx chaweruma ri Dios Kajawxel yey waꞌ lic e cuꞌanaꞌ—xchaꞌ.

46 Ecꞌuchiriꞌ, ri María xubiꞌij:«Riꞌin lic canyac ukꞌij ri Dios Kajawxel,47 y ri wanimaꞌ lic caquiꞌcot rucꞌ ri Dios

Nucolobenel;48ma xinjuchꞌ caꞌn che, tob in jun raj chac

na jinta co nuwach.Chwi cꞌu riꞌ woꞌora conoje ri ticawex

caquibiꞌij na chwe:“Lic nim akꞌij awalaxic riꞌat”49ma e ruchukꞌab ri Dios Kajawxellic saꞌch tak ri utz uꞌanom wucꞌ.Ecꞌu rubiꞌ Rire lic nim ukꞌij Santo.50Y cucꞌut na ri rutzil ucꞌuꞌx chique janipa

ri cꞌo xiꞌin ib pa canimaꞌ chwachRire.

51 Rire e ꞌanayom uqꞌuiyal chac rucꞌruchukꞌab.

Usachisam ri quinaꞌoj ri caquiꞌan nim chequib,

52 y resam ri takanic paquikꞌab ri e nimaktakanelab;

yey uyacom quikꞌij ri lic na jinta co qui-wach.

53Chique ri quenumic, uyaꞌom quibeyoma-lil;

noꞌj ri beyomab xebutak bi y na jinta cꞌoxuya bi chique.

54 Ebutoꞌom cꞌu rutinamit Israel, tak riraj chac Rire;yey na umescꞌutam ta ucꞌutic ri rutzil

ucꞌuꞌx

Page 89: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 1:55 86 Lucas 2:355na jinta utakexic che ri Abrahamychique

conoje ri ralcꞌoꞌal canok,jelaꞌ pachaꞌ rubiꞌtisim chique ri katiꞌ-

kamam† ojertan» xchaꞌ.56 Y ri María laj oxib icꞌ xcanaj can chi-

rocho ri Elizabet. Cꞌa tecꞌuchiriꞌ, xtzelej lochirocho.

Ri ralaxibal ri Juan Aj Yaꞌl Bautismo57 Ecꞌuchiriꞌ xopon rukꞌij ri Elizabet re

cutzir uwach, xalax ri ralab. 58 Y echiriꞌ riejekel lo chunakaj rire y tak ri cꞌo chux chexquito xutzir uwach ruma runimal rutzilucꞌuꞌx ri Dios cꞌutum lo che, lic xequiꞌcotjunam rucꞌ.

59 Echiriꞌ racꞌa xuqꞌuis wajxakib kꞌijralaxic, xecꞌun lo ri quecojow ri retalil recircuncisión chaꞌ caquiꞌan waꞌ che. Yeyrubiꞌ xcaj caquicojo e Zacarías, jelaꞌ pachaꞌrubiꞌ rukaw.

60Noꞌj ruchu xubiꞌij chique:—Na cacoj ta Zacarías che, ma Juan rubiꞌ

cacojic —xchaꞌ.61Xquibiꞌij cꞌu che:—¿Suꞌbe riꞌ? Mana jinta junok chiquixoꞌl

ri atz-chakꞌ la jelaꞌ rubiꞌ —xechaꞌ.62 Ecꞌuchiriꞌ, rucꞌ ri quikꞌab xquitzꞌonoj

pan che rukaw racꞌa saꞌ ri biꞌaj caraj rirecacoj che. 63 Ecꞌu rukaw racꞌa xutzꞌonojjuperaj tzꞌalam re tzꞌibanic y jewaꞌ xutzꞌibajchwach: «Juan rubiꞌ cacojic.» Y conoje licxcam canimaꞌ che.

64 Cꞌa ecꞌuchiriꞌ, ri Zacarías xjakatajruchꞌawibal y jelaꞌ utz xchꞌaw tanchic. Yxujek cꞌu riꞌ cuyac ukꞌij ri Dios.

65 Y conoje ri ticawex catajin waꞌ paquijolom rucꞌ xiꞌin ib, y xeꞌec cꞌu utzijoxicwaꞌ chique conoje ri e cꞌo pa tak ri juyub reJudea. 66 Yey janipa cꞌu ri xetaw re rutzi-joxic, xquicꞌol waꞌ pa canimaꞌ y caquichꞌobcꞌu rakan: «¿Saꞌ nawi ruwach wa ralco alaechiriꞌ canimaric?» quechaꞌ. Jewaꞌ xquibiꞌijma lic kꞌalaj ri Dios ukꞌalajisam ruchukꞌabpuwiꞌ.

67 Ecꞌuchiriꞌ, ri Zacarías rukaw ri ralcoala xujek cakꞌalajisanic ma ri SantowilajRuxlabixel ri Dios xkaj lo puwiꞌ; jecꞌuwaꞌxubiꞌij:68 «Lic nim ukꞌij ri Dios Kajawxel re Israelma xcꞌun kucꞌ re cojoꞌlucolobej ri oj utina-

mit.69Xutak lo jun Kacolobenel lic cꞌo uchukꞌab

yey Rire elinak lo chiquixoꞌl ri ralcꞌoꞌal canri David, ri raj chac ri Dios.

70Ma ojertan e ubiꞌim lo waꞌ cuma ri kꞌala-jisanelab e jusucꞌ chwach.

71 Ubiꞌim cojoꞌlucolobej paquikꞌab ri tzelquebilow ke

y paquikꞌab ri quechꞌamin keꞌoj72 chaꞌ cucꞌut ri rutzil ucꞌuꞌx chique ri katiꞌ-

kamamy na cumescꞌutaj ta ri santowilaj utzij

uꞌanom lo ojertan73 puwi ri biꞌtisinic xuꞌan che ri kakaw

Abraham.74 Ubiꞌtisim cojoꞌlresaj paquikꞌab ri tzel

quebilow kechaꞌ jelaꞌ na rucꞌ ta xiꞌin ib cakalokꞌnimaj75 ronoje kꞌij che ri kacꞌaslemrucꞌ jun santowilaj kabinic kasilabic y

jusucꞌ kacꞌojiꞌic chwach Rire.76 Ecꞌu riꞌat nucꞌajol, cabiꞌx chaweat kꞌalajisanel re ri Jun catakan chwi

ronoje;ma catnabej bi chwach ri Kanimajawalre cabiꞌij chique ri winak caquiyijbaꞌri quibinic quisilabic chwa rucꞌunibal Rire.77Y catnabej bi chwach chaꞌ ri katinamitcaquetaꞌmaj ri Dios quebucolobejma cucuy

ri quimac.78 Ecꞌu ri ka Dios, ruma ri unimal rutzil

ucꞌuꞌx,cutak lo ri Jun kucꞌ re chilaꞌ chicaj, waꞌ e

pachaꞌ ri Kꞌijsak re rusakribal79chaꞌ quebuyapa kꞌijsak ri e cꞌo pa kꞌekuꞌm

y e cꞌo chuxeꞌ ri camic,yey cucꞌam kawach chupa ri be re ri utzil

chomal» xchaꞌ.80 Y rucꞌajol ri Zacarías catajin unimaric

y catajin ucꞌojiꞌic uchukꞌab chwach ri Dios.Xjekiꞌ cꞌu pa tak luwar catzꞌintzꞌotic, xoponna rukꞌijol echiriꞌ xucꞌut uwach chiquiwachri tinamit Israel.

2Ri ralaxibal ri Jesús(Mt. 1:18-25)

1 Chupa tak laꞌ la kꞌij, ri Augusto ri ni-malaj takanel re Roma, xtakan che caꞌanjun ajilanic chique conoje ri ticawex re takri tinamit pa catakan wi rire. 2 E nabeajilanic xtakan che uꞌanic, yey xꞌaniꞌ waꞌechiriꞌ ri Cirenio e aj wach re ri naciónSiria. 3 Ruma wa ajilanic, conoje ri ticawex

† 1:55 “Rubiꞌtisim chique ri katiꞌ-kamam”: Ri biꞌtisinic xuꞌan ri Dios chique e cutak lo jun Colobenel.

Page 90: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 2:4 87 Lucas 2:31

quebec chiquijujunal pa ri quitinamit chaꞌquebajilaxic.

4 E uwariꞌche ri José xel bi chiriꞌ Galileachupa raldea Nazaret pa jekel wi, y xeꞌecJudea chupa raldea Belén pa xalax wi rirey David, ma ri José ralcꞌoꞌal can ri David.5 Ruma cꞌu wa ajilanic, xeꞌec junam rucꞌ riMaría, ri yaꞌtal chi che re rixokil. Yey riMaría yewaꞌ ixok chic.

6Ecꞌuchiriꞌ e cꞌo chi Belén, xopon rukꞌijolcutzir uwach ri María. 7 Ruma cꞌu naxquirik ta luwar pa mesón, xecꞌojiꞌ pa junluwar re quiwarabal chicop. Xalax cꞌu riꞌri nabe ralab ri María. Rire xupis racꞌa chiutz pa cꞌul y xucotzꞌobaꞌ pa jun canawa requiwaꞌbal chicop.

Raj chajal que bexex queꞌquila ri Jesús8 Chunakaj Belén e cꞌo aj chajal bexex

caquicꞌowibej rakꞌab pa juyub re que-quichajij ri quibexex.

9 Yey xakicꞌateꞌt xwinakir jun ángel reri Dios Kajawxel chiquiwach. Ewi runimaluchomalil ri Dios xutzij quiwiꞌ y rique licxquixiꞌij quib che. 10 Pero ri ángel xubiꞌijchique:

«Mixiꞌij iwib, ma nucꞌamom lo utzilajtzij chiwe re unimal quiꞌcotemal chiqueconoje rutinamit ri Dios. 11Ma wakꞌij pa ritinamit re ri rey David, xalax jun Colobeneliwe; e ri Kanimajawal, Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios.12 Ri cꞌutubal re waꞌ e quirik ri ralco acꞌapistal pa cꞌul, cotzꞌol chupa jun canawa requiwaꞌbal chicop» xcha chique.

13 Ecꞌu laꞌ la jokꞌotaj uqꞌuiyal ángeles rechilaꞌ chicaj xakicꞌateꞌt xewinakir rucꞌ rijun ángel, e riꞌ caquibixoj rubiꞌ ri Dios,jewaꞌ caquibiꞌij:14 «¡Nim ukꞌij ri Dios cꞌo chilaꞌ chicaj!

Yey che ruwachulew, cꞌola ri utzilchomal re ri Dios cucꞌ ri caquicꞌul ri rutzilucꞌuꞌx Rire» xechaꞌ.

15Ecꞌuchiriꞌ xetzelej ri ángeles chilaꞌ chi-caj, raj chajal bexex jewaꞌ xquibiꞌij chiqui-wach: «Joꞌ riꞌ cꞌa chilaꞌ Belén. Jeꞌkila waxoluꞌbiꞌij ri Dios Kajawxel chike» xechaꞌ.

16 Lic cꞌu quebanic xebec y xeꞌquirikari María, ri José yey ri ralco acꞌa cotzꞌolchupa ri canawa re quiwaꞌbal chicop. 17Yeyechiriꞌ xquil uwach ri ralco acꞌa, xquitzijojri xubiꞌij ri ángel chique chwi Rire. 18 Y

conoje ri xetaw re waꞌ, lic xcam canimaꞌche ri caquitzijoj raj chajal bexex. 19 Noꞌjri María lic ucꞌolom ronoje waꞌ pa ranimaꞌy lic cuchꞌob rakan puwiꞌ.

20Tecꞌuchiriꞌ, raj chajal bexex xetzelejic,quebixonic y caquiyac ukꞌij ri Dios rumaronoje ri xquilo y xquito, ma e xuꞌanopachaꞌ ri biꞌim bi chique ruma ri ángel.

Ri Jesús cayaꞌ pukꞌab ri Kakaw21 Echiriꞌ xuqꞌuis wajxakib kꞌij ralaxic ri

ralco acꞌa, xcoj ri retalil re circuncisión che.Y Jesús rubiꞌ xcojic, ma echiriꞌ cꞌamajaꞌ necamatzexic, ri ángel xubiꞌij e biꞌaj waꞌ cacojche.

22 Xopon cꞌu ri kꞌij echiriꞌ chirajawaxicri José y ri María quebec Jerusalem rumari quijoskꞌiquil chwach ri Dios, jelaꞌ pachaꞌri cꞌo chupa ri takanic re ri Moisés.✡Xquicꞌam cꞌu bi ri ralco acꞌa Jerusalem chaꞌcaquiya pukꞌab ri Dios Kajawxel. 23Xquiꞌanwaꞌ ma jewaꞌ tzꞌibital chupa Rutzij Up-ixab ri Dios Kajawxel: «Conoje ri raltakco alabo quebalax nabe, queyaꞌ pukꞌab riDios Kajawxel»✡ cachaꞌ. 24 Xebec cꞌu riꞌchaꞌ queꞌquiyaꞌa ri quikasaꞌn pachaꞌ ri cu-biꞌij chupa Rutzij Upixab ri Dios Kajawxel:«Jucꞌulaj xmucur o jucꞌulaj raltak co palo-max»✡ cachaꞌ.

25 Chiriꞌ Jerusalem cꞌo jun achi Simeónrubiꞌ. Rire lic jusucꞌ rubinic usilabic, liccucuxtaj ri Dios y royeꞌem ri colobetajic reri tinamit Israel. Ri Santowilaj Ruxlabixelri Dios cꞌo rucꞌ 26 y ukꞌalajisam chi che,na cacam tana we na caril tubi uwachRuchaꞌoꞌn lo ri Dios. 27Ecꞌu waꞌchi xunaꞌ paranimaꞌ ruma ri Ruxlabixel ri Dios queꞌecpa ri Rocho Dios, y xeꞌec cꞌut. Ecꞌuchiriꞌ,ruchu-ukaw ri ralco acꞌa Jesús xquicꞌam lopa ri Rocho Dios chaꞌ caquiꞌan rucꞌ pachaꞌri cubiꞌij ri takanic re ri Tzij Pixab. 28 Ewi riSimeón xukꞌaluj ri ralco acꞌa y xuyac ukꞌijri Dios, jewaꞌ xubiꞌij:29 «Lal Dios Kajawxel, riꞌin xa in jun aj chac

la.Ecꞌu woꞌora utz quincam chi utzil chomal,ma xꞌan la janipa ri biꞌtisim la chwe;30 ya xinwil uwach ri Colobenel,31 ri yaꞌom la chiquiwach conoje tak ri

tinamit che ruwachulew.✡ 2:22 Lv. 12 ✡ 2:23 Éx. 13:2 ✡ 2:24 Lv. 12:8 ✡ 2:32 Is. 42:6

Page 91: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 2:32 88 Lucas 3:332Y Rire e Kꞌijsak cukꞌalajisaj ri be re ri Dios

chique conoje tak ruqꞌuiyal qui-wach ri ticawex che ruwachulew,✡

yey ruma Rire cayac ukꞌij ri tinamit laIsrael» xchaꞌ.

33 Ruchu-ukaw ri Jesús lic cacam can-imaꞌ che tak ri cabiꞌx chwi ri ralco acꞌa.34 Ecꞌuchiriꞌ, ri Simeón xebuꞌan bendecir.Yey jewaꞌ xubiꞌij che riMaría ruchu ri Jesús:

—¡Chatapeꞌ! Rumawa ralco acꞌa lic e qꞌuichique ri tinamit Israel queyactajic yey lice qꞌui ri quetzakic.✡ Ma Rire yaꞌtal lo rumari Dios re jun cꞌutubal; noꞌj uqꞌuiyal ticawexna caquicꞌul taj y lic tzel caquilo. 35Y jecꞌu-laꞌ cakꞌalajinic saꞌ ri cꞌo pa canimaꞌ uqꞌuiyalticawex, we utz o na utz taj. Yey cambiꞌijcꞌu chawe riꞌat: Copon na jun kꞌij echiriꞌlic cꞌax cunaꞌ acꞌuꞌx, ma e cuꞌana pachaꞌquicꞌowisax juna cuchilo pa rawanimaꞌ —xchaꞌ.

36 Chiriꞌ cꞌu riꞌ cꞌo jun ixok kꞌalajisanelAna rubiꞌ, umiꞌal ri Fanuel, ri ralcꞌoꞌal can riAser.* Rire lic nimalaj winak chic. Wukubjunab cꞌuliꞌnak echiriꞌ xcam ri rachijil,37 yey ya e ochenta y cuatro junab riꞌmalcaꞌn canok. Rire xaki cꞌo pa ri RochoDios y culokꞌnimaj ri Dios rucꞌ ayuno y rucꞌoración chipakꞌij chichakꞌab. 38 Xopon cꞌupan riꞌ ri Ana pa cꞌo wi ri Jesús y xtioxinchwach ri Dios. Ecꞌuchiriꞌ, xujeko cachꞌaꞌtpuwi ri ralco acꞌa chique conoje ri coyeꞌemri colobetajic re Jerusalem.

39 Echiriꞌ ruchu-ukaw ri Jesús xquiqꞌuisuꞌanic ronoje ri tzꞌibital chupa Rutzij Up-ixab ri Dios, xetzelej tanchi Galilea chupari tinamit Nazaret. 40Y ri ralco acꞌa catajinuqꞌuiyic, catajin ucꞌojiꞌic uchukꞌab y catajinucꞌojiꞌic unaꞌoj. Yey ri unimal rutzil ucꞌuꞌxri Dios cꞌo rucꞌ.

Ri Jesús y ruchu-ukaw queꞌquiꞌana ri ni-makꞌij Pascua

41Ronoje junab ruchu-ukaw ri Jesús que-bec Jerusalem re queꞌquiꞌana ri nimakꞌijPascua. 42 Echiriꞌ ri Jesús xuqꞌuis cablajujjunab, ruchu-ukaw xebec Jerusalem jelaꞌpachaꞌ xex caquiꞌan wi, yey xquicꞌam bi riJesús cucꞌ.

43 Ecꞌuchiriꞌ xqꞌuis ri nimakꞌij, ruchu-ukaw xquimaj lo quibe. Noꞌj ri Jesús xcanajcan Jerusalem, yey waꞌ na xquinaꞌbej taruchu-ukaw. 44 E pa quinaꞌoj rique petinak

ri Jesús chiquixoꞌl ri e cachbiꞌil. Xebin cꞌujun kꞌij; cꞌa tecꞌuchiriꞌ, xquijek caquitzucujri Jesús chiquixoꞌl ri catz-quichakꞌ y takri quetaꞌam quiwach, 45 pero na xquiriktaj. Ruma cꞌu riꞌ, xetzelej pa ri tinamitJerusalem chaꞌ quequitzucuj chilaꞌ.

46 Ecꞌuchiriꞌ icꞌowinak chi oxib kꞌijcaquitzucuj, xeꞌquirika ri Jesús chupa riRocho Dios tzꞌul chiquixoꞌl doctorab re ritzijpixab. Rire quebutataꞌ y cuꞌan tzꞌonobalchique. 47 Y conoje ri quetaw re lic cacamcanimaꞌ che runaꞌoj y che ri cꞌulubal uwachcuꞌan chique. 48 Echiriꞌ xquil waꞌ ruchu-ukaw, lic xcam canimaꞌ che y jewaꞌ xubiꞌijruchu che:

—Walab, ¿suꞌchac jewaꞌ caꞌan chike?Rakaw y riꞌin lic paxinak chi kacꞌuꞌx cheatzucuxic —xcha che.

49 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:—¿Suꞌchac quintzucuj alak? ¿Na etaꞌam

ta neba alak pa quinrikitaj wi? Ma lic chira-jawaxic quincꞌojiꞌ che ri chac re ri Nukaw—xcha chique. 50Noꞌj rique na xquimaj taneusucꞌ ri xubiꞌij chique.

51 Tecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xtzelej Nazaretjunam cucꞌ ruchu-ukaw y e riꞌ lic uyaꞌomrib chitakic cuma rique. Ecꞌu ruchu catajinchucꞌuꞌx tak waꞌ y lic ucꞌolom ronoje paranimaꞌ.

52 Y ri Jesús catajin unimaric y catajinucꞌojiꞌic más runaꞌoj ri Dios rucꞌ. Ronoje ricuꞌano lic utz chwach ri Dios y chiquiwachconoje ri ticawex.

3Catzijon ri Juan Aj Yaꞌl Bautismo(Mt. 3:1-12; Mr. 1:1-8; Jn. 1:19-28)

1 Chupa ri woꞌlajuj junab re rutakanic rinimalaj takanel Tiberio, ri aj wach re Judeae ri Poncio Pilato, ri aj wach re Galilea e riHerodes, ri aj wach re Iturea y re Traconitee ri Felipe ruchakꞌ ri Herodes, y ri aj wachre Abilinia e ri Lisanias. 2 Ecꞌu ri Anás yri Caifás e cajawal raj chacunel pa RochoDios. Chupa tak cꞌu riꞌ laꞌ la kꞌij, ri Diosxuya rutzij che ri Juan rucꞌajol ri Zacarías,chupa ri luwar catzꞌintzꞌotic. 3Rire xel bi yxeꞌec che ronoje tak ri luwar e cꞌo chuchiꞌri nimayaꞌ Jordán re cubiꞌij chique ri winakcaquitzelej quitzij chwach ri Dios, caquicꞌulri bautismo, y jecꞌulaꞌ cacuytaj ri quimac.

✡ 2:34 Lc. 20:17-18 * 2:36 Ri Aser e jun chique ri cablajuj ucꞌajol ri Jacob.

Page 92: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 3:4 89 Lucas 3:224 Wa xuꞌan ri Juan e ri tzꞌibital can chuparuchꞌaꞌtem ri kꞌalajisanel Isaías, pa cubiꞌijwi:Catataj ukul jun tzijonel casiqꞌuin chupa ri

luwar catzꞌintzꞌotic, jewaꞌ cubiꞌij:“Yijbaꞌ pana alak ri be re ri Kanimajawal;sucꞌupij alak rube Rire.5 Chirajawaxic cꞌut capakꞌ ronoje juyuby cabalix upa ronoje siwan;casucꞌupix ri nimabe na jusucꞌ tajy casucꞌupix cꞌu uwiꞌ chi utz.*6 Y conoje cꞌu ri winak caquil na ri colobe-

tajic cuya ri Dios” Is.40:3-5

cachaꞌ.7 Uqꞌuiyal cꞌu winak xecꞌun rucꞌ ri Juan

chaꞌ caquicꞌul ri bautismo cuya rire. Ecꞌurire jewaꞌ xubiꞌij chique:

—¡Ralak pachaꞌ alak jupuk chi cumatz!¿China xbiꞌn re we utz quesaj ib alakchwach ri unimal cꞌaxcꞌobic cutak lo riDios pawiꞌ alak? 8 Bina alak jusucꞌ chaꞌjelaꞌ cakꞌalajinic jalcꞌatim chi ri binic sil-abic alak, jelaꞌ pachaꞌ ri takal chique riquitzelem chi quitzij. Y machꞌob ne alakchi ibil ib alakwaꞌ: “Riꞌoj utz kaꞌanommaojralcꞌoꞌal can ri Abraham.” Ma riꞌin cambiꞌijche alak, we xraj ri Dios, utz cuꞌan ralcꞌoꞌalri Abraham tob ne che tak waꞌbaj. 9 Yeyjiquil chi ne uwach rukꞌatbal tzij ri Diospawiꞌ alak, e pachaꞌ juna achi uyacom chiri icaj chwi ri ratzꞌayak ri cheꞌ; ecꞌu tak richeꞌ na cuya ta chomilaj jikꞌobal, capokꞌixbi y cacꞌak pa akꞌ —xcha chique.

10 Ecꞌu ri winak jewaꞌ xquitzꞌonoj che:—¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri cakaꞌano chaꞌ cuꞌan chom

ri kabinic kasilabic? —xechaꞌ.11Y rire xucꞌul uwach chique:—China ri cꞌo caꞌib ukꞌuꞌ, chusipaj jun

che ri na jinta ukꞌuꞌ; y china ri lic cꞌo catijrucꞌ, chuyaꞌa que ri na jinta cꞌo caquitijo —xcha chique.

12 Ecꞌu raj tzꞌonol puak re tojonic xebo-pon rucꞌ ri Juan chaꞌ caquicꞌul ri bautismoy jewaꞌ xquitzꞌonoj che:

—Lal tijonel, ¿saꞌ ri chirajawaxic cakaꞌanriꞌoj? —xechaꞌ.

13Y rire jewaꞌ xubiꞌij chique:

—Xew chitzꞌonoj ri puak re tojonic biꞌtalruma ri takanel romano; mitzꞌonoj uwiꞌ —xchaꞌ.

14 Ecꞌu ri soldados xquitzꞌonoj che, jewaꞌxquibiꞌij:

—Yey riꞌoj, ¿saꞌ ri chirajawaxic cakaꞌano?—xechaꞌ.

Ewi jewaꞌ xubiꞌij chique:—Mimaj ubitak re junok y miꞌan ri quix-

ibij upa junok rucꞌ camic. Micoj umac rina jinta umac y chixquiꞌcota rucꞌ riwajil —xchaꞌ.

15 Tak ri winak lic coyeꞌem rucꞌunibalri Cristo y conoje caquitzꞌonobej chiquibilquib we ri Juan e ri Cristo, Ruchaꞌoꞌn lo riDios. 16 Ruma cꞌu waꞌ, ri Juan jewaꞌ xubiꞌijchique:

—Riꞌin pakatzij wi canya ri bautismo chealak rucꞌ yaꞌ; noꞌj cꞌo Jun catajin lokmás cꞌouwach y más cꞌo uchukꞌab chinuwa riꞌin.Na takal tane chwe riꞌin canquir ruwachruxajab. Ri bautismo cuya Rire che alak, erucꞌ ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios y rucꞌakꞌ. 17Ri cuꞌano e pachaꞌ juna achi rucꞌaꞌamchi ri puꞌbal uwach ri trigo pukꞌab chaꞌnaꞌl cujoskꞌij waꞌ y caresaj rupucꞌ chupa.Tecꞌuchiriꞌ, cujoc ri trigo y cucꞌol chuparucꞌolibal. Ecꞌu rupucꞌ cuporoj pa ri jun akꞌna jinta utakexic catenowic† —xchaꞌ.

18 Jecꞌulaꞌ, rucꞌ uqꞌuiyal pixabanic ri Juancutzijoj ri Utzilaj Tzij chique ri winak. 19 Yxuchꞌaꞌbej ne upa ri rey Herodes rumauꞌanom rixokil che ri Herodías yey waꞌwiꞌxok e rixokil ri Felipe ruchakꞌ riHerodes.Xuchꞌaꞌbej cꞌu upa ruma tak ronoje ri na utztaj uꞌanom. 20 Yey ri Herodes xuya ne másuwiꞌ ri na utz taj uꞌanom, ma xtakan checayaꞌ ri Juan pa cárcel.

Ri bautismo re ri Jesús(Mt. 3:13-17; Mr. 1:9-11)

21 Cꞌo cꞌu jun kꞌij echiriꞌ lic uqꞌuiyalticawex caquicꞌul ri bautismo, xopon riJesús y xucꞌul ri bautismo. Echiriꞌ catajinche uꞌanic orar, xjakataj ruwa caj 22 y riSantowilaj Ruxlabixel ri Dios xkaj lo puwiꞌpachaꞌ juna palomax. Y xchꞌaw lo Jun chilaꞌchicaj, jewaꞌ cubiꞌij:«At riꞌat Nucꞌajol, y lic cꞌax catinnaꞌo.Lic quinquiꞌcot chawe»

* 3:5 Wa cꞌambal naꞌoj queꞌelawi lic chirajawaxic chique tak ri ticawex caquiyijbaꞌ ri quibinic quisilabic che rucꞌunicri Kanimajawal. † 3:17 Waꞌ e jun cꞌambal naꞌoj puwi ri kꞌatbal tzij cuꞌan ri Jesús chikawach apanok paquiwi riticawex.

Page 93: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 3:23 90 Lucas 4:6

xcha che.Ri e ratiꞌ-umam ri Jesús ojertan(Mt. 1:1-17)

23 Ri Jesús laj treinta rujunab echiriꞌ xu-jek ri chac takom lo che uꞌanic ruma ri Dios.Cabiꞌx che ri Jesús, e ucꞌajol ri José.‡Yey ri José, e ralcꞌoꞌal ri Elí.24Ri Elí e ralcꞌoꞌal ri Matat;ri Matat e ralcꞌoꞌal ri Leví;ri Leví e ralcꞌoꞌal ri Melqui;ri Melqui e ralcꞌoꞌal ri Jana;ri Jana e ralcꞌoꞌal ri José;25 ri José e ralcꞌoꞌal ri Matatías;ri Matatías e ralcꞌoꞌal ri Amós;ri Amós e ralcꞌoꞌal ri Nahum;ri Nahum e ralcꞌoꞌal ri Esli;ri Esli e ralcꞌoꞌal ri Nagai;26 ri Nagai e ralcꞌoꞌal ri Maat;ri Maat e ralcꞌoꞌal ri Matatías;ri Matatías e ralcꞌoꞌal ri Semei;ri Semei e ralcꞌoꞌal ri José;ri José e ralcꞌoꞌal ri Judá;27 ri Judá e ralcꞌoꞌal ri Joana;ri Joana e ralcꞌoꞌal ri Resa;ri Resa e ralcꞌoꞌal ri Zorobabel;ri Zorobabel e ralcꞌoꞌal ri Salatiel;ri Salatiel e ralcꞌoꞌal ri Neri;28 ri Neri e ralcꞌoꞌal ri Melqui;ri Melqui e ralcꞌoꞌal ri Adi;ri Adi e ralcꞌoꞌal ri Cosam;ri Cosam e ralcꞌoꞌal ri Elmodam;ri Elmodam e ralcꞌoꞌal ri Er;29 ri Er e ralcꞌoꞌal ri Josué;ri Josué e ralcꞌoꞌal ri Eliezer;ri Eliezer e ralcꞌoꞌal ri Jorim;ri Jorim e ralcꞌoꞌal ri Matat;30 ri Matat e ralcꞌoꞌal ri Leví;ri Leví e ralcꞌoꞌal ri Simeón;ri Simeón e ralcꞌoꞌal ri Judá;ri Judá e ralcꞌoꞌal ri José;ri José e ralcꞌoꞌal ri Jonán;ri Jonán e ralcꞌoꞌal ri Eliaquim;31 ri Eliaquim e ralcꞌoꞌal ri Melea;ri Melea e ralcꞌoꞌal ri Mainán;ri Mainán e ralcꞌoꞌal ri Matata;ri Matata e ralcꞌoꞌal ri Natán;32 ri Natán e ralcꞌoꞌal ri David;ri David e ralcꞌoꞌal ri Isaí;ri Isaí e ralcꞌoꞌal ri Obed;ri Obed e ralcꞌoꞌal ri Booz;ri Booz e ralcꞌoꞌal ri Salmón;ri Salmón e ralcꞌoꞌal ri Naasón;33 ri Naasón e ralcꞌoꞌal ri Aminadab;ri Aminadab e ralcꞌoꞌal ri Aram;ri Aram e ralcꞌoꞌal ri Esrom;

ri Esrom e ralcꞌoꞌal ri Fares;ri Fares e ralcꞌoꞌal ri Judá;34 ri Judá e ralcꞌoꞌal ri Jacob;ri Jacob e ralcꞌoꞌal ri Isaac;ri Isaac e ralcꞌoꞌal ri Abraham;ri Abraham e ralcꞌoꞌal ri Taré;ri Taré e ralcꞌoꞌal ri Nacor;35 ri Nacor e ralcꞌoꞌal ri Serug;ri Serug e ralcꞌoꞌal ri Ragau;ri Ragau e ralcꞌoꞌal ri Peleg;ri Peleg e ralcꞌoꞌal ri Heber;ri Heber e ralcꞌoꞌal ri Sala;36 ri Sala e ralcꞌoꞌal ri Cainán;ri Cainán e ralcꞌoꞌal ri Arfaxad;ri Arfaxad e ralcꞌoꞌal ri Sem;ri Sem e ralcꞌoꞌal ri Noé;ri Noé e ralcꞌoꞌal ri Lamec;37 ri Lamec e ralcꞌoꞌal ri Matusalén;ri Matusalén e ralcꞌoꞌal ri Enoc;ri Enoc e ralcꞌoꞌal ri Jared;ri Jared e ralcꞌoꞌal ri Mahalaleel;ri Mahalaleel e ralcꞌoꞌal ri Cainán;38 ri Cainán e ralcꞌoꞌal ri Enós;ri Enós e ralcꞌoꞌal ri Set;ri Set e ralcꞌoꞌal ri Adán;yey ri Adán e ralcꞌoꞌal ri Dios.

4Ri cꞌambal upa ri Jesús(Mt. 4:1-11; Mr. 1:12-13)

1 Ecꞌu ri Jesús xel bi che ri luwar re rinimayaꞌ Jordán yey lic cꞌo ri Ruxlabixel riDios rucꞌ. Xcꞌam cꞌu bi ruma ri Ruxlabixelri Dios pa jun luwar catzꞌintzꞌotic. 2Xcꞌojiꞌchilaꞌ cuarenta kꞌij y xcꞌam upa ruma ritzelwinak. Yey chupa takwaꞌwa kꞌij na jinta cꞌoxutijo. Chuqꞌuisbal cꞌu re ri cuarenta kꞌij,lic xnumic.

3Ecꞌuchiriꞌ, ritzelwinak jewaꞌ xubiꞌij che:—We katzij at Ucꞌajol ri Dios, chat-takan

che chaꞌ waꞌbaj cuꞌan wa —xcha che.4Ri Jesús xucꞌul uwach:—Jewaꞌ tzꞌibital can chupa Rutzij Upixab

ri Dios:Na xew ta ruma ri wa e cꞌas ri ticawex;ma e cꞌaslic ruma tak ronoje rubiꞌim ri Dios

Dt. 8:3—xchaꞌ.

5 Ecꞌuchiriꞌ, ritzel winak xucꞌam bi riJesús chutzaꞌm jun nimalaj juyub y xapa jokꞌotaj xucꞌut cꞌu chwach, ronoje ritakanic caꞌan puwi tak ri tinamit cheruwachulew 6 y jewaꞌ xubiꞌij che:

‡ 3:23 Ri José xuꞌan ucꞌajol che ri Jesús.

Page 94: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 4:7 91 Lucas 4:27—Ronoje wa cawilo rucꞌ ronoje ru-

chomalil tak waꞌ, canya pakꞌab, ma yaꞌ-tal can panukꞌab riꞌin yey panukꞌab cꞌowi china che cuaj canya wi. 7 Canya cꞌuronoje waꞌ pakꞌab riꞌat we caxucubaꞌ awibchinuwach y calokꞌnimaj nukꞌij —xcha che.

8Ri Jesús xucꞌul uwach:—Chatela chinuwach Satanás, ma jewaꞌ

tzꞌibital can chupa Rutzij Upixab ri Dios:Lic chalokꞌnimaj ukꞌij ri Dios Kajawxely xew Rire chanimaj ukꞌij Dt. 6:13—xchaꞌ.

9 Tecꞌuchiriꞌ, ritzel xucꞌam bi ri Jesúschupa ri tinamit Jerusalem cꞌa chicaj cheruwi ri Rocho Dios y jewaꞌ xubiꞌij che:

—We katzij at Ucꞌajol ri Dios, chacꞌaka biawib cꞌa chuꞌlew 10 yey na jinta cꞌo cacꞌu-lumaj, ma jewaꞌ tzꞌibital can chupa RutzijUpixab ri Dios:Ri Dios quebutak lo ru ángeles awucꞌ chaꞌ

catquichajij.11 Catquichap cꞌu rucꞌ ri quikꞌab

chaꞌ na caꞌchika ta rawakan che junaabaj Sal. 91:11, 12

—xchaꞌ.12Ri Jesús xucꞌul uwach:—Jewaꞌ tzꞌibital can chupa Rutzij Upixab

ri Dios:Macꞌam upa ri Dios Kajawxel Dt. 6:16—xchaꞌ.

13 Echiriꞌ ritzel winak na xurik ta chicsuꞌanic cucꞌam upa ri Jesús, xel chiriꞌ yxroyeꞌej na cꞌu riꞌ jampalaꞌ cucꞌam tanchiupa.

Ri Jesús cujek cacꞌutun chwi rutakanic riDios

(Mt. 4:12-17; Mr. 1:14-15)14 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xeꞌec tanchi Galilea

y lic cꞌo ruchukꞌab ri Ruxlabixel ri Dios rucꞌ.Y xeꞌec utzijoxic puwi Rire pa tak tinamity pa tak raldeas re Galilea. 15 Cacꞌutun cꞌupa tak sinagogas y conoje ri quetaw re liccaquiyac ukꞌij.

Ri Jesús copon pa ri tinamit Nazaret(Mt. 13:53-58; Mr. 6:1-6)

16 Xopon cꞌu ri Jesús chupa ri tinamitNazaret pa xqꞌuiy wi. Y chupa ri kꞌij reuxlanibal xoc chupa ri sinagoga jelaꞌ pachaꞌxex cuꞌan wi. Xtaqꞌuiꞌ cꞌu riꞌ chaꞌ carajilajRutzij Upixab ri Dios. 17 Y xyaꞌ che Rire

ri jubotaj wuj* re ri kꞌalajisanel Isaías. Yechiriꞌ xujak upa, xurik pa cubiꞌij wi:18 Ri Ruxlabixel ri Dios Kajawxel cꞌo

panuwiꞌ,ma inuchaꞌom lok chaꞌ coꞌlnuyaꞌa ri Utzilaj

Tzij chique ri nibaꞌib.Inutakom lok chaꞌ cambochiꞌij quicꞌuꞌx ri

lic e cꞌo pa bis,coꞌlnutzijoj quelebal lo que ri e cꞌo chi

presoyil,quebenutzuꞌnisaj ri e potzꞌ,quebenuwesaj lo pa cꞌax ri lic quitijom

cꞌaxcꞌolil,19 y coꞌlnutzijoj rukꞌijol ri cꞌutubal re ri

rutzil ucꞌuꞌx ri Dios Kajawxel. Is.61:1-2

20 Ecꞌuchiriꞌ xuqꞌuis rajilaxic Rutzij Up-ixab ri Dios, xuboto y xuya tanchi che ri ajchac re ri sinagoga, y xtzꞌuyiꞌ chiquiwachri e cꞌo chiriꞌ. Y conoje lic caquitzutzaꞌ panuwach. 21 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij chique:

«Waꞌ wa xinwajilaj che Ruchꞌaꞌtem riDios, wakꞌij xujek bi rilic chiwach alak»xchaꞌ.

22 Conoje ri xetaw re, caquiyac ukꞌijy lic caminak canimaꞌ che ri chomilajuchꞌaꞌtem, jewaꞌ caquibiꞌij: «¿Na e ta nebaucꞌajol ri José waꞌ?» quechaꞌ.

23Y ri Jesús xubiꞌij chique:«Laj ne cabiꞌij alak chwe: “Cunanel,

chacunaj awib chawibil awib. Chaꞌanacꞌu riꞌ chupa wa tinamit tak ri cꞌutubalre ruchukꞌab ri Dios jelaꞌ pachaꞌ ri katomxaꞌan chilaꞌ Capernaúm” cacha alak chwe.»

24Y xubiꞌij tanchi waꞌ:«Pakatzij wi cambiꞌij che alak: Na jinta

juna kꞌalajisanel cacꞌul chi utz chupa ruti-namit. 25 Pakatzij wi cambiꞌij che alak:Rojertan lic e qꞌui rixokib e malcaꞌnib ecꞌo chupa ri tinamit Israel chwach ri kꞌala-jisanel Elías echiriꞌ na xuꞌan ta jab oxibjunab rucꞌ nicꞌaj y xpe cꞌu ri jun unimalnumic chupa ronoje wa tinamit.✡ 26 Narucꞌ ta cꞌu riꞌ, ri Dios na xutak tubi riElías rucꞌ junok chique wa malcaꞌnib ajIsrael; ma e xutak bi rucꞌ jun ixok malcaꞌnaj Sarepta,† jun tinamit cꞌo chunakaj ritinamit Sidón. 27Yey ojertan lic e qꞌui ri cꞌori yabil lepra chique echiriꞌ ri kꞌalajisanelEliseo cꞌo chupa ri tinamit Israel. Na rucꞌ ta

* 4:17 “Jubotaj wuj”: Quil “rollo” pa vocabulario. ✡ 4:25 1 R. 17:1 † 4:26 Ri tinamit Sarepta na re ta Israel.✡ 4:27 2 R. 5:1-14

Page 95: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 4:28 92 Lucas 5:5cꞌu riꞌ, na jinta junok chique xcunutajic, maxew xcunutaj ri Naamán, ri jun aj Siria»✡xchaꞌ.

28Echiriꞌ xquitawaꞌ, conoje ri e cꞌo chupari sinagoga lic xpe coyowal. 29 Xeyactajcꞌut y xquesaj lo ri Jesús pa ri tinamit yxquicꞌam bi cꞌa chutzaꞌm jun nimalaj juyubchaꞌ caquicꞌak bi pa siwan. 30 Noꞌj ri Jesúsxa xicꞌow chiquixoꞌl y xeꞌec.

Ri Jesús cucunaj jun achi cꞌo pukꞌab junitzelilaj uxlabixel

(Mr. 1:21-28)31Ri Jesús xopon chupa ri tinamit Caper-

naúm re Galilea y xujek cacꞌutun chiqui-wach ri winak chupa tak ri kꞌij re uxlanibal.32Y conoje lic cacam canimaꞌ che, ma rumarucꞌutunic cakꞌalajinic lic cꞌo uwach.

33Cꞌo cꞌu chiriꞌ chupa ri sinagoga jun achicꞌo pukꞌab jun itzelilaj uxlabixel, yeywaꞌ licco xchꞌawic, jewaꞌ xubiꞌij:

34 —Jesús, lal aj Nazaret, ¿suꞌchaccoꞌlmina ib la kucꞌ? ¿Lal cami petinak riꞌre coꞌlsacha la kawach? Riꞌin wetaꞌam lalchinok, rilal lal ri Santo Cꞌajolaxel re ri Dios—xchaꞌ.

35Ecꞌu ri Jesús xukꞌatej, jewaꞌ xubiꞌij che:—¡Matchꞌaꞌt chic! Chatelubi che laꞌchi —

xchaꞌ.Ewi ri itzel uxlabixel xucꞌak rachi pulew

chiquixoꞌl ri winak y xel bi rucꞌ. Yey najinta cꞌax xuꞌan can che.

36 Y conoje ri winak lic cacam canimaꞌche y jewaꞌ caquibiꞌij chiquiwach: «¿Saꞌ chichꞌaꞌtemal waꞌ? Ma lic cꞌo pukꞌab quebutakbi ri itzelilaj uxlabixel. Quebutak bi rucꞌruchukꞌab y quebel bi» quechaꞌ.

37Che ronoje tak ri luwar cꞌo lo xa nakaj,xeꞌec utzijoxic janipa tak ri cuꞌan ri Jesús.

Ri Jesús cucunaj ruchu-ujiꞌ ri Pedro(Mt. 8:14-15; Mr. 1:29-31)

38 Ecꞌuchiriꞌ xel bi ri Jesús chupa risinagoga, xopon chirocho ri Simón.‡ Yruchu-ujiꞌ ri Simón lic cakopow pa akꞌ.Xquitzꞌonoj cꞌu che ri Jesús chaꞌ cucunajcanok. 39Ecꞌu ri Jesús xyuxiꞌ puwiꞌ, xukꞌatejri akꞌ chirij y jelaꞌ xicꞌow ri akꞌ chirij. Najampatana xyactaj rixok y xujeko quebuni-maj.

Ri Jesús quebucunaj uqꞌuiyal yewaꞌib(Mt. 8:16-17; Mr. 1:32-34)

40 Chutzakibal kꞌij conoje ri cꞌo quiye-waꞌ ruma uqꞌuiyal uwach yabil xequicꞌamlo rucꞌ ri Jesús. Rire xuya rukꞌab paqui-wiꞌ chiquijujunal y xebucunaj. 41 Jenelaꞌxebel bi itzelilaj uxlabixel chique uqꞌuiyalwinak. Echiriꞌ quebel bi, quesiqꞌuinic, je-waꞌ caquibiꞌij: «¡Rilal lal Rucꞌajol ri Dios!»quechaꞌ. Noꞌj ri Jesús xebukꞌatej y naxuya ta luwar chique quechꞌawic, ma riquequetaꞌam chic Rire e Uchaꞌoꞌn lo ri Dios.

Ri Jesús catzijon pa tak ri luwar re Galilea(Mr. 1:35-39)

42 Echiriꞌ xsakiric, ri Jesús xel bi chupari tinamit y xeꞌec chupa jun luwarcatzꞌintzꞌotic. Y ri winak xeꞌquitzucuj.Ecꞌuchiriꞌ xebopon cꞌa pa la cꞌo wi, xcajcaquikꞌatej chaꞌ na quebuya ta canok.

43Noꞌj Rire jewaꞌ xubiꞌij chique: «Lic chi-rajawaxic quinꞌec pa tak tinamit re cantzi-joj ri Utzilaj Tzij re rutakanic ri Dios chiqueri ticawex cꞌamajaꞌ caquita waꞌ, ma rumawaꞌ intakom lok» xchaꞌ.

44Xeꞌec cꞌu che utzijoxic ri Utzilaj Tzij patak ri sinagogas re Galilea.

5Ri Jesús cuya jun cꞌacꞌ chac che ri Pedro

1Cꞌo jun kꞌij ri Jesús cꞌo chuchiꞌ ri mar reGenesaret,* yey uqꞌuiyal winak xeboponiclic caquiminimaꞌ quib rucꞌ che utayic RutzijUpixab ri Dios. 2 Ri Jesús xril pan caꞌibbarco cꞌo chuchiꞌ ri yaꞌ; ecꞌu raj chapal carebelinak lo chupa che uchꞌajic tak ri quiatarraya. 3 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xoc chupajun chique ri caꞌib barco. Y ri rajaw waꞌ eri Simón. Xubiꞌij cꞌu ri Jesús che ri Simóncumin bi cꞌana ri barco chupa ri yaꞌ. Ecꞌuri Jesús xtzꞌuyiꞌ chupa y xujek cacꞌutunchique ruqꞌuiyal ticawex. 4 Echiriꞌ xuqꞌuisrucꞌutunic, jewaꞌ xubiꞌij che ri Simón:

—Woꞌora chacꞌama bi ri barco chupa rimar pa lic cho wi y chiliqꞌuij tak cꞌu riatarraya chiriꞌ chaꞌ jelaꞌ quebichap car —xcha che.

5Ri Simón xucꞌul uwach:—Lal tijonel, ronoje rakꞌab xojchacunic y

na jinta car xkachapo. Noꞌj we rilal quintakla, canꞌan riꞌ —xcha che.

‡ 4:38 Wa jun achi Simón, e Pedro rutijoꞌn ri Jesús. Mr. 3:16; Mt. 10:2 * 5:1 Wa jun mar cꞌo oxib ubiꞌ: mar reGenesaret, mar re Galilea y mar re Tiberias.

Page 96: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 5:6 93 Lucas 5:26

6 Echiriꞌ xquiliqꞌuij bi ri atarraya, xe-quichap uqꞌuiyal car y ri atarraya xu-jeko carakarobic. 7 Ecꞌuchiriꞌ, xquiꞌan panquikꞌab chique ri cachbiꞌil e cꞌo chupari jun chic barco chaꞌ quepetic y que-boꞌlquitoꞌoꞌ. Echiriꞌ xebopon ri cachbiꞌil,junam xquibalij lo ri queb barco che car yruma laꞌ ya laj quemukutajic. 8 Ri SimónPedro echiriꞌ xril waꞌ, xuxuc rib chwach riJesús y jewaꞌ xubiꞌij che:

—Chel co la wucꞌ, Wajawal. Na takal tachwe cꞌo la wucꞌ ma in jun achi aj mac —xcha che. 9 Xubiꞌij waꞌ ri Pedro ma rumaruqꞌuiyal car xequichapo, lic xoc xiꞌin ibrucꞌ junam cucꞌ conoje ri e cꞌo rucꞌ pa ribarco; 10 jecꞌulaꞌ xoc xiꞌin ib cucꞌ ri Jacoboy ri Juan; rique e ucꞌajol ri Zebedeo y erachbiꞌil ri Simón.

Pero ri Jesús xubiꞌij che ri Simón:—Maxiꞌij awib; chwi woꞌora catuꞌan at aj

molol ticawex† pachaꞌ aꞌanom lo chique ricar —xchaꞌ.

11 Ecꞌuchiriꞌ xquesaj lo ri barcos chupari mar, xquiya can ronoje waꞌ y xeterej bichirij ri Jesús.

Ri Jesús cucunaj jun achi cꞌo yabil lepra che(Mt. 8:1-4; Mr. 1:40-45)

12 Ri Jesús cꞌo chupa jun tinamit reGalilea echiriꞌ xopon jun achi rucꞌ, yeywaꞌchi lic catajin ukꞌayic rucuerpo ruma riyabil lepra. Rire echiriꞌ xril uwach ri Jesús,xuxuc rib chwach, xukasaj rupalaj chuꞌlewy xutzꞌonoj che:

—Wajawal, we caꞌaj co la, joskꞌij la rinucuerpo che wa yabil —xchaꞌ.

13 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xuchap pana rucꞌrukꞌab y jecꞌuwaꞌ xubiꞌij che:

—Cuaj, chuꞌana ba chom riꞌ racuerpo —xchaꞌ.

Xew cꞌu xuqꞌuis ubiꞌxiquil waꞌ, na jam-patana xsach ri yabil cꞌo che rachi. 14Ecꞌu riJesús xutak che na cutzijoj tawaꞌ che junok.Xubiꞌij cꞌu che:

—Jat chwach raj chacunel pa Rocho Dioschaꞌ rire carilo na jinta chi lepra chawe.Y ruma rajoskꞌiquil, chayaꞌa cꞌu chwach riDios ri kasaꞌn xtakan can ri Moisés che,✡chaꞌ cakꞌalajin chiquiwach ri ticawex atcunutajinak chic —xchaꞌ.

15 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, e ruma tak ri cuꞌanri Jesús, rutzijoxic Rire catajin más re-taꞌmaxic cuma ri winak y lic cꞌu e qꞌuicaquimol quib chaꞌ caquita ri cubiꞌij y que-cunutaj bi che ri quiyabil. 16 Noꞌj ri Jesúsquel bi, queꞌec pa tak luwar catzꞌintzꞌoticre cuꞌana orar.

Ri Jesús cucunaj jun sic(Mt. 9:1-8; Mr. 2:1-12)

17 E xuꞌan waꞌ jun kꞌij echiriꞌ ri Jesúscacꞌutun chiquiwach ri winak. Etzꞌul cꞌuchiriꞌ ri fariseos y raj cꞌutunel re ri tzi-jpixab; rique e petinak Jerusalemypa tak ritinamit y raldeas re Galilea y re Judea. Yeyruchukꞌab ri Dios Kajawxel cꞌo rucꞌ ri Jesúschaꞌ cacunanic.

18 Y xecꞌun cꞌu lo jujun achijab quitelemlo jun achi sic chwa chꞌat. Xcaj cꞌu caquicojbi pa ja chaꞌ caquiya chwach ri Jesús, 19perona xquirik taj saꞌ rucojic bi cuma ruqꞌuiyalwinak. E uwariꞌche xebakꞌan chwi ri ja,xquesaj julepaj che ruwiꞌ, xquikasaj cꞌu lori sic e laꞌ cotzꞌol chwa ruchꞌat y xquiyachwach ri Jesús chiquinicꞌajal ri winak.

20Echiriꞌ ri Jesús xril ri cubulibal quicꞌuꞌxrucꞌ, jewaꞌ xubiꞌij che ri sic:

—Achi, ronoje ramac cuytajinak chic —xchaꞌ.

21 Ecꞌuchiriꞌ, raj cꞌutunel re ri tzijpixab yri fariseos xquijek caquichꞌob rakan: «¿Saꞌruwach waꞌchi? Rire camacun chirij ri Diosechiriꞌ cubiꞌij cucuy mac. Ma ¿na xew taneba ri Dios aj cuyul mac?»

22 Ecꞌu ri Jesús xunaꞌbej saꞌ ricaquichꞌobo; ruma cꞌu riꞌ, xubiꞌij chique:

—¿Suꞌchac jelaꞌ catajin chicꞌuꞌx alak?23 ¿Saꞌ cꞌu ri na cꞌayew taj cambiꞌij: “Ronojeramac cuytajinak chic” o “Chatyactajoky chatbinok”? 24 E cuaj cꞌut quetaꞌmajalak waꞌ: Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex yaꞌtalpukꞌab cucuy tak ri mac que ri winak cheruwachulew —xchaꞌ.

Xubiꞌij cꞌu riꞌ che ri sic:—Chatyactajok, chacꞌama bi rachꞌat y jat

chaꞌwocho —xchaꞌ.25 Chupa cꞌu laꞌ la jokꞌotaj xyactaj ri sic

chiquiwach. Xucꞌam cꞌu bi ruchꞌat pa ricotzꞌol wi y xeꞌec chirocho, e riꞌ lic cuyacukꞌij ri Dios. 26 Conoje cꞌu riꞌ lic xcamcanimaꞌ che y xquijek caquiyac ukꞌij ri Dios.

† 5:10 “Aj molol ticawex”: Ri chac xyaꞌ che ri Simón Pedro e quebutzucuj ticawex re quebuꞌan utijoꞌn ri Jesús. Mt.4:19; Mr. 1:17 ✡ 5:14 Lv. 14:1-32

Page 97: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 5:27 94 Lucas 6:5Y ruma ri xiꞌin ib cꞌo pa canimaꞌ chwach riDios, xquibiꞌij: «Wakꞌij kilom ruchukꞌab riDios» xechaꞌ.

Ri Jesús cusiqꞌuij ri Leví(Mt. 9:9-13; Mr. 2:13-17)

27 Chuqꞌuisbal re waꞌ, xeꞌec ri Jesús yxril jun achi aj tzꞌonol puak re tojonic,Leví rubiꞌ,‡ tzꞌul pa ri luwar pa caꞌan wi ritojonic che ri gobierno. Y ri Jesús xubiꞌijche:

—Chat-terej lo chwij —xchaꞌ.28 Ri Leví xyactajic, xuya can ronoje y

xterej bi chirij.29 Ewi chirocho xuꞌan jun nimakꞌij che ri

Jesús. Y lic e qꞌui ri rach e aj tzꞌonol puakre tojonic y uqꞌuiyal winak etzꞌul chwa rimexa cucꞌ ri Jesús y rutijoꞌn.

30 Ecꞌuchiriꞌ, raj cꞌutunel re ri tzijpixabcucꞌ ri fariseos xequichꞌaꞌtibej rutijoꞌn riJesús, y jewaꞌ xquibiꞌij chique:

—¿Suꞌchac quixwaꞌ cucꞌ raj tzꞌonol puakre tojonic§ y cucꞌ raj maquib? —xechaꞌ.

31 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach:—E janipa ri utz quiwach, na cajawax ta

aj cunanel chique; ma waꞌ xew chique rie yewaꞌib cajawax wi. 32 Jelaꞌ cꞌu riꞌ, riꞌinna in petinak ta che quisiqꞌuixic ri jusucꞌquibinic quisilabic, ma e in petinak chequisiqꞌuixic rajmaquib chaꞌ caquijalcꞌatij riquibinic quisilabic —xchaꞌ.

Ri tzꞌonobal puwi ri ayuno(Mt. 9:14-17; Mr. 2:18-22)

33 Ecꞌuchiriꞌ, xquitzꞌonoj che ri Jesús:—¿Suꞌbe rutijoꞌn ri Juan Aj Yaꞌl Bautismo

caquiꞌan ayuno uqꞌuiyal laj y lic caquiꞌanorar jelaꞌ pachaꞌ cakaꞌan ri oj fariseos, noꞌjri tijoꞌn rilal xew quewaꞌic y na caquiꞌantane ayuno? —xechaꞌ.

34Y Rire xucꞌul uwach:—¿Utz neba caquiꞌan ayuno ri esiqꞌuim

pa cꞌulaniquil we cꞌa cꞌo rala cacꞌuliꞌicchiquixoꞌl?** Na utz taj. 35Noꞌj copon na rikꞌij echiriꞌ quesax bi rala chiquixoꞌl;†† cꞌaecꞌuchiriꞌ, caquiꞌan ayuno —xchaꞌ.

36 Tecꞌuchiriꞌ, xutzijoj jun cꞌambal naꞌojchique, jewaꞌ xubiꞌij:

«Na jinta junok cukꞌat chꞌakap che rukꞌuꞌcꞌasak chaꞌ cucꞌojoj rukꞌuꞌ kꞌeꞌl rucꞌ. Ma weta jelaꞌ cuꞌano, riꞌ na utz ta chi rukꞌuꞌ cꞌasakyey ne ri cꞌasak na cucꞌulaj ta rib rucꞌ rukꞌuꞌkꞌeꞌl.

37 »Jecꞌulaꞌ ri vino cꞌacꞌ ꞌanom na cakꞌejta chupa juna surun‡‡ kꞌeꞌl. Ma we caꞌaniꞌwaꞌ, ri vino cꞌacꞌ echiriꞌ canajtir ukꞌij, cu-rakij ri surun, catix cꞌu riꞌ ri vino y risurun na jinta chi uchac. 38 Ruma cꞌu laꞌ,ri vino cꞌacꞌ ꞌanom chirajawaxic wi cakꞌejchupa juna surun cꞌasak chaꞌ ucabichal waꞌcacowinic. 39 Yey junok ucꞌamom rib checutij ri vino naj chi ukꞌij, na caraj taj cutij ricꞌacꞌ vino, ma cubiꞌij: “Ri vino naj chi ukꞌije más utz chwa ri cꞌacꞌ vino”»§§ xchaꞌ.

6Ri Jesús e rajaw ri kꞌij re uxlanibal(Mt. 12:1-8; Mr. 2:23-28)

1 E xuꞌan waꞌ chupa jun kꞌij re uxlanibal:Ri Jesús cucꞌ rutijoꞌn catajin quicꞌowic patak ticoꞌn re trigo, yey rutijoꞌn caquichꞌupi-laꞌ bi ri trigo, caquikil rucꞌ ri quikꞌab ycaquitijo.

2 Ecꞌuchiriꞌ, jujun chique ri fariseosxquitzꞌonoj chique:

—¿Suꞌbe quiꞌan riꞌix ri na takal taj caꞌaniꞌchupa ri kꞌij re uxlanibal? —xechaꞌ.

3 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach:—¿Na ajilam ta neba alak ri xuꞌan ri

David echiriꞌ rire cucꞌ ri rachbiꞌil xenumic?4 Xoc cꞌu chupa ri Rocho Dios y xucꞌam ripam yaꞌtal chi pukꞌab ri Dios. Xutijo y xu-jach chique ri rachbiꞌil;✡ yey waꞌ na takalta chique caquitijo, ma xew takal chiqueraj chacunel pa ri Rocho Dios caquitijo —xchaꞌ. 5 Y xuqꞌuisbej cucꞌ, jewaꞌ xubiꞌij: —Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex e ne rajaw ri kꞌijre uxlanibal —xchaꞌ.

Ri Jesús cucunaj jun achi chakijinak ukꞌab(Mt. 12:9-14; Mr. 3:1-6)

‡ 5:27 Wa jun achi cꞌo queb ubiꞌ: Leví y Mateo. Mt. 9:9; Mr. 2:13 § 5:30 “Raj tzꞌonol puak re tojonic”: Quil“cobrador de impuestos” pa vocabulario. ** 5:34 Chupa wa cꞌambal naꞌoj ri Jesús e pachaꞌ rala cacꞌuliꞌic yey takrutijoꞌn e pachaꞌ ri quequiꞌcot rucꞌ pa nimakꞌij. †† 5:35 “Echiriꞌ quesax bi rala chiquixoꞌl”: Waꞌ e cachꞌaꞌt puwirucamic ri Jesús. ‡‡ 5:37 “Surun”: Quil “odre” pa vocabulario. §§ 5:39 Ri cꞌambal naꞌoj pa ri versículos 36-39e queꞌelawi lic chirajawaxic cacꞌul ronoje ri Utzilaj Tzij y na utz taj cucꞌulaj rib ri cꞌacꞌ tzij rucꞌ ri quicꞌutuꞌn can rikatiꞌ-kamam. ✡ 6:4 1 S. 21:1-6

Page 98: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 6:6 95 Lucas 6:256 E xuꞌan waꞌ chupa jun chic kꞌij re

uxlanibal: Ri Jesús xoc chupa jun sina-goga y xujeko cacꞌutunic. Chiriꞌ cꞌu riꞌcꞌo jun achi chakijinak rukꞌab uwiquikꞌab.7 Yey raj cꞌutunel re ri tzijpixab y rifariseos lic quicꞌacꞌalemwe ri Jesús cucunajwaꞌchi chupa wa kꞌij re uxlanibal, chaꞌ jelaꞌcaquicoj umac.

8Noꞌj ri Jesús retaꞌam saꞌ ri caquichꞌoboy xubiꞌij cꞌu che rachi chakijinak rukꞌab:

—Chatyactajok y chatcꞌola chikawachkonoje —xchaꞌ. Ewi rachi xyactajic yxtaqꞌuiꞌ chiquiwach.

9 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xubiꞌij chique:—Canꞌan jun tzꞌonobal che alak. ¿Saꞌ ri

lic usucꞌ caꞌaniꞌ chupa ri kꞌij re uxlanibal:E caꞌaniꞌ ri utz, o e ri na utz taj? ¿Utzcacolobex rucꞌaslem junok o cayaꞌ luwarche cacamic? —xchaꞌ.

10 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xutzuꞌ quiwachconoje ri e cꞌo chiriꞌ, y xubiꞌij che rachi:

—Chasucꞌupij rakꞌab —xchaꞌ.Rachi e xuꞌano, y rukꞌab xutziric.11 Ecꞌu ri fariseos y ri aj cꞌutunel re

ri tzijpixab lic xpe coyowal y xquijekcaquichꞌaꞌtibej chiquiwach saꞌ ri caquiꞌanche ri Jesús.

Ri Jesús quebuchaꞌ cablajuj utakoꞌn(Mt. 10:1-4; Mr. 3:13-19)

12 Cꞌo jun kꞌij ri Jesús xeꞌec chwa juyubchaꞌ cuꞌana orar. Xicꞌow cꞌu jun akꞌabcachꞌaꞌt rucꞌ ri Dios. 13 Echiriꞌ xsakiric,xebusiqꞌuij rutijoꞌn y chique waꞌ xebuchaꞌcablajuj, y xubiꞌij rique e “takoꞌn”.* 14 Equibiꞌ waꞌ:Simón ri xcoj Pedro chey ruchakꞌ Andrés,Jacoboy Juan,Felipe,Bartolomé,15Mateo,Tomás,Jacobo rucꞌajol ri Alfeo,Simón ri cabiꞌx che “ri Zelote”,16 Judas rucꞌajol ri Jacobo,†y Judas aj Iscariot,‡ ri xcꞌayin re ri Jesús.

Ri Jesús quebucajmaj uqꞌuiyal winak(Mt. 4:23-25)

17 Tecꞌuchiriꞌ, ri Jesús cucꞌ rutijoꞌn xekajlo chwa ri juyub y xecꞌojiꞌ pa jun takꞌaj cucꞌuqꞌuiyal winak re ronoje tak ri luwar reJudea, re Jerusalem yey re Tiro y re Sidón,queb tinamit e cꞌo chuchiꞌ ri mar. Rique epetinak chaꞌ caquita ri cꞌutunic re ri Jesúsy chaꞌ quecunutaj bi che ri quiyabil. 18Yeyjanipa ri quitijom cꞌax cuma ri itzelilajuxlabixel, quecunutajic. 19 Ruma cꞌu riquiyabil, conoje ri winak cacaj caquichap riJesús, ma Rire rucꞌ ruchukꞌab quebucunajconoje.

Ri Jesús cacꞌutun chiquiwach rutijoꞌn(Mt. 5:1-12)

20 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xutzuꞌ quiwach ru-tijoꞌn y xubiꞌij chique:«Nim ikꞌij iwalaxic tob ix nibaꞌ, ma ix

cuqꞌuil ri e cꞌo pukꞌab ri Dios.21 Nim ikꞌij iwalaxic tob woꞌora quitij nu-

mic,ma coponna ri kꞌij echiriꞌ quix-cubiꞌ chi utz ma ri Dios cuya ronojeri cajawax chiwe.

Nim ikꞌij iwalaxic tob woꞌora quixokꞌic,ma copon na ri kꞌij echiriꞌ canoj riiwanimaꞌ che quiꞌcotemal.

22 Nim ikꞌij iwalaxic echiriꞌ lic tzel quixilcuma ri winak, quixquesaj bichiquixoꞌl, caquicꞌak bi ukꞌij ribiꞌ,caquibiꞌij chiwe lic itzel iwachlibalruma ix utijoꞌn Ralaxel ChiquixoꞌlTicawex.

23 »Echiriꞌ caꞌan waꞌ chiwe, lic chixquiꞌ-cotok y chixbixonok, ma lic nim ri rajilucꞌaxel quicꞌul chilaꞌ chicaj. Macam cꞌuiwanimaꞌ che echiriꞌ quixyaꞌ pa cꞌax; mae tak ri queꞌanaw waꞌ chiwe, e caquiꞌanopachaꞌ ri quiꞌanom lo ri catiꞌ-quimam ojer-tan chique ri e kꞌalajisanelab re ri Dios.24Tokꞌoꞌ cꞌu wach ralak alak beyomab,§ ma

cꞌulum chi alak ri cuya quiꞌcotemalche alak, noꞌj moyeꞌej chi cꞌu alakwe cꞌa cacꞌul alak waꞌ chikawachapanok.

25 Tokꞌoꞌ wach alak ri lic cꞌo catij alakwoꞌora, ma chikawach apanok catijalak numic.

* 6:13 “Takoꞌn”: Pa ri chꞌaꞌtem griego y pa caxtila waꞌ e “apóstol”. Cabiꞌx “takoꞌn” chique ri cablajuj utijoꞌn ri Jesús,ri xechaꞌ ruma Rire chaꞌ caquitzijoj ri Utzilaj Tzij y caquitic iglesias. † 6:16 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “Judas reJacobo”. Ri Judas cabiꞌx también “Tadeo” y “Lebeo” che. Mt. 10:3; Mr. 3:18 ‡ 6:16 “Iscariot”: Waꞌ e utinamit riJudas. § 6:24 “Beyomab”: Waꞌ e ri xew cubul quicꞌuꞌx rucꞌ ri quibeyomalil yey na cubul ta quicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios.

Page 99: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 6:26 96 Lucas 6:45

Tokꞌoꞌ wach alak ri lic caquiꞌcot alakwoꞌora, ma chikawach apanokcacꞌojiꞌ alak pa bis.

26 Tokꞌoꞌ wach alak echiriꞌ lic cayac kꞌijalak, ma ojertan jelaꞌ xquiꞌan richuꞌkaw alak, e xquiyac quikꞌij rikꞌalajisanelab xa e socosoꞌnel.

Ri Jesús cacꞌutun chwi ri rutzil cꞌuꞌxaj(Mt. 5:38-48; 7:12)

27»Woꞌora cambiꞌij chiwe riꞌix ri quixtawwe: Cꞌax chebinaꞌa ri e aj retzelal cꞌuꞌxchiwij. Chiꞌana ri utz chique ri tzel que-bilow iwe. 28 Chitzꞌonoj ri rutzil ucꞌuꞌxri Dios paquiwi ri caquitzꞌonoj ri na utztaj piwi riꞌix. Chiꞌana cꞌu orar paquiwi ritzel quechꞌaꞌt chiwij.** 29 Y we cꞌo junokcupachꞌ kꞌab xeꞌ aweꞌ, chayaꞌa luwar checupachꞌ ri jun chic xe aweꞌ. Y we cꞌo junokcumaj rakꞌuꞌ re pisbal awij, chayaꞌa neluwar che cucꞌam bi racoton. 30 Chatsipanche ri nibaꞌ we cutzꞌonoj toꞌbal chawe. Ywe cꞌo junok cumaj rubitak awe, matzꞌonojtanchi che. 31 Ecꞌu riꞌix chiꞌana chiqueri ticawex jelaꞌ pachaꞌ ri quiwaj caquiꞌanrique chiwe.

32 »Ma we xew cꞌax quebinaꞌ ri cꞌaxquenaꞌw iwe, michꞌob rakan takal chiwecayac ikꞌij ruma waꞌ; ma jenelaꞌ caquiꞌantak ri winak aj maquib; rique xew cꞌaxquequinaꞌ ri cꞌax quenaꞌw que. 33 Y wexew quiꞌan ri utz chique ri caquiꞌan ri utzchiwe, michꞌob rakan we takal chiwe cayacikꞌij ruma waꞌ; ma jenelaꞌ caquiꞌan tak riwinak aj maquib. 34 Yey we xew quiyachakꞌiꞌm chique ri iwetaꞌam chic quicꞌul nari chikꞌimbal re chique, michꞌob rakan wetakal chiwe cayac ikꞌij ruma waꞌ; ma jenelaꞌcaquiꞌan tak ri winak aj maquib; xewquechikꞌiman chique ri caquiya chikꞌimbalre chique.

35 »Noꞌj riꞌix, cꞌax chebinaꞌa ri tzel que-bilow iwe y chiꞌana ri utz chique. Chiyaꞌachakꞌiꞌm na jinta cꞌo quiwoyꞌej chwach. Wequiꞌan waꞌ, lic nim ri sipanic quicꞌul chilaꞌchicaj; yey ecꞌuchiriꞌ, pakatzij wi quixuꞌanix ralcꞌoꞌal ri Jun catakan chwi ronoje,ma jelaꞌ cuꞌan Rire, cucꞌut ri rutzil ucꞌuꞌxchique ri itzel quicꞌuꞌx, ri na quetioxin tachwach ri Dios. 36 Cꞌola cꞌu riꞌ ri cꞌaxnaꞌbal

cꞌuꞌxaj iwucꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri Kakaw Dios liccꞌo cꞌaxnaꞌbal ucꞌuꞌx.

Mikꞌat tzij paquiwi jujun chic(Mt. 7:1-5)

37 »Miꞌan ri xa piwe riꞌix quixuꞌan ajkꞌatal tzij paquiwi jujun chic, y jelaꞌ nacakꞌat ta cꞌu tzij piwi riꞌix. Miꞌan ri cꞌaxquixchꞌaw chiquij jujun chic, y jelaꞌ nacaꞌan tawaꞌ chiwe riꞌix. We cꞌo junok cama-cun chiwij, chicuyu umac y jelaꞌ cacuytajimac riꞌix.

38 Chixsipanok y jelaꞌ ri Dios casipanchiwe rucꞌ jun pajbal lic nim, lic tzanal upay capulputic; ma rucꞌ ri pajbal quixpajanwi riꞌix, rucꞌ tanchi wa pajbal caꞌan pajanicchiwe» xcha ri Jesús.

39Y xubiꞌij jun cꞌambal naꞌoj chique:«¿Utz neba juna potzꞌ cucꞌam uwach

jun chic potzꞌ? ¿Na quebeꞌtzak ta nawiquicabichal pa siwan? 40 Juna tijoꞌn naretaꞌam ta más chwa ri retaꞌam rutijonel.Yeywe lic qꞌui ri cumajo, riꞌ e cuꞌana pachaꞌrutijonel.

41 »¿Suꞌchac e lic catzutzaꞌ rucꞌaj cheꞌcꞌo chupa ruwach rawatz-achakꞌ yey e nacatoc ta il che resaxic ri cheꞌ kꞌebel chuparawach riꞌat? 42 Y we na catoc ta cꞌu il cheri cheꞌ kꞌebel chupa rawach riꞌat, ¿utz nawicabiꞌij che rawatz-achakꞌ: “Watz-nuchakꞌ,chayaꞌa luwar chwe canwesaj la jun ucꞌajcheꞌ cꞌo chupa rawach”? ¡Na utz taj! ¡Xaqueb apalaj! Nabe na chawesaj lo la cheꞌkꞌebel chupa rawach riꞌat, y jelaꞌ cat-tzuꞌnchi utz chaꞌ catoꞌ rawatz-achakꞌ che resaxiclo rucꞌaj cheꞌ cꞌo chupa ruwach rire.

Ruchꞌaꞌtem ri ticawex cucꞌutu saꞌ ri cꞌo paranimaꞌ

(Mt. 7:15-20)43 »Jinta juna chomilaj cheꞌ cuya

ujikꞌobalil na chom taj, yey juna cheꞌ nachom taj, na cuya ta ujikꞌobalil chom.44 Ma ronoje cheꞌ etaꞌmatal uwach rumarujikꞌobalil. Na camol ta higos che takri xuluquej y na camol ta uvas che tak rixucuyeꞌ.

45 »Jecꞌulaꞌ e junok utz ucꞌuꞌx, echiriꞌcachꞌaꞌtic, e quel lo ri utz ucꞌolom chupari ranimaꞌ. Yey e junok itzel ucꞌuꞌx, echiriꞌcachꞌaꞌtic, e quel lo ri na utz taj ucꞌolomchupa ri ranimaꞌ. Ma rucꞌ ruchꞌaꞌtem ri

** 6:28 We cꞌo caquiꞌan ri na utz taj chike, na ube taj cakaꞌan keꞌoj cucꞌ; e katzꞌonoj che ri Dios chaꞌ coc ri utz pacanimaꞌ rique.

Page 100: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 6:46 97 Lucas 7:19ticawex, cakꞌalajinic saꞌ ri cꞌo chupa ri ran-imaꞌ.

Ri ja tzꞌakom lo paꞌbaj y ri ja xꞌaniꞌ pasanyeb

(Mt. 7:24-27)46 »¿Suꞌchac quibiꞌij chwe “Kajawal, Ka-

jawal”, yey na quiꞌan ta ri cambiꞌij chiwe?47 Cambiꞌij cꞌu chiwe china rucꞌ cajunimaxwi ri jun cape wucꞌ, cuta ri nutzij y cuꞌanjanipa ri cambiꞌij:

48 »Waꞌ e canjunimaj rucꞌ jun achi xuyacjun rocho. Xucꞌot ri jul y lic naj xukasaj yxutzꞌak cꞌu lo ruparakan ri ja chwi abaj. Yechiriꞌ xpe lo jab, lic xnimar ri nimayaꞌ yrutzaꞌm ri yaꞌ lic xuroj rib che ri ja; yey rija xuchꞌij uchukꞌab, ma chwi abaj tzꞌakomlo wi. 49Noꞌj ri jun xuta ri nutzij y na xuꞌanta janipa ri cambiꞌij, e canjunimaj rucꞌ junachi xuꞌan ri rocho pa sanyeb y na xucojta lo ucowil ruparakan ri ja. Y echiriꞌ licxnimar ri nimayaꞌ, rutzaꞌm yaꞌ lic xuroj ribche ri ja. Ecꞌu riꞌ ri ja xwuluwub bi y xsachuwach» xcha ri Jesús.

7Ri Jesús cucunaj ri raj chac jun capitán aj

Roma(Mt. 8:5-13)

1Ri Jesús echiriꞌ xuqꞌuis cacꞌutun chiqui-wach ri ticawex, xeꞌec Capernaúm. 2 Chiriꞌjekel jun capitán* aj Roma y cꞌo jun raj chaclic yewaꞌ yey cajecꞌowic. Ecꞌu ri capitánlic cꞌax cunaꞌo. 3 Ecꞌuchiriꞌ xuto saꞌ takri cabiꞌx puwi ri Jesús, xebutak bi jujunnimak winak e aj wach que raj judiꞌab chaꞌquebeꞌelaj che capetic y coluꞌcunaj ri rajchac. 4 Ecꞌuchiriꞌ ri nimak winak xeboponrucꞌ ri Jesús, lic xebelaj che, jewaꞌ xquibiꞌij:

—Kajawal, wa jun capitán lic takal checatoꞌ la, 5 ma lic cꞌax cunaꞌ ri katinamity xojutoꞌ ne che uyaquic ri kasinagoga —xechaꞌ.

6 Ecꞌu ri Jesús xeꞌec cucꞌ. Ecꞌuchiriꞌ xe-bopon chunakaj ri ja, ri capitán xebutaklo jujun ramigos rucꞌ ri Jesús chaꞌ jewaꞌcaquibiꞌij che: «Wajawal, macosisaj ib lache cape la, ma na takal ta chwe coc lachiwocho; 7 ruma laꞌ xinchꞌobo na takaltane chwe quinopon chiwach la. Xew biꞌijla: “Chatcunutajok”, y rucꞌ ri chꞌaꞌtem la,cacunutaj ri waj chac. 8 Ma e pachaꞌ riꞌin,

in cꞌo pukꞌab jun takanel y rire ebuyaꞌomuqꞌuiyal soldados panukꞌab. We cambiꞌijcꞌu che junok: “Jat”, queꞌec; o cambiꞌij chejunok chic: “Chatpetok”, capetic. Yey wecambiꞌij che junawaj chac: “E chaꞌanawaꞌ”,cuꞌano.»

9 Echiriꞌ ri Jesús xuta ri xubiꞌij lo ricapitán, lic xcam ranimaꞌ che. Xutzuꞌ cꞌupan quiwach ri winak eteran chirij y jewaꞌxubiꞌij chique:

—Cambiꞌij chiwe, na nurikom tanechiquixoꞌl raj Israel junok lic cꞌo unimalcubulibal ucꞌuꞌx pachaꞌ wa jun achi—xchaꞌ.

10 Ecꞌuchiriꞌ ri etakom bi xetzelej chi-rocho ri capitán, xeꞌquirika ri raj chaccunutajinak chic.

Ri Jesús cucꞌastajisaj ri ralab jun ixok mal-caꞌn

11 Icꞌowinak chi waꞌ, ri Jesús xeꞌec pa juntinamit Naín rubiꞌ. E qꞌui chique rutijoꞌny uqꞌuiyal winak e rachbiꞌil bi. 12 Echiriꞌxebopon chunakaj ri tinamit, xril jun ani-maꞌ telem, e riꞌ queꞌmukok. Yey waꞌ e junala ralcꞌoꞌal jun ixok malcaꞌn y xew ne coralab riꞌ. Uqꞌuiyal cꞌu winak re ri tinamitcachbilam rixok. 13 Echiriꞌ ri Kanimajawalxril rixok, lic xjuchꞌ caꞌn pa ranimaꞌ yxubiꞌij che:

—Mokꞌ chi la —xchaꞌ.14 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xkib cucꞌ y xuchap

ri chꞌat pa telem wi ri animaꞌ. Ecꞌu ri eteleyom re xetaqꞌuiꞌic. Y ri Jesús xubiꞌij cheri caminak:

—Ala, cambiꞌij chawe: ¡Chatyactajok! —xchaꞌ.

15 Ecꞌuchiriꞌ, rala caminak chic xyacta-jic y xujeko cachꞌaꞌtic. Y ri Jesús xuyabi pukꞌab ruchu. 16 Echiriꞌ xquil waꞌ riwinak, conoje xcam canimaꞌ che y xquijekocaquiyac ukꞌij ri Dios, caquibiꞌij:

—Jun nimalaj kꞌalajisanel xwinakirchikaxoꞌl. Ri Dios cꞌuninak chaꞌ cojutoꞌ rioj utinamit —xechaꞌ.

17 Conoje cꞌu ri e cꞌo Judea y ri e cꞌo lochunakaj xquetaꞌmaj ri xuꞌan ri Jesús.

Ri Juan Aj Yaꞌl Bautismo quebutak lo ruti-joꞌn rucꞌ ri Jesús

(Mt. 11:2-6)18 Ecꞌu ri Juan xretaꞌmaj ronoje waꞌ,

ma rutijoꞌn xquitzijoj che. Ecꞌuchiriꞌ, xe-busiqꞌuij caꞌib chique 19 y jewaꞌ xubiꞌij:

* 7:2 “Capitán”: Waꞌ e aj wach que cien soldados.

Page 101: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 7:20 98 Lucas 7:38

—Jix rucꞌ ri Jesús y chitzꞌonoj che weRire e Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios, ri Jun biꞌtaliccacꞌunic, o cakoyꞌej chi junok chic —xchaꞌ.

20Ecꞌuchiriꞌ, rutijoꞌn ri Juan xebec rucꞌ riJesús y jewaꞌ xquibiꞌij che:

—Ri Juan Aj Yaꞌl Bautismo ojutakom lokchaꞌ cakatzꞌonoj cheꞌla we lal Ruchaꞌoꞌn lori Dios, ri Jun biꞌtalic cacꞌunic o cakoyꞌej chijunok chic —xecha che.

21 Chupa cꞌu laꞌ la ora ri Jesús xujekquebucunaj uqꞌuiyal winak che tak yabily che tak cꞌaxcꞌolil, quebucolobej ri e cꞌopaquikꞌab itzel uxlabixel y quebutzuꞌnisajuqꞌuiyal potzꞌ. 22Tecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xucꞌuluwach ri tzꞌonobal que rutijoꞌn ri Juan:

—Jix y chitzijoj che ri Juan ronoje rixiwilo y ri xito. Ma ri e potzꞌ quetzuꞌnic,ri e sic quebinic, ri cꞌo yabil lepra chiquequecunutajic, ri e tꞌoꞌc quetanic, ri ecami-nak quecꞌastajic y chique ri nibaꞌib catzijoxri Utzilaj Tzij.† 23Nim ukꞌij ralaxic cꞌu riꞌ rina casach ta ucꞌuꞌx wucꞌ —xchaꞌ.

Ri Jesús cachꞌaꞌt puwi ri Juan Aj YaꞌlBautismo

(Mt. 11:7-19)24Echiriꞌ xebec ri etakom lo ruma ri Juan,

ri Jesús xujek cachꞌaꞌt puwi ri Juan chiqueri winak, jewaꞌ xubiꞌij:

«¿Saꞌ ri xeꞌila alak pa ri luwarcatzꞌintzꞌotic? ¿Xeꞌila neba alak jun achi najinta ucowil xa pachaꞌ tani cajabajoꞌx rumari tew? 25 ¿Saꞌ ri xeꞌila alak? ¿Xeꞌila nebaalak jun achi uwikom rib rucꞌ chomilajcꞌul? Na e ta riꞌ, ma etaꞌam alak ri licquewikikic y cꞌo cucꞌ janipa ri caquirayij, riꞌpa cocho e aj wach ejekel wi. 26 Cantzꞌonojcꞌu riꞌ: ¿Saꞌ ri xeꞌila alak? ¿Xeꞌila alak junkꞌalajisanel? Areꞌ, yey pakatzij wi cambiꞌijche alak: E jun más cꞌo uwach chiquiwa rijujun chic kꞌalajisanelab. 27Ma jewaꞌ cubiꞌijRuchꞌaꞌtem ri Dios puwi ri Juan:Riꞌin cannabesaj bi ri waj chac chawach

Riꞌatchaꞌ cuyijbaꞌ ri be chwach pan rawoponibal

Mal. 3:1cachaꞌ.

28 Cambiꞌij cꞌu che alak: Chique riticawex ebalaxinak wara che ruwachulew,na jinta juna kꞌalajisanel más cꞌo uwach

chwa ri Juan Aj Yaꞌl Bautismo. Pero chwicꞌu riꞌ waꞌ wa queꞌec, china ri coc chuparutakanic ri Dios, tob na jinta uwach, másnim ukꞌij ralaxic chwa ri Juan»‡ xcha riJesús.

29 Echiriꞌ ri winak y ri aj tzꞌonol puakre tojonic✡ xquita waꞌ, xquetaꞌmaj pakatzijwi ri Dios lic jusucꞌ. E uwariꞌche xquitzelejquitzij y xquicꞌul ri bautismo cuya ri Juan.30 Noꞌj ri fariseos y raj cꞌutunel re ri tz-ijpixab xquicꞌak bi ukꞌij ri rajawal ucꞌuꞌxri Dios xcꞌut chique, ma na xquitzelej taquitzij y na xquicꞌul ta ri bautismo cuya riJuan.

31 Je tanchi waꞌ xubiꞌij ri Jesús:«¿China cꞌu rucꞌ canjunimaj wi quiwach

ri winak re wakꞌij ora? ¿Saꞌ rucꞌ e junamwi? 32E canjunimaj quiwach cucꞌ ri cꞌoꞌmabetzꞌul pa cꞌayibal quesiqꞌuin chiquiwach,caquibiꞌij:“Echiriꞌ riꞌoj xkachꞌawisaj suꞌ chiwe,riꞌix na xiwaj taj quix-xajawic;yey echiriꞌ xkatunaj bix bisobal uwach

chiwe,na xiwaj taj quixjuyuyic” —quechaꞌ.33 Jecꞌulaꞌ ralak, ma echiriꞌ xcꞌun ri JuanAj Yaꞌl Bautismo, rire lic cuꞌan ayuno y nacutij tane vino. Yey ralak cabiꞌij alak: “Waꞌwaꞌchi cꞌo pukꞌab jun itzel uxlabixel” cachaalak. 34 Xcꞌun cꞌu lo Ralaxel ChiquixoꞌlTicawex. Rire cutij ronoje ri cayaꞌ chwach,yey ralak cabiꞌij alak: “Waꞌ wa jun achi licjapjatel§ y kꞌabaꞌrel, cachbiꞌil raj tzꞌonolpuak re tojonic** y raj maquib” cacha alak.35 Pero cakꞌalajin na cꞌut china tak ri lic cꞌorunaꞌoj ri Dios cucꞌ ruma ri quiꞌanom» xchari Jesús.

Ri Jesús cucuy umac jun ixok aj mac36 Tecꞌuchiriꞌ, xsiqꞌuix ri Jesús ruma jun

fariseo Simón rubiꞌ chaꞌ queꞌwoꞌk rucꞌ. Ecꞌuri Jesús xeꞌec chirocho ri fariseo y xtzꞌuyiꞌchwa ri mexa. 37 Cꞌo cꞌu jun ixok aj pa latinamit na utz ta rubinic usilabic. Echiriꞌrire xretaꞌmaj cawaꞌ ri Jesús chirocho rifariseo, xucꞌam bi jun cꞌolibal ꞌanatal rucꞌalabastro†† nojinak che cunabal lic quiꞌruxlab. 38 Cokꞌ cꞌu riꞌ xopon xeꞌrakanri Jesús. Yey rucꞌ ruwaꞌal uwach xujek

† 7:22 Janipa ri xuꞌan ri Jesús e biꞌtal chi can ruma ri kꞌalajisanel Isaías. Is. 35:5-6; 61:1-2 ‡ 7:28 Quil nota Mateo11:11. ✡ 7:29 Lc. 3:12 § 7:34 “Japjatel” e cabiꞌx che juna ticawex lic jikꞌ. ** 7:34 “Raj tzꞌonol puak retojonic”: Quil “cobrador de impuestos” pa vocabulario. †† 7:37 “Alabastro”: Jun chomilaj abaj lic qꞌui rajil.

Page 102: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 7:39 99 Lucas 8:8cuchꞌakabaꞌ ri rakan ri Jesús, y rucꞌ cꞌuruwiꞌ cuchakisaj; cutzꞌub ri rakan y cusokꞌri cunabal lic quiꞌ ruxlab che.

39 Echiriꞌ xril waꞌ ri fariseo, ri siqꞌuiyomre ri Jesús, xuchꞌobo: «We ta waꞌchipakatzij wi kꞌalajisanel, cunaꞌbej riꞌ saꞌ ru-binic usilabic wiꞌxok cachapaw re, ma waꞌwiꞌxok lic aj mac.»

40 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús jewaꞌ xubiꞌij che:—Simón, cꞌo cuaj cambiꞌij cheꞌla —xchaꞌ.Ri fariseo xubiꞌij che:—Biꞌij la, Wajawal —xchaꞌ.41Xubiꞌij cꞌu ri Jesús:—Ecꞌo caꞌib achijab cꞌo quicꞌas rucꞌ jun

achi cuya puak pa chakꞌiꞌm. Jun chique,ucꞌas woꞌob ciento denarios y ri jun chic,ucꞌas cincuenta denarios. 42 Quicabichalna caquirik ta chic saꞌ rutojic. Ecꞌu rachiaj yaꞌl chakꞌiꞌm xucuy quimac quicabichalche ri quicꞌas. Woꞌora, Simón, biꞌij lachwe ¿china chique wa caꞌib achijab máscatioxin‡‡ chwach rachi aj yaꞌl chakꞌiꞌm? —xchaꞌ.

43Ri Simón xucꞌul uwach:—Chinuwach riꞌin, e ri jun achi ri xcuytaj

umac che ri cꞌas más qꞌui —xchaꞌ.Y ri Jesús xubiꞌij che:—Ri xbiꞌij la, lic areꞌ —xchaꞌ.44 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xutzuꞌ uwach rixok

y xubiꞌij che ri Simón:—¿Quil la wa jun ixok? Echiriꞌ xinoc lo

riꞌin chi ocho la, rilal na xya ta la nuyaꞌ rechꞌajbal riwakan. Noꞌjwa jun ixok xuchꞌak-abaꞌ ri wakan rucꞌ ruwaꞌal uwach y xuchak-isaj rucꞌ ruwiꞌ. 45 Yey rilal na xtzꞌub tanela nuchiꞌ; noꞌj rire chwi echiriꞌ xinoc lok,na rokꞌotam ta cutzꞌub ri wakan. 46 Rilalna xsokꞌ tane la aceite chwi nujolom; noꞌjrire xusokꞌ cunabal lic quiꞌ ruxlab che riwakan.§§ 47 Cambiꞌij cꞌu cheꞌla: Rire xuꞌanwaꞌ ma nucuyum chi ruqꞌuiyal umac; euwariꞌche lic cucꞌut ri rutzil ucꞌuꞌx chwe.Noꞌj e junok na lic ta qꞌui rumac cuytajinak,riꞌ xa jubikꞌ ri rutzil ucꞌuꞌx cucꞌutu —xchache ri Simón.

48 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij che rixok:—Ixok, ronoje ramac cuytajinak chic —

xchaꞌ.

49Ecꞌu ri etzꞌul rucꞌ ri Jesús chwa ri mexaxquijeko caquichꞌaꞌtibej chiquiwach, jewaꞌcaquibiꞌij: «¿Saꞌ nawi ruwach wa jun achicucuy mac?» quechaꞌ.

50 Pero ri Jesús xubiꞌij che rixok:—Ruma ri cubulibal acꞌuꞌx, xatcolobeta-

jic; jat cꞌu chi utzil chomal —xcha che.8

Rixokib e toꞌbel re ri Jesús1 Icꞌowinak chi cꞌu waꞌ, ri Jesús cabin

pa tak ronoje tinamit y aldeas cutzijoj riUtzilaj Tzij re rutakanic ri Dios. E rachbiꞌilcꞌu ri cablajuj utijoꞌn, 2 cucꞌ jujun ixokib rieberesam paquikꞌab itzel uxlabixel y ebu-cunam che uqꞌuiyal yabil. Chiquixoꞌl e cꞌori María ri ebelinak wukub itzel uxlabixelche, 3 ri Juana rixokil rachi Chuza ri aj wachre rubitak re ri Rey Herodes, ri Susana cucꞌjujun chic ixokib caquinimaj ri Jesús rucꞌtak rubitak que.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi ri awanel(Mt. 13:1-9; Mr. 4:1-9)

4 Cꞌo jun kꞌij lic e qꞌui ri winak xebello pa tak tinamit y xquimol quib rucꞌ riJesús. Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xujek cacꞌutunchiquiwach rucꞌ tak cꞌambal naꞌoj, jewaꞌxubiꞌij:

5 «Julaj jun awanel xel bi che rawaxicri rijaꞌ. Ecꞌuchiriꞌ catajin che ujopopexicrijaꞌ,* cꞌo xtzak can chuchiꞌ ri be. Y waꞌxyikꞌ uwiꞌ cuma ri quebicꞌowic y xtij bicuma tak ri tzꞌiquin.

6 »Cꞌo ijaꞌ xtzak can pa tak abaj; yeyechiriꞌ xel lok, xchakijic ma na camuꞌmutta ruxeꞌ.

7 »Cꞌo ijaꞌ xtzak can pa tak qꞌuix. Ecꞌuriꞌ waꞌ xqꞌuiy junam rucꞌ ri qꞌuix, pero xjikꞌcan chuxeꞌ ri qꞌuix.

8 »Noꞌj cꞌo xtzak can pa chomilaj ulew.Ecꞌu riꞌ waꞌ, echiriꞌ xqꞌuiyic, lic xuꞌanrekaꞌn; chujujunal rakan xel jun cientoche» xchaꞌ.

Tecꞌuchiriꞌ, lic co xchꞌaw ri Jesús, je-waꞌ xubiꞌij: «China cꞌu ri cꞌo utanibal cheutayic, ¡chuta cꞌu riꞌ!» xchaꞌ.

Saꞌ ruchac tak ri cꞌambal naꞌoj(Mt. 13:10-17; Mr. 4:10-12)

‡‡ 7:42 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “cꞌax cunaꞌo”. §§ 7:46 Ri caquiꞌan raj Israel ojertan chaꞌ caquiyac ukꞌij junabinel chicocho, e caquiya uyaꞌ re chꞌajbal ri rakan, caquitzꞌub uchiꞌ y caquisokꞌ aceite quiꞌ ruxlab chwi rujolom. * 8:5E rojertan chilaꞌ Israel echiriꞌ caquiꞌan rawanic re ri trigo xa caquijopopej rijaꞌ pulew, tecꞌuchiriꞌ caquichꞌuk uwiꞌ rucꞌulew.

Page 103: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 8:9 100 Lucas 8:279Tecꞌuchiriꞌ, rutijoꞌn xquitzꞌonoj che:—¿Saꞌ queꞌelawi wa cꞌambal naꞌoj? —

xechaꞌ.10Ri Jesús xubiꞌij chique:«Chiwe riꞌix yaꞌtalic cakꞌalajisax runaꞌoj

ri Dios chwi rutakanic. Noꞌj chique riwinak, cancꞌut xew rucꞌ cꞌambal naꞌoj. Matob rique quetzuꞌnic, e junam rucꞌ na quet-zuꞌn taj; tob quetanic, e junam rucꞌ naquetan taj y e riꞌ na jinta cꞌo caquimajusucꞌ.✡

Ri Jesús cukꞌalajisaj ri cꞌambal naꞌoj puwi riawanel

(Mt. 13:18-23; Mr. 4:13-20)11 »Woꞌora cankꞌalajisaj chiwe saꞌ

queꞌelawi wa cꞌambal naꞌoj. Rijaꞌ eRuchꞌaꞌtem ri Dios.

12 »Ri xtzak can chuchiꞌ ri be, e pachaꞌri ticawex caquita Ruchꞌaꞌtem ri Dios, perocacꞌun lo ritzel winak y caresaj waꞌ pa can-imaꞌ chaꞌ na caquicoj taj y na quecolobetajta cꞌu riꞌ.

13 »Ri xtzak can pa tak abaj, e pachaꞌri ticawex caquita Ruchꞌaꞌtem ri Dios ycaquicꞌul rucꞌ quiꞌcotemal; noꞌj na e tiquilta chi utz. Caquicoj cꞌu Ruchꞌaꞌtem xaqueb oxib kꞌij; yey echiriꞌ cacꞌun lo cꞌambalquipa, caquesaj bi quib chirij ri Dios.

14 »Ri xtzak can pa tak qꞌuix, e pachaꞌri ticawex caquita Ruchꞌaꞌtem ri Dios, yeyna caquiꞌan taj saꞌ ri cubiꞌij. Coqꞌuil cꞌuriꞌ casach uwach Ruchꞌaꞌtem ri Dios cꞌo pacanimaꞌ ruma rubis quicꞌuꞌx, ri quibeyoma-lil y rukusil ruwachulew; y na chom ta cꞌuriꞌ ri quilitaj che ri quibinic.

15 »Noꞌj ri xtzak can pa chomilaj ulew,e pachaꞌ ri ticawex caquicꞌul pa sakil wiRuchꞌaꞌtem ri Dios y rucꞌ ronoje quicꞌuꞌxcaquicꞌol pa canimaꞌ. Lic chom cꞌu riꞌ riquilitaj che ri quibinic.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi jun akꞌ tzijtalic(Mr. 4:21-25)

16 »Na jinta junok cutzij juna akꞌ ycuchꞌuk uwiꞌ rucꞌ juna mulul re pajbal ocujuꞌ chuxeꞌ ruwarabal. Ma ri cuꞌan che,e cuya lo chupa rucꞌolibal chicaj chaꞌ jelaꞌcutzij quiwiꞌ ri queboc bi. 17 Ma coponri kꞌij echiriꞌ janipa ri na kꞌalajisam taj,cakꞌalajisax na; yey janipa ri ewatalic, que-taꞌmaxic.

18 E uwariꞌche chita chi utz janipa ricambiꞌij chiwe; ma china ri cucꞌul chi utzjanipa ri cacꞌut chwach, riꞌ cacꞌut ne máschwach y jecꞌulaꞌ cumaj más. Yey china rina cucꞌul ta ri cacꞌut chwach, riꞌ camaj neche janipa ri cuchꞌobo umajom chi usucꞌ»xcha ri Jesús.

Ruchu y tak ruchakꞌ ri Jesús(Mt. 12:46-50; Mr. 3:31-35)

19 Julaj echiriꞌ lic e cꞌo uqꞌuiyal winakrucꞌ ri Jesús, ruchu y tak ruchakꞌ xoꞌlquilaꞌ,yey na utz ta cꞌu xekib rucꞌ cuma ruqꞌuiyalwinak. 20 Ecꞌuchiriꞌ, xbiꞌx che ri Jesús:

—Ri chu la y tak ri chakꞌ la e cꞌo pa be ycacaj caquil wach la.

21Rire xucꞌul uwach:—E ri quetaw re Rutzij Upixab ri Dios y

caquiꞌan ronoje ri cubiꞌij, waꞌ e nuchu y etak nuchakꞌ riꞌ —xchaꞌ.

Ri Jesús cukꞌatej ri cakjikꞌ chwi ri mar(Mt. 8:23-27; Mr. 4:35-41)

22Cꞌo jun kꞌij ri Jesús xoc chupa jun barcojunam cucꞌ rutijoꞌn y xubiꞌij chique:

—Joꞌ, chojkꞌax chꞌaka yaꞌ —xcha chique.Y xebec cꞌu riꞌ.

23 Echiriꞌ quebin chwi ri mar, ri Jesúsxwaric. Ewi xpe jun nimalaj cakjikꞌ chwiri mar y xujek canoj ri barco che yaꞌ y eriꞌ ya laj camukutajic. 24Na jampatana cꞌutxeꞌquicꞌosoj ri Jesús, jewaꞌ xquibiꞌij che:

—¡Kajawal, Kajawal! ¡Cojcamic! —xechache.

Echiriꞌ xyactaj ri Jesús, xukꞌatej ri cakjikꞌ.Ecꞌu ri yaꞌ quel chicaj, xyeniꞌic y ri tewxtaniꞌic. 25 Tecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij chique ruti-joꞌn:

—¿Saꞌ xuꞌan ri cubulibal icꞌuꞌx wucꞌ? —xcha chique.

Pero rutijoꞌn lic quixiꞌim quib y cami-nak canimaꞌ che. Xquibiꞌij cꞌu chiquiwach:«¿Saꞌ ruwach waꞌ waꞌchi? ¡Ma tob ne ricakjikꞌ y ri yaꞌ caquicoj utzij!» xechaꞌ.

Jun achi aj Gadara cꞌo pukꞌab jun itzeluxlabixel

(Mt. 8:28-34; Mr. 5:1-20)26 Ecꞌuchiriꞌ, xebopon pa ri luwar re

Gadara cꞌo chꞌaka yaꞌ che Galilea. 27 Echiriꞌxkaj ri Jesús chuꞌlew, xoꞌlcꞌul ruma jun achiaj pa la tinamit. Cꞌo tan kꞌij waꞌchi cꞌopukꞌab jun itzel uxlabixel. Na cucoj ta ukꞌuꞌy na jekel ta chirocho, ma jekel pa tak

✡ 8:10 Is. 6:9

Page 104: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 8:28 101 Lucas 8:50

mukubal que animaꞌ. 28Waꞌchi, echiriꞌ xriluwach ri Jesús, lic xsiqꞌuinic y xuxuc ribchwach. Y lic co xchꞌawic, jewaꞌ xubiꞌij:

—¿Suꞌchac coꞌlmina ib la wucꞌ, Jesús, lalUcꞌajol ri Dios cꞌo chilaꞌ chicaj? Cantzꞌonojco cheꞌla na quinya ta la pa cꞌax —xchaꞌ.29 (Xubiꞌij waꞌ ma ri Jesús cutak ri itzelilajuxlabixel chaꞌ quel bi che rachi. Yey lic cꞌotan kꞌij rachi cꞌo pukꞌab waꞌ. Y tob cayutpa carena y pa griyetas, ronoje curakij ycacꞌam bi ruma ri itzel uxlabixel pa takluwar catzꞌintzꞌotic.)

30 Ecꞌu ri Jesús xutzꞌonoj che rachi:—¿Saꞌ rabiꞌ? —xchaꞌ.Rire xubiꞌij:—Legión† —xchaꞌ. Xubiꞌij waꞌ ma lic

e qꞌui ri itzel uxlabixel eboquinak rucꞌ.31 Ecꞌu tak ri itzel uxlabixel lic xquicoj quibchwach ri Jesús chaꞌ na quebutak tubi pa risiwan na jinta utakexic uchoyil upa.✡

32 E cꞌo cꞌu uqꞌuiyal ak quewaꞌ chwa rijuyub y tak ri itzel uxlabixel xquitzꞌonojchaꞌ queboc bi cucꞌ ri ak. Ecꞌu ri Jesúsxuya luwar chique. 33 Ecꞌuchiriꞌ, xebel biche rachi y xeboc bi cucꞌ ri ak. Y conojewaꞌ xeꞌquicꞌaka bi quib chwi jun siwan,xebeꞌtzak chupa ri mar y xejikꞌic.

34 Ecꞌu ri quechajin que ri ak, echiriꞌxquil takwaꞌ, xebanimajic y janipa ri xquiloxebec che utzijoxic chupa ri tinamit y patak juyub.

35 Xepe cꞌu ri winak che rilic saꞌ rixꞌaniꞌ chiriꞌ. Echiriꞌ xecꞌun pa cꞌo wi riJesús, xquirik rachi ri ebelinak chubi ri itzeluxlabixel che, tzꞌul xeꞌrakan ukꞌab ri Jesús,ucojom chi ukꞌuꞌ y jusucꞌ chi runaꞌoj. Rumawaꞌ, lic xquixiꞌij quib. 36 Y ri xebilow waꞌxquitzijoj chique ri cꞌacꞌ xecꞌunic, suꞌanicxcolobetaj rachi ri xebel bi ri itzel uxlabixelche. 37 Ecꞌuchiriꞌ, conoje ri winak pa tak riluwar re Gadara xebelaj che ri Jesús quel bichiriꞌ ma lic quixiꞌim quib che. Y ri Jesúsxoc chupa ri barco chaꞌ catzelejic.

38 Ecꞌuchiriꞌ, rachi ri ebelinak bi ri itzeluxlabixel che, xelaj che ri Jesús chaꞌ cuyaluwar che caterej bi chirij; pero ri Jesúsxutak che cacanaj canok, jewaꞌ xubiꞌij che:

39 —Chat-tzelej chaꞌwocho y chatzijojchique ri ticawex ronoje ri utz uꞌanom riDios awucꞌ —xchaꞌ.

Y rachi e xuꞌano; xeꞌec che utzijoxicchupa ronoje ri tinamit ri utz xꞌan cheruma ri Jesús.

Rumiꞌal ri Jairo yey rixok xuchap rukꞌuꞌ riJesús

(Mt. 9:18-26; Mr. 5:21-43)40 Echiriꞌ xtzelej ri Jesús chꞌaka yaꞌ, ri

winak xquicꞌul rucꞌ quiꞌcotemal ma conojelic coyeꞌem. 41 Ecꞌuchiriꞌ, xopon jun achiJairo rubiꞌ, rire aj wach re ri sinagoga. Waꞌwaꞌchi xuxuc rib xeꞌrakan ukꞌab ri Jesúsy lic xelaj che queꞌec chirocho, 42 ma xajun co rumiꞌal y laj cablajuj rujunab, yeycajecꞌowic. Ecꞌuchiriꞌ xeꞌec ri Jesús rucꞌ,uqꞌuiyal winak xeterej bi chirij y lic caquip-itzꞌipaꞌ.

43Chiquixoꞌlibal cꞌu ri winak cꞌo jun ixoklic yewaꞌ, e cablajuj lo junab riꞌ na cataniꞌta ri yabil re upa icꞌ che. Ronoje ri cꞌorucꞌ uqꞌuisom chi ne cucꞌ ri aj cun, yey najinta junok xrikowucunaxic ri yabil cꞌo che.44Rire xkib cꞌu pana chirij ri Jesús y xuchapruchiꞌ rukꞌuꞌ. Y chupa cꞌu laꞌ la jokꞌotajxtaniꞌ ruyabil.

45 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xutzꞌonoj:—¿China ri xchapaw weꞌin? —xchaꞌ.Yey na jinta junok cuya rib chupa.

Ecꞌuchiriꞌ ri Pedro y ri rachbiꞌil xquibiꞌij:—Kajawal, ri winak caquipitzꞌipaꞌ la y

caquiminimaꞌ la. ¿Suꞌchac cꞌu riꞌ catzꞌonojla: “¿China ri xchapaw weꞌin?” —xechaꞌ.

46Noꞌj ri Jesús xubiꞌij:—Cꞌo jun xinchapawicmaxinnaꞌo cꞌo jun

xcunutaj rucꞌ ri nuchukꞌab —xchaꞌ.47 Echiriꞌ rixok xrilo xnaꞌbetaj ruma ri

Jesús, xpetic cabirbotic. Xuxucubaꞌ cꞌu ribxeꞌrakan ukꞌab ri Jesús y xutzijoj chiqui-wach conoje ri winak suꞌbe xuchap rukꞌuꞌri Jesús y chaꞌtaj xa pa jokꞌotaj xcunutajic.

48 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij che:—Ixok, ruma ri cubulibal cꞌuꞌx la wucꞌ,

xcunutaj la. Oj cꞌu la riꞌ chi utzil chomal —xchaꞌ.

49 Cꞌa cachꞌaꞌt ne ri Jesús, echiriꞌ xcꞌunlo jun petinak chirocho ri aj wach re risinagoga y xoluꞌbiꞌij che ri Jairo:

—Ri miꞌal la ya xcamic; na jinta chicutikoj cabayabaꞌ la ri tijonel —xchaꞌ.

50 Echiriꞌ xuta waꞌ ri Jesús, xubiꞌij che riJairo:

† 8:30 “Legión”: Wa chꞌaꞌtem queꞌelok “uqꞌuiyal soldados”. Jun legión e cꞌo wakib mil soldados che. Wara queꞌelawiuqꞌuiyal itzel uxlabixel. ✡ 8:31 Ap. 20:1-3

Page 105: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 8:51 102 Lucas 9:18—Muxiꞌij rib cꞌuꞌx la, xew lic cubula cꞌuꞌx

la wucꞌ y jelaꞌ cacolobetaj ri miꞌal la che ricamic —xchaꞌ.

51 Ecꞌuchiriꞌ xopon chirocho ri Jairo, riJesús xew xebucoj bi ri Pedro, ri Jacobo, riJuan y ruchu-ukaw ri ralco ali; y na xuyata luwar che junok chic coc bi. 52 Conoje riwinak quebokꞌic y lic quetunanic. Noꞌj riJesús xubiꞌij chique:

—Mixokꞌic, ma ri ralco ali na caminaktaj, xa cawaric —xchaꞌ. 53 Ecꞌu rique xaxquitzeꞌej ri xubiꞌij, ma quetaꞌam caminakchic.

54Noꞌj ri Jesús xuchap rukꞌab ri ralco aliy lic co xubiꞌij:

—Ali chuuy, ¡chatyactajok! —xchaꞌ.55 Ecꞌuchiriꞌ xtzelej lo ri ranimaꞌ y chupa

cꞌu laꞌ la jokꞌotaj xyactajic. Y ri Jesúsxebutak che uyaꞌic uwa. 56 Ecꞌu ruchu-ukaw lic xcam canimaꞌ che, pero ri Jesúsxebutak che na caquibiꞌij ta che junok waxuꞌano.

9Ri Jesús cuya bi quichac ri cablajuj utakoꞌn(Mt. 10:5-15; Mr. 6:7-13)

1 Ri Jesús xumol quichiꞌ ri cablajujutijoꞌn y xuya paquikꞌab quebequesaj biitzelilaj uxlabixel y quequicunaj ri yewaꞌib.2 Xebutak cꞌu bi riꞌ che utzijoxic rutakanicri Dios y che quicunaxic ri yewaꞌib. 3 Jewaꞌxubiꞌij chique:

«Macꞌo micꞌam bi re pa be; micꞌam biichꞌamiꞌy, iteb, iwa, imeyo o jun chic ico-ton. 4 We xixcꞌul pa juna ja, chixcꞌolachiriꞌ cꞌate quixel bi echiriꞌ quixꞌec pa junchic tinamit. 5 We chupa juna tinamit naquixcꞌul taj, chixelubi chiriꞌ y chipupaꞌ canrulew cꞌo che ri iwakan, waꞌ e cꞌutubal rena utz ta quiꞌanom ri ejekel chiriꞌ» xchachique.

6 Xebel cꞌu bi rutijoꞌn y xebec pa takaldeas re caquitzijoj ri Utzilaj Tzij y requequicunaj yewaꞌib che ronoje luwar.

Ri Herodes cuta puwi ri cuꞌan ri Jesús(Mt. 14:1-12; Mr. 6:14-29)

7 Ri Herodes, ri rey re Galilea, xuta puwironoje ri cuꞌan ri Jesús. Ruma cꞌu waꞌ, licsachinak runaꞌoj, ma e cꞌo jujun quebiꞌnre: «Laꞌ e ri Juan xcꞌastaj lo chiquixoꞌlri ecaminak» quechaꞌ. 8 Yey e cꞌo jujuncaquibiꞌij: «Rire e Elías xwinakir lok.» Y e

cꞌo jujun chic caquibiꞌij: «E junok chiqueri kꞌalajisanelab re ojertan xcꞌastaj lok»quechaꞌ. 9Noꞌj ri rey Herodes xubiꞌij: «Riꞌinxintak ucꞌatzixic rujolom ri Juan. ¿Chinacꞌu riꞌ waꞌ waꞌchi lic saꞌchi ri quintajinche utayic puwiꞌ?» xchaꞌ. Y cutzucuj cꞌutsuꞌanic caril uwach ri Jesús.

Ri Jesús quebutzuk woꞌob mil achijab(Mt. 14:13-21; Mr. 6:30-44; Jn. 6:1-14)

10 Echiriꞌ xetzelej lo ri cablajuj utakoꞌnri Jesús, xquitzijoj che Rire janipa takri xquiꞌano. Ecꞌuchiriꞌ, xecꞌam bi rumari Jesús y xebec quituquel pa jun luwarcatzꞌintzꞌotic chunakaj jun tinamit Bet-saida rubiꞌ.

11Noꞌj ri winak echiriꞌ xquetaꞌmaj, xebello pa tak ri tinamit y xebec chaꞌ queꞌquirikari Jesús. Yey Rire xebucꞌul chi utz, xujekcatzijon chiquiwach puwi rutakanic ri Diosy xebucunaj ri e yewaꞌib chique.

12 Echiriꞌ catajin ubenam ri kꞌij, xekib lori cablajuj utijoꞌn y xquibiꞌij che:

—Kajawal, utz we quetak bi la ri winakpa tak raldeas y pa tak ri luwar cꞌo lo xanakaj chaꞌ queꞌquitzucuj pa quewar wi ysaꞌ ri caquitijo, ma ri wara pa oj cꞌo wi liccatzꞌintzꞌotic —xecha che.

13Noꞌj ri Jesús xubiꞌij chique:—Chebitzuku riꞌix —xchaꞌ.Ecꞌu rutijoꞌn xquibiꞌij che:—Xa woꞌob pam y caꞌib car cꞌo kucꞌ. Xew

we e laꞌ cojꞌec y queꞌkalokꞌo waꞌim queconoje wa uqꞌuiyal winak, quekatzuk cꞌu riꞌ—xechaꞌ.

14 Laj e lo woꞌob mil chi achijab e cꞌochiriꞌ. Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique rutijoꞌn:

—Chibiꞌij chique ri winak quetzꞌuyiꞌchimutzaꞌj re nicꞌaj ciento chujujunal —xchaꞌ.

15 Jelaꞌ xquiꞌano, xequitzꞌuyubaꞌ conoje.16 Ecꞌuchiriꞌ ri Jesús xucꞌam ri woꞌob pam yri caꞌib car, xtzuꞌn chicaj y xtioxin chwachri Dios. Xuya cꞌu bi chique rutijoꞌn chaꞌcaquijach chique ri winak. 17 Conoje cꞌu riwinak xewaꞌic y xenoj chi utz. Tecꞌuchiriꞌ,xquimol ri chꞌakaꞌtaꞌk quikax y rucꞌ waꞌxnoj lo cablajuj chacach.

Ri Pedro cukꞌalajisaj ri Jesús e ri Cristo(Mt. 16:13-20; Mr. 8:27-30)

18 Cꞌo jun kꞌij ri Jesús utuquel cachꞌaꞌtrucꞌ ri Dios, yey xew rutijoꞌn e cꞌo rucꞌ. Ewixutzꞌonoj chique:

Page 106: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 9:19 103 Lucas 9:39—Chiquiwach ri winak, ¿in china nawi

riꞌin? —xchaꞌ.19Rutijoꞌn xquicꞌul uwach che:—Cꞌo quebiꞌn re lal ri Juan Aj Yaꞌl

Bautismo; jujun chic caquibiꞌij lal ri Elías;y jujun chic, lal junok chic chique rikꞌalajisanelab re ojertan cꞌastajinak lok —xechaꞌ.

20 Ecꞌuchiriꞌ, xutzꞌonoj tanchi chique:—Yey chiwach riꞌix, ¿in china riꞌin? —

xchaꞌ.Ecꞌu ri Pedro xucꞌul uwach:—Rilal lal ri Cristo, Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios

—xchaꞌ. 21 Pero ri Jesús lic xebutak che nacaquitzijoj ta cꞌana che junok china Rire.

Ri Jesús cachꞌaꞌt puwi rucamic y rucꞌasta-jibal

(Mt. 16:21-23; Mr. 8:31–9:1)22 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij chique:—Lic chirajawaxic che Ralaxel Chiquixoꞌl

Ticawex cutij na ri cꞌax y cacꞌak bi ukꞌijcuma ri nimakwinak re ri tinamit, ri nimake aj chacunel paRochoDios y raj cꞌutunel reri tzijpixab. Tecꞌuchiriꞌ, cacamisaxic; noꞌjchurox kꞌij cacꞌastaj lok —xchaꞌ.

Ri chirajawaxic chique ri cacaj queterejchirij ri Jesús

(Mt. 16:24-28; Mr. 8:34-38)23Xubiꞌij tanchi cꞌu chique conoje:—We cꞌo junok caraj caterej lo chwij, lic

chirajawaxic che muꞌan xew ri caraj rire, eronoje kꞌij chucuyu ri cꞌax cape puwiꞌ rumaucojom ri nubiꞌ; yey utz cꞌu riꞌ caterej lochwij. 24 Ma china ri na cuya ta ranimaꞌrucꞌaslem, riꞌ e cujam ri chomilaj cꞌasle-mal chwach ri Dios; noꞌj ri cuya ranimaꞌrucꞌaslemwuma riꞌin, riꞌ e curik ri chomilajucꞌaslemal chwach ri Dios.

25 »¿Saꞌ cꞌu cutikoj riꞌ che juna ticawexwe cuꞌan rajaw ronoje ruwachulew, yeye cujam rucꞌaslemal y jelaꞌ cusach uwachchiribil rib? 26 Ma china ri caqꞌuix chweriꞌin y che ri nuchꞌaꞌtem, jelaꞌ cꞌu riꞌ riin Alaxel Chiquixoꞌl Ticawex quinqꞌuix cherire echiriꞌ quincꞌun tanchi rucꞌ runimalnuchomalil, junam rucꞌ runimal uchomalilri Nukaw y cucꞌ tak ri santowilaj ángeles.27 Riꞌin pakatzij wi cambiꞌij chiwe: E cꞌojujun chique wa e cꞌo wara na quecam tanawe na xquil tubi rutakanic ri Dios —xchaꞌ.

Ri jalcꞌatajibal uwach ri Jesús(Mt. 17:1-8; Mr. 9:2-8)

28 Laj wajxakib kꞌij riꞌ ubiꞌim waꞌ ri Jesúsechiriꞌ xebuchaꞌ ri Pedro, ri Juan y ri Jacoboy xel bi cucꞌ chwa jun juyub chaꞌ queꞌchꞌaꞌtrucꞌ ri Dios. 29 Yey echiriꞌ cachꞌaꞌt rucꞌ riDios, xjalcꞌatitaj rupalaj y rukꞌuꞌ xuꞌan licsak y cawolkꞌinic.

30 Y xewinakir cꞌu queb achijab e riꞌquechꞌaꞌt rucꞌ. Waꞌ e ri Moisés y ri Elías,kꞌalajisanelab re ojertan. 31 Ecꞌu riquesututal quij rucꞌ jun chomilaj kꞌijsak. Yquechꞌaꞌt puwi rucamic ri Jesús, ri cucꞌu-lumaj na chilaꞌ Jerusalem.

32 Ri Pedro cucꞌ ri rachbiꞌil lic cꞌo waramchique, pero xtzor caꞌn quiwach y xquil cꞌurunimal uwonibal ri Jesús y ri caꞌib achijabe cꞌo rucꞌ. 33 Ecꞌuchiriꞌ catajin bi quelic ricaꞌib achijab rucꞌ ri Jesús, ri Pedro xubiꞌijche ri Jesús:

—Kajawal, lic utz xyaꞌtaj chike oj cꞌowara. Kaꞌana cꞌu oxib rancho:* jun e la,jun re ri Moisés y jun re ri Elías —xchaꞌ. RiPedro xubiꞌij waꞌ ruma na cunaꞌ taj saꞌ ricubiꞌij. 34 Cꞌa cachꞌaꞌt ne ri Pedro, echiriꞌxpe jun sutzꞌ y xuchꞌuk quiwiꞌ. Lic cꞌuxquixiꞌij quib riꞌ echiriꞌ xechꞌukutaj rumari sutzꞌ.

35 Ecꞌuchiriꞌ, xquita rukul ri Dios chupari sutzꞌ, jewaꞌ cubiꞌij:«E Nucꞌajol waꞌ ri lic cꞌax cannaꞌo;e chita utzij Rire»cachaꞌ.

36 Ecꞌuchiriꞌ xqꞌuis ubiꞌxiquil waꞌ, na ejinta chi ri caꞌib achijab rucꞌ ri Jesús. Chupatak cꞌu riꞌ laꞌ la kꞌij, ri Pedro, ri Juan y riJacobo na xquitzijoj ta cꞌana che junok waꞌwa xquilo.

Ri Jesús cucunaj jun ala cꞌo pukꞌab jun itzeluxlabixel

(Mt. 17:14-21; Mr. 9:14-29)37 Chucaꞌm kꞌij echiriꞌ xekaj lo chwa ri

juyub, uqꞌuiyal winak xebel lo che ucꞌulic riJesús. 38Cꞌo cꞌu jun achi chiquixoꞌl ri winaklic co xchꞌawic, jewaꞌ xubiꞌij:

—Lal tijonel, ꞌana co la riꞌ, cunaj la wanucꞌajol, ma xewne cowalcꞌoꞌal waꞌ. 39Rirecachaptaj ruma jun itzel uxlabixel. Yeyechiriꞌ ritzel uxlabixel cuchapo, rala xa-kicꞌateꞌt cujek casiqꞌuinic, catzak pulew, lic

* 9:33 Ruchac waꞌ wa rancho xraj cuꞌan ri Pedro, e re caquilokꞌnimaj quikꞌij ri queb kꞌalajisanelab y ri Jesús.

Page 107: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 9:40 104 Lucas 9:59co cujabajaꞌ rib y capuluwan rucꞌaxaj. Ecꞌuri itzel uxlabixel lic cuꞌan can cꞌax che y licna caraj taj quel bi rucꞌ. 40 Ya xinelaj cochique ri tijoꞌn la chaꞌ caquesaj bi ri itzeluxlabixel, pero rique na xquichꞌij ta resaxicbi —xchaꞌ.

41 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach:—¡E ri ix ticawex re wakꞌij ora, na cubul

ta icꞌuꞌx wucꞌ yey ix sachinak! ¿Janipachi lo kꞌij cajawaxic quincꞌojiꞌ iwucꞌ chaꞌcacubiꞌ icꞌuꞌx wucꞌ? ¿Janipa chi lo kꞌijquixincuyu e laꞌ jelaꞌ iꞌanom? —xchaꞌ.Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij che rachi: —Cꞌama lo ricꞌajol la wara —xchaꞌ.

42 Echiriꞌ rala xkib rucꞌ ri Jesús, xcꞌakpulew y lic co xjabajoꞌx ruma ri itzelilajuxlabixel. Pero ri Jesús xutak ri itzelilajuxlabixel chaꞌ quel bi che rala y jecꞌulaꞌxucunaj can rala. Tecꞌuchiriꞌ, xuya bipukꞌab rukaw. 43 Y conoje xcam canimaꞌche runimal uchukꞌab ri Dios.

Ri Jesús cachꞌaꞌt tanchi puwi rucamic(Mt. 17:22-23; Mr. 9:30-32)

Ruma cꞌu conoje caminak canimaꞌ cheri cuꞌan ri Jesús, Rire jewaꞌ xubiꞌij chiquerutijoꞌn:

44 —Lic chita chi utz waꞌ y micꞌowchicꞌuꞌx: Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex cayaꞌiꞌpaquikꞌab rachijab chaꞌ rique caquikꞌat tzijpuwiꞌ —xchaꞌ.

45Noꞌj rutijoꞌn na xquimaj ta usucꞌ la cu-biꞌij, ma cꞌamajaꞌ cayaꞌtaj chique caquimajusucꞌ waꞌ. Yey caquixiꞌij quib caquitzꞌonojche ri Jesús saꞌ queꞌelawi waꞌ.

China ri lic cꞌo uwach(Mt. 18:1-5; Mr. 9:33-37)

46 Ecꞌuchiriꞌ, rutijoꞌn ri Jesús xquijekocaquichapalaꞌ quib chiquiwach puwiꞌ chi-nok chique cayaꞌiꞌ más uwach. 47 Ewi riJesús xunaꞌbej ri cꞌo pa canimaꞌ. Xucꞌamcꞌu jun ralco cꞌoꞌm y xuya putzal. 48Xubiꞌijcꞌu chique:

—China ri cucꞌul chupa ri nubiꞌ junokna jinta uwach pachaꞌ wa ralco cꞌoꞌm, ejunam rucꞌ e in ri quinucꞌulu. Yey chinari cacꞌuluw we riꞌin, e cucꞌul cꞌu ri Juntakayom lo we. Ma e ri cuꞌan chꞌutiꞌn cherib, e lic cꞌo uwach riꞌ chwach ri Dios —xchaꞌ.

China ri na cachꞌoꞌjin ta chikij, riꞌ e kuqꞌuil(Mr. 9:38-40)

49 Ecꞌuchiriꞌ, ri Juan xubiꞌij che ri Jesús:—Kajawal, xkil jun achi queberesaj bi

itzel uxlabixel chupa ri biꞌ la; yey riꞌoj xk-abiꞌij che muꞌan chi waꞌ, ma rire na kuqꞌuiltaj —xchaꞌ.

50 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij che ri Juan:—We cꞌo caꞌanawwaꞌ, mikꞌatej; ma china

ri na cachꞌoꞌjin ta chikij, riꞌ e kuqꞌuil —xchaꞌ.

Ri Jacobo y ri Juan queyaj ruma ri Jesús51 E xuꞌan waꞌ echiriꞌ ya copon rukꞌijol

cacꞌam pan ri Jesús chilaꞌ chicaj: Rire xajumul xujiquibaꞌ uwach queꞌec chupa ritinamit Jerusalem. 52 Xebunabesaj bi ru-tijoꞌn chwach Rire. Rique xebec y xebocchupa jun aldea que ri aj Samaria chaꞌcaquitzucuj pa cacanaj wi ri Jesús chiriꞌ.53 Pero ri aj Samaria na xcaj taj caquicꞌuluma xquinaꞌbej Jerusalem queꞌec wi.

54 Echiriꞌ ri Jacobo y ri Juan, ri quebutijoꞌn ri Jesús xquil waꞌ, xquibiꞌij che:

—Kajawal, ¿caꞌaj la cojtakan che chaꞌcakaj lo akꞌ chilaꞌ chicaj y jecꞌulaꞌ casachquiwach conoje, jelaꞌ pachaꞌ xuꞌan ri kꞌala-jisanel Elías ojertan?✡ —xechaꞌ.

55 Pero ri Jesús xutzuꞌ quiwach y xe-buyajo, jewaꞌ xubiꞌij chique:

—Riꞌix na iwetaꞌam taj saꞌ chi uxlabixelxcojow waꞌ pijolom. 56 Ma ri in AlaxelChiquixoꞌl Ticawex na in ta cꞌuninak cheusachic quiwach ri ticawex; ma in petinakche quicolobexic —xchaꞌ. Ecꞌuchiriꞌ, xebectanchi chupa jun chic aldea.

Ri cacaj queterej chirij ri Jesús(Mt. 8:18-22)

57Xalokꞌ cꞌu riꞌ e cꞌo chi be, cꞌo jun xubiꞌijche ri Jesús:

—Wajawal, riꞌin quinterej bi chiꞌij la tobpachawi queꞌec wi la —xchaꞌ.

58 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij che:—Ri yac cꞌo quijul y ri tzꞌiquin quex-

iqꞌuicꞌ che ruwa caj cꞌo quisoc; noꞌj RalaxelChiquixoꞌl Ticawex na jinta ne uluwar tobxa pa cuxlan wi —xchaꞌ.

59 Tecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij che jun chic achi:—Chat-terej lo chwij —xchaꞌ.Ecꞌu rachi xubiꞌij che ri Jesús:—Wajawal, yaꞌa la luwar chwe can-

woyꞌej cacam na ri nukaw y canmuk canok;tecꞌuchiriꞌ, quinterej chiꞌij la —xchaꞌ.

✡ 9:54 2 R. 1:9-12

Page 108: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 9:60 105 Lucas 10:1760Ri Jesús xubiꞌij che:—Chayaꞌa can chique ri ecaminak

chwach ri Dios chaꞌ e rique quemukuwri catz-quichakꞌ quecamic; noꞌj riꞌat jat ychat-tzijon puwi rutakanic ri Dios —xchaꞌ.

61Tecꞌuchiriꞌ, cꞌo tanchi jun jewaꞌ xubiꞌijche ri Jesús:

—Wajawal, riꞌin cuaj quinterej bi chiꞌijla. Pero nabe na yaꞌa la luwar chwe quebe-nuchꞌaꞌbej can ri watz-nuchakꞌ e cꞌo pawocho —xchaꞌ.

62Ri Jesús xubiꞌij che:—Na jinta junok echiriꞌ uchapom ra-

bixobal catzuꞌn can chirij, ma riꞌ na jusucꞌta ri chac cuꞌano. Jecꞌuriꞌlaꞌ, we junok nauyaꞌom ta can ronoje, na takal ta che cꞌochupa rutakanic ri Dios —xchaꞌ.

10Ri Jesús quebunabesaj bi setenta utijoꞌn

chwach1 Tecꞌuchiriꞌ, ri Kanimajawal xebuchaꞌ

chi setenta utijoꞌn y xebutak bi pa cacabchaꞌ quenabej bi chwach Rire pa ronojetak tinamit y luwar pa queꞌec wi. 2 Echiriꞌcꞌamajaꞌ quebel bi, ri Jesús xubiꞌij chique:

«Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Ri moloniccajawaxic caꞌanic, lic nim; noꞌj raj chac nae qꞌui taj. E uwariꞌche chitzꞌonoj che riDios, ri Rajaw ri molonic, chaꞌ quebutak loaj chac re caquiꞌan ri molonic. 3 ¡Jix! Perochitapeꞌ: Riꞌin quixintak bi pachaꞌ ix bexexchiquixoꞌl utiw.*

4 »Echiriꞌ quixꞌec, micꞌam bi ucꞌolibalimeyo, micꞌam bi iteb, micꞌam bi jun chicmolaꞌj ixajab. Yeymixtaqꞌuiꞌ pa be re quiyacan rutzil uwach junok.

5 »We xixoc chuchiꞌ juna ja, ri nabeichꞌaꞌtem quibiꞌij e waꞌ: “Cꞌola ri utzilchomal re ri Dios pawiꞌ alak.” 6 We cꞌojunok chiriꞌ lic caraj cucꞌul ri utzil chomalre ri Dios, cucꞌul cꞌu riꞌ. Noꞌj we na jintacacꞌuluw re ri utzil chomal re ri Dios, waꞌcatzelej tanchi lo iwucꞌ. 7 Pa quixcꞌul wi,chixcanaj chiriꞌ chupa ri ja; mixkꞌax chejujun chic ja. Utz quitij ri cayaꞌ chiwe; mae junok cachacunic, lic takal che catojic.

8We xixoc chupa juna tinamit y xixcꞌul pajuna ja, chitijaꞌ saꞌ ri cayaꞌ lo chiwach ymitzꞌonoj ri quiwaj riꞌix.

9»Chebicunaj cꞌu ri e yewaꞌib e cꞌo chupari tinamit y chibiꞌij chique conoje: “Ru-takanic ri Dios xa nakaj chi cꞌo wi lo chealak.”†

10 »We xixoc cꞌu chupa juna tinamityey na quixcꞌul taj, chixelubi pa tak be ychibiꞌij: 11 “Tob ne rulew re wa tinamitalak cꞌo che ri kakan, cakapuꞌ canok chaꞌquetaꞌmaj alak na utz ta ri xꞌan alak. Perochetaꞌmaj alak chi utz waꞌ: Rutakanic riDios xa nakaj chi cꞌo wi lo che alak” quix-chaꞌ. 12 Cambiꞌij cꞌu chiwe: Más lic cꞌax ricape na paquiwi ri tinamit na caquicꞌul tari Utzilaj Tzij, chwa ri cape paquiwi ri e ajSodoma y ri e aj Gomorra.✡

Ri cꞌaxcꞌobic cape paquiwi ri tinamit nacaquitzelej ta quitzij

(Mt. 11:20-24)13 »¡Lic tokꞌoꞌ iwach ri ix aj Corazín! ¡Lic

tokꞌoꞌ iwach ri ix aj Betsaida! Ma we tachupa ri tinamit Tiro y ri tinamit Sidón‡xilitaj wi wa cꞌutubal re ruchukꞌab ri Diosxinꞌan chiwach riꞌix, cꞌo tan kꞌij ta lo riꞌxquitzelej quitzij chwach ri Dios, quicojomcꞌu quikꞌuꞌ cꞌax rij y quitzꞌuyubam quib pachaaj ruma ri quibis. 14 E uwariꞌche echiriꞌcopon ri kꞌij re ri kꞌatbal tzij, más nimri cꞌaxcꞌobic cape piwiꞌ chwa ri cꞌaxcꞌobiccape paquiwi ri winak re ri tinamit Tiro y ritinamit Sidón.§ 15 Ecꞌu ri ix aj Capernaúm,e chiwach riꞌix lic yacom chi ikꞌij cꞌa chicaj;yey na e ta riꞌ, ma lic cacꞌak ne bi ikꞌij yquixcꞌak ne bi cꞌa chi xibalbaꞌ re tijbal cꞌax.

16 »China ri cataw iweꞌix, in ri quinuto;china ri tzel quilow iwe, in ri tzel quinrilo;china ri tzel quilow we riꞌin, e tzel caril riJun takayom lo we riꞌin» xcha ri Jesús.

17 Xebec cꞌu riꞌ ri setenta. Y ecꞌuchiriꞌxetzelej lok, lic quequiꞌcotic. Xquitzijoj cꞌuche ri Jesús:

—Kajawal, ¡tak ri itzel uxlabixel xquicojkatzij echiriꞌ chupa ri biꞌ la xojtakan chequebel bi chique ri winak! —xechaꞌ.

* 10:3 Ri Jesús xubiꞌij waꞌ ma e cꞌo winak tzel quequil ri caquitzijoj ri Utzilaj Tzij y caquiꞌan cꞌax chique. † 10:9Xubiꞌij “Rutakanic ri Dios xa nakaj chi cꞌo wi” ma ya xcꞌun ri Kanimajawal yey rutakanic ya e riꞌ cujek cucꞌ conoje ricaquicoj rubiꞌ. ✡ 10:12 Gn. 19:24-28 ‡ 10:13 Lic etaꞌmatalic ri ejekel pa wa queb tinamit Tiro y Sidón e aj tioxaby lic e aj maquib. Is. 23:1-18 § 10:14 Ri ticawex quitom ri Utzilaj Tzij y na caquicoj taj, más cꞌax ri cape paquiwiꞌchiquiwa ri ticawex na jinta quitom. ✡ 10:18 Ap. 12:7-9

Page 109: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 10:18 106 Lucas 10:3618Ri Jesús xubiꞌij chique:—Riꞌin xinwil ri Satanás xcꞌak lo chicaj

pachaꞌ jun rayo.✡ 19 ¡Chiwilapeꞌ! Riꞌinnuyaꞌom ichukꞌab chaꞌ quichꞌij uchukꞌabritzel winak y na jinta cꞌo quicꞌulumaj tobne quiyikꞌiyaꞌ quiwiꞌ cumatz y sinaꞌj.

20 Pero riꞌix mixquiꞌcot ruma caquicojitzij ri itzel uxlabixel; e chixquiꞌcota rumatzꞌibital ribiꞌ✡ chilaꞌ chicaj —xchaꞌ.

Ruquiꞌcotemal ri Jesús(Mt. 11:25-27; 13:16-17)

21 Ecꞌu laꞌ la jokꞌotaj, ri Jesús lic xquiꞌcotruma ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios yxubiꞌij:

«Nukaw, canyac kꞌij la, Lal Rajaw ruwacaj y ruwachulew, ma tak ri kꞌalajisam lachique ri lic caquiꞌan chꞌutiꞌn che quib, waꞌewam la chiquiwach ri lic cꞌo quinaꞌoj y liccꞌo quimajom. Jelaꞌ xꞌan la, Nukaw, ma exꞌaj la riꞌ» xchaꞌ.

22 Tecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij chique ri ticawex:«Ronoje tak ri cꞌolic yaꞌtal lo panukꞌab

ruma ri Nukaw. Na jinta cꞌu junok umajomusucꞌ chi utz saꞌ ruwach Rucꞌajol ri Dios;xew ri Kakaw Dios etaꞌmayom re. Y najinta ne junok umajom usucꞌ chi utz saꞌruwach ri Kakaw Dios, xew Rucꞌajol ri Diosetaꞌmayom re; yey pukꞌab cꞌu riꞌ Rucꞌajolcꞌo wi china chique caraj cukꞌalajisaj wiwaꞌ» xchaꞌ.

23 Tecꞌuchiriꞌ xkib cucꞌ rutijoꞌn y e laꞌ xaquituquel xubiꞌij chique:

«Nim quikꞌij calaxic ri caquilo janipa riiwilom riꞌix. 24 Ma cambiꞌij cꞌu chiwe lice qꞌui ri kꞌalajisanelab y ri takanelab reojertan lic xcaj caquil bi janipa ri quiwilriꞌix woꞌora, pero na xquimaj ta chi rilicbi. Lic xcaj caquita bi janipa ri quita riꞌixwoꞌora, pero na xquimaj ta chi utayic bi»✡xchaꞌ.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi rachi aj Samaria licutz ucꞌuꞌx

25Cꞌo jun aj cꞌutunel re ri tzijpixab xyac-tajic y jewaꞌ xubiꞌij chaꞌ cucꞌamupa ri Jesús:

—Wajawal, ¿saꞌ ri canꞌano chaꞌ cꞌonucꞌaslemal na jinta utakexic? —xchaꞌ.

26Ri Jesús xubiꞌij che:—¿Saꞌ ri tzꞌibital chupa Rutzij Upixab ri

Dios? ¿Saꞌ ri camaj la usucꞌ che? —xchaꞌ.

27Y raj wach xucꞌul uwach:—Jewaꞌ tzꞌibitalic:

Cꞌax chanaꞌa ra Dios Kajawxel rucꞌ ronojeawanimaꞌ,

rucꞌ ronoje acꞌuꞌx, rucꞌ ronoje achukꞌab yrucꞌ ronoje anaꞌoj; Dt. 6:5

yeyCꞌax chanaꞌa rawatz-achakꞌjelaꞌ pachaꞌ ri cꞌax canaꞌ awib riꞌat Lv. 19:18—xchaꞌ.

28Y ri Jesús xubiꞌij che:—Lic utz ri xcꞌulubej wi la uwach. ꞌAna

cꞌu la waꞌ y cacꞌojiꞌ cꞌaslemal la na jintautakexic✡—xchaꞌ.

29 Pero raj wach na caraj taj cutzak rib yxubiꞌij cꞌu che ri Jesús:

—¿Yey china ri watz-nuchakꞌ? —xchaꞌ.30Ri Jesús jewaꞌ xubiꞌij che:«Cꞌo jun achi xel chupa ri tinamit

Jerusalem y xeꞌec pa ri tinamit Jericó. Pabe cꞌut xtzak paquikꞌab jujun elekꞌomab.Relekꞌomab xquimaj bi ronoje rubitak re ylic xquiꞌan can cꞌax che. Cajecꞌowic xquiyacanok y xebec.

31 »Ecꞌuchiriꞌ, chupa ri be xcꞌun lo junaj chacunel pa Rocho Dios. Y echiriꞌ xrilrachi ꞌanom can cꞌax che, xa xutzuꞌ canoky xicꞌowic.

32 »Tecꞌuchiriꞌ xcꞌun lo jun chic achi ajlevita, toꞌbel que raj chacunel pa RochoDios. Echiriꞌ xopon chunakaj rachi ꞌanomcan cꞌax che, xa xutzuꞌ canok y xicꞌowic.

33 »Xcꞌun cꞌu lo jun achi aj Samaria.Echiriꞌ xcꞌun chunakaj rachi ꞌanomcan cꞌaxche y xrilo saꞌ ruꞌanom, lic xjuchꞌ caꞌn paranimaꞌ.** 34Xkib cꞌu rucꞌ, xucunaj uwachrucꞌax rucꞌ aceite y rucꞌ vino, y xuchꞌukuwach rucꞌax rucꞌ cꞌul. Xuyac bi chwirucawayuꞌ, xucꞌam bi chupa jun mesón yxuchajij chi utz. 35Echiriꞌ xel chiriꞌ chucaꞌmkꞌij, xresaj lo caꞌib denarios pubolxa y xuyacan che ri rajaw ri mesón, y jewaꞌ xubiꞌijche: “Chajij co la waꞌchi chwe. We na xuꞌanta cꞌu wa puak canya can cheꞌla, echiriꞌquintzelej lok, canyijbaꞌ cheꞌla” xchaꞌ.»

36 Tecꞌuchiriꞌ ri Jesús xubiꞌij che raj cꞌu-tunel:

—Chiwach rilal, ¿china chique wa oxibachijab xuꞌan ratz-uchakꞌ rachi xchapatajcuma relekꞌomab pa be? —xchaꞌ.

✡ 10:20 Flp. 4:3; Ap. 13:8 ✡ 10:24 Heb. 11:13, 39-40 ✡ 10:28 Lv. 18:5 ** 10:33 Waꞌchi aj Samaria xutoꞌrachi e cuqꞌuil raj judiꞌab, tob ri e aj Samaria y ri e aj judiꞌab lic tzel caquil quib.

Page 110: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 10:37 107 Lucas 11:1637Raj cꞌutunel xubiꞌij:—Chinuwach riꞌin, e ri jun xucꞌut ri cꞌax-

naꞌbal ucꞌuꞌx che —xchaꞌ.Ecꞌuchiriꞌ xubiꞌij ri Jesús che:—Lic areꞌ. Jelaꞌ cꞌu riꞌ ꞌana la rilal —xchaꞌ.Ri Jesús queꞌbina cucꞌ ri Marta y ri María

38Echiriꞌ ri Jesús cꞌo chi be, xoc chupa junaldea. Chiriꞌ cꞌo jun ixok Marta rubiꞌ y rirexucꞌul ri Jesús chirocho. 39 Wiꞌxok Martacꞌo jun uchakꞌ María rubiꞌ. Ecꞌu ri Maríaxtzꞌuyiꞌ chwach ri Jesús chaꞌ cuta ri cubiꞌij.40Noꞌj ri Marta lic e ubis ucꞌuꞌx tak ri caꞌanpa ja. Ecꞌuchiriꞌ, xkib rucꞌ ri Jesús y jewaꞌxubiꞌij che:

—Wajawal, ¿lic cami e laꞌ na coc ta la ilche ri cuꞌan ri nuchakꞌ? Ma inuyaꞌom cannutuquel chwach ri nimanic. Biꞌij co la chequinutoꞌo —xchaꞌ.

41Noꞌj ri Jesús xubiꞌij che:—Marta, Marta, riꞌat lic e ubis acꞌuꞌx y e

sachinak anaꞌoj puwi ri caꞌano. 42Xa jun cꞌuri lic chirajawaxic wi caꞌanic, waꞌ e ri másutz, y riMaría e uchaꞌomwaꞌ;†† yeyna jintajunok camajaw waꞌ che —xchaꞌ.

11Ri Jesús cacꞌutun chwi ri oración(Mt. 6:5-15; 7:7-11)

1 Cꞌo jun kꞌij ri Jesús cachꞌaꞌt rucꞌ ri Dios.Y echiriꞌ xuqꞌuis uꞌanic orar, jun chiquerutijoꞌn xubiꞌij che:

—Kajawal, cꞌutu la chike suꞌanic cakaꞌanorar, jelaꞌ pachaꞌ xuꞌan ri Juan cucꞌ rutijoꞌn—xchaꞌ.

2Y ri Jesús xubiꞌij chique:—Echiriꞌ quixchꞌaꞌt rucꞌ ri Dios, utz jewaꞌ

quibiꞌij:Kakaw Dios, Lal cꞌo la chilaꞌ chicaj,¡lic chetaꞌmaxok nim ukꞌij ri biꞌ la!Peta la, takana la pakawiꞌ;chuꞌana cꞌu ri rajawal cꞌuꞌx la wara che

ruwachulew,jelaꞌ pachaꞌ ri caꞌan chilaꞌ chicaj.3 Yaꞌa co la wakꞌij ri kawa, ri cajawax chike

ronoje kꞌij.4 Cuyu co la kamac,jelaꞌ pachaꞌ riꞌoj cakacuy quimac conoje ri

emacuninak chikij.Y maya co la luwar chike cojtzak pa mac;e lic chojcolobej la chwach ritzel winak

—xchaꞌ.5 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij tanchi chique:«We ta e laꞌ cꞌo junok chiwe, pa tiqꞌuil

akꞌab queꞌec chirocho juna ramigo y je-waꞌ cubiꞌij che: “Wamigo, maꞌan co riꞌcanjal oxib nuwa chawe, 6 ma xcꞌun junwamigo petinak naj y na jinta chi nuwa recantzuku” cacha che.

7 »Ecꞌu rire cucꞌul lo uwach cꞌa pa ja,jewaꞌ cubiꞌij lo che: “Minachꞌichꞌaꞌ, ma ripuerta tzꞌapil chic y oj cotzꞌol chi cucꞌ riwalcꞌoꞌal. Na utz ta cꞌu riꞌ quinyactajic chaꞌquiꞌnyaꞌa bi chawe” cachaꞌ.

8 »Cambiꞌij cꞌu riꞌin chiwe: Rachi tobna cayactaj ta lo che utoꞌic ri ramigoruma camigos quib, pero cutoꞌo xa ruma riramigo lic na xrokꞌotaj ta utzꞌonoxic.

9 E uwariꞌche cambiꞌij riꞌin chiwe: Janipari cajawax chiwe, chitzꞌonoj che ri Dios ycayaꞌiꞌ chiwe; chitzucuj rucꞌ Rire janipa ricajawax chiwe y quiriko; chichꞌaꞌbej Rirey quixucajmaj lok. 10 Ma china ri queluchiꞌ che utzꞌonoxic, cucꞌul na; china ri cꞌocutzucuj, curik na; y china ri cachꞌaw panche ruchiꞌ ja, cajakiꞌ na lo che.

11 »¿Cꞌo neba juna achi chixoꞌl, we rucꞌa-jol cutzꞌonoj pam, cuya juna abaj che; o wecutzꞌonoj car, cuya juna cumatz che? 12 ¿Ocꞌo neba juna achi we rucꞌajol cutzꞌonojsakmolob che, cuya juna sinaꞌj che? ¡Najinta junok! 13 Ecꞌu riꞌix tob xa ix ticawexna lic ta utz icꞌuꞌx, na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, quirikuyaꞌic chomilaj tak sipanic chique riwal-cꞌoꞌal. ¡Macꞌuwariꞌ ri Kakaw Dios cꞌo chilaꞌchicaj cuya ne lo ri Santowilaj Ruxlabixelchique ri quetzꞌonow re!» xcha ri Jesús.

Cabiꞌx che ri Jesús e uchukꞌab ritzel ri cꞌorucꞌ

(Mt. 12:22-30; Mr. 3:20-27)14 E xuꞌan waꞌ echiriꞌ ri Jesús caresaj bi

jun itzel uxlabixel che jun achi meꞌtur-isam ruma ri itzel uxlabixel. Ecꞌuchiriꞌelinak chubi ri itzel uxlabixel, rachi xu-jek cachꞌaꞌtic. Yey tak ri winak lic xcamcanimaꞌ che waꞌ. 15 Pero e cꞌo jujunchique xquibiꞌij: «Rire queberesaj bi ri itzeluxlabixel ruma ruchukꞌab ri Beelzebú, ricajawal ri itzel uxlabixel» xechaꞌ.

16Y e cꞌo chi jujun xa re caquicꞌam upa riJesús, caquitzꞌonoj che cuꞌan juna cꞌutubal

†† 10:42 Ri xuꞌan ri María e xuya rib che utayic ri cubiꞌij ri Jesús; ecꞌu ri nimanic xuꞌan ri Marta che ri Jesús, utz perowaꞌ xa re jokꞌotaj ma xa re ruwachulew y na jinta ucowil.

Page 111: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 11:17 108 Lucas 11:32

re chilaꞌ chicaj chaꞌ cakꞌalajinic we Riretakom lo ruma ri Dios. 17 Pero ri Jesúsretaꞌam saꞌ ri caquichꞌobo; ruma cꞌu riꞌ,xubiꞌij chique:

«We ri takanelab re juna tinamit quija-chom quipa ruma quechꞌoꞌjin chiquiwach,riꞌ na canajtir ta ri quitakanic. Yey we riejekelel pa juna ja quijachom quipa rumaquechꞌoꞌjin chiquiwach, riꞌ na quetiquiꞌ tachi utz.

18 Jecꞌuriꞌlaꞌ, we ta ri Satanás cucꞌ ri itzeluxlabixel caquijek quechꞌoꞌjin chiquiwach,¿suꞌanic cꞌu riꞌ catiquiꞌ rutakanic? Cambiꞌijwaꞌ ma ralak cabiꞌij alak riꞌin quebenuwe-saj bi ri itzel uxlabixel ruma ruchukꞌab riBeelzebú.

19 »We ta e riꞌ, ¿china cayaꞌw quichukꞌabriꞌ ri e tijoꞌn ralak chaꞌ quequesaj bi itzelilajuxlabixel? ¿Rucꞌ nawi ruchukꞌab ritzelcaquiꞌano? Tzꞌonoj cꞌu alak riꞌ chique rie tijoꞌn alak we e uꞌanom riꞌ. 20 Perowe riꞌin quebenuwesaj bi ri itzel uxlabixelrucꞌ ruchukꞌab ri Dios, waꞌ e cꞌutubal recꞌuninak chi rutakanic ri Dios chixoꞌlibalalak.

21 »We cꞌo juna achi lic cꞌo uchukꞌab y liccꞌo uchapabal pukꞌab re cuchajij ri rocho,na jinta cꞌu cucꞌulumaj riꞌ rubitak re. 22Noꞌjwe xcꞌun lo junok chic más cꞌo uchukꞌabchwa ri rajaw ja, riꞌ cuchꞌij uchukꞌab, cumajcꞌu che ri rajaw ja ri chapabal ri lic ucubamucꞌuꞌx rucꞌ, cucꞌam bi ronoje rubitak re ycujach chique jujun chic.* 23 Cambiꞌij cꞌuche alak: China ri na uꞌanom ta re wucꞌriꞌin, riꞌ aj chꞌaꞌoj chwij. Yey china ri nacatoꞌb ta wucꞌ riꞌin che quicꞌamic lo jujunchic, riꞌ e cuwulij wa chac canꞌano.

Ri cucꞌulumaj junok echiriꞌ juna itzelilajuxlabixel catzelej tanchi rucꞌ

(Mt. 12:43-45)24 »Echiriꞌ juna itzelilaj uxlabixel quel

bi rucꞌ juna ticawex, ri cuꞌano e casutinpa tak luwar catzꞌintzꞌotic re cutzucuj pacajekiꞌ wi. Yey we na curik taj, cubiꞌij cꞌuchiribil rib: “Quintzelej pe chupa ri wocho,pa xinel lo wi” cachaꞌ. 25Ecꞌuchiriꞌ coponic,cuꞌrika rachi pachaꞌ juna ja mesom upa y

yijbital chi utz. 26Queꞌec cꞌut, quebuꞌcꞌamachi lo wukub rach itzel uxlabixel más itzelquiwachlibal chwa rire; y conoje cꞌu riꞌ que-boquic y quejekiꞌ chiriꞌ. Jecꞌuriꞌlaꞌ, rubinicrachi más cayojtaj chwa ri petinak lok»†xcha ri Jesús.

Nim quikꞌij calaxic ri quecojow re RutzijUpixab ri Dios

27 Echiriꞌ cꞌa catajin ri Jesús che ubiꞌx-iquil waꞌ, cꞌo jun ixok chiquixoꞌl ruqꞌuiyalwinak lic co xchꞌawic, jewaꞌ xubiꞌij che:

—Nim ukꞌij ralaxic rixok xyaꞌw e lachwachulew y xtzꞌumtisan e la —xchaꞌ.

28Noꞌj ri Jesús xubiꞌij che:—Más nim quikꞌij calaxic ri quetaw re y

quecojow re Rutzij Upixab ri Dios —xchaꞌ.Ri winak caquitzꞌonoj che ri Jesús cꞌutubal

re ruchukꞌab(Mt. 12:38-42)

29 Echiriꞌ uqꞌuiyal winak catajinquimolotajic rucꞌ ri Jesús, rire xujekubiꞌxiquil chique:

«Ri ticawex re wakꞌij ora lic itzelquicꞌuꞌx, ma e caquitzꞌonoj canꞌan junacꞌutubal re ruchukꞌab ri Dios chiquiwach.Noꞌj na cayaꞌtaj ta cꞌu waꞌ chique, maxew cayaꞌtaj ri cꞌutubal xꞌaniꞌ ojertanrucꞌ ri Jonás.✡ 30 Ma jelaꞌ pachaꞌ riJonás xoluꞌana jun cꞌutubal chiquiwachri aj Nínive, jecꞌuriꞌlaꞌ Ralaxel ChiquixoꞌlTicawex coluꞌana jun cꞌutubal chiquiwachri ticawex re wakꞌij ora.

31 »Echiriꞌ copon ri kꞌij re kꞌatbal tzij,✡cayactaj lo ri reina re pa sur‡ y cucojquimac ri ticawex re wakꞌij ora. Ma rojer-tan lic naj petinakwi rire chaꞌ coluꞌxiquinajrunaꞌoj ri rey Salomón. Noꞌj ri ticawex rewakꞌij ora, cꞌo jun chiquixoꞌl más cꞌo uwachchwa ri Salomón, yey na queboc tane il che.

32 »Jecꞌulaꞌ ri winak aj Nínive re ojertanqueyactaj chupa ri kꞌij re kꞌatbal tzij ycaquicoj quimac ri ticawex re wakꞌij ora.Ma rique xquitzelej quitzij chwach ri Diosruma ri tzijonic xuꞌan ri Jonás chiqui-wach.✡ Noꞌj ri ticawex rewakꞌij ora, cꞌo jun

* 11:22 Wa jun cꞌambal naꞌoj e queꞌelawi ritzel lic cꞌo uchukꞌab, pero ri Jesúsmás cꞌo uchukꞌab chwa ritzel. E uwariꞌchecꞌo pukꞌab Rire queberesaj lo ri winak pukꞌab ritzel. † 11:26 Wa jun cꞌambal naꞌoj e queꞌelawi we juna ticawex nacuya ta rib pukꞌab ri Dios, e ritzel cuꞌan riꞌre che. Ma konoje ri oj ticawex cꞌo kajaw, tob e ritzel o e ri Dios. ✡ 11:29Mt. 12:39-40 ✡ 11:31 Ap. 20:11-15 ‡ 11:31 Wa jun ixok e reina re ri nación Sabá ri cꞌo pa sur che Israel. 1 R.10:1-4 ✡ 11:32 Jon. 3:1-10

Page 112: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 11:33 109 Lucas 11:50chiquixoꞌlmás cꞌo uwach chwa ri Jonás, yeyna queboc tane il che.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi ri candil(Mt. 6:22-23)

33 »Na jinta junok echiriꞌ cutzij juna akꞌ,queꞌrewaj lo chupa juna luwar pa na kꞌalajta wi. Na cuchꞌuk tane uwiꞌ rucꞌ junamululre pajbal; ri cuꞌan che, e cuya lo chuparucꞌolibal chicaj chaꞌ jelaꞌ cutzij quiwiꞌ riqueboc bi.

34 »Ri kawach e pachaꞌ candil re rikacuerpo, ma ruma waꞌ cojtzuꞌnic chaꞌ utzcojbinic. Jecꞌulaꞌ, we ri kawach lic utzuꞌanom, ronoje ri kacuerpo nojinak chekꞌijsak y cakil cꞌu ronoje chi utz. Noꞌj weri kawach na utz taj, ronoje ri kacuerpo cꞌopa kꞌekuꞌm.§

35 »Lic cꞌu chajij ib alak; e mabiꞌij alak:“Oj cꞌo pa kꞌijsak”, yey na canaꞌbej ta alakpa kꞌekuꞌm cꞌo wi alak. 36 Noꞌj we pakatzijwi cꞌo chi alak pa kꞌijsak y na jinta chi reri kꞌekuꞌm che alak, riꞌ ronoje cakꞌalajinchiwach alak jelaꞌ pachaꞌ juna candil cutzijri be alak rucꞌ ruwonibal» xchaꞌ.

Ri Jesús cukꞌalajisaj ri quimac ri fariseos yraj cꞌutunel re ri tzijpixab

(Mt. 23:1-36; Mr. 12:38-40; Lc. 20:45-47)37 Ecꞌuchiriꞌ ri Jesús xuqꞌuis cacꞌutunic,

xsiqꞌuix ruma jun fariseo chaꞌ queꞌwoꞌkachirocho. Ri Jesús xeꞌec, xoc cꞌu chupa ri jay xtzꞌuyiꞌ chwa ri mexa. 38Echiriꞌ xril waꞌ rifariseo, lic xcam ranimaꞌ chema na xuchꞌajta nabe rukꞌab jelaꞌ pachaꞌ caquiꞌan che riquijoskꞌiquil ri fariseos.

39 Ecꞌu ri Kanimajawal jewaꞌ xubiꞌij che:—Ralak alak fariseos lic coc alak il che

ri cachꞌaj alak chi utz ri rij ri vaso y ri lakpero na coc ta alak il che uchꞌajic rupa.Jecꞌuriꞌlaꞌ ralak lic coc alak il che ri joskꞌinicre ri cuerpo, pero lic nojinak ri animaꞌ alakche rayinic y che ri na utz taj.

40 »¡Lic na jinta cꞌana naꞌoj alak! Ri Junxꞌanaw re ri quilitaj che ri cuerpo alak, ¿nae ta neba ri xꞌanaw re ri animaꞌ alak? 41Wepakatzij wi caꞌaj alak cuꞌan chom ri binicsilabic alak chwach ri Kakaw, sipan alakchique ri nibaꞌib rucꞌ ri cꞌo ucꞌ alak.

42 »¡Lic tokꞌoꞌ wach ralak alak fariseos!Lic coc alak il che jujun tzijpixab, ma cayaalak che ri Dios ri diezmo re ri arweno, reri ruda y re ronoje ichaj; noꞌj na caꞌan taalak ri lic usucꞌ y na cꞌax ta canaꞌ alak riDios. Yey ri lic chirajawaxic wi e caꞌan alakri usucꞌ y cꞌax canaꞌ alak ri Dios, junam rucꞌri caya alak ri diezmo alak.

43 »¡Lic tokꞌoꞌ wach ralak alak fariseos,ri lic caꞌan nim che ib alak! Ma lic cucꞌulcꞌuꞌx alak ri catzꞌuyiꞌ alak pa tak sinagogaschupa ri tzꞌulibal que ri lic cꞌo quiwach y liccucꞌul cꞌuꞌx alak ri cayaꞌ rutzil wach alak paquilitaj wi alak.

44 »¡Lic tokꞌoꞌ wach ralak alak aj cꞌutunelre ri tzijpixab y alak fariseos! Xa quebpalaj alak, ma e quechꞌulaj alak ri winakrucꞌ ri cacꞌut alak. Pachaꞌ alak mukubalque animaꞌ na quilitaj taj; ecꞌu ri winakquebicꞌow puwiꞌ y na caquinaꞌbej taj rucꞌwaꞌ caquichꞌulaj quib»** xchaꞌ.

45Ecꞌuchiriꞌ, jun chique ri e aj cꞌutunel reri tzijpixab jewaꞌ xubiꞌij che ri Jesús:

—Lal tijonel, echiriꞌ cabiꞌij la waꞌ, oj junriꞌoj cojyaj la —xchaꞌ.

46Ri Jesús xubiꞌij:«¡Lic tokꞌoꞌ wach ralak alak aj cꞌutunel re

ri tzijpixab! Lic caꞌan alak cꞌax chique riwinak rucꞌ ri takanic alak. Ma wa takanicalak e pachaꞌ nimak tak ekaꞌn lic al y liccꞌayew rucꞌaxic; quetak cꞌu alak ri winakchaꞌ caquekaj bi yey ralak na caꞌaj tane alakcatoꞌb cꞌana alak rucꞌ waꞌ.

47 »¡Lic tokꞌoꞌ wach alak! Ma cayacalak chomilaj mukubal chique ri kꞌala-jisanelab xecamisax cuma ri mam alakojertan. 48 Rucꞌ ri caꞌan alak cakꞌalajisajalak junam tzij alak cucꞌ ri mam alak. Marique na xquicꞌul ta ri e kꞌalajisanelab yxequicamisaj; jenelaꞌ ralak na cata ta alakri quitzij tzꞌibital canok, tob cayijbaꞌ alak riꞌri quimukubal.

49 »E uwariꞌche ri Dios, ri lic cꞌo sakilnaꞌoj rucꞌ, jewaꞌ cubiꞌij: “Quebenutak bie kꞌalajisanelab y e takoꞌn chiquiwach waticawex. Y chique cꞌu waꞌ wa aj chac weꞌin,cꞌo ri quequicamisaj y cꞌo ri quequiternabejrucꞌ cꞌax” cacha ri Dios. 50Ecꞌu uwariꞌche, rialak ticawex re wakꞌij ora, pawiꞌ alak cꞌo wi

§ 11:34 Pa ri chꞌaꞌtem hebreo we junok “utz ruwach”, waꞌ queꞌelawi lic utz ucꞌuꞌx y na caxuꞌyan taj. Yey we “na utzta ruwach”, waꞌ queꞌelawi lic co rucꞌuꞌx y lic xuꞌy. ** 11:44 Pa ri tzijpixab re ojertan cubiꞌij juna ticawex cuchꞌulajrib we cuchap juna animaꞌ o cataqꞌuiꞌ puwi juna mukubal. Nm. 19:16 ✡ 11:51 Gn. 4:8

Page 113: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 11:51 110 Lucas 12:16ri quiquiqꞌuel ri kꞌalajisanelab ecamisamchwi lo ri jekebal re ruwachulew, 51 chwilo rucamic ri Abel✡ cꞌa chwa rucamic riZacarías, ri xcamisax chuxoꞌl raltar y ri Ro-cho Dios.✡ Pakatzij wi cambiꞌij che alak, riDios cukꞌat tzij pawiꞌ alak ruma ri quicamicrique.

52 »¡Tokꞌoꞌ wach ralak alak aj cꞌutunelre ri tzijpixab! Ma alak latzꞌanel chiqueri cacaj caquetaꞌmaj ri Kꞌijsak. Ewam alakrusucꞌ Rutzij Upixab ri Dios, jecꞌulaꞌ na cocta alak pa ri Kꞌijsak yey na caya tane alakluwar chique ri winak queboquic» xchaꞌ.

53 Echiriꞌ ri Jesús catajin che ubiꞌxiquilwaꞌ chique, raj cꞌutunel re ri tzijpixab y rifariseos lic xpe coyowal chirij y xquijekocaquichapalaꞌ rucꞌ uqꞌuiyal tzꞌonobal. 54Licxquitij riꞌ che chaꞌ rire cubiꞌij ri na usucꞌ tajy rucꞌ waꞌ caquicoj umac.

12Ri macunic caquiꞌan ri xa queb quipalaj

1 Catajin quimolotajic uqꞌuiyal winakna jinta chi quitakexic, y ruma waꞌ liccaquiminimaꞌ quib chiquiwach. Ecꞌuchiriꞌ,ri Jesús xujeko cacꞌutunic; nabe xujekcachꞌaꞌt cucꞌ rutijoꞌn, jewaꞌ xubiꞌij chique:

«Lic miꞌan iwe pachaꞌ ri caquiꞌan rifariseos, ma rique xa queb quipalaj. Jelaꞌpachaꞌ ri levadura cojotal chupa ri kꞌorre pam yey waꞌ na quilitaj taj, jecꞌulaꞌ rifariseos quewam ri na utz taj pa cani-maꞌ. 2 Noꞌj copon ri kꞌij echiriꞌ ronoje richꞌukutal uwiꞌ woꞌora, quel lo chi sak; yeyronoje ri caꞌan xa xeꞌlakꞌay, quetaꞌmaxic.3 E uwariꞌche copon ri kꞌij echiriꞌ janipa riibiꞌim riꞌix pa kꞌekuꞌm, quel lo chi kꞌij sak;yey e ri xa iwesewoꞌm pa juna ja, quesaxutzijolal pa tak be.

Mixiꞌij iwib chiquiwach ri winak(Mt. 10:26-33)

4 »Cambiꞌij cꞌu chiwe riꞌix ix wamigos:Mixiꞌij iwib chiquiwach ri cꞌo paquikꞌabquixquicamisaj, ma waꞌ xew che ri cuerpocaquiꞌan wi; yey echiriꞌ ix caminak chic,na jinta chi caquiꞌan chiwe. 5 Cambiꞌijcꞌu chiwe china chwach chirajawaxic wiquixiꞌij iwib: E chixiꞌij iwib chwach riJun cꞌo pukꞌab caresaj ricꞌaslemal riꞌix ytecꞌuchiriꞌ quixucꞌak bi chi xibalbaꞌ re tijbal

cꞌax. Pakatzij wi e chixiꞌij iwib riꞌ chwachRire.

6 »Iwetaꞌam woꞌob raltak co tzꞌiquinquecꞌayix xa chwa queb oxib raltakco meyo. Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, ri Diosna cumescꞌutaj ta cꞌana junok chique.7 Macꞌuwariꞌ riꞌix na quixumescꞌutaj taqꞌuenok, ma chujujunal ne riwiꞌ ajilamruma Rire. E uwariꞌche, mixiꞌij iwib; mariꞌix más cꞌo iwach chiquiwa ri raltak cotzꞌiquin.

8 »Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: E junokcukꞌalajisaj chiquiwach ri winak, cubiꞌij:“In tijoꞌn re ri Jesús”, jecꞌuriꞌlaꞌ canꞌan riꞌinche rire; ri in Alaxel Chiquixoꞌl Ticawexcambiꞌij chiquiwach ri ángeles re ri Dios:“Katzij, wa jun e nutijoꞌn” quinchaꞌ. 9 Noꞌjcꞌu ri cubiꞌij chiquiwach ri winak: “Riꞌinna in ta tijoꞌn re ri Jesús”, jecꞌuriꞌlaꞌ canꞌanriꞌin che rire; cambiꞌij chiquiwach ri ánge-les re ri Dios: “Katzij, wa junnanutijoꞌn taj”quinchaꞌ.

10 »We cꞌo junok cachꞌaꞌt chwij riꞌin, riin Alaxel Chiquixoꞌl Ticawex, ri Dios cucuyumac we cutzelej utzij. Noꞌj china ri tzelcachꞌaꞌt chirij ri Santowilaj Ruxlabixel riDios, riꞌ na cacuytaj ta umac.

11 »Mixiꞌij iwib echiriꞌ wuma riꞌin quix-cꞌam bi chiquiwach raj wach re ri sinagogaso chiquiwach raj kꞌatal tzij y raj wach reri tinamit; mubisoj ne icꞌuꞌx saꞌ ri cꞌulubaluwach quiꞌan chique, 12 ma ri SantowilajRuxlabixel ri Dios cukꞌalajisaj chiwe saꞌ richirajawaxic quibiꞌij» xcha ri Jesús.

Ri rayinic re ri beyomalil13 Ecꞌuchiriꞌ, jun chique ruqꞌuiyal winak

xubiꞌij che ri Jesús:—Lal tijonel, biꞌij la che ri watz cuya

ri takal chwe riꞌin che tak ri cuxtabalquiyaꞌom can ri kachu-kakaw —xchaꞌ.

14 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach:—Achi, ¿china incojoyom re in aj kꞌatal

tzij pawiꞌ alak chaꞌ canꞌan wa jachanic? —xchaꞌ.

15 Tecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij chique ri winak:—Tape alak, lic chajij ib alak chi utz

chwach ronoje rayinic, ma na e ta rubey-omalil rachi ri cuya chomilaj cꞌaslemal che—xchaꞌ.

16Ecꞌuchiriꞌ xutzijoj wa jun cꞌambal naꞌojchique:

✡ 11:51 2 Cr. 24:19-21

Page 114: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 12:17 111 Lucas 12:40

«Cꞌo jun achi lic beyom yey ri rulew licuqꞌuiyal molonic xuyaꞌo. 17 Ecꞌu ri beyomxuchꞌob rakan chiribil rib: “¿Saꞌ canꞌano?Ma na jinta chi pa cancꞌol wi wuꞌqꞌuiyalmolonic xinꞌano.”

18 »Tecꞌuchiriꞌ xubiꞌij chiribil rib: “Ecanꞌan waꞌ: Canwulij tak wa cꞌolibalnuꞌanom re molonic y canyac jujun chicmás nimaꞌk, chaꞌ chupa cancꞌol wi ri nu-molonic y tak ri nubeyomalil. 19Y cambiꞌijcꞌu riꞌ chiwibil wib: Riꞌin lic qꞌui chi rinubeyomalil cꞌoltalic, waꞌ cucuy re uqꞌuiyaljunab. Ecꞌu woꞌora utz quinuxlanic, quin-waꞌic, cantij nuyaꞌ y canꞌan ronoje ri cuajriꞌin.”

20 »Noꞌj ri Dios xubiꞌij che: “Achi, lic najinta cꞌana anaꞌoj. ¡Tokꞌoꞌ awach! Ma ewakꞌab catcamic; yey ronoje cꞌu rabeyoma-lil acꞌolom, ¿china re canok?” xuchixic.

21 »Jecꞌuriꞌlaꞌ cucꞌulumaj juna achi wecucꞌol uqꞌuiyal beyomalil xa riꞌre, perochwach ri Dios lic nibaꞌ» xcha ri Jesúschique ri winak.

Ri Dios quebuchajij ri ralcꞌoꞌal(Mt. 6:25-34)

22 Tecꞌuchiriꞌ xubiꞌij ri Jesús chique ruti-joꞌn:

«E uwariꞌche cambiꞌij waꞌ chiwe: Mu-bisoj icꞌuꞌx ricꞌaslem; mubisoj ne icꞌuꞌx saꞌri quitijo y saꞌ rikꞌuꞌ quicojo. 23 Ma rikacꞌaslemal e más cꞌo uwach chwa ri kawa,yey ri kacuerpo e más cꞌo uwach chwa rikakꞌuꞌ.*

24 »Chebiwilape ri joj. Rique na queti-coꞌnaj taj, na caquiꞌan tane quimolonic,na jinta ne pa caquicꞌol wi ri quimolonic;na rucꞌ ta cꞌu riꞌ ri Dios quebutzuku.¡Macꞌuwariꞌ riꞌix, ri Dios quixuchajij! ¡Mae más cꞌo iwach riꞌix chiquiwa ri tzꞌiquin!

25 »¿Cꞌo neba junok chiwe riꞌix curikcunajtirisaj jun chic kꞌij che rucꞌaslemwarache ruwachulew? Na jinta junok tob nelic cutij ukꞌij che. 26 Ruma cꞌu riꞌ, najinta cutikoj we lic cubisoj icꞌuꞌx ri cajawaxchiwe.

27 »Chiwilapeꞌ suꞌanic caqꞌuiy ri cotzꞌiꞌjpa tak juyub. Waꞌ na cachacun taj y nacaqueman ta nenareꞌ chaꞌ cuꞌan rukꞌuꞌ. Yeyriꞌin cambiꞌij chiwe: Ri rey Salomón, tob liccꞌo uchomal rukꞌuꞌ xucojo, waꞌ na xumaj tacꞌana ruchomalil tak ri cotzꞌiꞌj. 28 Jecꞌulaꞌ

we ri Dios uꞌanom chom che ri akꞌes cꞌowakꞌij pa juyub yey chweꞌk xa caporox paakꞌ, ¿na cuya ta cami riꞌ ri Dios rikꞌuꞌ ca-jawax chiwe? ¡Riꞌix lic xa jubikꞌ ri cubulibalicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios!

29 »Cambiꞌij cꞌu chiwe riꞌix: Mubisojicꞌuꞌx saꞌ riwa y saꞌ rimikꞌinaꞌ quitijo. Ma-pax ne icꞌuꞌx che, 30 ma jenelaꞌ caquiꞌanri winak na quetaꞌam ta uwach ri Dios, ecubisoj quicꞌuꞌx tak waꞌ. Noꞌj riꞌix cꞌo junIkaw lic retaꞌam cajawax tak waꞌ chiwe.31 Ri lic chirajawaxic chiwe e lic chixoc ilche rutakanic ri Dios; yey ronoje tak cꞌu ricajawaxic, xa uwiꞌ chic cayaꞌtaj chiwe.

Ri beyomalil re chilaꞌ chicaj(Mt. 6:19-21)

32 »Riꞌix ix nutijoꞌn, muxiꞌij rib icꞌuꞌxche ricꞌaslem, ma riꞌix tob na ix ta qꞌui,ri Kakaw lic caquiꞌcot che cuya chiwe riꞌixquixoc chupa rutakanic y quixtakan rucꞌRire. 33 Chicꞌayij ri beyomalil cꞌo iwucꞌchaꞌ utz quebitoꞌ ri nibaꞌib. Ma we quiꞌanwaꞌ, e pachaꞌ quicꞌol ribeyomalil pa na jintacꞌo cucꞌulumaj wi y jelaꞌ cꞌo cutikoj chiwechilaꞌ chicaj. Ma e tak ri cꞌo chilaꞌ chicajna cajar taj, na capoqꞌuir taj, yey na jintane elekꞌomab queboc che. 34 Ma pa cꞌo wiribeyomalil riꞌix, puwi waꞌ queꞌec wi icꞌuꞌx.

Chiyijbaꞌ iwib che rucꞌunibal ri Kanima-jawal

35 »Lic chiyijbaꞌ iwib, pachaꞌ raj chaquibquiyijbam quib chi utz y tzijtal ri quicandil,36 ma coyeꞌem ri cajaw catzelej lo pa rinimakꞌij re cꞌulaniquil. Y jelaꞌ echiriꞌ rirecacꞌunic y cachꞌaw pan chwa ri puerta,caquijakalaꞌ tan lo che. 37 Nim quikꞌijcalaxic raj chaquib we xcꞌun lo ri cajaw,queboluꞌrikaꞌ na quewar taj. Pakatzij wicambiꞌij chiwe, ri cajaw quebucoj chwamexa y quebunimaj chiquijujunal. 38 Licnim quikꞌij calaxic raj chaquib, tob ri cajawxmayinic, we xcꞌun lo pa tiqꞌuil akꞌab o pasakribal, queboluꞌrikaꞌ na quewar taj.

39 Ecꞌu chiwetaꞌmaj waꞌ: Juna achi rajawja, we ta caretaꞌmaj ri ora echiriꞌ coponrelekꞌom, riꞌ na cawar ta qꞌuenok y na cuyata luwar carakix ri rocho re caꞌan elekꞌchupa. 40 Jecꞌulaꞌ riꞌix chiyijbaꞌ iwib cherucꞌunibal Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex, ma

* 12:23 Ri Dios e cayaꞌw ri kacꞌaslem y ri kacuerpo; macꞌuwariꞌ cuya ri kawa y ri kakꞌuꞌ.

Page 115: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 12:41 112 Lucas 13:1

cꞌaxtaj cacꞌunic echiriꞌ na jinta inaꞌbem»xchaꞌ.

Ri aj chac cachacun chi utz y ri aj chac nacachacun ta chi utz

(Mt. 24:45-51)41 Ecꞌuchiriꞌ, ri Pedro xutzꞌonoj che ri

Jesús:—Kajawal, ¿xew chike riꞌoj cabiꞌij la wa

cꞌambal naꞌoj o chique conoje ri winak? —xchaꞌ.

42 Ecꞌu ri Kanimajawal xucꞌul uwach:«¿Chinok chiwe riꞌix e pachaꞌ juna aj

chac lic jusucꞌ y cꞌo unaꞌoj, yaꞌtal pukꞌabquebutzuk chupa ruꞌorayil conoje ri e cꞌopa rocho rupatrón? 43 Lic cꞌu nim ukꞌijralaxic riꞌ ri aj chac, we xcꞌun lo rupa-trón, coluꞌrikaꞌ catajin che uꞌanic ruchac.44 Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Rupatróncuꞌana takanel che rire puwi ronoje rubitakre.

45 »Noꞌj we waꞌ wa jun aj chac jewaꞌcubiꞌij pa ranimaꞌ: “Ri nupatrón cꞌamajaꞌcatzelej lok” y cujek cꞌu lic quebuchꞌay rajchaquib chi achijab chi ixokib; yey ecꞌu rirexew cawaꞌic y cakꞌabaric, ¿saꞌ nawi riꞌ ricaꞌan che? 46 Cacꞌun lo riꞌ rupatrón chupari kꞌij y ri ora echiriꞌ waꞌ wa aj chac naroyeꞌem taj. Cukꞌat cꞌu tzij puwi ri raj chacy lic cuya pa cꞌax junam cucꞌ conoje ri na eta jusucꞌ.

47 »Ecꞌu juna aj chac, we retaꞌam saꞌ ricaraj rupatrón pero na cucoj ta utzij y nacuꞌan ta ri biꞌim che, riꞌ lic caꞌan cꞌax che.48 Noꞌj juna aj chac cuꞌan ri na utz taj yeyna retaꞌam ta cꞌut we na utz ta ri cuꞌano,riꞌ na lic ta cꞌax caꞌan che. Ma china ri liccꞌo yaꞌtal chukul, chikawach apanok lic cꞌoroyeꞌem ri Dios che; yey china ri lic qꞌuiyaꞌtal pukꞌab, más ne royeꞌem ri Dios chechwa ri royeꞌem che ri jun na lic ta qꞌui riyaꞌtal pukꞌab.

Ri jachbal quipa ri ticawex ruma ri Jesús(Mt. 10:34-36)

49 »Pachaꞌ akꞌ ri coꞌlnuquikꞌa cheruwachulew. ¡Ecꞌu ri canrayij riꞌin taasu cumaj akꞌ! 50 Lic cꞌu chirajawaxicquinicꞌow na chupa jun unimal cꞌaxcꞌobic.¡Na quicꞌow ta ri bis chinucꞌuꞌx, cꞌa echiriꞌquinicꞌow chupa waꞌ! 51 E chiwach riꞌix,

¿ri nucꞌunic che ruwachulew cucꞌam loutzil chomal? Na e ta riꞌ. Ma pakatzijwi cambiꞌij e cucꞌam lo jachbal quipa takri ticawex.† 52 Chwi woꞌora y chikawachapanok we e cꞌo woꞌobok pa juna ja, wumariꞌin cꞌo pa sak caquijach quipa; ma oxibquechꞌoꞌjin cucꞌ caꞌib y caꞌib quechꞌoꞌjincucꞌ oxib. 53 Quechꞌoꞌjin chiquiwach rachirucꞌ rucꞌajol, rixok rucꞌ ri ralit y ruchu-ralibrucꞌ ralibatz» xcha ri Jesús.

Ri winak na xquinaꞌbej taj echiriꞌ xcꞌunRuchaꞌoꞌn lo ri Dios

(Mt. 16:1-4; Mr. 8:11-13)54 Yey xubiꞌij ri Jesús chique ruqꞌuiyal

winak:«Echiriꞌ quil alak ri sutzꞌ quel lo puka-

jibal ri kꞌij, xew quil alak y cabiꞌij alak:“Cape jab” y e cuꞌano. 55 Y echiriꞌ cajumcaꞌn ri tew cape lo pa sur, cabiꞌij alak:“Lic cuꞌan buc” y e cuꞌano. 56 ¡Xa quebpalaj alak! Carik alak uchꞌobic chi utz saꞌruꞌanom ruwa caj y ruwachulew; ¿suꞌchaccꞌu riꞌ na camaj tane alak usucꞌ ri catajin riDios che ucꞌutic chiwach alak wakꞌij ora?

Kayijbaꞌ kib chwach ri Dios(Mt. 5:25-26)

57»¿Suꞌchac na cachꞌob ta alak chi utz saꞌri lic usucꞌ chirajawaxic caꞌan alak? 58 Wecacꞌam bi la pa kꞌatbal tzij ruma junokucojommac chiꞌij la, e lic utz ri caꞌan la utzilchomal rucꞌ pa be xalokꞌ cꞌamajaꞌ coponla chwa ri aj kꞌatal tzij. Ma we na xꞌanta la waꞌ, copon na la chwach ri aj kꞌataltzij. Y we xopon cꞌu la chwach rire, cayaꞌbi la pukꞌab ri ausiliar‡ y rire cuꞌyaꞌa la pacárcel. 59Cambiꞌij cꞌut, na quel ta lo la chiriꞌwe na xtoj ta can la ronoje ri tzꞌonom chiꞌijla»§ xcha ri Jesús.

13Lic chirajawaxic wi cakatzelej katzij

chwach ri Dios1 Chupa waꞌ wa kꞌij e cꞌo jujun chiriꞌ

xquitzijoj che ri Jesús saꞌ ri xquicꞌulumajjujun aj Galilea, ri xecamisax ruma utzij ritakanel Pilato echiriꞌ quetajin che uyaꞌicri quikasaꞌn re chicop chwa ri altar pa ri

† 12:51 Tak ri ticawex quechꞌoꞌjin chiquiwach, ma ri na quecꞌuluw ta re ri Cristo cꞌo retzelal quicꞌuꞌx chiquij riquicojom rubiꞌ. ‡ 12:58 “Ausiliar”: E pachaꞌ juna policía wakꞌij ora. § 12:59 Wa jun cꞌambal naꞌoj e queꞌelawi licchirajawaxic kayijbaꞌ ri kabinic kasilabic y kaꞌana utzil chomal rucꞌ ri Dios xalokꞌ cꞌa oj cꞌaslic y xalokꞌ cꞌamajaꞌ coponri kꞌij re ri kꞌatbal tzij.

Page 116: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 13:2 113 Lucas 13:22

Rocho Dios. Yey ri quiquiqꞌuel waꞌ wa ajGalilea xquich caꞌn puwi ri quiquiqꞌuel richicop.

2 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach:—¿E cachꞌob nawi alak, waꞌ wa aj

Galilea xecamisaxic ma e más e aj maquibchiquiwa ri cach aj Galilea? 3 Pakatzij wicambiꞌij che alak, na e ta riꞌ. Yey ralak, wena catzelej ta tzij alak chwach ri Dios, e nejun ralak casach wach alak.

4 »¿O saꞌ nawi cachꞌob alak puwi rixquicꞌulumaj ri e dieciocho, ri xecamicechiriꞌ xtzak lo ri Torre re Siloé paquiwiꞌ?¿E cachꞌob nawi alak, wa winak xecamicma cꞌo más quimac chiquiwa ri cach ajJerusalem? 5 Pakatzij wi cambiꞌij che alak,na e ta riꞌ. Yey ne ralak, we na catzelejta tzij alak chwach ri Dios, e ne jun ralakcasach wach alak —xchaꞌ.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi ri cheꞌ re higo na jintaujikꞌobalil

6 Xutzijoj cꞌu wa jun cꞌambal naꞌojchique:

«Cꞌo jun achi uticom jun cheꞌ re higochupa ruticoꞌn. Xcꞌun cꞌu lok re coluꞌtzucujujikꞌobalil ri higo yey na jinta xurik che.7 Xubiꞌij cꞌu che ri chajinel re ruticoꞌn:“Chawilapeꞌ, e urox junab waꞌ quincꞌuniccoꞌlnutzucuj ujikꞌobalil wa cheꞌ re higo, yeyna jinta cꞌana ujikꞌobalil canriko. Woꞌorachacheta bi ma ¿saꞌ cutikoj cꞌo chupa waꞌwuꞌlew?” xchaꞌ.

8 Ecꞌu ri chajinel xubiꞌij che: “Wajaw,yaꞌa chi la wa junab che, ma cantij china ukꞌij cancꞌot rij y cancoj abono chuxeꞌ.9 Cꞌaxtaj cuya ujikꞌobalil; noꞌj we na xuyataj, cꞌa ecꞌuchiriꞌ utz cachet bi” xchaꞌ.»

Ri Jesús cucunaj jun ixok pa jun kꞌij reuxlanibal

10 Pa jun kꞌij re uxlanibal ri Jesús cacꞌu-tun chupa jun sinagoga. 11 Cꞌo cꞌu jun ixokchiriꞌ e dieciocho lo junab riꞌ lic cꞌuyuqꞌuicuꞌanom ri rij ruma jun itzel uxlabixel, yeyna utz ta ne cusucꞌupij rib. 12 Y ri Jesúsechiriꞌ xril rixok, xusiqꞌuij apanok y jewaꞌxubiꞌij che:

—Ixok, lal cunutajinak chi che ri yabil cꞌowi la—xchaꞌ. 13Y xuya rukꞌab puwi rixok; y

chupa cꞌu laꞌ la jokꞌotaj rixok xsucꞌupitajicy xujeko cuyac ukꞌij ri Dios.

14 Ecꞌu ri takanel re ri sinagoga lic xperoyowal chirij ri Jesús ma xcunan chupari kꞌij re uxlanibal, y xubiꞌij cꞌu chique riwinak:

—Cꞌo wakib kꞌij re chac; chupa waꞌ utzcape alak re cacunax bi alak, pero lic na ubetaj cacunax alak chupa ri kꞌij re uxlanibal—xchaꞌ.

15 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij:—¡Xa queb palaj alak! Onoje ralak ¿na

caquir ta neba alak ri boyex y ri buru chupari kꞌij re uxlanibal chaꞌ cacꞌam bi alak chitijoj yaꞌ? Caꞌan ne alak waꞌ chique yeyxa e awaj. 16 Macꞌuwariꞌ takal che wiꞌxokcatoꞌic, ma rire ralcꞌoꞌal can ri Abraham,*yey e dieciocho lo junab waꞌ “yututal”ruma ri Satanás. ¿Na utz ta cami riꞌ quesaxchupa ri yabil pa ri kꞌij re uxlanibal? —xchaꞌ.

17 Echiriꞌ xubiꞌij waꞌ ri Jesús, lic xeqꞌuixconoje ri tzel quebilow re; noꞌj conoje riwinak lic quequiꞌcot ruma ri cꞌutubal rerunimal uchukꞌab ri Dios cuꞌan ri Jesús.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi rijaꞌ re moxtasa(Mt. 13:31-32; Mr. 4:30-32)

18 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij tanchi ri Jesús:«¿Saꞌ rucꞌ cajunimax wi rutakanic ri

Dios? 19 Riꞌin canjunimaj rucꞌ juna ijaꞌre moxtasa, ri xcꞌam bi ruma jun achi yxtiquiꞌ chupa ri werta. Ecꞌu riꞌ waꞌ xqꞌuiyicy lic xuꞌan bojobic; yey ri tzꞌiquin quex-iqꞌuicꞌ che ruwa caj xquiꞌan quisoc puwi takrukꞌab» xchaꞌ.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi ri levadura(Mt. 13:33)

20Y xubiꞌij tanchi ri Jesús:«¿Saꞌ rucꞌ canjunimaj wi rutakanic ri

Dios? 21 E jelaꞌ pachaꞌ ri levadura, maechiriꞌ juna ixok cuꞌan pam, cutuc jubikꞌlevadura xoꞌlibal oxib pajbal harina y rilevadura cusipowirisaj upa ronoje ri kꞌor»†xchaꞌ.

China tak ri quecolobetajic(Mt. 7:13-14, 21-23)

22 Echiriꞌ ri Jesús cꞌo chi be re queꞌecJerusalem, xicꞌow pa tak tinamit y pa tak

* 13:16 Ri aj Israel lic caquiyac ukꞌij ri Abraham y caquibiꞌij quikaw che, ma e nabe catiꞌ-quimam. † 13:21Wa cꞌambal naꞌoj puwi ri levadura e queꞌelawi tob rutakanic ri Dios xujek xa rucꞌ queb oxib pero waꞌ cumaj ronojeruwachulew.

Page 117: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 13:23 114 Lucas 14:6aldeas, e riꞌ cacꞌutunic. 23Y cꞌo cꞌu jun xbiꞌnche:

—Wajawal, ¿xa nawi jujun ri quecolobe-tajic? —xcha che.

Y ri Jesús xucꞌul uwach:24 «Lic chichꞌiquiquej iwib chaꞌ quixoc

chupa ri nutakanic che ri oquibal xa chꞌu-tiꞌn uwach, ma cambiꞌij chiwe: Copon na rikꞌij echiriꞌ lic e qꞌui ri cacaj queboc bi, noꞌjna cayaꞌtaj ta chique queboc bi.

25 »Ma e cuꞌana pachaꞌ ri rajaw juna jaechiriꞌ cuꞌan juna nimakꞌij. Echiriꞌ ebo-quinak chi conoje ri ebusiqꞌuim, cutzꞌapijlo ri puerta, y na jinta chi cꞌu junok coquic.Jecꞌulaꞌ riꞌ ri quicꞌulumaj riꞌix, na quixocta chubi. Quijek cꞌu riꞌ quixchꞌaw apanok:“Kajaw, Kajaw, yaꞌa co la chike cojoc bi”quixchaꞌ.

»Yey Rire jecꞌuwaꞌ cucꞌul lo uwachchiwe: “Riꞌin na wetaꞌam taj pa ix petinakwi riꞌix” cacha chiwe.

26 »Ecꞌuchiriꞌ, quijek ubiꞌxic: “Oj waꞌ cꞌuwoꞌkinak ucꞌ la yey xcꞌutun ne la pa tak ribe re ri katinamit” quixcha che.

27 »Noꞌj Rire cubiꞌij lo chiwe: “Pakatzijwi, riꞌin na wetaꞌam taj pa ix petinak wiriꞌix. Chixela chinuwach, iwonoje ri ixꞌanal re ri lic itzel uwach” cacha chiwe.

28 »Ecꞌuchiriꞌ, lic quixokꞌic y cakichꞌichꞌruwi iweꞌ echiriꞌ quebiwil ri Abraham, riIsaac y ri Jacob cucꞌ conoje ri kꞌalajisanelabe cꞌo rucꞌ ri Kakaw pa rutakanic chilaꞌ chi-caj; yey ecꞌu riꞌ riꞌix na jinta pikꞌab quixocbi cucꞌ. 29 Noꞌj e cꞌo ri na e ta aj judiꞌab epetinak pa relebal lo ri kꞌij, putzakibal rikꞌij y pa ronoje luwar che ruwachulew, riꞌqueboc chwa ri mexa pa rutakanic ri Dios.

30 »Chiwilape cꞌu riꞌ, ma e cꞌo ju-jun chique ri na jinta quiwach wara cheruwachulew, e lic cacꞌojiꞌ quiwach chwachri Dios chilaꞌ chicaj; yey e cꞌo ri lic cꞌoquiwach wara che ruwachulew, e cuꞌana najinta quiwach chwach ri Dios chilaꞌ chicaj»xchaꞌ.

Ri Jesús cokꞌ puwi ri tinamit Jerusalem(Mt. 23:37-39)

31 Chupa cꞌu waꞌ wa kꞌij xekib jujunfariseos rucꞌ ri Jesús y jewaꞌ xquibiꞌij che:

—Chelubi la y oj la ma ri rey Herodescaraj cucamisaj la —xechaꞌ.

32Y ri Jesús xubiꞌij chique:

—Oj alak y jeꞌbiꞌij alak che laꞌ laꞌchi, rie pachaꞌ juna yac: “Wakꞌij y chweꞌk cꞌaquebenuwesaj bi ri itzel uxlabixel y canꞌancunanic yey cabij cꞌut canqꞌuis ri nuchac”cacha alak che. 33 Pero che cꞌu woꞌxibkꞌij chirajawaxic wi cambinibej pan nubequinꞌec, ma na takal ta che juna kꞌalajisanelcacam cꞌa naj che Jerusalem —xchaꞌ.

34 Tecꞌuchiriꞌ xubiꞌij:«¡Jerusalem, Jerusalem, riꞌix quebi-

camisaj ri kꞌalajisanelab y quebiꞌan paꞌbajjanipa ri ebutakom lo ri Dios iwucꞌ! Eriꞌin uqꞌuiyal laj lic xuaj xinmol quichiꞌriwalcꞌoꞌal riꞌix jelaꞌ pachaꞌ cuꞌan juna atiꞌacꞌ chique tak ruwiꞌch echiriꞌ cumol quichiꞌchuxeꞌ tak ruxicꞌ, noꞌj riꞌix na xiwaj taqꞌuenok.

35 »Chitape cꞌut, cꞌo jun kꞌij echiriꞌ riiwocho riꞌix cawulix canok. Cambiꞌij cꞌuchiwe na quiwil ta chi nuwach cꞌa echiriꞌcopon na rukꞌijol quibiꞌij:Lic nim ukꞌij ri jun petinakchupa rubiꞌ ri Dios Kajawxel Sal. 118:26quixchaꞌ.»

14Ri Jesús cucunaj jun achi chupa jun kꞌij re

uxlanibal1 E xuꞌan waꞌ chupa jun kꞌij re uxlanibal:

Ri Jesús xsiqꞌuix ruma jun fariseo lic cꞌouwach chaꞌ queꞌwoꞌk chirocho. Y chilaꞌ ecꞌo jujun chique ri fariseos lic quicꞌacꞌalemwe ri Jesús cacunan pa ri kꞌij re uxlanibal.2 Ma chiriꞌ chwach Rire cꞌo jun achi licyewaꞌ, waꞌlijinak rucuerpo.

3 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xutzꞌonoj chique rifariseos y raj cꞌutunel re ri tzijpixab, jewaꞌxubiꞌij:

—¿Ubenawi ri caꞌan cunanic chupa ri kꞌijre uxlanibal o na ube taj? —xchaꞌ.

4Pero rique na jinta xquicꞌulubej uwach.Ecꞌu ri Jesús xuya rukꞌab puwi ri

yewaꞌ, xucunaj y xubiꞌij che utz queꞌec.5 Tecꞌuchiriꞌ xubiꞌij chique:

—¿Cꞌo neba junok che alak, we ruc-awayuꞌ o ruboyex catzak pa siwan, naqueꞌresalaꞌ tulok tob chupa jun kꞌij reuxlanibal? ¿China na caꞌanaw ta waꞌ? —xchaꞌ.

6 Ecꞌu rique na xquirik ta ucꞌulic uwachche.

Page 118: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 14:7 115 Lucas 14:27Pixabanic chique ri quesiqꞌuix pa juna ni-

makꞌij7 Ecꞌu ri Jesús xrilo saꞌ ri caquiꞌan ri

esiqꞌuim pa ri waꞌim, conoje caquimajalaꞌquib puwi tak ri tzꞌulibal que ri lic cꞌoquiwach. E uwariꞌche, xubiꞌij wa cꞌambalnaꞌoj chique ri echocom:

8 «Echiriꞌ casiqꞌuix la ruma junok pajuna nimakꞌij re cꞌulaniquil, na ube taj wequeꞌtzꞌula la chupa ri tzꞌulibal que ri liccꞌo quiwach; ma cꞌaxtaj cacꞌun lo junokchocommás cꞌo uwach chiwach rilal. 9Yeycakib cꞌu riꞌ ri rajaw ri nimakꞌij ucꞌ la ycubiꞌij cheꞌla: “Yaꞌa can la wa tzꞌulibal chewa jun chic” cachaꞌ. Ruma cꞌu laꞌ, cape riqꞌuix la y queꞌtzꞌula lo la cꞌa chirij.

10 »E uwariꞌche, ri chirajawaxic caꞌan laechiriꞌ casiqꞌuix la pa juna waꞌim e waꞌ:We xopon la, meꞌtzꞌula la chupa ri tzꞌulibalque ri lic cꞌo quiwach. Jelaꞌ echiriꞌ cacꞌunlo ri siqꞌuiyom e la, jewaꞌ cubiꞌij cheꞌla:“Wamigo, jeꞌtzꞌula la más chwach” cachaꞌ.Jecꞌulaꞌ catacꞌabax kꞌij la chiquiwach ri e cꞌochwach ri mexa ucꞌ la. 11Ma china ri cuꞌanlic nim che rib, ri Dios cukasaj uwa ukꞌij;noꞌj china ri cuꞌan chꞌutiꞌn che rib, ri Dioscuyac ukꞌij» xcha ri Jesús.

Ri na quebelaj ta che ri siqꞌuibal cuꞌan riKakaw

12 Tecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij che ri fariseo, risiqꞌuiyom re pa ri waꞌim:

—Echiriꞌ caꞌan la juna waꞌim, na xew taquesiqꞌuij la ri amigos la, ri e atz-chakꞌ la,ri e cꞌo chux cheꞌla y ri beyomab e cꞌo lo chinakaj la. Ma we caꞌan la waꞌ, rique caquiꞌanucꞌaxel cheꞌla, caquisiqꞌuij la pa juna waꞌimy jecꞌuriꞌlaꞌ asu cacꞌul la ri tzelebal uwachche ri xꞌan la.

13 »E uwariꞌche, ri chirajawaxic caꞌan laechiriꞌ caꞌan la juna nimakꞌij, e chebesiqꞌuijla ri nibaꞌib, ri tꞌum cakan quikꞌab, ri e sicy ri e potzꞌ. 14 Jecꞌuriꞌlaꞌ nim kꞌij alaxicla, ma rique na caquichꞌij ta uyaꞌic ucꞌaxelcheꞌla; pero e cacꞌul la ri rajil ucꞌaxel echiriꞌquecꞌastaj lo ri lic e jusucꞌ chwach ri Dios —xcha ri Jesús.

15 Echiriꞌ xuta waꞌ jun chique ri etzꞌulchwa ri mexa, jewaꞌ xubiꞌij che: «¡Nim ukꞌijralaxic china ri cawaꞌ pa ri nimalaj nimabalcuya ri Dios pa rutakanic!» xchaꞌ.

16 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij che:

«Julaj cꞌo jun achi xuchꞌobo cuya junnimalaj nimabal y lic e qꞌui ri xebusiqꞌuij.17 Ecꞌuchiriꞌ xopon ru orayil ri nimabal,xutak bi jun raj chac chaꞌ cubiꞌij chique riechocomchic: “Peta cꞌu alakma yijbital chironoje” cachaꞌ.

18»Noꞌj chiquijujunal xquijek caquitzꞌonojcuybal quimac ruma na quebec taj. Ri nabexubiꞌij: “Xinlokꞌ co juchꞌakap wulew y licchirajawaxic quiꞌnwilaꞌ. Chabiꞌij co cherapatrón chucuyu numac ma na quinꞌectaj” xchaꞌ.

19 »Ri jun chic xubiꞌij: “Xinlokꞌ co woꞌobyunta boyexab y ecꞌu waꞌ quiꞌntija quikꞌijpa chac. Chabiꞌij co che rapatrón chucuyunumac ma na quinꞌec taj” xchaꞌ.

20 »Yey jun chic xubiꞌij: “Riꞌin lic cꞌacꞌxincꞌuliꞌic; y ruma laꞌ na quinꞌec taj” xchaꞌ.

21 »Echiriꞌ xtzelej lo raj chac, xubiꞌijronoje waꞌ che rupatrón. Ecꞌu rupatrónlic xpe royowal y xubiꞌij che ri raj chac:“Chokꞌotan riꞌ, jat pa tak cꞌaybal y pa tak bere ri tinamit y chebacꞌama lo ri e nibaꞌib,ri tꞌum cakan quikꞌab, ri e potzꞌ y ri e sic”xchaꞌ.

22 »Xeꞌec cꞌu raj chac. Y echiriꞌ xtzelejlok, xubiꞌij che rupatrón: “Wajaw, yaxinꞌan ronoje ri xintak la che; na rucꞌ ta cꞌuriꞌ, lic cꞌa cꞌo luwar chwa tak rimexa” xchaꞌ.

23 »Xubiꞌij tanchi cꞌu rachi che ri rajchac: “Chatelubi tzaꞌm tinamit y jat patak nimabe y pa tak cuxcul be. Chaminauwach chique ri winak chaꞌ quepetic y jelaꞌcanoj uwa tak ri mexa nuyijbam chic re wanimabal. 24Yey pakatzij wi cambiꞌij chawe:Na jinta junok chique ri xenusiqꞌuij nabe,cutij re ri nimabal nuyijbam” xchaꞌ.»

Ri cꞌax caricꞌowibej ri caterej chirij ri Jesús25 Echiriꞌ ri Jesús cꞌo chi be, uqꞌuiyal

winak eteran chirij. Ecꞌu Rire xtzuꞌn chirijy jewaꞌ xubiꞌij chique:

26 «We cꞌo junok caraj caterej lo chwij,lic chirajawaxic chemás cꞌax quinunaꞌ riꞌinchiquiwa conoje, ma we e más cꞌax que-bunaꞌ ruchu-ukaw, ri rixokil, ri ralcꞌoꞌal,ri ratz-uchakꞌ y más ne cꞌax cunaꞌ rib rirechinuwa riꞌin, riꞌ na takal ta che cuꞌannutijoꞌn. 27 E uwariꞌche, china ri na cuya taranimaꞌ cutij cꞌax ruma ri caterej lo chwij,*riꞌ na takal ta che cuꞌan nutijoꞌn.

* 14:27 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “ri na rucꞌaꞌam ta rucruz”.

Page 119: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 14:28 116 Lucas 15:1328 »Ma we cꞌo junok caraj cuꞌan nutijoꞌn,

lic chuchꞌobo na rakan we cucuy ri cꞌaxcꞌo-bic cape puwiꞌ ruma ri caterej lo chwij.

»E jelaꞌ pachaꞌ ri caꞌanic echiriꞌ cayacjuna nimalaj ja. Ma ¿cꞌo neba junok chealak na cuchꞌob ta rakan chi utz nabe napuwi ri cajawax che chaꞌ cuyac ri ja y caraji-laj na cꞌu riꞌ janipa ri cumaj bi chaꞌ caretaꞌ-maj we xakareꞌ cuchꞌij uyaquic ri ja? 29Mawe na cuꞌan ta waꞌ, echiriꞌ uticom chi cꞌuruparakan ri ja, cuchakabaꞌ uꞌaniquil rumana jinta chi puak re cuqꞌuiso; yey conoje cꞌuriꞌ ri quebilow re, caquijek caquichꞌamij,30 caquibiꞌij: “Waꞌchi xujek uyaquic wa ja,yey na xuqꞌuis ta chic” quechaꞌ.

31 »Jecꞌulaꞌ ¿saꞌ nawi cuꞌan juna rey xae lajuj mil rusoldados chwa juna chic reypetinak pa chꞌaꞌoj chirij rucꞌ veinte milsoldados? Ri cuꞌano e nabe na cuchꞌob narakan chi utz we xakareꞌ cuchꞌij uchukꞌabri jun chic rey e cꞌo más usoldados. 32Y wecuchꞌobo na cuchꞌij taj, ri cuꞌano e xalokꞌcꞌa naj cꞌo wi lo ri jun chic rey, quebutak cꞌubi achijab chaꞌ queꞌquiꞌana ri utzil chomalrucꞌ.† 33 Jecꞌuriꞌlaꞌ, we cꞌo junok che alakcaraj caterej lo chwij, lic chirajawaxic checuya can ronoje ri cꞌo rucꞌ;‡ mawe na cuꞌanta waꞌ, na takal ta che cuꞌan nutijoꞌn.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi ratzꞌam(Mt. 5:13; Mr. 9:50)

34 »E ratzꞌam lic cajawaxic; noꞌj we xsachrutzayul, ¿suꞌanic tanchi caꞌan tza che?35Ma na curik ta uchac che rulew y na utzta ne caꞌan abono rucꞌ. Ecꞌu ri caꞌan che,e catix bi.§ China cꞌu ri cꞌo utanibal cheutayic, ¡chuta cꞌu riꞌ!» xcha ri Jesús.

15Ri cꞌambal naꞌoj puwi rachi cutzucuj

rubexex sachinak(Mt. 18:10-14)

1Conoje raj tzꞌonol puak re tojonic* y takraj maquib quekib rucꞌ ri Jesús chaꞌ caquitaruchꞌaꞌtem. 2 Pero ri fariseos y raj cꞌutunelre ri tzijpixab lic caquichꞌaꞌtibej, jewaꞌcaquibiꞌij: «Waꞌchi quebucꞌul raj maquib ycawaꞌ cucꞌ» quechaꞌ.

3 E uwariꞌche ri Jesús xutzijoj wa juncꞌambal naꞌoj chique, jewaꞌ xubiꞌij:

4 «¿Saꞌ nawi cuꞌan junok che alak we ecꞌo jun ciento ubexex yey casach cꞌu junokchique? ¿Na quebucꞌol ta neba can riꞌ rinoventa y nueve pa ri quiluwar y queꞌec cꞌuche utzucuxic ri jun xsach canok? Yey nacuxlan ta che utzucuxic cꞌa echiriꞌ cuꞌrikalok. 5 Ecꞌuchiriꞌ curiko, lic caquiꞌcotic cuyalo chirij ukul. 6 Y echiriꞌ copon chirocho,cumol quichiꞌ ri ramigos y ri ratz-uchakꞌ, yjewaꞌ cubiꞌij chique: “Chixquiꞌcotawucꞌmaxinrik ri nubexex sachinak” cachaꞌ.

7 »Cambiꞌij cꞌu riꞌin che alak: Más necꞌo quiꞌcotemal chilaꞌ chicaj ruma juna ajmac cutzelej utzij chwach ri Dios, chiquiwanoventa y nueve jusucꞌ e cꞌolic y na cajawaxtaj cacuytaj quimac.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi rixok cutzucujrusakil puak

8 »We e laꞌ juna ixok cꞌo lajuj sakil puakrucꞌ yey cutzak cꞌu junok, ¿saꞌ ri cuꞌano?Cutzij akꞌ y naꞌl cumes rupa ja, cutzucuj cꞌucoqꞌuil yey na cuxlan ta che utzucuxic cꞌaechiriꞌ cuꞌrika lok. 9 Y ecꞌuchiriꞌ urikomchic, cumol quichiꞌ ri ramigos y ri ratz-uchakꞌ y cubiꞌij cꞌu chique: “Chixquiꞌcotawucꞌ ma xinrik wa sakil puak nutzakom”cachaꞌ. 10Cambiꞌij cꞌu riꞌin che alak: Jelaꞌ riquiꞌcotemal que ri ángeles chwach ri Diosechiriꞌ juna aj mac cutzelej utzij» xcha riJesús.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi jun ala sachinak11 Xutzijoj cꞌu wa jun cꞌambal naꞌoj

chique, jewaꞌ xubiꞌij:«Cꞌo jun achi e cꞌo caꞌib ucꞌajol. 12 Jun kꞌij

ri chakꞌixel xubiꞌij che rukaw: “Tat, jachala upa ri beyomalil la y asu yaꞌa la janipa ritakal chwe riꞌin” xcha che rukaw. Y rukawe xuꞌano. Xujach cꞌu rubeyomalil, xuya ritakal che rucꞌajol atzixel y ri takal che richakꞌixel.

13 »Cꞌamajaꞌ cꞌu naj ujachic upa, ralachakꞌixel xucꞌayij ronoje ri xyaꞌ che, xumolbi uchiꞌ ri puak y xeꞌec naj chupa jun chictinamit. Chilaꞌ cꞌu riꞌ xutzꞌilaꞌ ronoje rube-yomalil, ma xuꞌan rucꞌ ri puak ronoje ri xraj

† 14:32 Riꞌoj na cakachꞌij ta cꞌana ruchukꞌab ri Dios, e uwariꞌche kaꞌana utzil chomal rucꞌ Rire woꞌora, xalokꞌ cꞌamajaꞌcojeꞌela chwach. ‡ 14:33 Waꞌ e queꞌelawi ronoje ri cꞌo kucꞌ cakaya pukꞌab ri Kanimajawal. § 14:35 We ratzꞌamxsach rutzayul, na jinta chi uchac. Jecꞌulaꞌ, na jinta cutikoj we junok cubiꞌij e utijoꞌn ri Jesús yey na cuya ta ranimaꞌcaricꞌowibej cꞌax ruma Rire. * 15:1 “Raj tzꞌonol puak re tojonic”: Quil “cobrador de impuestos” pa vocabulario.

Page 120: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 15:14 117 Lucas 16:7rire. 14Ecꞌuchiriꞌ xuqꞌuis ronoje rurajil, xpejun nimalaj numic chupa laꞌ la tinamit pacꞌo wi. Y xujek lic cutij cꞌax.

15 »Xeꞌec cꞌut che utzucuxic uchac rucꞌjun achi aj chilaꞌ. Yey rachi xutak bi pajuyub che quichajixic uqꞌuiyal ak. 16 Ecꞌurala xujek lic canumic, curayij uwach tobne e ri quechaꞌ ri ak, pero na jinta junokcayaꞌw re che.

17 »Tecꞌuchiriꞌ, xcꞌun runaꞌoj y chiri-bil rib xuchꞌob rakan: “Chilaꞌ chirochori nukaw lic cꞌo caquitij ruqꞌuiyal mo-com; yey riꞌin wara quincam che numic.18Ecꞌu woꞌora quintzelej chirocho ri nukawy jewaꞌ cambiꞌij che: Tat, in macuninakchwach ri Dios y chiwach rilal. 19 Na takalta chic cabiꞌx chwe in cꞌajol la. ꞌAna lachwe pachaꞌ xa in chi jun mocom la” xchachiribil rib. 20Y ecꞌu xuꞌano. Xumaj bi ubechirocho rukaw.

»Ecꞌu rukaw, echiriꞌ xril pana rucꞌajolchinimanaj, lic xjuchꞌ caꞌn pa ranimaꞌ. Liccꞌu riꞌ canic xeꞌec y xuꞌcꞌulu apanok. Xu-lakꞌapuj y xutzꞌub uchiꞌ.

21 »Y rala xubiꞌij che rukaw: “Nukaw, inmacuninak chwach ri Dios y chiwach rilal.Na takal ta chic cabiꞌx chwe in cꞌajol la”xchaꞌ.

22 »Pero rukaw xubiꞌij chique ri rajchaquib: “Jiꞌwesalaꞌ lo ri cꞌul más chomy chiwikaꞌ. Chicojo juna mapakꞌab cheruwi ukꞌab y uxajab che ri rakan. 23 Yeyjiꞌcꞌama lo ri mekꞌ lic tiꞌoꞌjirisam y chi-camisaj. Katija cꞌu riꞌ, chojquiꞌcotok ykaꞌana nimakꞌij, 24ma wa nucꞌajol e junamrucꞌ caminak chic yey woꞌora xcꞌastaj lok.Rire sachinak chic pero xrikitajic” xchachique. Y xquijeko lic quequiꞌcotic.

25 »Ecꞌu rucꞌajol atzixel benak pa juyub;yey echiriꞌ xcꞌun lo chunakaj ri ja, xuta rimúsica lic catꞌikowic y ri quexajaw pa rinimakꞌij. 26Xusiqꞌuij cꞌu pan jun chique rajchaquib y xutzꞌonoj che saꞌ ri catajinic.

27 »Raj chac xubiꞌij che: “Xcꞌun ri chakꞌla. Ruma cꞌu laꞌ, ri kaw la lic xquiꞌcotche ma utz uwach xcꞌunic, na jinta cꞌoxucꞌulumaj. E uwariꞌche, xutak ucamisaxicri mekꞌ tiꞌoꞌjirisam chaꞌ cakaꞌan nimakꞌij”xcha che.

28 »Ecꞌu ri atzixel lic xpe royowal y naxraj taj coc bi. Xel na cꞌu lo rukaw y lic xelajche chaꞌ coc bi. 29 Noꞌj rire xucꞌul uwach,jewaꞌ xubiꞌij che rukaw: “Rilal etaꞌam la

janipa lo junab waꞌ in chacuninak ucꞌ la yna nupalajim ta tzij la julajok. Na rucꞌ tacꞌu riꞌ, na yaꞌom tane la chwe tob xa junaralconucaprux chaꞌ canꞌannimakꞌij y quin-quiꞌcot cucꞌ ri wamigos. 30Yey ecꞌu woꞌoraxcꞌun wa jun cꞌajol la, ri xa xuꞌtzꞌilaꞌ lo ripuak la cucꞌ ixokib na chom ta quibinic; narucꞌ ta cꞌu riꞌ, ruma rire, xtak la ucamisaxicri mekꞌ tiꞌoꞌjirisam” xcha che.

31 »Ecꞌu rukaw xubiꞌij che: “Nucꞌajol,riꞌat ronoje kꞌij at cꞌo wucꞌ, yey rubitak we,ronoje aweꞌat chic. 32Noꞌj woꞌora lic chira-jawaxic wi cakaꞌan nimakꞌij y cojquiꞌcotic,mawaꞌchakꞌ e junam rucꞌ caminak chic yeywoꞌora xcꞌastaj lok. Rire sachinak chic peroxrikitajic” xchaꞌ.»

16Ruchapabexic ri kabeyomalil

1 Ecꞌu ri Jesús xutzijoj waꞌ chique ruti-joꞌn:«Cꞌo jun achi beyom y rire cꞌo jun raj chacchajinel re ronoje rubitak re. Xopon cꞌuubiꞌxiquil che ri beyom, ri raj chac cata-jin bi che uqꞌuisic rubeyomalil. 2 Ecꞌu ribeyom xusiqꞌuij ri raj chac y jewaꞌ xubiꞌijche: “¿Saꞌ waꞌ wa canta chawe? Ma xbiꞌxchwe, riꞌat e catzꞌilaꞌ rubitak we. Ruma cꞌuriꞌ, woꞌora na at ta chi chajinel chwi ru-bitak we, pero chayaꞌa can chwe chucholaꞌjtzꞌibital chwa wuj saꞌ ri xaꞌan rucꞌ tak rinuyaꞌom pakꞌab” xchaꞌ.

3 »Ewi ri raj chac xuchꞌob rakan: “¿Saꞌri canꞌan woꞌora? Ma ri wajaw caresaj rinuchac chwe. Yey riꞌin na cancuy taj quin-chacunpa juyub y quinqꞌuix che cantzꞌonojlimoxna. 4 ¡Ah! Wetaꞌam chic saꞌ ri canꞌanochaꞌ e cꞌo wamigos quecꞌuluw weꞌin chic-ocho echiriꞌ na jinta chi nuchac” xcha paranimaꞌ.

5 »Xebusiqꞌuij cꞌu chiquijujunal ri cꞌoquicꞌas rucꞌ ri rajaw. Xutzꞌonoj che ri nabe:“¿Janipa racꞌas rucꞌ ri wajaw?” xcha che.

6 »Y raj cꞌas xucꞌul uwach: “Nucꞌas junciento tenaꞌx aceite” xcha che.

»Y raj chac xubiꞌij che: “Riꞌ ruwujilracꞌas. Chokꞌotan chat-tzꞌulok, chayojo rijun ciento y chacojo xa nicꞌaj ciento chic”xchaꞌ.

7 »Tecꞌuchiriꞌ, xutzꞌonoj che jun chic: “Yriꞌat, ¿janipa racꞌas?” xchaꞌ.

»Y raj cꞌas xubiꞌij: “Nucꞌas jun cientoquintal trigo” xchaꞌ.

Page 121: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 16:8 118 Lucas 16:26

»Y raj chac xubiꞌij che: “Riꞌ ruwujilracꞌas. Chayojo ri jun ciento y chacojo xaochenta quintal chic” xchaꞌ.

8 »Ecꞌu ri rajaw, echiriꞌ xretaꞌmaj saꞌ rixuꞌan ri raj chac, jewaꞌ xubiꞌij: “¡Jaꞌ! ¡Liccꞌo unaꞌoj wa jun achi, tob na jusucꞌ ta riuꞌanom!” xchaꞌ.»

Xubiꞌij cꞌu ri Jesús chique rutijoꞌn:«Pakatzij wi ri winak na e ta jusucꞌ, más

cꞌo quinaꞌoj che uchapabexic rubitak que,chiquiwa ri e cꞌo pa ri Kꞌijsak. 9 E uwariꞌchecambiꞌij chiwe: Chichapabej chi utz ri puaky rubitak iwe y rucꞌ waꞌ chebitoꞌo ri nibaꞌiby jecꞌulaꞌ rique quebuꞌana iwamigos. Maechiriꞌ copon ri kꞌij na jinta chi puak iwucꞌ,quixcꞌul na chilaꞌ chicaj pa cayaꞌiꞌ wi chiweri cꞌaslemal na jinta utakexic.

10 »E junok jusucꞌ uchapabexic cuꞌan rixa jubikꞌ yaꞌtal pukꞌab, jecꞌuriꞌlaꞌ cuꞌanowe xyaꞌiꞌ qꞌui pukꞌab. Noꞌj we na jusucꞌta uchapabexic cuꞌan ri xa jubikꞌ yaꞌtalpukꞌab, jecꞌuriꞌlaꞌ we xyaꞌiꞌ qꞌui pukꞌab, najusucꞌ ta ri cuꞌan rucꞌ. 11Ecꞌu riꞌ riꞌix, we najusucꞌ ta uchapabexic iꞌanom ri beyomalilxa re ruwachulew, ¿china cꞌu cayaꞌw riꞌpikꞌab ri sakil beyomalil re chilaꞌ chicaj?Na jinta junok. 12 Yey we e laꞌ na jusucꞌ tauchapabexic iꞌanom ri yaꞌom pikꞌab xa pachakꞌiꞌm, ¿china cꞌu riꞌ caraj cuya beyoma-lil chiwe? Na jinta junok.

13 »Lic cꞌayew we juna aj chac e caꞌib rirajaw. Ma laj tzel caril ri jun yey cꞌax cunaꞌri jun chic; o laj cuyac ukꞌij ri jun yey cucꞌakbi ukꞌij ri jun chic. Ruma cꞌu laꞌ, na utztaj we junok cuya rib che cunimaj ri Diosyey cuya rib che utzucuxic ri beyomalil reruwachulew» xcha ri Jesús.

14 Echiriꞌ xquita waꞌ ri fariseos, ri licqueꞌec quicꞌuꞌx rucꞌ ri puak, xa xquitzeꞌejri cubiꞌij ri Jesús.

15 Ecꞌu Rire xubiꞌij chique:«Ralak fariseos, lic caꞌan chi ibil ib alak

pachaꞌ lic alak jusucꞌ chiquiwach ri winak,pero ri Dios retaꞌam saꞌ ri cꞌo pa animaꞌalak. Ma ronoje tak ri lic yacom ukꞌij cumari winak, waꞌ lic tzel quilitaj ruma ri Dios.

Ri Tzij Pixab y rutakanic ri Dios

16 »Ri kꞌalajisanelab y ri Moisésquitzꞌibam chi lo chupa ri Tzij Pixab chwirutakanic ri Dios cacꞌun na; yey rucꞌcꞌu ri Juan xjekiꞌ wi utzijoxic rucꞌunibalrutakanic ri Dios, y conoje cꞌu ri winaklic caquitij ukꞌij queboc chupa waꞌ. 17 Narucꞌ ta cꞌu riꞌ, lic cꞌo uwach wa TzijPixab tzꞌibital canok, ma e ne más cꞌayewcajalcꞌatix jubikꞌok che waꞌ chwa ri casachuwach ruwa caj y ruwachulew.

Ri Jesús cacꞌutun chwi ri jachbal ib(Mt. 5:31-32; 19:1-12; Mr. 10:1-12)

18 »China junok cuya ruwujil re jachbalib che ri rixokil yey cacꞌuliꞌ tanchi rucꞌjuna chic ixok, riꞌ camacun chirij ri cꞌu-laniquil. Yey china ri cacꞌuliꞌ rucꞌ rixokjachom canok, riꞌ jenelaꞌ camacun chirij ricꞌulaniquil.

Ri beyom y ri Lázaro19 »Cꞌo jun achi lic beyom, e tak rukꞌuꞌ

cucojo ꞌanatal rucꞌ cꞌul morato* y rucꞌcꞌul lino rubiꞌ, yey waꞌ lic qꞌui rajil. Rireronoje kꞌij cuꞌan nimak nimanic pa rocho.20 Y chunakaj cꞌu ri puerta catzꞌuyiꞌ junnibaꞌ Lázaro rubiꞌ yey waꞌ lic cakꞌolol rijche chꞌaꞌc. 21 Ecꞌu wa nibaꞌ lic curayijpan uwach ri kax catzak chuxeꞌ rumexari beyom; yey quecꞌun tak ne lo ri tzꞌiꞌ ycaquirikꞌiraꞌ uwach rucꞌax cakꞌololic.

22 »Xopon cꞌu jun kꞌij xcam ri nibaꞌ yxcꞌam bi cuma ri ángeles y xyaꞌ cꞌu putzalri Abraham. Tecꞌuchiriꞌ, xcam ri beyom yxmukic.

23 »Ecꞌuchiriꞌ cꞌo chi pa cꞌax ri beyomchupa ri luwar que ri ecaminak, chini-manaj xril pan ri Abraham rucꞌ ri Lázaroputzal. 24 Ecꞌu ri beyom xsiqꞌuin apanok,jewaꞌ xubiꞌij: “Nukaw Abraham,† chinjuchꞌcaꞌn co cheꞌla, taka lo la ri Lázaro chaꞌcumuꞌ ruwi ukꞌabpa yaꞌ re coluꞌjorij riwakꞌ,ma lic cꞌax in cꞌo chupa wa akꞌ” xcha che.

25 »Noꞌj ri Abraham xubiꞌij pan che:“At wal, cꞌuna chacꞌuꞌx echiriꞌ at cꞌas cheruwachulew, lic xacꞌul janipa ri xarayij;noꞌj ri Lázaro lic cꞌax ri xucꞌul rire cherucꞌaslem che ruwachulew. Ecꞌu woꞌorarire lic utz uꞌanom wara, noꞌj riꞌat at cꞌopa ri cꞌax.‡ 26 Yey chikaxoꞌl riꞌoj y riꞌat cꞌo

* 16:19 “Morato”: Quil “púrpura” pa vocabulario. † 16:24 Ri aj Israel lic caquiyac ukꞌij ri Abraham y caquibiꞌijquikaw che, ma e nabe quimam. ‡ 16:25 Wa jun versículo na e ta queꞌelawi conoje ri beyomab quebec pa cꞌax yconoje ri nibaꞌib quecolobetajic. Ma ri Abraham mismo e jun achi lic beyom y rire xcolobetajic.

Page 122: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 16:27 119 Lucas 17:14jun nimalaj siwan. Ruma cꞌu waꞌ, ri e cꞌowara na utz taj quekꞌax pan iwucꞌ; y ri e cꞌoiwucꞌ, na utz taj quekꞌax lo wara” xcha riAbraham.

27 »Xubiꞌij cꞌu ri beyom che: “Cantzꞌonojco cheꞌla, nukaw Abraham, taka bi la riLázaro chirocho ri nukaw chwachulew,28 ma chilaꞌ e cꞌo can woꞌob nuchakꞌ. Takacꞌu bi la ri Lázaro chaꞌ quebuꞌpixabaj y jelaꞌna quepe ta rique chupa wa luwar re cꞌaxpa wa in cꞌo wi riꞌin” xchaꞌ.

29 »Y ri Abraham xubiꞌij che: “Cꞌo chipaquikꞌab rique ri Tzij Pixab tzꞌibital cancuma ri Moisés y ri kꞌalajisanelab. ¡Ecꞌuquita que riꞌ!” xchaꞌ.

30 »Ecꞌu ri beyom xubiꞌij che: “NukawAbraham, rique na queboc ta il che waꞌ.Pero we ta e laꞌ cꞌo junok cꞌastajinakbi chiquixoꞌl ri ecaminak yey cawinakirchiquiwach, riꞌ caquitzelej na quitzijchwach ri Dios” xchaꞌ.

31 »Ecꞌuchiriꞌ xubiꞌij ri Abraham che:“We rique na queboc ta il che ri quitzꞌibamcan ri Moisés y ri kꞌalajisanelab, na caqui-jalcꞌatij ta ri quibinic quisilabic tob necawinakir chiquiwach junok cꞌastajinak bichiquixoꞌl ri ecaminak” xcha ri Abraham.»

17Ri kꞌatbal tzij re ri Dios cꞌo paquiwi ri

caquimin jun chic pa mac(Mt. 18:6-7, 21-22; Mr. 9:42)

1Ri Jesús xubiꞌij chique rutijoꞌn:«Che ruwachulew lic cꞌo tzakibal pa mac,pero ¡lic tokꞌoꞌ cꞌu uwach ri cumin junokchic chupa ri na utz taj, ma e cape ri kꞌatbaltzij re ri Dios puwiꞌ! 2Ma e ne más utz cuyari catzayabax bi pukul juna nimalaj caꞌ requeꞌem y cacꞌak cꞌu bi chupa ri mar, chwari cumin junok pachaꞌ wa chꞌutiꞌk* chupa rina utz taj.

Pixabanic puwi ri cuybal mac3 »Lic chiwila cꞌu iwib riꞌix. Ma we juna

awatz-achakꞌ cuꞌan ri na utz taj chawe,chachꞌaꞌbej upa. Y we xutzelej utzijchawach, chacuyu umac. 4 Tob ne cuꞌanri na utz taj chawe wukub laj chupa ri jun

kꞌij y wukub laj coluꞌtzelej utzij chawach,chacuyu umac» xcha ri Jesús.

5 Ecꞌuchiriꞌ xquibiꞌij ri cablajuj e utakoꞌnche:

—Nimarisaj la ri cubulibal kacꞌuꞌx —xechaꞌ.

6 Y ri Kanimajawal Jesucristo jewaꞌ xu-biꞌij chique:

—We ta ri cubulibal icꞌuꞌx caqꞌuiyic jelaꞌpachaꞌ caqꞌuiy rijaꞌ re moxtasa, utz ne riꞌquibiꞌij che wa jun cheꞌ: “Chumichꞌa birib wara y chutica rib chupa ri mar,” y ecuꞌanaꞌ —xchaꞌ.

Miꞌan nim che iwib ruma quixchacun paruchac ri Dios

7 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij:«We e laꞌ junok chiwe cꞌo juna raj chac

cachacun pa abixbal o quebuchajij chicop,yey echiriꞌ catzelej lo pa juyub, ¿quibiꞌijnawi che: “Chatocok, chat-tzꞌula chwa rimexa”? 8 ¡Na e ta quiꞌano! Ri quibiꞌijche e waꞌ: “Chajeka uyijbaxic ri waꞌimy chayijbaꞌ awib chaꞌ caya lo ri nuwachwa ri mexa. Ecꞌuchiriꞌ in woꞌkinak chiriꞌin, cꞌa tecꞌuchiriꞌ catwaꞌ riꞌat” quixchaꞌ.9 ¿Cutioxij nawi ri patrón che ri raj chacruma xuꞌan ri xutak che? Na cutioxij taj.

10 Jecꞌulaꞌ riꞌix, echiriꞌ iꞌanom chi ronojeri ixtakom che uꞌanic ruma ri Dios, jewaꞌchibiꞌij: “Riꞌoj xa oj mocom, na takal taco chike cayac kakꞌij ma xew kaꞌanom riubiꞌim ri Dios chike” quixchaꞌ.»

Na e ta qꞌui ri quetioxin che ri Kakaw11 Echiriꞌ ri Jesús cꞌo chi be re queꞌec

Jerusalem, catajin ricꞌowic pa ri be, ri cu-jach upa ri luwar re Samaria rucꞌ ri luwarre Galilea. 12 Echiriꞌ catajin roquic chupajun aldea, lajuj achijab cꞌo ri yabil leprachique xebel lo che ucꞌulic yey chinimanajxetaqꞌuiꞌ wi lo che ri Jesús.† 13 Xquijek cꞌuquesiqꞌuin che, jewaꞌ caquibiꞌij:

—¡Jesús, lal tijonel, choj-juchꞌ caꞌn cocheꞌla! —quechaꞌ.

14 Ecꞌuchiriꞌ xeril pan ri Jesús, jewaꞌ xu-biꞌij chique:

—Oj alak, jeꞌcꞌutu ib alak chiquiwach rajchacunel pa Rocho Dios‡ —xcha chique.

* 17:2 “Chꞌutiꞌk”: Waꞌ e cachꞌaꞌt paquiwi ri na jinta quichukꞌab, na jinta quiwach o ri cꞌacꞌ xcubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ ri Jesús.† 17:12 Jewaꞌ xquiꞌano ma chupa ri Tzij Pixab cubiꞌij na utz taj cakib junok cꞌo lepra che rucꞌ junok na jinta wa yabilche. ‡ 17:14 Ri Tzij Pixab re ri Moisés cubiꞌij we junok na jinta chi lepra che, chirajawaxic cucꞌutu rib chwach junaj chacunel pa Rocho Dios chaꞌ rire cubiꞌij we utz chic queꞌcꞌola chiquixoꞌl ri ratz-uchakꞌ. Lv. 14:1-32

Page 123: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 17:15 120 Lucas 18:1Xebec cꞌut, y echiriꞌ quetajin chi be,

xecunutaj che ri quiyabil.15Cꞌo cꞌu jun chique, echiriꞌ xrilo cunuta-

jinak chic, xtzelej lok y xujeko casiqꞌuinic,lic cuyac ukꞌij ri Dios. 16 Xuxucubaꞌ cꞌurib xeꞌrakan ukꞌab ri Jesús, xukasaj rupalajcꞌa chuꞌlew y lic catioxin chwach, yey waꞌwaꞌchi aj Samaria.

17 Ecꞌu ri Jesús jewaꞌ xubiꞌij:—¿Na e ta neba lajuj ri xecunutajic? Yey

ri belejeb chic, ¿pa e cꞌo wi? 18 ¿Suꞌchacna xetzelej ta lo rique chaꞌ caquiyac ukꞌij riDios? Ma xewxtzelej lowa jun achi yey rirena aj tane Israel —xchaꞌ.

19Xubiꞌij cꞌu che rachi:—Chatyactajok y chamaja bi abe. Ma

ruma ri cubulibal acꞌuꞌx wucꞌ, xatcolobetajche ri yabil —xchaꞌ.

Rucꞌunibal Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex(Mt. 24:23-28, 36-41)

20Ri fariseos xquitzꞌonoj che ri Jesús:—¿Jampalaꞌ cacꞌun rutakanic ri Dios che

ruwachulew? —xechaꞌ.Y ri Jesús xucꞌul uwach:—Ri jekebal rutakanic ri Dios na jinta

cꞌutubal re quilitajic. 21 Na jinta ne junokcubiꞌij: “¡Riꞌ cꞌo wara!” o “¡Leꞌ cꞌolic!” Matape alak: Rutakanic ri Dios cꞌo chi chixoꞌlalak —xcha chique.

22Ecꞌuchiriꞌ ri Jesús xubiꞌij tanchi chiquerutijoꞌn:

«Copon cꞌu ri kꞌij echiriꞌ lic quiwaj quiwiltob ne xa juna kꞌij che rukꞌijol RalaxelChiquixoꞌl Ticawex echiriꞌ catakan cheruwachulew; pero na quiwil taj. 23 Cuꞌanacꞌu riꞌ e cꞌo caquibiꞌij chiwe: “¡Riꞌ cꞌowara!” o “¡Leꞌ cꞌolic!” Pero riꞌix mixꞌec,na quebiternabej ta nenareꞌ. 24 Ma echiriꞌcacꞌun Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex, conojecaquil rucꞌunibal jelaꞌ pachaꞌ cuꞌano echiriꞌcayocꞌ caꞌn ruxeꞌ caj y ruwonibal waꞌ cu-wonisaj ronoje.

25 Pero lic cꞌu chirajawaxic nabe na cutijri cꞌax y lic cacꞌak bi ukꞌij cuma ri winak rewakꞌij ora.

26 »Ma jelaꞌ pachaꞌ ri xuꞌan chupa takri kꞌij re ri Noé, jelaꞌ cuꞌana pa rucꞌunibalRalaxel Chiquixoꞌl Ticawex. 27 Ma conojeri winak caquitij quiwa, caquitij quiyaꞌ,

quecꞌuliꞌic y quequiya ri calcꞌoꞌal pa cꞌu-laniquil. Ecꞌu quetajin riꞌ che uꞌaniquil,echiriꞌ xopon rukꞌijol xoc bi ri Noé chupa rinimalaj barco; cꞌa tecꞌuchiriꞌ xpe ri unimaljab y jelaꞌ xusach quiwach conoje.

28 Jecꞌuriꞌlaꞌ xuꞌan ojertan chupa tak rikꞌij re ri Lot: tak ri winak caquitij quiwa,caquitij quiyaꞌ, quelokꞌowic, quecꞌayinic,queticoꞌnajic y caquiyac cocho. 29 Yeychupa cꞌu ri kꞌij echiriꞌ xel bi ri Lot chupa ritinamit Sodoma, xpe lo akꞌ chicaj cajinowrucꞌ azufre✡ y xecam conoje ri e cꞌo chupari tinamit. 30 Jecꞌuriꞌlaꞌ cuꞌana pa rukꞌijolechiriꞌ cakꞌalajin uwach Ralaxel ChiquixoꞌlTicawex, ma tak ri winak na cacoyꞌej tarucꞌunibal.

31 »Chupa cꞌu riꞌ la kꞌij, china ri cꞌo lochwi ri rocho, makaj lo che ucꞌamic ubitakre pa ja; y china ri cꞌo pa juyub, matzelejlo pa ri tinamit. 32Cꞌuna chicꞌuꞌx riꞌix saꞌ rixucꞌulumaj ri rixokil ri Lot.✡ 33 China ri liccutij riꞌ che na cuya ta ranimaꞌ rucꞌaslem,riꞌ e cujam ri chomilaj ucꞌaslemal chwach riDios; noꞌj china ri cuya ranimaꞌ rucꞌaslemwuma riꞌin, riꞌ e curik ri chomilaj ucꞌasle-mal chwach ri Dios.

34 »Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Chupa laꞌlaꞌkꞌab cꞌo cuꞌana wi e cꞌo caꞌibok quewarjunam; jun cacꞌam bi y ri jun chic cayaꞌiꞌcanok. 35 O laj e cꞌo caꞌib ixokib junamquequeꞌnic; jun cacꞌam bi y ri jun chiccayaꞌiꞌ canok. 36 Pa e cꞌo wi caꞌibok chwajuyub; jun cacꞌam bi y ri jun chic cayaꞌiꞌcanok» xcha ri Jesús.

37 Ecꞌuchiriꞌ rutijoꞌn xquicꞌul uwach, je-waꞌ xquibiꞌij che:

—Kajawal, ¿pachawi cuꞌana wi waꞌ? —xechaꞌ.

Y ri Jesús xubiꞌij chique:—Lic cakꞌalajinic pa cuꞌana wi, jelaꞌ

pachaꞌ cakꞌalajinic pa cꞌo wi juna caminak,ma puwi waꞌ caquimol wi quib tak ri cꞌuch§—xchaꞌ.

18Ri cꞌambal naꞌoj puwi jun ixok malcaꞌn y

jun aj kꞌatal tzij1 Ecꞌu ri Jesús xutzijoj wa jun cꞌambal

naꞌoj chaꞌ cucꞌut chique rutijoꞌn ri lic chi-rajawaxic wi na cacokꞌotaj taj caquiꞌan orar

✡ 17:29 Gn. 19:24-25; Ap. 14:10 ✡ 17:32 Gn. 19:26 § 17:37 Wa cꞌambal naꞌoj e queꞌelawi rucꞌunibal riKanimajawal lic cakꞌalajinic, ma conoje ri winak caquil waꞌ. Lc. 17:24

Page 124: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 18:2 121 Lucas 18:22

chwach ri Dios y na capax tane quicꞌuꞌx cheroyꞌexic ri cꞌulubal uwach. 2 Jewaꞌ xubiꞌijchique:

«Chupa jun tinamit cꞌo jun aj kꞌatal tzijna cuxiꞌij ta rib chwach ri Dios y na cuxiꞌijta rib chwach juna achi. 3 Cꞌo cꞌu junixok malcaꞌn chupa wa tinamit, ronoje kꞌijcacꞌun chwach raj kꞌatal tzij y cubiꞌij che:“Kꞌata la tzij puwi jun ticawex cachꞌoꞌjinchwij” cacha che.

4 »Ecꞌu raj kꞌatal tzij lic naj e riꞌ na xrajtaj cuꞌan ri cutzꞌonoj wiꞌxok. Tecꞌuchiriꞌ,xubiꞌij pa ranimaꞌ: “Tob na canxiꞌij ta wibchwach ri Dios y na canxiꞌij ta wib chwachjuna achi, 5 canꞌan na cꞌu wa kꞌatbal tzijcutzꞌonoj wiꞌxok malcaꞌn. Ma we na cantoꞌtaj, xaki quinoꞌluchꞌichꞌaꞌ yey waꞌ na can-cuy ta chic” xcha raj kꞌatal tzij.»

6 Ecꞌuchiriꞌ, ri Kanimajawal xubiꞌijchique rutijoꞌn:

«Xita cꞌu riꞌ saꞌ ri xubiꞌij wa aj kꞌataltzij na utz ta ucꞌuꞌx. Xuꞌan cꞌu rixutzꞌonoj rixok che ma rire na xrokꞌotaj tautzꞌonoxic.

7 »We juna achi na utz ta ucꞌuꞌx cuꞌanwaꞌ, ¡macꞌuwariꞌ ri Dios cuꞌan ri usucꞌy quebutoꞌ cꞌu ri ebuchaꞌom Rire werique caquichꞌaꞌbej chipakꞌij chichakꞌab!¿Camayin neba Rire che ucꞌulic uwach?8 Cambiꞌij chiwe: Na jampatana ri Dioscucꞌulubej lo uwach y cuꞌan cꞌu ri usucꞌchique. Pero echiriꞌ cacꞌun tanchi RalaxelChiquixoꞌl Ticawex, ¿cꞌa queburik nawiticawex che ruwachulew cꞌa cꞌo cubulibalquicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios?» xcha ri Jesús.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi jun fariseo y jun ajtzꞌonol puak re tojonic

9 E cꞌo jujun caquichꞌobo lic e jusucꞌ;ruma cꞌu riꞌ, lic cꞌu caquicꞌak bi quikꞌij rijujun chic. Ecꞌu ri Jesús xutzijoj wa juncꞌambal naꞌoj chique:

10 «E cꞌo caꞌib achijab xebec pa ri RochoDios chaꞌ queꞌquiꞌana orar; jun e cuqꞌuilri fariseos y ri jun chic, aj tzꞌonol puak retojonic. 11 Ecꞌu ri fariseo e riꞌ tacꞌalic xujekcuꞌan orar; lic cuyac ukꞌij chiribil rib, jewaꞌcubiꞌij: “Lal Dios, cantioxij cheꞌla ma riꞌinna in ta jelaꞌ pachaꞌ ri juchꞌob achijab: rielekꞌomab, ri na e ta jusucꞌ, ri quemacunchirij ri cꞌulaniquil. Riꞌin na in tane jelaꞌ

pachaꞌ la jun aj tzꞌonol puak re tojonic.*12Riꞌin calaj canꞌan ayuno ronoje semana, ycanya ri nudiezmo che ronoje ri canchꞌaco”cacha ri fariseo.

13 »Noꞌj raj tzꞌonol puak re tojonic xa najxcꞌojiꞌ wi apanok. Na caraj tane catzuꞌnchicaj; cutꞌikitꞌaꞌ ruwa ucꞌuꞌx, jewaꞌ cubiꞌij:“Lal Dios Kajawxel, ¡cuyu co la numac, mariꞌin lic in aj mac!” cachaꞌ.

14»Cambiꞌij cꞌu chiwe: Waaj tzꞌonol puakre tojonic xtzelej chirocho ꞌanom chi jusucꞌche ruma ri Dios; noꞌj ri fariseo, na xcuy tarumac. Ma china ri cuꞌan nim che rib, riDios cukasaj uwa ukꞌij; noꞌj china ri cuꞌanchꞌutiꞌn che rib, ri Dios cuyac ukꞌij» xchaꞌ.

Ri Jesús cuyac quikꞌij racꞌalab(Mt. 19:13-15; Mr. 10:13-16)

15 E cꞌo jujun raltak co acꞌalab xecꞌamlo chwach ri Jesús chaꞌ Rire cuya rukꞌabpaquiwiꞌ. Yey rutijoꞌn echiriꞌ xquil waꞌ,xequiyaj ri ecꞌamayom lo que.

16 Noꞌj ri Jesús xebusiqꞌuij pan racꞌalaby jewaꞌ xubiꞌij chique rutijoꞌn: «Chiyaꞌaluwar chique ri raltak co acꞌalab chepetana wucꞌ. Mebikꞌatej; ma ri caquiꞌan e jelaꞌpachaꞌ rique, riꞌ cuꞌan que rutakanic riDios. 17 Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Chinari na cucꞌul ta rutakanic ri Dios jelaꞌ pachaꞌcuꞌan juna ralco cꞌoꞌm, riꞌ na coc ta chuparutakanic ri Dios» xchaꞌ.

Jun beyom cachꞌaꞌt rucꞌ ri Jesús(Mt. 19:16-30; Mr. 10:17-31)

18 Cꞌo jun aj wach xcꞌun rucꞌ ri Jesús yxutzꞌonoj che:

—Lal utzilaj tijonel, ¿saꞌ ri canꞌano chaꞌcꞌo nucꞌaslemal na jinta utakexic? —xchaꞌ.

19Ri Jesús xucꞌul uwach:—¿Suꞌbe cabiꞌij la “utz” chwe? Ma xa Jun

ri lic utz cꞌolic, waꞌ e ri Dios. 20Rilal etaꞌamchi la saꞌ tak Rutzij Upixab ri Dios: “Mat-macun chirij ri cꞌulaniquil. Matcamisanic.Matelekꞌic. Maꞌan rakꞌubal chirij junok.Chalokꞌoj quikꞌij rachu-akaw”✡—xcha che.

21Rachi xubiꞌij:—Ronoje waꞌ nuꞌanom lo chwi nuchꞌutiꞌ-

nal —xchaꞌ.22 Echiriꞌ ri Jesús xuta waꞌ, jewaꞌ xubiꞌij

che:—Cꞌa cꞌo ri lic chirajawaxic caꞌan la: E

cꞌayij la ronoje tak ri beyomalil la y jacha* 18:11 “Raj tzꞌonol puak re tojonic”: Quil “cobrador de impuestos” pa vocabulario. ✡ 18:20 Éx. 20:12-16

Page 125: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 18:23 122 Lucas 19:4

cꞌu la chique ri nibaꞌib; jecꞌuriꞌlaꞌ cꞌo bey-omalil la chilaꞌ chicaj. Tecꞌuchiriꞌ peta la ytereja lo la chwij —xchaꞌ.

23 Ecꞌuchiriꞌ xuta waꞌ rachi, lic xuchapbis, ma rire lic beyom.

24 Echiriꞌ ri Jesús xrilo lic xuchap bisrachi, jewaꞌ xubiꞌij:

—Ri e beyomab, lic cꞌayew chique que-boc chupa rutakanic ri Dios. 25Ma e nemáscꞌayew ri coc juna beyom chupa rutakanicri Dios chwa ri quicꞌow juna camello chuparutel juna acuxaꞌ —xchaꞌ.

26 Ewi ri xetaw re waꞌ, xquibiꞌij:—We e riꞌ, ¿china cꞌu riꞌ ri cacolobeta-

jic?† —xechaꞌ.27Xubiꞌij cꞌu ri Jesús chique:—Ri ticawex na caquicolobej ta quib

quituquel, ma waꞌ lic cꞌayew chiquiwach;noꞌj ri Dios cuꞌano ma na jinta cꞌayewchwach Rire —xchaꞌ.

28 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij ri Pedro:—Kajawal, e riꞌoj kayaꞌom can ronoje y oj

teran chiꞌij la —xchaꞌ.29 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:—Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: China ri

uyaꞌom can rocho, ebuyaꞌom can ruchu-ukaw, ri ratz-uchakꞌ, ri rixokil o ri ral-cꞌoꞌal ruma rutakanic ri Dios; 30 ruma takcꞌu waꞌ wa uyaꞌom canok, lic qꞌui ri rajilucꞌaxel cucꞌul wara che ruwachulew. Yeychikawach apanok cucꞌul na ri cꞌaslemal najinta utakexic —xchaꞌ.

Ri Jesús cachꞌaꞌt tanchi puwi rucamic(Mt. 20:17-19; Mr. 10:32-34)

31 Ri Jesús xumol quichiꞌ ri cablajuj uti-joꞌn y jewaꞌ xubiꞌij chique: «Chitapeꞌ. E waꞌcojpakiꞌ Jerusalem y chilaꞌ cuꞌana ronojeri tzꞌibital can cuma ri kꞌalajisanelab chwiRalaxel Chiquixoꞌl Ticawex: 32 cayaꞌ cꞌupaquikꞌab ri na e ta aj judiꞌab, cachꞌamixic,cayokꞌic y cachubaxic. 33 Echiriꞌ lic jichꞌomchi upa, cacamisaxic. Noꞌj churox kꞌijcacꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak» xcha riJesús.

34 Pero rutijoꞌn na jinta xquimaj usucꞌche waꞌ, ma cꞌamajaꞌ cayaꞌtaj chiquecaquimaj usucꞌ.

Ri Jesús cucunaj jun potzꞌ chunakaj ri tina-mit Jericó

(Mt. 20:29-34; Mr. 10:46-52)35 E xuꞌan waꞌ echiriꞌ ri Jesús xa nakaj

chi cꞌo wi che ri tinamit Jericó. Cꞌo junpotzꞌ tzꞌul chuchiꞌ ri be, cutzꞌonoj limoxna.36Ecꞌuchiriꞌ xuto catajin quicꞌowic uqꞌuiyalwinak, xutzꞌonobej:

—¿Saꞌ laꞌ la catajin ricꞌowic? —xchaꞌ.37Y cꞌo xebiꞌn che:—E Jesús ri aj Nazaret catajin ricꞌowic —

xechaꞌ.38 Ecꞌuchiriꞌ, rire lic co xsiqꞌuinic, jewaꞌ

xubiꞌij:—¡Jesús, lal ri Ralcꞌoꞌal can ri rey David,

chinjuchꞌ caꞌn co cheꞌla! —xchaꞌ.39 Yey ri winak e nabejinak xquichꞌaꞌbej

upa chaꞌ na casiqꞌuin ta chic. Noꞌj ri potzꞌmás ne co casiqꞌuinic, jewaꞌ cubiꞌij:

—¡Lal ri Ralcꞌoꞌal can ri rey David, chin-juchꞌ caꞌn co cheꞌla! —xchaꞌ.

40 Ecꞌuchiriꞌ ri Jesús xtaqꞌuiꞌic y xutakucꞌamic ri potzꞌ. Y echiriꞌ xcꞌam lo chwach,ri Jesús xutzꞌonoj che:

41—¿Saꞌ ri cawaj canꞌan chawe? —xchaꞌ.Y ri potzꞌ xubiꞌij che:—Wajawal, ꞌana la chwe quintzuꞌnic —

xchaꞌ.42 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij che:—¡Chat-tzuꞌn ba riꞌ! Ma ruma ri cubu-

libal acꞌuꞌx wucꞌ, at cunutajinak chic —xchaꞌ.

43 Xakicꞌateꞌt cꞌu riꞌ xtzuꞌnic y xterej bichirij ri Jesús, e riꞌ cuyac ukꞌij ri Dios.Y conoje ri winak xebilow re xquijekocaquibixoj rubiꞌ ri Dios.

19Ri Zaqueo cucꞌul ri Jesús chirocho

1 Ri Jesús xopon Jericó, e riꞌ catajinricꞌowic chupa ri tinamit. 2 Cꞌo cꞌu jun achichiriꞌ Zaqueo rubiꞌ, aj wach que raj tzꞌonolpuak re tojonic yey rire lic beyom. 3 Rirelic cutij riꞌ che suꞌanic caril uwach ri Jesús,pero na utz taj carilo cuma ruqꞌuiyalwinak,ma xa chꞌutiꞌn rakan. 4 Lic cꞌut canic xeꞌecxnabej bi chiquiwach ri winak y xakꞌanchwi jun cheꞌ chaꞌ caril uwach ri Jesús, machiriꞌ quicꞌow wi Rire.

† 18:26 Chiquiwach raj judiꞌab, we junok cꞌo ubeyomal e ruma utz uꞌanom chwach ri Dios. Caquichꞌob cꞌu rique, wecꞌayew chique ri beyomab queboc chupa rutakanic ri Dios, más ne cꞌayew riꞌ chique ri nibaꞌib.

Page 126: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 19:5 123 Lucas 19:275 Echiriꞌ xopon ri Jesús chuxeꞌ ri cheꞌ,

xtzuꞌn chicaj y xril pan ri Zaqueo; yjecꞌuwaꞌ xubiꞌij pan che:

—Zaqueo, chokꞌotan kaja lo la, ma wakꞌijlic chirajawaxic quineꞌcanaj can chi ocho la—xchaꞌ.

6 Y ri Zaqueo maji chic xkaj lok y xucꞌulri Jesús chirocho rucꞌ quiꞌcotemal.

7 Ecꞌuchiriꞌ xquil waꞌ ri winak, conojexquijek quechꞌaꞌt chirij ri Jesús ma xcanajcan chirocho jun achi lic aj mac.*

8 Ecꞌuchiriꞌ, ri Zaqueo xtaqꞌuiꞌic y jewaꞌxubiꞌij che ri Kanimajawal:

—Tape la, wajawal: Pa nicꞌaj che ri nube-yomalil cansipaj chique ri nibaꞌib; yey wenuꞌanom elekꞌ che junok rucꞌ socosoꞌnic,cajlaj rucꞌaxel cantzelej che —xchaꞌ.

9 Ewi ri Jesús xubiꞌij:—Wakꞌij xcꞌun ri colobetajic chupa wa

rocho ri Zaqueo, ma rire e cuqꞌuil ri ral-cꞌoꞌal can ri Abraham.† 10 Yey ri in AlaxelChiquixoꞌl Ticawex, in cꞌuninak che quitzu-cuxic y che quicolobexic ri e sachinak pamac —xchaꞌ.

Ri cꞌambal naꞌoj puwi ri xquiꞌan lajuj ajchaquib rucꞌ ri puak xyaꞌ can paquikꞌab

11 Echiriꞌ caquitataꞌ waꞌ ri winak, riJesús xujek utzijoxic jun cꞌambal naꞌojchique. Ma xa nakaj chi cꞌo wi che ri tina-mit Jerusalem yey e chiquiwach ri winak,echiriꞌ ri Jesús coc chiriꞌ, cukꞌalajisaj uwachy jelaꞌ cajeker rutakanic ri Dios. 12 Xubiꞌijcꞌu ri Jesús:

«Cꞌo jun achi lic cꞌo uwach e riꞌ queꞌecchupa jun tinamit lic naj chaꞌ chilaꞌ caꞌanrey che; y jelaꞌ echiriꞌ catzelej lok, cujek ru-takanic puwi rutinamit. 13 Yey echiriꞌ cꞌa-majaꞌ queꞌec, xebusiqꞌuij lajuj raj chaquiby xuya can chique chiquijujunal jun sakilpuak “mina”‡ quecha che y xubiꞌij canchique: “Chixchꞌacan chirij wa puak xalokꞌriꞌin na in jintaj, y quiya tanchi chwe echiriꞌquintzelej lok” xchaꞌ.

14 »Pero ri winak re ri tinamit lic tzelcaquilo y xequitak cꞌu bi jujun achijab chaꞌqueꞌquibiꞌij che ri jun cayaꞌw re ri takanic

che: “Na cakaj ta cuꞌan rey waꞌchi pakawiꞌ”quechaꞌ.

15 »Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, xyaꞌtaj che rachicuꞌan rey. Ecꞌuchiriꞌ xtzelej lok, xutakquisiqꞌuixic ri raj chaquib uyaꞌom can puakpaquikꞌab, ma caraj caretaꞌmaj janipa rixquichꞌac chiquijujunal.

16 »Xcꞌun ri nabe y jewaꞌ xubiꞌij che:“Wajaw, rucꞌ ri jun mina yaꞌom can lapanukꞌab, xinchꞌac chi lajuj chirij” xchaꞌ.

17 »Ri rey xubiꞌij che: “Utz riꞌ. At junutzilaj aj chac. Ruma cꞌu xarik uchapabexicchi utz ri na qꞌui taj, woꞌora canya pakꞌab attakanel paquiwi lajuj tinamit” xchaꞌ.

18 »Xcꞌun cꞌu lo jun chic raj chac y jewaꞌxubiꞌij che: “Wajaw, rucꞌ ri jun mina yaꞌomcan la panukꞌab, xinchꞌac chi woꞌob chirij”xchaꞌ.

19»Y ri rey jewaꞌ xubiꞌij che: “Riꞌat canyapakꞌab at takanel paquiwi woꞌob tinamit”xchaꞌ.

20 »Xcꞌun cꞌu jun chic y jewaꞌ xubiꞌij che:“Wajaw, riꞌ ri jun mina la yaꞌom can lapanukꞌab. Waꞌ lic nucꞌolom chi utz chupajun suꞌt 21 ma lic xinxiꞌij wib cheꞌla rumalic lal titzꞌitic. Rilal caꞌan e la che ri na lalta cꞌoloyom re, yey camol ne la ri na xtic tala” xchaꞌ.

22 »Ecꞌuchiriꞌ, ri rey xubiꞌij che: “Riꞌatat jun aj chac na jinta cꞌana achac. Rucꞌne la chꞌaꞌtem xabiꞌij, cankꞌat tzij pawiꞌ.We xachꞌob rakan lic in titzꞌitic ma canꞌanweꞌin che ri na in ta incꞌoloyom re, yeycanmol ne ri na xintic taj, 23 ¿suꞌbe cꞌuriꞌ na xaya ta ri nupuak pa banco chaꞌ wexintzelej lok coꞌlnucꞌamaꞌ rucꞌ ri uchꞌacomchic?” xchaꞌ.

24 »Xubiꞌij cꞌu chique ri e cꞌo chiriꞌ: “Chi-maja ri mina che wa jun aj chac y chiyaꞌache ri cꞌo lajuj mina rucꞌ” xchaꞌ.

25 »Ecꞌu rique xquibiꞌij che: “Kajaw,¡pero rire cꞌo chi lajuj mina rucꞌ!” xechache.

26 »Y ri takanel xucꞌul uwach: “Pakatzijwi cambiꞌij chiwe: China ri lic qꞌui cꞌo rucꞌ,cayaꞌiꞌ ne más che;§ noꞌj ri na jinta cꞌorucꞌ, camajiꞌ ne che ri xa jubikꞌ cꞌo rucꞌ.27 Ecꞌu woꞌora, chebicꞌama lo wara ri winak

* 19:7 Ri winak lic tzel caquil ri Zaqueo ma rire e jun aj tzꞌonol puak re tojonic. Quil “cobrador de impuestos” pavocabulario. † 19:9 Tob ri Zaqueo macuninak, takal che xcolobetajic ma xujalcꞌatij rubinic usilabic y xcubiꞌ ucꞌuꞌxrucꞌ ri Dios jelaꞌ pachaꞌ xuꞌan ri Abraham ojertan. ‡ 19:13 “Mina”: Jun puak lic qꞌui rajil. E ri cuchꞌac jun mocompa cien kꞌij re chac. § 19:26 Jun naꞌoj puwi wa jun versículo: China ri cuꞌan chi utz ri chac re ri Dios yaꞌom pukꞌab,cayaꞌ uwach pa rutakanic ri Dios.

Page 127: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 19:28 124 Lucas 20:3

lic tzel quinquilo, ri na xcaj taj quinuꞌanrey paquiwiꞌ, y chebicamisaj chinuwach”xchaꞌ.»

Ri winak caquiyac ukꞌij ri Jesús echiriꞌ cocJerusalem

(Mt. 21:1-11; Mr. 11:1-11; Jn. 12:12-19)28 Echiriꞌ xubiꞌij waꞌ, ri Jesús xumaj

tanchi ubi ube y xpakiꞌ Jerusalem junamcucꞌ rutijoꞌn. 29 Ecꞌuchiriꞌ xebopon chwachri juyub Olivos, chunakaj raldeas Betfagé yBetania, ri Jesús xebutak bi caꞌib chique ru-tijoꞌn chaꞌ quenabej apanok, 30 jewaꞌ xubiꞌijchique:

«Jix pa raldea cꞌo pan chikawach. Yechiriꞌ quixoc chupa, quiꞌrika jun kꞌapojburu yukulic. Waꞌ na jinta junok cojoyomre. Chiquiraꞌ y chicꞌamaꞌ lok. 31 Wecꞌo cꞌu junok catzꞌonow chiwe: “¿Suꞌchacquiquiro?”, jewaꞌ quicꞌul uwach: “Ma ca-jawax che ri Kajawal” quixchaꞌ.»

32 Xebec cꞌu ri caꞌib etakom bi y xquirikri buru jelaꞌ pachaꞌ ri biꞌtal bi chique.33 Ecꞌuchiriꞌ quetajin che uquiric ri kꞌapojburu, tak ri rajaw xquibiꞌij chique:

—¿Suꞌchac quiquir la buru? —xechaꞌ.34Y rique xquibiꞌij:—Ma cajawax che ri Kajawal —xechaꞌ.35 Ewi xquicꞌam lo ri buru rucꞌ ri Jesús.

Ecꞌuchiriꞌ quiripom chi ri quimanta** chwiri kꞌapoj buru, xcakꞌanisaj ri Jesús puwiꞌ.

36 Echiriꞌ catajin ricꞌowic ri Jesús, riwinak caquilicꞌ tak ri quimanta pa la bere yacbal ukꞌij. 37 Y echiriꞌ catajin ro-ponic chunakaj ri xulanic re ri juyubOlivos, conoje ruqꞌuiyal utijoꞌn xquijeko liccaquiyac ukꞌij ri Dios rucꞌ quiꞌcotemal maquilom tak ri cꞌutubal re ruchukꞌab uꞌanomri Jesús, 38 jewaꞌ caquibiꞌij:«¡Lic nim ukꞌij ri Rey petinak chupa rubiꞌ ri

Dios Kajawxel!✡¡Utzil chomalil cꞌo chilaꞌ chicajy lic nim uwach ukꞌij ri Dios chilaꞌ chicaj!»

quechaꞌ.39 E cꞌo cꞌu jujun fariseos chiquixoꞌl

ruqꞌuiyal winak xquibiꞌij che ri Jesús:—Lal tijonel, chebekꞌatej la ri tijoꞌn la

chaꞌ na caquibiꞌij ta chi waꞌ —xechaꞌ.40Noꞌj ri Jesús xucꞌul uwach:

—Pakatzij wi cambiꞌij che alak, we tarique caquitanabaꞌ ubiꞌxiquil waꞌ, e takrabaj caquijek caquiyac nukꞌij —xchaꞌ.

41 Y echiriꞌ ri Jesús xopon chunakajJerusalem y xril pan ri tinamit, xujek liccokꞌ puwiꞌ, 42 jewaꞌ xubiꞌij:

«¡Tokꞌoꞌ iwach riꞌix aj Jerusalem! ¡We tacꞌu quiwetaꞌmaj wakꞌij ora saꞌ ri cacꞌamawlo utzil chomal chiwe! Noꞌj waꞌ pachaꞌewatal chiwach woꞌora. 43 Cacꞌun cꞌu ri kꞌijechiriꞌ ri tzel quebilow iwe caquisut rij ritinamit Jerusalem y caquiwoc iwij chaꞌ naquixanimaj tubi. Tecꞌuchiriꞌ, quepe chi-wij. 44Quixquicamisaj iwonoje y caquiwulijri tinamit chaꞌ na jinta juna ja cataqꞌuiꞌcanok. Quicꞌulumaj cꞌu waꞌ ma na xiwe-taꞌmaj taj jampa xcꞌun ri Colobenel iwucꞌ»xchaꞌ.

Ri Jesús queberesaj bi raj cꞌay chupa riRocho Dios

(Mt. 21:12-17; Mr. 11:15-19; Jn. 2:13-22)45 Echiriꞌ xoc ri Jesús pa ri Rocho Dios,

xujek lo quesaxic conoje ri quecꞌayinic y riquelokꞌow chupa. 46Y jewaꞌ xubiꞌij chique:

«Ri Dios jewaꞌ cubiꞌij chupa Ruchꞌaꞌtem:Ri Wocho e luwar re oración Is. 56:7cachaꞌ.Noꞌj ralak ꞌanom alak che ri Wocho e junluwar que elekꞌomab»✡ xchaꞌ.

47 Y ronoje kꞌij cacꞌutun ri Jesús pa riRocho Dios; noꞌj ri nimak e aj chacunel, rajcꞌutunel re ri tzijpixab y raj wach re ri tina-mit lic caquitzucuj suꞌanic caquicamisaj riJesús. 48 Pero na caquirik taj suꞌanic, maconoje ri winak lic cacaj caquita ri cubiꞌijRire.

20China xyaꞌw pukꞌab ri Jesús catakanic(Mt. 21:23-27; Mr. 11:27-33)

1Cꞌo jun kꞌij ri Jesús cacꞌutun pa ri RochoDios, cutzijoj ri Utzilaj Tzij chique ri winak.Xebopon cꞌu ri nimak e aj chacunel re riRocho Dios junam cucꞌ raj cꞌutunel re ritzijpixab y ri nimak winak re ri tinamit, 2 yxquitzꞌonoj che:

—Biꞌij la chike: ¿China xyaꞌw pakꞌab lacaꞌan tak la waꞌ?✡ ¿China xtakaw la checaꞌan tak la waꞌ? —xechaꞌ.

3Y ri Jesús xucꞌul uwach:** 19:35 “Manta” e jun cꞌul caquicoj ri aj Israel re ojertan, tob achijab o ixokib, pachaꞌ poꞌt wocaꞌj re carabexic.✡ 19:38 Sal. 118:26 ✡ 19:46 Jer. 7:11 ✡ 20:2 Lc. 19:45

Page 128: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 20:4 125 Lucas 20:22

—Riꞌin canꞌan jun tzꞌonobal che alak;cꞌulu cꞌu alak uwach. 4 ¿China xtakaw reri Juan cuya ri bautismo? ¿E ri Dios o erachijab? —xchaꞌ.

5 Ecꞌu rique xquijek quechꞌaꞌt chiqui-wach puwi waꞌ: «We xkacꞌul uwach che:“E ri Dios”, riꞌ cubiꞌij rire chike: “¿Suꞌchaccꞌu riꞌ na xcoj ta alak ri xubiꞌij?” cachachike. 6Yeywe xkabiꞌij “e rachijab”, conojeriꞌ ri tinamit cojquicamisaj paꞌbaj; ma riquelic quijiquibam uwach ri Juan e jun kꞌala-jisanel re ri Dios» xecha chiquiwach.

7Xquibiꞌij cꞌu che ri Jesús:—Na ketaꞌam taj —xechaꞌ.8 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:—Jecꞌuriꞌlaꞌ, riꞌin na cambiꞌij ta che alak

china yaꞌyom panukꞌab canꞌan tak waꞌ —xchaꞌ.

Ri cꞌambal naꞌoj paquiwi raj chac itzel qui-wachlibal

(Mt. 21:33-44; Mr. 12:1-11)9 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xujek utzijoxic wa

cꞌambal naꞌoj chique ri winak:«Cꞌo jun achi xuꞌan ticoꞌn re uva chwach

ri rulew. Tecꞌuchiriꞌ, xuya can pa tunulicchique jujun aj chaquib. Xeꞌec cꞌu riꞌ yuqꞌuiyal kꞌij xsachiꞌic.

10 »Echiriꞌ xopon rukꞌijol ri molonic, xu-tak lo jun raj chac chaꞌ cuꞌtzꞌonoj chique rajtunulel ri takalic cucꞌul rire che ri molonic.Noꞌj raj tunulel xquichꞌayo y xquitak bi; eriꞌ na jinta xquiya bi che.

11 »Ecꞌu ri rajaw xutak lo jun chic rajchac. Noꞌj raj tunulel xquiꞌan cꞌax che jelaꞌpachaꞌ xquiꞌan che ri nabe; xquichꞌayo, licxquiqꞌuixbesaj y xquitak bi. Yey na jintaxquiya bi che.

12»Y ri rajaw xutak lo rurox aj chac. Peroraj tunulel lic xquiꞌan cꞌax che y xquesaj bichupa waꞌ wuꞌlew.

13 »Ecꞌuchiriꞌ, ri rajaw xubiꞌij chiribil rib:“¿Saꞌ ri canꞌan woꞌora? Cantak bi ri nucꞌa-jol lic cꞌax cannaꞌo;* ma cꞌaxtaj we xquiluwach rire, caquicꞌul na chi utz.”

14 »Noꞌj raj tunulel echiriꞌ xquil uwachrucꞌajol rachi, xechꞌaꞌt chiquiwach, jewaꞌ

xquibiꞌij: “Waꞌ e ucꞌajol ri rajaw rulew,ri cuꞌana na rajaw we xcam rukaw. Joꞌjeꞌkacamisaj chaꞌ rulew cuꞌan can keꞌoj”xechaꞌ.

15 »Xquesaj cꞌu bi rucꞌajol rachi chupawaꞌ wuꞌlew y xquicamisaj» xcha ri Jesús.

Tecꞌuchiriꞌ xutzꞌonoj chique ri winak:—Chiwach ralak, ¿saꞌ nawi cuꞌan ri ra-

jaw ri ticoꞌn chique raj tunulel? 16 Riꞌincambiꞌij: Cacꞌunic, cusach quiwach wa ajtunulel y cuya ri rulew pa tunulic chiquejujun chic† —xchaꞌ.

Ecꞌuchiriꞌ xquita waꞌ ri winak, xquibiꞌij:—¡Muꞌan ne co riꞌ waꞌ ri Dios chike! —

xechaꞌ.17 Pero ri Jesús lic xutzutzaꞌ quiwach y

jewaꞌ xubiꞌij chique:—¿Saꞌ cꞌu ri cabiꞌij alak che wa tzꞌibital

can chupa Rutzij Upixab ri Dios? Ma jewaꞌcubiꞌij:E rabaj cꞌakital can cuma raj yacal ja,e abaj waꞌ lic xajawaxic chaꞌ catiquiꞌ lo ri

ja✡ Sal. 118:22cachaꞌ. 18China cꞌu ri catzak puwi laꞌ laꞌbaj,lic cꞌax ri cucꞌulumaj; yey we rabaj catzakpuwi junok, riꞌ xa jumul cusach uwach‡ —xchaꞌ.

19 Ecꞌuchiriꞌ, ri nimak e aj chacunel paRocho Dios cucꞌ raj cꞌutunel re ri tzijpixablic xquitzucuj suꞌanic asu caquichap bi riJesús, ma xquimaj usucꞌ chiquij rique xu-biꞌij wi wa cꞌambal naꞌoj; noꞌj na xquiꞌan tajruma ri quixiꞌin ib chiquiwach ri winak.

Ri tzꞌonobal puwi ri tojonic caꞌanic(Mt. 22:15-22; Mr. 12:12-17)

20 Ecꞌu raj wach lic quicꞌacꞌalem ri Jesúsy xequitak bi achijab quiꞌanom che quibpachaꞌ lic e jusucꞌ, chaꞌ caquicꞌam upa riJesús rucꞌ tak ri cubiꞌij y jelaꞌ caquicojumac y caquiya cꞌu pukꞌab ri takanel re rigobierno romano.§ 21 Xquitzꞌonoj cꞌu cheri Jesús:

—Lal tijonel, riꞌoj ketaꞌam lic usucꞌronoje ri cabiꞌij la y ri cacꞌut la, yey rilal liclal jusucꞌ cucꞌ conoje ri ticawex. Pakatzij wie cacꞌut la ri be re ri Dios. 22 ¿Usucꞌ nawi

* 20:13 Rucꞌ wa cꞌambal naꞌoj ri Jesús cukꞌalajisaj china ri xtakaw lok, e Rukaw Dios. Quil ri tzꞌonobal pa versículo 2.† 20:16 Rucꞌ wa jun cꞌambal naꞌoj ri Jesús xukꞌalajisaj saꞌ ri caquicꞌulumaj raj wach re ri tinamit Israel we na caquicꞌulta Rire, Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios. ✡ 20:17 Is. 28:16 ‡ 20:18 Echiriꞌ cubiꞌij “rabaj”, waꞌ queꞌelawi e ri Jesús. China rina cacubiꞌ ta ucꞌuꞌx rucꞌ Rire, cape ri kꞌatbal tzij re ri Dios puwiꞌ. Dn. 2:34-35 § 20:20 Ri tzel quebilow ri Jesús xcajxquicoj umac chwach ri takanel romano, ma xew cꞌo pukꞌab ri gobierno romano cukꞌat tzij re camic puwi junok.

Page 129: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 20:23 126 Lucas 20:46ri cakaꞌan tojonic che ri nimalaj takanel reRoma** o na usucꞌ taj? —xechaꞌ.

23 Noꞌj ri Jesús, ruma retaꞌam ri retzelalquicꞌuꞌx, jewaꞌ xubiꞌij chique:

—¿Suꞌchac cacꞌam alak nupa? 24Cꞌutu pealak chwe juna meyo re caꞌan tojonic rucꞌ.¿China re wa cꞌaxwach y china re wa biꞌajcꞌo chwach wa meyo? —xchaꞌ.

Rique xquicꞌul uwach:—Re ri nimalaj takanel re Roma—xechaꞌ.25Xubiꞌij cꞌu ri Jesús chique:—Yaꞌa alak che ri nimalaj takanel re

Roma janipa ri takal che rire; yey yaꞌa cꞌualak che ri Dios janipa ri takal che ri Dios—xchaꞌ.

26 Ecꞌu ri quicꞌacꞌalem ri Jesús na xquirikta juna chꞌaꞌtem xubiꞌij chique ri winakchirij ri gobierno. E ne lic xcam canimaꞌche ri cꞌulubal uwach xuyaꞌo y na jinta chicꞌu xquibiꞌij che.

Ri tzꞌonobal puwi ri cꞌastajibal(Mt. 22:23-33; Mr. 12:18-27)

27 Xecꞌun cꞌu rucꞌ ri Jesús jujun chiqueri saduceos, ri caquibiꞌij na jinta cꞌastajibalchique ri ecaminak. Xquitzꞌonoj cꞌu che:

28 —Lal tijonel, ri Moisés xutzꞌibaj canchike: “We ri ratz junok cacamic y na ejinta can ralcꞌoꞌal rucꞌ ri rixokil, ecꞌu riꞌruchakꞌ cacꞌuliꞌ rucꞌ rixok malcaꞌn canok yjecꞌulaꞌ quecꞌojiꞌ ralcꞌoꞌal rucꞌ, pubiꞌ ri ratzxcamic”.✡

29 »Julaj e cꞌo wukub achijab quichakꞌquib. Ri nabe chique xcꞌuliꞌic, yey ecꞌuriꞌ waꞌ xcamic y na e jinta can ralcꞌoꞌalrucꞌ ri rixokil. 30 Jelaꞌ cꞌu riꞌ rucaꞌmxcꞌuliꞌ rucꞌ rixok malcaꞌn canok. Ecꞌu riꞌwaꞌ xcamic y na e jinta can ralcꞌoꞌal rucꞌrixok. 31Yey je tanchi laꞌ xucꞌulumaj rurox.Jecꞌulaꞌ xquicꞌulumaj ri wukub achijab; xe-camic, e riꞌ na jinta calcꞌoꞌal xquiya canok.32 Qꞌuisbal cꞌu re, e xcam rixok. 33 Chupacꞌu rukꞌijol ri cꞌastajibal, ¿chinok chique riwukub achijab cuꞌana rachijil rixok? Maconoje xecꞌuliꞌ rucꞌ —xechaꞌ.

34Y ri Jesús xucꞌul uwach:—Wara che ruwachulew ri ticawex cꞌo

quixokilal y cꞌo cachijilal yey caquiya ricalcꞌoꞌal pa cꞌulaniquil. 35 Noꞌj ri cayaꞌtajchique quecꞌastajic y cꞌo quicꞌaslemal na

jinta utakexic chilaꞌ chicaj, rique na jintachi quixokilal, na jinta chi cachijilal y najinta chi ne cꞌo cuya ralcꞌoꞌal pa cꞌulaniquil.36Machilaꞌ chicaj na jinta chi camic chique,quebuꞌana cꞌu pachaꞌ ri ángeles. Yey eralcꞌoꞌal ri Dios; e uwariꞌche yaꞌtal chiquequecꞌastaj chiquixoꞌl ri ecaminak. 37 Yeypuwi cꞌu ri cꞌastajibal que ri ecaminak,cꞌuna pe chicꞌuꞌx alak ri xutzꞌibaj can riMoisés puwi ri xubiꞌij ri Dios che echiriꞌxchꞌaꞌt rucꞌ chupa ri jumocaj xuluquej, je-waꞌ xubiꞌij ri Dios che: “In ri Dios re ri Abra-ham, re ri Isaac y re ri Jacob”✡ xchaꞌ. Chiriꞌcꞌu riꞌ xukꞌalajisaj ri Moisés cꞌo cꞌastajibal,38 ma ri Dios na e ta Dios que ri ecaminakma e Dios que ri e cꞌaslic.†† Ma conoje rie ralcꞌoꞌal ri Dios, tob ecaminak chic, e cꞌaschwach ri Dios —xchaꞌ.

39 Ecꞌuchiriꞌ jujun chique raj cꞌutunel reri tzijpixab, jewaꞌ xquibiꞌij che ri Jesús:

—Lal tijonel, lic utz ri xbiꞌij la —xechaꞌ.40Y ri Saduceos na jinta chi cꞌo xquitzꞌonojche ruma xquinaꞌ quib chwach.

Saꞌ ruwach Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios(Mt. 22:41-46; Mr. 12:35-37)

41 Ecꞌuchiriꞌ ri Jesús xubiꞌij:«¿Suꞌbe cabiꞌx che ri Cristo e “Ralcꞌoꞌal

can ri rey David”? 42 Ma ri David jewaꞌxutzꞌibaj can chupa ri libro re Salmos:43Ri Dios Kajawxel xubiꞌij che ri Wajawal:

“Chat-tzꞌula pa nuwiquikꞌab,y chawoyeꞌej na ri kꞌijechiriꞌ quebenuya ri tzel quebilow

awechuxeꞌ rawakan” Sal. 110:1

xchaꞌ.44 Ecꞌu ri David cubiꞌij “Wajawal” cheRuchaꞌoꞌn lo ri Dios. ¿Suꞌbe cꞌu riꞌ cabiꞌxice Ralcꞌoꞌal can ri rey David?» xchaꞌ.

Ri Jesús cukꞌalajisaj ri quimac raj cꞌutunelre ri tzijpixab

(Mt. 23:1-36; Mr. 12:38-40; Lc. 11:37-54)45 Chiquiwach cꞌu ri winak quetaw re, ri

Jesús xubiꞌij chique rutijoꞌn:46 «Lic chichajij iwib; miꞌan cꞌu iweꞌix

pachaꞌ ri caquiꞌan raj cꞌutunel re ri tzi-jpixab. Ma rique lic cucꞌul quicꞌuꞌx ri que-jurur chupa ri quikꞌuꞌ chaꞌ quilitajic lic cꞌoquiwach. Lic cucꞌul quicꞌuꞌx ri cayaꞌ rutzil

** 20:22 “Ri nimalaj takanel re Roma”: Quil “César, emperador” pa vocabulario. ✡ 20:28 Dt. 25:5-6 ✡ 20:37Éx. 3:6 †† 20:38 Waꞌ waꞌchijab ecaminak chic echiriꞌ ri Dios xubiꞌij waꞌ. Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, e cꞌas chwach ri Dios. Yeywe ta rique sachinak chi quiwach, ri Dios na cubiꞌij ta riꞌ: “In ri Dios quiꞌque.”

Page 130: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 20:47 127 Lucas 21:23quiwach pa quebilitaj wi. Yey pa tak sina-gogas y pa tak waꞌim e lic cucꞌul quicꞌuꞌxri quetzꞌuyiꞌ chupa ri tzꞌulibal que ri liccꞌo quiwach. 47 Rique caquimaj ri cochoquicꞌolibal rixokib e malcaꞌnib; yey chaꞌ nacakꞌalajin ta ri na utz taj caquiꞌano, caquiw-ererej unimal chꞌabal echiriꞌ caquiꞌan orar.Rumacꞌuwa caquiꞌano, lic unimal cꞌaxcꞌolilcaquicꞌul na echiriꞌ cakꞌat tzij paquiwiꞌ»xchaꞌ.

21Ri kasaꞌn xuya jun ixok malcaꞌn(Mr. 12:41-44)

1 Ri Jesús xebutzuꞌ pan ri beyomabechiriꞌ caquiya ri quikasaꞌn chupa ri caxare kasaꞌn pa ri Rocho Dios. 2 Y xril cꞌu junixok malcaꞌn lic nibaꞌ echiriꞌ xuya chupa ricaxa caꞌib raltak co meyo lic na qꞌui ta rajil.3 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij:

—Pakatzij wi cambiꞌij chiwe, chwach riDios wa jun ixok nibaꞌ y malcaꞌn e ne xuyamás chwa ri xquiya conoje. 4Ma conoje xae xquiya ruwiꞌ ri quipuak; noꞌj wiꞌxok toblic nibaꞌ e xuya ronoje ri puak cꞌo rucꞌ, waꞌe re culokꞌ ri lic cajawax che—xcha ri Jesús.

Tak ri cꞌutubal re ri qꞌuisbal re ruwachulew(Mt. 24:1-28; Mr. 13:1-23)

5Chiriꞌ cꞌu riꞌ e cꞌo jujun quechꞌaꞌt chwi riRocho Dios, caquibiꞌij lic chom uꞌanom rucꞌtak ri chomilaj abaj y rucꞌ tak ri chomilajwikibal yaꞌtal cuma ri ticawex.

Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:6 —Cacꞌun cꞌu ri kꞌij echiriꞌ ronoje wa

quitzutzaꞌ, cawulixic; jecꞌulaꞌ, na cacanaj tachi juna abaj puwiꞌ jun chic —xchaꞌ.

7 Tecꞌuchiriꞌ xquitzꞌonoj che ri Jesús, je-waꞌ xquibiꞌij:

—Kajawal, ¿jampa nawi cuꞌana tak riꞌwaꞌ? ¿Yey saꞌ ri cꞌutubal quilitajic echiriꞌcuꞌanaꞌ? —xechaꞌ.

8Ri Jesús xubiꞌij cꞌu chique:—Lic chichajij iwib chaꞌ na quixsocotaj

taj; ma e qꞌui ri quecꞌunic y xa caquichikꞌi-maj uwach ri nubiꞌ, jewaꞌ caquibiꞌij: “In riCristo, Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios, yey lic xa nakajchi cꞌo wi lo rukꞌijol ri nutakanic,” quechaꞌ.Noꞌj riꞌix mixterej bi chiquij. 9 Y echiriꞌquito cꞌo chꞌaꞌoj y quetucuc ri winak che

ruwachulew, mixiꞌij iwib che. Ma lic chira-jawaxic nabe na cuꞌana na ronoje waꞌ, noꞌjcꞌamajaꞌ ne riꞌ ri qꞌuisbal re ruwachulew —xchaꞌ.

10Xubiꞌij cꞌu chique:«Ecꞌo tinamit queyactaj chiquij jujun

chic tinamit y e cꞌo takanelab queyactajchiquij jujun chic takanelab. 11 Cuꞌan ni-mak tak cabrakan. Che uqꞌuiyal luwar cheruwachulew cape numic y yabil paquiwi riticawex. Yey che ruwa caj quilitaj nimaktak cꞌutubal xibibal uwach.

12 »Pero chwach tak cꞌu riꞌ waꞌ, riꞌixquitij na cꞌax ruma icojom ri nubiꞌ, quix-chapic y quixternabex rucꞌ cꞌax, quixyaꞌpaquikꞌab raj wach re ri sinagogas chaꞌrique caquikꞌat tzij piwiꞌ y quixcꞌam bi pacárcel, quixcꞌam bi chiquiwach ri reyesy chiquiwach ri takanelab. 13 Jecꞌuriꞌlaꞌ,utz quikꞌalajisaj ri Utzilaj Tzij chiquiwach.14 Mixoc il che saꞌ rucꞌulic uwach quiꞌanoechiriꞌ quitoꞌ iwib chiquiwach rique; 15 mae riꞌin quinyaꞌw ichꞌaꞌtem yey inaꞌoj chaꞌconoje ri tzel quebilow iwe na caquirik tachi ucꞌulic uwach chiwe.

16 »Yey quixyaꞌ ne pa kꞌatbal tzij cumarichu-ikaw, cuma tak riwatz-ichakꞌ, cumatak ri cꞌo chux chiwe y cuma ri iwamigos.Y jujun chiwe queyaꞌ pa camic. 17 Lic cꞌutzel quixil cuma tak ri winak ruma icojomri nubiꞌ. 18Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, mubisoj icꞌuꞌxma ix cꞌo pukꞌab ri Dios y na jinta ne tobxa juna iwiꞌ casachic.* 19 Ma we quichꞌijuchukꞌab ronoje, quicꞌul na ri colobetajic yri cꞌaslemal na jinta utakexic.

Ri tinamit Jerusalem cawulixic20 »Echiriꞌ quiwil ri soldados caquijek

caquisut rij ri tinamit Jerusalem, chiwe-taꞌmaj cꞌut e riꞌ copon ri kꞌij cawulix ritinamit. 21 Ecꞌu ri winak e cꞌo pa riluwar re Judea, chebanimaj ubi chwa takjuyub; y ri e cꞌo chupa ri tinamit Jerusalemchebelubi; yey ri e cꞌo pa juyub, mebocchi lo Jerusalem, 22ma waꞌ e ukꞌijol kꞌatbaltzij, echiriꞌ cuꞌanaꞌ janipa ri tzꞌibital chupaRutzij Upixab ri Dios puwiwaꞌ. 23Chupa takcꞌu laꞌ la kꞌij, lic tokꞌoꞌ quiwach ri e yewaꞌixokib y ri quetzꞌumtisanic, ma lic saꞌchri nimak cꞌaxcꞌobic cape che ruwachulew

* 21:18 Tob ri kacuerpo wara che ruwachulew caꞌan cꞌax che, waꞌ xa re jokꞌotaj; ma ri Dios ubiꞌtisim jun cꞌacꞌ cuerpochike y waꞌ na jinta junok caꞌanaw cꞌax che. 1 Co. 15:42-44,52-54; 2 Co. 4:14-18; 5:1-30

Page 131: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 21:24 128 Lucas 22:7

ruma ri royowal ri Dios chiquij waꞌ watinamit.

24 »Lic e qꞌui ri quecamisax rucꞌ espaday e qꞌui quecꞌam bi chi presoyil pa jujunchic tinamit che ronoje ruwachulew.† Yeyri tinamit Jerusalem cacꞌojiꞌ cꞌu paquikꞌabri na e ta aj Israel chaꞌ quetakan puwiꞌ, cꞌapa copon wi rukꞌijol ubiꞌim chi ri Dios.

Rucꞌunibal Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex(Mt. 24:29-35, 42-44; Mr. 13:24-37)

25 »Chwa cꞌu riꞌ ri caj quilitaj cꞌutubalche ri kꞌij, che ri icꞌ y che tak ri chꞌumil;yey tak ri winak che ruwachulew casachquinaꞌoj y caquijek caquixiꞌij quib che rinimalaj uchꞌawibal ri mar y che ri yaꞌ licquel chicaj chwi ri mar. 26Quekꞌocholaj takriwinak, queꞌec ri quinaꞌoj y quetzak pulewruma xiꞌin ib che ri cꞌaxcꞌobic cape cheruwachulew; ma e tak ri cꞌo quichukꞌab cheruwa caj queyiquiyoꞌxic. 27 Cꞌa tecꞌuchiriꞌquilitaj Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex cacꞌunlo pa sutzꞌ rucꞌ ruchukꞌab y rucꞌ runimaluchomalil.✡ 28 Ecꞌuchiriꞌ cujek quilitaj wacꞌutubal, lic chichukꞌubej iwib che royꞌexicri icolobetajic chwa ri cꞌaxcꞌobic» xcha riJesús.

29 Ri Jesús xutzijoj cꞌu wa jun cꞌambalnaꞌoj chique:

«Chiwilape ri cheꞌ re higo y conoje takri cheꞌ. 30 Echiriꞌ quiwilo quetuxic, iwe-taꞌam xa nakaj chi cꞌo wi lo rukꞌijol echiriꞌcabucbutic y na jinta jab.‡ 31 Jecꞌulaꞌ echiriꞌquiwilo cuꞌana ronoje tak waꞌ, chiwetaꞌmajxa nakaj chi cꞌo wi lo rukꞌijol echiriꞌ ri Dioscatakan puwi ronoje. 32Pakatzij wi cambiꞌijchiwe: E cꞌo ticawex re waꞌ wa kꞌij naquecam tana we na xquil tubi ronoje waꞌ.33Ruwa caj y ruwachulew xa casach uwach,noꞌj ri nuchꞌaꞌtem na casach ta uwach.

Chixcꞌola jusucꞌ, e chiwoyꞌej rucꞌunibal riCristo

34 »Lic chichajij iwib chaꞌ na quiyata iwib che tak ri rayinic re ri mac,che ri kꞌabaric y che rubis icꞌuꞌx reruwachulew, ma cꞌaxtaj cacꞌun lo rukꞌi-jol Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex echiriꞌ na

iwoyeꞌem taj. 35Ma rucꞌunibal Rire chiqui-wach ri e cꞌo che ruwachulew, xakicꞌateꞌtcuꞌanaꞌ, jelaꞌ pachaꞌ echiriꞌ juna awaj xa-kicꞌateꞌt catzak pa laso re cachapic.

36 »Mawar cꞌu iwach, xaki e chixchꞌaꞌtrucꞌ ri Dios chaꞌ cꞌo ichukꞌab chwa wacatajin lok y jelaꞌ takal chiwe quixcolobetajchwach ronoje waꞌ, y na quixqꞌuix ta cꞌuriꞌ quixtaqꞌuiꞌ chwach Ralaxel ChiquixoꞌlTicawex echiriꞌ cacꞌun lok» xchaꞌ.

37 Ecꞌu riꞌ ri Jesús e tak ri pakꞌij cacꞌutunpa ri Rocho Dios yey e tak ri chakꞌab quelbi queꞌcꞌola chwa ri juyub Olivos. 38 Yconoje ri winak anim tan quebopon chupari Rocho Dios chaꞌ queꞌquita ruchꞌaꞌtem riJesús.

22Ri Judas cucꞌayij ri Jesús(Mt. 26:1-5, 14-16; Mr. 14:1-2, 10-11; Jn.

11:45-53)1Xa nakaj chi cꞌo wi lo ri nimakꞌij echiriꞌ

catij ri pam na jinta levadura che. 2 Y rinimak e aj chacunel pa Rocho Dios cucꞌtak raj cꞌutunel re ri tzijpixab lic quetajinche utzucuxic suꞌanic caquiya ri Jesús pacamic, pero caquixiꞌij quib caquiꞌan chi-wachil cuma ruqꞌuiyal winak eteran chirij.

3 Ecꞌu ri Judas aj Iscariot,* jun chique ricablajuj utijoꞌn ri Jesús, xuya luwar che riSatanás xoc pa ranimaꞌ. 4 Xeꞌec cꞌu cucꞌ rinimak e aj chacunel pa Rocho Dios y cucꞌri e aj wach que ri e chajinel re ri RochoDios chaꞌ cachꞌaꞌt cucꞌ puwiꞌ suꞌanic cuya riJesús paquikꞌab. 5 Rique lic xequiꞌcot chey xquibiꞌtisij meyo che ri Judas we cuꞌanwaꞌ. 6 Ecꞌu rire xuya uchiꞌ che y xujek cꞌuutzucuxic suꞌanic cuya ri Jesús paquikꞌabxa xeꞌlakꞌay chaꞌ na caquinaꞌbej ta ri winak.

Ri Jesús cutij ri cena re Pascua cucꞌ ricablajuj utijoꞌn

(Mt. 26:17-29; Mr. 14:12-25; Jn. 13:21-30; 1Co. 11:23-26)

7Xopon cꞌu ri nimakꞌij echiriꞌ catij ri pamna jinta levadura che. Chupa cꞌu waꞌ wakꞌij chirajawaxic quecamisax tak ri kꞌapoj

† 21:24 Waꞌ xuꞌana chupa ri junab 70 D.C. cuarenta junab chwi rucamic ri Jesús, echiriꞌ ri soldados romanosxeꞌquiwulij ri tinamit Jerusalem. Conoje ri e aj judiꞌab e cꞌo Jerusalem, pa nicꞌaj chique xecamisaxic y pa nicꞌaj xecꞌambi chi presoyil. Xew xecolobetaj ri xquicoj saꞌ ri xubiꞌij can ri Jesús, ma xebel bi chupa ri tinamit echiriꞌ cꞌamajaꞌ sutumrij waꞌ cuma ri soldados. ✡ 21:27 Dn. 7:13; Ap. 1:7 ‡ 21:30 “Rukꞌijol echiriꞌ cabucbutic y na jinta jab”: Quil“verano” pa vocabulario. * 22:3 “Iscariot”: Waꞌ e utinamit ri Judas. ✡ 22:7 Éx. 12:1-13; Lv. 23:5-6

Page 132: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 22:8 129 Lucas 22:33bexex re Pascua.✡ 8Ecꞌu ri Jesús xebutak biri Pedro y ri Juan, jewaꞌ xubiꞌij bi chique:

—Jix, jiꞌyijbaꞌ ri cena re Pascua chaꞌ jelaꞌcakatijo —xchaꞌ.

9Y rique xquitzꞌonoj che:—¿Pa caꞌaj wi la queꞌkayijbaꞌ wi? —

xechaꞌ.10Y ri Jesús xubiꞌij chique:—Chitapeꞌ: Echiriꞌ quixoc chupa ri tina-

mit, quicꞌul jun achi rucꞌaꞌam jun curaꞌ yaꞌ.Chixterej bi chirij cꞌa chuchiꞌ ri ja pa cocwubi 11 y chibiꞌij cꞌu che rachi rajaw ja:“Jewaꞌ cubiꞌij ri tijonel keꞌoj: ¿Pachawi cꞌowi ri luwar pa cantij wi ri cena re Pascuacucꞌ ri nutijoꞌn?” quixcha che. 12 Ecꞌu ricuꞌan ri rajaw ja e cucꞌut chiwe jun nimalajluwar chicaj pa ri caleꞌ ja, waꞌ yijbital chic.Chiriꞌ cꞌu riꞌ chiyijbaꞌ ri cena re Pascua —xcha ri Jesús chique.

13 Xebec cꞌu rutijoꞌn y xeꞌquirikaꞌ jelaꞌpachaꞌ ri xubiꞌij bi ri Jesús chique. Y xquiy-ijbaꞌ cꞌu ri cena re Pascua.

14 Ecꞌuchiriꞌ xopon ruꞌorayil ri cena, riJesús junam cucꞌ rutakoꞌn xeboc chwa rimexa. 15Y ri Jesús xubiꞌij chique:

—¡Lic nurayim lo utijic junam iwucꞌ wacena re Pascua chwach pan ri cꞌaxcꞌobiccanwicꞌowibej! 16Ma cambiꞌij cꞌu chiwe nacantij ta chi cꞌu juna chic cena re Pascuaiwucꞌ, cꞌate na echiriꞌ copon ri kꞌij cuꞌanana janipa ri biꞌtisim lok puwi rutakanic riDios —xchaꞌ.

17 Tecꞌuchiriꞌ, xucꞌam ri cꞌolibal cꞌo vinochupa y xutioxij che ri Dios. Xubiꞌij cꞌuchique rutijoꞌn:

—Chicꞌama waꞌ y chitija iwe chuchiꞌ waꞌwa cꞌolibal. 18Ma cambiꞌij chiwe: Na cantijta chi ruwaꞌal uva cꞌate na echiriꞌ catiquiꞌrutakanic ri Dios —xchaꞌ.

19 Tecꞌuchiriꞌ, xucꞌam ri pam y xutioxijche ri Dios. Xuwechꞌo y xujach chique,jecꞌuwaꞌ xubiꞌij:

—E nucuerpo waꞌ, ri cayaꞌiꞌ pa camiciwuma riꞌix. Ecꞌuchiriꞌ quiꞌan tak waꞌchikawach apanok, chiꞌanaꞌ cuxtabal weriꞌin —xchaꞌ.

20 Qꞌuisbal cꞌu re ri cena, xucꞌam tanchiri cꞌolibal cꞌo vino chupa y jewaꞌ xubiꞌij:

—Waꞌ ri riꞌ e ri cꞌacꞌ tzij✡ cajiquibaxuwach rucꞌ ri nuquiqꞌuel caturuw iwumariꞌix re cuybal imac. 21 Yey ecꞌu ri cacꞌayin

weꞌin, cꞌo wucꞌ junam chwa wa mexa.22 Ecꞌu Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex e car-icꞌowibej janipa ri ubiꞌim lo ri Dios puwiRire. Pero ¡lic cꞌu tokꞌoꞌ uwach rachicacꞌayin re! —xchaꞌ.

23Ecꞌuchiriꞌ xquijek rutijoꞌn caquitzꞌonobejchiquiwach chinanawi chique caꞌanawwaꞌ.

China ri más cꞌo uwach chwach ri Dios24 Rutijoꞌn ri Jesús caquichapalaꞌ quib

chiquiwach puwiꞌ chinok chique más cꞌouwach. 25Noꞌj ri Jesús xubiꞌij chique:

«Ri reyes que ri nimak tinamit licquicꞌow uwiꞌ ri quitakanic caquiꞌanpaquiwi ri winak. Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ,caquibiꞌij che quib: “E toꞌbel que ritinamit.”

26»Noꞌj riꞌix miꞌan iwe pachaꞌ ri caquiꞌanrique. China ri lic cꞌo uwach chixoꞌl, echuꞌana pachaꞌ na jinta uwach; yey ri cꞌopukꞌab catakanic, e chuyaꞌa rib cuꞌan ni-manel.

27 »Chiquiwach ri winak, ¿china cꞌu rimás cꞌo uwach, e ri catzꞌuyiꞌ chwa rimexa oe raj chac caniman chwa ri mexa? ¿Na e taneba ri catzꞌuyiꞌ chwa ri mexa? Noꞌj riꞌin incꞌo chiwach riꞌix pachaꞌ raj chac canimanic.

28 Yey riꞌix ix cꞌojiꞌnak wucꞌ che ricꞌaxcꞌobic in icꞌowinak wi. 29 »Cambiꞌij cꞌuchiwe: Pachaꞌ ri Nukaw uyaꞌom panukꞌabriꞌin quintakanic, jecꞌulaꞌ canꞌan riꞌinchiwe riꞌix, canya pikꞌab quixtakanic 30chaꞌjelaꞌ quixwaꞌ chwa ri numexa chupa rinutakanic y quixtzꞌuyiꞌ cꞌut re quixtakanpaquiwi ri cablajuj tinamit re Israel»†xchaꞌ.

Ri Jesús cukꞌalajisaj ri cuꞌan ri Pedro echiriꞌcarewaj we retaꞌam uwach

(Mt. 26:31-35; Mr. 14:27-31; Lc. 9:1-6; 10:1-4;Jn. 13:36-38)

31 Ecꞌu ri Kanimajawal xubiꞌij:—¡Simón, Simón, chatapeꞌ! E ri Sa-

tanás utzꞌonom che ri Dios chaꞌ cayaꞌtajche cucꞌam ipa riꞌix. Quixuyiquiyaꞌ cꞌuriꞌ jelaꞌ pachaꞌ caꞌan che ri trigo echiriꞌcapuꞌ uwach. 32 Noꞌj riꞌin lic nutzꞌonomche ri Dios pawiꞌ riꞌat, chaꞌ na casach ta ricubulibal acꞌuꞌx wucꞌ. Ecꞌu riꞌ riꞌat, echiriꞌcacubiꞌ tanchi acꞌuꞌx wucꞌ, e chanimarisajquicꞌuꞌx tak rawachbiꞌil —xchaꞌ.

33Y ri Simón xubiꞌij che:✡ 22:20 Jer. 31:31-34 † 22:30 “Ri cablajuj tinamit re Israel” e ri calcꞌoꞌal can ri cablajuj ucꞌajol ri Jacob, ri cabiꞌx“Israel” che. Gn. 35:22-26

Page 133: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 22:34 130 Lucas 22:54—Wajawal, riꞌin nuyaꞌom wanimaꞌ quin-

terej chiꞌij la, tob queꞌec la pa cárcel; yeywexyaꞌ ne la pa camic, riꞌin quincam junamucꞌ la —xchaꞌ.

34 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach:—Pedro, pakatzij wi cambiꞌij chawe:

Wakꞌab echiriꞌ cꞌamajaꞌ ne cabixon ri teren,riꞌat oxlaj chic abiꞌim na awetaꞌam tanuwach —xchaꞌ.

Ri Jesús quebupixabaj rutijoꞌn35Y chique rutijoꞌn xubiꞌij:—Echiriꞌ xixintak bi che utzijoxic ri Utzi-

laj Tzij, ximbiꞌij chiwe na quicꞌam tubiucꞌolibal imeyo, na quicꞌam tubi iteb, naquicꞌam tubi jun chic molaꞌj ixajab,✡ ¿cꞌoneba xajawax chiwe? —xcha chique.

Y rique xquicꞌul uwach:—Na jintaj —xechaꞌ.36 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij chique:—Noꞌj woꞌora, china ri cꞌo ucꞌolibal

umeyo, chucꞌama bi; china ri cꞌo uteb,chucꞌama bi; y china ri na jinta espadarucꞌ, chucꞌayij rukꞌuꞌ re pisbal rij y chulokꞌojuna espada. 37 Ma cambiꞌij cꞌu chiwe licchirajawaxic wi e cuꞌana na wa tzꞌibital canpanuwi riꞌin chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios:Xꞌan che pachaꞌ juna aj palajiy tzij Is. 53:12cachaꞌ. Ecꞌu janipa ri tzꞌibital can panuwiriꞌin, e lic cuꞌana na —xchaꞌ.

38 Ecꞌuchiriꞌ, xquibiꞌij rique che ri Jesús:—Kajawal, riꞌ queb espada cꞌo kucꞌ —

xechaꞌ.Noꞌj rire xubiꞌij chique:—¡Cuꞌan na laꞌ! Mixchꞌaꞌt chi puwi waꞌ

—xchaꞌ.Ri Jesús cuꞌan orar pa ri werta Getsemaní(Mt. 26:36-46; Mr. 14:32-42)

39 Tecꞌuchiriꞌ, xel bi ri Jesús. Xeꞌecchwa ri juyub Olivos, y rutijoꞌn xeterejbi chirij. 40 Echiriꞌ xebopon chilaꞌ, jewaꞌxubiꞌij chique:

—Lic chitzꞌonoj che ri Dios chaꞌ quichꞌijuchukꞌab ri cꞌambal ipa capetic —xchaꞌ.

41 Ecꞌuchiriꞌ, rire xbin chi pan jubikꞌ máschiquiwach, xuxucubaꞌ rib y xujek cachꞌaꞌtrucꞌ ri Dios, 42 jewaꞌ cubiꞌij:

«Lal Nukaw, we utz chiwach la, chin-colobej co la chaꞌ na quinicꞌow ta chupawaꞌ wa cꞌaxcꞌobic. Noꞌj na e ta cꞌuchuꞌana ri cuaj riꞌin, ma e chuꞌana janipari rajawal cꞌuꞌx Rilal» xchaꞌ.

43Ecꞌuchiriꞌ, xwinakir jun ángel re chicajchwach re coluꞌyaꞌa unimal uchukꞌab. 44 Ychupa cꞌu riꞌ runimal ucꞌaxcꞌolil, ri Jesúsxujek cuꞌan orar rucꞌ unimal uchukꞌab.Ruma cꞌu laꞌ xujeko nimak tꞌobaꞌj quicꞌrucꞌatan catzak chwa rulew.

45 Echiriꞌ xuqꞌuis cuꞌan orar, xyactajic,xtzelej lo pa e cꞌo wi can rutijoꞌn y xe-boꞌluꞌrikaꞌ quewaric ruma ri bis oquinakchiquicꞌuꞌx. 46Xubiꞌij cꞌu chique:

—¿Suꞌbe quixwaric? Chixyactajok ychitzꞌonoj che ri Dios chaꞌ jelaꞌ quichꞌijuchukꞌab ri cꞌambal ipa capetic —xchaꞌ.

Cachap bi ri Jesús(Mt. 26:47-56; Mr. 14:43-50; Jn. 18:2-11)

47Cꞌa cachꞌaꞌt ne ri Jesús, echiriꞌ xeboponuqꞌuiyal winak lic quewokokic. Yey ri Ju-das, jun chique ri cablajuj utijoꞌn ri Jesús,nabe bi chiquiwach ruqꞌuiyal winak. Rirexkib rucꞌ ri Jesús chaꞌ cutzꞌub uchiꞌ. 48 Ecꞌuri Jesús xubiꞌij che:

—Judas, ¿e laꞌ rucꞌ jun tzꞌubuj chiꞌajcacꞌayij Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex? —xchaꞌ.

49 Ri e cꞌo rucꞌ ri Jesús, echiriꞌ xquilo saꞌri catajinic, xquitzꞌonoj che:

—Kajawal, ¿utz nawi cojchꞌoꞌjin rucꞌ es-pada? —xechaꞌ.

50 Ecꞌuchiriꞌ, jun chique rutijoꞌn xujochijbi ruxiquin uwiquikꞌab ri raj chac ri cajawalraj chacunel pa Rocho Dios.

51 Pero ri Jesús xubiꞌij chique:—¡Miꞌan chi waꞌ! —xchaꞌ. Xuchap cꞌu

ruxiquin raj chac y xucunaj. 52 Tecꞌuchiriꞌ,xubiꞌij chique ri e petinak che uchapic bi,waꞌ e ri nimak e aj chacunel pa Rocho Dios,ri e ajwachque ri e chajinel re ri RochoDiosy ri nimak winak re ri tinamit:

—¿Suꞌchac petinak alak rucꞌ espada ycheꞌ? ¿Petinak cami alak che ucꞌamic bijuna elekꞌom? 53 Ronoje kꞌij waꞌ cꞌut in cꞌoucꞌ alak pa ri Rocho Dios. ¿Suꞌchac cꞌu riꞌcꞌa e laꞌ quinoꞌlchapa alak? Noꞌj ecꞌu waꞌxopon ri ora yaꞌtal che alak echiriꞌ ri rajawri kꞌekuꞌm cucꞌut ruchukꞌab —xchaꞌ.

Ri Pedro cubiꞌij na retaꞌam ta uwach ri Jesús(Mt. 26:57-58, 69-75; Mr. 14:53-54, 66-72; Jn.

18:12-18, 25-27)54 Xquichap cꞌu bi ri Jesús y xquicꞌam bi

chirocho ri cajawal raj chacunel pa Rocho✡ 22:35 Lc. 10:1-4

Page 134: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 22:55 131 Lucas 23:5Dios. Y ri Pedro chinimanaj teran panchirij. 55 E cꞌo cꞌu jujun xquinucꞌ akꞌ cheruwa ja, y xetzꞌuyiꞌ chuchiꞌ ri akꞌ. Yey riPedro xtzꞌuyiꞌ chiquixoꞌl. 56 Cꞌo cꞌu jun aliaj chac xril ri Pedro tzꞌul chuchiꞌ ri akꞌ. Ralilic xutzutzaꞌ uwach y jewaꞌ xubiꞌij:

—Waꞌ waꞌchi e jun chique ri eteran chirijri Jesús —xchaꞌ.

57Noꞌj ri Pedro jewaꞌ xubiꞌij che:—Ali, riꞌin na wetaꞌam ta uwach —xchaꞌ.58 Jokꞌotaj cꞌu riꞌ cꞌo jun achi xrilo y jewaꞌ

xubiꞌij che:—Rilal lal jun chique rutijoꞌn ri Jesús —

xchaꞌ.Noꞌj ri Pedro xubiꞌij che rachi:—Riꞌin na in ta jun chique rutijoꞌn —

xchaꞌ.59 Laj pa jun ora cꞌu riꞌ cꞌo tanchi jun

jewaꞌ xubiꞌij:—Pakatzij wi waꞌ waꞌchi e jun chique

rutijoꞌn ri Jesús, ma aj Galilea —xchaꞌ.60Noꞌj ri Pedro xubiꞌij che:—Achi, riꞌin na wetaꞌam tane saꞌ puwiꞌ

cachꞌaꞌt la —xchaꞌ. Cꞌa cachꞌaꞌt ne ri Pedroechiriꞌ xbixon lo ri teren.

61 Ecꞌuchiriꞌ, ri Kanimajawal xtzuꞌn lochirij y e xutzuꞌ lo uwach ri Pedro. Ecꞌuri Pedro xcꞌun chucꞌuꞌx saꞌ rubiꞌim can riKanimajawal che: «Cꞌamajaꞌ ne cabixon riteren, riꞌat oxlaj chic abiꞌim na awetaꞌam tanuwach.»

62 Ewi ri Pedro xel bi chiriꞌ y lic xokꞌicruma rucꞌaxcꞌolil ucꞌuꞌx.

Ri Jesús cachꞌamixic(Mt. 26:67-68; Mr. 14:65)

63 Rachijab echajiyom re ri Jesúslic caquichꞌamij y lic caquichꞌayo.64 Caquichꞌuk ruwach y caquitzꞌonoj che:

—¡Chanaꞌij peꞌ china xchꞌayaw awe! —quechaꞌ. 65 Lic kabichi ri caquibiꞌij che rucꞌcꞌaxlaj chꞌaꞌtem.

Ri Jesús cꞌo chiquiwach raj kꞌatal tzij e ajjudiꞌab

(Mt. 26:59-66; Mr. 14:55-64; Jn. 18:19-24)66Echiriꞌ xsakiric, xquimol quib ri nimak

winak re ri tinamit, ri nimak e aj chacunelpa Rocho Dios cucꞌ raj cꞌutunel re ri tz-ijpixab; waꞌ e tak ri uchapom wi rib rikꞌatbal tzij. Rique xquitak ucꞌamic ri Jesúschiquiwach y jewaꞌ xquibiꞌij che:

67 —Chabiꞌij chike we at ri Cristo,Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios —xechaꞌ.

Y ri Jesús xubiꞌij chique:—Tob cambiꞌij che alak “In”, na cacoj ta

alak. 68 Yey we canꞌan tzꞌonobal che alak,na cacꞌul ta alak uwach y na quintzokopijtane ubi alak. 69 Pero Ralaxel ChiquixoꞌlTicawex catzꞌuyiꞌ na cꞌu puwiquikꞌab riDios, ri lic cꞌo unimal uchukꞌab —xchaꞌ.

70 Tecꞌuchiriꞌ, conoje xquitzꞌonoj che riJesús:

—¿At peꞌ riꞌ Rucꞌajol ri Dios? —xechache.

Y ri Jesús xucꞌul uwach:—E ralak xbiꞌn alak re, e riꞌin —xchaꞌ.71 Ecꞌuchiriꞌ, xquibiꞌij rique:—Na jinta chi uchac más e aj cojol umac,

ma lic oj xojtaw re ri xubiꞌij rucꞌ ruwa reꞌ—xechaꞌ.

23Catzꞌak uchiꞌ ri Jesús chwach ri takanel

Pilato(Mt. 27:11-14; Mr. 15:1-5; Jn. 18:33-40)

1Ecꞌuchiriꞌ, xeyactaj conoje ri quimolomquib y xquicꞌam bi ri Jesús chwach ri Pi-lato. 2 Y xquijek cꞌu caquitzꞌak uchiꞌ, jewaꞌcaquibiꞌij:

—Karikom wa jun achi cusachisajquinaꞌoj ri katinamit, quebukꞌatej ri winakchaꞌ na caquiꞌan ta ri tojonic caꞌan che rinimalaj takanel re Roma* y cubiꞌij e rire riCristo, ri chaꞌtal lo ruma ri Dios re catakanpaquiwi raj judiꞌab —quechaꞌ.

3Xutzꞌonoj cꞌu ri Pilato che ri Jesús:—¿Lal cami riꞌ ri rey que raj judiꞌab? —

xchaꞌ.Y ri Jesús xubiꞌij che:—Lal cabiꞌn la re —xchaꞌ.4Ri Pilato xubiꞌij cꞌu chique ri nimak e aj

chacunel pa Rocho Dios y chique conoje riwinak:

—Chinuwach riꞌin, wa jun achi na jintaumac —xchaꞌ.

5Pero riwinakmás co quesiqꞌuinic, jewaꞌcaquibiꞌij:

—Rucꞌ ri cucꞌutu lic catajin usachicquinaꞌoj ri ticawex chupa tak ri luwar reJudea; xujek lo waꞌ Galilea y woꞌora jelaꞌcuꞌan wara Jerusalem —quechaꞌ.

Ri Jesús cacꞌam bi chwach ri rey Herodes* 23:2 Wa xquibiꞌij ri winak chirij ri Jesús, na e ta cꞌana uꞌanom. Lc. 20:22-25

Page 135: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 23:6 132 Lucas 23:30

6 Echiriꞌ ri Pilato xuto petinak ri JesúsGalilea, xutzꞌonobej we rire aj chilaꞌ. 7 Yechiriꞌ xretaꞌmaj aj Galilea ri Jesús, xutakbi chwach ri Herodes, ma rire e rey rechilaꞌ, yey laꞌ laꞌ kꞌij wi cꞌo ri Herodes chiriꞌJerusalem.

8Ecꞌuchiriꞌ ri Herodes xril uwach ri Jesús,lic xquiꞌcotic, ma lic cꞌo tan kꞌij riꞌ urayimcaril uwach. Ma saꞌch tak ri utom che yeyroyeꞌemcaril uwach chaꞌ ri Jesús cuꞌan junacꞌutubal re ruchukꞌab chwach. 9Y xujek cꞌuuꞌanic uqꞌuiyal tzꞌonobal che, pero ri Jesúsna cucꞌul ta uwach.

10 Ecꞌu ri nimak e aj chacunel pa Ro-cho Dios cucꞌ raj cꞌutunel re ri tzijpixab,lic quesiqꞌuin che ucojic umac ri Jesús.11 Ewi ri Herodes cucꞌ rusoldados licxquicꞌak bi ukꞌij ri Jesús; xquiꞌan chepachaꞌ juna rey, xquicoj bi jun chomilaj cꞌulche re chꞌamibal re. Tecꞌuchiriꞌ, xtakanche cacꞌam tanchi ubi chwach ri Pilato.12 Chupa laꞌ la jun kꞌij ri Pilato y ri Herodesxquijek quechꞌaw tanchi chiquiwach, ma eri petinak lok lic tzel caquil quib.

Cakꞌat tzij re camic puwi ri Jesús(Mt. 27:15-31; Mr. 15:6-20; Jn. 19:1-16)

13 Ecꞌu ri Pilato xumol quichiꞌ ri nimake aj chacunel pa Rocho Dios cucꞌ raj wachre ri tinamit yey tak ri winak, 14 y jecꞌuwaꞌxubiꞌij chique:

—Cꞌamom lo alak wa jun achi chin-uwach y cabiꞌij alak rire catajin che usachicquinaꞌoj ri winak re ri tinamit. Noꞌj riꞌinxinꞌan tzꞌonobal che y xinta uchiꞌ chiwachalak, yey na jinta juna mac nurikom chirijpachaꞌ ri mac cacoj alak che. 15Y jenelaꞌ rirey Herodes, na jinta juna mac xurik che;ma xintak bi chwach, yey rire xutak tanchilo wucꞌ. Kꞌalaj cꞌu riꞌ na jinta mac uꞌanomre takal che cacamisaxic. 16 E uwariꞌchexew canya pa cꞌax; tecꞌuchiriꞌ canyolopijbi —xchaꞌ. 17 (Xubiꞌij waꞌ ma ronoje junabchupa ri nimakꞌij Pascua, ri Pilato xex cuꞌanwi cuyolopij bi jun preso chiquiwach riwinak.)

18 Noꞌj conoje ruqꞌuiyal winak junam licco xesiqꞌuin che ubiꞌxiquil:

—¡E taka bi la ri Jesús pa camic yeyyolopij bi la ri Barrabás! —xechaꞌ.19 (Waꞌchi Barrabás yaꞌom pa cárcel rumautitzꞌitiquil uꞌanom Jerusalem chirij ri

gobierno romano y ruma jun camicxuꞌano.)

20 Ri Pilato xchꞌaꞌt tanchi cucꞌ ri winak,ma rire e caraj cuyolopij bi ri Jesús.

21 Noꞌj ri winak xesiqꞌuin tanchi cheubiꞌxiquil:

—¡Camisax chwa cruz! ¡Camisax chwacruz! —quechaꞌ.

22Churox laj cꞌu riꞌ ri Pilato jewaꞌ xubiꞌij:—¿Saꞌ cꞌu rumac waꞌchi uꞌanom? Ma

riꞌin na jinta juna mac nurikom chirij retakal che cacamisaxic. Canya na pa cꞌax,tecꞌuchiriꞌ canyolopij bi —xchaꞌ.

23 Noꞌj ri winak na caquitanabaꞌ taj licco quesiqꞌuin che utzꞌonoxic cacamisax riJesús chwa cruz.

Qꞌuisbal cꞌu re, xyaꞌtaj na chique ri cacaj.24 Ewi ri Pilato xutak uꞌanic ri caquitzꞌonoj:25 xuyolopij cꞌu bi ri jun yaꞌom pa cárcelruma utitzꞌitiquil uꞌanom chirij ri gobiernoromano y ruma jun camic xuꞌano, ma exquitzꞌonoj riꞌ ri winak. Y xuya luwar ca-camisax ri Jesús, jelaꞌ pachaꞌ ri cacaj rique.

Rucamic ri Jesús chwa ri cruz(Mt. 27:32-56; Mr. 15:21-41; Jn. 19:17-30)

26 Ecꞌuchiriꞌ, ri soldados xquicꞌam biri Jesús re queꞌquicamisaj chwa ri cruz.Echiriꞌ cꞌo chi be, xquichap bi jun achi ajCirene, Simón rubiꞌ, petinak pa juyub e riꞌquicꞌow chiriꞌ. Y xquiya bi ri cruz chwiuteleb chaꞌ cutelej bi chirij ri Jesús.

27 Y lic uqꞌuiyal winak eteran bi. Y e cꞌoixokib chiquixoꞌl lic quetunanic y cacokꞌejri Jesús, ma lic cꞌax unaꞌom quicꞌuꞌx rumari caꞌan che. 28 Noꞌj ri Jesús xebutzuꞌ panrixokib quebokꞌic y jewaꞌ xubiꞌij chique:

—Ixokib ix aj Jerusalem, miniwokꞌejriꞌin; e chiwokꞌej ri catajin lo piwi riꞌix ypaquiwiꞌ ri iwalcꞌoꞌal. 29 ¡Chitapeꞌ! Co-pon na ri kꞌij echiriꞌ cabiꞌxic: “Nim quikꞌijcalaxic rixokib na quebalan taj cucꞌ ri najinta calcꞌoꞌal y ri na quetzꞌumtisan taj”jelaꞌ cabiꞌxic. 30 Ruma cꞌu riꞌ ri unimalcꞌaxcꞌobic e cꞌo wi, ri winak cacaj quecamicy jecꞌuwaꞌ caquibiꞌij che tak ri juyub nimaꞌky chꞌutiꞌk:Chix-tzaka lo pakawiꞌre quichꞌuk kawiꞌ Os. 10:8

Page 136: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 23:31 133 Lucas 23:54quechaꞌ. 31Ma we cayaꞌ pa camic junok najinta umac, ¿saꞌ cꞌu riꞌ ri caquicꞌulumaj ri liccꞌo quimac?† —xchaꞌ.

32 Yey ecꞌamom bi junam rucꞌ ri Jesúscaꞌib elekꞌomab chaꞌ quecamisax chwacruz. 33 Echiriꞌ xebopon pa ri luwar cabiꞌxche “Luwar re Ubakil Ujolom Animaꞌ”,chiriꞌ xyaꞌ wi ri Jesús chwa ri cruz; y ricaꞌib elekꞌomab, jun xyaꞌ puwiquikꞌab y junpumox Rire.

34 Ewi ri Jesús xubiꞌij:—Nukaw, cuyu la quimac, ma na quima-

jom ta usucꞌ saꞌ wa quetajin che uꞌanic —xchaꞌ.

Ecꞌu ri soldados rucꞌ jun sorteo xquijachquib puwi rukꞌuꞌ.✡ 35 Y ruqꞌuiyal winakxa caquitzutzaꞌ ri catajin uꞌanic. Yey neraj wach re ri tinamit caquichꞌamij ri Jesús,jewaꞌ caquibiꞌij:

—Lic waꞌ cꞌut e qꞌui ri xebucolobej chetak yabil y che camic. We ta rire e riCristo, Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios, chucolobej ribriꞌ woꞌora, —quechaꞌ.

36 Jecꞌulaꞌ riꞌ xquiꞌan ri soldados, liccaquichꞌamij ri Jesús. Quekib rucꞌ ycaquibiꞌtisij vinagre che re cutijo, 37y jewaꞌcaquibiꞌij che:

—We ta pakatzij wi at ri rey que rajjudiꞌab, chacolobej cꞌu awib riꞌ —quechaꞌ.

38 Chwi cꞌu lo ri cruz re ri Jesús, pa richꞌaꞌtem griego, pa ri chꞌaꞌtem latín y pa richꞌaꞌtem hebreo tzꞌibital waꞌ: «WAꞋ E REYQUE RAJ JUDIꞋAB.»

39Y jun chique ri caꞌib elekꞌomab eyaꞌomchwa cruz, lic cuchꞌamij ri Jesús, jewaꞌcubiꞌij:

—¿Na at ta neba ri Cristo, Ruchaꞌoꞌn lori Dios? Chacolobej cꞌu awib riꞌ junam kucꞌriꞌoj —cachaꞌ.

40 Noꞌj ri jun chic elekꞌom xuyajo, jewaꞌxubiꞌij che ri rachbiꞌil:

—Riꞌat na caxiꞌij ta cꞌana awib chwachri Dios, yey junam oj cꞌo pa wa cꞌaxcꞌobickꞌatom pakawiꞌ. 41 Riꞌat y riꞌin pakatzij wi,takal chike cakacꞌulumaj waꞌ, ma e tojbal reri na utz taj kaꞌanom. Noꞌj waꞌchi na jintaumac —xchaꞌ.

42 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij che ri Jesús:—Wajawal, chincꞌuna co chicꞌuꞌx la

echiriꞌ coꞌltakana la —xchaꞌ.43Y ri Jesús xubiꞌij che:—Pakatzij wi cambiꞌij chawe: Wakꞌij ne

riꞌ catopon wucꞌ chilaꞌ chupa ri chomilajluwar‡ pa e cꞌo wi ri e colobetajinak —xchaꞌ.

44 Echiriꞌ xticꞌoj ri kꞌij, xoc kꞌekuꞌm cheruwachulew y waꞌ xuꞌqꞌuisa cꞌa che ri uroxora§ benak kꞌij; 45 oxib ora na xwon ta rikꞌij. Yey chupa cꞌu ri Rocho Dios, ri telón**xrichꞌrob lo chunicꞌajal.

46 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús lic co xchꞌawic, je-waꞌ xubiꞌij:

—Nukaw, pakꞌab la cankꞌatisaj wi ri wan-imaꞌ✡—xchaꞌ. Xew xubiꞌij waꞌ, asu xcamic.

47Ri capitán que ri soldados echiriꞌ xrilosaꞌ ri xuꞌano, xuyac ukꞌij ri Dios, jewaꞌxubiꞌij:

—Pakatzij wi waꞌchi lic jusucꞌ y na jintaumac —xchaꞌ.

48 Ecꞌu ruqꞌuiyal winak echiriꞌ xquilo saꞌri xuꞌano, xebel chiriꞌ, caquitꞌikitꞌaꞌ ruwaquicꞌuꞌx ruma quixiꞌin ib. 49 Yey cꞌu ri licxquetaꞌmaj uwach ri Jesús cucꞌ tak rixokibe petinak rucꞌ chwi xel lo Galilea, riquexecꞌojiꞌ pana chinimanaj y xquil ronoje rixuꞌano.

Ri Jesús camukic(Mt. 27:57-61; Mr. 15:42-47; Jn. 19:38-42)

50Cꞌo cꞌu jun achi José rubiꞌ, aj Arimatea,jun tinamit re Judea. Rire e jun chiqueri uchapom wi rib ri kꞌatbal tzij, jun achilic utz ucꞌuꞌx y lic jusucꞌ rubinic usilabic.51 Yey lic royeꞌem rucꞌunibal rutakanic riDios. Ecꞌu rire lic na xucꞌul ta ucꞌuꞌx rixquiꞌan ri rachbiꞌil. 52 Xopon cꞌu chwachri Pilato y xuꞌtzꞌonoj che cayaꞌ luwar checumuk rucuerpo ri Jesús. Y xyaꞌ luwarche. 53 Xeꞌec cꞌut y xuꞌkasaj lo rucuerpochwa ri cruz. Xupis cꞌu chupa jun manta.Tecꞌuchiriꞌ, xuꞌyaꞌa pa jun mukubal cꞌo-tom paꞌbaj, yey waꞌ na jinta junok mukumchupa.

54 Ecꞌu benak kꞌij riꞌ echiriꞌ raj judiꞌabcaquiyijbaꞌ pan janipa ri cajawax chique

† 23:31 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij: “Ma we caquiꞌan waꞌ che juna cheꞌ rax uwach, ¿saꞌ cꞌu riꞌ cucꞌulumaj ri cheꞌchakiꞌj?” Wa cꞌambal naꞌoj queꞌelawi: Xyaꞌ ri Jesús pa camic, tob na jinta umac; macꞌuwariꞌ más cꞌax ri takal chiqueraj Jerusalem, ma rique lic cꞌo quimac. ✡ 23:34 Sal. 22:18 ‡ 23:43 Wa chomilaj luwar e ri cabiꞌx “Paraíso” che.§ 23:44 “Ri urox ora”: Quil “hora” pa vocabulario. ** 23:45 “Telón”: E jun cꞌul cujach upa ri Luwar Santo rucꞌ riLuwar lic Santo. Éx. 26:31-33; Heb. 6:19; 9:3-12 ✡ 23:46 Sal. 31:5

Page 137: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 23:55 134 Lucas 24:25pa ri kꞌij re uxlanibal, y waꞌ ya coponru orayil.†† 55 Yey rixokib e petinak loGalilea rucꞌ ri Jesús, xeterej bi chirij ri Joséy xquil ri mukubal pa xquiya wi can ru-cuerpo ri Jesús. 56Echiriꞌ xetzelej lok, xqui-jekelaꞌ uyijbaxic cunabal lic quiꞌ ruxlabchaꞌ queꞌquicojo che rucuerpo ri Jesús.Ecꞌuchiriꞌ xoc ri kꞌij re uxlanibal, xebuxlancꞌut pachaꞌ ri cubiꞌij Rutzij Upixab ri Dios.

24Rucꞌastajibal ri Jesús(Mt. 28:1-10; Mr. 16:1-8; Jn. 20:1-10)

1 Ri nabe kꞌij re ri semana lic anim tanrixokib e petinak lo Galilea y jujun chicixokib, xebec pa mukutal wi ri Jesús, yeycucꞌaꞌam bi cunabal lic quiꞌ ruxlab, ri quiy-ijbam lok. 2 Yey xeꞌquirika rabaj esam chichuchiꞌ ri mukubal. 3Xeboc cꞌu bi chupa rimukubal, pero na xquirik ta chi rucuerpori Kanimajawal Jesucristo. 4 Lic cꞌut be-nak ri quinaꞌoj puwi waꞌ, echiriꞌ xakicꞌateꞌtxewinakir caꞌib achijab chiquiwach, lic ca-wolkꞌin ri quikꞌuꞌ. 5 Rixokib lic xquixiꞌijquib y xquikasaj ri quipalaj pulew.

Ecꞌu ri caꞌib achijab xquibiꞌij chique:—¿Suꞌchac quitzucuj chiquixoꞌl ri ecam-

inak ri Jun cꞌaslic? 6 Rire na jinta chi wara,ma cꞌastajinak chi lo chiquixoꞌl ri ecami-nak. Cꞌuna chicꞌuꞌx saꞌ rubiꞌim lo chiweechiriꞌ cꞌa cꞌo Galilea, 7 echiriꞌ xubiꞌij: “Licchirajawaxic wi Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawexcayaꞌ paquikꞌab achijab aj maquib chaꞌ ca-camisax chwa cruz, noꞌj Rire cacꞌastaj lochurox kꞌij”✡ —xechaꞌ. 8 Cꞌa ecꞌuchiriꞌxcꞌun chiquicꞌuꞌx rixokib ruchꞌaꞌtem riJesús.

9 Echiriꞌ xetzelej lo chilaꞌ pa ri mukubal,xquitzijoj ronoje waꞌ chique ri junlajujtakoꞌn y chique conoje ri e cꞌo cucꞌ. 10 Ecꞌuri xetzijon waꞌ e ri María ri aj Magdala, riJuana, ri María uchu ri Santiago y jujuncachbiꞌil. 11 Yey ri takoꞌn na xquicoj ta rixquitzijoj rixokib, ma e chiquiwach rique,wa ixokib echꞌuꞌjerinak.

12Ecꞌu ri Pedro xyactaj bi y lic canic xeꞌecpa cꞌo wi ri mukubal re ri Jesús. Y echiriꞌxochꞌin pan chupa, xrilo xew chi cꞌo can rijutak rabaꞌj cꞌul pa xbolkꞌotix wi ri Jesús.

Xeꞌec cꞌut lic caminak ranimaꞌ che ri xriloy cutzꞌonoj chiribil rib saꞌ nawi waꞌ.

Ri Jesús cucꞌut uwach chiquiwach ri quebutijoꞌn chupa ri be re Emaús

(Mr. 16:12-13)13 Chupa laꞌ laꞌ kꞌij, caꞌib chique rutijoꞌn

quebin chupa ri be re queꞌec pa raldeaEmaús, waꞌ cꞌo lo pa once kilómetro cheri tinamit Jerusalem. 14 Xalokꞌ cꞌu quebinchupa ri be, rique quechꞌaꞌt chiquiwachpuwi ri cꞌacꞌ icꞌowinak. 15 Yey echiriꞌquechꞌaꞌt chiquiwach, ri Jesús xkib cucꞌ yxerachbilaj bi. 16Pero rique pachaꞌ chꞌuku-tal ri quiwach,ma tob xquilo na xquetaꞌmajta uwach.

17 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:—¿Saꞌ puwiꞌ cachꞌaꞌt wi alak chupa wa

be? ¿Y suꞌchac cabison alak? —xchaꞌ.18 Jun cꞌu chique, Cleofas rubiꞌ, xucꞌul

uwach, jewaꞌ xubiꞌij:—Laj xew rilal chique conoje ri ebinel

e cꞌo Jerusalem na etaꞌam ta la saꞌ ri cꞌacꞌicꞌowinak chupa tak waꞌ wa kꞌij —xchaꞌ.

19Xubiꞌij cꞌu ri Jesús chique:—¿Saꞌ ri xuꞌano? —xchaꞌ.Ewi xquibiꞌij che:—E cojchꞌaꞌt puwi ri xucꞌulumaj ri Jesús

ri aj Nazaret, ri nimalaj kꞌalajisanel lic cꞌouchukꞌab che tak ri cuꞌano y ri cubiꞌij; rirelic yacom ukꞌij ruma ri Dios y cuma tak riticawex re ri tinamit. 20 Yey ri nimak e ajchacunel pa Rocho Dios cucꞌ raj wach re rikatinamit xquiya pukꞌab ri takanel romanochaꞌ cakꞌat tzij puwiꞌ y cacamisax chwacruz. 21 Chwi cꞌu rucamic e urox kꞌij waꞌ.Yey riꞌoj xcubiꞌ kacꞌuꞌx e rire ri cucolobej rikatinamit Israel.

22 »Yey quisachisam ne kanaꞌoj jujunixokib ebare jun chikaxoꞌl riꞌoj oj utijoꞌncan ri Jesús. Ma rique lic anim tan xeboponchupa rumukubal, 23 pero na xquirik tachi rucuerpo ri Jesús. Xetzelej cꞌu lo kucꞌ,caquitzijoj chike xewinakir jujun ángeleschiquiwach, yey waꞌ xquibiꞌij chique: “Rirecꞌastajinak chi lo chiquixoꞌl ri ecaminak.”24 Xebec cꞌu jujun chike riꞌoj chupa ru-mukubal y e xquilo jelaꞌ pachaꞌ ri quibiꞌimrixokib chike. Noꞌj na xquil ta uwach riJesús —xechaꞌ.

25 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:†† 23:54 Chiquiwach raj judiꞌab, ri kꞌij re uxlanibal cajeker echiriꞌ coc rakꞌab viernes y caqꞌuis echiriꞌ coc rakꞌabsábado. ✡ 24:7 Lc. 9:22; 18:31-33

Page 138: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 24:26 135 Lucas 24:51—¡Tokꞌoꞌ wach alak ma lic na camaj ta

alak usucꞌ y camayin alak che ucojic janipari quibiꞌim can ri kꞌalajisanelab! 26 ¿Nachirajawaxic ta neba ri Cristo, Ruchaꞌoꞌnlo ri Dios, cutij na ronoje wa cꞌaxcꞌobic ytecꞌuchiriꞌ queꞌec chilaꞌ chicaj pa cayac wiukꞌij? —xchaꞌ.

27Xukꞌalajisaj cꞌu chique ronoje ri cubiꞌijchupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios chwi Rire, xu-jek lo rucꞌ ri tzꞌibital can ruma ri Moisésyey tecꞌuchiriꞌ xukꞌalajisaj janipa ri tzꞌibitalchwi Rire cuma conoje ri kꞌalajisanelab.

28 Ecꞌuchiriꞌ xebopon chupa raldea paquebec wi ri queb achijab, ri Jesús xuꞌanpachaꞌ e riꞌ xumaj chubi rube. 29 Perorique lic xebelaj che cacanaj can cucꞌ, jewaꞌxquibiꞌij che:

—Canaj can la kucꞌ, ma benak chi ri kꞌijyey ya coc rakꞌab —xechaꞌ.

Ri Jesús xoc cꞌu bi y xcanaj can chiriꞌ cucꞌ.30 Echiriꞌ e cꞌo chi chwa ri mexa, xucꞌam ripam y xtioxin chwach ri Dios, xuwechꞌ cꞌuupa y xuya chique. 31Cꞌa ecꞌuchiriꞌ xjakatajri quiwach y xquetaꞌmaj uwach. Pero riJesús e laꞌ chiquiwach xmalcaꞌnic.

32Xquibiꞌij cꞌu riꞌ chiquiwach:—¿Na camikꞌmot ta neba kacꞌuꞌx che

quiꞌcotemal echiriꞌ rire cachꞌaꞌt kucꞌ pari be y cukꞌalajisaj chike Rutzij Upixab riDios? —xechaꞌ.

33 Na jampatana xeyactajic y xetzelejJerusalem. Chiriꞌ xeboꞌlquirika ri junlajujtakoꞌn quimolom quib cucꞌ ri cachbiꞌil. 34Yrique xquibiꞌij chique wa caꞌib: «¡Pakatzijwi cꞌastajinak lo ri Kanimajawal Jesucristoma xilitaj uwach ruma ri Simón!» quechaꞌ.

35 Yey la caꞌib xquijek utzijoxic saꞌ rixquicꞌulumaj chupa ri be echiriꞌ xebecEmaús y suꞌanic xquetaꞌmaj uwach ri Jesúsechiriꞌ xuwechꞌ upa ri pam.

Ri Jesús cucꞌut uwach chiquiwach rutijoꞌn(Mt. 28:16-20; Mr. 16:14-18; Jn. 20:19-23)

36 Cꞌa quetajin ne che uchꞌaꞌtibexic riquilomy ri quitom, echiriꞌ ri Jesús xwinakirchiquiwach, xakicꞌateꞌt xtaqꞌuiꞌ chiquixoꞌly jewaꞌ xubiꞌij chique:

—Cꞌola utzil chomal iwucꞌ —xchaꞌ.37 Yey rique lic xquixiꞌij quib che, ma

e chiquiwach rique laj juna espíritu ri

caquitzutzaꞌ uwach. 38 Noꞌj ri Jesús xubiꞌijchique:

—¿Suꞌchac cuxiꞌij rib icꞌuꞌx y na quicojtaj we in cꞌaslic? 39 Chiwilape ri nukꞌab y riwakan; chichapape rucꞌ rikꞌab y jelaꞌ quiwilchi utz lic in ri in cꞌo iwucꞌ y na xa ta in junaespíritu, ma juna espíritu na jinta utiꞌjil yna jinta ubakil pachaꞌ ri quiwil chwe riꞌin—xchaꞌ.

40 Y ecꞌuchiriꞌ cubiꞌij waꞌ, xucꞌut rukꞌaby ri rakan chiquiwach. 41 Ecꞌu rique licquequiꞌcotic y caminak canimaꞌ che yey nacaquirik taj suꞌanic caquicoj ri caquilo.

Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xubiꞌij chique:—¿Saꞌ ri cꞌo iwucꞌ re catijic? —xchaꞌ.42 Xquiya cꞌu che, juchꞌakap car bolom

y uwaꞌal cab cꞌa cꞌo pa cera. 43 Ewi Rirexucꞌamo y xutij chiquiwach.

44 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij chique:—E nubiꞌim lo waꞌ chiwe echiriꞌ cꞌa in

cꞌo iwucꞌ:✡ Lic chirajawaxic wi cuꞌana najanipa ri tzꞌibital can panuwi riꞌin chupa riTzij Pixab re ri Moisés, chupa ri quitzꞌibamcan ri kꞌalajisanelab y chupa tak ri Salmos—xchaꞌ.

45 Cꞌa tecꞌuchiriꞌ xujak ri quinaꞌoj chaꞌcaquimaj usucꞌ chi utz Rutzij Upixab riDios. 46Xubiꞌij cꞌu chique:

—Jewaꞌ ri tzꞌibital can pa Ruchꞌaꞌtemri Dios: Lic chirajawaxic wi ri Cristo,Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios, cutij cꞌax, cacamic ycacꞌastaj lo churox kꞌij;✡ 47 y chupa cꞌurubiꞌ, catzijox ri Utzilaj Tzij re tzelebal tzij yre cuybal mac chique conoje ruqꞌuiyal qui-wach tak ri ticawex e cꞌo che ruwachulew,yey cajeker utzijoxic waꞌ Jerusalem. 48Riꞌixquibiꞌij cꞌu riꞌ chique ri winak janipa tak waxiwilo y xito. 49 Chitapeꞌ: Riꞌin cantak lopiwi riꞌix ri Jun* ubiꞌtisim lo ri Nukaw; perochixcꞌola wara chupa wa tinamit Jerusalemchaꞌ quiwoyꞌej na quicꞌul wa chukꞌab capechilaꞌ chicaj —xchaꞌ.

Ri Jesús catzelej chilaꞌ chicaj(Mr. 16:19-20)

50 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xebucꞌam bi ru-tijoꞌn y xebec chunakaj Betania. Xuyaccꞌu rukꞌab paquiwiꞌ y xebuꞌan bendecir.51 Echiriꞌ catajin che uꞌanic waꞌ, xujeko xelbi chiquixoꞌl y xcꞌam cꞌu bi chilaꞌ chicaj.

✡ 24:44 Lc. 9:22; 18:31-33 ✡ 24:46 Is. 53:1-12; Os. 6:2 * 24:49 Waꞌ e ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios. Jl. 2:28-29;Jn. 14:16-17

Page 139: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Lucas 24:52 136 Lucas 24:5352 Ewi rutijoꞌn lic xquilokꞌnimaj ukꞌij ri

Jesús. Tecꞌuchiriꞌ xetzelej chupa ri tinamitJerusalem rucꞌ unimal quiꞌcotemal chupa ricanimaꞌ. 53Yxaki e cꞌo chupa ri RochoDios,quebixonic y caquiyac ukꞌij ri Dios. Amén.

Page 140: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 1:1 137 Juan 1:23

Ri Utzilaj Tzij re Jesucristotzꞌibital can ruma ri JuanRi Tzij re ri Dios

1 Che ri jekebal lo re ruwachulew, xex chicꞌo lo wi ri Tzij;*

ri Tzij xex chi cꞌo lo wi rucꞌ ri Dios yey riTzij e ri Dios.

2 Ecꞌu ri Jun cabiꞌx “Ri Tzij” che, xex chicꞌo lo wi rucꞌ ri Dios chwi echiriꞌcꞌamajaꞌ ne cajeker lo ruwachulew.

3 Ruma ne Rire, ri Dios xuꞌan ronoje ri cꞌoche ruwachulew.

We tamaji Rire, na cuꞌan ta riꞌ ri Dios janipari cꞌolic.

4Rucꞌ cꞌu Rire cꞌo wi ri cꞌaslemal,yey wa cꞌaslemal e Kꞌijsak chique ri

ticawex.5Ri Kꞌijsak cawon chupa ri kꞌekuꞌm,y ri kꞌekuꞌm na cuchꞌij ta cꞌana uchupic.

6 Cꞌo jun achi Juan rubiꞌ yey rire takomlo ruma ri Dios. 7 Ri Juan xcꞌunic chaꞌcukꞌalajisaj ri Kꞌijsak. Xoluꞌtzijoj cꞌu ri Kꞌi-jsak chaꞌ jelaꞌ ri ticawex caquicoj ri Kꞌijsak.8Ri Juan na e ta ri Kꞌijsak, pero rire xcꞌunicre coꞌltzijon puwi ri Kꞌijsak.9Ri sakil Kꞌijsak cꞌuninak che ruwachulew,e cakꞌalajisan runaꞌoj ri Dios chiquiwach

tak ri ticawex.10 Tob Rire e ꞌanayom re ronoje ri cꞌo che

ruwachulew;echiriꞌ xcꞌun che ruwachulew,tak ri winak na xquetaꞌmaj ta uwach.11Rire xcꞌun cucꞌ rutinamit,pero rutinamit na xquicꞌul taj.12Conoje cꞌu riꞌ ri xquicꞌulu y xquicoj rubiꞌ,xyaꞌtaj chique quebuꞌan e ralcꞌoꞌal ri Dios.13 Ecꞌu rique xebuꞌan ralcꞌoꞌal ri Dios,†na cuma ta ri quichu-quikawna ruma ta rayibal que ticawex,yey na ruma tane ri xraj juna achi;ma e ruma ri xraj ri Dios.14 Ecꞌu wa Tzij✡ xuꞌan achi,xjekiꞌ cꞌu chikaxoꞌl riꞌoj,y xkil runimal uchomalil.Y wa unimal uchomalile ri xuya ri Dios che Rire ruma xew Ucꞌajol

riꞌ,

yey Rire lic cꞌo unimal rutzil cꞌuꞌxaj y sakilKꞌijsak rucꞌ.

15Ri Juan xtzijon chwi Rire, jewaꞌ xubiꞌij:«Puwi Rire nubiꞌim chi lo waꞌ: E ri Jun cata-jin lo chwij, más cꞌo uwach chinuwa riꞌinma Rire xex chi cꞌo lo wi echiriꞌ cꞌamajaꞌquinalax riꞌin» xchaꞌ.16 Che ronoje tak ri cꞌo pukꞌab, kacꞌamom

co keꞌoj,ma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx kucꞌ xaki uleꞌom

rib.17Ri Tzij Pixab xyaꞌ ruma ri Moisés;noꞌj ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios y ri

Kꞌijsake xkꞌalajin ruma ri Kanimajawal Jesucristo.18Na jinta junok iliyom uwach ri Dios;pero riꞌoj xketaꞌmaj uwach ruma ri Jun lic

xa jun ucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios,waꞌ e Rucꞌajol ri Dios, ri lic xew Ucꞌajol riꞌ.

Raj judiꞌab caquitzꞌonoj che ri Juan Aj YaꞌlBautismo china rire

(Mt. 3:11-12; Mr. 1:7-8; Lc. 3:15-17)19 E cꞌo jujun e aj judiꞌab re ri tinamit

Jerusalem xequitak lo raj chacunel re ri Ro-cho Dios y raj levitas rucꞌ, chaꞌ caquitzꞌonojche ri Juan china rire. Yey ri cꞌulubal uwachxuyaꞌo, lic kꞌalaj; 20 na jinta cꞌo xrewajchique. Jecꞌuwaꞌ xukꞌalajisaj chique:

—Riꞌin na in ta Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios —xchaꞌ.

21 Ecꞌuchiriꞌ, xquitzꞌonoj tanchi che:—¿Lal china cꞌu riꞌ? ¿Lal ri kꞌalajisanel

Elías? —xechaꞌ.Y rire xubiꞌij:—Na in taj —xchaꞌ.Xquitzꞌonoj cꞌu che:—¿Laj lal riꞌ ri jun kꞌalajisanel re ri Dios

koyeꞌem cacꞌunic? —xechaꞌ.Rire xucꞌul cꞌu uwach:—Na in taj —xchaꞌ.22 Ecꞌuchiriꞌ, xquibiꞌij tanchi che:—¿Lal china cꞌu riꞌ? Ma riꞌoj oj petinak

re cakacꞌam bi juna cꞌulubal uwach chiqueri xetakaw lo keꞌoj. Biꞌij la chike saꞌ ri wachla —xechaꞌ.

23Y rire xucꞌul uwach:—Riꞌin in ri jun tzijonel casiqꞌuin che

ubiꞌxiquil chupa ri luwar catzꞌintzꞌotic:“Sucꞌupij alak rube ri Kanimajawal” jelaꞌ

* 1:1 “Ri Tzij” e ri Kanimajawal Jesucristoma e Rire ri cukꞌalajisaj ri Dios chike. † 1:13 Raj judiꞌab xquichꞌob rakanrique e ralcꞌoꞌal ri Dios xa cuma e ralcꞌoꞌal can ri Abraham, ri Isaac y ri Jacob. Pero ri kalaxibal chwach ri Dios na e tapachaꞌ ri quixuꞌmanic ri ticawex che ruwachulew. ✡ 1:14 Jn. 1:1 ✡ 1:23 Is. 40:3

Page 141: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 1:24 138 Juan 1:46pachaꞌ ri tzꞌibital can ruma ri kꞌalajisanelIsaías✡—xchaꞌ.

24 Ri etakom lok re queboꞌlchꞌaꞌt rucꞌ riJuan, e cuqꞌuil ri fariseos. 25Xquitzꞌonoj cꞌuriꞌ che ri Juan:

—¿Saꞌ cꞌu uchac riꞌ caya la ri bautismowena lal ta Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios, na lal tane riElías yey na lal tane ri jun kꞌalajisanel re riDios koyeꞌem cacꞌunic? —xechaꞌ.

26Ri Juan xucꞌul uwach:—Riꞌin canya ri bautismo rucꞌ yaꞌ, noꞌj

chixoꞌl ralak cꞌo Jun na etaꞌam ta alakuwach. 27 Ecꞌu waꞌ wa Jun catajin lo chwijriꞌin, e ri Jun xex chi cꞌo lo wi echiriꞌcꞌamajaꞌ quinalax riꞌin y na takal tane chweriꞌin canquir ruwach ruxajab —xchaꞌ.

28Ronoje waꞌ xuꞌan pa ri luwar Betábara,chꞌaka yaꞌ che ri nimayaꞌ Jordán, pa cuyawibautismo ri Juan.

Ri bautismo re ri Jesús29 Chucaꞌm kꞌij cꞌut ri Juan xril pan ri

Jesús e riꞌ catajin roponic rucꞌ y jewaꞌ xu-biꞌij:

«Chiwilapeꞌ, waꞌ e ri Kꞌapoj Bexex re riDios, ri quesan re ri quimac ri ticawex cheronoje ruwachulew. 30 Puwi rire xintzijonwi echiriꞌ ximbiꞌij: “Chwij riꞌin catajin lojun achi; rire más cꞌo uwach chinuwachriꞌin. Waꞌ xex chi cꞌo lo wi echiriꞌ cꞌamajaꞌquinalax riꞌin.” 31 Ri petinak lok na xin-wetaꞌmaj taj china ri jun catajin lok; narucꞌ ta cꞌu riꞌ, riꞌin xincꞌunic re canya ribautismo rucꞌ yaꞌ, chaꞌ jelaꞌ ri tinamit Israelcaquetaꞌmaj uwach rire» xchaꞌ.

32Xubiꞌij cꞌu ri Juan:«Riꞌin xinwil ri Ruxlabixel ri Dios xkaj lo

chicaj pachaꞌ juna palomax y xcꞌojiꞌ puwirire. 33 Ecꞌu ri petinak lok na xinwetaꞌmajtaj china ri jun catajin lok; pero ri xtakawlo we riꞌin chaꞌ canya ri bautismo rucꞌ yaꞌ,jewaꞌ xubiꞌij chwe: “Echiriꞌ cawil ri Santow-ilaj Ruxlabixel ri Dios cakaj lok y cacꞌojiꞌpuwi jun achi, e rire ri cuya ri bautismo rucꞌri Ruxlabixel ri Dios.” 34 Ecꞌu riꞌin xinwiloy cankꞌalajisaj cꞌu waꞌ: Pakatzij wi, rire eUcꞌajol ri Dios» xchaꞌ.

Ri e nabe utijoꞌn ri Jesús

35 Chucaꞌm kꞌij cꞌut, ri Juan cꞌo tanchichiriꞌ junam cucꞌ caꞌib chique rutijoꞌn rire.36 Echiriꞌ xrilo xicꞌow ri Jesús, jewaꞌ xubiꞌij:

—Chiwilapeꞌ, waꞌ e ri Kꞌapoj Bexex re riDios‡ —xchaꞌ.

37 Echiriꞌ ri caꞌib utijoꞌn ri Juan xquitoxubiꞌij waꞌ, xeterej bi chirij ri Jesús.38 Ecꞌuchiriꞌ ri Jesús xtzuꞌn chirij y xriloeteran chirij, xubiꞌij chique:

—¿Saꞌ ri quitzucuj? —xchaꞌ.Rique xquibiꞌij che:—Rabí (waꞌ queꞌelawi “lal tijonel”),

¿pachawi jekel wi la? —xechaꞌ.39Ri Jesús xucꞌul uwach:—Chixpetok, choꞌliwilaꞌ —xchaꞌ.Xebec cꞌut, xquilo pa jekel wi Rire y

xecanaj cꞌu can la jun benebal kꞌij chiriꞌrucꞌ, ma laj ucaj ora§ chic. 40 Ri Andrésruchakꞌ ri SimónPedro, e jun chique ri caꞌibxquita ri xubiꞌij ri Juan y xeterej bi chirij riJesús. 41 Ecꞌu ri Andrés nabe na xuꞌtzucujri ratz Simón; y echiriꞌ xuriko, jewaꞌ xubiꞌijche:

—Ya xkarik ri Mesías —xchaꞌ. (“Mesías”e queꞌelawi ri Cristo, Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios.)42Xucꞌam cꞌu bi ri Simón pa cꞌo wi ri Jesús.Ecꞌu ri Jesús echiriꞌ xril uwach, jewaꞌ xubiꞌijche:

—Riꞌat at Simón, rucꞌajol ri Jonás; perowoꞌora rabiꞌ cancojo e Cefas (waꞌ queꞌelokPedro)** —xchaꞌ.

Ri Jesús quebusiqꞌuij ri Felipe y ri Natanael43Chucaꞌm kꞌij cꞌut, ri Jesús xraj xeꞌec pa

ri luwar re Galilea. Xeꞌec cꞌut y xucꞌul junachi Felipe rubiꞌ y xubiꞌij che:

—Chat-tereja lo chwij —xchaꞌ.44 Ri Felipe aj pa ri tinamit Betsaida, waꞌ

e tinamit pa ejekel wi ri Andrés y ri Pedro.45 Ecꞌu ri Felipe xuꞌtzucuj ri Natanael yechiriꞌ xuriko, jewaꞌ xubiꞌij che:

—Xkarik ri jun ri xtzꞌiban riMoisés puwiꞌchupa ri Tzij Pixab, yey ri kꞌalajisanelabjenelaꞌ xetzꞌiban puwiꞌ: Waꞌ e ri Jesús,rucꞌajol ri José ri aj Nazaret —xcha che.

46Xubiꞌij cꞌu ri Natanael:—¿Cꞌo neba utz quel lo chupa ri tinamit

Nazaret? —xchaꞌ.Ri Felipe xucꞌul uwach:

‡ 1:36 “Bexex re ri Dios”: Jewaꞌ xubiꞌij ri Juan puwi ri Jesús ma Rire xoꞌlcam ruma ri kamac; xꞌan che pachaꞌ caꞌanrojertan echiriꞌ cacamisax juna awaj pucꞌaxel ri ticawex aj mac. Lv. 5:6; 16:3 § 1:39 “Ucaj ora”: Quil “hora” pavocabulario. ** 1:42 “Cefas” e jun chꞌaꞌtem griego yey “Pedro” e jun chꞌaꞌtem arameo. Ucabichal queꞌelawi “abaj”.

Page 142: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 1:47 139 Juan 2:16—Saꞌa, chawilapeꞌ —xchaꞌ.47Ri Jesús, echiriꞌ xrilo catajin roponic ri

Natanael rucꞌ, jewaꞌ xubiꞌij:—Wa jun achi catajin lo ucꞌunic, e jun

sakil aj Israel y na jinta socosoꞌnic rucꞌ —xchaꞌ.

48 Ecꞌu ri Natanael xutzꞌonoj che:—¿Chaꞌtaj etaꞌam la nuwach? —xchaꞌ.Ri Jesús xubiꞌij che:—Riꞌin xinwil pan awach echiriꞌ cꞌamajaꞌ

ne catusiqꞌuij ri Felipe, echiriꞌ at cꞌo chuxeꞌri jun cheꞌ re higo —xchaꞌ.

49Xubiꞌij cꞌu ri Natanael che:—Lal tijonel, rilal lal Ucꞌajol ri Dios y ri

Rey que raj Israel —xchaꞌ.50Ri Jesús xucꞌul uwach:—¿Cacoj cami riꞌ waꞌ xa ruma ximbiꞌij

chawe xatinwil pan chuxeꞌ ri jun cheꞌ rehigo? Chikawach apanok, cawil ne cꞌutubalmás nimaꞌk chwa tak waꞌ —xchaꞌ.

51Y xubiꞌij ri Jesús:—Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Wa

chikawach apanok quiwil ne ruwa cajjakalic y quebiwil ri ángeles re ri Diosquebakꞌanic y quekaj lo✡ chwi RalaxelChiquixoꞌl Ticawex —xchaꞌ.

2Jun cꞌulaniquil pa ri tinamit Caná re Galilea

1 Oxib kꞌij ricꞌowic waꞌ, xꞌan jun cꞌu-laniquil pa ri tinamit Caná re Galilea.Ruchu ri Jesús e jun chique ri e cꞌo chiriꞌ.2Ecꞌu ri Jesús, junamcucꞌ rutijoꞌn, xesiqꞌuixpa ri cꞌulaniquil.

3 Yey cꞌamajaꞌ ne caqꞌuis ri nimakꞌijechiriꞌ xqꞌuis ri vino. Ecꞌu ruchu ri Jesúsxubiꞌij che:

—Xqꞌuis ri vino quetajin che ujachic —xchaꞌ.

4Ri Jesús xucꞌul uwach:—Tape la, ¿suꞌchac cabiꞌij la waꞌ chwe

riꞌin? Ma cꞌamajaꞌ copon ri ora cankꞌala-jisaj nuwach —xchaꞌ.

5 Ecꞌu ruchu ri Jesús xubiꞌij chique riqueniman chiriꞌ:

—E ꞌana alak ronoje ri cubiꞌij rire che alak—xchaꞌ.

6 Chiriꞌ cꞌu riꞌ cꞌo wakib tenaꞌx ꞌanatalrucꞌ abaj, waꞌ cacꞌoliꞌ yaꞌ chupa re qui-joskꞌiquil raj judiꞌab chwach ri Dios. Chu-jujunal tenaꞌx, laj coc juna ochenta o junacien litros yaꞌ chupa.

7 Ri Jesús xubiꞌij chique ri quenimanchiriꞌ:

—Nojisaj alak che yaꞌ tak wa tenaꞌx —xchaꞌ.

Ecꞌu rique xquinojisaj chi utz.8 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xubiꞌij chique:—Woꞌora chesaj lo alak jubikꞌ y cꞌama bi

alak che ri aj wach re wa nimakꞌij —xchaꞌ.Y rique jelaꞌ xquiꞌano.

9 Ecꞌu ri aj wach re ri nimakꞌij xunaꞌri yaꞌ ꞌanom vino che, tob na retaꞌam tanenareꞌ pa xpe wi. Xew ri queniman chiriꞌquetaꞌam, ma e rique xebesan lo ri yaꞌ. Ecꞌuri aj wach xusiqꞌuij rala xcꞌuliꞌic 10 y jewaꞌxubiꞌij che:

—Conoje ri ticawex nabe na e caquijachri chomilaj vino, yey echiriꞌ ri echocom licqꞌui chi ri quitijom, cꞌa ecꞌuchiriꞌ cajachiꞌ rixaki tob vino. Noꞌj riꞌat cꞌa e laꞌ xawesaj lori sakil vino che wa qꞌuisbal re wa nimakꞌij—xchaꞌ.

11 E nabe cꞌutubal waꞌ re ruchukꞌab riDios xuꞌan ri Jesús chilaꞌ Caná re Galilea.Rucꞌ waꞌ xukꞌalajisaj ri unimal uwach ukꞌijy ruma laꞌ rutijoꞌn lic xcubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ.

12 Echiriꞌ icꞌowinak chi waꞌ, ri Jesús rucꞌruchu, cucꞌ tak ruchakꞌ y rutijoꞌn xebec pari tinamit Capernaúm. Yey na xecꞌojiꞌ tachiriꞌ uqꞌuiyal kꞌij.

Ri Jesús queberesaj bi raj cꞌay chupa riRocho Dios

(Mt. 21:12-13; Mr. 11:15-18; Lc. 19:45-46)13 Xa nakaj chi cꞌo wi lo ri Pascua, waꞌ e

quinimakꞌij raj judiꞌab. Ecꞌu ri Jesús xeꞌecpa ri tinamit Jerusalem. 14 Chiriꞌ pa riRocho Dios, xebuꞌrika ri e aj cꞌay boyexab,bexex y palomax, cucꞌ ri e aj jachal uwachpuak* etzꞌul chiriꞌ.

15Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xuꞌan jun asial y rucꞌwaꞌ xeberesaj lo pa ri Rocho Dios conojerique junam cucꞌ tak ri bexex y ri boyexab ecꞌo pa cꞌayij. Xuxulcꞌatilaꞌ tak bi ri quimexari e aj jachal uwachpuak, y jelaꞌ xquichicoꞌbbi ri puak. 16Xubiꞌij cꞌu chique raj cꞌay quepalomax:

✡ 1:51 Gn. 28:12-13 * 2:14 Qꞌui uwach ri puak caquicꞌam tak lo ri ticawex yey pa ri Rocho Dios xa jun uwach ripuak cacꞌulic. E uwariꞌche caquijal uwach ri puak echiriꞌ caquiya waꞌ re kasaꞌn.

Page 143: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 2:17 140 Juan 3:16—¡Chesaj bi alak tak waꞌ! ¡Maꞌan alak

cꞌaybal che ri Rocho ri Nukaw! —xchaꞌ.17 Ecꞌuchiriꞌ, xcꞌun chiquicꞌuꞌx rutijoꞌn ri

tzꞌibital pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios pa cubiꞌij wi:Ruchajixic ri Ocho lalic e ubis nucꞌuꞌx riꞌ Sal. 69:9cachaꞌ.

18 Ecꞌu raj judiꞌab xquitzꞌonoj che:—¿Saꞌ ri cꞌutubal caꞌan la chikawach chaꞌ

cakacojo yaꞌtal pakꞌab la caꞌan la waꞌ? —xechaꞌ.

19Ri Jesús xucꞌul uwach:—We xwulij alak wa rocho ri Dios, xa pa

oxib kꞌij riꞌin canyac tanchic —xchaꞌ.20Xquibiꞌij cꞌu raj judiꞌab che:—Waꞌ wa Rocho Dios pa cuarenta y seis

junab xutzin wi. ¿Cayac cami la riꞌ rilal paoxib kꞌij? —xechaꞌ.

21 Pero ri “Rocho Dios” xchꞌaꞌt ri Jesúspuwiꞌ, e rucuerpo Rire. 22 E uwariꞌche,echiriꞌ xcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak,rutijoꞌn xcꞌun chiquicꞌuꞌx ri ubiꞌim chi lochique. Cꞌa ecꞌuchiriꞌ xquimaj usucꞌ yxquicoj ri tzꞌibital can chupa Ruchꞌaꞌtem riDios puwi ri Jesús y ri biꞌtal can ruma Rire.

Ri Jesús retaꞌam saꞌ ri cꞌo pa canimaꞌ riticawex

23 Echiriꞌ cꞌo ri Jesús Jerusalem pa rinimakꞌij Pascua, lic e qꞌui ri ticawex xquicojrubiꞌ Rire ruma xquil tak ri cꞌutubal reruchukꞌab ri Dios xuꞌano. 24Noꞌj ri Jesús naxcubiꞌ ta ucꞌuꞌx cucꞌma lic retaꞌamquiwachconoje. 25Na xajawax tane cabiꞌx che saꞌ ricaquichꞌob rakan ri winak, ma Rire retaꞌamsaꞌ ri cꞌo chupa ri canimaꞌ.

3Ri Jesús cachꞌaꞌt rucꞌ ri Nicodemo

1 Cꞌo jun achi Nicodemo rubiꞌ; rire ecuqꞌuil ri fariseos yey e jun aj wach que rajjudiꞌab. 2 Rire xeꞌbina rucꞌ ri Jesús chakꞌaby xubiꞌij che:

—Lal tijonel, lic kꞌalaj lal takom lo laruma ri Dios re coꞌlcꞌutun la chikawach, mana jinta junok caꞌanaw janipa wa cꞌutubalcaꞌan la, we na jinta ri Dios rucꞌ —xchaꞌ.

3 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij che:

—Pakatzij wi cambiꞌij cheꞌla: E junok wena calax ta tanchic, riꞌ na cayaꞌtaj ta che cocchupa rutakanic ri Dios —xchaꞌ.

4Ri Nicodemo xutzꞌonoj che:—¿Suꞌanic cꞌu riꞌ calax junok e laꞌ nim

chic? ¿Utz neba laꞌ camatzex tanchi rumaruchu chaꞌ calax tanchic? —xchaꞌ.

5Ri Jesús xucꞌul uwach:—Pakatzij wi cambiꞌij cheꞌla: China ri na

calax ta rucꞌ yaꞌ y rucꞌ ri Ruxlabixel ri Dios,riꞌ na takal ta che coc chupa rutakanic riDios. 6 E junok calax cuma ruchu-ukaw,riꞌ lic rewi e jun ticawex; noꞌj ri calaxruma ri Ruxlabixel ri Dios, riꞌ cꞌo ucꞌaslemalchwach ri Dios. 7Macam cꞌu animaꞌ la chewa ximbiꞌij cheꞌla: “Lic chirajawaxic chiqueconoje ri ticawex quebalax na tanchic.” 8 Epachaꞌ ri tew xa tob pa cawelel wi, xew catala cajuxuxic, pero na etaꞌam ta la pa capewiy pa cumaj wubi. Jecꞌulaꞌ ri quebalax rumari Ruxlabixel ri Dios na quilitaj taj suꞌanicri Dios cuya ri cꞌacꞌ quicꞌaslemal —xchaꞌ.

9 Ecꞌu ri Nicodemo xutzꞌonoj tanchic:—¿Suꞌanic cuꞌana waꞌ? —xchaꞌ.10Ri Jesús xucꞌul uwach:—Lal tijonel chiquiwach raj Israel, ¿yey

na etaꞌam tane la waꞌ? 11 Pakatzij wicambiꞌij waꞌ cheꞌla: Riꞌoj e cakatzijoj ja-nipa ri ketaꞌam y ri kilom; na rucꞌ ta cꞌuriꞌ, ralak na cacoj ta alak saꞌ ri cantzijojche alak. 12 We na cacoj ta alak echiriꞌquintzijon puwi tak ri xa re ruwachulew,¿saꞌ cꞌu uꞌanic riꞌ cacoj alak echiriꞌ quintz-ijon chiwach alak puwi tak ri re ri Dioscꞌo chilaꞌ chicaj? 13 Na jinta junok benakchilaꞌ chicaj, xew ri jun petinak chilaꞌ,waꞌ e Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex. 14 Majelaꞌ pachaꞌ xuꞌan ri Moisés echiriꞌ xuyacjun cumatz chutzaꞌm jun cheꞌ pa ri luwarcatzꞌintzꞌotic;* jecꞌulaꞌ lic chirajawaxic wiRalaxel Chiquixoꞌl Ticawex cayaquiꞌ chwajun cheꞌ† 15 chaꞌ china ri cacubiꞌ ucꞌuꞌx rucꞌRire, na casach ta uwach, ma cꞌo ucꞌaslemalna jinta utakexic.

Ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios chique ri ticawex16 »Ri Dios lic cꞌax xebunaꞌ ri e cꞌo che

ruwachulew; y ruma cꞌu waꞌ, xutak loRucꞌajol, ri lic xew Ucꞌajol riꞌ, chaꞌ china

* 3:14 Ri Moisés xtak ruma ri Dios cuꞌan jun ucꞌaxwach cumatz, yey waꞌ xuꞌan rucꞌ chꞌichꞌ bronce. Y xtak che cuyawaꞌ chicaj chutzaꞌm jun cheꞌ chiquiwach ri tinamit, chaꞌ e janipa ri quecojow utzij ri Dios y caquitzuꞌ pan rucꞌaxwachri cumatz, na quecam taj. Nm. 21:4-9 † 3:14 Ri Jesús xyaquiꞌ chwa ri cruz chaꞌ e janipa ri cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ,quecolobetajic. Jn. 8:28; 12:32-33

Page 144: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 3:17 141 Juan 4:6ri cacubiꞌ ucꞌuꞌx rucꞌ Rire na casach tauwach, ma cꞌo ucꞌaslemal na jinta utakexic.17 Ma ri Dios na xutak ta lo Rucꞌajol cheruwachulew re coluꞌkꞌata tzij paquiwi riticawex; ri xutak wulok e chaꞌ queboluꞌ-colobej. 18 China cꞌu ri cacubiꞌ ucꞌuꞌx rucꞌRucꞌajol ri Dios, riꞌ na jinta ri kꞌatbal tzijre ri Dios puwiꞌ; noꞌj china ri na cacubiꞌ taucꞌuꞌx rucꞌ, riꞌ cꞌo chi ri kꞌatbal tzij re riDios puwiꞌ ruma na xucoj ta rubiꞌ Rucꞌajolri Dios, ri lic xewUcꞌajol riꞌ. 19Yey ri kꞌatbaltzij cuꞌan ri Dios e ruma waꞌ: Ri Kꞌijsak reri Dios xcꞌun che ruwachulew, pero tak riticawex emás xucꞌul quicꞌuꞌx ri kꞌekuꞌmalilre ri mac chwa ri Kꞌijsak; ma ri quetajinche uꞌanic, lic na chom taj. 20 Conoje ricaquiꞌan ri na utz taj, tzel caquil ri Kꞌijsak yna quekib ta rucꞌ chaꞌ na cakꞌalajin ta ri nautz taj quetajin che uꞌanic. 21Noꞌj conoje ricaquitijoj quib che jun sakil binic silabic, riꞌquekib chwach ri Kꞌijsak chaꞌ cakꞌalajinic, riquetajin che uꞌanic e ri caraj ri Dios chique—xchaꞌ.

Ri Juan Aj Yaꞌl Bautismo cuyac ukꞌij ri Jesús22Tecꞌuchiriꞌ, ri Jesús junam cucꞌ rutijoꞌn

xebec Judea; uqꞌuiyal kꞌij xcꞌojiꞌ chiriꞌ cucꞌ ycuya ri bautismo chique ri ticawex. 23 Ecꞌuri Juan catajin che uyaꞌic ri bautismo pa ritinamit Enón chunakaj Salim, ma chilaꞌ liccꞌo yaꞌ. Quebopon cꞌu ri ticawex rucꞌ chaꞌcaquicꞌul ri bautismo. 24 Ri Juan xuꞌan waꞌechiriꞌ cꞌamajaꞌ cayaꞌiꞌ pa cárcel.

25Ecꞌuchiriꞌ, jujun chique rutijoꞌn ri Juancucꞌ jujun e aj judiꞌab xquijek quechꞌaꞌtchwi tak ri takanic chwi ri quijoskꞌiquilchwach ri Dios. 26Xebec cꞌut xeꞌquibiꞌij cheri Juan:

—Lal tijonel, tape la, e ri jun xopon ucꞌ lachꞌaka yaꞌ che ri nimayaꞌ Jordán, ri xkꞌala-jisan la puwiꞌ, woꞌora catajin che uyaꞌic ribautismo y conoje ri ticawex eteran chirij—xechaꞌ.

27 Ecꞌu ri Juan xubiꞌij chique:«Na jinta cꞌo cucꞌul junok we na e ta ri

Dios chilaꞌ chicaj cayaꞌw re che. 28 Riꞌixxinito echiriꞌ ximbiꞌij chiwe: Riꞌin na in taRuchaꞌoꞌn lo ri Dios, xa in jun kꞌalajisanelintakom lo nabe chwach Rire.

29 »E pachaꞌ pa juna cꞌulaniquil. Ri liccꞌo uwach na e ta ri ramigo rala, e ralacacꞌuliꞌic ma e ucꞌaꞌyom re rali. Yey riramigo cꞌo putzal rala, e lic caquiꞌcot cheutayic ri cubiꞌij rala. Jecꞌulaꞌ riꞌin woꞌora licquinquiꞌcotic ma ya xcꞌun ri Cristo. 30 Liccꞌu chirajawaxicmás canimarisax ukꞌij rire,chwa ri canimarisax nukꞌij riꞌin.

Ri Jun cape chilaꞌ chicaj31 »Ri jun cape chilaꞌ chicaj, e más nim

uwach ukꞌij chiquiwa conoje. Ecꞌu junokna re ta chilaꞌ chicaj, e re ruwachulew y ecachꞌaꞌt puwi tak ri re ruwachulew. Noꞌjri jun cape chilaꞌ chicaj, e más lic nimuwach ukꞌij chiquiwa conoje. 32 Yey riree cukꞌalajisaj saꞌ ri rilom y saꞌ rutom cheri Dios; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, tak ri winak nacaquicoj taj. 33 Yey we cꞌo junok cacojowri cukꞌalajisaj rire, riꞌ cujiquibaꞌ uwach lickatzij ri cubiꞌij ri Dios. 34Ma ri jun takom loruma ri Dios, e cutzijoj ri cubiꞌij ri Dios. Mari Dios na xuxuꞌyaj ta ri Ruxlabixel uyaꞌomche; e uwariꞌche, xaki cꞌo ri Ruxlabixel rucꞌ.35Ri Dios lic cꞌax cunaꞌ Rucꞌajol yey uyaꞌompukꞌab rire ronoje ri cꞌolic. 36 China cꞌuri cacubiꞌ ucꞌuꞌx rucꞌ Rucꞌajol ri Dios, cꞌoucꞌaslemal na jinta utakexic; noꞌj china rina caraj taj cacubiꞌ ucꞌuꞌx rucꞌ Rucꞌajol riDios, riꞌ na jinta ucꞌaslemal rucꞌ ri Dios yeykꞌatom chi tzij puwiꞌ ruma ri Dios» xchaꞌ.

4Ri Jesús y rixok aj Samaria

1 Ri Jesús xretaꞌmaj, ri fariseos xquitomás e qꞌui rutijoꞌn Rire chiquiwa rutijoꞌn riJuan, yeymás e qꞌui ri caquicꞌul ri bautismorumaRire chiquiwa ri caquicꞌul ri bautismoruma ri Juan. 2 (Tob na e ta cꞌu ri Jesúsri cuya ri bautismo, ma e tak rutijoꞌn riqueyaꞌw re.) 3 Ruma cꞌu ri Jesús retaꞌam rixquita rique, xel bi pa ri luwar re Judea yxtzelej tanchi pa ri luwar re Galilea.

4 Yey chirajawaxic che ri Jesús quicꞌowpa ri luwar re Samaria.* 5 Jecꞌulaꞌ xeꞌelapa jun tinamit Sicar rubiꞌ, cꞌo che ri luwarre Samaria, chunakaj rulew xuya can riJacob che rucꞌajol José. 6 Chiriꞌ cꞌo wiri jun pozo ucꞌotom can ri Jacob. Rumacꞌu cosinak ri Jesús che ri be uꞌanom lok,

* 4:4 Ojertan raj judiꞌab caquikꞌat quibe chaꞌ na quebicꞌow ta Samaria, ma ri e aj Samaria cucꞌ ri e aj judiꞌab lic tzelcaquil quib. Yey ri Jesús retaꞌam cajawaxic ri e aj Samaria caquita ri Utzilaj Tzij puwi Rire. † 4:6 “Tiqꞌuil kꞌij”: Quil“hora” pa vocabulario.

Page 145: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 4:7 142 Juan 4:31xtzꞌuyiꞌ chunakaj ri pozo echiriꞌ ya cuꞌanapa tiqꞌuil kꞌij.†

7 Xcꞌun cꞌu lo jun ixok aj Samaria, e riꞌcoꞌlresaj bi uyaꞌ pa ri pozo, yey ri Jesúsxubiꞌij che:

—Sipaj la jubikꞌ nuyaꞌ —xchaꞌ. 8 Yeyrutijoꞌn ri Jesús ebenak pa ri tinamitxeꞌquilokꞌo quiwa.

9Rixok aj Samaria xubiꞌij cꞌu che:—¿Saꞌ riꞌ laꞌ catzꞌonoj yaꞌ la chwe? Ma

rilal lal cuqꞌuil raj judiꞌab yey riꞌin inaj Samaria —xchaꞌ. Xubiꞌij waꞌ ma rajjudiꞌab na quechꞌaw ta chiquiwach cucꞌ rajSamaria.

10 Ewi ri Jesús xucꞌul uwach:—We ta cꞌu quetaꞌmaj la saꞌ ri cusipaj ri

Dios cheꞌla yey we ta quetaꞌmaj la in chinariꞌin, ri cantzꞌonoj nuyaꞌ cheꞌla, riꞌ e ne rilalcatzꞌonoj la yaꞌ chwe yey riꞌin canya cꞌucheꞌla ri yaꞌ cuya cꞌaslemal‡ —xchaꞌ.

11Rixok xubiꞌij che ri Jesús:—Wajawal, na jinta ne saꞌ rucꞌ quesaj lo la

ri yaꞌ yey ri pozo lic naj upa. ¿Pachawi cꞌuriꞌ quesaj wi lo la ri yaꞌ cuya cꞌaslemal? 12 Eri kamam Jacob xuya canwa jun pozo chikeojertan, ma wara xutij wi uyaꞌ rire cucꞌ takri ralcꞌoꞌal y tak ri rawaj. ¿Más neba cꞌowach rilal chwach rire? —xchaꞌ.

13Ri Jesús xucꞌul uwach:—Conoje ri quetijow rewaꞌ wa yaꞌ, catza-

jin tanchi quichiꞌ. 14Noꞌj china ri catijow reri yaꞌ canya riꞌin, riꞌ na cachakij ta chi cꞌanauchiꞌ. Ma ri yaꞌ canya riꞌin, cuꞌan pachaꞌ junacꞌal calax lo pa ranimaꞌ re cuya ucꞌaslemalna jinta utakexic✡—xchaꞌ.

15Xubiꞌij cꞌu rixok che:—Wajawal, yaꞌa co la weꞌin riꞌ laꞌ la yaꞌ,

chaꞌ na cachakij ta chi nuchiꞌ y na quincꞌunta chi ne riꞌ cꞌa wara re coꞌlnuwesaj bi nuyaꞌ—xchaꞌ.

16 Pero ri Jesús xubiꞌij che:—Oj la, jeꞌsiqꞌuij la ri achijil la y cꞌamaꞌ

cꞌu lo la wara —xchaꞌ.17 Ewi rixok xubiꞌij:—Riꞌin na jinta wachijil —xchaꞌ.Xubiꞌij cꞌu ri Jesús che:—Katzij ri xbiꞌij la, na jinta achijil la.

18 Ma e woꞌob lo rachijab e cꞌojiꞌnak ucꞌ layey rachi cꞌo ucꞌ la woꞌora na achijil ta la.Ruma cꞌu riꞌ, lic katzij ri xbiꞌij la —xchaꞌ.

19 Echiriꞌ xuta waꞌ rixok, xubiꞌij che riJesús:

—Wajawal, e cunaꞌ nucꞌuꞌx riꞌin, rilal lalkꞌalajisanel re ri Dios. 20 Ri katiꞌ-kamamri oj aj Samaria lic xquilokꞌnimaj ukꞌij riDios chwach wa juyub,§ noꞌj ri alak ajjudiꞌab cabiꞌij alak e Jerusalem ri luwar pachirajawaxic wi calokꞌnimaxwi ukꞌij ri Dios—xchaꞌ.

21Ri Jesús xubiꞌij che:—Ixok, lic cojo la wa cambiꞌij cheꞌla, ma

copon na ri kꞌij na xew ta chi calokꞌnimaxukꞌij ri Dios wara chwawa juyub o cꞌa chilaꞌJerusalem, ma utz caꞌaniꞌ waꞌ pa ronojeluwar.

22Ralak alak aj Samaria, na etaꞌam ta alakchina ri calokꞌnimaj alak ukꞌij; noꞌj riꞌoj licketaꞌamchi utz china ri cakalokꞌnimaj ukꞌij,ma ri colobetajic cape cucꞌ raj judiꞌab.

23 Noꞌj copon na cꞌu ri kꞌij yey ecꞌuukꞌijol waꞌ xoponic echiriꞌ e janipa ricaquilokꞌnimaj ukꞌij ri Kakaw Dios pa sakilwi, caquiꞌano ruma ri Ruxlabixel cꞌo pacanimaꞌ. Ma e caraj waꞌ ri Kakaw Dioschique conoje ri quelokꞌniman re. 24Ma riDios e Uxlabixel; Rire na quilitaj ta uwach.E uwariꞌche conoje ri quelokꞌniman ukꞌij,lic chirajawaxic wi quiꞌana waꞌ pa sakil wiruma ri Ruxlabixel cꞌo pa canimaꞌ —xchaꞌ.

25Xubiꞌij cꞌu rixok che ri Jesús:—Riꞌin wetaꞌam cacꞌun Ruchaꞌoꞌn lo ri

Dios, ri cabiꞌx “Cristo” che; y echiriꞌ cacꞌunRire, cukꞌalajisaj ronoje chike —xchaꞌ.

26Ri Jesús xubiꞌij che:—Waꞌwa cabiꞌij la e riꞌin, ri quinchꞌaꞌt ucꞌ

la —xchaꞌ.27 Ecꞌuchiriꞌ, xetzelej lo rutijoꞌn y lic

xcam canimaꞌ che ma ri Jesús cachꞌaꞌt rucꞌjun ixok. Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, na jinta junokchique xutzꞌonoj saꞌ puwiꞌ cachꞌaꞌt wi rucꞌrixok.

28 Ecꞌuchiriꞌ, rixok xuya can rucꞌambaꞌ,xeꞌec pa ri tinamit y jewaꞌ cubiꞌij chique riwinak:

29—Peta alak, jeꞌilaꞌ alak jun achi ubiꞌimchwe janipa ri nuꞌanom. ¿Na e ta nawi rireri Cristo? —cachaꞌ.

30 Ecꞌuchiriꞌ, xebel bi ri winak pa ri tina-mit y xebec chilaꞌ pa cꞌo wi ri Jesús.

31 Echiriꞌ cꞌamajaꞌ quebopon ri winak,rutijoꞌn xquitij riꞌ che, jewaꞌ xquibiꞌij:

‡ 4:10 “Yaꞌ cuya cꞌaslemal”: Waꞌ queꞌelawi “jun acꞌal”, pero ri Jesús cachꞌaꞌt chwi ri cꞌaslemal cubiꞌtisij ri Dios chike.Jn. 7:38 ✡ 4:14 Jn. 7:37-38 § 4:20 Waꞌ e ri juyub Gerizim rubiꞌ.

Page 146: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 4:32 143 Juan 5:4—Lal tijonel, tija wa la —xecha che.32Ri Jesús xubiꞌij chique:—Riꞌin cꞌo ri nuwa cantijo, tob riꞌix na

iwetaꞌam taj saꞌ waꞌ —xchaꞌ.33 Ecꞌu rutijoꞌn xquijek caquibiꞌij chiqui-

wach: «¿Cꞌo nawi junok xcꞌamaw lo uwa?»xechaꞌ.

34 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:«Ri nuwa riꞌin e ri canꞌan ri rajawal

ucꞌuꞌx ri takayom lo weꞌin y canqꞌuis nacꞌu ruchac. 35 Riꞌix quibiꞌij: “Cajib icꞌ chiccopon wi chaꞌ caꞌan ri molonic.” Noꞌjriꞌin cambiꞌij chiwe: Chixtzuꞌn apanok ychiwila chi utz ri ticoꞌn, ma ya riꞌj chic,utz chic camolic. 36 Ri cachacun che rimolonic, cucꞌul na ri tojbal re yey janipari cumolo, cꞌo cutikoj che rucꞌaslemal najinta utakexic. Jecꞌulaꞌ, ri caticow re junamquequiꞌcot rucꞌ ri camolonic. 37Mae cuꞌanapachaꞌ ri cabiꞌxic: “Jun ri caticow re yeyjun chic ri caꞌanaw re ri molonic.” 38 Riꞌinxixintak bi re quimol ri na xitic ta riꞌix; mae jujun chic ri xeticow re. Ecꞌu woꞌora cꞌoquicꞌul riꞌix che ri chac que rique» xchaꞌ.

39 E qꞌui chique ri e aj Samaria xcubiꞌquicꞌuꞌx rucꞌ ri Jesús ruma ri xutzijoj rixokechiriꞌ xubiꞌij chique: «Rire xubiꞌij chwejanipa ri nuꞌanom.» 40 Ruma cꞌu laꞌ, riquexecꞌun rucꞌ ri Jesús y lic xebelaj che chaꞌcacanaj cucꞌ. Ewi Rire queb kꞌij xcanajcan cucꞌ. 41 Yey más e qꞌui ri xcubiꞌquicꞌuꞌx rucꞌ ruma ri xutzijoj Rire chiqui-wach. 42Xquibiꞌij cꞌu che rixok:

—Woꞌora lic cubul kacꞌuꞌx rucꞌ rire naxew ta ruma ri xatzijoj riꞌat chike, ma eruma ri xkata ruchꞌaꞌtem rire. Ketaꞌam cꞌuriꞌ rire pakatzij wi e ri Cristo, ri Colobenelre ruwachulew —xechaꞌ.

Ri Jesús cucunaj rucꞌajol jun achi lic cꞌouwach

43 Echiriꞌ icꞌowinak chi caꞌib kꞌij, ri Jesúsxel bi chiriꞌ Samaria, xumaj bi ube y xeꞌeccꞌa Galilea. 44Ubiꞌim chi cꞌu ri Jesús: “Junakꞌalajisanel na cayac ta ukꞌij pa rutinamit.”45 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, echiriꞌ xopon chilaꞌGalilea, ri aj chiriꞌ lic xquicꞌul chi utz, marique xebopon pa ri nimakꞌij Pascua chilaꞌJerusalem y xquilo janipa tak ri xuꞌan riJesús pa ri nimakꞌij.

46 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xtzelej pa ri tinamitCaná re Galilea pa xuꞌan wi vino che ri yaꞌ.

Cꞌo cꞌu jun aj wach raj chac ri rey chilaꞌCapernaúm, y rire cꞌo jun ucꞌajol lic yewaꞌ.47 Wa waꞌchi echiriꞌ xuto ri Jesús petinakJudea y cꞌo chi chiriꞌ Galilea, xeꞌec cꞌu cherilic y lic xeꞌelaj che chaꞌ queꞌec chirocho recuꞌcunaj rucꞌajol cajecꞌowic. 48Xubiꞌij cꞌu riJesús che:

—Ralak na cacubiꞌ ta cꞌuꞌx alak wucꞌ wena quil ta tak cꞌutubal re ri nuchukꞌab o takmilagros canꞌano —xchaꞌ.

49 Ri raj chac ri rey xubiꞌij tanchi che riJesús:

—Wajawal, peta co la wucꞌ chiwocho, mari nucꞌajol cajecꞌowic —xchaꞌ.

50Xubiꞌij cꞌu ri Jesús che:—Oj la chi ocho la, ma ri cꞌajol la na

cacam taj —xchaꞌ.Rachi xucoj ri xbiꞌx che ruma ri Jesús y

xeꞌec. 51Echiriꞌ catajin roponic chirocho, riraj chaquib xebel lo che ucꞌulic y xquibiꞌijche:

—¡Ri cꞌajol la na xcam taj ma xcunutajic!—xechaꞌ.

52 Ecꞌu rire xutzꞌonoj chique jampalaꞌxujeko utz uwach rucꞌajol. Y rique xquibiꞌijche:

—Iwir che ri nabe ora** benak kꞌij xicꞌowri akꞌ chirij —xechaꞌ.

53 Jecꞌulaꞌ rukaw rala xretaꞌmaj e ora riꞌxubiꞌij ri Jesús che: «Ri cꞌajol la na cacamtaj.» Ruma cꞌu riꞌ laꞌ, rire cucꞌ conoje ri ecꞌo pa rocho xcubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ ri Jesús.

54 Wa jun cunanic e ucaꞌm cꞌutubal reruchukꞌab ri Dios xuꞌan ri Jesús chilaꞌGalilea echiriꞌ tzelejinak lo Judea.

5Ri Jesús cucunaj jun sic chuchiꞌ ri atinibal

Betesda1 Cꞌate tanchi cꞌu riꞌ, ri Jesús xtzelej

Jerusalem echiriꞌ raj judiꞌab cꞌo jun quini-makꞌij.

2 Chupa cꞌu laꞌ la tinamit, chunakaj riOquibal que Bexex, cꞌo jun nimalaj atinibal,“Betesda” rubiꞌ pa ri chꞌaꞌtem hebreo. Waꞌwoꞌob uchiꞌ ja cꞌo che. 3Chiriꞌ e cꞌo uqꞌuiyalyewaꞌib e cotzꞌerinak; e cꞌo potzꞌ, jetzꞌ ysic. Conoje rique coyeꞌem echiriꞌ casilab riyaꞌ, 4 ma xa chirij ora cakaj lo jun ángel ycurujuraꞌ upa ri yaꞌ. Ecꞌu riꞌ ri nabe cucꞌak

** 4:52 “Ri nabe ora”: Quil “hora” pa vocabulario.

Page 147: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 5:5 144 Juan 5:31bi rib chupa, riꞌ quel lok cunutajinak chictob saꞌ ri yabil cꞌo che.

5 Cꞌo cꞌu jun achi e treinta y ocho junabriꞌ yewaꞌ. 6Echiriꞌ ri Jesús xrilo cotzꞌol chiriꞌy xretaꞌmaj uqꞌuiyal junab jelaꞌ uꞌanom,xutzꞌonoj cꞌu riꞌ che:

—¿Cawaj catcunutajic? —xchaꞌ.7Rachi jewaꞌ xucꞌul uwach:—Wajawal, na jinta junok cacꞌamaw bi

we chupa ri atinibal echiriꞌ carujurut upari yaꞌ. Lic nutijom chi nukꞌij che cancꞌakbi wib chupa; pero echiriꞌ cuaj canꞌano,cꞌate canwilo jun chic canabej chinuwach—xchaꞌ.

8Ri Jesús xubiꞌij che:—Chatyactajok, chacꞌama bi rachꞌat y

chatbinok —xchaꞌ.9 Chupa cꞌu laꞌ la jokꞌotaj rachi xcunuta-

jic, xucꞌam bi ruchꞌat y xujeko cabinic. Yeywaꞌ xuꞌan pa jun kꞌij re uxlanibal.

10Ruma cꞌu riꞌ, ri e aj judiꞌab xquibiꞌij cherachi xcunutajic:

—Wakꞌij e kꞌij re uxlanibal, y na ube tachawe cawucꞌaꞌaj rachꞌat —xechaꞌ.

11Rachi xucꞌul cꞌu uwach chique:—Ri jun xinucunaj e xbiꞌn re chwe:

“Chacꞌama bi rachꞌat y chatbinok” —xchaꞌ.12Xquitzꞌonoj cꞌu che:—¿China ri xbiꞌn chawe: “Chacꞌama bi

rachꞌat y chatbinok”? —xechaꞌ.13 Ecꞌu rachi na retaꞌam taj china ri xcu-

naw re, ma ri Jesús xel bi chiquixoꞌl riticawex e cꞌo chiriꞌ.

14 Tecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xuꞌrika rachi pa riRocho Dios y xubiꞌij che:

—Chawilapeꞌ: Woꞌora at cunutajinakchic; matmacun chi cꞌu riꞌ, ma cꞌaxtaj capejuna cꞌaxcꞌobic más nim pawiꞌ —xchaꞌ.

15 Xeꞌec rachi y xuꞌtzijoj chique rajjudiꞌab e ri Jesús xcunaw re. 16 Ruma waꞌ,raj judiꞌab xquijek uternabexic ri Jesús ycaquitzucuj suꞌanic caquicamisaj, ma rirecuꞌan cunanic pa ri kꞌij re uxlanibal.

17 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:—Ri Nukaw na rokꞌotam taj cachacunic y

jecꞌulaꞌ riꞌ canꞌan riꞌin —xchaꞌ.18 Ruma waꞌ raj judiꞌab más xquiya quib

che ucamisaxic ri Jesús, ma e chiquiwachrique cupalajij ri takanic puwi ri kꞌij reuxlanibal. Y na xew ta waꞌ, ma cujunimajne rib rucꞌ ri Dios echiriꞌ cubiꞌij ri Dios eUkaw.

Rucꞌajol ri Dios yaꞌtal pukꞌab catakanic19 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:«Pakatzij wi cambiꞌij che alak: Rucꞌajol ri

Dios na jinta cꞌo cuꞌan xa pa re Rire; ma xewcuꞌan pachaꞌ ri carilo cuꞌan Rukaw. Janipatak ri cuꞌan Rukaw, jecꞌulaꞌ cuꞌan Rucꞌajol.

20 »Ma ri Dios lic cꞌax cunaꞌ Rucꞌajol ycucꞌut cꞌu che ronoje ri cuꞌano. Yey cꞌo neri más nimak tak chac cucꞌut chwach. Ywe xuꞌan cꞌu waꞌ, lic cacam ne animaꞌ ralakche. 21 Ma jelaꞌ pachaꞌ ri Dios quebucꞌas-tajisaj ri ecaminak y cuya quicꞌaslemal,jecꞌulaꞌ Rucꞌajol cuya cꞌaslemal china cheri caraj cuya wi. 22 Yey ri Dios na cukꞌattane tzij puwi junok, ma pukꞌab Rucꞌajoluyaꞌom wi cukꞌat tzij paquiwi ri ticawex,23 chaꞌ jelaꞌ conoje ri ticawex caquiyac ukꞌijRucꞌajol, jelaꞌ pachaꞌ caquiꞌan che uyaquicukꞌij ri Dios. Yey china ri na cuyac ta ukꞌijRucꞌajol ri Dios, na cuyac ta cꞌu ukꞌij riꞌ riJun xtakaw lo re, waꞌ e ri Dios.

24 »Pakatzij wi cambiꞌij che alak: Chinari lic cuta chi utz ri cambiꞌij riꞌin y cacubiꞌucꞌuꞌx rucꞌ ri xtakaw lo we, riꞌ cꞌo ucꞌasle-mal na jinta utakexic y na cucꞌul ta ricꞌaxcꞌolil re ri kꞌatbal tzij. Jecꞌulaꞌ, na jintachi pukꞌab ri camic, ma asu xkꞌax chupa ricꞌaslemal. 25 Pakatzij wi cambiꞌij che alak:Copon cꞌu ri ora y e chi ukꞌijol waꞌ echiriꞌ rina jinta quicꞌaslem chwach ri Dios, caquitarukul Rucꞌajol ri Dios. Yey china tak cꞌuriꞌ ri caquicoj utzij, cꞌo quicꞌaslemal najinta utakexic. 26 Ma pukꞌab ri KakawDios cꞌo wi cuya cꞌaslemal; jecꞌulaꞌ uyaꞌompukꞌab Rucꞌajol cuya cꞌaslemal. 27 Yey riDios uyaꞌom ne pukꞌab Rucꞌajol cukꞌat tzijpaquiwi ri ticawex, ma Rucꞌajol e AlaxelChiquixoꞌl Ticawex.

28 »Macam animaꞌ alak che waꞌ, macopon ri ora echiriꞌ conoje ri ecaminakcaquita rukul Rire. 29 Janipa ri xquiꞌan riutz, riꞌ queyactaj lo che jun cꞌastajibal recꞌaslemal. Noꞌj janipa cꞌu ri xquiꞌan ri nautz taj, riꞌ queyactaj lo che ri kꞌatbal tzijcaꞌan paquiwiꞌ.

Ri quekꞌalajisan re saꞌ ruwach ri Jesús30 »Na jinta cꞌo canꞌan xa pa we riꞌin. Ri

kꞌatbal tzij canꞌano e ri quinutak ri Nukawche uꞌanic. Yey lic jusucꞌ ri kꞌatbal tzijcanꞌano. Na e ta canꞌan riꞌ ri cuaj riꞌin;ma e canꞌan janipa ri caraj ri Nukaw, rixtakaw lo we. 31We ta e laꞌ xa chiwibil wib

Page 148: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 5:32 145 Juan 6:14riꞌin cankꞌalajisaj saꞌ ri nuwach, riꞌ na jintauchac ri cambiꞌij. 32Cꞌo cꞌu Jun cakꞌalajisannuwach, waꞌ e ri Nukaw, y wetaꞌam cꞌutronoje ri cukꞌalajisaj Rire panuwi riꞌin, lickatzij.

33 »Ralak xtak ne bi alak utzꞌonoxic cheri Juan panuwi riꞌin; y ri cꞌulubal uwachxuꞌan lo rire, lic katzij. 34 Pero riꞌin nacajawax ta chwe cꞌo junok cukꞌalajisaj saꞌri nuwach. Xew cꞌu cancuxtaj che alak rixubiꞌij ri Juan panuwi riꞌin chaꞌ cacoj alak yjelaꞌ cacolobetaj alak. 35Ma ri Juan e pachaꞌjuna akꞌ carepowic y cawon chi utz. Peroralak xa jokꞌotaj xquiꞌcot alak che ri Kꞌijsakxutzijoj.

36 »Cꞌo cꞌu jun cꞌutubal más cꞌo uwachchwa ri xukꞌalajisaj ri Juanpanuwi riꞌin. Maronoje rubiꞌim lo ri Nukaw chwe re coꞌl-nuꞌanaꞌ, e ri quintajin che uꞌanic. Yey rumatak ri canꞌano, cakꞌalajinic, e ri Nukaw rixtakaw lo weꞌin. 37Yey ri cakꞌalajisan re saꞌri nuwach riꞌin e ri Nukaw, ri takayom loweꞌin. Pero lic kꞌalaj na tom ta cꞌana alakrukul ri Dios y na ilom ta alak uwach, yey38Ruchꞌaꞌtem Rire na oquinak ta pa animaꞌalak; ma na cubul ta cꞌuꞌx alak rucꞌ ri junutakom lo ri Dios.

39 »Lic cꞌu catijoj ib alak che Ruchꞌaꞌtemri Dios tzꞌibital canok; ma ralak cachꞌobalak e chupa waꞌ carikitaj wi ri cꞌaslemal najinta utakexic. ¡Yey ecꞌu riꞌ Ruchꞌaꞌtem riDios ri cakꞌalajisan nuwach riꞌin! 40Na rucꞌta cꞌu riꞌ, na caꞌaj ta alak cape alakwucꞌ chaꞌjelaꞌ cacꞌul alak waꞌ wa cꞌaslemal.

41»Riꞌin na e ta cantzucuj ri yacbal nukꞌijcaquiꞌan ri winak. 42 Yey lic ne wetaꞌam ricꞌuꞌx alak, ma ralak na cꞌax ta canaꞌ alak riDios pa sakil wi. 43Riꞌin in petinak pa rubiꞌri Nukaw yey ralak na cacoj ta alak nutzij.Noꞌj we ta e laꞌ cacꞌun chi lo jun chic y xa pare catzijonic, riꞌ e cacoj alak re.

44 »¿Suꞌanic cacubiꞌ cꞌuꞌx alak wucꞌ riꞌin,we xew catzucuj yacbal kꞌij alak chiwachralak yey na catzucuj ta alak ri sakil yacbalkꞌij, ri xew cape rucꞌ ri Dios? 45 E chiwachralak cancoj mac alak chwach ri Nukaw; nae ta riꞌ. Ma ri cacojow mac chiꞌij alak, eri jun lic cubam cꞌuꞌx alak rucꞌ; waꞌ e riMoisés. 46 Ma we ta e laꞌ lic cacoj alak riubiꞌim lo riMoisés, riꞌ cacoj alak ri cantzijojriꞌin. Ma rire panuwi riꞌin xtzꞌiban wi.47 Noꞌj we na cacoj ta alak rutzꞌibam can

ri Moisés, ¿saꞌ cꞌu uꞌanic riꞌ cacoj alak ricambiꞌij riꞌin che alak?» xcha ri Jesús.

6Ri Jesús quebutzuk woꞌob mil achijab(Mt. 14:13-21; Mr. 6:30-44; Lc. 9:10-17)

1 Cꞌate tanchi cꞌu riꞌ, ri Jesús xukꞌaxujri mar re Galilea, ri cabiꞌx mar re Tiberiasche. 2 Yey uqꞌuiyal winak eteran chirij maquilom tak ri cꞌutubal re ruchukꞌab cuꞌancucꞌ ri yewaꞌib.

3Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xel bi chwa jun juyuby xtzꞌuyiꞌ chilaꞌ junam cucꞌ rutijoꞌn. 4 Xanakaj chi cꞌo wi lo rukꞌijol ri Pascua, riquinimakꞌij raj judiꞌab.

5 Echiriꞌ ri Jesús xeril ruqꞌuiyal winak epetinak rucꞌ, xubiꞌij cꞌu che ri Felipe:

—¿Pa queꞌkalokꞌo wi quiwa conojewuꞌqꞌuiyal winak chaꞌ quewaꞌic? —xchaꞌ.

6 Xubiꞌij waꞌ che ri Felipe xa re cꞌambalupa, ma Rire retaꞌam chic saꞌ ri cuꞌano.

7Ri Felipe xucꞌul uwach:—E laꞌ calokꞌiꞌ pam rucꞌ rajil queb ciento

kꞌij re chac, na cuꞌan taj tob ne xa jutak bikꞌcayaꞌiꞌ chiquijujunal —xchaꞌ.

8Ewi jun chique rutijoꞌn (waꞌ e ri Andrés,ri quichakꞌ quib rucꞌ ri Pedro) xubiꞌij che riJesús:

9—Cꞌo jun ralco ala wara rucꞌaꞌamwoꞌobpam re cebada y caꞌib car; pero ¿saꞌ couchac waꞌ che wa uqꞌuiyal winak? —xchaꞌ.

10Xubiꞌij cꞌu ri Jesús:—Chibiꞌij chique conoje ri winak quet-

zꞌuyiꞌic —xchaꞌ.Lic cꞌut cꞌo rax qꞌuim pa ri e cꞌo wi y

xetzꞌuyiꞌ laj e lo woꞌob mil chi achijab.11 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xucꞌam ri pam, xu-

tioxij che ri Dios y xujach chique rutijoꞌn.Y rique xquijach chique ri winak etzꞌulic.Jecꞌulaꞌ xuꞌan che ri car. Xuya chiquiju-junal janipa ri cacaj. 12 Echiriꞌ ri winaklic xenoj chi utz, ri Jesús xubiꞌij chiquerutijoꞌn:

—Chimolo ri chꞌakaꞌtaꞌk quikax chaꞌ najinta cꞌo cacꞌak bi —xchaꞌ.

13 Xquimol cꞌu ri chꞌakaꞌtaꞌk quikax naxquitij ta che ri woꞌob pam re cebaday rucꞌ waꞌ xquinojisaj cablajuj chacach.14 Ecꞌu ri winak, echiriꞌ xquil wa cꞌutubalre ruchukꞌab ri Dios xuꞌan ri Jesús, jewaꞌ

Page 149: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 6:15 146 Juan 6:40xquibiꞌij: «Pakatzij wi, waꞌ e ri jun Kꞌala-jisanel koyeꞌem cacꞌun che ruwachulew»xechaꞌ.

15 Pero ri Jesús ruma retaꞌam chic cacajcaquicꞌam bi re caquiꞌan rey che, xresaj birib chiquixoꞌl y xel bi chwa ri juyub chaꞌcacꞌojiꞌ utuquel.

Ri Jesús cabin chwi ri yaꞌ(Mt. 14:22-27; Mr. 6:45-52)

16 Echiriꞌ xoc rakꞌab, rutijoꞌn ri Jesúsxekaj chuchiꞌ ri mar. 17 Xeboc bi chupajun barco y ecꞌu riꞌ quekꞌax chꞌaka yaꞌ chaꞌquebopon Capernaúm; ma lic kꞌekuꞌm chicy ri Jesús na cꞌuninak taj.

18Xpe cꞌu jun cakjikꞌ chwi ri mar y ri tewxujek cuxulcꞌatilaꞌ ri yaꞌ. 19Echiriꞌ ebininakchi laj woꞌob owakib kilómetro chwi rimar,cꞌate xquilo cabin ri Jesús chwi ri yaꞌ, e riꞌcatajin roponic chunakaj ri barco; y riquelic xquixiꞌij quib che.

20Noꞌj ri Jesús xubiꞌij chique:—¡Mixiꞌij iwib, ma riꞌin in Jesús! —xchaꞌ.21 Ewi rique lic quequiꞌcotic xquicꞌul ri

Jesús chupa ri barco. Tecꞌuchiriꞌ, xeboponpa ri luwar pa quebec wi.

Ri winak caquitzucuj ri Jesús22 Chucaꞌm kꞌij cꞌut, ri winak ecanajinak

can chꞌaka mar xquinaꞌbej rutijoꞌn ri Jesúsebenak chi chupa ri barco ri xew riꞌ cꞌochiriꞌ iwir lo riꞌ, yey ri Jesús na xeꞌec tacucꞌ rutijoꞌn. 23Xecꞌun cꞌu lo jujun barcos epetinak Tiberias, chunakaj ri luwar pa xtijiꞌwi ri pam, echiriꞌ ri Kanimajawal utioximchi waꞌ che ri Dios. 24 Echiriꞌ ri winakxquilo na jinta ri Jesús chiriꞌ y na e jinta nerutijoꞌn, xeboc bi chupa wa barcos y xebecCapernaúm chaꞌ caquitzucuj ri Jesús.

Ri Jesús e ri pam cuya cꞌaslemal25 Echiriꞌ xebopon ri winak chꞌaka mar,

xeꞌquirika ri Jesús y xquitzꞌonoj che:—Lal tijonel, ¿jampa xcꞌun la wara? —

xechaꞌ.26 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:—Pakatzij wi cambiꞌij che alak: Quintzu-

cuj alak xa ruma lic xwaꞌ alak chi utz yxnoj alak chi utz, na e ta ruma xmaj alakusucꞌ tak ri cꞌutubal re ruchukꞌab ri Diosnuꞌanom lok. 27Maya cꞌu ib alak che utzu-cuxic ri wa xa caqꞌuisic; e lic yaꞌa ib alak cheutzucuxic ri wa na quicꞌow ta cꞌana ukꞌij,

ri cuya cꞌaslemal na jinta utakexic. Yey ricayaꞌw waꞌ che alak, e Ralaxel ChiquixoꞌlTicawex, ri chaꞌtal lo ruma ri Kakaw Diosre cuꞌan waꞌ —xchaꞌ.

28Xquitzꞌonoj cꞌu che:—¿Saꞌ tak ri cakaꞌano chaꞌ e cakaꞌan ja-

nipa ri caraj ri Dios chike? —xechaꞌ.29Ri Jesús xucꞌul uwach:—Ri caraj ri Dios caꞌan alak, e ri cacubiꞌ

cꞌuꞌx alak rucꞌ ri jun utakom lo Rire—xchaꞌ.30 Ecꞌuchiriꞌ xquitzꞌonoj che:—¿Saꞌ ri cꞌutubal re ruchukꞌab ri Dios

caꞌan la chikawach chaꞌ cakilo y jelaꞌ cacu-biꞌ kacꞌuꞌx ucꞌ la? ¿Saꞌ ri carik la uꞌanic?31 Ma ri katiꞌ-kamam ojertan xquitij rimaná pa ri luwar catzꞌintzꞌotic,✡ jelaꞌpachaꞌ ri cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Dios:Xuya pam chique,y waꞌ petinak chilaꞌ chicaj Sal. 78:24—xechaꞌ.

32Ri Jesús xucꞌul uwach:—Pakatzij wi cambiꞌij che alak: Na e ta

ri Moisés xyaꞌw re ri pam petinak chilaꞌchicaj; e ri Nukaw ri cayaꞌw ri sakil pamcape chilaꞌ chicaj. 33 Ma ri Pam cuya riDios e ri jun petinak chilaꞌ chicaj, ri cayaꞌwcꞌaslemal chique ri ticawex —xchaꞌ.

34Xquitzꞌonoj cꞌu che:—Kajawal, yaꞌa co la keꞌoj riꞌ laꞌ la pam

ronoje kꞌij —xechaꞌ.35Ri Jesús xubiꞌij chique:—In ri in pam cuya cꞌaslemal. China ri

cape wucꞌ riꞌin, na cutij ta chi numic; ychina ri cacubiꞌ ucꞌuꞌx wucꞌ, riꞌ na cachakijta chi cꞌana uchiꞌ.

36 »Pero e pachaꞌ ri nubiꞌim chi lo chealak: Ralak na cacubiꞌ ta cꞌuꞌx alak wucꞌ,tob ne ilom alak nuwach. 37 Ma conoje riqueyaꞌiꞌ chwe ruma ri Nukaw, quecꞌunwucꞌriꞌin; yey china cꞌu riꞌ ri cape wucꞌ riꞌin, nacanmachꞌaj tubi.

38 »Riꞌin na ximpe ta chilaꞌ chicaj xa recoꞌlnuꞌana ri cuaj riꞌin, ma e in petinakre coꞌlnuꞌana ri caraj ri Jun xtakaw lo we.39 Yey ri caraj ri Nukaw, ri xintakaw lok, ena canjam ta can junok chique ri ebuyaꞌomRire chwe; ma e quenucꞌastajisaj lo conojewaꞌ chupa ri qꞌuisbal kꞌij. 40 Ecꞌu ri lic carajri Nukaw, ri xtakaw lo weꞌin, e waꞌ: Conojeri ticawex, ri caquiya ri quiwach wucꞌ ri inUcꞌajol ri Dios y cacubiꞌ cꞌu quicꞌuꞌx wucꞌ,cacꞌojiꞌ quicꞌaslemal na jinta utakexic. Ecꞌu

✡ 6:31 Éx. 16:4

Page 150: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 6:41 147 Juan 6:68riꞌin quenucꞌastajisaj lo chiquixoꞌl ri ecam-inak chupa ri qꞌuisbal kꞌij —xchaꞌ.

41 Rucꞌ cꞌu riꞌ waꞌ, raj judiꞌab xquijekquechꞌaꞌt chirij ri Jesús ruma ri xubiꞌij: «Inri in pam petinak chilaꞌ chicaj.» 42Xquibiꞌijcꞌu riꞌ: «¿Na e ta neba Jesús waꞌ, rucꞌajol riJosé? Riꞌoj ketaꞌam uwach rukaw y ketaꞌamuwach ruchu. ¿Suꞌchac cꞌu riꞌ cubiꞌij peti-nak chilaꞌ chicaj?» xechaꞌ.

43Xubiꞌij cꞌu ri Jesús chique:—Mixchꞌaꞌtiben chiwach chirij wa xim-

biꞌij. 44Mana jinta junok capewucꞌ riꞌin, wena e ta cꞌamayom lo ri Nukaw, ri takayomlo weꞌin. Yey ri cape wucꞌ, cancꞌastajisaj lochupa ri qꞌuisbal kꞌij.

45»Jewaꞌ cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Dios chupari tzꞌibital can cuma ri kꞌalajisanelab:Copon na ri kꞌij echiriꞌ e ri Dios ri cacꞌutun

chiquiwach conoje Is. 54:13cachaꞌ. Y conoje ri caquita ri cubiꞌij riNukaw y caquimaj cꞌu que janipa ri cubiꞌij,riꞌ quecꞌun wucꞌ riꞌin. 46 Ma na jinta junchic iliyom uwach ri KakawDios; xew ri junpetinak rucꞌ ri Dios, e iliyom uwach.

47 »Pakatzij wi cambiꞌij che alak: Chinari cacubiꞌ ucꞌuꞌx wucꞌ riꞌin, cꞌo ucꞌaslemalna jinta utakexic. 48 Ma in ri in pam cuyacꞌaslemal.

49 »Ojertan ri chuꞌkaw alak xquitij rimaná pa ri luwar catzꞌintzꞌotic; na rucꞌta cꞌu riꞌ, rique xecamic. 50 Noꞌj riꞌin equinchꞌaꞌt chwi ri pam cape chilaꞌ chicaj;yey we cꞌo junok catijow re waꞌ, riꞌ nacacam taj.

51 »Ri pam re cꞌaslemal petinak chilaꞌchicaj e riꞌin. China cꞌu catijow re wa pam,cꞌo ucꞌaslemal na jinta utakexic. Yey ri pamcanya riꞌin, e ri nutiꞌjil canya pa cꞌax chaꞌtak ri ticawex cꞌo quicꞌaslemal chwach riDios —xchaꞌ.

52 Ecꞌuchiriꞌ, raj judiꞌab xquijekcaquichapalaꞌ quib chiquiwach, jewaꞌcaquibiꞌij: «¿Suꞌanic waꞌchi caraj cuyachitijic rutiꞌjil chike?» quechaꞌ.

53Ri Jesús xubiꞌij chique:—Pakatzij wi cambiꞌij che alak: We e

laꞌ na catij ta alak ri nutiꞌjil ri in AlaxelChiquixoꞌl Ticawex y we na catij ta alakri nuquiqꞌuel, riꞌ na jinta cꞌaslemal alak.54China cꞌu ri cutij ri nutiꞌjil y ri nuquiqꞌuel,riꞌ cꞌo ucꞌaslemal na jinta utakexic, yey riꞌincancꞌastajisaj lo chupa ri qꞌuisbal kꞌij. 55Ma

ri nutiꞌjil e sakil waꞌim y ri nuquiqꞌuel esakil yaꞌ. 56 China cꞌu ri cutij ri nutiꞌjil ycutij ri nuquiqꞌuel, riꞌ cacꞌojiꞌ wucꞌ y riꞌinquincꞌojiꞌ rucꞌ rire.

57»Ri Kakaw Dios, ri aj yaꞌl cꞌaslemal, e rixtakaw lo weꞌin; yey cꞌo nucꞌaslemal rumaRire. Jecꞌulaꞌ china ri cutij ri nutiꞌjil riꞌin,riꞌ cꞌo ucꞌaslemal wuma riꞌin. 58 Quinchꞌaꞌtchwi ri pam petinak chilaꞌ chicaj. Waꞌ nae ta pachaꞌ ri maná xquitij ri chuꞌkaw alakojertan. Ma tob xquitij ri maná, riquexecamic. Noꞌj china ri cutij re wa pamcambiꞌij riꞌin, riꞌ cꞌo ucꞌaslemal na jintautakexic —xchaꞌ.

59 E cꞌutunic waꞌ xuꞌan ri Jesús paquimolom wi quib chupa ri sinagoga reCapernaúm.

Ruchꞌaꞌtem ri Jesús cuya cꞌaslemal na jintautakexic

60Echiriꞌ xquita ri cꞌutunic xuꞌan ri Jesús,lic e qꞌui chique rutijoꞌn xquibiꞌij: «Waꞌwa cubiꞌij, lic cꞌax utayic. ¿Cꞌo neba junokcachꞌijow ucꞌulic?» xechaꞌ.

61 Ecꞌu ri Jesús xunaꞌbej ri chꞌaꞌtibeniccaquiꞌan chwi rucꞌutunic. Xutzꞌonoj cꞌuchique:

—¿Cuꞌan cꞌax waꞌ che alak? 62 ¿Saꞌ cꞌuriꞌ ri caꞌan alak we ta e laꞌ quil alak RalaxelChiquixoꞌl Ticawex cakꞌan chilaꞌ chicaj papetinak wi? 63 Ri sakil cꞌaslemal na jintautakexic petinak rucꞌ ri Ruxlabixel ri Dios;na e ta ri petinak xa rucꞌ ri ticawex, mariꞌ na jinta uchac re cuya ri sakil cꞌaslemal.Ecꞌu ri chꞌaꞌtem nubiꞌim riꞌin che alak, waꞌpetinak rucꞌ ri Ruxlabixel ri Dios, ri aj yaꞌlcꞌaslemal. 64Pero e cꞌo cꞌu jujun chixoꞌl alakna cubul ta quicꞌuꞌx wucꞌ —xchaꞌ. Ri Jesúsxubiꞌij waꞌ ma xex chi retaꞌam wi chinatak ri na cubul ta quicꞌuꞌx rucꞌ y china ricacꞌayin re.

65Xubiꞌij tanchi ri Jesús:—Ecꞌu uwariꞌche nubiꞌim che alak: Na

jinta junok cape wucꞌ, we na e ta ri Nukawcꞌamayom lo re —xchaꞌ.

66 Chwi cꞌu riꞌ, e qꞌui chique rutijoꞌn riJesús xquiya canok yna xeterej ta chi chirij.

67 Ecꞌuchiriꞌ, xutzꞌonoj ri Jesús chique ricablajuj utijoꞌn:

—¿Quiwaj neba riꞌix quiꞌan iwe quiniyacanok, pachaꞌ ri xquiꞌan rique? —xchaꞌ.

68Ri Simón Pedro xucꞌul uwach:

Page 151: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 6:69 148 Juan 7:22—Kajawal, ¿china chi chirij cojꞌecwi? Ma

xew ucꞌ rilal cꞌo ri chꞌaꞌtem cuya cꞌasle-mal na jinta utakexic. 69 Riꞌoj lic cubulchi kacꞌuꞌx ucꞌ la y lic ketaꞌam waꞌ: LalRuchaꞌoꞌn lo ri Dios, Rucꞌajol ri Dios cꞌaslic—xchaꞌ.

70Ri Jesús xucꞌul uwach:—¿Na in ta neba inchaꞌyom iwe riꞌix ix

cablajuj? Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, jun chiwe cꞌoritzel winak pa ranimaꞌ —xchaꞌ.

71 Echiriꞌ xubiꞌij waꞌ, ri Jesús e xchꞌaꞌtpuwi ri Judas aj Iscariot* rucꞌajol ri Simón;ma e ri Judas cacꞌayin re, tob e jun chiqueri cablajuj utijoꞌn.

7Ruchakꞌ ri Jesús na caquicoj taj we Rire e

Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios1 Cꞌate tanchi cꞌu riꞌ, ri Jesús xbin pa tak

ri luwar re Galilea; na xraj taj cacꞌojiꞌ Judeama chilaꞌ raj judiꞌab cacaj caquicamisaj.2 Xa cꞌu nakaj chi cꞌo wi lo rukꞌijol ri quin-imakꞌij raj judiꞌab echiriꞌ caquiꞌan quiran-cho.* 3 E tak cꞌu ruchakꞌ xquibiꞌij che:

—Matcanaj can wara; jat Judea chaꞌ rijujun chic atijoꞌn e cꞌo chilaꞌ caquilo saꞌ takri caꞌano. 4 Ma we junok caraj quetaꞌmaxuwach, ronoje ri cuꞌano cuꞌan chiwachil. Euwariꞌche, chaꞌana waꞌ chiquiwach conojeri ticawex —xecha che. 5 Xquibiꞌij waꞌ chema na caquicoj taj we Rire e Ruchaꞌoꞌn lo riDios, tob ne rique e uchakꞌ ri Jesús.

6Xubiꞌij cꞌu Rire chique:—Ri nukꞌijol riꞌin cꞌamajaꞌ coponic; noꞌj

riꞌix, xa tob pachique kꞌij utz chiwach.7 Ri ticawex re ruwachulew na tzel taquixquil riꞌix; noꞌj riꞌin lic tzel quinquilo,ma cankꞌalajisaj chi utz ri quimac. 8 Jixriꞌix che ri nimakꞌij; noꞌj riꞌin na quinꞌecta woꞌora, ma cꞌamajaꞌ copon ri nukꞌijol —xchaꞌ. 9Xubiꞌij cꞌu waꞌ y xcanaj can Galilea.

Ri Jesús copon pa ri nimakꞌij re tak ri rancho10 Ecꞌuchiriꞌ ebenak chi ruchakꞌ, ri Jesús

xeꞌec pa ri nimakꞌij, pero na xeꞌec ta chi-wachil chaꞌ tak ri winak na caquinaꞌbej taj.

11Pa ri nimakꞌij raj judiꞌab lic caquitzucujri Jesús, y jewaꞌ caquibiꞌij: «¿Pa nawi cꞌo wilaꞌ la jun achi?» quechaꞌ.

12 Chiquixoꞌl ri winak lic e qꞌui ricaquichꞌaꞌtibej ri Jesús. Jujun caquibiꞌij:«Laꞌ la Jesús lic utz ucꞌuꞌx» quechaꞌ. Yeye cꞌo jujun chic caquibiꞌij: «Laꞌ la Jesúslic na utz ta ri cuꞌano ma xa quebusocri winak» quechaꞌ. 13 Pero na jinta cꞌujunok cachꞌaꞌt puwi ri Jesús chiwachil; xaxeꞌlakꞌay quechꞌaꞌt puwiꞌ, ma caquixiꞌijquib chiquiwach raj judiꞌab e aj wach.

14 Ecꞌu riꞌ nicꞌajarinak chi ri nimakꞌijxopon ri Jesús pa ri Rocho Dios y xujekocacꞌutun chiquiwach.

15 Raj judiꞌab lic xcam canimaꞌ che yjewaꞌ xquibiꞌij: «¿Chaꞌtaj lic cꞌo retaꞌam yeyna jinta cꞌo cꞌutuyum chwach?» xechaꞌ.

16Ri Jesús xucꞌul uwach:—Ri quintajin che ucꞌutic na xa ta pa

we riꞌin canꞌano; ma waꞌ petinak rucꞌ ritakayom lo weꞌin. 17 We cꞌo cꞌu junoklic cuya rib che uꞌanic ri caraj ri Dios, riꞌcaretaꞌmaj we ri cancꞌutu rucꞌ ri Dios capewi, o we xa pa we riꞌin quinchꞌaꞌtic. 18 Machina ri xa pa re cachꞌaꞌtic, riꞌ xew carajcayac ukꞌij cuma ri winak. Noꞌj china ricaraj e cayac ukꞌij ri takayom lo re, riꞌ lickatzij ri cutzijoj y na jinta cꞌana rakꞌubalcuꞌano.

19 »¿Na katzij ta neba laꞌ e ri Moisésxyaꞌw che alak ri Tzij Pixab? Na rucꞌ tacꞌu riꞌ, na jinta junok che alak caꞌanaw reronoje ri cꞌo chupa wa Tzij Pixab. ¿Suꞌchaccaꞌaj alak quincamisaj alak? —xchaꞌ.

20 Ecꞌu tak ri winak xquicꞌul uwach:—Lal cꞌo pukꞌab jun itzel uxlabixel.

¿China ri caraj cacamisan e la? —xechaꞌ.21Ri Jesús xubiꞌij chique:—Riꞌin cꞌo jun cꞌutubal re ruchukꞌab ri

Dios xinꞌano, yey onoje ralak lic cacamanimaꞌ alak che ma xinꞌan waꞌ chupa ri kꞌijre uxlanibal.✡

22 »Pakatzij wi, ri Moisés xuya che alakri jun takanic re ri retalil re circuncisióntob na e ta rire xjekow lok, ma e xejekow lore ri katiꞌ-kamam ojertan.† Yey ralak cacoj

* 6:71 “Iscariot”: Waꞌ e utinamit ri Judas. * 7:2 Ronoje junab raj judiꞌab caquiꞌan wa nimakꞌij pa qꞌuisbal rukꞌijolri molonic. Che wa nimakꞌij, raj Israel caquiyijbaꞌ quirancho ꞌanom rucꞌ ukꞌab cheꞌ y quejekiꞌ wukub kꞌij chupa. Waꞌ ecuxtabal re ri cuarenta junab xebin chupa ri luwar catzꞌintzꞌotic echiriꞌ na jinta cocho. Lv. 23:34; Dt. 16:13 ✡ 7:21Jn. 5:1-16 † 7:22 Cꞌamajaꞌ ne calax ri Moisés echiriꞌ ri Dios xubiꞌij chique ri tinamit Israel caquicoj ri retalil recircuncisión chique conoje ri raltak co alabo pa ri uwajxak kꞌij calaxibem. Gn. 17:10-12; Lv. 12:3

Page 152: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 7:23 149 Juan 7:44alak ri retalil re circuncisión che junoktob pa ri kꞌij re uxlanibal. 23 Caꞌan alakwaꞌ ma ri takanic re ri Moisés cutak checaꞌaniꞌ ri circuncisión pa ri uwajxak kꞌijralaxibem juna ralco ala. Caꞌan cꞌu alakriꞌ, tob waꞌ catzak pa ri kꞌij re uxlanibal,chaꞌ na capalajij ta alak wa takanic re riMoisés. ¿Suꞌbe cꞌu riꞌ cꞌo oyowal alak chwijriꞌin ruma xincunaj jun achi pa ri kꞌij reuxlanibal?

24 »Macoj alak umac junok xa rumacachꞌob alak etaꞌam alak ri uꞌanom; ri ꞌanaalak e chꞌobo alak rucꞌ sakil naꞌoj puwi ripakatzij wi uꞌanom, we cꞌo umac o na jintaj—xchaꞌ.

Ri Jesús cukꞌalajisaj pa petinak wi Rire25 E cꞌo jujun chique ri e aj Jerusalem

caquitzꞌonobej: «¿Na e ta achi waꞌ quetajinche utzucuxic re caquicamisaj? 26 ¿Suꞌchaccꞌu riꞌ cayaꞌ luwar che cachꞌaꞌt chiwachilyey na jinta ne junok cakꞌaten re? ¿Quico-jom chi nawi raj wach re ri tinamit riree ri Cristo, Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios? 27 Mariꞌoj ketaꞌam chi utz pa cape wi waꞌchi;noꞌj we xcꞌun ri Cristo, riꞌ na jinta junoketaꞌmayom re pa cape wi» quechaꞌ.

28 Ri Jesús cacꞌutun pa ri Rocho Diosechiriꞌ xuta waꞌ. Lic co cꞌu xsiqꞌuin cheubiꞌxiquil:

—Cabiꞌij ralak lic etaꞌam alak nuwach ylic etaꞌam alak pa quimpe wi. Pero licchetaꞌmaj cꞌu alak waꞌ: Riꞌin na in petinakta xa pa we riꞌin, ma intakom lo ruma riJun lic ube ronoje tak ri cuꞌano. Yey ralakna etaꞌam ta alak uwach Rire. 29 Noꞌj riꞌinwetaꞌam uwach, ma rucꞌ Rire in petinak wiy e Rire takayom lo weꞌin —xchaꞌ.

30Ecꞌuchiriꞌ, raj wach xcaj e riꞌ caquichapbi ri Jesús; pero na jinta junok xꞌanaw re,ma cꞌamajaꞌ copon rukꞌijol. 31 Na rucꞌ tacꞌu riꞌ, chiquixoꞌl ruqꞌuiyal winak, lic e qꞌuixcubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ ri Jesús y caquibiꞌij:«Chiwach ralak, echiriꞌ cacꞌun Ruchaꞌoꞌnlo ri Dios, ¿cuꞌan cami más cꞌutubal riꞌ reruchukꞌab ri Dios chwa wa cuꞌan waꞌchi?»quechaꞌ.

Ri fariseos cacaj caquiya ri Jesús pa cárcel32Ri fariseos xquita ri caquibiꞌij ri winak

puwi ri Jesús. E uwariꞌche, rique cucꞌ ri

nimak e aj chacunel pa Rocho Dios xe-quitak bi ri e chajinel re ri Rocho Dios chaꞌcaquichap lo ri Jesús.

33Xubiꞌij cꞌu ri Jesús:—Riꞌin na naj ta chi quincꞌojiꞌ ucꞌ alak,

ma quintzelej rucꞌ ri takayom lo weꞌin.34 Copon na cꞌu riꞌ ri kꞌij echiriꞌ quintzucujalak; pero na quinrik ta alak, ma na coponta alak pa quineꞌcꞌola wi riꞌin —xchaꞌ.

35 Ecꞌu ri e aj judiꞌab xquijekcaquitzꞌonobej chiquiwach: «¿Pa nawiqueꞌec wi waꞌchi yey na queꞌkarika ta riꞌoj?¿Queꞌec nawi cucꞌ ri e aj judiꞌab ejekelchiquixoꞌl ri e aj griegos y queꞌcꞌutunachiquiwach? 36 ¿Saꞌ queꞌelawi wa xubiꞌijchike: “Quintzucuj alak; pero na quinrik taalak, ma na copon ta alak pa quineꞌcꞌola wiriꞌin”?» quechaꞌ.

Tak ri acꞌal re yaꞌ cꞌaslic37 Che ri qꞌuisbal re ri nimalaj nimakꞌij,

ri Jesús xtaqꞌuiꞌ chiquiwach ri winak y coxsiqꞌuin che ubiꞌxiquil:

«We cꞌo junok catzajin uchiꞌ, petok ychutija re ri yaꞌ cꞌo wucꞌ, 38 ma e pachaꞌcubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Dios: Ri cacubiꞌ ucꞌuꞌxwucꞌ riꞌin, cuꞌana pachaꞌ cajuljut tak lo acꞌalre yaꞌ cꞌaslic pa ranimaꞌ»✡ xchaꞌ.

39 Rucꞌ waꞌ ri Jesús e cachꞌaꞌt puwi riRuxlabixel ri Dios ri caquicꞌul na janipari cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ. Yey cꞌamajaꞌ cꞌucacꞌun riꞌ ri Ruxlabixel ri Dios ma cꞌamajaꞌne queꞌec ri Jesús chilaꞌ chicaj pa cakꞌala-jisax wi runimal uchomalil.

Ri winak quechꞌaꞌt puwi china ri Jesús40 E cꞌo cꞌu jujun chique ri winak, echiriꞌ

xquita waꞌ, jewaꞌ caquibiꞌij: «Pakatzij wiwaꞌchi e ri jun kꞌalajisanel re ri Dioskoyeꞌem cacꞌunic» quechaꞌ. 41 Jujun chicjewaꞌ caquibiꞌij: «Waꞌ waꞌchi e ri Cristo,Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios» quechaꞌ. Yey jujunchic jewaꞌ caquibiꞌij: «¿Galilea neba capewilo ri Cristo? 42 Na Galilea taj, ma tzꞌibitalcan chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios, ri Cristocalax lo chiquixoꞌl ri ratz-uchakꞌ can rirey David pa ri tinamit Belén, rutinamitri David» quechaꞌ. 43 Jecꞌulaꞌ riꞌ ri winakjachatal quipa ruma junwi tak ri caquichꞌobrakan puwi ri Jesús. 44E cꞌo ne jujun chiqueri winak xcaj caquichap bi ri Jesús, pero najinta junok xꞌanaw re.

✡ 7:38 Zac. 14:8

Page 153: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 7:45 150 Juan 8:15Raj wach re ri tinamit caquicꞌak bi ukꞌij ri

Jesús45 Ri e chajinel re ri Rocho Dios xetzelej

pa e cꞌo wi ri xetakaw lo que, waꞌ e rifariseos y ri nimak e aj chacunel pa RochoDios, yey rique xquitzꞌonoj chique raj cha-jinel:

—¿Suꞌchac na xicꞌam ta lo ri Jesús? —xechaꞌ.

46Ri e chajinel jecꞌuwaꞌ xquicꞌul uwach:—¡Na jinta junok jelaꞌ chꞌaꞌtinak pachaꞌ

cachꞌaꞌt waꞌ waꞌchi! —xechaꞌ.47 Ecꞌu ri fariseos xquibiꞌij chique:—¿Xixsocotaj cami riꞌ riꞌix ruma rire?

48 ¿Cꞌo neba junok chique raj wach re ritinamit o chique ri fariseos xcubiꞌ ucꞌuꞌxrucꞌ waꞌ waꞌchi? 49 Noꞌj wa winak eteranchirij ri Jesús, lic itzel quiwachlibal ma nacaquimaj ta cꞌana usucꞌ ri Tzij Pixab —xechaꞌ.

50 Ecꞌu ri Nicodemo, ri jun fariseo xoponjulaj chakꞌab rucꞌ ri Jesús, jewaꞌ xubiꞌijchique:

51 —Cubiꞌij ri Tzij keꞌoj, na utz taj cakꞌattzij puwi junok, we na cataꞌ ta uchiꞌ nabe ywe na quetaꞌmax ta nabe we cꞌo juna macuꞌanom —xchaꞌ.

52Xquicꞌul cꞌu uwach ri Nicodemo:—¿Lal cami aj Galilea rilal? Chajilaj la chi

utz Ruchꞌaꞌtem ri Dios y jelaꞌ quetaꞌmaj lawe cꞌo juna kꞌalajisanel elinak lo chiquixoꞌlraj Galilea —xechaꞌ.

53 Ecꞌuchiriꞌ, chiquijujunal xebec chico-cho.

8Catzꞌonox che ri Jesús cukꞌat tzij puwi jun

ixok na jusucꞌ ta ubinic1 Ri Jesús xeꞌec chwa ri juyub Olivos.

2 Echiriꞌ xsakiric, xtzelej tanchi pa ri RochoDios. Conoje ri winak xekib rucꞌ y Rirextzꞌuyiꞌ chiquiwach y xujeko cuꞌan cꞌutu-nic.

3 Ecꞌuchiriꞌ, raj cꞌutunel re ri tzijpixaby ri fariseos xquicꞌam lo jun ixok chwach.Waꞌ wiꞌxok xquimajo e riꞌ camacun chirijri cꞌulaniquil rucꞌ jun achi na rachijil taj.Xquiya cꞌu chiquinicꞌajal conoje ri e cꞌochiriꞌ 4 y jewaꞌ xquibiꞌij che ri Jesús:

—Lal tijonel, wa jun ixok xkamajo lic e riꞌcamacun chirij ri cꞌulaniquil rucꞌ jun achina rachijil taj. 5Yey ri Moisés, chupa ri Tzij

Pixab catakan che caꞌan paꞌbaj juna ixokwecuꞌan waꞌ.✡ ¿Saꞌ cꞌu ri cabiꞌij rilal che? —xechaꞌ. 6 Xquibiꞌij waꞌ che ri Jesús xa recꞌambal upa chaꞌ caquicoj umac.

Ecꞌu ri Jesús xchꞌuquiꞌic y rucꞌ ruwiukꞌab xujek catzꞌiban chwa rulew. 7 Yeyrique lic caquicꞌot upa chaꞌ cucꞌul uwach ritzꞌonobal. Ecꞌu ri Jesús xtaqꞌuiꞌic y xubiꞌijchique:

—We cꞌo junok che alak cunaꞌo na jintacꞌana umac, e nabe riꞌ chucꞌaka rabaj chewiꞌxok —xchaꞌ. 8 Tecꞌuchiriꞌ, xchꞌuquiꞌtanchic y rucꞌ ruwi ukꞌab xtzꞌiban tanchichwa rulew.

9 Conoje rique echiriꞌ xquita waꞌ wa xu-biꞌij, xquinaꞌ quib cꞌo quimac. E uwariꞌche,pa jujun xebel bi. Nabe xebel bi ri e ni-mak winak; tecꞌuchiriꞌ, ri e cꞌacꞌal. Echiriꞌconoje ebelinak chubi, xew ri Jesús y rixokxecanaj can chiriꞌ.

10 Ecꞌuchiriꞌ xtaqꞌuiꞌ ri Jesús y xrilo najinta chi junok chiriꞌ, xew chi rixok, xubiꞌijcꞌu che:

—Ixok ¿pa e cꞌo wi ri caquicoj amac? ¿Najinta junok xukꞌat tzij re camic pawiꞌ? —xchaꞌ.

11Rixok xubiꞌij che:—Na jinta junok, Wajawal —xchaꞌ.Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xubiꞌij che:—Jenelaꞌ riꞌin na cankꞌat ta tzij re camic

pawiꞌ. Jat cꞌu riꞌ y matmacun chic —xchaꞌ.Ri Jesús e ri Kꞌijsak

12 Ri Jesús xchꞌaꞌt tanchi cucꞌ ri winak,jewaꞌ xubiꞌij chique:

—In ri Kꞌijsak che ruwachulew. China cꞌuri caterej lo chwij, na cabin ta chi qꞌuenokpa kꞌekuꞌm ma cꞌo ri Kꞌijsak rucꞌ yey waꞌ eri cuya cꞌaslemal —xchaꞌ.

13 Ecꞌuchiriꞌ, ri fariseos xquibiꞌij che riJesús:

—Na jinta uchac ri cabiꞌij la, ma xa chiꞌi-bil ib la cabiꞌij la saꞌ ri wach la —xechaꞌ.

14Ri Jesús xucꞌul uwach:—Tob in ri quinkꞌalajisan re saꞌ ri

nuwach, ri cambiꞌij lic katzij; ma wetaꞌampa in petinak wi y wetaꞌam pa quinꞌec wi.Noꞌj ralak na etaꞌam ta alak pa in petinakwi y na etaꞌam tane alak pa quinꞌec wi.

15»Ralak, echiriꞌ cabiꞌij alak saꞌ ri cachꞌobalak puwi junok, caꞌan alak waꞌ xa rucꞌ rinaꞌoj re ruwachulew. Noꞌj riꞌin na je ta laꞌ

✡ 8:5 Lv. 20:10; Dt. 22:22-24

Page 154: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 8:16 151 Juan 8:40canꞌano. 16 Echiriꞌ cꞌo cankꞌalajisaj chirijjunok, katzij ri cambiꞌij. Ma na xa ta pawe riꞌin ri cambiꞌij; ma ri nunaꞌoj riꞌin licjunam rucꞌ runaꞌoj ri Nukaw, ri xtakaw loweꞌin.

17»Yey chupa ri Tzij Pixab e alak, tzꞌibitalcanok: “We e cꞌo caꞌib ticawex junamcaquijiquibaꞌ uwach ri caquibiꞌij, e cacojque riꞌ.”✡ 18 Ri cankꞌalajisaj riꞌin chiwibilwib, cajiquibax uwach ruma ri Nukaw, ritakayom lo weꞌin —xchaꞌ.

19Xquitzꞌonoj cꞌu che:—¿Pa cꞌu cꞌo wi ri kaw la? —xechaꞌ.Ri Jesús xucꞌul uwach:—Ralak na etaꞌam ta alak nuwach riꞌin y

na etaꞌam ta alak uwach ri Nukaw;mawe taetaꞌam alak nuwach riꞌin, jecꞌulaꞌ riꞌ etaꞌamalak uwach ri Nukaw —xchaꞌ.

20 Ri Jesús xubiꞌij waꞌ echiriꞌ cacꞌutun pari Rocho Dios, chiriꞌ pa cꞌo wi ri caxa rekasaꞌn. Noꞌj na jinta junok xchapaw bi re,ma cꞌamajaꞌ copon rukꞌijol.

Ri Jesús petinak chilaꞌ chicaj21Xubiꞌij tanchi ri Jesús chique:—Riꞌin quinꞌec y ralak quintzucuj cꞌu

alak, pero cacam na cꞌu alak riꞌ pa ri macalak. Ma pa quinꞌec wi riꞌin, na copon taralak chilaꞌ —xchaꞌ.

22 Xquibiꞌij cꞌu raj judiꞌab chiquiwach:«Laj cucamisaj rib; e uwariꞌche cubiꞌij nautz taj cojopon riꞌoj chilaꞌ pa queꞌec wirire» xechaꞌ.

23 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:—Ralak na alak ta re chilaꞌ chicaj, noꞌj

riꞌin in petinak chilaꞌ chicaj. Ralak alakre ruwachulew, noꞌj riꞌin na in ta reruwachulew. 24 E uwariꞌche ximbiꞌij cacamna cꞌu alak riꞌ pa ri mac alak. Ma we nacacoj ta alak “In Riꞌin”,* riꞌ cacam alak pari mac alak —xchaꞌ.

25 Ecꞌuchiriꞌ xquitzꞌonoj che:—¿Lal china cꞌu riꞌ rilal? —xechaꞌ.Ri Jesús xucꞌul uwach:—E ri nubiꞌim chi lo che alak. 26 Riꞌin lic

cꞌowetaꞌam chiꞌij alak re cojobalmac alak yre kꞌatbal tzij pawiꞌ alak; pero xew cambiꞌijchiquiwach conoje ri ticawex saꞌ ri nutomche ri takayom lo weꞌin, yey Rire lic katzijjanipa ri cubiꞌij —xchaꞌ.

27 Ri Jesús e cachꞌaꞌt puwi Rukaw, perorique na xquimaj ta usucꞌ waꞌ.

28 E uwariꞌche ri Jesús xubiꞌij chique:—Echiriꞌ cayac alak Ralaxel Chiquixoꞌl

Ticawex y caya alak chwa ri cruz,✡ cꞌaecꞌuchiriꞌ quetaꞌmaj alak riꞌ: “In Riꞌin”. Yeyna jinta cꞌo canꞌan xa pa we riꞌin, ma xewcambiꞌij janipa rucꞌutum ri Nukaw chwe.29Mari takayom loweꞌin cꞌowucꞌ; ri Nukawna inuyaꞌom ta can nutuquel, ma riꞌin xewcanꞌano janipa ri caraj Rire —xchaꞌ.

30 Echiriꞌ xubiꞌij tak waꞌ ri Jesús, lic eqꞌui ri xquicojo Rire e ri jun kꞌalajisanelcoyeꞌem cacꞌunic.

Ri e cꞌo pukꞌab ri Dios y ri e cꞌo pukꞌab rimac31 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xubiꞌij chique ri e

aj judiꞌab xquicojo Rire e ri jun kꞌalajisanelcoyeꞌem cacꞌunic.

—We catakej cꞌu alak janipa wa cambiꞌijche alak, riꞌ pakatzij wi cuꞌan alak nutijoꞌn;32 y jecꞌulaꞌ quetaꞌmaj alak ri Kꞌijsak, y riKꞌijsak caresaj lo alak pukꞌab ri ajaw alak —xchaꞌ.

33Rique xquicꞌul uwach:—Riꞌoj oj ralcꞌoꞌal can ri Abraham y na

oj cꞌojiꞌnak ta pukꞌab junok. ¿Suꞌbe cꞌu riꞌcabiꞌij la chike cojesax lo pukꞌab ri kajaw?—xechaꞌ.

34Ri Jesús xubiꞌij chique:—Pakatzij wi cambiꞌij che alak: Conoje

ri quemacunic, pukꞌab ri mac e cꞌo wi.35 Juna aj chac pa ja na junam ta uwach rucꞌrucꞌajol ri rajaw ja, ma ri aj chac xa ajilamkꞌij cꞌo pa ja; noꞌj rucꞌajol na jinta utakexic eralcꞌoꞌal rukaw. 36 E uwariꞌche, we Rucꞌajolri Dios caresaj lo alak che ri mac cꞌo wi alak,pakatzij wi cꞌu riꞌ caquiritaj lo alak che rimac.

37 »Riꞌin wetaꞌam alak ralcꞌoꞌal can riAbraham; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, caꞌaj alak quin-camisaj alak ma na cacꞌul ta alak ri cancꞌutche alak. 38 Riꞌin e cambiꞌij ri ucꞌutum riNukaw chwe, yey ralak e caꞌan alak janiparubiꞌim ri kaw alak —xchaꞌ.

39Rique xquicꞌul uwach:—Ri kakaw riꞌoj e ri Abraham —xechaꞌ.Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:—We ta pakatzij wi alak ralcꞌoꞌal ri Abra-

ham, e caꞌan alak riꞌ ri xuꞌan rire. 40 Noꞌjralak na je ta laꞌ catajin alak che uꞌanic.

✡ 8:17 Dt. 19:15 * 8:24 Waꞌ queꞌelawi ri Jesús xex chi cꞌo wi y na jinta utakexic rucꞌaslemal. Éx. 3:14; Is. 43:10;Ap. 1:4 ✡ 8:28 Jn. 3:14; 12:32

Page 155: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 8:41 152 Juan 9:5Ma tob nubiꞌim che alak ri Kꞌijsak ucꞌutumri Dios chwe, na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, caꞌaj alakquincamisaj alak. ¡Ri Abraham na je ta laꞌxuꞌano! 41Ralak e caꞌan alak pachaꞌ ri cuꞌanri kaw alak —xchaꞌ.

Ecꞌuchiriꞌ, xquibiꞌij rique che:—Riꞌoj na oj ta pachaꞌ ri winak na que-

taꞌam taj china ri quikaw; ma xa jun riKakaw, e ri Dios —xechaꞌ.

42Xubiꞌij cꞌu ri Jesús chique:—We ta pakatzij wi e kaw alak ri Dios,

ralak lic cꞌax quinnaꞌ alak riꞌ, ma riꞌin rucꞌri Dios in petinak wi yey riꞌ in cꞌo chiwachalak. Na in petinak ta cꞌu xa pa we riꞌin, mae ri Dios takayom lo weꞌin.

43 »¿Suꞌbe na camaj ta alak usucꞌ janipari cambiꞌij che alak? E ruma ri na caꞌaj taalak cata alak ri cambiꞌij riꞌin. 44Ri kaw alake ritzel winak, ma e caꞌan alak saꞌ ri carajrire. Ritzel winak aj camisanel chwi lo rijekebal ruwachulew. Yey rire na xtiquiꞌ tacan pa ri Kꞌijsak, y na jinta ne cꞌana Kꞌijsakrucꞌ. Echiriꞌ cuꞌan rakꞌubal, e cukꞌalajisajsaꞌ ri cꞌo pa ranimaꞌ; ma xex wi aj rakꞌulyey ronoje rakꞌubal rucꞌ rire capewi. 45Noꞌjriꞌin e cankꞌalajisaj ri lic katzij, yey ralak nacacoj ta alak.

46 »¿Cꞌo nawi junok che alak curik junamac chwij? Yey we katzij ri cambiꞌij, ¿suꞌbecꞌu riꞌ na cacoj ta alak? 47 E junok ralcꞌoꞌalri Dios, e cuta Ruchꞌaꞌtem ri Dios; noꞌj ralakna alak ta ralcꞌoꞌal ri Dios, ma na cata taalak Ruchꞌaꞌtem —xchaꞌ.

Ri Cristo xex chi cꞌo lo wi chwa ri Abraham48 Ecꞌuchiriꞌ, raj judiꞌab xquibiꞌij che ri

Jesús:—Lic katzij ri xkabiꞌij pawiꞌ la: Rilal lal

cuqꞌuil ri aj Samaria y lal cꞌo pukꞌab junitzel uxlabixel —xechaꞌ.

49 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach chique:—Riꞌin na in jinta pukꞌab juna itzel

uxlabixel; ri canꞌano e canyac ukꞌij riNukaw y ralak cacꞌak bi alak nukꞌij. 50Riꞌinna cantzucuj ta yacbal nukꞌij, tob cꞌo Juncaraj cayaquiꞌ nukꞌij yey pukꞌab Rire cꞌowi cukꞌalajisaj china ri cꞌo Kꞌijsak rucꞌ.51 Pakatzij wi cambiꞌij che alak: China ricacojow re ri cankꞌalajisaj riꞌin, na cacamtaj ma cꞌo ucꞌaslemal na jinta utakexic —xchaꞌ.

52 Ecꞌuchiriꞌ, raj judiꞌab xquicꞌul uwach:

—Woꞌora cakajiquibaꞌ uwach, lal cꞌopukꞌab jun itzel uxlabixel. Ma ri Abra-ham y ri kꞌalajisanelab xecamic, yey rilalcabiꞌij la: “China cacojow re ri cankꞌalajisaj,na cacam taj ma cꞌo ucꞌaslemal na jintautakexic.” 53 ¿Lic neba más cꞌo wach rilalchwa ri kakaw Abraham? Rire xcamicyey tak ri kꞌalajisanelab xecamic. Chiwachrilal, ¿saꞌ ri wach la? —xechaꞌ.

54Ri Jesús xucꞌul uwach:—We canyac nukꞌij riꞌin chiwibil wib,

riꞌ na jinta uchac ri yacbal nukꞌij canꞌano;noꞌj cꞌu ri cayacaw nukꞌij e ri Nukaw, ricabiꞌij alak e Dios alak. 55 Ecꞌu ralak naetaꞌam ta alak uwach Rire; noꞌj riꞌin licwetaꞌam uwach. We ta e laꞌ cambiꞌij nawetaꞌam ta uwach, riꞌ quinelic in aj rakꞌuljelaꞌ pachaꞌ ralak. Noꞌj riꞌin pakatzij wiwetaꞌamuwachRire yey lic canꞌan ronoje ricubiꞌij. 56Ri Abraham, ri mam alak ojertan,lic xquiꞌcotic echiriꞌ xretaꞌmaj quincꞌunche ruwachulew; xril pan ri nukꞌijol y licxquiꞌcot che —xchaꞌ.

57 Ecꞌuchiriꞌ, raj judiꞌab xquibiꞌij che riJesús:

—Cꞌamajaꞌ ne cincuenta ri junab la, ¿yeycabiꞌij la xil la uwach ri Abraham? —xechaꞌ.

58Ri Jesús xucꞌul uwach:—Pakatzij wi cambiꞌij che alak: Riꞌin xex

chi in cꞌo lo wi echiriꞌ cꞌamajaꞌ ne calax riAbraham —xchaꞌ.

59 Ecꞌuchiriꞌ, ri winak xquijek caquisicꞌabaj re caquiꞌan ri Jesús paꞌbaj; noꞌj Rirexewax chiquiwach, e laꞌ xicꞌow chiquixoꞌly xel bi che ri Rocho Dios.

9Ri Jesús cucunaj jun achi ralaxibem potzꞌ

1 Ri Jesús echiriꞌ catajin chi be, xriljun achi ralaxibem potzꞌ. 2 Ecꞌu rutijoꞌnxquitzꞌonoj che:

—Lal tijonel, ¿wa jun achi xalaxic potzꞌruma nawi quimac ruchu-ukaw o rumaumac rire? —xechaꞌ.

3Ri Jesús xucꞌul uwach chique:—Na ruma ta umac rire y na ruma tane

quimac ruchu-ukaw; waꞌ e uꞌanom chaꞌruchukꞌab ri Dios cakꞌalajin rucꞌ rire.

4 Lic chirajawaxic chwe canꞌan ruchacri takayom lo weꞌin xalokꞌ cꞌa pakꞌij, macacꞌun lo rakꞌab echiriꞌ na jinta chi junokutz cachacunic. 5 Xalokꞌ cꞌu in cꞌo riꞌin

Page 156: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 9:6 153 Juan 9:28wara che wuꞌwachulew, in ri in Kꞌijsak cheruwachulew —xchaꞌ.

6 Echiriꞌ ubiꞌim chi waꞌ, ri Jesús xchubanchwa rulew, xuꞌan jubikꞌ xokꞌoꞌl rucꞌrucꞌaxaj. Tecꞌuchiriꞌ, xusokꞌ che ruwachri potzꞌ. 7 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij che:

—Jat, jaꞌchꞌaja rawach pa ri yaꞌ re Siloé—xchaꞌ. (Siloé queꞌelawi “ri Takom lok”.)

Ri potzꞌ e xuꞌano; xeꞌec y xuꞌchꞌajaruwach. Ecꞌuchiriꞌ xtzelej lok, catzuꞌn chic.

8 Ecꞌu ri ejekel lo chunakaj ri potzꞌy ri quilom xaki cuꞌan ulimoxna, jewaꞌcaquibiꞌij: «¿Na e ta neba achi waꞌ catzꞌuyiꞌchiꞌ be y cuꞌan ulimoxna?» quechaꞌ.

9 Jujun chic caquibiꞌij: «Katzij, areꞌ»quechaꞌ.

Jujun chic caquibiꞌij: «Na e ta rire, tob lice catzuꞌnic» quechaꞌ.

Noꞌj rachi cunutajinak chic, lic cujiquibaꞌuwach, jewaꞌ cubiꞌij: «Katzij, in waꞌ cꞌut»cachaꞌ.

10Xquitzꞌonoj cꞌu che:—¿Chaꞌta laꞌ xat-tzuꞌnic? —xecha che.11Rire xucꞌul uwach:—E ri jun achi Jesús ubiꞌ, xuꞌan jubikꞌ

xokꞌoꞌl, xusokꞌ che ri nuwach y xubiꞌijchwe: “Jat pa cꞌowi ri yaꞌ re Siloé y jaꞌchꞌajarawach chupa.” Xinꞌec cꞌu riꞌ, y echiriꞌxinchꞌaj ri nuwach, xinjek quintzuꞌnic —xchaꞌ.

12Xquitzꞌonoj cꞌu che:—¿Pa cꞌo wi riꞌ laꞌ laꞌchi? —xecha che.Rire xucꞌul uwach:—Na wetaꞌam taj pa cꞌo wi —xchaꞌ.Ri fariseos caquita uchiꞌ ri potzꞌ cunutaji-

nak chic13 Ecꞌuchiriꞌ xquicꞌam bi ri potzꞌ cunuta-

jinak chic chiquiwach ri fariseos; 14ma e pajun kꞌij re uxlanibal echiriꞌ ri Jesús xuꞌanxokꞌoꞌl y xucunaj ri potzꞌ.

15 Jenelaꞌ ri fariseos xquitzꞌonoj che chaꞌ-taj xtzuꞌnic.

Rire xucꞌul uwach chique:—Rachi xusokꞌ xokꞌoꞌl che ri nuwach,

xinchꞌaj cꞌu ri nuwach ywoꞌora quintzuꞌnic—xchaꞌ.

16 Ecꞌuchiriꞌ, jujun chique ri fariseoscaquibiꞌij chiquiwach: «Laꞌ laꞌchi xꞌanawre waꞌ, na rucꞌ ta ri Dios petinak wi; ma ecuꞌan ri na ube taj caꞌaniꞌ chupa ri kꞌij reuxlanibal» quechaꞌ.

Jujun chic caquibiꞌij: «We rire aj mac,¿suꞌanic cꞌu riꞌ cuꞌan wa cꞌutubal reruchukꞌab ri Dios?» quechaꞌ.

Ruma cꞌu laꞌ, xquijach quipa ri fariseoschiquiwach.

17 Ecꞌuchiriꞌ, xquitzꞌonoj che rachicunutajinak chic:

—¿Saꞌ ri cabiꞌij riꞌat chwi rachixutzuꞌnisaj rawach? —xechaꞌ.

Rire xucꞌul uwach:—Riꞌin cambiꞌij e jun kꞌalajisanel—xchaꞌ.18 Pero raj judiꞌab na xcaj taj caquicojo

we rachi xex potzꞌ wi y woꞌora catzuꞌnic.Ruma waꞌ xequisiqꞌuij ruchu-ukaw, 19 yxquitzꞌonoj cꞌu chique:

—¿E alcꞌoꞌal alak waꞌ, ri cabiꞌij alak ralax-ibem potzꞌ? ¿Chaꞌtaj catzuꞌn woꞌora? —xechaꞌ.

20Ruchu-ukaw rachi xquicꞌul uwach:—Riꞌoj lic ketaꞌam e kalcꞌoꞌal waꞌ y

xalaxic potzꞌ. 21Noꞌj na ketaꞌam taj chaꞌtajcatzuꞌn woꞌora, y na ketaꞌam ta nenareꞌchina xcunan re. Tzꞌonoj alak che, ma rirenim chic —xechaꞌ.

22 Ruchu-ukaw rachi xquibiꞌij waꞌ rumacaquixiꞌij quib, ma wa aj wach que rajjudiꞌab quiꞌanom chi tzij chiquiwach chaꞌna quecꞌul ta chi pa ri sinagoga janipa ricaquijiquibaꞌ uwach ri Jesús e ri Cristo,Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios. 23 E uwariꞌche ruchu-ukaw rachi xquibiꞌij: «Tzꞌonoj alak che, marire nim chic.»

24 Ecꞌuchiriꞌ, raj judiꞌab xquitak tanchiusiqꞌuixic rachi cunutajinak chic y xquibiꞌijche:

—Woꞌora chajiquibaꞌ uwach chwach riDios ri cabiꞌij. Ma riꞌoj ketaꞌam waꞌ waꞌchilic aj mac —xechaꞌ.

25 Ecꞌu rire xubiꞌij:—We rire aj mac na wetaꞌam ta cꞌu riꞌ

riꞌin, xew wetaꞌam e ri petinak lok in potzꞌyey woꞌora quintzuꞌnic —xchaꞌ.

26Xquitzꞌonoj tanchi che:—¿Saꞌ ri xuꞌan chawe? ¿Suꞌanic

xutzuꞌnisaj rawach? —xechaꞌ.27Rachi xucꞌul uwach:—Riꞌin ya ximbiꞌij che alak y na xꞌaj

ta cata alak. ¿Suꞌchac cꞌu riꞌ caꞌaj alakcambiꞌij tanchic? ¿Caꞌaj cami ralak cuꞌanalak utijoꞌn? —xchaꞌ.

28 Ecꞌu rique xquiyajo, jewaꞌ xquibiꞌijche:

Page 157: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 9:29 154 Juan 10:10

—Riꞌat e catakej laꞌ la jun achi, noꞌj riꞌoje cakatakej rutzꞌibam can ri Moisés. 29 Mariꞌoj ketaꞌam ri Dios xchꞌaꞌt rucꞌ ri Moisés;noꞌj laꞌ la jun achi, na ketaꞌam taj pa petinakwi —xecha che.

30 Ecꞌu rire xubiꞌij chique:—¡E laꞌ la lic cacam wanimaꞌ riꞌin che!

Ma ralak na etaꞌam ta alak pa petinak wiwaꞌchi, yey rire xutzuꞌnisaj ri nuwach riꞌin.31Ketaꞌam cꞌu chi utz, ri Dios na quebuta tarajmaquib, xewquebuta ri caquilokꞌoj ukꞌijy caquiꞌan ri rajawal ucꞌuꞌx Rire. 32 Chwilo ri jekebal ruwachulew, na jinta tatajinakwi we cꞌo junok utzuꞌnisam juna ticawexpotzꞌ chwi ralaxic. 33 We tamaji wa junachi petinak rucꞌ ri Dios, riꞌ na jinta pukꞌabcuꞌan waꞌ —xchaꞌ.

34Xquibiꞌij cꞌu che:—Riꞌat lic pa mac xatalax wi. ¿Cawaj

cami riꞌ catcꞌutun chikawach? —xecha che.Chwi cꞌu riꞌ laꞌ, na xquicꞌul ta chi pa ri

sinagoga.Ri potzꞌ cunutajinak chic cucoj rubiꞌ ri Jesús

35 Ecꞌu ri Jesús xretaꞌmaj na caquicꞌulta chi pa ri sinagoga rachi cunutajinak.Uwariꞌche echiriꞌ xucꞌulu, jewaꞌ xubiꞌij che:

—¿Cubul acꞌuꞌx riꞌat rucꞌ RalaxelChiquixoꞌl Ticawex? —xchaꞌ.

36Rachi xucꞌul uwach:—Wajawal, biꞌij la chwe china rire chaꞌ

cacubiꞌ nucꞌuꞌx rucꞌ —xchaꞌ.37Ri Jesús xubiꞌij che:—Awilom chi uwach; ma in riꞌ ri

quinchꞌaꞌt awucꞌ —xchaꞌ.38Ecꞌuchiriꞌ, rachi xuxucubaꞌ rib chwach

y xulokꞌnimaj ukꞌij, jewaꞌ xubiꞌij che:—Wajawal, riꞌin cacubiꞌ nucꞌuꞌx ucꞌ la —

xchaꞌ.39 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij:—Riꞌin in cꞌuninak che ruwachulew chaꞌ

wuma riꞌin cakꞌalajinic china ri caquicꞌul riKꞌijsak y china ri na caquicꞌul taj. In cꞌuni-nak cꞌu riꞌ chaꞌ e ri na quetzuꞌn taj, cajakatajri quiwach y jelaꞌ caquil ri Kꞌijsak; yey ecꞌuri “quetzuꞌnic”, cachꞌukutaj ri quiwachynacaquil ta ri Kꞌijsak —xchaꞌ.

40 Jujun cꞌu chique ri fariseos, ri e cꞌopan chunakaj ri Jesús, echiriꞌ xquita waꞌ,xquitzꞌonoj che:

—¿E cami queꞌelawi riꞌ oj potzꞌ riꞌoj? —xechaꞌ.

41Ri Jesús xucꞌul uwach:—We ta caya ib alak chupa na quil ta alak

ri Kꞌijsak, na jinta mac alak riꞌ. Noꞌj rumari cabiꞌij alak quil alak chi utz ri Kꞌijsak, ecacanaj cꞌu alak riꞌ chupa ri mac alak* —xchaꞌ.

10Tak ri bexex quetaꞌamuwach ri chajinel que

1Ri Jesús xubiꞌij:«Pakatzij wi cambiꞌij che alak: China ri nacoc tubi che ruchiꞌ ri coral que ri bexexyey xa tob cꞌu pa coc wubi, riꞌ elekꞌom ye querelekꞌaj bi ri bexex. 2 Noꞌj cꞌu ri cocbi che ruchiꞌ ri coral, riꞌ e chajinel que ribexex. 3 Ecꞌu rire echiriꞌ copon chwachruchiꞌ ri coral, ri chajinel cꞌo che ruchiꞌcoral, cujakalaꞌ lo che. Yey tak ri bexexquetaꞌam ruchꞌawibal ri chajinel que, marire quebusiqꞌuij rucꞌ ri quibiꞌ chiquijujunaly queberesaj bi pa ri coral. 4 Echiriꞌ eresamchubi conoje rubexex pa ri coral, canabejbi chiquiwach y conoje rubexex queterejbi chirij ma quetaꞌam ruchꞌawibal. 5 Noꞌjtak ri bexex na queterej tubi chirij junokwe na quetaꞌam ta uwach; ri caquiꞌanoe quebanimaj chwach ma na quetaꞌam taruchꞌawibal» xchaꞌ.

6 Ri Jesús xubiꞌij wa jun cꞌambal naꞌojchique, pero rique na xquimaj ta usucꞌ saꞌri caraj cubiꞌij chique.

Ri Jesús e utzilaj chajinel que bexex7 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij ri Jesús:«Pakatzij wi cambiꞌij che alak: In ri

in uchiꞌ ri coral pa queboc wi ri bexex.8 Conoje ri xecꞌun nabe chinuwach* riꞌin eelekꞌomab y xa e quequelekꞌaj bi ri bexex;pero ri bexex na xequicajmaj ta rique.

9 »In ri in uchiꞌ ri coral que ri bexex.China ri coc bi wuma riꞌin, riꞌ cacolobetajicy cachajix chi utz pachaꞌ ri bexex que-boquisax chakꞌab pa ri coral y quebesaxbi pakꞌij re quebeꞌwoꞌk pa chomilaj qꞌuim.10 Juna elekꞌom xew cacꞌunic re cuꞌan elekꞌ,cuꞌan camic y cusach uwach ronoje. Noꞌj

* 9:41 Juna aj mac we cuya rib chupa rumac y cutzucuj ri Kꞌijsak, cucꞌul cꞌu riꞌ ri cuybal mac. Noꞌj ri fariseos xquilri Kꞌijsak re ri Cristo yey na xcaj taj caquicꞌulu. Chiquiwach rique na jinta quimac y lic quetaꞌam chi ronoje puwi riDios; e uwariꞌche na utz taj caquicꞌul ri cuybal mac re ri Dios. * 10:8 “Conoje ri xecꞌun nabe chinuwach”: Waꞌ e ricaquibiꞌij e kꞌalajisanel re ri Dios tob na e taj. Pa wa cꞌambal naꞌoj ri bexex e rutinamit ri Dios.

Page 158: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 10:11 155 Juan 10:35riꞌin in cꞌuninak re canya cꞌaslemal che alakyeywaꞌ e jun chomilaj cꞌaslemal na jinta chiuqꞌuisic.

11 »In ri in utzilaj chajinel que bexex.Juna utzilaj chajinel que bexex cuya ran-imaꞌ cacam cuma rubexex. 12 Noꞌj junamocom cachacun xa ruma catojic. Echiriꞌcarilo cacꞌun lo rutiw, canimajic y quebuyacan ri bexex; ma na e ta chajinel que y na etane cajaw. E uwariꞌche cuya luwar che ru-tiw quebuchap ri bexex y quebuquicherisajbi. 13 Wa mocom canimajic ma na cocta il chique ri bexex, xew e coc il che ricuchꞌaco.

14 »In ri in utzilaj chajinel que bexex, mariꞌin wetaꞌam quiwach ri nubexex y riquequetaꞌam nuwach riꞌin. 15 Jelaꞌ pachaꞌ riNukaw retaꞌam nuwach riꞌin, jecꞌulaꞌ riꞌinwetaꞌam uwach Rire; yey canya wanimaꞌquincam cuma ri nubexex.

16 »E cꞌo jujun chic nubexex na e tacuqꞌuil wa e cꞌo pa wa coral. Lic chira-jawaxic wi quebeꞌnucꞌamaꞌ lok. We xebe-nusiqꞌuij, caquicoj nutzij y jelaꞌ quebuꞌanaxa jun pa ri coral y xa jun ri chajinel que.

17 »Ruma cꞌu laꞌ, ri Nukaw cꞌax quin-unaꞌo, ma riꞌin canya ri nucꞌaslem pa camicyey cancꞌam tanchi waꞌ echiriꞌ quincꞌastajlo chiquixoꞌl ri ecaminak. 18 Na yaꞌtal tapukꞌab junok caresaj ri nucꞌaslem we nain ta quinyaꞌw re che. Panukꞌab riꞌin cꞌowi canya wib pa camic y panukꞌab cꞌo wiquincꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak. Yeywaꞌ e ri Nukaw yaꞌyom panukꞌab» xchaꞌ.

19 Echiriꞌ raj judiꞌab xquita wa chꞌaꞌtem,xquijach tanchi quipa chiquiwach, ma ecꞌo ri xecojow re y e cꞌo ri na xecojow taj.20 E qꞌui chique jewaꞌ caquibiꞌij: «Laꞌ cꞌopukꞌab juna itzel uxlabixel y chꞌuꞌjerinak.¿Suꞌchac cata alak re?» quechaꞌ.

21 Noꞌj cꞌo jujun chic jewaꞌ caquibiꞌij:«Na jinta junok jelaꞌ cachꞌaꞌtic we cꞌopukꞌab juna itzel uxlabixel. ¿Cꞌo neba junaitzel uxlabixel quebutzuꞌnisaj ri e potzꞌ?»quechaꞌ.

Raj wach que raj judiꞌab na caquicoj taj weri Jesús e Uchaꞌoꞌn lo ri Dios

22Chupa cꞌu rukꞌijol echiriꞌ cꞌax tew y cꞌojab,† e riꞌ catajin ri nimakꞌij re ri RochoDioschilaꞌ Jerusalem. 23 Y ri Jesús cabin che riRocho Dios pa ri luwar cabiꞌx che “RuchiꞌJa re Salomón”‡

24 Ecꞌu raj judiꞌab xquisut rij ri Jesús yjewaꞌ xquibiꞌij che:

—¿Jampa xaki e waꞌ na cakꞌalajisaj tala chikawach saꞌ ri wach la? We lal cꞌuRuchaꞌoꞌn lo ri Dios, asu biꞌij la chike —xechaꞌ.

25Ri Jesús xucꞌul uwach:—Nubiꞌim chi che alak, yey na cacoj ta

alak. Ronoje tak ri chac canꞌano, e ri Nukawintakayom che canꞌano. Rucꞌ tak cꞌu wacanꞌano, cakꞌalajinic in china riꞌin. 26 Noꞌjralak na cacoj ta alak, ma na alak ta cuqꞌuilri nubexex, jelaꞌ pachaꞌ ri nubiꞌim chi lo chealak.

27 Tak ri nubexex quetaꞌam chi rinuchꞌawibal; yey riꞌin wetaꞌam quiwachy rique eteran chwij. 28 Riꞌin canyaquicꞌaslemal na jinta utakexic chaꞌ jelaꞌ nacasach ta cꞌana quiwach y na jinta ne junokqueberesaj panukꞌab. 29 Yey e ri Nukawri xeyaꞌw que panukꞌab, y Rire más cꞌouwach chiquiwa conoje. Ruma cꞌu riꞌ, najinta junok queberesaj pukꞌab Rire. 30Ma riNukaw y riꞌin xa oj jun —xchaꞌ.

Raj wach que raj judiꞌab cacaj caquiꞌan riJesús paꞌbaj

31 Julaj chic raj judiꞌab xquicꞌam abajpaquikꞌab re caquiꞌan ri Jesús paꞌbaj.

32 Pero Rire xubiꞌij chique:—Lic qꞌui ri utzilaj chac nuꞌanom chi-

wach alak rucꞌ ruchukꞌab ri Nukaw. ¿Rumapachique che tak wa nuꞌanom quinꞌan alakpaꞌbaj? —xchaꞌ.

33Raj judiꞌab xquicꞌul uwach:—Na cakaꞌan ta la paꞌbaj ruma ri utz

ꞌanom la; e rumamacuninak la chirij ri Diosrucꞌ ri chꞌaꞌtem la. Ma rilal xa lal jun achi ycaꞌan Dios che ib la —xechaꞌ.

34 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xubiꞌij chique:—Jewaꞌ tzꞌibital can chupa ri Tzij Pixab

cꞌo ucꞌ alak: “Ximbiꞌij: Riꞌix ix dios.”§ 35 RiDios xubiꞌij cꞌu “dios” chique ri xquicꞌulRuchꞌaꞌtem, yey Ruchꞌaꞌtem na cajalcꞌatitaj

† 10:22 “Rukꞌijol echiriꞌ cꞌax tew y cꞌo jab”: Quil “invierno” pa vocabulario. ‡ 10:23 “Ruchiꞌ Ja re Salomón”: Juncorredor ukꞌab ri tapia re ri Rocho Dios. § 10:34 Ojertan cabiꞌx “dios” chique ri e aj wach re ri tinamit. Salmos 82:6e jun pixabanic xuya ri Dios chique ri e aj wach y cubiꞌij rique e “dios” y e ralcꞌoꞌal ri Dios.

Page 159: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 10:36 156 Juan 11:26

taj. 36 ¿Suꞌanic cꞌu riꞌ cabiꞌij alak chwe inmacuninak xa ruma ri ximbiꞌij in Ucꞌajolri Dios? ma ri Dios xinuchaꞌ lo riꞌin yeyxinutak lo che ruwachulew.

37 »We na e ta canꞌan ruchac ri Nukaw,utz cꞌu riꞌ we na cacoj ta alak ri cam-biꞌij. 38 Noꞌj we e canꞌan ruchac ri Nukaw,cojo cꞌu alak riꞌ in china riꞌin ruma tak ricanꞌano, na xa ta ruma ri cambiꞌij. Y jelaꞌquetaꞌmaj alak y cacoj alak riꞌ: Ri Nukawwucꞌ riꞌin y riꞌin rucꞌ Rire, xa oj jun—xchaꞌ.

39 Ecꞌu raj judiꞌab xcaj tanchiccaquichapo, pero na xquichap taj ma riJesús xel bi chiquixoꞌl.

40 Y xukꞌaxuj cꞌu ri nimayaꞌ Jordán paxuya wi bautismo ri Juan y xcanaj canchilaꞌ. 41 Uqꞌuiyal winak xebopon rucꞌ;xeꞌquilaꞌ y jewaꞌ caquibiꞌij: «Ri Juan naxuꞌan ta juna cꞌutubal re ruchukꞌab ri Dioschikawach; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, ronoje rixubiꞌij can chwi waꞌ waꞌchi, lic katzij»quechaꞌ.

42 Y lic e qꞌui ri xcubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ riJesús chilaꞌ.

11Rucamic ri Lázaro

1 Cꞌo cꞌu jun achi yewaꞌ, Lázaro rubiꞌ.Rire aj Betania, y chilaꞌ ejekel wi ri ranabMaría y Marta. 2 Waꞌ wa María e ri xukꞌejcunabal lic quiꞌ ruxlab che ri rakan ri Jesúsy xuchakisaj rucꞌ ruwiꞌ.✡ 3 Ecꞌu ri quebixokib quichakꞌ quib jewaꞌ xquitak ubiꞌx-iquil che ri Jesús: «Kajawal, ri jun lic cꞌaxcanaꞌ la, lic yewaꞌ.»

4 Echiriꞌ ri Jesús xuta waꞌ, jewaꞌ xubiꞌij:«Waꞌ wa yabil na re ta camic, ma re yacbalukꞌij ri Dios y re yacbal ukꞌij Rucꞌajol riDios» xchaꞌ.

5 Ecꞌu ri Jesús lic cꞌax quebunaꞌ ri oxibquichakꞌ quib: Ri Marta, ri María y riLázaro. 6 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, echiriꞌ xutoyewaꞌ ri Lázaro, cꞌa xcanaj chi can queb kꞌijpa ri luwar pa cꞌo wi. 7 Tecꞌuchiriꞌ, xubiꞌijchique rutijoꞌn:

—Joꞌ tanchi Judea —xchaꞌ.8 Ecꞌu rutijoꞌn xquibiꞌij che:—Lal tijonel, ¿na cꞌacꞌ ta neba laꞌ raj

judiꞌab ya laj xquicamisaj la paꞌbaj? Na rucꞌta cꞌu riꞌ, ¿woꞌora queꞌec tanchi la chilaꞌ? —xechaꞌ.

9Ri Jesús xubiꞌij chique:

—¿Na katzij ta neba laꞌ cablajuj ora cꞌoche ri jun kꞌij? Yey e junok cabin pakꞌijna cuchik ta ri rakan, ma caril rube rumari kꞌijsak re ruwachulew. 10 Noꞌj we junokcabin chakꞌab, riꞌ cuchik ri rakan ma pakꞌekuꞌm cꞌo wi —xchaꞌ.

11 Tecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij chique:—E ri kamigo Lázaro, cawaric. Quinꞌec

cꞌu che ucꞌosoxic —xchaꞌ.12Xquibiꞌij cꞌu rutijoꞌn che:—Kajawal, utz we cawaric, ma riꞌ e

cꞌutubal re cutzir uwach —xechaꞌ. 13 Rixquichꞌob rique e xa cuxlan ri Lázaro; noꞌjri Jesús e cachꞌaꞌt puwi rucamic ri Lázaro.

14 E uwariꞌche ri Jesús xukꞌalajisajchique:

—Ri Lázaro caminak chic. 15 Yey iwumacꞌu riꞌix, lic quinquiꞌcotic ri na in jintachilaꞌ rucꞌ echiriꞌ xcamic, ma jelaꞌ canimarri cubulibal icꞌuꞌx wucꞌ. Woꞌora joꞌ, jeꞌkilaꞌ—xchaꞌ.

16 Ecꞌuchiriꞌ, ri Tomás ri cabiꞌx “Yoꞌx”che, xubiꞌij chique ri jujun chic rachbiꞌil:

—Cojꞌec riꞌ chaꞌ jelaꞌ cojcam junam rucꞌri Jesús —xchaꞌ.

Ri Jesús e ri cacꞌastajisan lo que ri ecaminak17 Cajib kꞌij chi lo riꞌ mukutal ri Lázaro

echiriꞌ ri Jesús xopon Betania. 18 Waꞌxa chunakaj Jerusalem cꞌo wi, laj oxibkilómetro cꞌo wi lo che. 19 E qꞌui chique rajjudiꞌab e petinak cucꞌ ri María y ri Martare coꞌlquibochiꞌij quicꞌuꞌx ruma rucamic riquixibal. 20 Ecꞌuchiriꞌ ri Marta xuto catajinroponic ri Jesús, xel bi che ucꞌulic; noꞌj riMaría xcanaj can chwa ja.

21 Ecꞌu ri Marta xubiꞌij che ri Jesús:—Wajawal, we ta e laꞌ cꞌo la wara, na

cacam ta riꞌ ri nuxibal. 22Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ,lic wetaꞌam, tob ne cꞌa e waꞌ, ri Dios cuyacheꞌla ronoje ri catzꞌonoj la che —xchaꞌ.

23Ri Jesús xubiꞌij che:—Raxibal cacꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecam-

inak —xchaꞌ.24Ri Marta xubiꞌij che:—Katzij, riꞌin wetaꞌam cacꞌastaj lo che ri

qꞌuisbal kꞌij re ruwachulew echiriꞌ quecꞌas-taj lo conoje ri ecaminak —xchaꞌ.

25Ri Jesús xubiꞌij che:—E riꞌin ri quincꞌastajisan lo que ri ecam-

inak yey e riꞌin ri quinyaꞌw cꞌaslemal.China cꞌu ri cacubiꞌ ucꞌuꞌx wucꞌ, tob ca-camic, cacꞌastajic. 26 Yey conoje ri e cꞌaslic

✡ 11:2 Jn. 12:1-8

Page 160: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 11:27 157 Juan 11:52y cacubiꞌ quicꞌuꞌx wucꞌ, na quecam taj macꞌo quicꞌaslemal na jinta utakexic rucꞌ riDios. ¿Cacoj riꞌat waꞌ? —xchaꞌ.

27Ri Marta xucꞌul uwach:—Cancojo, Wajawal, ma riꞌin nucojom

rilal lal ri Cristo, Rucꞌajol ri Dios, ri biꞌtisimlok cacꞌun che ruwachulew —xchaꞌ.

Ri Jesús cokꞌ chwa rumukubal ri Lázaro28 Echiriꞌ ri Marta xuqꞌuis ubiꞌxic waꞌ,

xeꞌec che usiqꞌuixic ruchakꞌ María y xewche rire xubiꞌij:

—Ri Kajawal cꞌo wara y catusiqꞌuij —xchaꞌ.

29 Xew xuta waꞌ ri María, na jampatanaxyactaj bi y xeꞌrila ri Jesús. 30 Ri Jesúscꞌamajaꞌ ne coc pa ri tinamit, ma cꞌa cꞌo pari luwar pa xcꞌul wi ruma ri Marta.

31 Ecꞌu raj judiꞌab e cꞌo rucꞌ ri Maríare caquibochiꞌij ucꞌuꞌx, xquilo echiriꞌ najampatana xyactajic y canic xel bi. Riquexeterej cꞌu bi chirij, ma e chiquiwach riquee riꞌ queꞌec chwa rimukubal chaꞌ queꞌrokꞌejruxibal.

32 Echiriꞌ ri María xopon pa cꞌo wi riJesús, xew xril uwach, xuxuc rib chwach, yjewaꞌ xubiꞌij che:

—Wajawal, we ta e laꞌ lal cꞌo la wara, nacacam ta riꞌ ri nuxibal —xchaꞌ.

33 Ri Jesús echiriꞌ xrilo lic quebokꞌ riMaría y raj judiꞌab eteran lo chirij, lic xocchucꞌuꞌx y xuchap bis. 34Xubiꞌij cꞌu chique:

—¿Pa ximuk wi? —xchaꞌ.Rique xquibiꞌij:—Kajawal, peta la y chilape la —xechaꞌ.35 Ecꞌu ri Jesús xokꞌic.36Xquibiꞌij cꞌu raj judiꞌab:—¡Chilape alak, lic cꞌax cunaꞌo! —xechaꞌ.37 E cꞌo jujun chique raj judiꞌab xquibiꞌij:—Wa waꞌchi e xtzuꞌnisan re ri jun potzꞌ.

¿Suꞌbe cꞌu riꞌ na jinta xuꞌano chaꞌ na cacamta ri Lázaro? —xechaꞌ.

Ri Jesús cucꞌastajisaj lo ri Lázaro chiquixoꞌlri ecaminak

38 Ri Jesús lic xoc tanchi bis chucꞌuꞌx,xkib chwa ri mukubal. Waꞌ jun jul worotalpaꞌbaj y tzꞌapal uchiꞌ rucꞌ jun abaj. 39 Ecꞌuri Jesús xubiꞌij:

—Chiwesaj laꞌbaj —xchaꞌ.Yey ri Marta, ri ranab can ri caminak,

xubiꞌij che:—Wajawal, laꞌ lic chu chic, ma e ucaj kꞌij

waꞌ mukutalic —xchaꞌ.

40Ri Jesús xubiꞌij che:—¿Na nubiꞌim ta neba chawe, we cacubiꞌ

acꞌuꞌx wucꞌ, cawil runimal uwach ukꞌij riDios? —xchaꞌ.

41 Ewi xquesaj rabaj cꞌo chuchiꞌ rimukubal.

Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xtzuꞌn chicaj y xubiꞌij:—Lal Nukaw, maltiox co cheꞌla ma intom

chi la. 42 Riꞌin wetaꞌam lic xaki quintala, pero cambiꞌij cꞌu waꞌ cuma wuꞌqꞌuiyalticawex e cꞌo wara, chaꞌ rique caquicojo laltakayom lo we —xchaꞌ.

43 Echiriꞌ xuqꞌuis ubiꞌxiquil waꞌ, lic coxsiqꞌuin che ubiꞌxiquil:

—¡Lázaro, chatelulok! —xchaꞌ.44 Ewi ri Lázaro xel lok, bolkꞌotim ri

rakan y rukꞌab pa cꞌul yey rupalaj chꞌukutalrucꞌ jun cꞌul. Ruma cꞌu laꞌ, ri Jesús xubiꞌijchique:

—Chiquira ri cꞌul cꞌo che chaꞌ utz queꞌec—xchaꞌ.

Ri e aj wach re ri tinamit caquiꞌan tzijchiquiwach chaꞌ caquicamisaj ri Jesús

(Mt. 26:1-5; Mr. 14:1-2; Lc. 22:1-2)45 E qꞌui cꞌu chique raj judiꞌab, ri e peti-

nak che ubochiꞌixic ucꞌuꞌx ri María, echiriꞌxquil ri xuꞌan ri Jesús, xquicubaꞌ quicꞌuꞌxrucꞌ. 46 Noꞌj e cꞌo jujun chique xebec cucꞌri fariseos, y xeꞌquitzijoj chique ri xuꞌan riJesús.

47 Ecꞌu ri nimak e aj chacunel pa Ro-cho Dios y ri fariseos xquimol quib cucꞌjujun chic chique ri e aj kꞌatal tzij y jewaꞌxquibiꞌij:

—¿Saꞌ ri cakaꞌano? Mawaꞌchi lic uqꞌuiyalcꞌutubal re ruchukꞌab cuꞌano. 48 We nacakakꞌatej taj, conoje cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌy quecꞌun cꞌu lo riꞌ raj wach re Roma chaꞌcoꞌlquiwulij wa Luwar pa cakalokꞌnimaj wiri Dios y wa katinamit —xechaꞌ.

49 Ecꞌuchiriꞌ ri Caifás, ri cajawal raj cha-cunel pa Rocho Dios che laꞌ la junab, jewaꞌxubiꞌij chique:

—Ralak na jinta etaꞌam alak. 50 Nacachꞌob ta alak rakan chi utz, ma e más utzwexa jun chi achi cacampucꞌaxel ri tinamitchwa ri casach quiwach conoje ri katinamit—xchaꞌ.

51 Ri Caifás na xa ta pa re rire xubiꞌijwaꞌ. Ma ruma e cajawal raj chacunel paRocho Dios che laꞌ la junab, ri Dios xuyache cukꞌalajisaj e cacamri Jesús paquicꞌaxelconoje ri tinamit e aj judiꞌab. 52 Y na xew

Page 161: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 11:53 158 Juan 12:16ta cuma ri tinamit Israel xcam ri Jesús,ma xcamic chaꞌ cuꞌan xa jun chique conojeri e ralcꞌoꞌal ri Dios equicherinak bi cheruwachulew.

53 Ecꞌu raj judiꞌab chwi laꞌ la kꞌij wixquiꞌan tzij chiquiwach chaꞌ caquicamisajri Jesús. 54 Ruma cꞌu waꞌ, ri Jesús na xbinta chi chiquixoꞌl chiwachil. Ewi xel bi pari luwar re Judea y xeꞌec chunakaj ri luwarcatzꞌintzꞌotic, pa jun tinamit Efraín rubiꞌ.Chiriꞌ xcanaj can wi junam cucꞌ rutijoꞌn.

55 Xa nakaj chi cꞌo wi lo ri Pascua, waꞌ equinimakꞌij raj judiꞌab. Uqꞌuiyal winak retak ri tinamit xepakiꞌ Jerusalem re caquiꞌanri quijoskꞌiquil chwach ri Dios,* chaꞌ jelaꞌtakal chique caquiꞌan ri nimakꞌij Pascua.56 E tak cꞌu ri winak quetajin che utzu-cuxic ri Jesús, yey echiriꞌ e cꞌo pa ri Ro-cho Dios, caquitzꞌonobej chiquiwach: «¿Saꞌnawi quichꞌob riꞌix? ¿Cacꞌun nawi pa wanimakꞌij?» quechaꞌ.

57 Yey ri fariseos cucꞌ ri nimak e aj cha-cunel pa Rocho Dios etakaninak che we cꞌojunok caretaꞌmaj pa cꞌo wi ri Jesús, chubiꞌijchaꞌ queꞌquichapa ulok.

12Jun ixok cukꞌej cunabal quiꞌ ruxlab che ri

rakan ri Jesús(Mt. 26:6-13; Mr. 14:3-9)

1 Wakib kꞌij chi cꞌu riꞌ che ri nimakꞌijPascua, ri Jesús xeꞌec Betania pa jekel wi riLázaro, ri jun xucꞌastajisaj lo che ri camic.2Chiriꞌ xquiꞌan wi jun waꞌim re yacbal ukꞌijri Jesús. Ecꞌu ri Marta e caniman ri waꞌim yri Lázaro e jun chique ri etzꞌul chwa rimexarucꞌ ri Jesús.

3Ecꞌu riMaría xucꞌam lo jun libra re sakilnardo, waꞌ e jun cunabal lic quiꞌ ruxlab y licqꞌui rajil. Xukꞌej cꞌu riꞌ che ri rakan ri Jesús;tecꞌuchiriꞌ, xuchakisaj rucꞌ ruwiꞌ. Ronojecꞌu rupa ja lic xmuyuy che ri ruxlab wacunabal.

4 Cꞌo cꞌu chiriꞌ ri Judas aj Iscariot, junchique rutijoꞌn ri Jesús. (E ri cacꞌayin re riJesús). Rire xubiꞌij:

5 —¿Suꞌbe na xcꞌayix ta waꞌ wa cunabalchi oxib ciento denarios chaꞌ rucꞌ ri rajilquetoꞌ ri nibaꞌib? —xchaꞌ. 6Ri Judas xubiꞌijwaꞌ na e ta ruma caraj quebutoꞌ ri nibaꞌib,ma e ruma rire elekꞌom. Yey pukꞌab cꞌo wiri bolxa pa cꞌolotal wi ri puak que rutakoꞌnri Jesús y cꞌo ne caresaj che.

7 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij che ri Judas:—Matchꞌaꞌt chirij wiꞌxok, ma wa cunabal

xex chi ucꞌolom re pan rukꞌijol ri mukubalwe.* 8 Ma tak ri nibaꞌib ronoje kꞌij e cꞌoiwucꞌ, noꞌj riꞌin na xaki ta in cꞌo iwucꞌ —xchaꞌ.

Raj judiꞌab caquitzucuj suꞌanic caquicamisajri Lázaro

9 E qꞌui chique raj judiꞌab xquetaꞌmaj cꞌori Jesús chilaꞌ Betania. Xebec cꞌu che rilic,na xew ta ruma cacaj queꞌquila ri Jesús, macacaj queꞌquila ri Lázaro, ri jun xucꞌasta-jisaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak. 10 Ruma cꞌuriꞌ, ri nimak e aj chacunel pa Rocho Diosxquiꞌan tzij chiquiwach chaꞌ caquicamisajri Lázaro; 11 ma ruma rire, e qꞌui chiqueraj judiꞌab xquesaj bi quib cucꞌ y e xcubiꞌquicꞌuꞌx rucꞌ ri Jesús.

Ri winak caquiyac ukꞌij ri Jesús echiriꞌ cocJerusalem

(Mt. 21:1-11; Mr. 11:1-11; Lc. 19:28-40)12 E qꞌui ri winak eboponinak Jerusalem

ruma ri nimakꞌij Pascua. Chucaꞌm kꞌij cꞌuriꞌ xquetaꞌmaj copon ri Jesús pa ri tina-mit. 13 Xquikꞌat cꞌu uxak palma y xebelbi che ucꞌulic. Ecꞌuchiriꞌ, xquijeko lic que-siqꞌuinic, jewaꞌ caquibiꞌij:«¡Kayaca ukꞌij!¡Nim ukꞌij ri jun petinak chupa rubiꞌ ri Dios

Kajawxel!✡¡Rire e ri Rey re Israel!» quechaꞌ.

14 Ri Jesús urikom lo jun kꞌapoj buruy ucojom lok, pachaꞌ tzꞌibital can chupaRuchꞌaꞌtem ri Dios:15Mixiꞌij iwib ri ix aj Sion.Chiwilapeꞌ, ri Rey iweꞌix cacꞌunic,ucojom lo jun kꞌapoj buru Zac. 9:9cachaꞌ.

16 Echiriꞌ xuꞌan tak waꞌ, rutijoꞌn naxquimaj ta usucꞌ; cꞌa e xquimaj usucꞌ

* 11:55 Chupa ri Tzij Pixab tzꞌibital can ruma ri Moisés cubiꞌij saꞌ tak ri cajawaxic caquiꞌan ri ticawex we xquichꞌulajquib owe cꞌo xquichapo lic chꞌul y rucꞌ waꞌ na utz taj caquiꞌan juna nimakꞌij chwach ri Dios. Chirajawaxic cꞌu riꞌ nabe nacaquiꞌan ri quijoskꞌiquil chwach ri Dios. Lv. 7:21; Nm. 9:1-13 y 2 Cr. 30:17-18 * 12:7 Echiriꞌ cacam junok, raj judiꞌabcacatinisaj ri cuerpo y caquicoj aceite o perfume che. Waꞌ e pachaꞌ ri xuꞌan rixok che ri rakan ri Jesús. ✡ 12:13 Sal.118:26

Page 162: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 12:17 159 Juan 12:37echiriꞌ lic xyac ukꞌij ri Jesús chiquiwachruma rucꞌastajibal. Cꞌa ecꞌuchiriꞌ xcꞌunchiquicꞌuꞌx, e janipa ri xꞌaniꞌ che, ronojewaꞌ tzꞌibital can pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios.

17 E tak ri e cꞌo rucꞌ ri Jesús echiriꞌ Rirexusiqꞌuij pan ri Lázaro chupa ri mukubaly xucꞌastajisaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak,quetajin che utzijoxic ri xquilo. 18 Rumawaꞌ, uqꞌuiyal winak xebel lo che ucꞌulicri Jesús, ma xquita ri catzijox puwi wacꞌutubal re ruchukꞌab.

19 Ecꞌuchiriꞌ, ri fariseos xquibiꞌij chiqui-wach: «Quiwil cꞌu laꞌ, lic na jinta cutikoj saꞌri kaꞌanom chirij ri Jesús, ma ¡chiwilapeꞌ!conoje ri winak eteran chirij» xechaꞌ.

Jujun na e ta aj Israel caquitzucuj ri Jesús20 E cꞌo jujun na e ta aj Israel

chiquixoꞌl ri winak eboponinak Jerusalemre queꞌquilokꞌnimaj ukꞌij ri Dios pa rinimakꞌij Pascua. 21Waꞌ xekib rucꞌ ri Felipe,ri aj Betsaida, jun luwar re Galilea. Lic cꞌutxebelaj che, jewaꞌ xquibiꞌij:

—Maꞌan co la riꞌ, chojtoꞌo la, ma riꞌojcakaj cakil uwach ri Jesús —xechaꞌ.

22Ri Felipe xeꞌec y xutzijoj waꞌ che ri An-drés. Tecꞌuchiriꞌ xebec junam, xeꞌquitzijojche ri Jesús.

23 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:—Xopon cꞌu rukꞌijol ri yacbal ukꞌij

Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex. 24 Pakatzijwi cambiꞌij chiwe: E juna ijaꞌ re trigoechiriꞌ catzak pulew, camukic y cacamic.Yey we na jelaꞌ ta cuꞌano, cacanaj canutuquel xew ijaꞌ. Noꞌj we rijaꞌ catzak pulew,riꞌ lic cawachinic y jecꞌuriꞌlaꞌ caqꞌuiyaruwach. 25 Jecꞌuriꞌlaꞌ, china ri lic coc il cherucꞌaslem† che ruwachulew, riꞌ e cujam ricꞌaslemal chilaꞌ chicaj; noꞌj china ri na cocta il che rucꞌaslem‡ wara che ruwachulew,riꞌ na cujam ta cꞌu ri chomilaj ucꞌaslemalna jinta utakexic chilaꞌ chicaj.

26 »China ri caraj cachacun pa ri nuchac,chirajawaxic riꞌ caterej lo chwij. Jecꞌulaꞌtob pa quincꞌojiꞌ wi riꞌin, chiriꞌ cacꞌojiꞌ wiri waj chac. China cꞌu ri caꞌanaw ri nuchac,riꞌ cayac ukꞌij ruma ri Nukaw.

Ri Jesús cukꞌalajisaj saꞌ rucamic27 »Woꞌora lic paxinak nucꞌuꞌx. ¿Saꞌ

nawi ri cambiꞌij? ¿Utz nawi jewaꞌ cambiꞌij:“Nukaw, chincolobej la chewa cancꞌulumajwoꞌora”? ¡Na utz taj! Ma ruma ne waꞌin petinak. 28 Xew cambiꞌij: “Nukaw, ni-marisaj ukꞌij ri biꞌ la” —xchaꞌ.

Ecꞌuchiriꞌ, xchꞌaw lo Jun chilaꞌ chicaj,jewaꞌ xubiꞌij:

—Nunimarisam chic, y e waꞌ canni-marisaj tanchic —xchaꞌ.

29 Ri winak e cꞌo chiriꞌ xquita waꞌ yxquibiꞌij: «Laꞌ uchꞌawibal jab.» Yey jujunchic xquibiꞌij: «Jun ángel xchꞌaw lo che»xechaꞌ.

30 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique:—Na wuma ta riꞌin xtataj wa jun kulaj,

ma e uma ralak. 31 Yey woꞌora cakꞌat tzijpaquiwi ri winak re ruwachulew y que-sax na cꞌu bi ritzel winak, ri jun catakanche ruwachulew. 32 Echiriꞌ quinyaquiꞌ nalo chicaj,§ canꞌan chique ri ticawex cheronoje ruwachulew chaꞌ lic cacha quicꞌuꞌxche quepe wucꞌ —xchaꞌ. 33 Rucꞌ waꞌ exukꞌalajisaj saꞌ rucamic.

34Ri winak xquicꞌul uwach:—Ruma Rutzij Upixab ri Dios riꞌoj ke-

taꞌam: Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios na jinta utakexicrucꞌaslemal. ¿Chaꞌta cꞌu riꞌ cabiꞌij laRalaxel Chiquixoꞌl Ticawex cayaquiꞌ cheruwachulew? ¿China cꞌu riꞌ “RalaxelChiquixoꞌl Ticawex” cabiꞌij la? —xechaꞌ.

35Xubiꞌij cꞌu ri Jesús chique:—Na naj ta chi cꞌo ri Kꞌijsak chixoꞌl alak.

Bina cꞌu alak pa ri Kꞌijsak xalokꞌ cꞌa cꞌoucꞌ alak, chaꞌ ri kꞌekuꞌm na cumaj ta alakxakicꞌateꞌt. Ma china ri cabin pa kꞌekuꞌm,na retaꞌam taj pa queꞌec wi. 36 Cojo alakri Kꞌijsak xalokꞌ cꞌa cꞌo ucꞌ alak, chaꞌ jelaꞌcuꞌan alak re ri Kꞌijsak —xchaꞌ.

Echiriꞌ xuqꞌuis ubiꞌxic waꞌ ri Jesús, xelbi chiquixoꞌl y xeꞌec pa jun luwar pa nacarikitaj ta wi cuma rique.

Na conoje ta ri ticawex cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌri Jesús

37 E cꞌo ri na xcubiꞌ ta quicꞌuꞌx rucꞌ riJesús, tob Rire xuꞌan uqꞌuiyal cꞌutubal re

† 12:25 “Ri lic coc il che rucꞌaslem”: Pa griego cubiꞌij “ri cꞌax cunaꞌ rucꞌaslem”. Waꞌ e queꞌelawi xew coc il chiribil riby na coc ta il che ri caraj ri Dios. ‡ 12:25 “Ri na coc ta il che rucꞌaslem”: Pa griego cubiꞌij “ri tzel caril rucꞌaslem”.Waꞌ e queꞌelawi cuya rib che uꞌanic janipa ri caraj ri Dios, tob cujam ronoje ri cꞌo rucꞌ, tob ne cacamisaxic. § 12:32Ri Jesús xyaquiꞌ lo chicaj echiriꞌ xyaꞌ chwa ri cruz. Quil Juan 3:14-15; 8:28. Tecꞌuchiriꞌ, xcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminaky lic xyac ukꞌij echiriꞌ xeꞌec chilaꞌ chicaj.

Page 163: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 12:38 160 Juan 13:10ruchukꞌab ri Dios chiquiwach. 38 Jecꞌulaꞌ exuꞌana pachaꞌ rutzꞌibam can ri kꞌalajisanelIsaías echiriꞌ xubiꞌij:Kajawal, ¿china ecojoyom re ri katzijom

chic? yey¿China tak chiquiwach cꞌutum wi ri

chukꞌab la, Lal Dios Kajawxel?** Is.53:1

xchaꞌ. 39 E uwariꞌche na xcubiꞌ ta quicꞌuꞌxrucꞌ ri Jesús ma e xuꞌana pachaꞌ rutzꞌibamcan ri Isaías puwi ri xukꞌalajisaj ri Dios che,echiriꞌ xubiꞌij:40 Wa tinamit uꞌanom pachaꞌ potzꞌ ri qui-

wachy uꞌanom co ri canimaꞌ;jecꞌulaꞌ na jinta cꞌo caquilo,na jinta cꞌo caquimaj usucꞌy na caquitzelej tane quitzij chinuwachchaꞌ jelaꞌ quebenucunaj Is. 6:1041 Ri kꞌalajisanel Isaías xutzꞌibaj waꞌ maxril pan runimal uchomal ri Jesús y lic cꞌoxukꞌalajisaj chwi Rire.

42 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, e qꞌui xecojow reri Jesús, jujun ne chique e aj wach reri tinamit. Pero na xquikꞌalajisaj ta waꞌchiquiwach ri cachbiꞌil ruma caquixiꞌij quibchiquiwach ri fariseos. Ma we xetaꞌmaxic,na quecꞌul ta chi pa ri sinagoga. 43E xquiꞌanwaꞌ ma e más cucꞌul quicꞌuꞌx ri yacbalquikꞌij caquiꞌan ri winak, chwa ri yacbalquikꞌij cuꞌan ri Dios.

Ri caquicoj rubiꞌ ri Jesús quebecolobetajic44Ri Jesús co xsiqꞌuin che ubiꞌxiquil:«China ri cacubiꞌ ucꞌuꞌx wucꞌ, na xew

ta cacubiꞌ ucꞌuꞌx wucꞌ riꞌin, ma e cacubiꞌucꞌuꞌx rucꞌ ri Jun takayom lo we. 45 Chinari quilow we riꞌin, e junam rucꞌ caril ri Juntakayom lo we.

46 »In ri in Kꞌijsak in cꞌuninak cheruwachulew chaꞌ china ri cacubiꞌ ucꞌuꞌxwucꞌ riꞌin, na cacꞌojiꞌ ta pa kꞌekuꞌm. 47Noꞌjwe cꞌo junok xuta ri nuchꞌaꞌtem yey nacuꞌan ta ri cambiꞌij, na in ta ri quinkꞌatawtzij puwiꞌ. Ma in cꞌuninak che ruwachulewna re ta cankꞌat tzij paquiwi ri ticawex;e in cꞌuninak re quebenucolobej conoje riticawex.

48»Yey china ri cucꞌak bi nukꞌij y na cucojta ri nuchꞌaꞌtem, cꞌo ri cakꞌataw tzij puwiꞌ.Waꞌ e ri chꞌaꞌtem nubiꞌim, ri cakꞌataw tzijpuwiꞌ che ruqꞌuisbal kꞌij. 49Ma na xa ta pa

we riꞌin quinchꞌaꞌtic; ri Nukaw ri takayomlo we, e intakayom lo che ronoje saꞌ ricambiꞌij y ri cancꞌutu. 50 Riꞌin wetaꞌam erutakanic ri Nukaw cucꞌam lo cꞌaslemal najinta utakexic. Jecꞌulaꞌ, ronoje ri cambiꞌijriꞌin, e inutakom lo riꞌ ri Nukaw che ubiꞌx-iquil» xchaꞌ.

13Ri Jesús cuchꞌaj ri cakan rutijoꞌn

1Xa nakaj chi cꞌo wi lo rukꞌijol ri nimakꞌijPascua yey ri Jesús retaꞌam ya copon rukꞌi-jol echiriꞌ cuya can ruwachulew y queꞌecrucꞌ Rukaw chilaꞌ chicaj. Ecꞌu Rire liccꞌax ebunaꞌom rutijoꞌn e cꞌo rucꞌ wara cheruwachulew; yey janipa kꞌij xcꞌojiꞌ cucꞌ, e laꞌlic cꞌax xebunaꞌo.

2Xopon cꞌu rubenebal kꞌij echiriꞌ ri Jesúscucꞌ rutijoꞌn e riꞌ quewaꞌic. Jun cꞌu chiquee ri Judas aj Iscariot rucꞌajol ri Simón. Yeycojom chi pa ranimaꞌ ruma ritzel winakcucꞌayij ri Jesús.

3 Ecꞌu ri Jesús retaꞌam yaꞌtal ronojepukꞌab ruma Rukaw, yey Rire petinak rucꞌri Dios y rucꞌ ri Dios catzelej wi. 4 Na rucꞌta cꞌu riꞌ, ri Jesús xyactajic, xresaj rukꞌuꞌuripom chirij, xucꞌam jun twayo pukꞌab yxuxim chupa. 5Tecꞌuchiriꞌ xukꞌej yaꞌ pa juncꞌolibal, xujek uchꞌajic ri cakan rutijoꞌn ycuchakisaj rucꞌ ri twayo uximom chupa.

6 Echiriꞌ cujek uchꞌajic ri rakan ri Pedro,rire jewaꞌ xubiꞌij che ri Jesús:

—Wajawal, ¿cachꞌaj cami la riꞌ ri wakan?—xchaꞌ.

7Ri Jesús xucꞌul uwach:—Woꞌora na camaj ta usucꞌ saꞌ wa quin-

tajin che uꞌanic; cꞌate na cꞌu riꞌ camaj usucꞌ—xchaꞌ.

8 Ecꞌu ri Pedro xubiꞌij che:—Riꞌin na canya ta cꞌana luwar cheꞌla

cachꞌaj la ri wakan —xchaꞌ.Ri Jesús xubiꞌij che:—We na canchꞌaj ta laꞌ wakan, riꞌ na jinta

chi awe wucꞌ riꞌin —xchaꞌ.9Xubiꞌij cꞌu ri Pedro che:—Wee riꞌ, Wajawal, na xew tane riwakan

cachꞌaj la; chꞌaja ne la riꞌ ri nukꞌab y rinujolom —xchaꞌ.

10Ri Jesús jewaꞌ xubiꞌij che:** 12:38 Ri Dios lic ucꞌutum ruchukꞌab chiquiwach uqꞌuiyal ticawex; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, na e ta qꞌui ri e ecojoyom rerutzij

Page 164: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 13:11 161 Juan 13:37—E junok cꞌacꞌ atininak, xew cajawaxic

cachꞌajiꞌ ri rakan, ma ronoje rucuerpo chꞌa-jtal chic. Jecꞌulaꞌ riꞌix chwach ri Dios ix chichꞌajtalic, tob na iwonoje taj —xchaꞌ.

11 Ri Jesús retaꞌam chic china ri cacꞌayinre; e uwariꞌche xubiꞌij: “Na iwonoje taj ixchꞌajtalic.”

12 Echiriꞌ xuqꞌuis uchꞌajic ri cakan ru-tijoꞌn, xurip tanchi rukꞌuꞌ chirij, xtzꞌuyiꞌtanchi chwa ri mexa y xutzꞌonoj chique:

—¿Quimaj usucꞌ saꞌ queꞌelawi wa xinꞌanchiwe? 13 Riꞌix quibiꞌij chwe: “Tijonel”y “Kajawal” y katzij ri quibiꞌij, ma lic euꞌanom riꞌ. 14 We in cꞌu Itijonel riꞌ yey inIwajawal y xinchꞌaj cꞌu liꞌwakan, jecꞌulaꞌ riꞌchiꞌana riꞌix; chichꞌaja cꞌu liꞌwakan chiwachriꞌix chiwibil iwib. 15 Riꞌin xinꞌan waꞌ recꞌutubal chiwach, chaꞌ riꞌix jelaꞌ quiꞌanopachaꞌ ri xinꞌan riꞌin. 16Pakatzij wi cambiꞌijchiwe: Na jinta juna aj chac más cꞌo uwachchwa ri rajaw, yey na jinta ne juna takoꞌnmás cꞌo uwach chwa ri takayom lo re. 17Wequimaj usucꞌ tak waꞌ y quitijoj iwib cheuꞌanic, nim ikꞌij iwalaxic riꞌ.

18 »Pero na quinchꞌaꞌt ta piwiꞌ iwonoje,ma riꞌin wetaꞌam china ri ebenuchaꞌom.Yey e cuꞌana na ri tzꞌibital can paRuchꞌaꞌtem ri Dios, pa cubiꞌij wi:E ri jun cawaꞌ junam wucꞌ,e riꞌ ri yactajinak chwij. Sal. 41:919 Quintajin cꞌu pan che ubiꞌxiquil chiwewoꞌora chaꞌ echiriꞌ cuꞌanawaꞌ, riꞌix quicojo:“In Riꞌin.” 20 Pakatzij wi cambiꞌij chiwe:China ri cacꞌuluw re ri cantak bi riꞌin, ejunam rucꞌ in ri quinucꞌulu; yey china cꞌuri cacꞌuluwwe riꞌin, e cucꞌul ri Jun takayomlo we —xchaꞌ.

Ri Jesús cukꞌalajisaj china ri cacꞌayin re(Mt. 26:20-25; Mr. 14:17-21; Lc. 22:21-23)

21 Echiriꞌ xuqꞌuis ubiꞌxiquil waꞌ, ri Jesúsxoc bis chucꞌuꞌx y jewaꞌ xubiꞌij:

—Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Jun chiweriꞌix quinucꞌayij —xchaꞌ.

22 Ecꞌuchiriꞌ, rutijoꞌn xquijek caquitzulaꞌquiwach chiquibil quib ma na quetaꞌamtaj china ri xubiꞌij. 23 Cꞌo cꞌu jun chiquerutijoꞌn, waꞌ e ri lic cꞌax canaꞌ ruma riJesús, cawaꞌic jaꞌl putzal Rire chwa ri mexa.24 Ecꞌu ri Simón Pedro xuꞌan pan ukꞌab chechaꞌ cutzꞌonoj che ri Jesús china ri cubiꞌij.25Y ri jun tijoꞌn jaꞌl putzal ri Jesús xutzꞌonojcꞌu che:

—Wajawal, ¿china laꞌ la cabiꞌij la? —xchaꞌ.

26Ri Jesús xucꞌul uwach:—Canmuꞌ juchꞌakap pam y china cꞌu che

canya wi, e rire —xchaꞌ.Xumuꞌ cꞌu juchꞌakap pam y xuya che

ri Judas aj Iscariot, rucꞌajol ri Simón.27 Echiriꞌ ri Judas xucꞌam ri pam, xoc riSatanás pa ranimaꞌ. Ecꞌu ri Jesús xubiꞌijche:

—Ri cawaj caꞌano, chaꞌana laꞌ riꞌ —xchaꞌ.28 Yey na jinta junok chique ri quewaꞌ

chwa ri mexa xumaj usucꞌ suꞌbe xubiꞌij laꞌche. 29 Ruma cꞌu pukꞌab ri Judas cꞌo wiri bolxa pa cꞌolotal wi ri quipuak, jujunchique xquichꞌobo laj ri Jesús xubiꞌij checuꞌlokꞌo tan ri cajawax chique re ri ni-makꞌij, o laj cꞌo cujach chique ri nibaꞌib.30 Ecꞌuchiriꞌ ri Judas ucꞌamom chi ri pam,na jampatana xel bi yey lic chakꞌab chic.

Ri takanic puwi ri rutzil cꞌuꞌxaj31 Echiriꞌ elinak chubi ri Judas, ri Jesús

xubiꞌij:—Ecꞌu woꞌora cakꞌalajin runimal

uchomalil Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex yrucꞌ Rire cakꞌalajin wi runimal uchomalil riDios. 32 Yey we Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawexcukꞌalajisaj runimal uchomalil ri Dios,jecꞌuriꞌlaꞌ e ri Dios ri cakꞌalajisan runimaluchomalil Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex, yeywaꞌ na camayin ta che uꞌanic.

33 »Ix walcꞌoꞌal, xa jokꞌotaj chi in cꞌoiwucꞌ. Riꞌix quinitzucuj na cꞌu riꞌ; pero epachaꞌ ri ximbiꞌij chique raj judiꞌab, na jintapikꞌab quixꞌec chilaꞌ pa quinꞌec wi riꞌin.

34 »Canya wa jun cꞌacꞌ takanic chiwe: Elic cꞌax chinaꞌa iwib chiwach. Jelaꞌ pachaꞌriꞌin lic cꞌax quixinnaꞌo, jecꞌulaꞌ lic cꞌaxchinaꞌa iwib riꞌix chiwach. 35We lic cꞌu cꞌaxquinaꞌ iwib chiwach, ruma waꞌ conoje riwinak caquetaꞌmaj ix nutijoꞌn —xchaꞌ.

Ri Jesús cukꞌalajisaj ri cuꞌan ri Pedro echiriꞌcarewaj we retaꞌam uwach

(Mt. 26:31-35; Mr. 14:27-31; Lc. 22:31-34)36Ri Simón Pedro xutzꞌonoj che ri Jesús:—Wajawal, ¿pa cꞌu queꞌec wi la? —xchaꞌ.Ri Jesús xucꞌul uwach:—E pa wa quinꞌec wi riꞌin, na yaꞌtal ta

chawe cat-terej bi chwij woꞌora; noꞌj coponna cꞌu rukꞌijol echiriꞌ catopon chilaꞌ paquinꞌec wi riꞌin —xchaꞌ.

37 Ecꞌu ri Pedro xubiꞌij che:

Page 165: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 13:38 162 Juan 14:26—Wajawal, ¿suꞌchac na yaꞌtal ta chwe

quinterej bi chiꞌij la woꞌora? Ma riꞌin xajumul canya ne ri nucꞌaslem pa camic umarilal —xchaꞌ.

38Y ri Jesús xucꞌul uwach:—¿Lic katzij cawaj caya awib pa camic

wuma riꞌin? Pakatzij wi cambiꞌij chawe:Echiriꞌ cꞌamajaꞌ ne cabixon ri teren, riꞌatoxlaj chic abiꞌim na awetaꞌam ta nuwach.

14Ruma ri Jesús cojopon rucꞌ ri Dios

1»Lic mapax icꞌuꞌx. E chicubaꞌ icꞌuꞌx rucꞌri Dios y chicubaꞌ icꞌuꞌx wucꞌ riꞌin. 2 Chilaꞌpa cꞌo wi ri Nukaw lic uqꞌuiyal jeklebalcꞌolic. We ta na e ta uꞌanom, riꞌin nubiꞌimchi riꞌ chiwe. Ecꞌu waꞌ quinꞌec chaꞌ quiꞌnyi-jbaꞌ jun luwar iwe riꞌix. 3Yey we xinꞌec cꞌuty xyijbitaj ri luwar iweꞌix, quincꞌun tanchicy quixoꞌlnucꞌamaꞌ chaꞌ jelaꞌ pa quineꞌcꞌolawi riꞌin, riꞌix quixeꞌcꞌola chilaꞌ wucꞌ. 4 Riꞌixiwetaꞌam pa quinꞌec wi yey iwetaꞌam ri be—xchaꞌ.

5Xubiꞌij cꞌu ri Tomás che:—Kajawal, riꞌoj na ketaꞌam taj pa queꞌec

wi la. ¿Saꞌ cꞌu uꞌanic riꞌ caketaꞌmaj ri be?—xchaꞌ.

6Ri Jesús xucꞌul uwach:—In ri in Be, in ri in Kꞌijsak yey in ri

in Cꞌaslemal. Na jinta junok copon rucꞌ riNukaw we na wuma ta riꞌin. 7We iwetaꞌamnuwach riꞌin, iwetaꞌam uwach riꞌ ri Nukaw.Chwi cꞌu riꞌ woꞌora quiwetaꞌmaj uwach, maiwilom chi uwach —xchaꞌ.

8 Ecꞌu ri Felipe xubiꞌij che:—Kajawal, cꞌutu la chikawach ri Kaw la y

cojcubiꞌ cꞌu riꞌ che —xchaꞌ.9Ri Jesús xucꞌul uwach:—Felipe, uqꞌuiyal kꞌij chi waꞌ cꞌut e laꞌ

in cꞌo iwucꞌ, ¿yey cꞌamajaꞌ cawetaꞌmajnuwach? Ma china ri etaꞌmayom nuwachriꞌin, riꞌ e rilom uwach ri Nukaw. ¿Suꞌchaccꞌu riꞌ catzꞌonoj chwe cancꞌut ri Nukawchiwach? 10Riꞌin rucꞌ ri Nukaw y Rire wucꞌriꞌin, xa oj jun. ¿Na cacoj ta cami riꞌ waꞌ?E janipa wa cambiꞌij chiwe, na xa ta pawe riꞌin cambiꞌij ma ri nuchꞌaꞌtem e re riNukaw ri jekel wucꞌ, yey Rire cuꞌan ruchacwuma riꞌin. 11 Chicojo cꞌu wa cambiꞌijchiwe: Riꞌin rucꞌ ri Nukaw y Rire wucꞌriꞌin, xa oj jun. We na quicoj ta cꞌu waꞌruma ri nuchꞌaꞌtem, e chicojo ruma ri chacnuꞌanom.

12 »Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: China ricacubiꞌ ucꞌuꞌx wucꞌ riꞌin, riꞌ cuꞌan ne ri chacjelaꞌ pachaꞌ ri canꞌan riꞌin; y más ne nimaktak chac ri cuꞌano, ma e riꞌin quinꞌec pa cꞌowi ri Nukaw. 13Ronoje cꞌu ri quitzꞌonoj riꞌixche ri Nukaw pa ri nubiꞌ, riꞌin canꞌano chaꞌjelaꞌ runimal uchomalil ri Dios cakꞌalajinrumaRucꞌajol. 14Ronoje cꞌu riꞌ ri quitzꞌonojriꞌix pa ri nubiꞌ, riꞌin canꞌano.

Ri Jesús cachꞌaꞌt chwi rucꞌunibal riRuxlabixel ri Dios

15 »We riꞌix cꞌax quininaꞌo, e lic chiꞌanajanipa ri quixintak che uꞌanic. 16 Yey riꞌine cantzꞌonoj che ri Nukaw chaꞌ cutak chi lojun chic Toꞌbel iwe re cunimarisaj icꞌuꞌx; yasu cacꞌojiꞌ iwucꞌ na jinta utakexic. 17 Waꞌe ri Uxlabixel re ri Kꞌijsak. Tak ri winak nautz taj caquicꞌulu, ma na caquil ta uwachy na quetaꞌam tane uwach. Noꞌj riꞌixiwetaꞌam uwach, ma Rire cꞌo chixoꞌlibal ycoꞌlcꞌola piwanimaꞌ.

18 »Riꞌin na quixinwokꞌotaj ta canok, maquintzelej lo iwucꞌ. 19 Na naj ta chi cꞌuriꞌ, ri winak na caquil ta chi nuwach; noꞌjriꞌix quiwil tanchi nuwach. Ruma cꞌuriꞌin quincꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak,jenelaꞌ riꞌix quixcꞌastajic. 20 Chupa cꞌu riꞌlaꞌ la kꞌij riꞌix quiwetaꞌmaj: Riꞌin rucꞌ riNukaw xa oj jun, yey riꞌix xa jun iꞌanomwucꞌ riꞌin y riꞌin xa jun nuꞌanom iwucꞌriꞌix. 21 China cꞌu ri ucꞌulum ri nutakanicy cuꞌan cꞌu janipa ri cambiꞌij che, riꞌ lic cꞌaxquinunaꞌo. Y china ri cꞌax canaꞌw we riꞌin,cꞌax canaꞌ ruma ri Nukaw. Yey riꞌin lic cꞌaxcannaꞌo y cankꞌalajisaj che, in china riꞌin —xchaꞌ.

22Ri Judas (na e ta ri aj Iscariot) xubiꞌij:—Kajawal, ¿suꞌbe cakꞌalajisaj la

chikawach riꞌoj china rilal yey chiquiwachri winak na caꞌan ta la waꞌ? —xchaꞌ.

23Ri Jesús xucꞌul uwach:—China ri cꞌax quinunaꞌ riꞌin, e cuꞌan

janipa ri cambiꞌij che. Ecꞌu ri Nukaw cꞌaxcunaꞌ rire, yey ri Nukaw y riꞌin cojoꞌljekelarucꞌ. 24China cꞌu ri na cꞌax ta quinunaꞌo, riꞌna cutakej ta janipa ri cambiꞌij che. Wa tzijquixtajin che utayic, na xa ta weꞌin, e re riNukaw, ri xtakaw lo weꞌin.

25 »Ronoje waꞌ quintajin che ubiꞌxicchiwe xalokꞌ cꞌa in cꞌo iwucꞌ. 26 Yey echiriꞌquinꞌec, ri Nukawcutak lo ri junToꞌbel pa rinubiꞌ re cubochiꞌij icꞌuꞌx, waꞌ e ri SantowilajRuxlabixel ri Dios. Echiriꞌ cacꞌun Rire,

Page 166: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 14:27 163 Juan 15:22cucꞌut ronoje chiwach y cucuxtaj cꞌu chiwejanipa ri nubiꞌim riꞌin chiwe.

27 »Ri utzil chomal cꞌo wucꞌ riꞌin, canyacan chiwe. Yey waꞌ wa utzil chomal canyariꞌin chiwe na xa ta jelaꞌ pachaꞌ ri caquiyatak riwinak. Mapax cꞌu icꞌuꞌx ymixiꞌij iwib.

28 »Itom chi cꞌu ri nubiꞌim chiwe:“Quinꞌec yey quintzelej tanchi lo iwucꞌ.”We e laꞌ katzij lic cꞌax quininaꞌo, xixquiꞌcottane cꞌu riꞌ che echiriꞌ xito quinꞌec rucꞌ riNukaw, ma Rire más cꞌo uwach chinuwariꞌin.

29 »Cannabesaj pan ubiꞌxic waꞌ chiwechaꞌ echiriꞌ cuꞌanaꞌ, quicoj cꞌu riꞌ. 30 Nanaj ta chi cꞌut quinchꞌaꞌt iwucꞌ; ma yacacꞌun lo ritzel winak, ri jun catakan cheruwachulew, tob na jinta ne pukꞌab rirecatakan panuwi riꞌin. 31 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ,canꞌano janipa ri quinutak ri Nukaw cheuꞌanic, chaꞌ jelaꞌ ri winak che ruwachulewcaquetaꞌmaj riꞌin lic cꞌax cannaꞌ ri Nukaw.

»Chixyactajok; joꞌ, chojel bi wara.15

Ri Jesús e ri sakil rakan uva yey riꞌoj ojrukꞌab

1 »In ri in sakil rakan uva y ri Nukaw eri aj chacunel chupa tak ri uva. 2 We cꞌocꞌu juna ukꞌab ri uva na cuya ta uwach,Rire cukꞌat bi. Noꞌj cꞌu ri cuya uwach, xa ecujal uwiꞌ re cuꞌan chom che chaꞌ jelaꞌ cuyamás uwach. 3 Jecꞌulaꞌ riꞌix ꞌanom chi chomchiwe ruma ri cꞌutunic nuꞌanom chiwach.

4 »Miwesaj iwib chwij, jecꞌulaꞌ xa junkaꞌanom, riꞌix wucꞌ riꞌin y riꞌin iwucꞌ riꞌix.Ma e pachaꞌ juna ukꞌab cheꞌ na cawachin taxa utuquel we quesax che ri rakan; jecꞌulaꞌriꞌ riꞌix, na utz taj quixwachinic we quiwe-saj iwib chwij.

5 »In ri in rakan ri ticoꞌn yey riꞌix ixrukꞌab. China cꞌu ri uꞌanom xa jun wucꞌriꞌin yey riꞌin in xa jun rucꞌ rire, riꞌ lic cawa-chinic. Ma we iwesam iwib chwij, na jintaquichꞌij uꞌanic. 6 China cꞌu ri caresaj ribchwij, jelaꞌ caꞌan che pachaꞌ rukꞌab cheꞌ najinta uchac, cachetic y cacꞌak bi. Cachakijcꞌut, tecꞌuchiriꞌ camolic y caporox pa akꞌ.

7 »Yey we e laꞌ xa jun iꞌanom riꞌix wucꞌy na quicꞌow ta chicꞌuꞌx tak ri nucꞌutumchiwach, chitzꞌonoj cꞌu riꞌ saꞌ tak ri quiwajy cayaꞌtaj na chiwe. 8Ri Nukaw lic cayaquiꞌukꞌij echiriꞌ riꞌix quiya uqꞌuiyal ijikꞌobalil yrucꞌ waꞌ cakꞌalajinic pa sakil wi ix nutijoꞌn.

9 »Jecꞌulaꞌ pachaꞌ ri Nukaw lic cꞌax quin-unaꞌ riꞌin, jecꞌuriꞌlaꞌ riꞌin cꞌax quixinnaꞌriꞌix. Lic cꞌut miwesaj iwib chupa ri rutzilnucꞌuꞌx chiwe. 10 We e quiꞌan janipa riquixintak che, quixcꞌojiꞌ cꞌu riꞌ chupa warutzil nucꞌuꞌx, jelaꞌ pachaꞌ riꞌin nuꞌanomjanipa ri inutakom ri Nukaw che uꞌanic yeyin cꞌo chupa ri rutzil ucꞌuꞌx Rire.

11 »Ximbiꞌij waꞌ chiwe chaꞌ ri nuquiꞌ-cotemal cacꞌojiꞌ iwucꞌ y canoj cꞌu riꞌ riiwanimaꞌ che quiꞌcotemal.

12 »Ecꞌu nutakanic waꞌ canya chiwe: Liccꞌax chinaꞌa iwib chiwach jelaꞌ pachaꞌ riꞌinlic cꞌax quixinnaꞌo. 13Na jinta juna cꞌutubalre ri rutzil cꞌuꞌxaj más nim chwa waꞌ: Ejunok cuya rucꞌaslem che utoꞌic jun chictob ne cacam ruma.

14 »Riꞌix ix wamigos we e laꞌ e quiꞌanjanipa ri quixintak che uꞌanic. 15 Na cam-biꞌij ta chi ne “waj chac” chiwe, ma ejuna aj chac na retaꞌam taj saꞌ ri cuꞌan rirajaw. Cambiꞌij cꞌu chiwe “ix wamigos”,ma nuyaꞌom chi retaꞌmaxic chiwe ronojeri ubiꞌim lo ri Nukaw chwe. 16 Na ix taxixchaꞌw we riꞌin, in ri xinchaꞌw iwe. Yeynuyaꞌom pikꞌab quiꞌana ri nuchac y jelaꞌquiya uqꞌuiyal ijikꞌobalil y waꞌ na jintauqꞌuisic. Yey janipa cꞌu ri quitzꞌonoj cheri Nukaw pa ri nubiꞌ, Rire cuya na chiwe.17 Ecꞌu quixintak che uꞌanic waꞌ: Cꞌax chi-naꞌa iwib chiwach.

Ri tzel quebilow re ri Jesús18 »We tzel quixquil ri winak che

ruwachulew, chiwetaꞌmaj e riꞌin ri nabetzel quinquilo. 19We ta e laꞌ junam ribinicriꞌix cucꞌ ri ticawex re ruwachulew, riꞌlic cꞌax quixnaꞌic. Noꞌj in xinchaꞌw iweriꞌix chiquixoꞌl ri winak; e uwariꞌche tzelquixilic. 20 Cꞌuna chicꞌuꞌx ri nubiꞌim chiwe:Na jinta juna aj chacmás cꞌo uwach chwa rirajaw. We riꞌin internabem rucꞌ cꞌaxcꞌobic,jelaꞌ riꞌ caꞌan chiwe riꞌix, quixternabex rucꞌcꞌaxcꞌobic. Yey we e cꞌo ri quitakem rinutzij riꞌin, jecꞌulaꞌ riꞌ, e cꞌo ri caquitakej riquicꞌut riꞌix. 21Pero ri quixquiternabej rucꞌcꞌax ruma icojom ri nubiꞌ, e caquiꞌan waꞌruma na quetaꞌam ta uwach ri xintakawlok.

22 »We tamaji xincꞌun riꞌin y tamajixincꞌut rutzij ri Nukawchiquiwach, na jintacꞌu quimac riꞌ ruma na xquicꞌul ta wa tzij.Noꞌj riꞌin xincꞌunic y xincꞌut rutzij ri Nukaw

Page 167: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 15:23 164 Juan 16:23chiquiwach; ruma cꞌu waꞌ, na jinta junokchique utz cubiꞌij na jinta umac. 23 Ma eri tzel quebilow we riꞌin, riꞌ e tzel caquil riNukaw. 24 Na jinta cꞌu quimac we tamajinuꞌanomuqꞌuiyal milagros chiquiwach yeywaꞌ na jinta chi ne junok ꞌanayom re. Noꞌjrique quilom ronoje takwaꞌ; y na rucꞌ ta cꞌuriꞌ, tzel quinquil riꞌin y tzel caquil ri Nukaw.

25 »Ecꞌu xuꞌan tak waꞌ chaꞌ lic e cuꞌanajanipa ri tzꞌibital can pa ri Tzij Pixab cꞌopaquikꞌab rique:Tzel xinquilo tob na jinta numac Sal. 35:19cachaꞌ.

26 »Yey echiriꞌ quinopon rucꞌ ri Nukaw,cantak lo Jun Toꞌbel iwe re cunimarisajicꞌuꞌx. Rire cape rucꞌ ri Nukaw y eKꞌalajisanel re ri Kꞌijsak. Ecꞌuchiriꞌ cacꞌu-nic, cakꞌalajisan chiwach riꞌix panuwi riꞌin.27 Yey riꞌix quixkꞌalajisan na panuwi riꞌin,ma ix cꞌojiꞌnak wucꞌ chwi ri jekebal lo rinuchac.

161 »Ximbiꞌij cꞌu ronoje waꞌ chiwe chaꞌ na

casach ta ri cubulibal icꞌuꞌx wucꞌ. 2 Macopon rukꞌijol echiriꞌ quixesax ne bi riꞌixchupa tak ri sinagogas. Y china ri ca-camisan iweꞌix, e chwa rire uchac ri Dios ricuꞌano. 3 E caquiꞌan waꞌ ma na quetaꞌam tacꞌana uwach ri Nukaw y na quetaꞌam tanenuwach riꞌin. 4 Cambiꞌij waꞌ chiwe, ma wexopon rukꞌijol waꞌ, cꞌuna chicꞌuꞌx nubiꞌimchi lo waꞌ chiwe.

Ri chac cuꞌan ri Ruxlabixel ri Dios»Na ximbiꞌij ta lo waꞌ chiwe chwi ri jeke-

bal lok, ma cꞌa in cꞌo iwucꞌ. 5 Noꞌj woꞌoraquinꞌec chaꞌ quineꞌcꞌola rucꞌ ri takayom lowe riꞌin, yey na jinta chi ne junok chiwecutzꞌonoj chwe pa quinꞌec wi. 6 Yey rumane nubiꞌim waꞌ chiwe, lic xoc bis chicꞌuꞌx.7 Pero katzij wa cambiꞌij chiwe: Lic utzchiwe riꞌix we quinꞌec. Ma we na quinꞌectaj, na cacꞌun ta iwucꞌ ri Toꞌbel re cubochiꞌijicꞌuꞌx.* Noꞌj we xinꞌec, cantak lo chiwe.

8 »Echiriꞌ cacꞌun ri Ruxlabixel ri Dios,cuya na chi retaꞌmaxic chique ri winak reruwachulew china ri cꞌo umac, china ri licjusucꞌ chwach ri Dios y china puwiꞌ cꞌo wiri kꞌatbal tzij re ri Dios. 9 Cukꞌalajisaj cꞌutchina ri cꞌo umac: Waꞌ e ri na cacubiꞌ taucꞌuꞌx wucꞌ riꞌin. 10 Cukꞌalajisaj china ri

lic jusucꞌ, ma riꞌin quinꞌec rucꞌ ri Nukawyey riꞌix na quiwil ta chi nuwach.† 11 Yeycukꞌalajisaj, ri Dios ukꞌatom chi tzij puwiritzel winak catakan che ruwachulew.

12 »Lic cꞌo cuaj cambiꞌij chiwe, pero nacambiꞌij tana, ma woꞌora na quimaj tausucꞌ. 13 Noꞌj echiriꞌ cacꞌun ri Uxlabixel reri Kꞌijsak, riꞌ cucꞌut chiwach riꞌix ronoje rilic katzij. Rire na xa ta pa re cachꞌaꞌtic, majanipa ri cubiꞌij e ubiꞌim ri Dios che y jelaꞌcuya chi retaꞌmaxic chiwe tak ri catajinlok. 14Ma e cukꞌalajisaj janipa ri cuaj cam-biꞌij riꞌin chiwe, y jelaꞌ cunimarisaj nukꞌij.15Ronoje ri cꞌo rucꞌ ri Nukaw, cꞌo wucꞌ riꞌin;e uwariꞌche ximbiꞌij ri Ruxlabixel e cukꞌala-jisaj janipa ri cuaj cambiꞌij riꞌin chiwe.

Copon ri kꞌij echiriꞌ ri bis cuꞌana quiꞌcotemal16»Nanaj ta chi cꞌu riꞌ quiwil nuwach,ma

riꞌin quinꞌec chilaꞌ pa cꞌo wi ri Nukaw; perochikawach apanok quiꞌwila tanchi nuwach—xchaꞌ.

17 Ecꞌuchiriꞌ, jujun chique rutijoꞌn jewaꞌxquitzꞌonoj chiquiwach: «¿Saꞌ queꞌelawiwaꞌ? Ma cubiꞌij: “Na naj ta chi cꞌu riꞌ quiwilnuwach, ma riꞌin quinꞌec chilaꞌ pa cꞌo wi riNukaw;✡ pero chikawach apanok quiꞌwilatanchi nuwach.” 18 ¿Saꞌ queꞌelawi: “Na najta chi cꞌu riꞌ”? Na cakamaj ta usucꞌ saꞌ puwicachꞌaꞌt wi» xechaꞌ.

19 Ri Jesús xunaꞌbej cacaj caquiꞌantzꞌonobal che. Ruma cꞌu riꞌ xubiꞌij chique:

—Riꞌin ximbiꞌij chiwe: “Na naj ta chi cꞌuriꞌ quiwil nuwach, pero chikawach apanokquiꞌwila tanchi nuwach.” ¿E quitzꞌonojsaꞌ queꞌelawi waꞌ? 20 Pakatzij wi cambiꞌijchiwe: Riꞌix quixokꞌ na y quixbison na,tob ri winak re ruwachulew quequiꞌcotic.Tob riꞌix quixbison woꞌora, wa bis cuꞌanaquiꞌcotemal.

21 »Echiriꞌ cutzir uwach juna ixok, liccacꞌojiꞌ pa cꞌaxcꞌolil ma xopon rukꞌij.Noꞌj echiriꞌ alaxinak chi racꞌa, na cacꞌunta chi ne chucꞌuꞌx ri cꞌaxcꞌolil rumaruquiꞌcotemal, ma xalax jun acꞌa cheruwachulew. 22 Jecꞌuriꞌlaꞌ riꞌix capax icꞌuꞌxwoꞌora; noꞌj echiriꞌ quiwil tanchi nuwach,canoj cꞌu ri iwanimaꞌ che quiꞌcotemal yeywaꞌ wa quiꞌcotemal na jinta junok quesanre chiwe. 23 Chupa cꞌu riꞌ laꞌ la kꞌij na

* 16:7 Wa Toꞌbel e ri Ruxlabixel ri Dios. Jn. 14:1; 20:22; Hch. 1:8 † 16:10 Xew ri Kanimajawal Jesucristo licjusucꞌ, yey echiriꞌ xeꞌec chilaꞌ chicaj, e xutak lo ri Santowilaj Ruxlabixel re cojutoꞌo chaꞌ cojbin jusucꞌ chwach ri Dios.✡ 16:17 Jn. 16:10

Page 168: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 16:24 165 Juan 17:14cajawax ta chic quiꞌan tzꞌonobal chwi rinubiꞌim.

»Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Ronoje riquitzꞌonoj che ri Nukaw pa ri nubiꞌ, Rirecuya chiwe. 24Cꞌa chwi woꞌora riꞌix na jintacꞌo itzꞌonom pa ri nubiꞌ riꞌin. Chitzꞌonojy quicꞌulu, chaꞌ jelaꞌ canoj ri iwanimaꞌ chequiꞌcotemal.

Ri Jesús uchꞌijom uchukꞌab tak ri na utz tajre ruwachulew

25»Nubiꞌimwaꞌ chiwe rucꞌ cꞌambal naꞌoj;noꞌj copon cꞌu ri kꞌij echiriꞌ na cajawax tachic quinchꞌaꞌt iwucꞌ rucꞌ cꞌambal naꞌoj, mariꞌ lic kꞌalaj chiwach riꞌix janipa ri cambiꞌijchiwe chwi ri Nukaw. 26Chupa cꞌu laꞌ la kꞌij,utz quitzꞌonoj che ri Nukaw chupa ri nubiꞌjanipa ri cajawax chiwe. Yey na cajawaxta cꞌu riꞌ quinelaj chwach ri Nukaw piwiꞌ,27 ma ri Nukaw lic cꞌax quixunaꞌo rumacꞌax ininaꞌom riꞌin yey lic icojom, riꞌin rucꞌri Dios in petinak wi. 28 Riꞌin in petinakrucꞌ ri Nukaw y xincꞌun che ruwachulew;yey woꞌora e waꞌ canya can ruwachulew yquintzelej rucꞌ ri Nukaw —xchaꞌ.

29 Ecꞌu rutijoꞌn xquibiꞌij che:—Woꞌora lic kꞌalaj ri cabiꞌij la chike, ma

na cachꞌaꞌt ta chi la rucꞌ cꞌambal naꞌoj.30Yey woꞌora cakamaj usucꞌ rilal lic etaꞌamla ronoje. Uwariꞌche na cajawax taj cꞌojunok cuꞌan tzꞌonobal cheꞌla, ma etaꞌam chila saꞌ ri cakaj cakatzꞌonoj echiriꞌ cꞌamajaꞌ necakaꞌan ri tzꞌonobal. Ruma cꞌu laꞌ, kacojomrilal rucꞌ ri Dios petinak wi la —xechaꞌ.

31Ri Jesús xucꞌul uwach:—¿Cꞌa e woꞌora quicoj waꞌ? 32 Cacꞌun

cꞌu rukꞌijol y waꞌ ya xujeko echiriꞌ riꞌixquixquicher bi. Chijujunal cꞌut quimaj biibe y quiniya can nutuquel. Pero riꞌin naquincanaj ta can nutuquel, ma ri Nukaw cꞌowucꞌ.

33 »Ximbiꞌij ronoje waꞌ chiwe chaꞌ wumariꞌin quirik utzil chomal. Che ruwachulewriꞌix lic quitij cꞌax. Pero chinimarisaj cꞌuicꞌuꞌx, ma riꞌin nuchꞌijom uchukꞌab tak rina utz taj re ruwachulew‡ —xchaꞌ.

17Ri Jesús cuꞌan orar paquiwi rutijoꞌn

1 Echiriꞌ ubiꞌim chi waꞌ, ri Jesús xtzuꞌnchicaj y xubiꞌij:

«Nukaw, xopon ru orayil; yaca cꞌu la ukꞌijri Cꞌajol la chaꞌ jelaꞌ ri Cꞌajol la cuyac kꞌijRilal. 2 Ma Rilal yaꞌom la che ri Cꞌajol lacatakan paquiwi conoje ri ticawex, chaꞌpukꞌab Rire cꞌowi cuya cꞌaslemal na jintautakexic chique conoje ri eyaꞌom la che.3 Ecꞌu wa cꞌaslemal na jinta utakexic eruma ri quetaꞌmax wach la, xew Rilal LalDios y na jinta jun chic, yey quetaꞌmaxcꞌu uwach ri Jesucristo, ri xtak lo la.

4 »Riꞌin nuyacom kꞌij la wara cheruwachulew y xinqꞌuis uꞌanic ri xintaklo la che uꞌanic. 5 Ecꞌu woꞌora Nukaw,yaca la nukꞌij chilaꞌ ucꞌ la, jelaꞌ pachaꞌ riꞌanom la chwe echiriꞌ cꞌamajaꞌ ne cajekerruwachulew.

6 »Chique tak ri ticawex xeya la chweche ruwachulew, nukꞌalajisam china Ri-lal. Rique e e la, y xeya la panukꞌab yeyquitakem ri tzij la. 7 Y woꞌora quetaꞌamwaꞌ: Ronoje ri yaꞌom la chwe, ucꞌ lapetinak wi. 8Ma janipa ri xbiꞌij la chwe,nutzijom chique ri xeya la chwe, y riquexquicojo. Yey xquetaꞌmaj cꞌut pakatzijwi riꞌin ucꞌ la in petinakwi y Lal takayomlo la weꞌin.

9»Riꞌin quinelaj co chiwach la paquiwirique; na e ta paquiwi conoje ri ticawex,xew paquiwi ri eyaꞌom la panukꞌab, marique e e la. 10 Conoje ri e cꞌo panukꞌab,e e la. Jecꞌulaꞌ riꞌ, conoje ri e cꞌo pakꞌabRilal, eweꞌin. Y ri yacbal nukꞌij cakꞌalajincuma rique.

11 »Yey riꞌin quintzelej ucꞌ la, naquincanaj ta can che ruwachulew; noꞌjrique quecanajic. Lal Santowilaj Nukaw,chechajij co la chupa ri biꞌ la, ri eyaꞌom lachwe, chaꞌ chuꞌana xa jun quicꞌuꞌx jelaꞌpachaꞌ nuꞌanom riꞌin ucꞌ la. 12 Echiriꞌriꞌin in cꞌo cucꞌ wara che wuꞌwachulew,xebenuchajij chupa ri biꞌ la ri eyaꞌomla chwe. Na jinta junok chique xsachic,xew cꞌu ri jun xex wi sachinak chic chaꞌe cuꞌana janipa ri tzꞌibital can chupa riChꞌaꞌtem la.

13 »Ecꞌu woꞌora quintzelej tanchi ucꞌla. Pero xalokꞌ cꞌa in cꞌo che ruwachulew,cambiꞌij tak waꞌ chique chaꞌ lic canoj ricanimaꞌ che quiꞌcotemal, jelaꞌ pachaꞌ riquiꞌcotemal cꞌo wucꞌ riꞌin.

14 »Riꞌin nuyaꞌom ri Chꞌaꞌtem lachique. Yey tak ri winak re ruwachulew

‡ 16:33 Ri Jesús xuchꞌij uchukꞌab ri mac y ritzel winak.

Page 169: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 17:15 166 Juan 18:11

tzel quequilo ma na junam ta quicꞌuꞌxcucꞌ, jelaꞌ pachaꞌ riꞌin na junam tanucꞌuꞌx cucꞌ ri e re ruwachulew. 15 Na eta cꞌu quinelaj chiwach la chaꞌ quebesajla che ruwachulew, xew lic chechajij lachwach ritzel winak. 16 Rique na junamta quicꞌuꞌx cucꞌ ri e re ruwachulew, jelaꞌpachaꞌ riꞌin na junam ta nucꞌuꞌx cucꞌ ri ere ruwachulew.

17 »Yaꞌa cꞌu la chique quebin jusucꞌchupa ri Kꞌijsak e la, waꞌ e ri Chꞌaꞌtem la.18 Jelaꞌ pachaꞌ Rilal xintak lo la chiquixoꞌlri ticawex che ruwachulew, jecꞌuriꞌlaꞌriꞌin quebenutak bi rique chiquixoꞌl riticawex che ruwachulew. 19 Y cuma cꞌurique, lic nuyaꞌom wib riꞌin che uꞌanic rirajawal cꞌuꞌx la, chaꞌ jelaꞌ rique quebinjusucꞌ chupa ri Kꞌijsak.

20 »Yey na xew tane quinelaj chi-wach la paquiwi rique, ma e cantzꞌonojcheꞌla paquiwi ri cꞌamajaꞌ caquicoj rinubiꞌ ruma caquita ri tzijonic caquiꞌanrique. 21 Lal Nukaw, cantzꞌonoj co cheꞌlachuꞌana xa jun quicꞌuꞌx chiquiwach ju-nam kucꞌ riꞌoj, jelaꞌ pachaꞌ riꞌin ucꞌ lay Rilal wucꞌ riꞌin, chaꞌ ri e cꞌo cheruwachulew caquicojo e rilal takayom lola we riꞌin.

22»Ri yacbal nukꞌij yaꞌom la chwe riꞌin,xinya chique rique chaꞌ chuꞌana xa junquicꞌuꞌx jelaꞌ pachaꞌ Rilal y riꞌin xa junkacꞌuꞌx. 23 Riꞌin in cꞌo cucꞌ rique y Rilalcꞌo la wucꞌ riꞌin chaꞌ rique cuꞌan xa junquicꞌuꞌx pa sakil wi. Jecꞌulaꞌ riꞌ conojeri ticawex che ruwachulew caquetaꞌmaje Rilal takayom lo la we riꞌin y lic cꞌaxquenaꞌ la ri nutijoꞌn, jelaꞌ pachaꞌ lic cꞌaxquinnaꞌ la riꞌin.

24 »Lal Nukaw, e janipa ri eyaꞌom lapanukꞌab, e cuaj riꞌin quebeꞌcꞌola wucꞌpa quineꞌcꞌola wi, chaꞌ caquil ri yacbalnukꞌij yaꞌom la. Ma xex wi cꞌax innaꞌomlo la, chwi echiriꞌ cꞌamajaꞌ ne cajekerruwachulew. 25 Nukaw, Rilal lic Laljusucꞌ, yey ri ticawex che ruwachulewna quetaꞌam ta wach la. Noꞌj riꞌin we-taꞌam wach la yey ri nutijoꞌn quetaꞌame Rilal takayom lo la we riꞌin. 26 Lic cꞌutnukꞌalajisamchiquiwach chinaRilal y cꞌaquintajin ne che ukꞌalajisaxic waꞌ, chaꞌri rutzil cꞌuꞌx la chwe riꞌin, cacꞌojiꞌ cucꞌrique y jelaꞌ quincꞌojiꞌ riꞌin pa canimaꞌ»

xchaꞌ.18

Cachap bi ri Jesús(Mt. 26:47-56; Mr. 14:43-50; Lc. 22:47-53)

1 Echiriꞌ ri Jesús xuqꞌuis ubiꞌxiquil takwaꞌ, xel bi junam cucꞌ rutijoꞌn, xquikꞌaxujcꞌu ri rakanaꞌ Cedrón y xeboc chupa junwerta cꞌo chiriꞌ. 2 Ri Judas, ri cacꞌayin re riJesús, retaꞌam chi ri luwar, ma uqꞌuiyal lajri Jesús cucꞌ rutijoꞌn quimolom quib chiriꞌ.

3 Ecꞌu ri Judas xoponic, ebucꞌamom biuqꞌuiyal soldados y tak ri chajinel re riRocho Dios. Rique cucꞌaꞌam tak chapabal,yey e cꞌo ri cawolol ri qui akꞌ y e cꞌo ri xaquitzuqꞌuem qui akꞌ. Waꞌ etakom bi cumari nimak e aj chacunel pa Rocho Dios y rifariseos.

4 Ecꞌu ri Jesús ruma retaꞌam chi ronojeri catajin lo puwiꞌ, xebuꞌcꞌulu apanok yxutzꞌonoj chique:

—¿China ri quitzucuj? —xchaꞌ.5Rique xquicꞌul uwach:—E Jesús ri aj Nazaret —xechaꞌ.Ri Jesús xubiꞌij cꞌu chique:—In riꞌin —xchaꞌ.Yey ri Judas, ri cacꞌayin re, cꞌo chiquixoꞌl

ri cacaj caquichap bi ri Jesús. 6 Echiriꞌxubiꞌij ri Jesús chique: “In riꞌin”, xetzelejchiquij y xetzak pulew.

7 Ecꞌu ri Jesús xutzꞌonoj tanchi chique:—¿China ri quitzucuj? —xchaꞌ.Y rique xquibiꞌij:—E Jesús ri aj Nazaret —xechaꞌ.8Xubiꞌij cꞌu ri Jesús chique:—Riꞌin nubiꞌim chi che alak; “In riꞌin.”

We in cꞌu ri quintzucuj alak, yaꞌa bi alakluwar chique wa nutijoꞌn chebeꞌojana —xcha chique. 9 E xubiꞌij waꞌ ri Jesús chaꞌ ecuꞌana ri ubiꞌim chic: «Na jinta junok xsachchique ri ebuyaꞌom ri Nukaw chwe.»✡

10 Ecꞌu ri Simón Pedro rucꞌaꞌam jun es-pada. Xresaj cꞌu ulok y xujochij bi rux-iquin uwiquikꞌab ri raj chac ri cajawal rajchacunel pa Rocho Dios. Wa aj chac Malcorubiꞌ.

11Ri Jesús xubiꞌij cꞌu che ri Pedro:—Chacꞌolo ra espada chupa rucꞌolibal.

¿Na quinicꞌow ta cami riꞌ pa ri cꞌaxcꞌobicwee ri Nukaw intakayom lo che? —xchaꞌ.

✡ 18:9 Jn. 17:2

Page 170: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 18:12 167 Juan 18:3112 Ecꞌuchiriꞌ, ri soldados y ri takanel que,

junam cucꞌ raj judiꞌab e chajinel re ri RochoDios, xquichap ri Jesús y xquiyutu.

Ri Jesús cꞌo chiquiwach raj kꞌatal tzij(Mt. 26:57-58; Mr. 14:53-54; Lc. 22:54)

13 Xquicꞌam cꞌu bi ri Jesús chwa ri Anás,rukaw-ujiꞌ ri Caifás ri cajawal raj chacunelpa Rocho Dios chupa laꞌ la junab. 14 Yey eCaifás ri ubiꞌim chique raj judiꞌab: «E másutz we ta e laꞌ xa jun chi achi cacam cumaconoje ri tinamit.»✡

Ri Pedro cubiꞌij na retaꞌam ta uwach ri Jesús(Mt. 26:69-70; Mr. 14:66-68; Lc. 22:55-57)

15Ri Simón Pedro y jun chic tijoꞌn eteranbi chirij ri Jesús. Waꞌ wa jun chic tijoꞌn etaꞌ-matal uwach ruma ri cajawal raj chacunelpa Rocho Dios; ecꞌu rire xoc bi rucꞌ ri Jesúsche ruwa ja re ri rocho ri aj wach. 16 Noꞌjri Pedro xcanaj can chwa ri puerta pa be.Ruma cꞌu riꞌ, xel lo ri jun tijoꞌn etaꞌmataluwach ruma ri cajawal raj chacunel paRocho Dios, xchꞌaꞌt rucꞌ rali aj chajal re ripuerta chaꞌ cuya luwar che ri Pedro coc bi.

17 Ecꞌuchiriꞌ rali xutzꞌonoj che ri Pedro:—¿Na lal ta nawi jun chique rutijoꞌn laꞌ

la jun achi? —xchaꞌ.Ri Pedro xucꞌul uwach:—Na in taj —xchaꞌ.18Ruma cꞌu lic cꞌax tew, raj chaquib y ri e

chajinel e tacꞌal chuchiꞌ jun akꞌ quinucꞌumre caquimikꞌisaj quib. Yey ri Pedro cꞌo cucꞌchuchiꞌ ri akꞌ.

Ri Anás cuta uchiꞌ ri Jesús(Mt. 26:59-66; Mr. 14:55-64; Lc. 22:66-71)

19Ri cajawal raj chacunel pa Rocho Dios*xujek utzꞌonoxic che ri Jesús paquiwi takrutijoꞌn y puwi rucꞌutunic.

20Ri Jesús xubiꞌij che:—Riꞌin in tzijoninak chiwachil chiqui-

wach conoje ri winak, xaki in cꞌutuninakpa tak sinagogas y pa ri Rocho Dios pacaquimol wi quib raj judiꞌab. Na jinta cꞌonubiꞌim xa xeꞌlakꞌay. 21 ¿Suꞌchac cꞌu riꞌcatzꞌonoj alak chwe puwi ri nucꞌutunic? Etzꞌonoj alak chique ri e tayom we riꞌin, marique quetaꞌam saꞌ ri nucꞌutum chiquiwach—xchaꞌ.

22Echiriꞌ xubiꞌij waꞌ ri Jesús, jun chique rie chajinel xupachꞌ jun kꞌab chupalaj ri Jesúsy xubiꞌij che:

—¿Utz neba jelaꞌ cacꞌulubej uwach ri ca-jawal raj chacunel pa Rocho Dios? —xchaꞌ.

23Ri Jesús xucꞌul uwach:—We ximbiꞌij juna chꞌaꞌtem na utz taj,

biꞌij la riꞌ saꞌ ri na utz taj ximbiꞌij. Noꞌj weutz ri ximbiꞌij, ¿suꞌchac cꞌu riꞌ xinchꞌay la?—xchaꞌ.

24 Yutum chi ri Jesús, ri Anás xutak bichwa ri Caifás, ri cajawal raj chacunel paRocho Dios.

Ri Pedro cubiꞌij tanchic na retaꞌam tauwach ri Jesús

(Mt. 26:71-75; Mr. 14:69-72; Lc. 22:58-62)25 Ecꞌu ri Pedro tacꞌal chuchiꞌ ri akꞌ,

cumikꞌisaj rib. Yey e cꞌo jujun jewaꞌxquibiꞌij che:

—¿Na lal ta nawi jun chique rutijoꞌn laꞌla jun achi? —xechaꞌ.

Ri Pedro xrewaj, jewaꞌ xubiꞌij:—¡Jaꞌi! Na in taj —xchaꞌ.26 Chiriꞌ cꞌo jun raj chac ri cajawal raj

chacunel pa Rocho Dios. Rire cꞌo chuxche ri jun xjochix ruxiquin ruma ri Pedro.Xutzꞌonoj cꞌu che ri Pedro:

—¿Na xinwil ta neba wach la chilaꞌ pa riwerta rucꞌ ri Jesús? —xchaꞌ.

27 Yey ri Pedro xrewaj tanchic, yecꞌuchiriꞌ xbixon lo ri teren.

Ri Jesús cayaꞌiꞌ chwach ri takanel Pilato(Mt. 27:1-2; Mr. 15:1; Lc. 23:1)

28 E riꞌ catajin usakiric echiriꞌ xesax bi riJesús chwa rocho ri Caifás y xcꞌam bi pa ripalacio re ri Pilato, ri takanel aj Roma. Ecꞌuri aj judiꞌab na xeboc ta chupa ri palaciochaꞌ na caquichꞌulaj ta quib chwach ri Diosy jecꞌulaꞌ utz caquitij ri cena re Pascua.†

29 E uwariꞌche, ri takanel Pilato xel lokchaꞌ cachꞌaꞌt cucꞌ y xubiꞌij chique:

—¿Saꞌ rumac waꞌchi cacoj alak? —xchaꞌ.30Raj judiꞌab xquicꞌul uwach:—We tamaji aj mac, na cakaya ta riꞌ

pakꞌab la —xechaꞌ.31 Ecꞌu ri Pilato xubiꞌij chique:

✡ 18:14 Jn. 11:49-50 * 18:19 Ri Anás icꞌowinak cajawal raj chacunel pa Rocho Dios; e uwariꞌche cꞌa cabiꞌx waꞌche, tob chupa waꞌ wa junab e Caifás ri xcꞌojiꞌic. † 18:28 Chiquiwach raj judiꞌab we e laꞌ queboc pa rocho junok nacuqꞌuil ta raj judiꞌab, rucꞌ waꞌ quemacun chwach ri Dios y na takal ta cꞌu riꞌ chique caquiꞌan ri nimakꞌij Pascua. Rumawaꞌ na xcaj taj queboc chupa ri rocho ri takanel Pilato.

Page 171: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 18:32 168 Juan 19:9—Cꞌama bi alak y kꞌata alak tzij puwiꞌ

jelaꞌ pachaꞌ ri cubiꞌij ri tzijpixab e alak —xchaꞌ.

Pero raj judiꞌab xquicꞌul uwach:—Riꞌoj oj aj judiꞌab na jinta pakakꞌab

cakakꞌat tzij re camic puwi junok‡—xechaꞌ.32 Jelaꞌ e xuꞌana pachaꞌ rubiꞌim lo ri Jesús

puwi rucamic.§Ri Pilato cuta uchiꞌ ri Jesús(Mt. 27:11-14; Mr. 15:1-5)

33 Ri Pilato xoc tanchi ubi chupa ri pala-cio, xusiqꞌuij ri Jesús y xutzꞌonoj che:

—¿Lal cami riꞌ ri rey que raj judiꞌab? —xchaꞌ.

34Ri Jesús xubiꞌij che:—¿Xa pa e la caꞌan la wa tzꞌonobal chwe

o cꞌo ebiꞌyom re cheꞌla? —xchaꞌ.35Ri Pilato xucꞌul uwach:—Na jinta we riꞌin che waꞌ, ma ¿in neba

cuqꞌuil raj judiꞌab? Yey ri xeyaꞌw e lapanukꞌab e ri winak re ri tinamit la cucꞌ rinimak e aj chacunel pa Rocho Dios. ¿Saꞌ cꞌuri mac ꞌanom la? —xchaꞌ.

36 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach:—Ri nutakanic riꞌin na re ta wara che

ruwachulew. Ma we ta re wara, xechꞌoꞌjinta cꞌu riꞌ ri nutijoꞌn chaꞌ na quinyaꞌ tapaquikꞌab raj judiꞌab. Noꞌj ri nutakanic nare ta wara che ruwachulew —xchaꞌ.

37Xubiꞌij cꞌu ri Pilato che:—¿Katzij cami riꞌ lal rey? —xchaꞌ.Ri Jesús xucꞌul uwach:—Lal cabiꞌn la re, riꞌin in rey. Riꞌin

xinalax che ruwachulew yey xincꞌunicre cankꞌalajisaj ri Kꞌijsak. Janipa cꞌu riquitakem ri Kꞌijsak, e caquita ri cambiꞌijriꞌin —xchaꞌ.

38Ri Pilato xubiꞌij che:—¿Saꞌ riꞌ laꞌ la Kꞌijsak? —xchaꞌ.Echiriꞌ uꞌanom chi wa tzꞌonobal, xel

tanchi ubi ri Pilato, xchꞌaꞌt tanchi cucꞌ rajjudiꞌab y xubiꞌij chique:

—Riꞌin na canrik ta juna umac waꞌchi.39 Ralak lic xex caꞌan wi alak ri coyꞌej alakpa ri nimakꞌij Pascua canyolopij bi chiwachalak juna achi cꞌo pa cárcel. ¿Caꞌaj cami

alak riꞌ e canyolopij bi ri rey que raj judiꞌab?—xchaꞌ.

40 Ecꞌuchiriꞌ, conoje xquijek quesiqꞌuintanchic:

—¡Mayolopij bi la ri Jesús! ¡E yolopij bi lari Barrabás! —xechaꞌ. Yey ri Barrabás e junachi elekꞌom.

19Cakꞌat tzij re camic puwi ri Jesús(Mt. 27:15-31; Mr. 15:6-20; Lc. 23:13-25)

1 Ecꞌu ri Pilato xtakan che cacꞌam biri Jesús y cajichꞌ upa. 2 Yey ri soldadosxquicoj che rujolom ri Jesús jun coronaquipachꞌum rucꞌ qꞌuix. Y xquirip junmanta morato* chirij. 3 Tecꞌuchiriꞌ xekibrucꞌ y caquibiꞌij:

—¡Nim ukꞌij ri rey que raj judiꞌab! —quechaꞌ. Yey caquipachꞌ kꞌab chupalaj.

4Ri Pilato xel tanchi ulok y xubiꞌij chiqueraj judiꞌab:

—Chilape alak, canwesaj lo waꞌchi chi-wach alak. Chetaꞌmaj cꞌu alak, riꞌin na jintajuna umac canriko —xchaꞌ.

5Ecꞌuchiriꞌ xel lo ri Jesús, cꞌo ri corona reqꞌuix che rujolom y ripom ri mantamoratochirij. Xubiꞌij cꞌu ri Pilato chique:

—¡Riꞌ rachi cꞌo chiwach alak! —xchaꞌ.6 Echiriꞌ ri nimak e aj chacunel pa Rocho

Dios cucꞌ ri e chajinel re ri Rocho Diosxquil ri Jesús, xquijek quesiqꞌuinic, jewaꞌcaquibiꞌij:

—¡Camisax chwa cruz! ¡Camisax chwacruz! —quechaꞌ.

Ecꞌu ri Pilato xubiꞌij chique:—We e riꞌ, cꞌama bi ralak y camisaj alak

chwa cruz, pero riꞌin na jinta juna umaccanriko —xchaꞌ.

7Raj judiꞌab xquicꞌul uwach:—Riꞌoj cꞌo jun takanic pakawiꞌ y cu-

biꞌij cꞌu riꞌ takal che rire cacamisaxic mauꞌanom Ucꞌajol Dios che rib —xechaꞌ.

8 Echiriꞌ ri Pilato xuta waꞌ, xoc más xiꞌinib rucꞌ. 9 Xoc cꞌu tanchi ubi pa ri palacio yxutzꞌonoj che ri Jesús:

—¿Pa lal petinak wi rilal?† —xchaꞌ. Perori Jesús na xucꞌul ta uwach.

‡ 18:31 Ri tzijpixab que raj judiꞌab catakan che caꞌan junok paꞌbaj we kꞌatom chi tzij re camic puwiꞌ. Pero chupa laꞌla kꞌij, xew cꞌo pukꞌab ri gobierno re Roma cukꞌat tzij re camic puwi junok. § 18:32 Raj judiꞌab na caquicamisajta junok chwa cruz; xew raj Roma quebanaw waꞌ. Yey ri Jesús ubiꞌim chic cacamisax chwa cruz. Jn. 3:14; 8:28; 12:32* 19:2 “Morato”: Quil “púrpura” pa vocabulario. † 19:9 Ri Pilato na cutzꞌonoj taj pa xalax wi ri Jesús; ri carajcaretaꞌmaj e we ri Jesús xa e jun ticawex o we rucꞌ ri Dios petinak wi.

Page 172: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 19:10 169 Juan 19:2910Ri Pilato xubiꞌij cꞌu che:—¿E laꞌ na cacꞌul ta la uwach wa

cantzꞌonoj cheꞌla? ¿Na etaꞌam ta cami lapanukꞌab riꞌin cꞌo wi cancamisaj la chwacruz y panukꞌab cꞌo wi canyolopij bi la? —xchaꞌ.

11Ri Jesús xucꞌul uwach:—Pakatzij wi cambiꞌij cheꞌla, na jinta

cꞌana pakꞌab la catakan la panuwiꞌ wetamaji e ri Dios chilaꞌ chicaj xyaꞌw cheꞌla.E uwariꞌche, china ri xinkꞌatisan pakꞌab la,e más cꞌo umac riꞌ, chiwach rilal —xchaꞌ.

12 Chwi cꞌu riꞌ, ri Pilato lic xutzucujsuꞌanic cuyolopij bi ri Jesús. Pero rajjudiꞌab co quesiqꞌuin che ubiꞌxic:

—¡We xyolopij bi la, na lal ta chi ramigoriꞌ ri nimalaj takanel re Roma; ma china ricuꞌan rey che rib, riꞌ e tzel caril wa nimalajtakanel! —xechaꞌ.

13 Echiriꞌ xuta waꞌ ri Pilato, xutak biresaxic ri Jesús y xtzꞌuyiꞌ pa ri luwar rekꞌatbal tzij “TzꞌakomAbaj” quecha che, yeypa ri chꞌaꞌtem hebreo “Gabatá” rubiꞌ.

14 E kꞌij riꞌ cayijbax pan janipa ri ca-jawax pa ri nimakꞌij Pascua. Ecꞌuchiriꞌxuꞌan tiqꞌuil kꞌij,‡ ri Pilato xubiꞌij chique rajjudiꞌab:

—Riꞌ ri rey e alak —xchaꞌ.15 Noꞌj raj judiꞌab co quesiqꞌuin che

ubiꞌxic:—¡Camisax chwa cruz! ¡Camisax chwa

cruz! —quechaꞌ.Ri Pilato xubiꞌij chique:—¿Cancamisaj cami riꞌ chwa cruz ri rey e

alak? —xchaꞌ.Pero ri nimak e aj chacunel re ri Rocho

Dios xquicꞌul uwach:—Riꞌoj na jinta juna chic karey, xew e

karey ri nimalaj takanel re Roma —xechaꞌ.16Ecꞌu ri Pilato xuya bi ri Jesús paquikꞌab

re cacamisax chwa cruz. Ewi xcꞌam bi riJesús.

Rucamic ri Jesús chwa ri cruz(Mt. 27:32-50; Mr. 15:21-37; Lc. 23:26-49)

17Ri Jesús utelem bi rucruz echiriꞌ xcꞌambi pa ri luwar cabiꞌx che “Luwar re UbakilUjolom Animaꞌ”, yey pa ri chꞌaꞌtem he-breo, “Gólgota”. 18 Chiriꞌ cꞌu riꞌ xyaꞌ wi riJesús chwa ri cruz junam cucꞌ queb chicachijab, jun pa tak utzal; y xcꞌojiꞌ cꞌu Rirechiquinicꞌajal.

19 Ri Pilato utakom chic catzꞌibax waꞌy cayaꞌ cꞌu lo chwi ri cruz: «JESÚS RI AJNAZARET, RI REY QUE RAJ JUDIꞋAB.»

20Yey waꞌ tzꞌibital pa ri chꞌaꞌtem hebreo,pa ri chꞌaꞌtem griego y pa ri chꞌaꞌtem latín.E qꞌui cꞌu chique raj judiꞌab xcajilaj waꞌ, mari luwar pa xyaꞌ wi ri Jesús chwa ri cruz xanakaj cꞌo wi che ri tinamit. 21Yey ri nimake aj chacunel re ri Rocho Dios xquibiꞌij cheri Pilato:

—Na ube taj xtzꞌibaj la “Ri rey que rajjudiꞌab”. Jalcꞌatij la chaꞌ jewaꞌ cubiꞌij: “Rirexubiꞌij: Riꞌin in rey que raj judiꞌab” —xechaꞌ.

22 Pero ri Pilato xubiꞌij chique:—Ri xintak utzꞌibaxic riꞌin, jelaꞌ cacanaj

canok —xchaꞌ.23 Ri soldados echiriꞌ quiyaꞌom chi ri

Jesús chwa ri cruz, xquimol uchiꞌ rukꞌuꞌ,xquijach upa chaꞌ cuꞌan cajib rajaw. Jelaꞌxcaj caquiꞌan rucꞌ rucoton; pero waꞌ xa junupa uꞌanom. 24 Ruma cꞌu waꞌ, ri soldadosjewaꞌ xquibiꞌij chiquiwach:

—Makarichꞌij upa rucoton; kaꞌana junsorteo chaꞌ jelaꞌ cakilo chinok chike cacꞌa-maw bi re —xechaꞌ.

Ecꞌu xuꞌana pachaꞌ ri tzꞌibital can chupaRuchꞌaꞌtem ri Dios:Xquijach quib puwi ri nukꞌuꞌ,ma xquiꞌan sorteo rucꞌ Sal. 22:18cachaꞌ. Yey jecꞌuriꞌlaꞌ xquiꞌan ri soldados.

25 Chunakaj cꞌu ri cruz e cꞌo ruchu riJesús, ruchakꞌ ruchu, ri María rixokil riCleofas y ri María ri aj Magdala. 26 Echiriꞌri Jesús xril pan ruchu cꞌo putzal ri junutijoꞌn lic cꞌax cunaꞌ Rire, xubiꞌij cꞌu panche ruchu:

—Nuchu, chwi cꞌu woꞌora e alab la laꞌ —xchaꞌ.

27Tecꞌuchiriꞌ xubiꞌij che ri jun utijoꞌn cꞌoputzal ri María:

—Ecꞌu riꞌat, chwi woꞌora e achu laꞌ —xchaꞌ. Chwi cꞌu riꞌ, wa jun utijoꞌn ri Jesúsxucꞌam bi ri María chaꞌ queꞌjekela chiro-cho.

28 Ecꞌu ri Jesús retaꞌam ya xuqꞌuis uꞌanicronoje ruchac; yey chaꞌ e cuꞌana janipari tzꞌibital can chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios,jewaꞌ xubiꞌij:

—Catzajin nuchiꞌ✡—xchaꞌ.29 Chiriꞌ cꞌo jun xaro nojinak che vina-

gre. Yey e cꞌo jujun xquichukꞌ jun esponja‡ 19:14 “Tiqꞌuil kꞌij”: Quil “hora” pa vocabulario. ✡ 19:28 Sal. 69:21

Page 173: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 19:30 170 Juan 20:10

chupa, xquixim cꞌu chutzaꞌm jun vara rehisopo y xquiya pan chwa reꞌ ri Jesús.

30Rire xutij ri vinagre, tecꞌuchiriꞌ xubiꞌij:—Xinqꞌuis cꞌu utzaꞌm ri nuchac —xchaꞌ.Ecꞌuchiriꞌ, xuyuxubaꞌ rujolom y xukꞌati-

saj ri ranimaꞌ pukꞌab ri Dios.Jun soldado cutokꞌ rucꞌalcꞌaꞌx ri Jesús rucꞌ

rulanza31 Ecꞌu kꞌij riꞌ cayijbax pan janipa ri ca-

jawax pa ri nimakꞌij Pascua. Ruma cꞌu laꞌ,raj judiꞌab na cacaj taj cacꞌojiꞌ juna caminakchwa cruz pa ri kꞌij re uxlanibal, ma laꞌ lajun kꞌij lic nimalaj nimakꞌij. E uwariꞌchexquitzꞌonoj che ri Pilato cutak ukꞌepic ricakan ri e cꞌo chwa cruz chaꞌ jelaꞌ quecamtan y quekasax cꞌu ulok.

32 Xebec cꞌu ri soldados y xeꞌquikꞌepa ricakan ri e cꞌo chwa cruz pa tak utzal riJesús. Xquiꞌan cꞌu riꞌ che ri nabe, tecꞌuchiriꞌjelaꞌ xquiꞌan che ri jun chic. 33 Pero echiriꞌxekib rucꞌ ri Jesús, xquilo caminak chic;ruma riꞌ, na xquikꞌep ta ri rakan. 34 Narucꞌ ta cꞌu riꞌ, jun chique ri soldados xutokꞌrucꞌalcꞌaꞌx ri Jesús rucꞌ rulanza y cꞌatetanachupa waꞌ xel lo quicꞌ y yaꞌ.

35Ri catzijon re ronoje waꞌ e xilow re; lickatzij cꞌu ri cubiꞌijma lic retaꞌam saꞌ ri xrilo.Yey cutzijoj cꞌu riꞌ chaꞌ cacubiꞌ cꞌuꞌx alakrucꞌ ri Cristo. 36 Ma ronoje tak waꞌ xuꞌanochaꞌ e cuꞌana janipa ri tzꞌibital can chupaRuchꞌaꞌtem ri Dios, ma jewaꞌ cubiꞌij:Na cakꞌep tane junok che rubakil. Nm. 9:12;

Sal. 34:2037Yey jewaꞌ cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Dios:Caquil na cꞌu uwach ri jun xquitokꞌ rucꞌal-

cꞌaꞌx. Zac.12:10

Ri Jesús camukic(Mt. 27:57-61; Mr. 15:42-47; Lc. 23:50-56)

38 Qꞌuisbal re tak waꞌ, ri José aj Ari-matea xuꞌtzꞌonoj che ri Pilato chaꞌ cayaꞌche cucꞌam bi rucuerpo ri Jesús. Yey riJosé e jun chique rutijoꞌn ri Jesús tob xaxeꞌlakꞌay, ma cuxiꞌij rib chiquiwach ri rache aj judiꞌab. Ecꞌu ri Pilato xuya bi che, y riJosé xucꞌam bi rucuerpo ri Jesús.

39Ecꞌu ri Nicodemo, ri jun achi xeꞌchꞌaꞌtarucꞌ ri Jesús chakꞌab,✡ xopon che utoꞌicri José. Rucꞌaꞌam laj jun quintal cunaballic quiꞌ ruxlab, waꞌ mirra uyijbam rucꞌ

áloes. 40 Xquicꞌam cꞌu bi rucuerpo ri Jesúsy xquibolkꞌotij pa jutak rabaꞌj cꞌul cojotal ricunabal che, ma waꞌ lic xex caquiꞌan wi rajjudiꞌab che quimukic ri quecamic.

41 Xa nakaj che ri luwar pa xquicamisajwi ri Jesús chwa ri cruz, cꞌo jun luwarcꞌo chomilaj cheꞌ chwach. Y chiriꞌ cꞌojun mukubal cꞌacꞌ ꞌanom, y na jinta junokmukum chupa. 42 Chiriꞌ cꞌu riꞌ xquimuk wirucuerpo ri Jesús, ma ri mukubal xa nakajcꞌo wi; yey xcaj camukiꞌ ri cuerpo pa ri kꞌijechiriꞌ raj judiꞌab caquiyijbaꞌ pan janipa ricajawax chique pa ri nimakꞌij Pascua, mana utz taj caꞌan mukunic pa ri nimakꞌij.

20Rucꞌastajibal ri Jesús(Mt. 28:1-10; Mr. 16:1-8; Lc. 24:1-12)

1Ri nabe kꞌij che ri semana, ri María ri ajMagdala lic anim tan, cꞌa kꞌekuꞌm nenareꞌ,xeꞌec pa mukutal wi ri Jesús. Y cꞌatexrilo esam chi rabaj chuchiꞌ ri mukubal.2 Ecꞌuchiriꞌ, cacꞌalalic xeꞌec pa e cꞌo wi riSimón Pedro y ri jun chic tijoꞌn lic cꞌaxcanaꞌ ruma ri Jesús, y xubiꞌij cꞌu chique:

—Ri Kajawal xesax bi pa mukutal wi y naketaꞌam taj pa xyaꞌiꞌ wi —xchaꞌ.

3Xebel cꞌu bi ri Pedro y ri jun chic tijoꞌn,y xebec pa xmukiꞌ wi ri Jesús. 4Quicabichalquecꞌalalic xebec; pero ri jun chic tijoꞌnmás xcꞌalal chwa ri Pedro y nabe xoponic.5 Xyuxiꞌ pan chupa ri mukubal y xew xrilri jutak rabaꞌj cꞌul pa xbolkꞌotix wi ri Jesús,pero na xoc tubi.

6 Tecꞌuchiriꞌ xopon ri Simón Pedro, riteran lo chirij. Ecꞌu rire asu xoc chupa rimukubal y xril ri jutak rabaꞌj cꞌul cꞌo canchiriꞌ. 7 Yey ri cꞌul pa xpis wi rujolom riJesús, na junam ta cꞌo rucꞌ ri jutak rabaꞌjcꞌul; ma utuquel cꞌolic, busum canok.

8 Ecꞌuchiriꞌ, xoc bi ri jun chic tijoꞌn rixopon nabe chwach ri mukubal. Xewxril cꞌu riꞌ waꞌ, xucojo cꞌastajinak chubiri Jesús chiquixoꞌl ri ecaminak. 9 Ma ripetinak lok rique cꞌamajaꞌ ne quimajomusucꞌ Ruchꞌaꞌtem ri Dios pa cubiꞌij wi: RiJesús lic chirajawaxic cacꞌastaj bi chiquixoꞌlri ecaminak.*

10Y xetzelej cꞌu ri queb tijoꞌn pa e cꞌo wiri cachbiꞌil.

✡ 19:39 Jn. 3:1-2 * 20:9 Jn. 2:22; 12:16; Sal. 16:8-11; Jon. 1:17; Mt. 12:40; Hch. 2:25-28; Lc. 24:25-27,44-46; 1 Co.15:4

Page 174: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 20:11 171 Juan 20:29Ri Jesús cucꞌut uwach chwach ri María ri aj

Magdala(Mr. 16:9-11)

11 Pero ri María cokꞌic tacꞌal can chu-nakaj ri mukubal. Ecꞌu laꞌ cokꞌic, xyuxiꞌapanok y xtzuꞌn pan chupa ri mukubal.12 Xeril cꞌu pan queb ángeles sak quikꞌuꞌetzꞌul jun chuꞌjolom y jun chi rakan che riluwar pa xyaꞌiꞌ wi rucuerpo ri Jesús.

13 Ecꞌu ri ángeles xquitzꞌonoj che riMaría:

—Ixok, ¿suꞌchac catokꞌic? —xechaꞌ.Ri María xucꞌul uwach:—Ma xcꞌam bi ri Wajawal y na wetaꞌam

taj pa xyaꞌiꞌ wi —xchaꞌ.14 Tecꞌuchiriꞌ, xtzuꞌn chirij. Cꞌate xrilo

tacꞌal ri Jesús chiriꞌ, pero rire na xretaꞌmajtaj we e ri Jesús.

15 Ecꞌu ri Jesús xutzꞌonoj che ri María:—Ixok, ¿suꞌchac catokꞌic? ¿China ri

catzucuj? —xchaꞌ.Ri María xuchꞌobo wa jun achi laj e cha-

jinel re ri werta, y jewaꞌ cꞌu xubiꞌij che:—Achi, we lal xcꞌamaw bi la re, biꞌij la

chwe pa xeꞌyaꞌa wi la chaꞌ quiꞌncꞌamaꞌ —xchaꞌ.

16 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij che:—¡María! —xchaꞌ.Ri María xutzuꞌ uwach y jewaꞌ xubiꞌij

che:—¡Raboni! (Wa chꞌaꞌtem pa hebreo

queꞌelawi: “Lal tijonel”.)17Ri Jesús xubiꞌij che:—Chinatzokopij, ma cꞌamajaꞌ quinakꞌan

rucꞌ ri Nukaw. Jat y chabiꞌij chique conojeri nu hermanos: Riꞌin quinakꞌan pa cꞌo wiri Nukaw yey Ikaw riꞌix; ri nu Dios riꞌin yeyi Dios riꞌix —xchaꞌ.

18Xeꞌec cꞌu riMaría ri ajMagdala cucꞌ ru-tijoꞌn ri Jesús y xuꞌtzijoj chique xril uwachri Kanimajawal. Yey xutzijoj chique janipari xbiꞌx bi che ruma ri Jesús.

Ri Jesús cucꞌut uwach chiquiwach rutijoꞌn(Mt. 28:16-20; Mr. 16:14-18; Lc. 24:36-49)

19 Che cꞌu ri rocbal rakꞌab che ri nabekꞌij re ri semana, rutijoꞌn ri Jesús quimolomquib, quitzꞌapim quichiꞌ ruma quixiꞌimquib chiquiwach ri e ajwachque raj judiꞌab.Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xakicꞌateꞌt xwinakiric y

xtaqꞌuiꞌ chiquixoꞌl rutijoꞌn. Xuya cꞌu rutzilquiwach, jewaꞌ xubiꞌij chique:

—Cꞌola utzil chomal iwucꞌ —xchaꞌ.20 Tecꞌuchiriꞌ, xucꞌut rukꞌab y rucꞌalcꞌaꞌx

chiquiwach. Ecꞌu rique lic xequiꞌcoticechiriꞌ xquil uwach ri Kanimajawal.

21 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij tanchi chique:—Cꞌola utzil chomal iwucꞌ. Jelaꞌ pachaꞌ

ri Nukaw xinutak lo riꞌin, jecꞌuriꞌlaꞌ riꞌinquixintak bi riꞌix —xchaꞌ. 22 Ecꞌuchiriꞌ,xuxutꞌuj† quiwiꞌ y xubiꞌij chique:

—Chicꞌulu ri Santowilaj Ruxlabixel riDios. 23We cꞌo junok cutzelej utzij chwachri Dios, yaꞌtal pikꞌab quikꞌalajisaj che: “RiDios ucuyum chi amac.” Yey we cꞌo junokna cutzelej ta utzij chwach ri Dios, yaꞌtalpikꞌab quikꞌalajisaj che: “At tanal rucꞌ ra-mac chwach ri Dios”✡—xchaꞌ.

Ri Jesús cucꞌut uwach chwach ri Tomás24 Ri Tomás ri cabiꞌx “yoꞌx” che, e jun

chique ri cablajuj utijoꞌn ri Jesús. Rirena jintaj echiriꞌ xopon ri Jesús cucꞌ rique.25 Ecꞌu ri jujun chic tijoꞌn echiriꞌ xquiluwach ri Tomás, jewaꞌ xquibiꞌij che:

—¡Riꞌoj xkil uwach ri Kanimajawal! —xechaꞌ.

Pero ri Tomás jewaꞌ xubiꞌij chique:—Riꞌin xew cancojo we nabe na canwil

rutel ri clawux pukꞌab y canjuꞌ ruwi nukꞌabchupa yey canjuꞌ ri nukꞌab pucꞌalcꞌaꞌx. Noꞌjwe na canꞌan ta waꞌ, riꞌ na cancoj taj —xchaꞌ.

26 Icꞌowinak chi cꞌu wajxakib kꞌij, ri tijoꞌnquimolom tanchi quib chupa ri ja y cꞌo riTomás cucꞌ. Tob quitzꞌapim cꞌu quichiꞌ,ri Jesús xakicꞌateꞌt xwinakiric y xtaqꞌuiꞌchiquixoꞌl. Ewi xuya rutzil quiwach, jewaꞌxubiꞌij:

—Cꞌola utzil chomal iwucꞌ —xchaꞌ.27 Tecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij che ri Tomás:—Chawila ri nukꞌab y chajuꞌu ruwi akꞌab

wara, yey chajuꞌu pe lo laꞌkꞌab pa wanucꞌalcꞌaꞌx. Muꞌan cꞌu ri xa queb acꞌuꞌxwucꞌ; e chacojoꞌ riꞌin in cꞌaslic —xchaꞌ.28 Ecꞌuchiriꞌ, ri Tomás xubiꞌij che ri Jesús:

—¡Lal Wajawal y Lal nu Dios! —xchaꞌ.29Yey ri Jesús xubiꞌij che:—Tomás, cꞌa e laꞌ xacojo ruma xawil

na nuwach. Nim cꞌu quikꞌij calaxic ri na† 20:22 Waꞌ e cucuxtaj chike ri xuꞌan ri Dios echiriꞌ xuꞌan ri nabe achi. Quil Génesis 2:7. Yey echiriꞌ ri Jesús xuxutꞌujquiwiꞌ rutijoꞌn, e queꞌelawi cuꞌan tanchi cꞌacꞌ che ri ticawex ruma ri Ruxlabixel ri Dios. ✡ 20:23 Mt. 16:19; 18:18

Page 175: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 20:30 172 Juan 21:18

quilom ta nuwach yey na rucꞌ ta cꞌu riꞌ,caquicojo riꞌin in cꞌaslic —xchaꞌ.

Ruchac wa libro xtzꞌibaxic30 Ri Jesús xuꞌan uqꞌuiyal cꞌutubal re

ruchukꞌab ri Dios chiquiwach rutijoꞌn, ywaꞌ na ronoje taj tzꞌibital chupa wa libro.31Pero janipa cꞌu wa xtzꞌibaxic, e chaꞌ cacojalak ri Jesús e ri Cristo, Rucꞌajol ri Dios, y cꞌocꞌu cꞌaslemal alak riꞌ ruma cacoj alak rubiꞌ.

21Ri Jesús cucꞌut uwach chiquiwach wukub

chique rutijoꞌn1 Tecꞌuchiriꞌ ri Jesús xucꞌut tanchi rib

chiquiwach rutijoꞌn chuchiꞌ ri mar reTiberias. Jewaꞌ xuꞌano: 2 Junam e cꞌo riSimón Pedro, ri Tomás ri caquibiꞌij “Yoꞌx”che, ri Natanael ri aj Caná re Galilea, riqueb ucꞌajol ri Zebedeo y caꞌib chic chiquerutijoꞌn ri Jesús. 3 Ecꞌu ri Simón Pedroxubiꞌij chique:

—Quinꞌec pa chapoj car —xchaꞌ.Rique xquibiꞌij che:—Cojꞌec riꞌ awucꞌ —xechaꞌ.Xebec cꞌut y xeboc bi chupa jun barco,

pero laꞌ laꞌkꞌab wi na jinta cꞌana carxquichapo.

4 Echiriꞌ catajin usakiric, rutijoꞌn xquiljun achi tacꞌal chuchiꞌ ri mar, pero naxquetaꞌmaj taj we e ri Jesús. 5Xubiꞌij cꞌu riJesús chique:

—Ix walcꞌoꞌal, ¿na jinta car ichapom? —xchaꞌ.

Rique xquicꞌul pan uwach:—Na jintaj —xechaꞌ.6Xubiꞌij cꞌu ri Jesús chique:—Chiliqꞌuij liꞌatarraya puwiquikꞌab ri

barco y chiwilapeꞌ ma quebiwesaj lo car —xchaꞌ.

Rique e xquiꞌano yey na caquichꞌij ta chicꞌu lo resaxic riꞌ ri qui atarraya pa ri yaꞌruma ruqꞌuiyal car e cꞌo chupa.

7 Ecꞌu ri jun tijoꞌn lic cꞌax canaꞌ ruma riJesús, xubiꞌij che ri Pedro:

—¡E Kanimajawal! —xchaꞌ.Ri Simón Pedro xew xuto e ri Jesús,

xucojolaꞌ rukꞌuꞌ resam y xucꞌak bi rib pa riyaꞌ. 8 Yey ri jujun chic tijoꞌn xecꞌun rucꞌri barco chuchiꞌ ri mar, quicharem ri quiatarraya nojinak che car, ma laj xa cienmetros e cꞌo wi che ruchiꞌ ri yaꞌ.

9 Echiriꞌ xekaj lo chuꞌlew, cꞌate xquilonucꞌutal jun akꞌ, y puwi ri rachakꞌaꞌl cꞌo juncar y cꞌo pam chiriꞌ.

10Xubiꞌij cꞌu ri Jesús chique:—Chicꞌama lo jujun chique ri car, ri cꞌa e

laꞌ xebichap lok —xchaꞌ.11 Ri Simón Pedro xoc pa ri barco y

xucharej bi cꞌa chuchiꞌ ri mar ri atarrayanojinak che nimak tak car, ma e cientocincuenta y tres ri car e cꞌo chupa. Tob lice qꞌui ri car, na xrakaroꞌb ta ri atarraya.

12 Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij ri Jesús:—Chixpetok, chixwoꞌkok —xcha chique.Na jinta cꞌu junok chique rutijoꞌn xraj

cutzꞌonoj che china Rire, ma quetaꞌam e riKanimajawal.

13 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xucꞌam ri pam yxuya chique, y jelaꞌ xuꞌan rucꞌ ri car.

14 E urox laj waꞌ xucꞌut uwach ri Jesúschiquiwach rutijoꞌn chwi lo rucꞌastajibalchiquixoꞌl ri ecaminak.

Ri Jesús cachꞌaꞌt rucꞌ ri Simón Pedro15 Echiriꞌ xquiqꞌuis utijic ri quiwa, ri

Jesús xutzꞌonoj che ri Simón Pedro:—Simón, at ucꞌajol ri Jonás, ¿más nawi

cꞌax quinanaꞌ riꞌat chwa ri cꞌaxnaꞌbal wecaquiꞌan wa jujun chic? —xchaꞌ.

Ri Pedro xucꞌul uwach:—Wajawal, rilal etaꞌam la cꞌo rutzil

nucꞌuꞌx cheꞌla —xchaꞌ.Ri Jesús xubiꞌij che:—Chebatzuku cꞌu riꞌ ri raltak co nubexex

—xchaꞌ.16Xutzꞌonoj chucalaj:—Simón, at ucꞌajol ri Jonás, ¿lic cꞌax

quinanaꞌ rucꞌ ronoje acꞌuꞌx? —xchaꞌ.Ri Pedro xucꞌul uwach:—Wajawal, rilal etaꞌam la cꞌo rutzil

nucꞌuꞌx cheꞌla —xchaꞌ.Xubiꞌij tanchi cꞌu ri Jesús che:—Chebachajij cꞌu riꞌ ri nubexex —xchaꞌ.17Xutzꞌonoj churox laj:—Simón, at ucꞌajol ri Jonás, ¿katzij cꞌo

rutzil acꞌuꞌx chwe? —xchaꞌ.Ri Pedro lic xuchap bis ruma e urox laj riꞌ

xtzꞌonox che. Xubiꞌij cꞌu riꞌ:—Wajawal, rilal etaꞌam la ronoje, etaꞌam

cꞌu la riꞌin cꞌo rutzil nucꞌuꞌx cheꞌla —xchache.

Xubiꞌij cꞌu ri Jesús che:—Chebatzuku cꞌu riꞌ ri nubexex.

18 Pakatzij wi cambiꞌij chawe: Echiriꞌ atala, riꞌat atuquel caxim rapas y cateꞌec

Page 176: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Juan 21:19 173 Juan 21:25pa cawaj wi cateꞌec. Noꞌj echiriꞌ catuꞌananimalaj winak, cayac laꞌkꞌab y jun chiccaximow rapas y catucꞌam bi pa na cawajta wi cateꞌec —xchaꞌ.

19Ri Jesús xubiꞌij waꞌ chaꞌ cukꞌalajisaj saꞌrucamic ri Pedro caꞌanic re yacbal ukꞌij riDios. Tecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij che:

—¡Chat-tereja lo chwij! —xchaꞌ.20 Echiriꞌ xtzuꞌn ri Pedro chirij, xrilo

chiquij teran lo ri jun tijoꞌn lic cꞌax canaꞌruma ri Jesús, waꞌ e ri xjaꞌiꞌ putzal riJesús pa ri jun waꞌim echiriꞌ xutzꞌonojche: «Wajawal, ¿China ri cacꞌayin e la?»✡21Ecꞌu ri Pedro echiriꞌ xril ri jun chic tijoꞌn,xutzꞌonoj che ri Jesús:

—Wajawal, yey rire, ¿saꞌ ri cucꞌulumaj?—xchaꞌ.

22Ri Jesús xucꞌul uwach:—¿Suꞌchac catzꞌonoj? We cuaj riꞌin cꞌa

cꞌas rire echiriꞌ quincꞌun tanchic, na jintaawe che. Riꞌat chat-tereja lo chwij —xchaꞌ.

23Ruma cꞌu wa xubiꞌij ri Jesús, xeꞌec utz-ijoxic chiquixoꞌl ri quicojom rubiꞌ ri Cristo:«Laꞌ la jun utijoꞌn na cacam taj.» Pero riJesús na xubiꞌij ta che we na cacam taj,ma xew xubiꞌij waꞌ: «¿Suꞌchac catzꞌonoj?We cuaj riꞌin cꞌa cꞌas rire echiriꞌ quincꞌuntanchic, na jinta awe che.»

24 Ecꞌu waꞌ wa jun tijoꞌn e ri cajiquibanuwach tak waꞌ y e xtzꞌiban waꞌ. Yey riꞌojketaꞌam cꞌut lic katzij ronoje wa tzꞌibitalic.

25 Lic cꞌo uqꞌuiyal chac xuꞌan ri Jesústob na ronoje ta waꞌ tzꞌibital can chupa walibro. Yey we ta e laꞌ catzꞌibax ronoje takri xuꞌano, riꞌin canchꞌob rakan na coc taneche ruwachulew tak ri wuj pa catzꞌibax wi.Amén.

✡ 21:20 Jn. 13:25

Page 177: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 1:1 174 Hechos 1:18

Janipa ri xquiꞌan takrutakoꞌn ri Cristo

Ri ubiꞌim lo ri Jesús puwi ri Ruxlabixel riDios

1 Chupa ri nabe nulibro, xintzꞌibaj panche rilal Teófilo, puwi tak ri xuꞌan ri Jesúsy tak ri xucꞌutu chwi lo ri jekebal re ruchac2 cꞌa chupa ri kꞌij echiriꞌ xcꞌul chilaꞌ chicajruma ri Dios. Chwach cꞌu pan riꞌ rube-nam chilaꞌ chicaj, Rire ruma ri SantowilajRuxlabixel ri Dios xuya can takanic chiquerutakoꞌn* ebuchaꞌom puwi tak ri chira-jawaxic caquiꞌano. 3 Chwi cꞌu rucamic,xcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak y cꞌa xcꞌo-jiꞌ cuarenta kꞌij che ruwachulew. Chupa takcꞌu laꞌ la kꞌij, uqꞌuiyal laj e laꞌ xucꞌut uwachchiquiwach rutakoꞌn y xchꞌaꞌt cucꞌ puwi ritakanic re ri Dios. Jecꞌulaꞌ riꞌ, lic xucꞌutupakatzij wi Rire cꞌaslic.

4Echiriꞌ ri Jesús e laꞌ cꞌa cꞌo cucꞌ rutakoꞌn,xubiꞌij chique:

—Chixcꞌola Jerusalem chaꞌ quiwoyꞌej ru-biꞌtisinic ri Nukaw, ri nutzijom chi lo riꞌinchiwe; waꞌ e ri bautismo re ri Ruxlabixel riDios. 5 Pakatzij wi ri Juan xuya ri bautismorucꞌ yaꞌ; noꞌj ri bautismo quicꞌul riꞌix e rucꞌri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios; yey waꞌcuꞌana xa chupa tak waꞌ wa kꞌij catajin lok—xcha chique.

Ri Jesús catzelej chilaꞌ chicaj6 Jun kꞌij cꞌut ri quimolom quib rucꞌ ri

Jesús jewaꞌ xquitzꞌonoj che:—Kajawal, ¿chupa tak waꞌ wa kꞌij oj cꞌo

wi, cayac tanchi nawi la ri takanic re rikatinamit Israel jelaꞌ pachaꞌ ri uꞌanom loojertan?† —xechaꞌ.

7Y ri Jesús xucꞌul uwach:—Riꞌix na yaꞌtal ta chiwe quiwetaꞌmaj

rukꞌijol y ruꞌorayil echiriꞌ cuꞌana tak waꞌri Nukaw, ma ronoje waꞌ xew pukꞌab Rirecꞌo wi. 8 Pero quicꞌul cꞌu ichukꞌab riꞌixechiriꞌ cakaj lo ri Santowilaj Ruxlabixel riDios piwiꞌ y quixuꞌana cꞌu ix tzijol weꞌinchupa wa tinamit Jerusalem, chupa ronoje

ri luwar re Judea y re Samaria y cꞌa cheronoje luwar re ruwachulew—xcha chique.

9 Ecꞌuchiriꞌ xuqꞌuis ubiꞌxiquil tak waꞌ,xcꞌambi chilaꞌ chicaj; y ecꞌu laꞌ caquitzutzaꞌrutijoꞌn xsach bi chiquiwach chupa junsutzꞌ. 10 Cꞌa caquitzutzaꞌ cꞌu pan chilaꞌ chi-caj pa xcꞌamwubi ri Jesús, echiriꞌ xewinakirqueb achijab cucꞌ yey waꞌ lic sak ri quikꞌuꞌ.

11 Waꞌchijab xechꞌaw cꞌu chique, jewaꞌxquibiꞌij:

—Achijab ix aj Galilea, ¿suꞌbe cꞌaquixtzutzuꞌn chicaj? Ma wa Jesús, ri xel bichixoꞌl riꞌix y xcꞌul chilaꞌ chicaj, Rire cacꞌuntanchic. Jecꞌulaꞌ pachaꞌ xiwilo xeꞌec, jelaꞌcacꞌun tanchic —xecha chique.

Ri Matías cachaꞌic re cacꞌojiꞌ pucꞌaxel riJudas aj Iscariot

12 Ecꞌuchiriꞌ, ri e takoꞌn xebel bi chwachri juyub Olivos y xetzelej Jerusalem. (Wajuyub xa nakaj cꞌo wi lo che Jerusalem,laj jun kilómetro unajtijil; jecꞌulaꞌ rique naxicꞌow ta uwiꞌ ri caquibinibej che ri yaꞌtalice chirij ri cojobal que raj judiꞌab puwi ri kꞌijre uxlanibal.)‡

13 Echiriꞌ xebopon Jerusalem, xebakꞌanchicaj pa ri caleꞌ ja pa ejekel wi ri Pedro,ri Jacobo, ri Juan, ri Andrés, ri Felipe, riTomás, ri Bartolomé, ri Mateo, ri Jacoborucꞌajol ri Alfeo; ri Simón ri cabiꞌx “riZelote” che y ri Judas ruchakꞌ ri Jacobo. 14Econoje rique lic xa jun quicꞌuꞌx quiyaꞌomquib pa oración, junam cucꞌ jujun ixokib,rucꞌ ri María ruchu ri Jesús yey cucꞌ takruchakꞌ ri Jesús.

15 Chupa cꞌu tak laꞌ la kꞌij, ri Pe-dro xtaqꞌuiꞌ chiquiwach ri hermanosquimolom quib, laj e ciento veinte chiconoje, y jecꞌuwaꞌ xubiꞌij chique:

16 «Hermanos, lic chirajawaxic wi ecuꞌana na ri tzꞌibital can chupa Ruchꞌaꞌtemri Dios puwi ri xubiꞌij ri SantowilajRuxlabixel ruma ri David echiriꞌ xchꞌaꞌtpuwi ri Judas aj Iscariot. Waꞌ e ri xnabejchiquiwach ri xechapaw bi ri Jesús, 17 tobrire e jun kachbiꞌil y xyaꞌ che xchacunjunamkucꞌ chupawa chac re ri Dios» xchaꞌ.

18 (Xlokꞌ cꞌu juchꞌakap ulew rucꞌ ri puakxyaꞌ che ri Judas ruma ri na jusucꞌ taj

* 1:2 “Rutakoꞌn”: Quil “apóstol” pa vocabulario. † 1:6 Caquitzꞌonoj we ri Jesús cuꞌana rey re Israel rucꞌ jun takanicpachaꞌ ri xquiꞌan ri rey David y ri rey Salomón echiriꞌ lic yacom ukꞌij ri tinamit Israel. ‡ 1:12 Chiquiwach raj judiꞌab,xew yaꞌtalic cabin junok jun kilómetro chupa ri kꞌij re uxlanibal.

Page 178: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 1:19 175 Hechos 2:15xuꞌano echiriꞌ xucꞌayij ri Jesús. Ecꞌu riJudas xuꞌxulubaꞌ lo rib chwi jun cheꞌ yechiriꞌ xtzak lok, xrakaroꞌb rupa y ronojeri rixcolob xquich caꞌnic. 19 Waꞌ xquetaꞌ-maj conoje ri ejekel Jerusalem. E uwar-iꞌche, xquicoj “Acéldama” che wa junluwar; waꞌ queꞌelawi “Luwar re Quicꞌ” pa riquichꞌaꞌtem rique.)

20Xubiꞌij cꞌu ri Pedro:«Jecꞌuwaꞌ tzꞌibital can puwi ri Judas

chupa ri libro re ri Salmos:Ri luwar pa jekel wi chuꞌana jun luwar

catzꞌintzꞌotic,y na jinta junok cajekiꞌ chiriꞌ. Sal. 69:25Y jewaꞌ cubiꞌij tanchic:Lic chirajawaxic catzucux jun chic aj chac

chaꞌ cacꞌojiꞌ pucꞌaxel Sal. 109:8cachaꞌ.

21 »E cꞌo cꞌu jujun achijab chikaxoꞌl xexojcachbilam echiriꞌ cꞌa cꞌo ri Jesús kucꞌ,22 chwi lo echiriꞌ xucꞌul ri bautismo rumari Juan y cꞌa echiriꞌ xel bi kucꞌ y xcꞌul chilaꞌchicaj ruma ri Dios. Lic chirajawaxic cꞌutcakacoj junok chique waꞌ waꞌchijab chaꞌjunam cojtzijon puwi rucꞌastajibal ri Jesús»xcha ri Pedro chique.

23 Xequichaꞌ cꞌu caꞌib achijab. Jun e riJosé, ri cabiꞌx Barsabás che y cojom junretzelal ubiꞌ “Justo” quecha che. Ri junchic, Matías rubiꞌ. 24 Y xquiꞌan orar, je-waꞌ xquibiꞌij: «Kajawal, Rilal etaꞌam la riquicꞌuꞌx conoje ri ticawex. Cꞌutu cꞌu lachikawach chinok chique wa caꞌib achijabchaꞌom la 25 chaꞌ cucꞌam bi wa chac y caꞌantakoꞌn la che; jecꞌulaꞌ cacꞌojiꞌ pucꞌaxel riJudas aj Iscariot, ri xrokꞌotaj can ri chacxyaꞌ che y xeꞌec cꞌu pa ri luwar takal che»xechaꞌ.

26 Ecꞌuchiriꞌ, xquiꞌan jun sorteo chaꞌcakꞌalajinic china chique wa caꞌib cacanajcan pucꞌaxel ri Judas; y waꞌ xtzak puwi riMatías. Chwi cꞌu riꞌ, rire xuꞌana e jun cucꞌri junlajuj chic e takoꞌn.

2Rucꞌunibal ri Ruxlabixel ri Dios

1 Echiriꞌ xopon ri nimakꞌij re Pente-costés* e tak rutijoꞌn ri Jesús quimolomquib, conoje uꞌanom xa jun quicꞌuꞌx.2 Xakicꞌateꞌt cꞌut chilaꞌ chicaj xpe pachaꞌ

uchꞌawibal juna unimal tew lic cajuxuxic,yey waꞌ xunojisaj ronoje upa ri ja paquimolom wi quib. 3 Ecꞌuchiriꞌ, xewinakirpachaꞌ urepebal akꞌ y waꞌ xcꞌojiꞌ paquiwiꞌchiquijujunal rique. 4 Yey conoje ri ecꞌo chiriꞌ xquicꞌul ruchukꞌab ri SantowilajRuxlabixel, y xquijek cꞌu riꞌ quechꞌaꞌt pajujun chic chꞌaꞌtem junwi. Chiquijujunalquechꞌaꞌt pa ri chꞌaꞌtem xyaꞌtaj chiqueruma ri Ruxlabixel.

5 Chiriꞌ cꞌut Jerusalem e cꞌo e aj judiꞌablic caquilokꞌnimaj ukꞌij ri Dios. Riquee petinak pa tak uqꞌuiyal tinamit cheruwachulew. 6 Echiriꞌ xquita waꞌ wa chꞌaw-ibal, xepe che rilic. Yey lic xsach quinaꞌojma chiquijujunal xequito quechꞌaꞌt pa takri quichꞌaꞌtem que rique. 7 Ecꞌu laꞌ lic cam-inak canimaꞌ che, xquijek caquibiꞌij chiqui-wach: «¡Chilape alak! ¿Na e ta neba ajGalilea conoje wa quechꞌaꞌtic? 8 ¿Chaꞌta cꞌuriꞌ chikajujunal quekato quechꞌaꞌt pa tak rikachꞌaꞌtem oj alaxinak wi riꞌoj? 9Yey lic pauqꞌuiyal tinamit oj petinak wi. Chikaxoꞌl ecꞌo e aj Partia, e aj Media y e aj Elam. Yey ecꞌo ri ejekel Mesopotamia, Judea, Capado-cia, Ponto y Asia, 10 Frigia y Panfilia, Egiptoy pa tak ri luwar re Libia chwach pana ritinamit Cirene. Yey e cꞌo ri e petinak Roma;chiquixoꞌl waꞌ e cꞌo e aj judiꞌab y e cꞌo ne rina e ta aj judiꞌab quitakem lo ri cꞌutunic queraj judiꞌab. 11E cꞌo e aj Creta y ri e aj Arabia.Yey chikajujunal riꞌoj cakato quechꞌaꞌt pakachꞌaꞌtem puwi tak ri cꞌutubal re runimaluchukꞌab ri Dios» quechaꞌ.

12 Conoje cꞌut lic caminak canimaꞌ chey na caquirik ta chic saꞌ ri caquichꞌobpuwiꞌ, jecꞌuwaꞌ caquibiꞌij chiquiwach:«¿Saꞌ queꞌelawi waꞌ?» quechaꞌ. 13 Yey ecꞌo cꞌu jujun chic quechꞌamin que y jewaꞌcaquibiꞌij: «Laꞌ quekꞌabaric» quechaꞌ.

Ri nabe tzijonic xuꞌan ri Pedro puwi ri Jesús14 Ecꞌuchiriꞌ, ri Pedro xtaqꞌuiꞌic junam

cucꞌ ri junlaluj chic takoꞌn y lic co xchꞌawic,jewaꞌ xubiꞌij:

«Achijab alak aj judiꞌab y onoje ri alakjekel wara Jerusalem, tape alak chi utz ricankꞌalajisaj che alak. 15 Ma e chiwachralak, waꞌ waꞌchijab quekꞌabaric, noꞌj ¡nae ta uꞌanom riꞌ! Ma cꞌa e ne belejeb ora†

* 2:1 “Pentecostés”: Waꞌ queꞌelawi “cincuenta kꞌij”. E jun nimakꞌij catzak cincuenta kꞌij ricꞌowic ri nimakꞌij Pascua.† 2:15 “Belejeb ora”: Quil “hora” pa vocabulario.

Page 179: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 2:16 176 Hechos 2:36

laꞌ che wa anim. 16 Janipa wa cata alak yquil alak woꞌora, waꞌ e ri ubiꞌim chi canri kꞌalajisanel Joel ojertan, echiriꞌ jewaꞌxubiꞌij:17 “Che tak ruqꞌuisbal kꞌij” cubiꞌij ri Dios,“cantak bi ri Wuxlabixel paquiwi conoje ri

ticawex che ruwachulew.E tak cꞌu ri miꞌal alcꞌoꞌal alak caquikꞌalajisaj

ri Nutzij.Ralabo caquilo janipa ri cancꞌut chiqui-

wach;yey e ri nimak winak, pa wachicꞌ caquil wi

janipa ri cankꞌalajisaj chiquiwach.18 Chupa tak cꞌu riꞌ laꞌ la kꞌij, paquiwi ri e

waj chac ixokib y achijab cantak biri Wuxlabixel

chaꞌ jelaꞌ caquikꞌalajisaj ri Nutzij chiqui-wach ri ticawex.

19 Chwa ri caj cancꞌut tak cꞌutubal renuchukꞌab yey waꞌ na jinta ilitaji-nak wi

y che ruwachulew canꞌan cꞌutubal rucꞌquicꞌ, rucꞌ akꞌ y rucꞌ mayul re sib.

20 Ecꞌu ri kꞌij cuꞌan kꞌekuꞌm uwachyey ri icꞌ cuꞌan cak uwach pachaꞌ quicꞌ;waꞌ e cuꞌana echiriꞌ ya copon rukꞌijol ri

Kanimajawal.Waꞌ wa jun kꞌij lic nim y na jinta cꞌo cajuni-

max wi ruchomalil.21 Y conoje cꞌu ri caquicoj quib chwach

ri Kanimajawal re quebucolobej, riꞌquecolobetajic” Jl. 2:28-32

xchaꞌ.22»Achijab alak aj Israel, tape alak janipa

wa cambiꞌij che alak woꞌora: Ri Jesús riaj Nazaret, Rire e ri Jun takom lo chixoꞌlalak ruma ri Dios. Lic etaꞌam cꞌu alak rixuꞌan ri Dios ruma ri Jesús chixoꞌl alak,waꞌ e uqꞌuiyal milagros y tak cꞌutubal reri unimal uchukꞌab ri Dios. 23 Yey ri Dioslic uchꞌobom chi ulok y retaꞌam suꞌchacxuya ri Jesús pakꞌab alak. Ecꞌu ralak xchapbi alak y xtak alak ucamisaxic chwa cruzcuma winak na jinta Rutzij Upixab ri Dioscucꞌ.‡ 24 Pero ri Dios xucꞌastajisaj lok yxresaj chupa rucꞌaxcꞌolil ri camic, ma ricamic na jinta uchukꞌab puwi Rire y rumariꞌ, Rire na xcꞌojiꞌ ta pukꞌab ri camic.

25»Rojertan xubiꞌij can ri rey David puwiri Cristo:Riꞌin canwil ri Wajawal xaki e laꞌ cꞌo chin-

uwach.

Ruma cꞌu cꞌo Rire pa nuwiquikꞌab,na jinta cꞌana cayuchꞌuyuꞌn weꞌin.26 E uwariꞌche ri wanimaꞌ lic xquiꞌcoticy ruchiꞌ nukul xbixon rucꞌ quiꞌcotemal.Ecꞌu riꞌin, tob ne wetaꞌam quincamic,e laꞌ cꞌo chi ri nucubam pan nucꞌuꞌx che;27ma Rilal na quinya ta can la chiquixoꞌl ri

ecaminak,yey na caya tane la luwar cakꞌay rucuerpo

ri aj chac la,ri jun lic uyaꞌom rib pakꞌab la.28 Rilal xcꞌut la chinuwach ri be re cꞌasle-

mal.Ruma cꞌu xaki Lal cꞌo la wucꞌ riꞌin,canojisaj la ri wanimaꞌ che quiꞌcotemal Sal.

16:8-11xchaꞌ.

29 »Hermanos, pakatzij wi lic usucꞌ can-cuxtaj waꞌ che alak: Ri rey David ojertan,xcamic y xmukic, y cꞌa kꞌalaj ne chikawachriꞌoj wakꞌij ora pa cꞌo wi rumukubal. 30Yeyri rey David e jun kꞌalajisanel; xretaꞌmaj cꞌuriꞌ ri Dios rucꞌ jun tzij xujiquibaꞌ uwach cherire: “Chiquixoꞌl tak ri awalcꞌoꞌal, cayac-taj lo ri Cristo chaꞌ cuꞌan Rey y catzꞌuyiꞌpacꞌaxel riꞌat.”

31 »Yey ri rey David xchꞌaꞌtic e pachaꞌrilom chi rucꞌastajibal ri Cristo echiriꞌ xu-biꞌij: “Na cacanaj ta can Rire chiquixoꞌlri ecaminak y na cakꞌay tane rucuerpo.”✡32 Ecꞌu waꞌ wa Jesús ri xucꞌastajisaj ri Diosche ri camic; yey waꞌ lic katzij, ma konojeriꞌoj xkilo. 33 Lic cꞌu xyac ukꞌij echiriꞌxtzꞌuyiꞌ puwiquikꞌab ri Dios. Yey xyaꞌtajche Rire cutak lo pakawi riꞌoj ri SantowilajRuxlabixel, ri ubiꞌtisim lo ri Kakaw Dioschike riꞌoj. Y ecꞌu riꞌ waꞌ ri quil alak y cataalak.

34 »Ma na e ta ri David ri xakꞌan chilaꞌchicaj, pero e rire ri xubiꞌij:Ri Dios Kajawxel xubiꞌij che ri Wajawal:

“Chat-tzꞌula pa nuwiquikꞌab,35 y chawoyeꞌej na ri kꞌijechiriꞌ quebenuya ri tzel quebilow

awechuxeꞌ rawakan” Sal. 110:1

xchaꞌ.36»Tape alak onoje ri alak aj Israel, ma lic

chirajawaxic quetaꞌmaj cꞌu alak: Wa Jesúsri xcamisaj alak chwa cruz, e chaꞌtal loruma ri Dios re cuꞌan Kajawal y Colobenel»xcha ri Pedro chique.

‡ 2:23 Waꞌ e ri e aj Roma. ✡ 2:31 Sal. 16:10

Page 180: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 2:37 177 Hechos 3:1337 Ecꞌuchiriꞌ xquita waꞌ, lic xoc bis

chiquicꞌuꞌx y jewaꞌ xquibiꞌij che ri Pedro ychique ri jujun chic e takoꞌn:

—Hermanos, ¿saꞌ cꞌu riꞌ cakaꞌan riꞌoj? —xechaꞌ.

38Y ri Pedro xubiꞌij chique:—Tzelej tzij alak chwach ri Dios y chi-

jujunal alak cꞌulu alak pa rubiꞌ ri Kanima-jawal Jesucristo ri bautismo re cuybal macalak y jelaꞌ cacꞌul na cꞌu alak ri SantowilajUxlabixel, waꞌ e sipanic re ri Dios che alak.39 Ma ri Dios ubiꞌtisim waꞌ chique conojejanipa ri quebusiqꞌuij: che ralak, chiquetak ri alcꞌoꞌal alak y chique ne conoje riejekel lic naj che ri tinamit re Israel —xchari Pedro chique.

40 Jecꞌulaꞌ, xebupixabaj rucꞌ uqꞌuiyalchꞌaꞌtem y jewaꞌ xujiquibaꞌ uwach chique:

—Chesaj lo ib alak chiquixoꞌl waꞌ wawinak lic na jusucꞌ ta ri quiꞌanom, chaꞌ jelaꞌcacolobetaj alak chwach ri kꞌatbal tzij capepaquiwiꞌ —xcha chique.

41 Janipa cꞌu riꞌ ri xecojow Rutzij riDios ruma ri xubiꞌij ri Pedro, xquicꞌul ribautismo. Yey chupa cꞌu laꞌ la jun kꞌij,laj e oxib mil ri xquicoj rubiꞌ ri Cristo.42 Y conoje lic junam quebin chupa ri sakilcꞌutunic que ri e takoꞌn re ri Jesús, junamquicꞌuꞌx, junam quewaꞌ chiquiwach y ju-nam caquiꞌan orar.

Ri quibinic quisilabic ri nabe ticawex xeco-jow rubiꞌ ri Cristo

43 Conoje cꞌu ri ticawex xoc xiꞌin ib pacanimaꞌ ruma tak ri milagros y cꞌutubalcuꞌan ri Dios cuma ri e utakoꞌn ri Cristo.44 Conoje cꞌu ri xecojow rubiꞌ ri Cristo,lic xuꞌan xa jun quicꞌuꞌx chiquiwach yrubitak que chiquijujunal xuꞌan re chin-ima ronoje. 45 E cꞌo ri xquicꞌayij culew yubitak que, yey ecꞌu ri rajil waꞌ, caquijachchiquiwach e chirij tak ri cajawaxwi chiquechiquijujunal. 46 Ronoje kꞌij caquimol quibchupa ri Rocho Dios. Yey pa tak ri cochocaquijach chiquiwach ri caquitijo, junamquewaꞌ rucꞌ quiꞌcotemal y rucꞌ uchꞌutiꞌnalquicꞌuꞌx. 47 Caquiyac cꞌu ukꞌij ri Dios y licchom ri quichꞌaꞌtibexic caꞌan cuma conojeri ticawex re ri tinamit. Yey ronoje kꞌij e cꞌomás ticawex catajin quicolobetajic ruma riKanimajawal, y jelaꞌ xqꞌuiyar riglesia.

3Jun achi sic cacunutajic

1 Xuꞌana cꞌu chupa jun kꞌij, ri Pedro y riJuan junam xebec pa ri Rocho Dios che riurox ora* benak kꞌij, ma e ora riꞌ re oración.

2 Ronoje kꞌij cꞌut cacꞌam lo jun achiralaxibem sic y cayaꞌ chwach ri Rocho Diospa ri oquibal cabiꞌx che “Lic Chom” chaꞌcutzꞌonoj ulimoxna chique ri winak quebocbi. 3 Ecꞌu rachi sic, echiriꞌ xeril ri Pedroy ri Juan e riꞌ queboc bi chupa ri RochoDios, xujek quelaj chique chaꞌ caquiya canulimoxna.

4 Ecꞌu ri Pedro junam rucꞌ ri Juan licxquichꞌiquibaꞌ ri quiwach puwi rachi, yeyri Pedro xubiꞌij che:

—Chojtzuꞌu pe la —xcha che.5 Ewi ri sic xebutzuꞌu ma royeꞌem we cꞌo

caquiya che.6 Pero ri Pedro xubiꞌij che:—Na jinta sakil puak wucꞌ y na jinta

ne kꞌana puak wucꞌ; noꞌj cꞌu ri cꞌo wucꞌcanya cheꞌla. Chupa rubiꞌ ri KanimajawalJesucristo ri aj Nazaret, yactaj la y bina la—xcha che.

7 Ecꞌu ri Pedro xuchap che rukꞌabuwiquikꞌab, xuyaco y chupa laꞌ la jokꞌotajxcowir ri rakan y rukul rakan. 8 Yrachi xchꞌoplin chicaj, xtaqꞌuiꞌic y xujekocabinic. Junam cꞌut cucꞌ ri Pedro y riJuan, xoc bi pa ri Rocho Dios, cabinic,cachꞌoplanic y cuyac ukꞌij ri Dios.

9Conoje cꞌu ri winak re ri tinamit xquilorachi cabinic y lic cuyac ukꞌij ri Dios. 10 Yxquetaꞌmaj e achi catzꞌuyiꞌic y cutzꞌonojulimoxna chwach ri Rocho Dios pa rioquibal cabiꞌx che “Lic Chom”. Lic cꞌuxcam canimaꞌ che ri xꞌaniꞌ che rachi y naxquimaj ta cꞌana usucꞌ chaꞌtaj xcunutajic.

11 Rachi xcunutajic na caresaj ta chi ribchiquij ri Pedro y ri Juan. Yey conoje riwinak caminak canimaꞌ che, xemoc caꞌn pari luwar cabiꞌx che “Ruchiꞌ Ja re Salomón”.

12 Ecꞌuchiriꞌ xril waꞌ ri Pedro, xubiꞌijchique ri tinamit:

«Achijab alak aj Israel, ¿suꞌchac lic cam-inak animaꞌ alak che wa xil alak? ¿Yeysuꞌchac e cojtzutzaꞌ alak riꞌoj pachaꞌ oj rixojbinisan re waꞌchi rucꞌ ri kachukꞌab oruma lic oj jusucꞌ riꞌoj chwach ri Dios? Nae ta riꞌ. 13 Ma e ri Dios que ri kamam

* 3:1 “Ri urox ora”: Quil “hora” pa vocabulario.

Page 181: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 3:14 178 Hechos 4:7ojertan, waꞌ e ri Abraham, ri Isaac y riJacob, ecꞌu Rire ri lic xuyac ukꞌij ri Jesúsri Raj Chac Rire. Noꞌj ralak xya alak riJesús pukꞌab ri Pilato. Y na xew ta laꞌ, maxcꞌak bi alak ukꞌij chwach ri Pilato y na xyata alak luwar che rire cuyolopij bi ri Jesúsechiriꞌ xraj cuyolopij bi ruma na jinta macxurik che. 14 Ecꞌu riꞌ ralak na xꞌaj ta alakcayolopix bi waꞌ wa Jun lic nim ukꞌij Santoy Jusucꞌ; ma e xtzꞌonoj alak cayolopix biri jun camisanel.✡ 15 Xcamisaj cꞌu alak riꞌri aj yaꞌl cꞌaslemal, ri Jun xcꞌastajisax lochiquixoꞌl ri ecaminak ruma ri Dios. Puwicꞌu riꞌ wa cꞌastajibal cojtzijon wi riꞌoj ma licoj xojilow re.

16 »E ruma ri cubulibal cꞌuꞌxaj rucꞌ riJesús, xcowir ri rakanwaꞌ waꞌchi quil alak yetaꞌam ne alak uwach. Yey ruma wa cubu-libal cꞌuꞌxaj rucꞌ ri Jesús xcunutaj waꞌchi pasakil wi jelaꞌ pachaꞌ catajin onoje alak cherilic.

17 »Wetaꞌam cꞌut, alak katz-kachakꞌ, rixꞌan alak e ruma na xmaj ta alak usucꞌ, yjenelaꞌ riꞌ xquiꞌan raj wach re ri tinamitalak. 18 Pero ruma ri xꞌan alak che riJesús, ri Dios xuꞌana janipa rubiꞌim lo ojer-tan cuma ri kꞌalajisanelab echiriꞌ xubiꞌijRuchaꞌoꞌn lo Rire cutij cꞌax.

19 »E uwariꞌche tzelej tzij alak chwach riDios y yaꞌa cꞌu ib alak pukꞌab chaꞌ cacuytajri mac alak y chaꞌ ri Kajawal Dios cuyauxlanem y utzil chomal chupa ri animaꞌalak. 20 Jecꞌulaꞌ ri Dios cutak na lo ucꞌ alakri Jesús, Ruchaꞌoꞌn lo Rire, ri biꞌtisim chilo che alak ojertan. 21 Tob cꞌu woꞌora licchirajawaxic wi ri Jesús cꞌo chilaꞌ chicaj,copon na ri kꞌij echiriꞌ ri Dios cuꞌan tanchicꞌacꞌ che ronoje jelaꞌ pachaꞌ ri xubiꞌij loojertan cuma ri kꞌalajisanelab ri xetak loruma Rire.

22 »Ma ri Moisés xubiꞌij chique ri katiꞌ-kamam ojertan:E ri Dios Kajawxel cuyacna lo chiquixoꞌlibal

ri katinamit Israeljun Kꞌalajisanel jelaꞌ pachaꞌ riꞌin.Ecꞌu chita janipa ri cubiꞌij Rire chiwe.23 Ecꞌu ri ticawex na cucoj ta utzij wa jun

Kꞌalajisanel, Dt. 18:15, 19riꞌ quesax bi y na jinta chi re cucꞌ rutinamit

ri Dios Lv. 23:29

xcha ri Moisés.24 »Conoje cꞌu ri kꞌalajisanelab

quipetebem lo chwi ri Samuel, lic etzijon-inak lo chwi tak waꞌ wa kꞌij. 25 Alak cꞌuri cacꞌuluw re ri xubiꞌtisij ri Dios cuma rikꞌalajisanelab y ruma ri tzij xuꞌan cucꞌ rikatiꞌ-kamam ojertan, echiriꞌ xubiꞌij che riAbraham:Ruma cꞌu Jun chique rawalcꞌoꞌal,quebenuꞌan bendecir conoje ruqꞌuiyal

quiwach tak ri ticawex cheruwachulew Gn. 12:18

xchaꞌ.26 »Ecꞌu ri Dios, echiriꞌ xucꞌastajisaj lo

ri Raj Chac chiquixoꞌl ri ecaminak, xutaklo nabe ucꞌ ralak re toꞌbel e alak chaꞌ jelaꞌchijujunal alak cajalcꞌatitaj ri binic silabicalak che ri na utz taj» xcha ri Pedro chique.

4Ri Pedro y ri Juan quecꞌam bi pa kꞌatbal tzij

1 Cꞌa quechꞌaꞌt ne ri Pedro y ri Juan cucꞌri winak, echiriꞌ xecꞌun lo raj chacunel reri Rocho Dios, ri aj wach que ri e chajinelre ri Rocho Dios y jujun saduceos. 2 Riquelic cꞌo coyowal chiquij ri Pedro y ri Juanma quecꞌutun chiquiwach ri ticawex puwirucꞌastajibal lo ri Jesús chiquixoꞌl ri ecami-nak,* jecꞌuwaꞌ caquibiꞌij: «Rucꞌastajibal riJesús e cꞌutubal re, chikawach apanok riticawex quecꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecami-nak» quechaꞌ.

3 Ecꞌu ri e aj wach re ri Rocho Dios xe-takan che quechap bi ri Pedro y ri Juan. Yeyruma cꞌu lic benak kꞌij chic, xebeꞌquiyaꞌapa cárcel chaꞌ cataꞌ quichiꞌ cꞌa chucaꞌm kꞌij.4 Pero chique ri xetaw re ri xubiꞌij ri Pedro,lic e qꞌui ri xcubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ ri Jesús; yeywequebajilax xew ri achijab, laj ewoꞌobmilxecojow re Rire.

5 Chucaꞌm kꞌij cꞌut xquimol quib pa ritinamit Jerusalem raj wach que raj judiꞌabcucꞌ ri nimak winak re ri tinamit y rajcꞌutunel re ri tzijpixab. 6 Cꞌo chiriꞌ ri Anásri cajawal raj chacunel pa Rocho Dios; yeye cꞌo ri Caifás, ri Juan, ri Alejandro y jujunchic cꞌo chux chique ri cajawal raj chacunelpa Rocho Dios.† 7Xequiya cꞌu ri Pedro y riJuan chiquinicꞌajal y xquitzꞌonoj chique:

✡ 3:14 Lc. 23:17-20 * 4:2 Ri saduceos y jujun chique raj chacunel re ri Rocho Dios, na caquicoj taj we ri ticawexquecꞌastaj tanchi lo chiquixoꞌl ri ecaminak. † 4:6 Conoje waꞌ e cuqꞌuil ri uchapom wi rib ri kꞌatbal tzij. Quil notaJn. 18:19 paquiwi ri Anás y ri Caifás.

Page 182: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 4:8 179 Hechos 4:30—¿China xyaꞌw pikꞌab o china pubiꞌ xiꞌan

riꞌix waꞌ? —xecha chique.8Ecꞌu ri Pedro, rucꞌ ruchukꞌab ri Santow-

ilaj Ruxlabixel ri Dios, xubiꞌij chique:—Tape alak, alak aj wach re ri tina-

mit y alak nimak winak re Israel, 9 ma ewakꞌij cataꞌ kachiꞌ puwi ri utz xꞌan che wajun achi yewaꞌ chaꞌ quetaꞌmaxic suꞌanicxcunutajic. 10 Ecꞌu riꞌ woꞌora cakakꞌalajisajchiwach onoje alak y chiquiwach conojeri tinamit Israel: Waꞌ waꞌchi cꞌo chiwachalak xcunutaj chupa rubiꞌ ri KanimajawalJesucristo re Nazaret, ri xcamisaj alak chwacruz yey ri Dios xucꞌastajisaj lo chiquixoꞌl riecaminak.

11 »E pachaꞌ ri cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Dios:E rabaj cꞌakital can cuma raj yacal ja,e abaj waꞌ lic xajawaxic chaꞌ catiquiꞌ lo ri ja

Sal. 118:22cachaꞌ.Ralak e alak pachaꞌ wa e aj yacal ja yey riJesús e ri Abaj. 12Xewcꞌu rucꞌ ri Jesús carik-itaj colobetajic, ma na jinta chi juna biꞌajche ruwachulew yaꞌtal lo chique ri ticawexchaꞌ ruma riꞌ cojcolobetajic —xchaꞌ.

13 Ecꞌu raj wach re ri tinamit xquilori Pedro y ri Juan na caquixiꞌij ta cꞌanaquib quetzijon puwi ri Utzilaj Tzij, tob waꞌwaꞌchijab na e ta tijotal pachaꞌ rique yey xane e cuqꞌuil rachijab e aj chac re ri tinamit.Lic xcam cꞌu canimaꞌ riꞌ chique y xquimajusucꞌ e janipa tak ri caquiꞌano y ri quima-jom ri Pedro y ri Juan, e ruma ri xecꞌojiꞌ rucꞌri Jesús, ri quitijonel. 14Yey na utz tane cꞌuriꞌ caquibiꞌij na cunutajinak ta ri sic, mawaꞌwaꞌchi tacꞌal chiriꞌ chiquiwach cucꞌ ri Pedroy ri Juan.

15 Ecꞌu ri xquiꞌano e xetakan che chaꞌri Pedro y ri Juan quebel bi jokꞌotaj pa riluwar re ri kꞌatbal tzij, y xew cꞌu xecanajraj kꞌatal tzij chaꞌ quechꞌaꞌt chiquiwach.16 Jecꞌuwaꞌ xquibiꞌij chiquiwach: «¿Saꞌ ricakaꞌan chiquewaꞌchijab? Ma ri cꞌutubal recunanic ꞌanatal cuma rique,✡ lic kꞌalajini-nak chiquiwach conoje ri ejekel Jerusalemyey lic na utz taj cakewaj. 17 Ri kaꞌanaꞌ ekaxibij quipa chaꞌ na quetzijon ta chi cꞌanachwach junok chupa rubiꞌ wa jun achi, yjelaꞌ na queꞌec ta chi utzijoxic waꞌ» xechaꞌ.

18Xequisiqꞌuij cꞌu ri Pedro y ri Juan y licxequitak che na quetzijon taj y na quecꞌu-tun ta chi ne cꞌana pa rubiꞌ ri Jesús.

19Pero ri Pedro y ri Juan xquicꞌul uwach:—Chꞌobo pe ralak: ¿Usucꞌ nawi chwach

ri Dios e cakacoj tzij ralak chwa ri cakacojutzij Rire? 20Ma riꞌoj, na utz taj cakokꞌotajubiꞌxiquil janipa ri kilom y ri katom —xechaꞌ.

21 Ecꞌu ri e aj wach lic xquixibij quipa.Tecꞌuchiriꞌ, xequiyolopij bi ma na xquiriktaj suꞌanic quequiya pa cꞌaxcꞌobic rumacaquixiꞌij quib chiquiwach ri winak re ritinamit. Ma conoje lic caquiyac ukꞌij riDios ruma ri xquilo. 22 Yey lic kꞌalaj e rucꞌruchukꞌab ri Dios xꞌaniꞌ wi ri cꞌutubal recunanic, ma waꞌchi xcunutajic, ralaxibemsic yey icꞌowinak chi pa cuarenta rujunab.

Ri quicojom rubiꞌ ri Cristo caquitzꞌonojquichukꞌab che ri Dios

23 Echiriꞌ xeyolopix bi, ri Pedro y ri Juanxebec cucꞌ ri cachbiꞌil y xquitzijoj chiquejanipa ri biꞌtal bi chique cuma ri nimake aj chacunel pa Rocho Dios y ri nimakwinak re ri tinamit. 24 Echiriꞌ rique xquitawaꞌ, conoje xa junquicꞌuꞌx xquijek caquiꞌanorar chwach ri Dios, jewaꞌ caquibiꞌij:

«¡Lal Dios Kajawxel, Lal ꞌanayom la ruwacaj, ruwachulew, ri mar y ronoje ri cꞌo chetak waꞌ! 25 Yey ruma ri David ri aj chac la,jewaꞌ xbiꞌij la ojertan:¿Suꞌchac lic quetucuc tak ri winakyey tak ri tinamit xew caquinoꞌjij ri na jinta

uchac?26 Ma xquimol quib ri takanelab y ri e aj

wach che ruwachulew,xquiꞌan cꞌu xa jun che quiby xebec chirij ri Dios Kajawxely chirij ri Cristo, Ruchaꞌoꞌn lo Rire. Sal.

2:1-227Waꞌ lic katzij, ma chupa wa tinamit oj cꞌowi, ri Herodes rucꞌ ri Poncio Pilato xquimolquib cucꞌ ri winak e aj Israel y cucꞌ ri na eta aj Israel; yey junam cꞌu xeyactaj chirijri Jesús, ri Santowilaj Aj Chac la, ri Junxchaꞌ lo la. 28 Jecꞌulaꞌ, e xquiꞌano janipa richꞌobom lo la ojertan chaꞌ e cuꞌana na riꞌ.

29 »Ecꞌu woꞌora, Kakaw, quil la ri xibibalquipa raj chaquib la quiꞌanom; yaꞌa cꞌu la richukꞌab la chique rique chaꞌ na caquixiꞌij tacꞌana quib caquitzijoj ri Chꞌaꞌtem la. 30Yaꞌari kꞌab la paquiwiꞌ chaꞌ chupa rubiꞌ ri Jesús,ri Santowilaj Aj Chac la, quecunutaj ri

✡ 4:16 Hch. 3:1-10

Page 183: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 4:31 180 Hechos 5:14yewaꞌib y caꞌaniꞌ tak cꞌutubal re ri chukꞌabla» xechaꞌ.

31 Echiriꞌ xquiqꞌuis uꞌanic orar, ri luwarpa quimolom wi quib xbarbatic y conojexquicꞌul ruchukꞌab ri Santowilaj Ruxlabixelri Dios y jecꞌulaꞌ na caquixiꞌij ta cꞌana quibcaquitzijoj Ruchꞌaꞌtem ri Dios chiquiwachconoje ri winak.

Ri quicojom rubiꞌ ri Cristo caquitoꞌ quib rucꞌrubitak que

32 Conoje cꞌu ruqꞌuiyal hermanos, rixquicoj rubiꞌ ri Cristo, lic uꞌanom xa juncanimaꞌ y xa jun quinaꞌoj; y na jinta junokchique cuꞌan re che ri cꞌo rucꞌ, ma rubitakque xuꞌan re chinima ronoje. 33 Jecꞌulaꞌriꞌ, ri e takoꞌn re ri Cristo rucꞌ unimalquichukꞌab quetzijon chwi rucꞌastajibal riKanimajawal Jesús, yey ri toꞌbal re ri Dioscꞌo paquiwi conoje rique.

34 Na jinta cꞌu junok cutij nibaꞌilchiquixoꞌl, ma janipa ri cꞌo tak culew o cꞌotak ja cucꞌ, we cꞌo xquicꞌayij, caquicꞌam lo rirajil 35y caquiya cꞌu paquikꞌab ri e takoꞌn reri Jesús chaꞌ rique caquijach chiquiwach rihermanos e chirij tak ri cajawax wi chiquechiquijujunal.

36 Cꞌo cꞌu jun achi José rubiꞌ, yey ri etakoꞌn caquibiꞌij Bernabé che. (Waꞌ wa biꞌajqueꞌelawi “bochiꞌinel”.)‡ Rire aj Chipre y ecuqꞌuil ri ralcꞌoꞌal can ri Leví. 37Waꞌ waꞌchixucꞌayij chꞌakap rulew; tecꞌuchiriꞌ, xucꞌamlo ri rajil y xuya paquikꞌab ri e takoꞌn.

5Ri Dios cukꞌat tzij paquiwi ri Ananías y ri

Safira1 Cꞌo cꞌu jun achi Ananías rubiꞌ, junam

rucꞌ ri rixokil Safira xquicꞌayij chꞌakapulew. 2 Ecꞌu rachi cꞌo xresaj can che ri rajilrulew, yey junam rucꞌ ri rixokil xquiꞌan tzijchiquiwach chaꞌ caquiꞌan rakꞌubal puwi rirajil rulew. Ecꞌu ri nicꞌaj chic che ri rajilxucꞌam bi, xuꞌyaꞌa paquikꞌab ri e takoꞌn* yxubiꞌij waꞌ e rajil rulew.

3 Ecꞌu ri Pedro xubiꞌij che:—Ananías, ¿suꞌchac xaya luwar che ri

Satanás coc pa awanimaꞌ chaꞌ jelaꞌ caꞌanrakꞌubal chwach ri Santowilaj Ruxlabixel riDios? Ma xabiꞌij xaya ronoje ri rajil rulew,

pero cꞌo xawesaj can che. 4 Echiriꞌ cꞌamajaꞌcacꞌayij rawulew, ¿na aweꞌat ta neba laꞌ? Yechiriꞌ acꞌayim chic, ¿na pakꞌab ta neba cꞌowi caꞌan rucꞌ ri rajil saꞌ ri cawaj? ¿Suꞌchaccꞌu riꞌ xaꞌan waꞌ? ¡Na chiquiwach ta cꞌuachijab aꞌanom wi rakꞌubal ma e chwach riDios! —xchaꞌ.

5 Xew cꞌu xuta waꞌ wa chꞌaꞌtem, riAnanías xtzak pulew y asu xcamic. Rumacꞌu waꞌ, xpe jun xiꞌin ib paquiwi conojeri xebetaꞌman re. 6 Xecꞌun cꞌu lo jujunalabo, xquipis rucuerpo, xquicꞌam bi yxeꞌquimukuꞌ.

7 Laj oxib ora ricꞌowic waꞌ echiriꞌ xoclo ri Safira ri rixokil ri Ananías; yey rirena retaꞌam ta cꞌu riꞌ saꞌ ri xucꞌulumaj rirachijil.

8 Ecꞌuchiriꞌ, xutzꞌonoj ri Pedro che:—Chabiꞌij chwe: ¿E rajil waꞌ rulew xi-

cꞌayij? —xcha che.Rixok xucꞌul uwach che:—Areꞌ, e rajil laꞌ —xchaꞌ.9Xubiꞌij cꞌu ri Pedro che:—¿Suꞌchac xiꞌan tzij chiwach chaꞌ

quicꞌam upa ri Ruxlabixel ri Dios Kajawxel?¡Chawilaꞌ! Ralabo catajin lo coquic cheruchiꞌ ja, e laꞌ xetzelej lo che umukicrawachijil, yey ecꞌu woꞌora e catquicꞌambi riꞌat —xchaꞌ.

10Na jampatana xtzak ri Safira chwach riPedro y asu xcamic. Ecꞌuchiriꞌ xeboc lo ral-abo, xoꞌlquirikaꞌ caminak chic. Xquicꞌamcꞌu bi y xeꞌquimuku putzal ri rachijil. 11 Yxoc cꞌu jun unimal xiꞌin ib cucꞌ conoje ritinamit re ri Cristo y cucꞌ conoje ri xebe-taꞌman re tak waꞌ.

Quilitaj uqꞌuiyal milagros y cꞌutubal reruchukꞌab ri Dios

12 Cuma cꞌu ri e takoꞌn re ri Cristo,uqꞌuiyal cꞌutubal re ruchukꞌab ri Dios ynimak tak chac catajin rilic chiquiwach takri ticawex. Yey tak ri quicojom rubiꞌ riCristo, lic xa jun quicꞌuꞌx caquimol quib pari luwar cabiꞌx che “Ruchiꞌ Ja re Salomón”.†

13 E tak cꞌu ri cꞌamajaꞌ caquicoj ru-biꞌ ri Cristo, caquixiꞌij quib caquijuni-maj quib cucꞌ, tob conoje ri ticawex liccaquiyac quikꞌij. 14 Y catajin cꞌu quiqꞌui-yaric ri quicojom rubiꞌ ri Kanimajawal, waꞌe uqꞌuiyal achijab y uqꞌuiyal ixokib.

‡ 4:36 “Bochiꞌinel”: Xcoj wa biꞌaj che ri Bernabé, ma rire lic toꞌbel che unimarisaxic quicꞌuꞌx ri hermanos. * 5:2Xuyaꞌo re toꞌbal que ri nibaꞌib. Hch. 4:35 † 5:12 “Ruchiꞌ Ja re Salomón”: Jun corredor ukꞌab ri tapia re ri RochoDios.

Page 184: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 5:15 181 Hechos 5:3615 Ruma tak cꞌu ri cꞌutubal re ruchukꞌab

ri Dios caquiꞌan rutakoꞌn ri Jesús, tak riwinak quequesaj tak ne lo ri e yewaꞌib patak ri be. Equiyaꞌomchwa chꞌat y chwapop,chaꞌ we xicꞌow ri Pedro, tob xew luꞌmuꞌjcatzak paquiwiꞌ, quecunutaj cꞌu riꞌ. 16 Eqꞌui ne ri e petinak pa tak ri tinamit cꞌolo chunakaj Jerusalem. Equicꞌamom lo riyewaꞌib y ri echꞌuꞌjerinak cuma itzelilajuxlabixel; y conoje cꞌut quecunutajic.

Rutakoꞌn ri Cristo eternabemrucꞌ cꞌaxcꞌobic17 Ri cajawal raj chacunel pa Rocho Dios

y conoje ri e cꞌo rucꞌ, waꞌ e ri saduceos,xujek catiꞌtot quicꞌuꞌx chiquij rutakoꞌn riJesús ruma lic e qꞌui riwinak eteran chiquij.18 Xequichap cꞌu bi rutakoꞌn ri Jesús y xe-beꞌquiyaꞌa pa ri cárcel re ri tinamit.

19 Xopon cꞌu jun ángel re ri Kanima-jawal chakꞌab, xuꞌjaka tak ri oquibal re ricárcel y xeberesaj lok. Ecꞌuchiriꞌ, xubiꞌijchique: 20 «Jix, jixeꞌtacꞌala pa ri Rocho Diosy chitzijoj chique ri winak re ri tinamitronoje puwi ri cꞌacꞌ be re cꞌaslemal» xchaꞌ.21Ruma cꞌu ri xquita che ri ángel, anim tanxeboc pa ri Rocho Dios y xquijek quecꞌutu-nic.

Ecꞌu ri cajawal raj chacunel pa RochoDios yey ri e cꞌo rucꞌ, cꞌamajaꞌ caquinaꞌbejriꞌ we rutakoꞌn ri Jesús ebesam chi lo pa ricárcel. Xquimol cꞌu quichiꞌ tak ri uchapomwi rib ri kꞌatbal tzij, cucꞌ conoje ri nimakwinak que raj Israel. Xequitak cꞌu ri echajinel re ri Rocho Dios che quicꞌamicrutakoꞌn ri Jesús pa ri cárcel. 22 Ecꞌuchiriꞌxebopon ri e chajinel pa ri cárcel, na xe-quirik ta chi rutakoꞌn ri Jesús. Xetzelej cꞌulok 23y jewaꞌ xoꞌlquibiꞌij: «Ri cárcel xkarikolic tzꞌapil chi utz, yey raj chajinel e cꞌo nechwach tak ri oquibal re ri cárcel. Peroechiriꞌ xkajako, na jinta chi junok chiquerutakoꞌn ri Jesús chupa» xechaꞌ.

24 Echiriꞌ xquita waꞌ, xsach quinaꞌoj ricajawal raj chacunel y raj wach que ri echajinel cucꞌ ri nimak e aj chacunel reri Rocho Dios. Conoje xquijek quechꞌaꞌtpuwiꞌ, ma na quetaꞌam taj saꞌ cuqꞌuisbej wironoje waꞌ.

25 Ecꞌuchiriꞌ, xcꞌun lo jun y jewaꞌ xubiꞌij:«E rachijab xeyaꞌ alak pa cárcel, e cꞌo pari Rocho Dios y na cokꞌotam ta quecꞌutunchiquiwach ri tinamit» xchaꞌ.

26Ecꞌu raj wach que ri e chajinel re ri Ro-choDios xeꞌec junamcucꞌ jujun e aj chajinely xeꞌquicꞌama lo rutakoꞌn ri Jesús. Yey najinta cꞌo xquiꞌan chique ma caquixiꞌij quibwe caquiꞌan cꞌax chique, laj queꞌan paꞌbajcuma ri tinamit. 27 Ecꞌuchiriꞌ xequicꞌamlok, xequiya chiquiwach ri uchapom wi ribri kꞌatbal tzij. Ecꞌu ri cajawal raj chacunelpa Rocho Dios xutzꞌonoj chique rutakoꞌn riJesús:

28 —¿Na xixkatak ta neba che chaꞌ naquixcꞌutun ta chi chupa rubiꞌ wa jun achi?Yey woꞌora iwuma ne riꞌix xeꞌec utzijoxicwa cꞌutunic che ronoje Jerusalem; y na xewta laꞌ, ma quiwaj ne quiya keklabal cheruquiqꞌuel laꞌ la jun achi —xechaꞌ.

29 Ri Pedro cucꞌ ri jujun chic e takoꞌn reri Jesús xquicꞌul uwach:

—Lic chirajawaxic wi nabe na e caka-coj utzij ri Dios chwach ri cakacoj quitzijrachijab. 30 Ma ri Dios que ri katiꞌ-kamam e xcꞌastajisan lo ri Jesús chiquixoꞌlri ecaminak. Yey e ralak ri xcamisanalak ma uma ralak xyaꞌiꞌ ri Jesús chwa ricruz. 31 Pero ri Dios lic xuyac ukꞌij riJesús, xuya puwiquikꞌab y xuꞌan Kajawal yColobenel che; chaꞌ ruma ri Jesús, raj Israelcaquitzelej quitzij chwach y caquirik na ricuybal quimac.

32 »Ecꞌu riꞌoj, e janipa ri xkilo, e cakatzi-joj. Yey ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios, riJun yaꞌtal chique ri caquicoj utzij ri Dios, ecajiquiban uwach waꞌ —xechaꞌ.

33 Echiriꞌ xquita waꞌ ri e aj wach, lic xpecoyowal chiquij rutakoꞌn ri Jesús y xcajquequicamisaj.

34 Ecꞌuchiriꞌ, chiquixoꞌl ri e aj kꞌatal tzijxyactaj jun fariseo Gamaliel rubiꞌ, aj cꞌu-tunel re ri tzijpixab yey lic yacom ukꞌijruma ri tinamit. Rire xtakan che quebe-sax bi jokꞌotaj ri e takoꞌn re ri Jesús.35 Tecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij:

«Achijab, alak aj Israel, chꞌobo na alakrakan chi utz saꞌ ri caꞌan alak chiquewaꞌchijab. 36 Ma cꞌo tan kꞌij xyactaj junachi Teudas rubiꞌ, yey chiribil rib xubiꞌij ejun achi lic cꞌo uwach. Laj e cajib cientorachijab xeterej chirij. Pero xopon jun kꞌijrire xcamisaxic. Y conoje ri xesocotaj rumarire, xequicher bi; jecꞌulaꞌ, xsach uwachjanipa ri xunoꞌjij.

Page 185: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 5:37 182 Hechos 6:14

37 »Chwi cꞌu riꞌ waꞌ, xyactaj jun chicchupa tak ri kꞌij echiriꞌ xꞌan jun ajilanic.Waꞌ e ri Judas aj Galilea. Yey uqꞌuiyalticawex xeterej chirij. Pero xopon rukꞌijolechiriꞌ xcamisaxic; y conoje cꞌu ri xesocotajruma rire, xequicher bi.

38 »Cambiꞌij cꞌu woꞌora che alak:Mechꞌichꞌaꞌ chi alak waꞌchijab; ri ꞌana alake cheyolopij bi alak. Ma we xa quinoꞌjibalachijab wa caquicꞌutu, riꞌ casach na uwach.39 Noꞌj we waꞌ re ri Dios, na cachꞌij ta alakusachic quiwach; y cꞌate cꞌu canaꞌ alak riꞌcachꞌoꞌjin alak rucꞌ ri Dios» xchaꞌ.

40 Conoje xucꞌul quicꞌuꞌx ri xubiꞌij riGamaliel. Xequisiqꞌuij cꞌu ri e takoꞌn reri Jesús; tecꞌuchiriꞌ, xjichꞌ quipa rucꞌ coloby xequitak che na quetzijon ta chi chuparubiꞌ ri Jesús y xequiyolopij cꞌu bi.

41 Xebel cꞌu bi ri e takoꞌn chiquiwachraj kꞌatal tzij. Lic quequiꞌcotic ma xyaꞌtajchique caquitij cꞌax ruma quicojom rubiꞌ riJesús. 42 Jecꞌulaꞌ, ronoje kꞌij na cacokꞌotajtaj quecꞌutunic y caquitzijoj ri Utzilaj Tzijchwi ri Jesucristo chupa ri RochoDios y chiꞌtak ja.

6Quechaꞌ wukub aj chac re ri Dios

1 Chupa tak laꞌ la kꞌij lic xeqꞌuiyar ricajlibal ri quicojom rubiꞌ ri Cristo. Ecꞌuri hermanos e aj judiꞌab ri quechꞌaꞌt pari chꞌaꞌtem griego, xquijek quechꞌaꞌtibenchiquij ri hermanos e aj judiꞌab ri quechꞌaꞌtpa ri chꞌaꞌtem hebreo.* Ma echiriꞌ caꞌan rijachanic chique ri e nibaꞌib, ri malcaꞌnib riquechꞌaꞌt pa ri chꞌaꞌtem griego na quecaj-max ta chi utz rucꞌ ri toꞌbal que caquicꞌul rijujun kꞌij.

2 Ecꞌu ri cablajuj takoꞌn xquimol quichiꞌconoje ri quicojom rubiꞌ ri Cristo y xquibiꞌijchique: «Na usucꞌ taj we riꞌoj cakatanabaꞌutzijoxic Rutzij Upixab ri Dios chaꞌ cakayakib che ujachic ri cajawax chique ri e ni-baꞌib. 3 Ruma cꞌu laꞌ hermanos, tzucuj alakwukub achijab chixoꞌl alak, chom ri quib-inic quisilabic, lic quiyaꞌom quib pukꞌab riRuxlabixel ri Dios y lic cꞌo quinaꞌoj, chaꞌcakaya wa chac paquikꞌab. 4 Jecꞌulaꞌ riꞌoj

xew cakaya kib che cakaꞌan orar chwach riDios y che rutzijoxic Ruchꞌaꞌtem» xechaꞌ.

5Conoje cꞌu ri hermanos quimolomquib,xucꞌul quicꞌuꞌx wa xbiꞌx chique. Xquichaꞌcꞌu ri Esteban, jun achi lic cubul ucꞌuꞌx rucꞌri Dios yey lic cꞌo ri Santowilaj Ruxlabixel riDios rucꞌ. Y xequichaꞌ ri Felipe, ri Prócoro,ri Nicanor, ri Timón, ri Parmenas y riNicolás, jun achi aj Antioquía xex utakemlo ri cꞌutunic que raj judiꞌab. 6 Ewi xe-quicꞌam lo chiquiwach rutakoꞌn ri Jesús.Ecꞌu wa takoꞌn xquiya ri quikꞌab paquiwiꞌy xquiꞌan orar cucꞌ.

7 Jecꞌuriꞌlaꞌ ri Utzilaj Tzij re ri Kanima-jawal lic xeꞌec utzijoxic y lic catajin quiqꞌui-yaric ri cajlibal ri quicojom rubiꞌ ri Cristochiriꞌ Jerusalem. E cꞌo ne uqꞌuiyal e ajchacunel pa Rocho Dios xquijek caquitakejri Utzilaj Tzij.

Ri Esteban cacꞌam bi pa kꞌatbal tzij8Ri Esteban lic cꞌo ri unimal rutzil ucꞌuꞌx

y ruchukꞌab ri Dios rucꞌ. Ruma cꞌu riꞌ, cuꞌannimak tak cꞌutubal re ruchukꞌab ri Dioschiquiwach ri winak.

9Ecꞌuchiriꞌ, xeyactaj jujun re ri sinagoga,ri cabiꞌx che “Ri sinagoga que ri ebelinak lopa ri cꞌax”,† yey cucꞌ rique xeyactaj jujune aj Cirene, e aj Alejandría, e aj Chiprey e aj Asia. E tak cꞌu riꞌ waꞌ xquijekoxa pa chꞌaꞌtem quechꞌoꞌjin rucꞌ ri Esteban.10Yey na caquirik ta ucꞌulic uwach ri cubiꞌijri Esteban ma rire cachꞌaꞌt rucꞌ ri naꞌojuyaꞌom ri Ruxlabixel ri Dios che. 11 Ecꞌu rixquiꞌano e xequipuakij jujun achijab chaꞌcaquibiꞌij quitom tzel cachꞌaꞌt ri Estebanchirij ri Moisés y chirij ri Dios.

12 Xa jecꞌulaꞌ xequichꞌiꞌ wi tak ri winakre ri tinamit, ri nimak winak e aj wachy raj cꞌutunel re ri tzijpixab. Conoje cꞌuriꞌ waꞌ xebec chirij ri Esteban; rucꞌ oy-owal xquichapo, xquicꞌam bi y xeꞌquiyaꞌachiquiwach tak ri uchapomwi rib ri kꞌatbaltzij.

13Xequicoj cꞌu achijab e aj cojol rakꞌubalchirij, jewaꞌ caquibiꞌij: «Waꞌ waꞌchi lic xakitzel cachꞌaꞌt chirij wa Santowilaj Luwarre ri Rocho Dios y chirij Rutzij Upixab riDios. 14 Ma katom cubiꞌij, laꞌ la Jesús ri

* 6:1 Pa riglesia re Jerusalem e cꞌo hermanos e aj judiꞌab quechꞌaꞌt pa hebreo y quitakem ri cojobal que can ricatiꞌ-quimam. Yey e cꞌo hermanos e aj judiꞌab, tob na caquirik ta hebreo ma ri quichꞌaꞌtem e griego; pero quitakemjujun che tak ri cojobal que raj griego. † 6:9 Ri quebopon pa wa jun sinagoga e tak raj judiꞌab ebelinak lo paquikꞌabri cajaw y woꞌora quechacun pa que rique.

Page 186: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 6:15 183 Hechos 7:17aj Nazaret cuwulij wa luwar y cujalcꞌatijjanipa ri cꞌutunic y cojobal yaꞌtal can chikeruma ri Moisés» xechaꞌ.

15 Conoje cꞌu ri etzꞌul pa ri kꞌatbal tzij,echiriꞌ xquitzuꞌ uwach ri Esteban, xquilrupalaj e pachaꞌ upalaj juna ángel.

7Ri e aj wach re ri tinamit caquita uchiꞌ ri

Esteban1 Ri cajawal raj chacunel pa Rocho Dios

xutzꞌonoj che ri Esteban we katzij xubiꞌijwaꞌ.

2 Ecꞌu rire xubiꞌij:«Alak achijab y alak nimakwinak, chinta

na pe alak. Ri Dios, ri Jun lic cꞌo unimalchomalil rucꞌ, xukꞌalajisaj rib chwach rikakaw Abraham echiriꞌ rire cꞌo pa ri luwarre Mesopotamia, waꞌ e echiriꞌ cꞌamajaꞌqueꞌjekela pa ri tinamit Harán. 3 Xubiꞌijri Dios che: “Chatelubi chupa ratinamit ychiquixoꞌl rawatz-achakꞌ; y jat cꞌu chwachrulew pa cancꞌut wi riꞌin chawe”✡ xchaꞌ.4 Ecꞌuchiriꞌ, xel bi ri Abraham chwachrulew que raj Caldea y xjekiꞌ pa ri tinamitHarán. Chwi cꞌu rucamic rukaw, xtak loruma ri Dios chupa wa luwar pa jekel wialak woꞌora.

5 »Pero ri Dios na xuya tane che ri Abra-ham cuꞌan rajaw waꞌ wuꞌlew, tob tane xapa cuya wi juna rakan. Noꞌj xubiꞌtisij cꞌuche tob ne rire caminak chic, waꞌ wuꞌlewcuꞌana na re y que ri ralcꞌoꞌal canok; yeyechiriꞌ xbiꞌx waꞌ che ri Abraham, cꞌamajaꞌne cꞌo juna ralcꞌoꞌal.✡

6 Ecꞌu ri Dios xubiꞌij che ri Abraham:Tak rawalcꞌoꞌal canok quebeꞌjekela na pa

jun ulew na culew taj.Y chiriꞌ cꞌu riꞌ caꞌaniꞌ nibaꞌib chique y

queyaꞌiꞌ pa cꞌaxlaj chaccajib ciento junab cuma ri ticawex re ri

tinamit pa quecꞌojiꞌ wi.7 Pero In quinkꞌataw tzij paquiwi wa tina-

mit, ri caquiya pa cꞌaxlaj chac rinutinamit.

Tecꞌuchiriꞌ, ri nutinamit quebel lok y quet-zelej lok Gn.15:13-14

y quinquilokꞌnimaj chupa wa luwar at cꞌowi Éx. 3:12

xchaꞌ.8 »Ri Dios xuꞌan jun tzij rucꞌ ri Abraham,

yey ri cꞌutubal re waꞌ wa tzij e ri retalilre circuncisión. E uwariꞌche ri Abrahamxucoj ri retalil re circuncisión che rucꞌajolIsaac echiriꞌ xuqꞌuis wajxakib kꞌij ralaxic.✡Jecꞌulaꞌ xuꞌan ri Isaac che rucꞌajol Jacob.Y ri Jacob jelaꞌ xuꞌan chique ri cablajujucꞌajol, ri e kamam re ri katinamit.*

9 »Ecꞌu rique xoc retzelal cꞌuꞌx pa can-imaꞌ chirij ri quichakꞌ José. Ruma cꞌu riꞌ,xquicꞌayij bi chaꞌ cacꞌam bi Egipto.† Pero riDios cꞌo rucꞌ ri José✡ 10 y xresaj cꞌu chuparonoje tak ri cꞌaxcꞌobic xicꞌow wi. Xuyaunaꞌoj y xuꞌan che lic xucꞌul upuwach rifaraón, ri takanel re Egipto. Ma ri faraónxuya che ri José catakan puwi ri tinamitre Egipto y xuya pukꞌab rire ronoje rubitakre.✡

11 »Xpe cꞌu jun unimal numic chupatak ronoje ri luwar re Egipto y re Canaán.Ruma cꞌu waꞌ xpe unimal cꞌaxcꞌobicpaquiwi ri katiꞌ-kamam ma na jintacaquitijo.✡

12 »Echiriꞌ ri Jacob xunaꞌbej chilaꞌEgipto cꞌo catijic, xebutak bi rucꞌajol chaꞌqueꞌquilokꞌo trigo chilaꞌ. Waꞌ e ri nabebenam xquiꞌan ri kamam chilaꞌ Egipto.✡13 Ecꞌu che rucalaj quibenam, ri Joséxukꞌalajisaj rib chiquiwach ri ratzixelab.Jecꞌulaꞌ ri faraón xretaꞌmaj china tak ri eratz-uchakꞌ ri José.✡

14»Yey ri José xutak ucꞌamic rukaw Jacoby conoje ri e ratz-uchakꞌ.✡ Ri cajlibal riquechi conoje e setenta y cinco. 15 Jecꞌulaꞌ xeꞌ-jekela ri Jacob pa ri tinamit Egipto. Chilaꞌcꞌu riꞌ xcam wi rire y chilaꞌ xecam wi rikamam.✡ 16 Xcꞌam cꞌu bi ri quibakil pari tinamit Siquem y xeyaꞌ pa ri mukubalulokꞌom can ri Abraham rucꞌ uqꞌuiyal puakchique ri ralcꞌoꞌal can ri Hamor, chilaꞌSiquem.✡

17 »Yey ecꞌuchiriꞌ catajin roponic ri kꞌijechiriꞌ ri Dios cuꞌana na rubiꞌtisim che riAbraham, tak ri ralcꞌoꞌal rire lic xeqꞌuiyar

✡ 7:3 Gn. 12:1 ✡ 7:5 Gn. 17:8 ✡ 7:8 Gn. 21:3-4 * 7:8 Pa ri chꞌaꞌtem hebreo cubiꞌij “patriarcas”. † 7:9 Rixebanaw re waꞌ e ri lajuj e ratzixelab ri José. Gn. 37:11,28 ✡ 7:9 Gn. 39:2-3, 21 ✡ 7:10 Gn. 41:37-41 ✡ 7:11Gn. 41:54-57 ✡ 7:12 Gn. 42:1-3 ✡ 7:13 Gn. 45:1-16 ✡ 7:14 Gn. 45:9–47:12 ✡ 7:15 Gn. 49:33 ✡ 7:16Gn. 23:16-18; 50:13; Jos. 24:32

Page 187: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 7:18 184 Hechos 7:40chilaꞌ Egipto. 18 Tecꞌuchiriꞌ, xyactaj junchic rey chiriꞌ Egipto; ecꞌu rire na xretaꞌmajta uwach ri José.‡ 19 Waꞌ wa rey xebusocri katinamit ojertan. Lic xebuya ri katiꞌ-kamam pa cꞌaxcꞌobic, ma xtakan che que-camisax ri quichꞌutiꞌk e alabo chaꞌ jelaꞌ nacaqꞌuiyar ta quiwach ri katinamit.✡

20 »Chupa tak cꞌu riꞌ laꞌ la kꞌij xalax riMoisés y e jun chomilaj acꞌa chwach ri Dios.Ecꞌu rire oxib icꞌ xchajix xa xeꞌlakꞌay parocho rukaw. 21 Pero echiriꞌ na utz ta chiquewax pa ja, xesax bi§ y xeꞌrikitaj lo rumarumiꞌal ri faraón; ywaꞌli xuqꞌuiyisaj y xuꞌanpachaꞌ ralab che. 22 Jecꞌulaꞌ, riMoisés xtijoxpuwi ronoje ri naꞌoj que ri aj Egipto, yxuꞌana jun achi lic cꞌo uchukꞌab che janipatak ri cubiꞌij y cuꞌano.

23 »Echiriꞌ xuqꞌuis cuarenta junab, xalaxpa ranimaꞌ queꞌbina cucꞌ ri ratz-uchakꞌ, rie aj Israel.✡ 24 Y xril cꞌu riꞌ lic caꞌan cꞌaxche jun chique ruma jun aj Egipto. Xutoꞌcꞌu uwiꞌ ri ratz-uchakꞌ yey xucamisaj ri ajEgipto. 25 E xuchꞌob rire, tak ri ratz-uchakꞌcaquimaj usucꞌ e ruma rire queberesaj bi riDios paquikꞌab raj Egipto; noꞌj rique na jeta laꞌ ri xquimaj usucꞌ.

26»Chucaꞌm kꞌij cꞌut xebuꞌrika caꞌib aj Is-rael quechꞌoꞌjin chiquiwach y xraj quebuyaputzil chomal. Xubiꞌij cꞌu chique: “Achijab,ralak chakꞌ ib alak. ¿Suꞌchac cꞌu riꞌ caꞌancꞌax che ib alak chiwach alak?” xchaꞌ.

27 »Ecꞌuchiriꞌ, ri jun ri cuꞌan cꞌax cheri ratz-uchakꞌ, xupakchiꞌij bi ri Moisés yxubiꞌij che: “¿China cojoyom e la re takanely re aj kꞌatal tzij pakawi riꞌoj? 28 ¿Caꞌaj camila riꞌ quincamisaj la riꞌin jelaꞌ pachaꞌ xꞌanla iwir echiriꞌ xcamisaj la ri aj Egipto?”✡xchaꞌ.

29 »Echiriꞌ xuta waꞌ wa chꞌaꞌtem, riMoisés asu xanimaj bi, xeꞌjekela pa ri luwarreMadián, tob rire na aj ta chilaꞌ. Yey chilaꞌxebalax caꞌib ucꞌajol.✡

30 »Icꞌowinak chi cꞌu cuarenta junab cꞌochilaꞌ echiriꞌ xwinakir jun ángel chwachchupa rurepebal akꞌ cꞌo che jumocaj xu-luquej pa ri luwar catzꞌintzꞌotic, chunakajri juyub Sinaí. 31 Echiriꞌ xril waꞌ ri Moisés,lic xcam ranimaꞌ che ri catajin ucꞌutic

chwach. Yey echiriꞌ xkib che rilic chi utz,xuta rukul ri Dios, jewaꞌ xubiꞌij che: 32“In riDios que ramam ojertan, waꞌ e ri Abraham,ri Isaac y ri Jacob” xchaꞌ.

»Ecꞌu ri Moisés xujek cabirbotic y rumaxiꞌin ib na xutzuꞌ ta chi ri jumocaj xuluquej.

33 »Ecꞌu ri Dios xubiꞌij che: “Chajoloraxajab che rawakan ma wa luwar pa atcꞌo wi lic santo. 34 Pakatzij wi riꞌin wilomlic eyaꞌtal pa cꞌaxcꞌobic ri nutinamit e cꞌoEgipto, yey nutom lic quetunanic. E uwar-iꞌche in petinak re quebeꞌnuwesaj lok. Ecꞌuwoꞌora chatpetok; ma catintak bi Egipto”✡xchaꞌ.

35 »Ecꞌu Moisés riꞌ waꞌ, ri xcꞌak bi ukꞌijechiriꞌ xbiꞌx che: “¿China cojoyom e la retakanel y re aj kꞌatal tzij pakawi riꞌoj?”✡Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, e ri Moisés ri xtak biruma ri Dios re cuꞌana quitakanel rutina-mit y re queberesaj ri tinamit paquikꞌabraj Egipto. Xtak cꞌu che cuꞌan waꞌ rumari ángel, ri xwinakir chwach pa ri jumocajxuluquej. 36 E Moisés riꞌ waꞌ, ri xeberesajlo rutinamit ri Dios Egipto y lic xuꞌan mi-lagros y tak cꞌutubal re ruchukꞌab ri Diospa ri tinamit Egipto, chupa ri Mar Rojo ychupa ri cuarenta junab xebin pa ri luwarcatzꞌintzꞌotic.✡

37»Ecꞌu Moisés riꞌ waꞌ, ri xbiꞌn chique rajIsrael:E ri Dios Kajawxel cuyac na lo chiquixoꞌl ri

katinamit Israeljun Kꞌalajisanel jelaꞌ pachaꞌ riꞌin.Ecꞌu chita janipa ri cubiꞌij Rire chiwe Dt.

18:15xchaꞌ.

38 »E Moisés riꞌ waꞌ, ri xcꞌojiꞌ chiqui-wach ri tinamit echiriꞌ quimolomquib pa riluwar catzꞌintzꞌotic, y e xesan uchiꞌ ri ángelchiquiwa ri katiꞌ-kamamechiriꞌ xchꞌaꞌt rucꞌchwi ri juyub Sinaí. Yey e rire ri xcꞌuluwtak ri chꞌaꞌtem re cꞌaslemal chaꞌ cukꞌatisajlo chikawach riꞌoj.

39 »Pero ri katiꞌ-kamam na xcaj tajcaquicoj utzij; ri xquiꞌano e xquicꞌak biukꞌij y e xchꞌaw quicꞌuꞌx che ri quetzelejtanchi Egipto. 40 Yey xquibiꞌij ne che riAarón: “Cheꞌana la katiox chaꞌ quenabej bichikawach; ma wa Moisés, ri xesan lo keꞌoj

‡ 7:18 Ri José caminak chic, yey wa jun chic takanel na xretaꞌmaj ta ri toꞌbal xuya ri José che ri tinamit re Egipto. Éx.1:7-9 ✡ 7:19 Éx. 1:10-11, 22 § 7:21 Ri ralco acꞌa Moisés xyaꞌ bi chupa jun chacach puwi yaꞌ. Éx. 2:1-10 ✡ 7:23Éx. 2:11-12 ✡ 7:28 Éx. 2:11-15 ✡ 7:29 Éx. 18:3-4 ✡ 7:34 Éx. 3:1-10 ✡ 7:35 Éx. 2:14 ✡ 7:36 Éx. 7:3;14:21; Nm. 14:33 ✡ 7:40 Éx. 32:1, 23

Page 188: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 7:41 185 Hechos 8:1chwach rulew re Egipto, na ketaꞌam tajsaꞌ ri xucꞌulumaj.”✡ 41 Ecꞌuchiriꞌ, xquiꞌanjun tiox ucꞌaxwach toro. Xequicamisaj cꞌuawaj re quikasaꞌn chwach wa tiox y xquiꞌannimakꞌij chupa rubiꞌ ri tiox, ri xa xquiꞌanrucꞌ ri quikꞌab.✡

42 »Ecꞌu ri Dios xebuya can che ulokꞌn-imaxic quikꞌij ronoje ri cꞌo che ruwa caj.Xquiꞌan cꞌut jelaꞌ pachaꞌ ri ubiꞌim ri Dioschupa ri tzꞌibital can cuma ri kꞌalajisanelab:Riꞌix ix aj Israel, echiriꞌ xebicamisaj chicop

re kasaꞌn chupa ri cuarenta junabxixbin pa ri luwar catzꞌintzꞌotic,¿xilokꞌnimaj neba nukꞌij riꞌin rucꞌwaꞌ?

43 Na xiꞌan taj, ma e ne xitelej ri rochori tiox Moloc ubiꞌ y ri chꞌumil reri tiox iweꞌix, Renfán ubiꞌ. Waꞌ equicꞌaxwach tak ri tiox xebiꞌano requilokꞌnimaj quikꞌij.

Ruma cꞌu laꞌ quixintak bi cꞌa chwach panari tinamit Babilonia Am. 5:25-27

cachaꞌ.44 »Echiriꞌ ri katiꞌ-kamam xebin pa ri

luwar catzꞌintzꞌotic, cꞌo cucꞌ rique ri junRocho Dios xa caquiric, waꞌ e cꞌutubal recꞌo ri Dios cucꞌ. Yey rique xquiꞌan wa junRocho Dios jelaꞌ pachaꞌ ri xtakan ri Dios cheri Moisés, e lic pachaꞌ ruꞌaniquil rilom chirire.** 45 Ecꞌu ri katiꞌ-kamam xquiya canwa Rocho Dios (ri xa caquiric) paquikꞌab ricalcꞌoꞌal rique. Y wa calcꞌoꞌal xquicꞌam biwaꞌ echiriꞌ xeboc rucꞌ ri Josué chupa ri ulewque ri na e ta aj Israel, ri xebesax bi ruma riDios chaꞌ waꞌ wuꞌlew cacanaj can paquikꞌabrutinamit Rire. Ecꞌu waꞌ wa Rocho Diosxcꞌojiꞌ cucꞌ rutinamit ri Dios cꞌa chupa takri kꞌij re ri rey David.

46 »Ecꞌu ri David lic cꞌo rutoꞌbal ri Diosrucꞌ. Rire xutzꞌonoj cꞌut cayaꞌtaj che cuyacjun cꞌacꞌ Rocho ri Dios chaꞌ tak ri ralcꞌoꞌalcan ri Jacob caquilokꞌnimaj ukꞌij ri Dioschiriꞌ. 47Noꞌj e ri Salomón ri xyacawwaꞌ waRocho Dios; 48 tob ri Dios Kajawxel na xewta cajekiꞌ pa tak ja ꞌanatal xa cuma ticawex,pachaꞌ ri cubiꞌij ri jun kꞌalajisanel:49 “Ruwa caj e nutzꞌulibal re takanic,yey ruwachulew e utacꞌalibal ri wakan.¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri ja quiyac chwe?” cacha ri

Kajawal.

“¿O pachawi cꞌowi ri luwar pa quinuxlanwi?

50 ¿Na e ta neba ri nukꞌab ꞌanayom ronojewaꞌ wa cꞌolic?” Is. 66:1-2

cachaꞌ.51 »Ecꞌu ralak lic na jinta cꞌo cata alak. Ri

cꞌuꞌx alak y ri tanibal alak e pachaꞌ que riwinak na jinta ri Dios cucꞌ, ma na caꞌaj taalak cacoj alak utzij. Ralak alak pachaꞌ richuꞌkaw alak ojertan, ma lic na caꞌaj ta alakcata alak ri cubiꞌij ri Santowilaj Ruxlabixelri Dios che alak. 52 ¿China junok chiqueri kꞌalajisanelab na xternabex ta rucꞌ cꞌaxcuma ri chuꞌkaw alak ojertan? Ma rique execamisan que ri xetzijon lo puwi rucꞌutu-nic ri Jun lic jusucꞌ. Yey echiriꞌ xcꞌun Rire,ralak xcꞌayij alak y xcamisaj alak. 53 Ralakxcꞌul alak Rutzij Upixab ri Dios cuma takri ángeles, noꞌj na xtakej ta alak janipa ricubiꞌij wa Tzij Pixab» xcha ri Esteban.

Rucamic ri Esteban54 Echiriꞌ xquita ri xubiꞌij ri Esteban,

lic xpe coyowal y xquijek cakichꞌichꞌ ruwiqueꞌ chirij rire. 55 Pero ri Esteban lic cꞌoruchukꞌab ri Santowilaj Ruxlabixel ri Diosrucꞌ; xtzuꞌn cꞌu pana chicaj y xril runimaluchomalil ri Dios yey xrilo ri Jesús cꞌopuwiquikꞌab ri Dios. 56 Xubiꞌij cꞌu rire:«¡Riꞌin canwilo jakal ruwa caj y canwil panaRalaxel Chiquixoꞌl Ticawex cꞌo puwiquikꞌabri Dios!» xchaꞌ.

57 Ecꞌuchiriꞌ, ri winak xquijeko licquesiqꞌuinic, xquitzꞌapij ri quixiquin yxa jumul xebec conoje chirij ri Esteban.58Xquesaj cꞌu bi chupa ri tinamit y xquijekocaquiꞌan paꞌbaj. Y ri xquimol quib chirij,xquiya can ri quikꞌuꞌ che jun ala Saulo rubiꞌchaꞌ cuchajij waꞌ chique.

59 Ecꞌuchiriꞌ quetajin che uꞌanic paꞌbajri Esteban, rire xuchꞌaꞌbej ri Kanimajawal,jewaꞌ xubiꞌij: «Wajawal Jesús, cꞌama la riwanimaꞌ» xchaꞌ.

60 Tecꞌuchiriꞌ, xuxucubaꞌ rib y coxsiqꞌuinic: «Kajawal, cuyu la quimac chewa quetajin che uꞌanic» xchaꞌ. Y rucꞌ waꞌ,xcamic.

81Ri Saulo e jun chique ri xuya uchꞌaꞌtem

chaꞌ cacamisax ri Esteban.✡ 7:41 Éx. 32:4-6 ** 7:44 Chwi ri juyub Sinaí, ri Dios xucꞌut che ri Moisés suꞌanic caꞌan ri Rocho Dios xa caquiric.Éx. 25:9,40.

Page 189: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 8:2 186 Hechos 8:26

Ri Saulo quebuternabej rucꞌ cꞌax ri quico-jom rubiꞌ ri Cristo

Chupa cꞌu riꞌ laꞌ la jun kꞌij, lic xjekerquiternabexic rucꞌ cꞌax janipa ri quicojomrubiꞌ ri Cristo chilaꞌ Jerusalem. Ruma cꞌuriꞌ, conoje xequich bi chupa tak ri luwarre Judea y re Samaria. Xew chi rutakoꞌn riJesús xecanaj can Jerusalem.

2E cꞌo cꞌu jujun achijab lic quiyaꞌom quibpukꞌab ri Dios; rique xquimuk ri Esteban ylic xcokꞌej rucamic.

3 Noꞌj ri Saulo ebuternabem rucꞌ cꞌax riquicojom rubiꞌ ri Cristo. Xoc cꞌu chiꞌ takja re quebuꞌcharej lo rachijab y rixokib yeyquebuꞌyaꞌa pa cárcel.

Catzijox ri Utzilaj Tzij chupa tak ri tinamitre Samaria

4 E tak cꞌu ri equichom bi caquitzijoj riUtzilaj Tzij chupa ronoje luwar pa quebo-pon wi. 5 Ri Felipe e jun chique. Rirexopon chupa jun tinamit re Samaria y xu-jek catzijon puwi ri Cristo chiquiwach riwinak. 6 Waꞌ wa winak xa jun quiꞌanomche utayic janipa ri cucꞌut ri Felipe, yeycaquitzutzaꞌ tak ri cꞌutubal re ruchukꞌab riDios cuꞌan chiquiwach. 7 Ma lic e qꞌui rie cꞌo paquikꞌab itzelilaj uxlabixel, yey waꞌwa itzelilaj uxlabixel quesiqꞌuinic quebel bichique ri winak. Y e cꞌo uqꞌuiyal jetzꞌ y sicxecunutajic. 8Ruma cꞌu riꞌ waꞌ, tak ri winakre ri tinamit lic quequiꞌcotic.

Jun achi cubiꞌtisij puak chaꞌ cacꞌojiꞌruchukꞌab ri Dios rucꞌ

9 Cꞌo cꞌu jun achi aj chiriꞌ Simón rubiꞌ. Eri petinak lok rire aj kꞌij chupa la tinamit;lic quebusoc ri winak e aj Samariama cuꞌanche rib pachaꞌ lic cꞌo uwach. 10 Conoje cꞌuri winak chinimaꞌk chichꞌutiꞌk, lic caquitari cubiꞌij ri Simón y jewaꞌ caquibiꞌij: «Eunimal uchukꞌab ri Dios ri cꞌo rucꞌ waꞌchi»quechaꞌ. 11Lic caquicoj ri cubiꞌij, ma lic xexwi ebusocom rucꞌ ri kꞌijonic cuꞌano. 12Peroechiriꞌ xquita ri Utzilaj Tzij cutzijoj ri Felipechwi rutakanic ri Dios y chwi ri Kanima-jawal Jesucristo, xquicojo y jecꞌuriꞌlaꞌ achi-jab yey ixokib xquicꞌul ri bautismo.

13 Ecꞌu riꞌ waꞌchi Simón xucoj rubiꞌ riCristo y xucꞌul ne ri bautismo. Xujek cꞌu riꞌcarachbilaj ri Felipe y lic cacamranimaꞌ che

tak ri cꞌutubal re ruchukꞌab ri Dios carilocuꞌan ri Felipe.

14 Yey ri e takoꞌn re ri Cristo e cꞌoJerusalem, echiriꞌ xquito ri e aj Samariaxquicoj ri ubiꞌim lo ri Dios puwi ri Cristo,xequitak bi ri Pedro y ri Juan chilaꞌSamaria. 15 Ecꞌuchiriꞌ rique xeboponic,xquijek caquiꞌan orar paquiwi ri aj Samariari quicojom chi rubiꞌ ri Cristo chaꞌ riquecaquicꞌul ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios.16 Ma ri Ruxlabixel ri Dios cꞌamajaꞌ cakajpuwi junok chique, xew quicꞌulum ribautismo pa rubiꞌ ri Kanimajawal Jesu-cristo. 17 Yey echiriꞌ ri Pedro y ri Juanxquiya ri quikꞌab paquiwiꞌ, xquicꞌul ri San-towilaj Ruxlabixel ri Dios.

18 Ecꞌu ri Simón xrilo suꞌanic ri ticawexcaquicꞌul ri Ruxlabixel ri Dios echiriꞌ ritakoꞌn caquiya ri quikꞌab paquiwiꞌ. Xu-biꞌtisij cꞌu puak chique, 19 jewaꞌ xubiꞌij:

—Yaꞌa alak chwe riꞌin laꞌ la jun chukꞌab,chaꞌ jelaꞌ xa tob china puwiꞌ canya wi rinukꞌab, cucꞌul ri Santowilaj Ruxlabixel riDios —xchaꞌ.

20 Ecꞌuchiriꞌ, ri Pedro jewaꞌ xubiꞌij che:—Sach na uwach rapuak junam awucꞌ

riꞌat, ma e chawach riꞌat, xa rucꞌ puakcalokꞌ rusipanic ri Dios.* 21 Yey riꞌat najinta cꞌana awe che wa chac cakaꞌano marawanimaꞌ na jusucꞌ ta chwach ri Dios. 22 Euwariꞌche, chatzelej atzij chwach ri Diosche waꞌ wa amac y chatzꞌonoj che Rirecucuy amac. Laj cucuy amac che la nautz taj xachꞌobo. 23 Ma e canwil riꞌin, licuꞌanom cꞌax acꞌuꞌx chikij y lic at yutumruma ri mac —xcha ri Pedro che.

24Ri Simón xucꞌul uwach:—Lic chꞌaw co alak panuwiꞌ chwach ri

Kanimajawal chaꞌ na cancꞌulumaj ta cꞌanawa xbiꞌij alak chwe —xchaꞌ.

25 Ecꞌuchiriꞌ ri Pedro y ri Juan quitzijomchi tak ri xquilo y xquita che ri Jesús yquikꞌalajisam chi ri Utzilaj Tzij re ri Kani-majawal, xetzelej Jerusalem. Yey xalokꞌ cꞌuxebicꞌow chupa tak uqꞌuiyal aldeas que rajSamaria, xquitzijoj ri Utzilaj Tzij.

Ri Felipe y rachi aj Etiopía26Cꞌo jun ángel re ri Kanimajawal xchꞌaꞌt

rucꞌ ri Felipe, jewaꞌ xubiꞌij che: «Chayijbaꞌawib y jat jewaꞌ pa sur. Chamaja bi ri

* 8:20 “Rusipanic ri Dios”: Ri Simón xraj culokꞌ ruchukꞌab ri Dios chaꞌ ruma rire cakaj ri Ruxlabixel ri Dios paquiwiri winak. Na xumaj ta usucꞌ xew pukꞌab ri Dios cꞌo wi cuya ri Ruxlabixel.

Page 190: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 8:27 187 Hechos 9:5be quel Jerusalem, ri cakaj pa ri tinamitGaza» xchaꞌ. (Wa be quicꞌow pa tak luwarcatzꞌintzꞌotic.)

27Xyactaj cꞌu ri Felipe y xumaj bi ube yeypa ri be xuꞌrika bi jun achi “eunuco”. Waꞌwaꞌchi lic cꞌo uwach ma pukꞌab rire cꞌo wironoje rubeyomal ri Candace.† Ecꞌu waꞌchixopon Jerusalem chaꞌ culokꞌnimaj ukꞌij riDios, 28yey e riꞌ catzelej pa rutinamit. Tzꞌulcꞌu chupa jun careta y carajilaj Ruchꞌaꞌtemri Dios tzꞌibital can ruma ri kꞌalajisanelIsaías.

29 Ecꞌu ri Ruxlabixel ri Dios xubiꞌij che riFelipe: «Chatkib pana che la jun careta ychatbin putzal» xchaꞌ.

30 Echiriꞌ ri Felipe xkib apanok, xutorachi e carajilaj ri tzꞌibam can ruma rikꞌalajisanel Isaías y jecꞌuwaꞌ xutzꞌonoj che:

—¿Camaj la usucꞌ la catajin la che raji-laxic? —xcha che.

31Rachi xucꞌul uwach:—¿Suꞌanic canmaj usucꞌ we na jinta

junok cakꞌalajisan chwe? —xcha che. Yxelaj cꞌu che ri Felipe chaꞌ cakꞌan pa ricareta y catzꞌuyiꞌ rucꞌ.

32 Ecꞌu ri carajilaj che Ruchꞌaꞌtem ri Diose waꞌ:Xcꞌam bi e pachaꞌ juna bexex re ca-

camisaxic;e pachaꞌ juna kꞌapoj bexexna cachꞌaw ta qꞌuenokechiriꞌ casocax ri rismal;jecꞌuriꞌlaꞌ rire na jinta cꞌana xubiꞌij.33Xꞌaniꞌ che pachaꞌ lic na jinta uwach;y echiriꞌ xkꞌat tzij puwiꞌ,xꞌan ri lic na e ta usucꞌ che.¿China tak cꞌu ri ticawex caquipetebej lo

che rire?Na e jintaj,ma xkꞌat ukꞌij che ruwachulew. Is. 53:7-8E waꞌ ri catajin che rajilaxic.

34 Ecꞌu waꞌchi aj Etiopía xutzꞌonoj che riFelipe:

—Maꞌan co la riꞌ biꞌij la chwe, ¿chinapuwi cachꞌaꞌt wi ri kꞌalajisanel echiriꞌ cu-biꞌij waꞌ? ¿Chiribil rib nawi cubiꞌij wi ocachꞌaꞌt puwi junok chic? —xchaꞌ.

35 Ecꞌu ri Felipe xchꞌaꞌt rucꞌ rachi puwiwaꞌ. Xujek lo rucꞌ ri catajin che rajilaxic cheRuchꞌaꞌtem ri Dios y xutzijoj cꞌu che puwi riUtzilaj Tzij re ri Jesús.

36 E cꞌo chi be echiriꞌ xebopon pa junluwar pa cꞌo wi yaꞌ.

Ecꞌu riꞌ rachi aj Etiopía xubiꞌij che riFelipe:

—Wara cꞌo yaꞌ. ¿Utz nawi riꞌin cancꞌul ribautismo? —xcha che.

37Ri Felipe xubiꞌij che:—We cacoj la rubiꞌ ri Kanimajawal Jesu-

cristo rucꞌ ronoje animaꞌ la, lic utz riꞌ —xcha che.

Rachi xucꞌul uwach:—Riꞌin cancojo ri Kanimajawal Jesu-

cristo e Rucꞌajol ri Dios —xchaꞌ. 38 Y xutakcꞌu utacꞌabaxic riꞌ ri careta.

Ecꞌu ri Felipe junam rucꞌ rachi xekajchupa ri yaꞌ. Tecꞌuchiriꞌ, ri Felipe xuya ribautismo che.

39Echiriꞌ xebel lo chupa ri yaꞌ, xakicꞌateꞌtri Ruxlabixel ri Dios Kajawxel xucꞌam bi riFelipe. Rachi aj Etiopía na xril ta chi uwach,pero lic caquiꞌcotic xumaj tanchi ubi rube.

40Ecꞌu ri Felipe xeꞌyoꞌk chupa jun tinamitAzoto rubiꞌ. Echiriꞌ xel bi chiriꞌ, xicꞌowpa tak tinamit yey chujujunal tinamit paxicꞌow wi, xutzijoj ri Utzilaj Tzij. Ecꞌu riꞌxopon cꞌa chupa ri tinamit Cesarea.

9Ri jalcꞌatajibal rubinic usilabic ri Saulo(Hch. 22:6-16; 26:12-18)

1 Ecꞌu ri Saulo na carokꞌotaj taj cuxibijquipa rucꞌ camic janipa ri quicojom rubiꞌri Kanimajawal. Xeꞌec cꞌu rucꞌ ri cajawalraj chacunel pa Rocho Dios 2 y xutzꞌonojbi uwujil chaꞌ cayaꞌiꞌ pukꞌab coc pa tak risinagogas re ri tinamit Damasco. Jecꞌulaꞌ,we queburik achijab o ixokib e cuqꞌuil riquitakem wa cꞌacꞌ Be, cꞌo cꞌu pukꞌab riꞌquebuyut lok y quebucꞌam lo Jerusalem.

3 Ecꞌu ri Saulo e riꞌ cꞌo pan chi be cheuꞌanic waꞌ, catajin cꞌu roponic chunakajri tinamit Damasco, echiriꞌ xakicꞌateꞌt ru-wonibal jun akꞌ xpe chilaꞌ chicaj, xwol caꞌnpuwiꞌ y xusut rij. 4 Ri Saulo xtzak pulew yxuta cꞌu jun kulaj, jewaꞌ cubiꞌij che:

—Saulo, Saulo, ¿suꞌchac catchꞌoꞌjinchwij? —xcha che.

5Ri Saulo xutzꞌonoj che:—¿Lal china rilal, Wajawal? —xchaꞌ.Jecꞌuwaꞌ xcꞌul uwach che:—Riꞌin in Jesús, ri Jun catchꞌoꞌjin chirij.

Yey riꞌat, atuquel nenareꞌ lic caꞌan cꞌax che† 8:27 “Ri Candace”: Waꞌ e ri cabiꞌx chique ri reinas re ri tinamit Etiopía.

Page 191: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 9:6 188 Hechos 9:27awib, jelaꞌ pachaꞌ juna boyex echiriꞌ cuyaakan che ri puya cachꞌic lo che —xuchixic.

6 Cabirbot cꞌu ri Saulo y uxiꞌim rib, jewaꞌxubiꞌij che:

—Wajawal, ¿saꞌ ri caꞌaj la canꞌano? —xchaꞌ.

Ri Kanimajawal xucꞌul uwach:—Chatyactajok y jat chupa ri tinamit, ma

chiriꞌ cabiꞌx wi chawe saꞌ ri chirajawaxiccaꞌano —xchaꞌ.

7 Ecꞌu rachijab e rachbiꞌil ri Saulo licquixiꞌim quib xetaqꞌuiꞌic; ma xquita ri ku-laj, noꞌj na jinta junok xquil uwach.

8 Ri Saulo xyactaj chwa rulew y xujakcꞌu ruwach, pero na jinta chi cꞌo cariloma xcanaj can potzꞌ. Ewi xa xchꞌelex biche rukꞌab cuma ri erachbilam y xcꞌam bichupa ri tinamit Damasco. 9 Xcꞌojiꞌ cꞌuchilaꞌ oxib kꞌij; e laꞌ na catzuꞌn taj, na xwaꞌtaj y na jinta ne umikꞌinaꞌ xutijo.

10 Chilaꞌ cꞌu riꞌ Damasco cꞌo jun achiAnanías rubiꞌ; rire ucojom rubiꞌ ri Cristo.Cꞌo cꞌu jun cꞌutubal re ri Dios xkꞌalajisaxchwach. Ri xrilo e ri Kanimajawal xucꞌutuwach chwach y jewaꞌ xubiꞌij che:

—¡Ananías! —xcha che.Rire xucꞌul uwach:—Riꞌ in cꞌolic, Wajawal —xchaꞌ.11Xubiꞌij cꞌu ri Kanimajawal che:—Chatyactajok y jat chupa ri be cabiꞌx

“Jusucꞌ” che. Yey chirocho cꞌu ri Judas,chatzꞌonobej puwi jun achi aj Tarso, Saulorubiꞌ. Rire catajin pa oración 12y kꞌalajisamchi cꞌu jun cꞌutubal re ri Dios chwach.Chupa waꞌ xril jun achi Ananías rubiꞌ, e riꞌcoc bi y cuya rukꞌab puwiꞌ chaꞌ jelaꞌ catzuꞌntanchic —xchaꞌ.

13 Xubiꞌij cꞌu ri Ananías che ri Kanima-jawal:

—Wajawal, lic nutom ronoje ri na utztaj uꞌanom waꞌ waꞌchi chique ri quicojomri biꞌ la chilaꞌ Jerusalem. 14 Yey yaꞌtal nelo pukꞌab cuma ri nimak e aj chacunel paRocho Dios quebucꞌam bi pa cárcel conojeri quicojom ri biꞌ la —xchaꞌ.

15 Ecꞌu ri Kanimajawal xubiꞌij che:—Jat chilaꞌ rucꞌ, ma Riꞌin nuchaꞌom rire

chaꞌ cuꞌana jun waj chac re queꞌec cheukꞌalajisaxic ri nubiꞌ chiquiwach ri winakna e ta aj judiꞌab, chiquiwach ri e takanelaby chiquiwach ri e aj Israel. 16 Yey cancꞌutcꞌu che, janipa ri cꞌaxcꞌolil chirajawaxic

quicꞌow wi rire ruma cutzijoj ri nubiꞌ —xuchix ri Ananías.

17 Ri Ananías xeꞌec cꞌut y xoc pa ri ja pacꞌo wi ri Saulo. Xuya cꞌu rukꞌab puwiꞌ yxubiꞌij che: «Hermano Saulo, ri Kanima-jawal Jesucristo, ri xukꞌalajisaj rib chawachchupa ri be pa at petinak wi, inutakom loawucꞌ chaꞌ cat-tzuꞌn tanchic y cacꞌul cꞌu riSantowilaj Ruxlabixel ri Dios» xcha che.

18 Chupa cꞌu laꞌ la jokꞌotaj, cꞌo ri pachaꞌsoloꞌt xtzak che ruwach ri Saulo y xtzuꞌntanchic. Tecꞌuchiriꞌ, xyactajic y xucꞌul ribautismo. 19Ecꞌuchiriꞌ xwaꞌ ri Saulo, xcꞌojiꞌtanchi uchukꞌab y xcꞌojiꞌ jujun kꞌij cucꞌ riquicojom rubiꞌ ri Cristo chilaꞌ pa ri tinamitDamasco.

Ri Saulo cutzijoj ri Utzilaj Tzij pa ri tinamitDamasco

20 Tecꞌuchiriꞌ, ri Saulo xujek catzijonpuwi ri Cristo chupa tak ri sinagogas, jewaꞌri cubiꞌij: «Ri Jesús e Ucꞌajol ri Dios» cachaꞌ.

21 Conoje ri quetaw re lic cacam cani-maꞌ che y caquibiꞌij: «¿Na e ta neba achiwaꞌ ebuternabem rucꞌ cꞌax ri quicojom ru-biꞌ ri Cristo chilaꞌ Jerusalem; yey cꞌuni-nak ne wara re quebuyut bi y quebuꞌyaꞌapaquikꞌab ri nimak e aj chacunel pa RochoDios?» quechaꞌ.

22 Pero ri Saulo jalan catajin unimaricruchukꞌab puwi ri cutzijoj. Ecꞌu raj judiꞌabejekel chiriꞌ Damasco xsach quinaꞌoj chema ri Saulo cukꞌalajisaj chiquiwach: RiJesús e ri Cristo, Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios.

Ri Saulo caresaj bi rib chiquiwach rajjudiꞌab

23 Icꞌowinak chi cꞌu uqꞌuiyal kꞌij, rajjudiꞌab xquiꞌan tzij junam chiquiwach recaquicamisaj ri Saulo. 24Perowaꞌ xretaꞌmajri Saulo. Ecꞌo cꞌu ri quichajim chipakꞌijchichakꞌab tak ri oquibal re ri tinamit chaꞌcaquichap ri Saulo y caquicamisaj.

25Ruma cꞌu riꞌ, ri quicojom rubiꞌ ri Cristoe laꞌ chakꞌab xquikasaj bi ri Saulo chwi ritapia chupa jun nimalaj chacach.

Ri Saulo copon Jerusalem26 Echiriꞌ xopon ri Saulo Jerusalem, lic

xraj cakib cucꞌ ri quicojom rubiꞌ ri Cristo.Pero conoje rique lic caquixiꞌij quib che,ma na caquicoj taj we pakatzij wi ri Sauloucojomchi rubiꞌ ri Cristo. 27Ecꞌu ri Bernabéxucꞌam bi y xuꞌyaꞌa chiquiwach ri e takoꞌn

Page 192: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 9:28 189 Hechos 10:4re ri Cristo. Xutzijoj cꞌu chique suꞌanic riSaulo xril uwach ri Kanimajawal pa be yxchꞌaꞌt rucꞌ. Yey xutzijoj chique puwi ritzijonic xuꞌan ri Saulo chupa rubiꞌ ri Jesúschilaꞌ Damasco yey rucꞌ unimal uchukꞌabxuꞌan waꞌ.

28 Ecꞌu ri Saulo xcanaj cucꞌ chiriꞌJerusalem y xerachbilaj pa tak quebecwi. 29 Lic na cuxiꞌij ta rib catzijon chuparubiꞌ ri Kanimajawal. Cachꞌaꞌt cꞌu puwiri Jesús cucꞌ raj judiꞌab ri quechꞌaꞌt pari chꞌaꞌtem griego;* ruma cꞌu laꞌ, riquecaquitzucuj suꞌanic caquicamisaj. 30 Echiriꞌri hermanos xquetaꞌmaj waꞌ, xquicꞌam biri Saulo cꞌa Cesarea y chiriꞌ cꞌut xquitak bichupa ri tinamit Tarso.†

31 E tak cꞌu ri quicojom rubiꞌ ri Cristopa ronoje ri luwar re Judea, re Galilea yre Samaria, xecubiꞌ chi utz ma na jintachi ri queternabex rucꞌ cꞌax. Rique cꞌoxiꞌin ib cucꞌ chwach ri Kanimajawal. Cata-jin cꞌu quiqꞌuiyaric yey yaꞌom quichukꞌaby nimarisam quicꞌuꞌx ruma ri SantowilajRuxlabixel ri Dios.

Ri Eneas cacunutajic32 Xalokꞌ cꞌu ri Pedro catajin ricꞌowic pa

tak riglesias, xopon cucꞌ ri quicojom rubiꞌri Cristo pa ri tinamit Lida. 33 Chilaꞌ cꞌu riꞌxuꞌrika jun achi Eneas rubiꞌ, yey e wajxakiblo junab riꞌ cꞌo chwa uwarabalma xuꞌan sic.

34 Ecꞌu ri Pedro jewaꞌ xubiꞌij che: «Eneas,ri Kanimajawal Jesucristo catucunaj.Chatyactajok y chayijbaꞌ rawarabal» xchache.

Chupa cꞌu laꞌ la jokꞌotaj ri Eneasxtaqꞌuiꞌic. 35 Conoje cꞌu ri ejekel chupari tinamit Lida y pa tak ri luwar re Sarónxquilo ri Eneas cunutajinak chic; y rumacꞌuwaꞌ, xquiya quib pukꞌab ri Kanimajawal.

Ri cꞌastajibal re ri Dorcas36 Chupa ri tinamit Jope cꞌo jun ixok

ucojom rubiꞌ ri Cristo, Tabita rubiꞌ. (Pa richꞌaꞌtem griego “Dorcas” quecha che.) Waꞌwiꞌxok lic uyaꞌom rib che uꞌanic ri utz y licquebutoꞌ ri nibaꞌib.

37 Chupa tak laꞌ la kꞌij ri Dorcas xuchapyabil y xcamic. Ecꞌuchiriꞌ xchꞌaj rucuerpo,xkꞌatisax chicaj pa ri caleꞌ ja.

38 Ecꞌu ri hermanos e cꞌo Lida xquitocꞌo ri Pedro pa ri tinamit Jope, yey waꞌxa nakaj cꞌo wulok. Xequitak cꞌu bi caꞌibachijab chaꞌ quebeꞌelaj che ri Pedro, jewaꞌcaquibiꞌij: «ꞌAna co la riꞌ, peta la wara kucꞌyey mamayin la.»

39 Xyactaj cꞌu bi ri Pedro y xeꞌec cucꞌ.Echiriꞌ xoponic, xcꞌam bi chicaj pa ri caleꞌja. E tak ri e malcaꞌnib xquisut rij riPedro. Conoje waꞌ quebokꞌic y caquicꞌuttak ri cꞌul y ri quikꞌuꞌ xuꞌan ri Dorcas echiriꞌcꞌa cꞌo cucꞌ. 40 Ecꞌuchiriꞌ, ri Pedro xtakanche conoje quebel bi. Xuxucubaꞌ cꞌu rib yxuꞌan orar. Tecꞌuchiriꞌ, xutzuꞌ ri caminak, yjewaꞌ xubiꞌij che: «¡Tabita,‡ chatyactajok!»xchaꞌ. Ecꞌu riꞌ ri Dorcas xujak ruwach; yechiriꞌ xrilo cꞌo ri Pedro chiriꞌ, asu xtzꞌuy-iꞌic.

41 Ecꞌu ri Pedro xuchap rukꞌab y xuyaco.Tecꞌuchiriꞌ, xebusiqꞌuij ri quicojom rubiꞌ riCristo cucꞌ tak ri hermanas e malcaꞌnib, yxuya cꞌu chiquiwach e laꞌ cꞌaslic. 42 Waꞌxetaꞌmax chupa ronoje ri luwar re Jope.Ruma cꞌu riꞌ, lic e qꞌui ri xquicoj rubiꞌri Kanimajawal Jesucristo. 43 Y ri Pedroxcanaj can uqꞌuiyal kꞌij chupa ri tinamitJope, chirocho jun achi Simón rubiꞌ, ricutꞌis tzꞌuꞌum.

10Ri xukꞌalajisaj ri Dios che ri Cornelio

1 Pa ri tinamit Cesarea cꞌo jun achi Cor-nelio rubiꞌ. Rire e capitán que ri soldadose cuqꞌuil ri cabiꞌx chique “E aj Italia”. 2 RiCornelio lic jusucꞌ rubinic usilabic y lic cꞌoxiꞌin ib pa ranimaꞌ chwach ri Dios junamcucꞌ conoje ri ralcꞌoꞌal. Rire lic cuya puak retoꞌbal que ri nibaꞌib e aj judiꞌab y lic cuꞌanorar chwach ri Dios.

3 Cꞌo cꞌu jun kꞌij riꞌ, laj che ri urox ora*benak kꞌij xkꞌalajisax jun cꞌutubal re ri Dioschwach. Ri xcꞌut che, e jun ángel re ri Diose riꞌ xoc chiriꞌ pa cꞌo wi rire y jewaꞌ xubiꞌijche:

—¡Cornelio! —xcha che.4 Ri Cornelio lic xutzuꞌ ri ángel y rucꞌ

xiꞌin ib xubiꞌij che:—¿Saꞌ ri caꞌaj la, wajawal? —xchaꞌ.Ri ángel xucꞌul uwach:

* 9:29 Quil nota Hechos 6:1. † 9:30 Tarso e tinamit pa xalax wi ri Saulo. ‡ 9:40 “Tabita”: Waꞌ e ubiꞌ ri Dorcaspa ri chꞌaꞌtem hebreo. Hch. 9:36 * 10:3 “Ri urox ora”: Quil “hora” pa vocabulario.

Page 193: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 10:5 190 Hechos 10:29—E tak ra oracióny ri toꞌbal que ri nibaꞌib

aꞌanom riꞌat, waꞌ ucꞌulum ri Dios pachaꞌjun kasaꞌn chwach Rire. 5 Ecꞌu ri caꞌanwoꞌora e chebataka bi achijab pa ri tinamitJope re queꞌquisiqꞌuij jun achi Simón rubiꞌ,ri cabiꞌx Pedro che. 6 Waꞌ waꞌchi jekelchuchiꞌ ri mar pa rocho ri Simón, jun ajtꞌisol tzꞌuꞌum. Waꞌ wa Pedro cubiꞌij chawesaꞌ ri lic chirajawaxic wi caꞌano —xchaꞌ.

7 Echiriꞌ xel bi ri ángel xchꞌaꞌt rucꞌ, riCornelio xebusiqꞌuij caꞌib raj chac y junsoldado lic cꞌo xiꞌin ib pa ranimaꞌ chwachri Dios, waꞌ e jun chique ri e cꞌo pukꞌab.8 Xutzijoj na cꞌu chique ronoje ri xrilo;tecꞌuchiriꞌ, xebutak bi pa ri tinamit Jope.

Ri xukꞌalajisaj ri Dios che ri Pedro9 Chucaꞌm kꞌij cꞌut echiriꞌ e cꞌo pan pa

be e riꞌ catajin coponic chunakaj ri tinamit,ri Pedro xakꞌan chwi ri ja chaꞌ cuꞌana orarechiriꞌ ya caticꞌoj ri kꞌij.† 10 Xpe cꞌu jununimal numic che y lic xraj cawaꞌic.

Catajin cꞌu uyijbaxic ruwa echiriꞌ xa-kicꞌateꞌt cꞌo xucꞌut ri Dios chwach. 11 Xrilruwa caj jakalic. Cꞌo cꞌu pachaꞌ jun ni-malaj cꞌul caripipic y ximital lo che ri cajibutzaꞌm, e riꞌ cakasax lo che ruwachulew.12 Chupa waꞌ wa cꞌul e cꞌo ronoje qui-wachlibal awaj: waꞌ e ri cꞌo cajib cakan,ri quecharar pulew yey ri quexiqꞌuicꞌ cheruwa caj.‡

13Yey xuta jun kulaj jewaꞌ xubiꞌij:—Chatyactajok Pedro; chacamisaj y

chatijaꞌ —xcha che.14 Pero ri Pedro xubiꞌij che:—Na canꞌan ta cꞌana riꞌ, Wajawal, ma

riꞌin na jinta cꞌana cꞌo nutijom e laꞌ chꞌul ona takal taj catijic —xchaꞌ.

15 Xchꞌaw tanchi cꞌu ri jun kulaj, jewaꞌxubiꞌij che:

—Ri ujoskꞌim chi ri Dios, riꞌat mabiꞌijchꞌul che —xcha che ri Pedro.

16Waꞌ oxlaj xuꞌano; tecꞌuchiriꞌ, ri nimalajcꞌul xtzelej tanchi chilaꞌ chicaj. 17 Ecꞌu riPedro catajin che utzꞌonoxic chiribil rib saꞌqueꞌelawi ri xcꞌut chwach, echiriꞌ xecꞌunrachijab etakom lo ruma ri Cornelio. Riquequitzꞌonobem lo ri rocho ri Simón ri cutꞌistzꞌuꞌum, yey woꞌora e cꞌo chwa ri puerta.

18 Xechꞌaw cꞌu apanok y xquitzꞌonoj wechiriꞌ jekel wi ri Simón, ri cabiꞌx Pedro che.

19 Ecꞌu ri Pedro cꞌa catajin ne che uchꞌo-bic rakan puwi ri xcꞌut chwach, echiriꞌri Ruxlabixel ri Dios xubiꞌij che: «Chaw-ilaꞌ, ma leꞌ oxib achijab catquitzucuj.20 Chatyactajok, chatkajok y jat cucꞌ. Mux-iꞌij rib acꞌuꞌx cateꞌec cucꞌ, ma in ri in-takayom lo que» xcha che.

21 Xkaj cꞌu lo ri Pedro pa e cꞌo wi rachi-jab etakom lo ruma ri Cornelio, y xubiꞌijchique:

—Riꞌ in cꞌolic, in ri quintzucuj alak. ¿Saꞌri petinak wi alak wucꞌ? —xcha chique.

22Rique xquibiꞌij che:—Cꞌo jun capitán§ aj Roma, Cornelio ru-

biꞌ. Rire e jun achi lic jusucꞌ, cꞌo xiꞌin ib rucꞌchwach ri Dios, yey chom ruchꞌaꞌtibexiccaꞌan cuma conoje raj judiꞌab. Xbiꞌx cꞌu cherire ruma jun santowilaj ángel re ri Dios,cutak lo cꞌamic la re queꞌec la chirocho yjecꞌulaꞌ cuta ri cabiꞌij la che —xechaꞌ.

23 Ecꞌu ri Pedro xebucoj bi pa ja y xuyaluwar chique quecanaj can la jun akꞌabchiriꞌ. Chucaꞌm kꞌij cꞌut xeꞌec cucꞌ, yeyxecachbilaj bi jujun hermanos e aj pa ritinamit Jope.

24Chucaꞌmkꞌij cꞌut xeboponpa ri tinamitCesarea pa eroyeꞌem wi ri Cornelio. Rireumolom chi quichiꞌ ri ratz-uchakꞌ y ri rami-gos ri cꞌax caquinaꞌ quib rucꞌ. 25 Echiriꞌ xo-pon ri Pedro, xel lo ri Cornelio che ucꞌulicy xuxucubaꞌ rib chwach re culokꞌoj ukꞌij.

26 Pero ri Pedro xuyaco y xubiꞌij che:—Yactaja la, ma riꞌin xa in jun achi

pachaꞌ rilal —xchaꞌ.27 Cachꞌaꞌt cꞌu rucꞌ ri Cornelio, xoc bi y

xebuꞌrika uqꞌuiyal ticawex quimolom quibchiriꞌ. 28Xubiꞌij cꞌu ri Pedro chique:

—Lic etaꞌam ralak, chikaxoꞌl ri oj ajjudiꞌab lic na ube taj we junok chike cuju-nimaj rib o cakib rucꞌ junok na e ta cuqꞌuilraj judiꞌab. Noꞌj ri Dios xucꞌut chinuwachriꞌin na ube taj canchꞌob rakan waꞌ.** 29 Euwariꞌche, echiriꞌ xineꞌsiqꞌuixok, na jam-patana ximpetic y na jinta ne xintzꞌonoj weutz canꞌan waꞌ. Ecꞌu woꞌora cantzꞌonoj chealak, ¿suꞌchac xtak alak nucꞌamic? —xchaꞌ.

† 10:9 “Caticꞌoj ri kꞌij”: Quil “hora” pa vocabulario. ‡ 10:12 Levítico 11 cubiꞌij pachique rawaj utz quetijic ypachique na quetij taj. Rawaj xeril ri Pedro e cuqꞌuil ri na takal taj quetijic. § 10:22 “Capitán”: Waꞌ e aj wach quecien soldados. ** 10:28 Chiquiwach raj judiꞌab, jun cuchꞌulaj rib chwach ri Dios we cakib rucꞌ junok na utakem tari cojobal quiꞌque.

Page 194: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 10:30 191 Hechos 11:430Ri Cornelio xucꞌul uwach:—E ucaj kꞌij waꞌ icꞌowinak je uꞌorayil

waꞌ, riꞌin in cꞌo pa ayuno laj che ri uroxora†† benak kꞌij, yey in cꞌo pa oraciónchiwocho echiriꞌ xwinakir cꞌu chinuwachjun achi ucojom ukꞌuꞌ lic cawolkꞌinic 31 yjewaꞌ xubiꞌij chwe: “Cornelio, ri Dios utomra oración y cꞌo chucꞌuꞌx janipa ri toꞌbalque ri nibaꞌib aꞌanom. 32 Chataka junokchupa ri tinamit Jope re cuꞌsiqꞌuij ri Simónri cabiꞌx Pedro che. Rire cꞌo pa rocho riSimón, jun achi aj tꞌisol tzꞌuꞌum cꞌo rochochuchiꞌ ri mar. Yey echiriꞌ cacꞌunic, e rireri cachꞌaꞌt awucꞌ” xchaꞌ.

33 »Jecꞌuriꞌlaꞌ, xintakalaꞌ cꞌamic la; y licutz ri xꞌan la, ma xpe la. Ecꞌu woꞌora,konoje oj cꞌo wara chwach ri Dios chaꞌcakata ronoje ri utakom wi lo la chaꞌ cabiꞌijla chike —xchaꞌ.

Ri Pedro cutzijoj ri Utzilaj Tzij chirocho riCornelio

34 Ecꞌuchiriꞌ, xujek cachꞌaꞌt ri Pedro, je-waꞌ xubiꞌij:

«Pakatzij wi woꞌora canmaj usucꞌ ri Diosna cachaꞌw ta chiquixoꞌl ri ticawex. 35Ma ricuꞌano e lic cucꞌul ucꞌuꞌx echiriꞌ ri ticawexpa tak ronoje tinamit cꞌo xiꞌin ib cucꞌchwach Rire y caquiꞌan ri lic jusucꞌ. 36 Cꞌocꞌu ri xukꞌalajisaj ri Dios chique ri e ajIsrael; waꞌ e ri Utzilaj Tzij, ri cucꞌam loutzil chomal ruma ri Jesucristo ri Kajawalkonoje.

37 »Etaꞌam cꞌu ralak saꞌ tak ri xuꞌan riJesús echiriꞌ icꞌowinak chi ri tzijonic re riJuan chwi ri bautismo rucꞌ yaꞌ. Ri tzi-jonic puwi ri Jesús xujek lo cꞌa Galilea yxeꞌec utzijoxic che ronoje ri luwar re Judea.38 Xetaꞌmaj cꞌu ralak saꞌ ri xuꞌan ri Dios;xuya che ri Jesús ri aj Nazaret lic cacꞌojiꞌri Santowilaj Ruxlabixel y ruchukꞌab Rirerucꞌ. Ecꞌu ri Jesús xeꞌec pa tak luwar recuꞌan ri utz y quebucunaj conoje ri eyaꞌompa cꞌax ruma ritzelwinak. Xuꞌan tak cꞌuwaꞌma ri Dios lic cꞌo rucꞌ.

39 »Ecꞌu riꞌoj lic ketaꞌam waꞌ ma xkilronoje ri xuꞌan ri Jesús pa tak ri luwarre Judea y chilaꞌ Jerusalem. E waꞌ Rireri xyaꞌiꞌ chwa cruz y xcamisaxic. 40 Perochurox kꞌij ri Dios xucꞌastajisaj lo ri Jesúschiquixoꞌl ri ecaminak y xuya che xucꞌut

uwach chikawach. 41 Na xucꞌut ta uwachchiquiwach conoje ri tinamit, ma xewchiquiwach ri ebuchaꞌomchi lo ri Dios ojer-tan; waꞌ e riꞌoj, ri xojwaꞌ junam rucꞌ y xkatijkamikꞌinaꞌ junam rucꞌ echiriꞌ cꞌastajinakchi lo Rire chiquixoꞌl ri ecaminak.

42 »Yey xojutak cꞌu che utzijoxic cheri tinamit chaꞌ cakakꞌalajisaj e Rire ri AjKꞌatal Tzij ucojom ri Dios paquiwi ri ecꞌaslic y ri ecaminak. 43 Puwi ri Jesúsxetzijon lo conoje ri kꞌalajisanelab ojertan.Rique xquibiꞌij e janipa ri quecojow re Rire,caquicꞌul ri cuybal quimac ruma quicojomrubiꞌ» xchaꞌ.

Ri na e ta aj Israel caquicꞌul ri Ruxlabixel riDios

44 Cꞌa cachꞌaꞌt ne ri Pedro cucꞌ chwi takwaꞌ echiriꞌ xkaj ri Santowilaj Ruxlabixel riDios paquiwi conoje ri quetaw re. 45 Yeye petinak rucꞌ ri Pedro jujun e aj judiꞌabquicojom rubiꞌ ri Cristo. Waꞌ lic xcamcanimaꞌ che, ma ri Santowilaj Ruxlabixelri Dios xkaj paquiwi ri na e ta aj judiꞌab.46Quequitataꞌ cꞌu riꞌ quechꞌaꞌt pa jujun chicchꞌaꞌtemyaꞌtal chique ruma ri Ruxlabixel riDios y lic caquiyac ukꞌij ri Dios.

47 Ecꞌu ri Pedro xubiꞌij: «¿Cꞌo neba junokcakꞌaten que caquicꞌul ri bautismo rucꞌ yaꞌ?Ma rique xquicꞌul ri Santowilaj Ruxlabixelri Dios jelaꞌ pachaꞌ riꞌoj» xchaꞌ.

48 Xtakan cꞌu che cayaꞌ ri bautismochique pa rubiꞌ ri Kanimajawal Jesucristo.Ecꞌuchiriꞌ, xebelaj che ri Pedro chaꞌ cacanajchi queb oxib kꞌij cucꞌ.

11Ri Pedro cutzijoj saꞌ ri xuꞌan ri Dios cucꞌ ri

na e ta aj Israel1Ri e takoꞌn re ri Jesús cucꞌ ri hermanos e

cꞌo Judea xquito e cꞌo na e ta aj judiꞌab xeco-jow re Rutzij ri Dios puwi ri Cristo. 2 Rumacꞌu riꞌ, echiriꞌ xtzelej ri Pedro Jerusalem,ri hermanos e aj judiꞌab lic xquichap pachꞌaꞌoj, 3 jewaꞌ xquibiꞌij che: «¿Suꞌchacxatoc pa cocho ri na e ta aj judiꞌab y xatwaꞌne cucꞌ?»* xechaꞌ.

4 Ecꞌu ri Pedro xujek utzijoxic chiquechucholaꞌj suꞌanic xuꞌana waꞌ. Jecꞌuwaꞌxubiꞌij chique:

†† 10:30 “Ri urox ora”: Quil “hora” pa vocabulario. * 11:3 Chiquiwach raj judiꞌab, jun cuchꞌulaj rib chwach riDios we cakib rucꞌ junok na utakem ta ri cojobal quiꞌque.

Page 195: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 11:5 192 Hechos 11:265 «E riꞌin in cꞌo pa ri tinamit Jope e riꞌ

canꞌan orar echiriꞌ xakicꞌateꞌt xkꞌalajisaxjun cꞌutubal re ri Dios chinuwach. Waꞌpachaꞌ jun nimalaj cꞌul ximital lo che ricajib utzaꞌm, xkasax lo chilaꞌ chicaj cꞌa pala in cꞌo wi riꞌin. 6 Echiriꞌ xintzuꞌ chi utzsaꞌ ri cꞌo chupa waꞌ, xebenuwil cꞌu awaj cꞌocajib cakan, itzel tak chicop re upa juyub,awaj quecharar pulew, yey ri quexiqꞌuicꞌche ruwa caj.

7 »Yey xinta cꞌu jun kulaj, jewaꞌ xubiꞌijchwe: “Chatyactajok Pedro; chacamisaj ychatijaꞌ” xchaꞌ.

8 »Ximbiꞌij cꞌu riꞌin: “Na canꞌan ta cꞌanariꞌ, Wajawal, ma riꞌin na jinta cꞌana chꞌulo na takal taj catijic oquinak pa nuchiꞌ”xinchaꞌ.

9 »Ecꞌuchiriꞌ, xchꞌaw tanchi lo ri jun ku-laj chilaꞌ chicaj, jewaꞌ xubiꞌij chwe: “Riujoskꞌim chi ri Dios, riꞌat mabiꞌij chꞌul che”xchaꞌ.

10 »Waꞌ oxlaj xuꞌano. Tecꞌuchiriꞌ, ronojexcꞌam tanchi ubi chicaj.

11 »Chupa cꞌu laꞌ la jokꞌotaj xecꞌun oxibachijab chwa ri ja pa in cꞌo wi; rique e peti-nak Cesarea, etakom lok chaꞌ quinquitzu-cuj. 12 Ecꞌu ri Ruxlabixel ri Dios xubiꞌijchwe quinꞌec cucꞌ y muxiꞌij ne rib nucꞌuꞌxquinꞌec. Xinꞌec cꞌu riꞌ cucꞌ; yey waꞌ wawakib hermanos e aj Jope e cꞌo wara wucꞌ,xojcachbilaj bi.

»Echiriꞌ xojopon Cesarea, xojoc chirochojun achi.† 13 Yey waꞌchi xutzijoj chikesuꞌanic xril uwach jun ángel chirocho. Waꞌxoꞌltacꞌal chwach rire y jewaꞌ xubiꞌij che:“Chebataka bi achijab pa ri tinamit Jopere queꞌquisiqꞌuij jun achi Simón rubiꞌ, ricabiꞌx Pedro che. 14 Ecꞌu rire coluꞌbiꞌijchawe suꞌanic catcolobetaj riꞌat cucꞌ conojeri ejekel pa wocho” xcha ri ángel che.

15 »Yey, echiriꞌ riꞌin xinjeko quinchꞌaꞌtcucꞌ waꞌwa ticawex na e ta aj judiꞌab, xkaj riSantowilaj Ruxlabixel ri Dios paquiwiꞌ jelaꞌpachaꞌ xujekebej lok echiriꞌ xkaj pakawi rioj aj judiꞌab.

16 »Ecꞌuchiriꞌ, xcꞌun chinucꞌuꞌx rubiꞌimcan ri Kanimajawal echiriꞌ xubiꞌij: “Pakatzijwi, ri Juan xuya ri bautismo rucꞌ yaꞌ, noꞌjri bautismo quicꞌul riꞌix e rucꞌ ri SantowilajRuxlabixel ri Dios.”✡

17 »Ecꞌu uwariꞌche, we ri Dios xuyachique rique wa sipanic jelaꞌ pachaꞌ ri xuyachike riꞌoj ri cubul chi kacꞌuꞌx rucꞌ ri Kan-imajawal Jesucristo, ¿in china riꞌin chaꞌcankꞌatej ri Dios che uꞌaniquil waꞌ?» xchari Pedro.

18 Ecꞌuchiriꞌ xquita tak waꞌ, na jinta chixquibiꞌij chirij ri Pedro, e xquijek caquiyacukꞌij ri Dios, jewaꞌ xquibiꞌij: «¡Uyaꞌom neriꞌ ri Dios chique ri na e ta aj judiꞌabcaquitzelej quitzij chwach chaꞌ jelaꞌ cꞌoquicꞌaslemal!» xechaꞌ.

Ri jekebal re riglesia pa ri tinamit Antioquía19 Rucꞌ rucamic ri Esteban, xjeker

quiternabexic rucꞌ cꞌax janipa ri quicojomrubiꞌ ri Cristo. E tak cꞌu riꞌ waꞌ xequich bi yxebopon cꞌa chupa tak ri tinamit re Fenicia,re Chipre y ri tinamit Antioquía.‡ Yey xewxquitzijoj can ri Utzilaj Tzij re ri Jesucristochique ri e aj judiꞌab.

20 Chiquixoꞌl cꞌu wa hermanos e cꞌo e ajChipre y e aj Cirene. Ecꞌu rique echiriꞌ xe-boc Antioquía, xquijek caquitzijoj ri UtzilajTzij re ri Kanimajawal Jesucristo chiqueri na e ta aj judiꞌab. 21 Yey ruchukꞌab riKanimajawal lic cꞌo paquiwi rique. Lic cꞌue qꞌui ri ticawex xquicoj rubiꞌ ri Cristo yxquijalcꞌatij ri quibinic.

22 Ri quicojom rubiꞌ ri Cristo e cꞌoJerusalem, echiriꞌ xquita waꞌ, xquitak bi riBernabé chaꞌ queꞌec cꞌa chilaꞌ Antioquía.23 Echiriꞌ xopon ri Bernabé y xril ri uni-mal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios cucꞌ ri quicojomrubiꞌ ri Cristo, lic xquiꞌcot che. Y xe-bupixabaj conoje chaꞌ rucꞌ ronoje quicꞌuꞌxcaquichukꞌubej quib chwach ri Kanima-jawal.

24 Ri Bernabé e jun achi lic utz ucꞌuꞌx,ruchukꞌab ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dioslic cꞌo rucꞌ y lic cꞌo cubulibal ucꞌuꞌx. Rumacꞌu ruchac rire, lic e qꞌui ri ticawex xquicojrubiꞌ ri Kanimajawal Jesucristo.

25Tecꞌuchiriꞌ, ri Bernabé xeꞌec pa ri tina-mit Tarso re cuꞌtzucuj ri Saulo. Echiriꞌxuriko, xucꞌam lo Antioquía. 26Xecꞌojiꞌ cꞌucucꞌ ri tinamit re ri Cristo ronoje ri junjunab, e riꞌ quecꞌutun chiquiwach uqꞌuiyalwinak. Chiriꞌ cꞌu riꞌ, nabe laj xbiꞌx “cris-tianos” chique ri quicojom rubiꞌ ri Cristo.

† 11:12 Waꞌchi e Cornelio. ✡ 11:16 Hch. 1:5 ‡ 11:19 “Antioquía”: E jun tinamit cꞌo Siria. Cꞌo jun chic tinamit“Antioquía re Pisidia”. Hch. 13:14-52

Page 196: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 11:27 193 Hechos 12:15

27 Chupa tak riꞌ laꞌ la kꞌij e cꞌo ju-jun ekꞌalajisay runaꞌoj ri Dios xebel biJerusalem y xebopon Antioquía. 28 Cꞌo junchique waꞌ, Ágabo rubiꞌ. Rire xyactajic yruma ri Ruxlabixel ri Dios, xukꞌalajisaj capejun unimal numic chwi ronoje ruwachulewpa ejekel wi ri winak. (Waꞌ xuꞌana chuparutakanic ri Claudio.)§

29 Ruma cꞌu waꞌ, ri quicojom rubiꞌ riCristo e cꞌo Antioquía xquiyijbaꞌ chiqui-wach chaꞌ caquitak pan toꞌbal chique rihermanos ejekel Judea; chiquijujunal cꞌu riꞌxquichꞌob rakan janipa ri caquiyaꞌo, waꞌ echirij tak ri cꞌo cucꞌ. 30 Y jelaꞌ xquiꞌano;xquitak bi ri quikasaꞌn paquikꞌab ri Bern-abé y ri Saulo chaꞌ caquicꞌam bi Judea ycaquiya chique ri e aj wach re riglesia.

12Cacamisax ri Jacobo y cayaꞌiꞌ ri Pedro pa

cárcel1Chupa tak cꞌu riꞌ laꞌ la kꞌij ri reyHerodes

xebutak jujun soldados chaꞌ quequichapjujun chique ri quicojom rubiꞌ ri Cristore queyaꞌ pa cꞌaxcꞌobic. 2 Yey xebutakche caquicamisaj rucꞌ espada ri Jacobo riratzixel ri Juan. Y ri soldados jelaꞌ xquiꞌano.

3 Ecꞌuchiriꞌ xrilo lic xucꞌul quicꞌuꞌx rajjudiꞌab ri xꞌan che ri Jacobo, xutak uchapicri Pedro. Waꞌ xuꞌan chupa ri nimakꞌijPascua echiriꞌ catij ri pamna jinta levadurache.✡ 4 Ecꞌuchiriꞌ chapom chi ri Pe-dro, ri Herodes xutzꞌapij pa cárcel yxuya paquikꞌab cajib mutzaꞌj soldados recaquichajij, yey wa soldados e cajcaj chuju-junal mutzaꞌj. Ri xuchꞌob ri Herodes e cꞌatecaresaj lo ri Pedro chiquiwach ri winak reri tinamit echiriꞌ icꞌowinak chi ri nimakꞌijPascua.

5 Cꞌo cꞌu riꞌ ri Pedro pa cárcel lic chajitalchi utz. Yey ri quicojom rubiꞌ ri Cristona quebuxlan ta che uꞌanic orar chwach riDios puwiꞌ rire.

Ri Pedro quesax bi pa cárcel ruma jun ángel6 Chupa cꞌu rakꞌab chwach pan ri kꞌij

echiriꞌ ri rey Herodes uchꞌobom caresaj lori Pedro chiquiwach ri tinamit, ri Pedro eriꞌ cawar chiquixoꞌl caꞌib soldados, ximital

rucꞌ caꞌib carena yukul lo chique ri solda-dos. Yey pa rewi raj chajal e cꞌo chwach rioquibal re ri cárcel.

7 Xakicꞌateꞌt cꞌut xwinakir jun ángel reri Kanimajawal rucꞌ, yey jun akꞌ lic xutzijupa ri cárcel. Ri ángel xuyuchꞌuyaꞌ ri Pedropucꞌalcꞌaꞌx, xucꞌosoj y jecꞌuwaꞌ xubiꞌij che:«Chatwaꞌlijok, chawilij» xcha che. E tak cꞌuri carena cꞌo che rukꞌab ri Pedro xtzakic.

8 Xubiꞌij cꞌu ri ángel che: «Chaximilaꞌ biracoton y raxajab» xcha che. Y rire jelaꞌxuꞌano.

Xubiꞌij tanchi ri ángel che: «Chacojo birakꞌuꞌ re pisbal awij y chat-tereja lo chwij»xcha che.

9Ri Pedro xel bi teran chirij ri ángel, tobna retaꞌam taj we katzij ri cuꞌan ri ángelrucꞌ; ma chwach rire, laj xa wachicꞌ la cata-jin che rilic. 10 Xebicꞌow cꞌu chiquiwachri nabe mutzaꞌj e chajinel. Tecꞌuchiriꞌ,xebicꞌow che rucaꞌm mutzaꞌj e chajinel yxebopon cꞌu chwach ri oquibal ꞌanom rucꞌchꞌichꞌ, waꞌ e ri quel bi pa be chupa ritinamit. Waꞌ wa oquibal utuquel xjakatajchiquiwach y jelaꞌ xebel bi. Xebin cꞌu jubikꞌche ri be y xakicꞌateꞌt ri ángel xuya can riPedro utuquel.

11 Cꞌa ecꞌuchiriꞌ ri Pedro xumaj usucꞌ nawachicꞌ ta ri cuꞌano. Xubiꞌij cꞌu chiribil rib:«Woꞌora pakatzijwi, canmaj usucꞌ e ri Kani-majawal utakom lo ru ángel wucꞌ. Jelaꞌ xin-resaj pukꞌab ri rey Herodes y che ronoje ricacaj caquiꞌan ruqꞌuiyal e aj judiꞌab chwe»xchaꞌ.

12 Ecꞌu laꞌ catajin waꞌ pujolom ri Pe-dro, xeꞌec chirocho ri María ruchu ri Juan,ri cabiꞌx Marcos che. Chiriꞌ quimolomwi quib uqꞌuiyal hermanos quetajin paoración chwach ri Dios. 13 Echiriꞌ ri Pedroxuchꞌawisaj pan ri puerta re ruwa ja, jun aliaj chac Rode rubiꞌ, xel lo che. 14 Ecꞌuchiriꞌxuto e ukul ri Pedro, ruma ruquiꞌcotemalna xujak ta ri puerta. Ri xuꞌano e canicxoc tanchi ubi pa ja y xuꞌtzijoj chique cꞌori Pedro chwach ri puerta.

15 Ecꞌu ri e cꞌo pa ja xquibiꞌij che:—Riꞌat xatchꞌuꞌjeric —xecha che.Pero rali xujiquibaꞌ uwach chique lic

katzij la cubiꞌij.Yey xquibiꞌij rique:—Laj e u ángel ri cꞌo chiriꞌ —xechaꞌ.

§ 11:28 Ri Claudio xcꞌojiꞌ nimalaj takanel paquiwi ri takanic re Roma chupa ri junab 41-53 D.C. ✡ 12:3 Éx. 12:1-27

Page 197: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 12:16 194 Hechos 13:616 Ecꞌu ri Pedro lic chac cꞌo che uchꞌaw-

isaxic pan ri puerta. Ecꞌuchiriꞌ xquijakoyey xquil ri Pedro, lic xcam canimaꞌ che;ma lic cꞌayew chique caquicojo we katzij riquetajin che rilic.

17 Pero ri Pedro xuꞌan jun cꞌutubal rucꞌrukꞌab chaꞌ quetzꞌincaꞌnic. Xutzijoj cꞌuchique suꞌanic xesax lo ruma ri Kanima-jawal chupa ri cárcel. Yey xubiꞌij cꞌuchique:

—Tzijoj alak waꞌ che ri Jacobo* y chiquetak ri hermanos —xchaꞌ.

Tecꞌuchiriꞌ, xel bi y xeꞌec pa jun chicluwar.

18 Echiriꞌ xsakiric, xoc jun sachibal naꞌojchiquixoꞌl ri soldados. Xquijek quetu-cuquic ruma na quetaꞌam taj saꞌ ri xuꞌan riPedro, ma na jinta chic.

19 Ecꞌu ri Herodes xutak utzucuxic riPedro. Yey ruma na xrikitaj taj, exuta quichiꞌ ri soldados; tecꞌuchiriꞌ, xutakquicamisaxic. Echiriꞌ xuꞌan waꞌ, ri Herodesxel bi Judea y xeꞌec pa ri tinamit Cesarea ychiriꞌ xcanaj wi.

Rucamic ri rey Herodes20 Ri rey Herodes lic cꞌo royowal chiquij

ri winak e aj Tiro y e aj Sidón.† Ecꞌu riꞌ waqueb tinamit xquichꞌaꞌbej quib chiquiwachre quebeꞌchꞌaꞌta rucꞌ ri rey Herodes chaꞌcaquiꞌan utzil chomal chiquiwach rucꞌ. Cꞌocꞌu jun achi Blasto rubiꞌ, waꞌ raj chac ri reyyey lic cꞌo uwach pa ri rocho ri rey. Xquicojcꞌu quib chwach ri Blasto y xquipuakij chechaꞌ rire cachꞌaw paquiwiꞌ chwach ri reychaꞌ na jinta chi chꞌaꞌoj chiquiwach. Yjelaꞌ raj cꞌay re rutinamit ri Herodes utzcaquicꞌayij ri cajawax chique ri e aj Tiro yaj Sidón.

21Ri reyHerodes xucoj cꞌu jun kꞌij chiquere caquimol quib. Laꞌ la jun kꞌij xuwikrib rucꞌ chomilaj cꞌul qꞌui rajil, xtzꞌuyiꞌ pari kꞌatbal tzij y xuya cꞌu jujun uchꞌaꞌtemchiquiwach ri tinamit.

22 Ecꞌu ri winak xquijeko lic co que-siqꞌuinic caquibiꞌij: «¡Waꞌ wa cakato, naukul ta juna achi; e ukul jun tiox!» quechaꞌ.

23 Xa pa jokꞌotaj cꞌu riꞌ jun ángel re riKajawal xucoj lo jun yabil che ri Herodes;ma rire xucꞌul wa yacbal ukꞌij xꞌanic, yeywaꞌ xew takal che ri Dios. Jecꞌuriꞌlaꞌ xtijiꞌcuma amolo y ruma waꞌ xcamic.

24Noꞌj cꞌu riUtzilaj Tzij re ri Kanimajawallic xeꞌec utzijoxic y lic catajin quiqꞌuiyaricri quecojow re.

25 Echiriꞌ ri Bernabé y ri Saulo xquiqꞌuisri chac yaꞌom chique,✡ xebel chiriꞌJerusalem y xquicꞌam bi ri Juan cucꞌ, ricabiꞌx Marcos che.

13Ri Bernabé y ri Saulo caquijek ri nabe

quibenam che utzijoxic ri Utzilaj Tzij1Chilaꞌ Antioquía chiquixoꞌlibal ri quico-

jom rubiꞌ ri Cristo, e cꞌo ekꞌalajisay runaꞌojri Dios y e cꞌutunel re Rutzij. Waꞌ e:ri Bernabé,ri Simón ri cabiꞌx kꞌek che,ri Lucio aj Cirene,riManaén ri xqꞌuiyisax pa rocho ri Herodes

ri rey re Galileay ri Saulo.

2 Cꞌo cꞌu jun kꞌij echiriꞌ rique quimolomquib re caquilokꞌnimaj ukꞌij ri Kanimajawalyey e cꞌo pa ayuno, ri Santowilaj Ruxlabixelri Dios xubiꞌij chique:

«Chebichaꞌa ri Bernabé y ri Saulo chwechaꞌ caquiꞌan ri chac* nuyaꞌom chi lopaquikꞌab» xchaꞌ.

3 Echiriꞌ xquiqꞌuis ri oración y ayuno,xquiya ri quikꞌab paquiwi rique y xequitakcꞌu bi.

Ri Pablo y ri Bernabé quebopon pa ri islaChipre

4 Ecꞌu ri Bernabé y ri Saulo e laꞌ etakombi ruma ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios, xe-bopon cꞌu Seleucia. Chiriꞌ xebel bi pa barcoy xebec pa ri isla Chipre.† 5Echiriꞌ xeboponSalamina, jun tinamit re Chipre, xquijekutzijoxic Rutzij ri Dios puwi ri KanimajawalJesucristo pa tak sinagogas que raj judiꞌab.Yey cꞌo ri Juan‡ cucꞌ re quitoꞌbel.

6Xebicꞌow cꞌu chupa ronoje ri isla Chiprey xebopon cꞌa chupa ri tinamit Pafos.

* 12:17 Wa Jacobo na e ta ri xcamisaxic (v. 2); waꞌ e ri jun xuꞌan aj wach re ri iglesia y e uchakꞌ ri Jesús. Mt. 13:55; Jn.7:3-5; Hch. 1:14 † 12:20 Ruma royowal, xebukꞌatej tak raj cꞌay e cꞌo chupa rutakanic chaꞌ na quecꞌayin ta chi chiqueri e aj Tiro y aj Sidón. ✡ 12:25 Hch. 11:29, 30 * 13:2 Ri chac e queꞌquitzijoj ri Utzilaj Tzij re ri Jesucristo pa takri quitinamit ri na e ta aj Israel. † 13:4 “Chipre”: E utinamit ri Bernabé. ‡ 13:5 “Juan”: Waꞌ e Juan Marcos, riratz-uchakꞌ ri Bernabé. Hch. 12:12,25; 13:13; 15:37-38; Col. 4:10

Page 198: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 13:7 195 Hechos 13:25Chiriꞌ xquirik jun achi e cuqꞌuil raj judiꞌab;rire aj kꞌij yey e jun kꞌalajisanel xa caso-cosoꞌnic. Waꞌ waꞌchi Barjesús§ rubiꞌ, yeypa ri chꞌaꞌtem griego “Elimas” quecha che.7 Waꞌ wa aj kꞌij cꞌo rucꞌ ri takanel SergioPaulo, jun achi lic cꞌo unaꞌoj. Ri takanelxebusiqꞌuij ri Bernabé y ri Saulo, ma liccurayij cuta Rutzij ri Dios puwi ri Kanima-jawal Jesucristo.

8 Pero rachi aj kꞌij xutij riꞌ che que-bukꞌatej ri Bernabé y ri Saulo chaꞌ ri takanelna cucubaꞌ ta ucꞌuꞌx che ri Utzilaj Tzij re riJesucristo.

9 Ecꞌu ri Saulo (ri cabiꞌx Pablo che) rucꞌruchukꞌab ri Santowilaj Ruxlabixel ri Diosxuchꞌiquibaꞌ ruwach puwi ri Elimas, 10 yjewaꞌ xubiꞌij che:

«¡Rilal lal nojinak che ronoje socosoꞌnicy che ronoje itz! ¡Lal ralcꞌoꞌal ritzel winak,ri jun aj retzelal cꞌuꞌx chirij ronoje ri jusucꞌ!¿Suꞌchac na cokꞌotaj ta la ri cajechꞌij la rijusucꞌ be re ri Kanimajawal? 11 Ecꞌu woꞌorarukꞌab ri Kanimajawal cayactaj chiꞌij la ycuꞌan potzꞌ cheꞌla; xew cꞌu ri Dios etaꞌ-mayom janipa kꞌij na quil ta la ri kꞌijsak»xchaꞌ.

Na jampatana cꞌut ronoje xuꞌan kꞌekuꞌmchwach y xujek camalal pa tak utzal ychirij, cutzucuj china cacꞌamaw bi cherukꞌab.

12Ecꞌuchiriꞌ ri takanel xril wa xucꞌulumajri Elimas, xucoj rubiꞌ ri Kanimajawal Jesu-cristo, y lic caminak ranimaꞌ che ri cꞌutunicchwi ri Kanimajawal.

Ri Pablo y ri Bernabé quebopon Antioquíare Pisidia

13 Ri Pablo junam cucꞌ ri rachbiꞌil xebelbi Pafos pa barco y xebopon Perge pa riluwar re Panfilia. Pero ri Juan xresaj canrib chiquij y xtzelej Jerusalem.

14 Ecꞌu rique xebicꞌow Perge y xeboponAntioquía pa ri luwar re Pisidia. Chupa cꞌujun kꞌij re uxlanibal xeboc pa ri sinagoga yxetzꞌuyiꞌic. 15Ecꞌuchiriꞌ ajilamchi jujun cheRutzij Upixab ri Dios tzꞌibital can ruma riMoisés y cuma ri kꞌalajisanelab, raj wach reri sinagoga xquitak lo ubiꞌxiquil chique:

«Alak katz-kachakꞌ, we cꞌo juna chꞌaꞌtemalak re pixabanic che ri tinamit, chꞌawalak» xechaꞌ.

16 Xtaqꞌuiꞌ cꞌu ri Pablo y xuꞌan jun cꞌu-tubal rucꞌ rukꞌab chaꞌ na jinta cꞌo cachꞌawicy xubiꞌij:

«Alak achijab aj Israel y onoje alak ricꞌo xiꞌin ib pa animaꞌ alak chwach ri Dios,tape alak. 17 Ri Dios re wa tinamit Israelxebuchaꞌ ri katiꞌ-kamam ojertan y xuꞌanjun nimalaj tinamit chique echiriꞌ cꞌa e cꞌoEgipto, tob rique na e ta aj chiriꞌ. Rucꞌ cꞌuunimal uchukꞌab riꞌ xeberesaj lo Egipto.

18 »Laj juna cuarenta junab cꞌu riꞌ xebu-cuy ri Dios rutinamit rucꞌ ri quimacunicpa ri luwar catzꞌintzꞌotic. 19 Tecꞌuchiriꞌ,xusach quiwachwukub nimak tinamit pa riluwar re Canaán✡ yxuya cꞌu chique ri katiꞌ-kamam quecanaj can rucꞌ wa ulew. 20 Lajicꞌowinak chi cajib ciento junab rucꞌ nicꞌajchwi lo echiriꞌ rutinamit ri Dios xeboponEgipto, cꞌa ecꞌuchiriꞌ xecanaj can pa rulewubiꞌtisim lo ri Dios chique.

»Ecꞌuchiriꞌ, ri Dios xebuya e aj kꞌataltzij re quetakan paquiwi rutinamit. Jelaꞌuꞌanom cꞌa chwa ri kꞌalajisanel Samuel.21Chupa cꞌu rutakanic ri Samuel, ri tinamitxquitzꞌonoj che ri Dios cuya juna quirey.Ecꞌu ri Dios xucoj ri Saúl paquiwiꞌ. Ri Saúle ucꞌajol ri Cis, jun achi upetebem chique riralcꞌoꞌal can ri Benjamín.** Cuarenta junabcꞌu xtakan paquiwiꞌ. 22 Ecꞌuchiriꞌ ri Diosxresaj ri rey Saúl paquiwiꞌ, e xucoj ri Davidre catakan pucꞌaxel. Chwi cꞌu ri David licchom xchꞌaꞌt ri Dios, ma jewaꞌ xubiꞌij:E wilom che ri David rucꞌajol ri Isaí,rire jun achi lic caquiꞌcot nucꞌuꞌx rucꞌma cuya ranimaꞌ cuꞌano janipa ri cantak

che 1 S. 13:14xchaꞌ.

23 »Ecꞌu chirij rubiꞌtisim lo chique ri eralcꞌoꞌal can ri David, ri Dios e xuyac riJesús re Colobenel que raj Israel. 24 Echiriꞌri Jesús cꞌamajaꞌ cujek ri chac takom lo cheuꞌanic chiquiwach ri winak, xtzijon ri Juanpuwi ri bautismo re tzelebal tzij chiqueconoje ri tinamit Israel. 25 Ecꞌuchiriꞌ riJuan catajin che uqꞌuisic ruchac, xubiꞌij:“Chiwach riꞌix ¿in china riꞌin? Riꞌin na inta ri Colobenel oyeꞌem alak. Noꞌj catajin cꞌulo ucꞌunic Jun chwij, yey riꞌ na takal tanechwe riꞌin canquir ruxajab che ri rakan”xchaꞌ.

§ 13:6 “Barjesús” queꞌelawi “ucꞌajol Jesús” o “ucꞌajol Josué”. ✡ 13:19 Dt. 7:1 ** 13:21 Ri Benjamín e junchique ri cablajuj ucꞌajol ri Jacob.

Page 199: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 13:26 196 Hechos 13:4726 »Alak katz-kachakꞌ, alak ralcꞌoꞌal can

ri Abraham y onoje alak ri cꞌo xiꞌin ib ucꞌalak chwach ri Dios, che cꞌu ralak takomwi lo ri Utzilaj Tzij re colobetajic. 27 Yeyri ejekel Jerusalem cucꞌ ri e aj wach que,na xquetaꞌmaj taj ri Jesús e Uchaꞌoꞌn lo riDios y na xquimaj tane usucꞌ ri tzꞌibital cancuma ri kꞌalajisanelab puwi ri Jesús, tobwaꞌ cacajilaj ronoje kꞌij re uxlanibal. Yeyechiriꞌ rique xquitzꞌonoj rucamic ri Jesús, exquiꞌan cꞌu ri tzꞌibital can puwi Rire. 28 Ytob na jinta cꞌo xquirik chirij ri Jesús recacamisaxic, xquitzꞌonoj che ri Pilato cutakucamisaxic. 29 Echiriꞌ xquiqꞌuis uꞌanic rucꞌri Jesús janipa ri tzꞌibital can puwi Rire,xquikasaj lo chwa ri cruz y xeꞌquimukuꞌ.

30 »Pero ri Dios xucꞌastajisaj lo ri Jesúschiquixoꞌl ri ecaminak. 31 Tecꞌuchiriꞌ, riJesús uqꞌuiyal kꞌij xucꞌut uwach chiquiwachri xerachbilaj chwi echiriꞌ xebel lo Galileay xebec rucꞌ cꞌa Jerusalem.✡ E tak cꞌu riꞌwaꞌ ri quetzijow re ri Jesús chiquiwach ritinamit woꞌora.

32 »Jecꞌulaꞌ riꞌoj cakatzijoj che alak riUtzilaj Tzij, ri biꞌtisim lo chique ri katiꞌ-kamam ojertan. 33 Yey wa biꞌtisinic yaꞌomchi chike riꞌoj ri oj calcꞌoꞌal can rique. Mari Dios xuꞌan waꞌ echiriꞌ xucꞌastajisaj lo riJesús chiquixoꞌl ri ecaminak, jelaꞌ pachaꞌ ritzꞌibital chupa rucaꞌm Salmo:Riꞌat at Nucꞌajol yey Riꞌin in Akaw;wakꞌij cꞌu riꞌ cankꞌalajisaj waꞌ Sal. 2:7cachaꞌ.

34 »Yey ri Dios ubiꞌim cucꞌastajisaj lori Jesús chiquixoꞌl ri ecaminak chaꞌ jelaꞌrucuerpo na cakꞌay taj, ma jewaꞌ xubiꞌij paRuchꞌaꞌtem puwi waꞌ:Cancꞌut na ri cꞌaxnaꞌbal nucꞌuꞌx chiwach,jelaꞌ pachaꞌ ri nubiꞌtisim lo che ri David. Is.

55:335 E uwariꞌche jewaꞌ cubiꞌij pa jun chicSalmo:Rilal na caya ta la luwar che cakꞌay ru-

cuerpori Jun lic uyaꞌom rib pakꞌab la Sal. 16:10xchaꞌ.

36»Ma pakatzij wi ri David xuꞌan ri xraj riDios rucꞌ echiriꞌ cꞌo che ruwachulew, peroxopon ri kꞌij xcamic y xmuk pa emukumwi ruchu-ukaw, y rucuerpo xkꞌayic. 37Noꞌjrucuerpo ri Jun ri xucꞌastajisaj bi ri Dios, naxkꞌay taj.

38 »Chetaꞌmaj cꞌu alak waꞌ, alak watz-nuchakꞌ: Ruma ri xuꞌan ri Cristo, catzijoxche alak suꞌanic carik alak ri cuybal macchwach ri Dios. 39 Ruma cꞌu ri Cristo,conoje ri cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ Rire, caꞌaniꞌjusucꞌ chique. Yey waꞌ na carikitaj ta cꞌanaruma ri catakex ri Tzij Pixab tzꞌibital canruma ri Moisés.

40»Chajij cꞌu ib alak chaꞌ na cape ta pawiꞌalak ri ubiꞌim lo ri Dios chupa ri tzꞌibital cancuma ri kꞌalajisanelab:41 Chiwilapeꞌ, ix aj chꞌaminel re ri Nutzij,

lic cacam na cꞌu iwanimaꞌ chey casach ne iwach ruma waꞌ:

Riꞌin canꞌan jun chac chupa tak wa kꞌij ixcꞌo wi,

jun chac na quicoj taj,tob ne cꞌo junok catzijow re chiweHab.

1:5xcha ri Dios.»Rucꞌ waꞌ xuqꞌuisbej ri Pablo.

42Ecꞌuchiriꞌ ri Pablo y ri Bernabé xebel bipa ri sinagoga, ri e cꞌo chiriꞌ xebelaj chiquechaꞌ ri jun chic kꞌij re uxlanibal quechꞌaꞌtcucꞌ rique chwi tak waꞌ. 43 Echiriꞌ xebel biconoje ri quimolom quib pa ri sinagoga, eqꞌui xeterej bi chiquij ri Pablo y ri Bernabé.Chiquixoꞌl waꞌ e cꞌo raj judiꞌab y jujun chicquitakem lo ri cꞌutunic que raj judiꞌab (tobna e ta aj judiꞌab, pero lic caquilokꞌoj ukꞌij riDios). Ecꞌu ri Pablo y ri Bernabé lic xequip-ixabaj chaꞌ quetiquiꞌ chupa ri unimal rutzilucꞌuꞌx ri Dios.

44 Chupa cꞌu ri jun chic kꞌij re uxlani-bal, ya laj conoje ri winak re ri tinamitxquimol quib chaꞌ caquita Rutzij ri Diospuwi ri Kanimajawal. 45 Pero echiriꞌ rajjudiꞌab xequil ruqꞌuiyal winak, xujek catiꞌ-tot quicꞌuꞌx chirij ri Pablo. Y xquijek cꞌucaquicꞌulaliꞌaj uwach ronoje ri cubiꞌij rucꞌcꞌaxlaj chꞌaꞌtem.

46 Ecꞌuchiriꞌ, ri Pablo y ri Bernabé, rucꞌunimal quichukꞌab, xquibiꞌij chique:

—Pakatzij wi lic chirajawaxic nabe nacatzijox che ralak ri alak aj judiꞌab Rutzij riDios puwi ri Kanimajawal. Pero ruma cꞌu rina cacꞌul ta alak, jelaꞌ cakꞌalajinic na takalta ri cꞌaslemal na jinta utakexic che alak.Ruma cꞌu laꞌ queꞌkatzijoj chique ri na e taaj judiꞌab, 47ma jelaꞌ ri ojutakom lo ri DiosKajawxel che uꞌanic. E pachaꞌ ri ubiꞌim loRire echiriꞌ xubiꞌij:

✡ 13:31 Hch. 1:3

Page 200: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 13:48 197 Hechos 14:17Riꞌin atnucojom re Kꞌijsakchiquiwach tak ri tinamitchaꞌ jelaꞌ cuꞌana at cꞌamal bi re ri colobeta-

jiccꞌa pa tak ri luwar lic naj che ruwachulew

Is. 49:6—xechaꞌ.

48 Echiriꞌ xquita waꞌ ri na e ta aj judiꞌab,lic xequiꞌcot che y xquijeko caquiyac ukꞌijri Utzilaj Tzij puwi ri Kanimajawal. Jecꞌulaꞌxquicoj rubiꞌ ri Cristo conoje ri echaꞌomchi ulok re cacꞌojiꞌ quicꞌaslemal na jintautakexic. 49 Y xeꞌec utzijoxic ri Utzilaj Tzijpuwi ri Kanimajawal chupa tak ronoje waluwar.

50Noꞌj raj judiꞌab xquicoj pa quijolom rajwach re ri tinamit y jujun ixokib lic cꞌoquiwach yey quitakem ri tzijpixab que rajjudiꞌab, chaꞌ quequiternabej rucꞌ cꞌaxcꞌobicri Pablo y ri Bernabé. Jecꞌulaꞌ riꞌ xebequesajbi pa wa tinamit.

51 Ecꞌu ri Pablo y ri Bernabé xquipupaꞌcan rulew che ri cakan, cꞌutubal re ri nautz taj xquiꞌan ri e aj chilaꞌ y xebec cꞌu pari tinamit Iconio. 52 Pero ri quicojom rubiꞌri Cristo chilaꞌ Antioquía lic cꞌo quiꞌcotemalcucꞌ yey ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios liccꞌo cucꞌ.

14Ri Pablo y ri Bernabé quebopon Iconio

1 Chilaꞌ cꞌut chupa ri tinamit Iconio, riPablo y ri Bernabé junam xeboc chupa risinagoga que raj judiꞌab. Ruma cꞌu ri UtzilajTzij xquitzijoj, lic e qꞌui ri e aj judiꞌab yri na e ta aj judiꞌab xquicoj rubiꞌ ri Cristo.2 Noꞌj ri e aj judiꞌab ri na caquicoj ta riUtzilaj Tzij, xquitic oyowal pa canimaꞌ ri nae ta aj judiꞌab yey xequituc waꞌ wa winakchaꞌ queyactaj chiquij ri quicojom rubiꞌ riCristo. 3 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, lic naj xecꞌojiꞌri Pablo y ri Bernabé chiriꞌ y na caquixiꞌijta cꞌana quib quechꞌaꞌt chiquiwach conoje.Ecꞌu ri Kanimajawal xujiquibaꞌ uwach riquichꞌaꞌtem chwi ri unimal rutzil ucꞌuꞌx,ma xuya chique caquiꞌan nimak tak cꞌu-tubal re ruchukꞌab ri Dios. 4 Ecꞌu ri winakre ri tinamit quijachomquipa; jujun chiqueequiternabem raj judiꞌab y jujun chic equi-ternabem ri e takoꞌn re ri Jesús.

5 Ecꞌu ri e aj judiꞌab junam cucꞌ ri na eta aj judiꞌab xquiꞌan tzij chiquiwach cucꞌ ri

e aj wach chaꞌ queyactaj chiquij ri Pablo yri Bernabé re caquiꞌan cꞌax chique y que-quiꞌan paꞌbaj. 6Echiriꞌ ri Pablo y ri Bernabéxquetaꞌmaj waꞌ, xebel bi chiriꞌ y xebec pa riluwar re Licaonia pa tak ri tinamit Listra yri tinamit Derbe y pa tak ri luwar chunakajwa queb tinamit. 7Y chiriꞌ cꞌu riꞌ caquitzijojri Utzilaj Tzij.

Ri Pablo caꞌan paꞌbaj pa ri tinamit Listra8 Chupa wa tinamit Listra cꞌo jun achi

siquirinak ucabichal ri rakan y na bininakta qꞌuenok ma ralaxibem sic. Waꞌ waꞌchitzꞌulic, 9 e riꞌ cutataꞌ ri cubiꞌij ri Pablo.

Ecꞌuchiriꞌ ri Pablo xuchꞌiquibaꞌ ruwachpuwiꞌ y xrilo cꞌo cubulibal ucꞌuꞌx chaꞌ ca-cunutajic, 10 lic co xubiꞌij che:

—¡Chatyactajok y chat-tacꞌala jusucꞌchwi rawakan! —xchaꞌ.

Ecꞌu rachi xchꞌoplin chicaj y xbinic.11Ecꞌu ri winak echiriꞌ xquilo saꞌ ri xuꞌan

ri Pablo, xquijek quesiqꞌuin pa quichꞌaꞌtemrique, waꞌ e ri chꞌaꞌtem re Licaonia. Jewaꞌcaquibiꞌij: «¡Waꞌ e tiox quiꞌanom lo achijabche quib y xekaj lo wara kucꞌ!» quechaꞌ.

12 Che ri Bernabé xquibiꞌij e tiox Júpiter,yey che ri Pablo xquibiꞌij e tiox Mercurio*ma e rire ri más cachꞌawic. 13 Ecꞌu rajchacunel re ri tiox Júpiter, ri cꞌo rochopa oquibal lo re ri tinamit, xebucꞌam lotoroꞌib y cotzꞌiꞌj yijbam re wikonic chwachtak ri oquibal re ri templo. Yey junam cucꞌruqꞌuiyal winak xcaj quequicamisaj rawajre quikasaꞌn chiquiwach ri Bernabé y riPablo.

14 Echiriꞌ xquita waꞌ ri queb takoꞌnBernabé y Pablo, xquirichꞌij ri quikꞌuꞌ yxquimin quib chiquixoꞌl ruqꞌuiyal winak;quesiqꞌuinic jewaꞌ caquibiꞌij:

15 «¡Achijab!, ¿suꞌchac caꞌan alak waꞌ?Ma riꞌoj xa oj achijab junam kawach ucꞌalak. Wa Utzilaj Tzij cakatzijoj che alak echaꞌ caya can alak ri na il ta uwach y catzu-cuj alak ri Dios cꞌaslic, ri xꞌanaw re ruwacaj, ruwachulew, ri mar y ronoje ri cꞌo chetak waꞌ. 16 Tob rojertan ri Dios xuya luwarchique tak ri tinamit quebin chupa tak ri becacaj rique, 17 na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, ri Dios narokꞌotam ta cꞌana ukꞌalajisaxic china Rireruma tak ri utz cuꞌano. Ma cuya lo ri jaby cuya lo rukꞌijol echiriꞌ lic cꞌo molonic.

* 14:12 “Mercurio”: Chiquiwach raj Roma, Mercurio e ri tiox caresaj quichiꞌ ri nicꞌaj chic tiox.

Page 201: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 14:18 198 Hechos 15:8E Rire ri caꞌanaw re lic cꞌo cakatijo y cꞌoquiꞌcotemal chupa ri kanimaꞌ» quechaꞌ.

18 Ri Bernabé y ri Pablo, tob quetajinche ubiꞌxiquil waꞌ, lic cꞌayew xequikꞌatejruqꞌuiyal winak chaꞌ na quequicamisaj tarawaj re kasaꞌn chiquiwach rique.

19Chupa cꞌu laꞌ laꞌ jokꞌotaj xecꞌun lo jujunaj judiꞌab e aj pa ri tinamit Antioquía y ritinamit Iconio. Rique xquicoj pa quijolomruqꞌuiyal winak caquiꞌan ri Pablo paꞌbaj. Yecꞌu xquiꞌano. Tecꞌuchiriꞌ, xquichararej biri Pablo tzaꞌm tinamit. E chiquiwach rique,caminak chic. 20 Pero echiriꞌ ri quicojomrubiꞌ ri Cristo xquisut rij ri Pablo, rirexyactajic y xoc tanchi chupa ri tinamit.Chucaꞌm kꞌij xel bi rucꞌ ri Bernabé y junamxebec pa ri tinamit Derbe.

21 Xquitzijoj cꞌu ri Utzilaj Tzij chupa watinamit y uqꞌuiyal ticawex xquicoj rubiꞌri Cristo. Tecꞌuchiriꞌ, xetzelej tanchi lochupa ri tinamit Listra, ri tinamit Iconio yri tinamit Antioquía. 22 Xquinimarisaj cꞌucan quicꞌuꞌx ri hermanos y lic xequipixabajchaꞌ catiquiꞌ chi utz ri cubulibal quicꞌuꞌxrucꞌ ri Jesús, jewaꞌ caquibiꞌij chique: «Licchirajawaxic rucꞌ uqꞌuiyal cꞌaxcꞌobic cojocchupa rutakanic ri Dios» quechaꞌ.

23Yey xequicoj can e aj wach chujujunaltak iglesia. Xquiꞌan cꞌu orar y ayunar cucꞌ.Tecꞌuchiriꞌ, xquitzꞌonoj che ri Kanimajawalquebuchajij janipa ri lic cubul quicꞌuꞌx rucꞌRire.

Ri Pablo y ri Bernabé quetzelej tanchi An-tioquía re Siria

24 Xebicꞌow cꞌu pa tak ri luwar re Pi-sidia y xebopon pa ri luwar re Panfilia.25 Xquitzijoj cꞌu ri Utzilaj Tzij chupa ritinamit Perge. Tecꞌuchiriꞌ, xquimaj bi pa ritinamit Atalia.

26 Chiriꞌ cꞌu riꞌ xquimaj bi pa barco yxetzelej Antioquía.† Waꞌ e ri tinamit paxtzꞌonox wubi rutoꞌbal ri Dios paquiwiri Pablo y ri Bernabé chaꞌ caquiꞌan richac yaꞌom paquikꞌab,✡ yey waꞌ wa chacquiqꞌuisom chi rique.

27 Echiriꞌ xeboponic, xequimol quichiꞌconoje ri quicojom rubiꞌ ri Cristo y xquitz-ijoj cꞌu chique ronoje ri xuꞌan ri Dios cucꞌy suꞌanic xuya chique ri na e ta aj judiꞌabquebuꞌan xa jun cucꞌ ri quicubam quicꞌuꞌx

rucꞌ ri Kanimajawal Jesucristo. 28 Xecanajcꞌu can chiriꞌ uqꞌuiyal kꞌij cucꞌ ri quicojomrubiꞌ ri Cristo.

15Raj wach re riglesia caquimol quib

Jerusalem1 Chupa tak riꞌ laꞌ la kꞌij xebopon Antio-

quía jujun achijab e petinak Judea y xquijekquecꞌutun chiquiwach ri quicojom rubiꞌ riCristo, jewaꞌ caquibiꞌij: «We na cacoj ta riretalil re circuncisión che alak jelaꞌ pachaꞌrutakanic can ri Moisés, riꞌ na cacolobetajta alak» quechaꞌ.

2 Ecꞌu ri Pablo y ri Bernabé lic xebecchunimal puwi wa cꞌutunic cucꞌ waꞌchijab.Qꞌuisbal re, conoje xquichꞌob rakan saꞌ ricaquiꞌano; e quetak bi ri Pablo y ri Bernabécucꞌ jujun chic chaꞌ quebec Jerusalem requebeꞌchꞌaꞌt chwi waꞌ cucꞌ ri e takoꞌn re riJesús y jujun chic e aj wach re riglesia.

3 E tak cꞌu ri etakom bi cuma rigle-sia re Antioquía, xebicꞌow pa tak ri tina-mit re Fenicia y re Samaria, y chujujunalluwar xquitzijoj suꞌanic ri na e ta aj judiꞌabquiyaꞌom can ri quibinic re ojertan chaꞌ ecaquitakej ri Dios. Ruma cꞌu riꞌ waꞌ, conojeri hermanos xetaw re, lic xequiꞌcot che.

4Echiriꞌ xebopon Jerusalem, xecꞌul cumatak ri hermanos, ri e takoꞌn y jujun chic eaj wach re riglesia. Xquitzijoj cꞌu chiqueronoje ri uꞌanom ri Dios cucꞌ. 5 Pero ecꞌo jujun chique ri quicojom rubiꞌ ri Cristoe cuqꞌuil ri aj fariseos, rique xeyactajic yjewaꞌ xquibiꞌij:

—Lic chirajawaxic cacoj ri retalil re cir-cuncisión chique tak ri na e ta aj judiꞌabcaquicoj rubiꞌ ri Dios yey quetak checaquiꞌan janipa ri cubiꞌij ri Tzij Pixab re riMoisés —xechaꞌ.

6 Xquimol cꞌu quib ri e takoꞌn y jujunchic e aj wach re riglesia chaꞌ quechꞌaꞌtchwi waꞌ. 7 Lic naj cꞌut xquichapalaꞌ quibchiquiwach puwi waꞌ. Tecꞌuchiriꞌ, ri Pedroxyactajic y xubiꞌij chique:

—Hermanos achijab, ralak etaꞌam alakjampa chi lo kꞌij waꞌ icꞌowinak chwi xin-uchaꞌ lo ri Dios chaꞌ chi nuchiꞌ riꞌin, ri na eta aj judiꞌab caquita ri Utzilaj Tzij y caquicojcꞌu rubiꞌ ri Cristo. 8Ri Dios, ri retaꞌam saꞌ ricꞌo chupa ri canimaꞌ ri ticawex, e xcꞌuluw

† 14:26 Cꞌo quebAntioquía. Wa jun e Antioquía re Siria, pa xquijekwubi ri quibenam ri Pablo y ri Bernabé. ✡ 14:26Hch. 13:1-3

Page 202: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 15:9 199 Hechos 15:27que ri na e ta aj judiꞌab quicojom rubiꞌri Cristo. Yey xucꞌut waꞌ echiriꞌ xuya lori Santowilaj Ruxlabixel chique rique jelaꞌpachaꞌ xuꞌan kucꞌ riꞌoj. 9 Y junam xerilrique kucꞌ riꞌoj, ma xujoskꞌij ri canimaꞌ cheri mac ruma ri cubulibal quicꞌuꞌx.

10 »Ecꞌu woꞌora, ¿suꞌchac capetisaj alakroyowal ri Dios ruma ri queya alak chuxeꞌuqꞌuiyal takanic ri na e ta aj judiꞌab quico-jom rubiꞌ ri Cristo? Waꞌ e pachaꞌ ekaꞌn cacojalak chiquikul. Yey wa ekaꞌn, na xquichꞌijtane rucꞌaxic ri katiꞌ-kamam ojertan y nakachꞌijom tane rucꞌaxic riꞌoj. 11 Noꞌj cꞌuriꞌoj e cakajiquibaꞌ uwach waꞌ: Xa neruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri KanimajawalJesús cojcolobetaj riꞌoj* jelaꞌ pachaꞌ rique—xchaꞌ.

12 Conoje cꞌu riꞌ ruqꞌuiyal ticawex xet-zꞌincaꞌnic y xquiya quixiquin chique riBernabé y ri Pablo, ma caquitzijoj ri ni-mak tak cꞌutubal re chukꞌab uꞌanom ri Dioscuma rique chiquixoꞌl ri na e ta aj judiꞌab.

13 Echiriꞌ xquiqꞌuis quechꞌaꞌt rique, riJacobo jewaꞌ xubiꞌij:

—Hermanos, chinta na pe alak: 14 RiSimón xutzijoj puwi ri nabe laj echiriꞌ riDios xukꞌalajisaj rib chiquiwach ri na e taaj judiꞌab† chaꞌ chiquixoꞌl rique quebuchaꞌjanipa ri quebuꞌana utinamit. 15 Y waꞌcuꞌana xaki jun rucꞌ ri quitzꞌibam can rikꞌalajisanelab puwi ri ubiꞌim lo ri Dios:16 Icꞌowinak cꞌu waꞌ, quintzelej loky canyac tanchi ri rocho ri rey David wu-

luwubinak bi,‡cancꞌojoj cꞌu ri tzakinak bi che y canꞌan

cꞌacꞌ che.17 Canꞌan waꞌ chaꞌ ri nicꞌaj chic ticawex

caquitzucuj ri Dios,waꞌ e tak ri tinamit na e ta aj judiꞌab,conoje ri e nuꞌanom nutinamit chique ma

quicojom ri nubiꞌ.18 E waꞌ ri xubiꞌij ri Dios Kajawxel, yey e ri

ukꞌalajisam chi lo ojertan. Am.9:11-12

19 Ruma cꞌu laꞌ, chinuwach riꞌin na utztaj we cakasachisaj quinaꞌoj ri na e ta ajjudiꞌab quicojom rubiꞌ ri Kanimajawal. 20Rikaꞌanaꞌ e chojtzꞌiban pan chique y kayaꞌa

pan quinaꞌoj chaꞌ caquesaj quib che tak ricachꞌulan re junok pachaꞌ tak ri icꞌowisamchwa juna tiox, chaꞌ na caquetzꞌabej ta uwaquikꞌij cucꞌ jujun chic na quicꞌulel taj, chaꞌna caquitij ta tiꞌij que awaj xa ejitzꞌam ychaꞌ na caquitij ta quicꞌ. 21Ma xex wi chwilo ojertan, ronoje kꞌij re uxlanibal pa taksinagogas e cꞌo ri quebajilan re y quetzijonpuwi ri Tzij Pixab tzꞌibital can ruma riMoisés —xcha ri Jacobo.

Ri carta re pixabanic chique ri na e ta ajjudiꞌab

22 E tak ri e takoꞌn y ri jujun chic e ajwach re riglesia cucꞌ conoje ri hermanos,xucꞌul quicꞌuꞌx ri quechaꞌ jujun achijabchiquixoꞌlibal re quetak bi pa ri tinamitAntioquía rucꞌ ri Pablo y ri Bernabé chaꞌcaquicꞌam bi jun carta re pixabanic chiqueri na e ta aj judiꞌab quicojom rubiꞌ riCristo. Ecꞌu xequichaꞌ ri Judas ri cabiꞌxBarsabás che y ri Silas, ma lic chom ilita-jinak ri quibinic quisilabic chiquiwach rihermanos. 23Xyaꞌ cꞌu bi ri carta paquikꞌab,jewaꞌ cubiꞌij:

E riꞌoj oj takoꞌn re ri Cristo cucꞌ ri e ajwach re riglesia y conoje ri hermanoswara Jerusalem, cakaya pan rutzil wachalak hermanos, ri cꞌo alak chupa ri tina-mit Antioquía y pa tak ri tinamit re Siriay re Cilicia. Cakatzꞌibaj cꞌu che ralak, rina alak ta aj judiꞌab yey cojom alak rubiꞌri Cristo.

24 Riꞌoj katom e cꞌo jujun ebelinakchikaxoꞌl riꞌoj, tob na oj ta xojtakaw bique; yey rique quetajin che ucojic ri nautz taj pa jolom alak rucꞌ ri quichꞌaꞌtemy jecꞌulaꞌ quisachisam ri naꞌoj alak.§

25 Ruma cꞌu laꞌ, xojchꞌaꞌt riꞌojchikawach puwi waꞌ, y ri xojcanaj wie quekachaꞌ achijab y quekatak bi ucꞌalak junam cucꞌ ri hermanos lic cꞌaxquekanaꞌo, waꞌ e ri Bernabé y ri Pablo.26 Waꞌ waꞌchijab quiyaꞌom canimaꞌ tobne quecam ruma ri caquitzijoj rubiꞌ riKanimajawal Jesucristo. 27Yey quekatakbi ri Judas y ri Silas. Chiquichiꞌ cꞌu rique

* 15:11 Na jinta junok curik ri colobetajic xa ruma cutakej takanic. Ef. 2:8-9 † 15:14 Ri nabe laj echiriꞌ ri Diosxutak lo ri Ruxlabixel paquiwi ri na e ta aj Israel e pa rocho ri Cornelio. Hch. 10:24-48 ‡ 15:16 Waꞌ e jun cꞌambalnaꞌoj. Queꞌelawi ri Dios cucoj jun nimalaj takanel pucꞌaxel ri rey David, waꞌ e ri Kanimajawal Jesucristo. § 15:24 Ecꞌo jujun ebelinak bi Jerusalem, xebopon cꞌu pa tak riglesias que tak ri na e ta aj judiꞌab yey xebequitak che ucojic riretalil re circuncisión y che utakexic ri cojobal que raj judiꞌab.

Page 203: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 15:28 200 Hechos 16:5cakꞌalajin wi chiwach alak ronoje waxkatak ubiꞌxiquil che alak.

28Ma chwach ri Santowilaj Ruxlabixelri Dios y chikawach riꞌoj, na utz taj caka-coj juna chic ekaꞌn pawiꞌ alak, xew cꞌuchirajawaxic tak waꞌ:** 29 Matij alak riicꞌowisam chi chiquiwach ri tiox;✡matijalak quicꞌ,✡ matij alak tiꞌij que awaj xaejitzꞌam;†† y metzꞌabej ne uwa kꞌij alakcucꞌ jujun chic na alak ta cꞌulan cucꞌ.‡‡We quesaj cꞌu ib alak che ronoje waꞌ,§§catajin alak riꞌ che uꞌanic ri jusucꞌ.

Chila cꞌu ib alak.30 Ecꞌu ri echaꞌtalic xquimaj bi quibe pa

ri tinamit Antioquía. Ecꞌuchiriꞌ quimolomchi quichiꞌ ri quicojom rubiꞌ ri Cristo,xquiya ri carta chique.

31 Echiriꞌ ri hermanos e cꞌo Antioquíaxcajilaj wa carta, lic xequiꞌcotic ma ritzꞌibital chupa xucubaꞌ quicꞌuꞌx. 32 Ecꞌu riJudas y ri Silas, ruma e ekꞌalajisay runaꞌojri Dios, lic naj xechꞌaꞌt cucꞌ ri hermanos,xequipixabaj chaꞌ lic caquichukꞌubejquib y jelaꞌ xquinimarisaj quicꞌuꞌx.33Xquicꞌowibej cꞌu jujun kꞌij chiriꞌ.

Tecꞌuchiriꞌ, xetak bi chi utzil chomalcuma ri hermanos chilaꞌ, chaꞌ jelaꞌ quet-zelej tanchi cucꞌ ri etakayom lo que. 34Noꞌjri Silas xuchꞌobo utz cacanaj can chiriꞌ.35 Ecꞌu ri Pablo y ri Bernabé xecꞌojiꞌ pa ritinamit Antioquía. Y junam cucꞌ uqꞌuiyalcachbiꞌil, xecꞌutun chwi Ruchꞌaꞌtem ri Diosy ri Utzilaj Tzij puwi ri Kanimajawal.

Rucalaj ubenam ri Pablo che utzijoxic riUtzilaj Tzij

36 Icꞌowinak chi cꞌu jujun kꞌij, ri Pabloxubiꞌij che ri Bernabé: «Chojtzelej tanchicucꞌ ri quicojomrubiꞌ ri Cristo pa tak ronojeri tinamit pa katzijom wi ri Utzilaj Tzijre ri Kanimajawal, chaꞌ quebeꞌkilaꞌ saꞌ riquiꞌanom» xchaꞌ.

37 Yey ri Bernabé xraj cucꞌam bi ri Juancucꞌ, waꞌ e ri cabiꞌx Marcos che. 38 Noꞌj riPablo na xucꞌul ta ucꞌuꞌx queꞌec ri Marcos

cucꞌ, ma ri Marcos xerokꞌotaj can pa tak riluwar re Panfilia y na erachbilam ta chi loche ri chac.✡ 39 Xebec cꞌu chunimal puwiwaꞌ yey na jinta xeꞌela wi ri quichꞌaꞌtemchiquiwach. Rumacꞌu riꞌ, ri Pablo y ri Bern-abé xquijach bi quib. Ri Bernabé xucꞌambi ri Marcos rucꞌ. Xebec cꞌu pa barco yxebopon pa ri isla Chipre.

40 Yey ri Pablo xuchaꞌ bi ri Silas chaꞌcarachbilaj bi che rubenam. Ecꞌu ri her-manos e cꞌo Antioquía xquiꞌan orar yxquitzꞌonoj bi ri unimal rutzil ucꞌuꞌx riDios paquiwiꞌ; tecꞌuchiriꞌ, xquimaj bi quibe.41 Xebicꞌow cꞌu pa tak ri luwar re Siria yre Cilicia, caquinimarisaj can quicꞌuꞌx ricaquimol quib pa rubiꞌ ri Cristo pa tak ritinamit.

16Ri Timoteo querachbilaj bi ri Pablo y ri Silas

1 Tecꞌuchiriꞌ, xebopon ri Pablo y ri Silaspa ri tinamit Derbe y pa ri tinamit Listra.Chiriꞌ Listra xquirik jun ala Timoteo rubiꞌ.Rire rucꞌ ruchu quicojom rubiꞌ ri Cristo.Ruchu e cuqꞌuil raj judiꞌab, noꞌj rukaw ecuqꞌuil raj griego. 2Lic chom ruchꞌaꞌtibexicri Timoteo caquiꞌan ri hermanos e cꞌo pa ritinamit Listra y pa ri tinamit Iconio. 3Xrajcꞌu ri Pablo cucꞌam bi rucꞌ; pero nabe na,xucoj ri retalil re circuncisión che. Waꞌe cuma raj judiꞌab e cꞌo pa tak wa luwar,ma conoje quetaꞌam rukaw ri Timoteo ecuqꞌuil raj griego.

4 Chupa tak cꞌu ri tinamit pa quebicꞌowwi, xquiya tak can ri pixabanic yaꞌtal chicuma ri e takoꞌn re ri Jesús y ri jujun chice aj wach re riglesia e cꞌo Jerusalem,✡ chaꞌjelaꞌ caquitijoj quib che. 5 Jecꞌuriꞌlaꞌ takri quicojom rubiꞌ ri Cristo lic xnimar ricubulibal quicꞌuꞌx y catajin quiqꞌuiyaric rijujun kꞌij.

Ri Dios cukꞌalajisaj che ri Pablo queꞌecMacedonia

** 15:28 Cꞌo más pixabanic takal chike konoje ri kacojom rubiꞌ ri Cristo, pachaꞌ mojcamisanic, mojelekꞌic, makaꞌanrakꞌubal chirij junok, kalokꞌoj quikꞌij kachu-kakaw, cꞌax chekanaꞌa ri jujun chic. ✡ 15:29 1 Co. 10:7, 14-18, 21✡ 15:29 Gn. 9:4; Lv. 17:10-16 †† 15:29 We xa jitzꞌam juna awaj, riꞌ cꞌa cꞌo quicꞌ chupa. ‡‡ 15:29 Pa cochotak ri tiox e cꞌo ticawex caquibiꞌtisij quib chique ri e aj tioxab chaꞌ quemacun cucꞌ, ma chiquiwach rique waꞌ cucꞌulquicꞌuꞌx tak ri tiox. §§ 15:29 Xyaꞌ tak wa pixabanic chaꞌ ri cꞌacꞌ hermanos na e ta aj judiꞌab caquesaj quib chetak ri quilokꞌnimaxic ri tiox. Jecꞌulaꞌ raj judiꞌab junam cucꞌ ri na e ta aj judiꞌab quecꞌojiꞌ chi utzil chomal pa riglesia.✡ 15:38 Hch. 13:13 ✡ 16:4 Hch. 15:23-29 * 16:6 Chwach apanok, ri Dios xuya luwar che ri Pablo cutic iglesiaschilaꞌ.

Page 204: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 16:6 201 Hechos 16:276 Xebicꞌow cꞌu pa tak ri luwar re Frigia

y re Galacia, yey e ri Santowilaj Ruxlabixelri Dios xebukꞌatej caquitzijoj ri Utzilaj Tzijchiriꞌ pa ri luwar re Asia.* 7 Ecꞌuchiriꞌxebopon chuchiꞌ tak pan ri luwar re Misia,xquitij ukꞌij caquimaj bi pa tak ri luwarre Bitinia, pero ri Ruxlabixel ri Dios xe-bukꞌatej. 8 Jecꞌuriꞌlaꞌ, jusucꞌ xebicꞌow pa takri luwar reMisia y xekaj pa ri tinamit Troas.

9 Chakꞌab cꞌut xkꞌalajisax jun cꞌutubalre ri Dios chwa ri Pablo. Xrilo cꞌo junachi aj Macedonia, tacꞌalic y quelaj cꞌu che:«Chicꞌow la kucꞌ Macedonia y chojtoꞌo la»cachaꞌ.

10 Echiriꞌ xril ri Pablo ri cꞌutubalxyaꞌ chwach, na jampatana xkayijbaꞌ† rikabenam pa tak ri luwar re Macedonia y liccꞌu xkajiquibaꞌ uwach e ri Dios ri casiqꞌuinkeꞌoj chaꞌ queꞌkatzijoj ri Utzilaj Tzij chilaꞌ.

Ri Pablo copon Filipos11 Echiriꞌ xojel pa ri tinamit Troas, pa

barco xojꞌec jusucꞌ pa ri isla Samotraciay chucaꞌm kꞌij cꞌut xojeꞌela pa ri tinamitNeápolis. 12 Chiriꞌ cꞌu xojel wi y xojoponFilipos, waꞌ e jun tinamit lic cꞌo uwach pari luwar re Macedonia; yey ri ejekel chupae uqꞌuiyal ticawex e aj Roma. Xojcꞌojiꞌ cꞌujujun kꞌij chupa wa tinamit.

13Chupa cꞌu jun kꞌij re uxlanibal, xojel bitzaꞌm ja che ri tinamit y xojopon chuchiꞌjun nimayaꞌ pa caquimol tak wi quib jujunixokib re caquiꞌan orar pa tak kꞌij re uxlani-bal. Xojtzꞌuyiꞌ cꞌut y xojchꞌaꞌt cucꞌ rixokibquimolom quib chiriꞌ.

14 Jun chique waꞌ wa ixokib, Lidia rubiꞌ,lic cutataꞌ ri cubiꞌij ri Pablo. Rixok aj Tiatiray aj cꞌay chomilaj tak cꞌul morato‡ lic qꞌuirajil yey lic culokꞌoj ukꞌij ri Dios. Ecꞌu riKanimajawal xuya che cucꞌul ri Utzilaj Tzijcutzijoj ri Pablo. 15 Tecꞌuchiriꞌ, xucꞌul ribautismo junam cucꞌ conoje ri e cꞌo parocho, y xelaj cꞌu chike, jewaꞌ cubiꞌij:

—We chiwach ralak lic cubul chi nucꞌuꞌxriꞌin rucꞌ ri Kanimajawal, oj alak riꞌ chiwo-cho y canaj alak chilaꞌ —cachaꞌ. Jecꞌulaꞌxucoj pa kajolom cojcanajic.

16 Xuꞌana cꞌu jun kꞌij echiriꞌ cojꞌec paoración, xkacꞌul jun ali cꞌo jun uxlabixel reaj kꞌij rucꞌ. Wa ali lic cucoj bi uqꞌuiyal puak

chique ri rajaw pa cachacun wi ruma rikꞌijonic cuꞌano. 17 Ecꞌu waꞌ waꞌli xojutern-abej ri Pablo y riꞌoj, lic co casiqꞌuinic, jewaꞌcubiꞌij:

—Waꞌ waꞌchijab e raj chac ri Dios cꞌochilaꞌ chicaj; rique e caquitzijoj che alak ribe re colobetajic —cachaꞌ.

18 Uqꞌuiyal kꞌij e riꞌ e cuꞌan waꞌ. Ecꞌu riPablo xicꞌow ucꞌuꞌx che. Ewi xtzuꞌn panchirij y jewaꞌ xubiꞌij che ri itzel uxlabixelcꞌo rucꞌ rali:

—Chupa rubiꞌ ri Kanimajawal Jesucristocatintako chaꞌ catel bi rucꞌ waꞌli —xchaꞌ. Ychupa laꞌ la jokꞌotaj xel bi ri itzel uxlabixelche rali.

19 Ecꞌuchiriꞌ xquil ri e rajaw na jinta chichꞌacanic coyeꞌem chirij rali, xequichap riPablo y ri Silas y xequicꞌam bi pa ri luwarpa caquimol wi quib ri e aj kꞌatal tzij re ritinamit. 20 Xequiya cꞌu chiquiwach ri e ajkꞌatal tzij y jewaꞌ xquibiꞌij:

—Waꞌ waꞌchijab e cuqꞌuil raj judiꞌab yquisachisam quinaꞌoj ri katinamit. 21 Maquetajin che uyaꞌic cꞌutunic na takal tachike riꞌoj cakacꞌulu, y na utz ta nenareꞌcakatijoj kib che, ma riꞌoj oj aj Roma —xechaꞌ.

22 Ecꞌuchiriꞌ, xeyactaj ri tinamit chiquij;y ri e aj kꞌatal tzij xetakan che carakix riquikꞌuꞌ chaꞌ cabalacꞌux quipa. 23Tecꞌuchiriꞌlic balacꞌum chi quipa, xequicꞌam bi pacárcel. Y ri e aj kꞌatal tzij xquibiꞌij che rajchajal re ri cárcel lic quebuchajij chaꞌ naquebanimaj taj.

24 Ewi raj chajal re ri cárcel xew xucꞌulwa takanic, xebucꞌam bi ri Pablo y ri Silasy xebuyaꞌa lo cꞌa pa lic naj wi upa cheri cárcel. Yey chaꞌ na quebel tulok, xuyari cakan pa lakꞌ cheꞌ. 25 Pero pa tiqꞌuilakꞌab cꞌut, ri Pablo y ri Silas caquiꞌan orary caquibixoj bixobal che ri Dios. Yey e takcꞌu ri e cꞌo pa ri cárcel quequitataꞌ.

26 Xakicꞌateꞌt cꞌut xpe jun nimalajcabrakan y xujek cuyiquiyaꞌ cꞌa parakanibal ri cárcel. Na jampatana cꞌu riꞌxejakajob ronoje tak ri oquibal re ri cárcely xesotosob tak ri carena chique ri e cꞌo pari cárcel.

27 Echiriꞌ xcꞌun sak chwa raj chajal reri cárcel, xrilo e jakal tak chi ri oquibal

† 16:10 Wara ri Lucas, ri catzꞌiban wa libro, cujek cubiꞌij “riꞌoj”. Echiriꞌ jelaꞌ cubiꞌij, queꞌelawi ri Lucas rachbilam riPablo che ri quibenam. ‡ 16:14 “Morato”: Quil “púrpura” pa vocabulario.

Page 205: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 16:28 202 Hechos 17:7re ri cárcel. Xresaj cꞌu lo ru espada chaꞌcucamisaj rib; ma e chwach rire, conoje rie cꞌo chi presoyil xebanimaj bi.

28 Pero ri Pablo co xsiqꞌuinic, jewaꞌ xu-biꞌij che:

—¡Macꞌo maꞌan che awibil awib, makonoje oj cꞌo wara! —xchaꞌ.

29 Ecꞌu riꞌ raj chajal re ri cárcel xutzꞌonojakꞌ y lic canic xoc bi. Cabirbotic xuxucubaꞌrib chiquiwach ri Pablo y ri Silas. 30 Ewixebereselaꞌ lok y xutzꞌonoj chique:

—Achijab, ¿saꞌ ri canꞌano chaꞌ quincolo-betajic? —xchaꞌ.

31 Ecꞌu rique xquibiꞌij che:—Chacojo rubiꞌ ri Kanimajawal Jesu-

cristo y jelaꞌ catcolobetaj riꞌat cucꞌ conojeri e cꞌo pa wocho —xechaꞌ.

32Xquitzijoj cꞌu ri Utzilaj Tzij re ri Kani-majawal che rire y chique conoje ri e cꞌo parocho.

33 Chupa cꞌu ru orayil laꞌ la akꞌab, rajchajal re ri cárcel xebucꞌam bi chaꞌ cuchꞌajuwach ri quicꞌax. Tecꞌuchiriꞌ, xucꞌul ribautismo rire junam cucꞌ conoje ri e cꞌopa rocho. 34 Xebucꞌam cꞌu bi ri Pablo y riSilas chirocho y xebutzuku. Lic xquiꞌcoticjunam cucꞌ conoje ri e cꞌo pa rocho ruma rixcꞌubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios.

35 Ecꞌuchiriꞌ xsakiric, ri e aj kꞌatal tzijxequitak bi jujun ausiliarib§ chilaꞌ rucꞌ rajchajal re ri cárcel chaꞌ queꞌquibiꞌij waꞌ:«Chebatzokopij bi laꞌ la achijab.»

36 Ecꞌu raj chajal re ri cárcel xukꞌatisajwaꞌ chwa ri Pablo, jewaꞌ xubiꞌij:

—Ri e aj kꞌatal tzij quitakom lo ubiꞌxiquilchaꞌ catzokpix bi alak; jecꞌuriꞌlaꞌ utz quel bialak chi utzil chomal —xcha chique.

37 Pero ri Pablo xubiꞌij chique ri ausil-iarib:

—¡Na cojꞌec taj! Ma xquibalacꞌuj kapachiwachil, yey riꞌoj oj aj Roma. Y xojquiyane pa cárcel, tob e laꞌ na jinta kꞌatbal tzijxquiꞌano chaꞌ cakꞌalajinic we cꞌo kamac ona jintaj. Yey cꞌu riꞌ woꞌora, xa xeꞌlakꞌaycacaj cojquesaj bi. ¡Waꞌ nausucꞌ ta qꞌuenok!We e riꞌ, e chepeta rique chaꞌ cojquesaj bi —xchaꞌ.

38 Ecꞌu ri ausiliarib xeꞌquikꞌatisaj waꞌchiquiwach ri e aj kꞌatal tzij, y rique licxquixiꞌij quib echiriꞌ xquito e aj Romari Pablo y ri Silas. 39 Xebopon cꞌu cucꞌ

y lic xquitzꞌonoj chique quicuyu quimac.Tecꞌuchiriꞌ, xequesaj lo chupa ri cárcel ylic xebelaj chique chaꞌ quebel bi chupa ritinamit.

40 Ewi ri Pablo y ri Silas xebel bi chupa ricárcel y xquimaj bi chirocho ri Lidia. Xe-beꞌquila cꞌu can ri quicojom rubiꞌ ri Cristo,xequipixabaj y xquinimarisaj can quicꞌuꞌx.Y xebel cꞌu bi chiriꞌ.

17Ri Pablo copon Tesalónica

1 Ri Pablo, ri Silas y ri Timoteo xebicꞌowpa tak ri tinamit Anfípolis y Apolonia, yxebopon cꞌu pa ri tinamit Tesalónica. Chiriꞌcꞌu riꞌ cꞌo jun sinagoga que raj judiꞌab.2 Ecꞌu ri Pablo jelaꞌ pachaꞌ xex cuꞌan wi,xeꞌec pa ri sinagoga; oxib semana cꞌut e riꞌxopon chilaꞌ chupa tak ri kꞌij re uxlanibaly xchꞌaꞌt cucꞌ puwi ri Cristo, Ruchaꞌoꞌnlo ri Dios. Lic cꞌut xukꞌalajisaj ri tzꞌibitalcan chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios 3 pa cubiꞌijwi lic chirajawaxic wi ri Cristo xutij cꞌax,xcamisaxic y xcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecam-inak. Y xubiꞌij cꞌu chique: «Ri Jesús, wacantzijoj che alak, waꞌ e ri Cristo, Ruchaꞌoꞌnlo ri Dios» xchaꞌ.

4 E cꞌo cꞌu jujun chique wa aj judiꞌabxquicoj rubiꞌ ri Cristo y xebuꞌan e cuqꞌuil riPablo y ri Silas. Jecꞌulaꞌ, lic e qꞌui chique ri eaj Grecia ri caquilokꞌoj ukꞌij ri Dios, xquicojrubiꞌ ri Cristo; yey e qꞌui chiquewaꞌ e ixokiblic cꞌo quiwach.

5 Ruma waꞌ xoc retzelal cꞌuꞌx pa canimaꞌraj judiꞌab na quicojom ta rubiꞌ ri Cristo.Xequirik cꞌu jujun achijab itzel quicꞌuꞌx xaekꞌeꞌcotel pa tak be, y cucꞌ waꞌ xequimoluqꞌuiyal winak y xequichꞌuꞌjerisaj cꞌu ritinamit. Xeꞌquimina cꞌu quib pa rochori Jasón, quequitzucuj ri Pablo y ri Silaschaꞌ quequesaj lok y quequiya paquikꞌab ritinamit. 6 Pero na xequirik taj. Xequicꞌamcꞌu lo ri Jasón y jujun chique ri quicojomrubiꞌ ri Cristo, y xeꞌquiyaꞌa chiquiwach rie aj wach re ri tinamit. Quesiqꞌuin cꞌuriꞌ, caquibiꞌij: «¡Waꞌ waꞌchijab e quisachomquinaꞌoj conoje ri ticawex che ruwachulewrucꞌ ri quicꞌutunic, yey woꞌora e cꞌuninakwara! 7 Ri Jasón ebucꞌulum chirocho. Yeyrique na e ta caquiꞌan janipa ri takanic re ri

§ 16:35 “Ausiliarib”: Rique e pachaꞌ policías wakꞌij ora.

Page 206: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 17:8 203 Hechos 17:28nimalaj takanel re Roma, ma caquibiꞌij cꞌojun chic rey, Jesús rubiꞌ» quechaꞌ.

8 Echiriꞌ ri winak y ri e aj wach re ri tina-mit xquita waꞌ, xquijek lic quetucuquic.9 Ecꞌu ri Jasón y tak ri rachbiꞌil xquiyachique ri e aj wach jun tojonic chirajawaxiccaꞌanic chaꞌ quetzokopix bi, y jecꞌulaꞌ xet-zokopix bi.

Ri Pablo copon Berea10Ewi ri hermanos na jampatana chakꞌab

xequitak bi ri Pablo y ri Silas pa ri tinamitBerea. Echiriꞌ rique xeboponic, xebec pari sinagoga que raj judiꞌab. 11 Yey wa ajjudiꞌab e cꞌo Berea na tzꞌapil ta ri quinaꞌojpachaꞌ ri e cꞌo pa ri sinagoga re Tesalónica,ma xquiya quixiquin che ri xtzijox chiquey lic xquicꞌulu. Ronoje kꞌij cꞌut lic caquiyaquinaꞌoj chwi Ruchꞌaꞌtem ri Dios tzꞌibitalcanok, ma e cacaj caquimaj usucꞌ we katzijjanipa ri tzijom chique. 12 Lic e qꞌui chiquewaꞌ xquicoj rubiꞌ ri Cristo. Yey chique ri e ajGrecia, e qꞌui xquicoj rubiꞌ ri Cristo, na xewta achijab ma chiquixoꞌl e cꞌo ixokib lic cꞌoquiwach.

13 Echiriꞌ raj judiꞌab e cꞌo Tesalónicaxquetaꞌmaj catajin ri Pablo che utzijoxicri Utzilaj Tzij re ri Dios pa ri tina-mit Berea, xebec chilaꞌ y jelaꞌ xeꞌquiꞌanachique ruqꞌuiyal winak pachaꞌ ri quiꞌanomTesalónica, xebequichꞌiꞌo chaꞌ caquijekquetucuquic.

14Ewi ri hermanos na jampatana xquitakbi ri Pablo chaꞌ queꞌec chuchiꞌ ri mar ycucoj bi juna barco; yey ri Silas y ri Tim-oteo xecanaj chiriꞌ Berea. 15 E cꞌo cꞌujujun xcachbilaj bi ri Pablo y xquicꞌam bichupa ri tinamit Atenas. Chilaꞌ ri Pabloxubiꞌij chique ri aj Berea: «Chibiꞌij chique riSilas y ri Timoteo caquilij lok chaꞌ caquirikquib wucꞌ wara.» Y echiriꞌ xetzelej Berea,xquibiꞌij waꞌ chique ri Silas y ri Timoteo.

Ri Pablo copon Atenas16Xalokꞌ cꞌu ri Pablo eroyeꞌem ri Silas y ri

Timoteo pa ri tinamit Atenas, rire lic xuꞌancꞌax ranimaꞌ che echiriꞌ xrilo quiyaꞌomquib ri tinamit che quilokꞌnimaxic uqꞌuiyaltiox. 17 Ewi pa ri sinagoga xujek cachꞌaꞌtcucꞌ ri e aj judiꞌab y ri na e ta aj judiꞌab, rilic caquilokꞌoj ukꞌij ri Dios. Yey jelaꞌ xuꞌanronoje kꞌij chwa ri cꞌaybal cucꞌ conoje ricaquimol quib chiriꞌ.

18 Chiquixoꞌl rique e cꞌo jujun achijabcabiꞌx chique “e aj naꞌoj”, waꞌ e cuqꞌuil rajepicúreos y raj estóicos. Rique xquicha-palaꞌ quib rucꞌ ri Pablo puwi ri cucꞌutu. Ju-jun caquibiꞌij: «¿Saꞌ ri caraj cubiꞌij wawere-wotel re chꞌaꞌtem?» quechaꞌ. Yey jujun chiccaquibiꞌij: «Waꞌ waꞌchi pachaꞌ tzijonel quejujun chic dios e aj naj» quechaꞌ. Xquibiꞌijwaꞌ ma ri Pablo cutzijoj ri Utzilaj Tzij re riJesús chique y catzijon puwi ri cꞌastajibal.

19Xquicꞌamcꞌu bi ri Pablo y xeꞌquiyaꞌa pari luwar Areópago quecha che, pa caquimolwi quib rachijab lic cꞌo quinaꞌoj. Y jewaꞌxquibiꞌij che: «Riꞌoj cakaj caketaꞌmaj saꞌ wacꞌacꞌ cꞌutunic caꞌan rilal, 20 ma lic junwi ricꞌutunic catzijoj la chikawach riꞌoj. Cakajcꞌut cakamaj usucꞌ saꞌ queꞌelawi ri cacꞌutla» xechaꞌ. 21 Jelaꞌ xquibiꞌij ma conoje rajAtenas y ri e aj naj ejekel chiriꞌ, xew benakquicꞌuꞌx che tak ri caquito y quechꞌaꞌt chwitak cꞌacꞌ naꞌoj catajin utayic.

22 Ewi ri Pablo, xtaqꞌuiꞌ chiquixoꞌl pa riAreópago y jewaꞌ xubiꞌij:

«Alak achijab aj Atenas, che ronoje ricaꞌan alak, canwilo e lic benak cꞌuꞌx alakcucꞌ tak ri tiox alak. 23 Ma xalokꞌ xin-malacat pa wa tinamit alak, xinwil tak riluwar pa quelokꞌnimaj tak wi ri tiox alak,yey xineꞌtzak ne chwi jun altar pa tzꞌibitalwi waꞌ: «CHE RI DIOS NA ETAꞋMATAL TAUWACH.» Ecꞌu riꞌ wa jun calokꞌnimaj alakukꞌij tob na etaꞌam ta alak uwach, ewaꞌ Rireri cantzijoj che alak. 24 Rire e Dios xꞌanawruwachulew y ronoje tak ri cꞌo chwach yeye Rajaw ruwa caj y ruwachulew. Na jekel tacꞌu pa juna ja ꞌanom xa cuma achijab. 25Nacajawax ta che Rire ri oj ticawex cakatoꞌo;ma e ne Rire ri cayaꞌw lo chike konoje rikacꞌaslem, ri kuxlab y ronoje ri cajawaxchike.

26 »Yey xa cꞌu che jun ticawex, ri Diosxuqꞌuiyarisaj quiwach conoje ri ticawexchaꞌ quejekiꞌ che ronoje ruwachulew. Yeye Rire chꞌoboyom lok pa tak quebeꞌjekelawi chujujunal tinamit y janipa tak ri quikꞌi-jol che ruwachulew. 27 Xuꞌan waꞌ chaꞌcaquitzucuj Rire, yey tob ne pachaꞌ que-malal pa kꞌekuꞌm, caquirik na. Peropakatzij wi, ri Kakaw na naj ta cꞌo wi chikechikajujunal. 28 Ma ruma ri Dios oj cꞌaslic,cojsilabic y oj jekel che ruwachulew; e

Page 207: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 17:29 204 Hechos 18:16pachaꞌ ri quibiꞌim can jujun aj tzꞌibanel reri tinamit alak: “Riꞌoj oj ralcꞌoꞌal ri Dios.”

29 »Ruma cꞌu oj ralcꞌoꞌal ri Dios,makachꞌob cꞌu riꞌweRire junamuwach cucꞌri tiox xa e ꞌanom rucꞌ oro, rucꞌ plata o rucꞌabaj, xa yijbitalic y noꞌjital cuma rachijab.30Ojertan lo riꞌ jelaꞌ ri quinaꞌoj tak ri winakpuwi ri Dios, noꞌj ya cꞌu xicꞌow rukꞌijolwaꞌ. Ma woꞌora ri Dios quebutak conoje riticawex che ronoje luwar chaꞌ caquitzelejquitzij chwach. 31 Ma Rire ukꞌatom chijun kꞌij echiriꞌ cuꞌan ri jusucꞌ kꞌatbal tzijpaquiwi conoje ri ticawex che ruwachulew.Cuꞌana cꞌu waꞌ ruma ri Jun Achi Uchaꞌomlok. Yey echiriꞌ ri Dios xucꞌastajisaj lo riJesús chiquixoꞌl ri ecaminak, e xujiquibaꞌuwach Rire e ri Jun uchaꞌom lok chaꞌ cuꞌanwaꞌ» xchaꞌ.

32 Ecꞌuchiriꞌ xquita puwi ri cꞌastajibalque ri ecaminak, jujun chique xquijekcaquichꞌamij waꞌ. Noꞌj jujun chic xquibiꞌij:«Cakata tanchi la puwi wa cꞌutunic junachic kꞌij» xechaꞌ.

33 Tecꞌuchiriꞌ, xel bi ri Pablo chiquixoꞌlri quimolom quib. 34 Noꞌj jujun cꞌu chiquewa ticawex xebuꞌan e cuqꞌuil rucꞌ ri Pablo,ma xquicoj rubiꞌ ri Cristo. Chiquixoꞌl waꞌcꞌo ri Dionisio (rire e cuqꞌuil rachijab lic cꞌoquinaꞌoj, ri caquimol quib pa ri Areópago),yey cꞌo jun ixok Dámaris rubiꞌ y jujun chic.

18Ri Pablo copon Corinto

1 Icꞌowinak chi tak waꞌ, ri Pablo xel bi pari tinamit Atenas y xeꞌec Corinto. 2 Chilaꞌxurik jun achi e cuqꞌuil raj judiꞌab, Aquilarubiꞌ. Waꞌ waꞌchi alaxinak pa ri luwar rePonto. Ri Aquila rucꞌ ri rixokil Priscilacꞌacꞌ e petinak pa ri luwar re Italia, ma ritakanel Claudio xtakan che quebel bi pa ritinamit Roma conoje raj judiꞌab. Ecꞌu riꞌ riPablo xeꞌbina cucꞌ. 3Ri quichac rique e xakijunam rucꞌ ri curik ri Pablo, waꞌ e caquiꞌancarpas. E uwariꞌche xcanaj ri Pablo cucꞌy junam quechacunic. 4 Yey ronoje kꞌij reuxlanibal xtzijon pa ri sinagoga, cachꞌaꞌtcucꞌ ri e aj judiꞌab y ri na e ta aj judiꞌab ycucoj ri lic usucꞌ pa quijolom.

5 Echiriꞌ ri Silas y ri Timoteo xepe pa riluwar re Macedonia y xebopon Corinto, riPablo xa jumul xuya rib che utzijoxic riUtzilaj Tzij, cukꞌalajisaj waꞌ chiquiwach raj

judiꞌab: Ri Jesús e ri Cristo, Ruchaꞌoꞌn lo riDios.

6 Pero raj judiꞌab xquijek caquikꞌatej riPablo y caquibiꞌij itzel tak chꞌaꞌtem chirij.Ecꞌu ri Pablo xujabajaꞌ rukꞌuꞌ chiquiwach,cꞌutubal re na utz ta ri caquiꞌano, y jewaꞌxubiꞌij chique: «Chiꞌij cꞌu alak quel wi ricacam alak pa mac; na numac ta chi riꞌinche alak. Chwi cꞌu woꞌora quiꞌntzijoj riUtzilaj Tzij chique ri na e ta aj judiꞌab»xchaꞌ.

7 Xel cꞌu bi pa ri sinagoga y xeꞌec chiro-cho jun achi Justo rubiꞌ. Rire lic cꞌo xiꞌinib pa ranimaꞌ chwach ri Dios, yey ri rochoxa putzal ri sinagoga cꞌo wi. 8 Ecꞌu raj wachre ri sinagoga, jun achi Crispo rubiꞌ, xucojrubiꞌ ri Kanimajawal cucꞌ conoje ri e cꞌopa rocho. Y lic e qꞌui chique raj Corintoxquita ri Utzilaj Tzij, xquicoj rubiꞌ ri Cristoy xquicꞌul ri bautismo.

9 Cꞌo cꞌu jun akꞌab ri Kanimajawalxukꞌalajisaj jun cꞌutubal chwach ri Pablo,jewaꞌ xubiꞌij che: «Maxiꞌij awib; e chatzijojri Utzilaj Tzij y matanabaꞌ ubiꞌxiquil. 10MaRiꞌin in cꞌo awucꞌ y na jinta cꞌo caꞌanaw rina utz taj chawe; ma lic e qꞌui ri e nutinamite cꞌo chupa wa tinamit» xchaꞌ.

11Ecꞌu ri Pablo xcanaj chiriꞌ pa ri tinamitCorinto jun junab rucꞌ wakib icꞌ; ewi cacꞌu-tun chwi ri Utzilaj Tzij re ri Dios chiqui-wach ri ticawex.

12 Yey xuꞌana chupa tak ri kꞌij echiriꞌri Galión catakan puwi tak ri luwar reAcaya, raj judiꞌab xquiꞌan tzij chiquiwachchaꞌ queyactaj chirij ri Pablo. Xquicꞌam cꞌubi pa kꞌatbal tzij 13 y jewaꞌ xquibiꞌij:

—Waꞌ waꞌchi catajin che ucojic pa qui-jolom ri ticawex chaꞌ caquilokꞌoj ukꞌij riDios rucꞌ junwi chi cꞌutunic, na e ta pachaꞌri cubiꞌij tak ri tzijpixab ke riꞌoj —xechaꞌ.

14 Yey echiriꞌ ri Pablo xraj cachꞌaꞌtic, ritakanel Galión jewaꞌ xubiꞌij chique:

—Alak aj judiꞌab, we uꞌanom ri na usucꞌtaj o junamac lic nim chirij ri kꞌatbal tzij, riꞌlic ube canto saꞌ ri cabiꞌij alak y cankꞌat cꞌutzij puwiꞌ. 15 Noꞌj we xa e petowinak chwitak chꞌaꞌtem, chwi tak biꞌaj y chwi tak ritzijpixab e alak, yijbaꞌ cꞌu riꞌ alak chiwachralak. Ma na cuaj taj quinuꞌan aj kꞌatal tzijriꞌin puwi tak waꞌ —xchaꞌ. 16 Y rucꞌ waꞌxeberesaj lo chupa ri kꞌatbal tzij.

Page 208: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 18:17 205 Hechos 19:617 Ecꞌuchiriꞌ, conoje ri e aj Grecia

xquichap ri Sóstenes,* ri aj wach re risinagoga. E laꞌ chwach ri kꞌatbal tzij xquijekcaquiꞌan cꞌax che; pero ri takanel Galión naxoc ta cꞌana il che waꞌ.

18 Ecꞌu ri Pablo lic uqꞌuiyal kꞌij xuꞌanchiriꞌ cucꞌ ri hermanos. Tecꞌuchiriꞌ xuyacan ri qꞌuisbal uchꞌaꞌtem chique, xoc pabarco y xeꞌec pa ri luwar re Siria, junamcucꞌ ri Priscila y ri Aquila. Echiriꞌ xebicꞌowchupa ri tinamit Cencrea, ri Pablo xusocajbi ruwiꞌ ruma uꞌanom jun biꞌtisinic che riDios.

19 Chwi cꞌu riꞌ xebopon pa ri tinamitÉfeso y chiriꞌ xecanaj can ri Priscila y riAquila. Xoc cꞌu ri Pablo chupa ri sinagogay xujek catzijon chiquiwach raj judiꞌab.20 Waꞌ lic xebelaj che chaꞌ cacanaj canuqꞌuiyal kꞌij chiriꞌ cucꞌ; noꞌj rire xubiꞌijna utz taj cacanajic. 21 Xew cꞌu xuyacan ri qꞌuisbal uchꞌaꞌtem chique, jewaꞌ xu-biꞌij: «Lic chirajawaxic in cꞌo Jerusalemchupawa nimakꞌij catajin lok; yey quincꞌuntanchi ucꞌ alak we ri Dios cuya luwar chwequintzelej lok» xchaꞌ.

Xoc cꞌu chupa jun barco y xel bi Éfeso.Ri Pablo catzelej Antioquía y cujek ri urox

ubenam che utzijoxic ri Utzilaj Tzij22 Echiriꞌ xopon pa ri tinamit Cesarea,

xumaj bi ube Jerusalem chaꞌ cuꞌyaꞌa rutzilquiwach ri quicojom rubiꞌ ri Cristo chilaꞌ.Tecꞌuchiriꞌ, xkaj pa ri tinamit Antioquía23 y xcꞌojiꞌ jujun kꞌij chiriꞌ. Tecꞌuchiriꞌ, xeltanchi ubi y xicꞌow tanchi pa tak ri luwarre Galacia y re Frigia chaꞌ cuꞌnimarisaj canquicꞌuꞌx conoje ri quicojom rubiꞌ ri Cristo.

Ri Apolos cutzijoj Ruchꞌaꞌtem ri Dios pa ritinamit Éfeso

24Xopon cꞌu jun achi pa ri tinamit Éfeso,Apolos rubiꞌ. Waꞌ e cuqꞌuil raj judiꞌab yeyalaxinak pa ri tinamit Alejandría. E junachi lic curiko catzijonic y lic cꞌo retaꞌampuwi ri tzꞌibital can chupa Ruchꞌaꞌtem riDios. 25 Waꞌ waꞌchi tijotal lo chupa ruberi Kanimajawal. Ruma cꞌu lic cacha ucꞌuꞌxche tak ri cuꞌano, uyaꞌom rib che catzijonicy cacꞌutun chwi janipa ri retaꞌam chwi riKanimajawal, tob xew retaꞌam ri xucꞌutcan ri Juan puwi ri bautismo. 26 Rucꞌ cꞌu

ronoje ruchukꞌab, ri Apolos xujek cacꞌutunpa ri sinagoga. Pero echiriꞌ ri Priscila y riAquila xquita rucꞌutunic, xquisiqꞌuij bi cucꞌutuquel y xquikꞌalajisaj rusucꞌliquil ri be reri Dios che.

27 Echiriꞌ ri Apolos xraj cakꞌax pan patak ri luwar re Acaya, ri hermanos xquin-imarisaj bi ucꞌuꞌx y xquitzꞌibaj bi juncarta chique rutinamit ri Dios chilaꞌ chaꞌcaquicꞌul chi utz. Ecꞌuchiriꞌ xopon chilaꞌ, riApolos lic xuꞌana toꞌbel chique ri quicojomrubiꞌ ri Cristo ruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌxri Dios. 28 Ma na cuxiꞌij ta cꞌana rib, e laꞌchiwachil cucꞌutu lic katzij ri cubiꞌij rire yna je ta laꞌ pachaꞌ ri caquibiꞌij raj judiꞌab.E cuchapabej ri tzꞌibital can pa Ruchꞌaꞌtemri Dios re cukꞌalajisaj: Ri Jesús e ri Cristo,Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios.

19Ri Pablo cacꞌojiꞌ oxib junab pa ri tinamit

Éfeso1 Ecꞌuchiriꞌ cꞌa cꞌo ri Apolos pa ri tinamit

Corinto, ri Pablo xeꞌec pa tak ri tinamit cꞌolo chwi tak juyub y jelaꞌ xopon pa ri tinamitÉfeso. Chilaꞌ xebuꞌrika jujun chique riquicojom rubiꞌ ri Cristo 2 y xutzꞌonoj cꞌuchique:

—¿Xcꞌul alak ri Santowilaj Ruxlabixel riDios echiriꞌ xcoj alak rubiꞌ ri Cristo? —xchachique.

Yey rique xquicꞌul uwach:—¿Saꞌ riꞌ waꞌ? Ma riꞌoj na katom tane

qꞌuenok we cꞌo Ruxlabixel ri Dios —xechaꞌ.3 Ecꞌu ri Pablo xutzꞌonoj chique:—¿Saꞌ cꞌu ri bautismo xcꞌul alak? —

xchaꞌ.Rique xquicꞌul uwach:—E ri bautismo re ri Juan —xechaꞌ.4Xubiꞌij cꞌu ri Pablo chique:—Ri bautismo xuya ri Juan e cꞌutubal re

ri tzelebal tzij chwach ri Dios, yey xtzijonchiquiwach ri tinamit chaꞌ caquicoj rubiꞌ riJun catajin lo chirij rire;✡ waꞌ e ri Jesús, riCristo —xchaꞌ.

5 Echiriꞌ xquita waꞌ, asu xquicꞌul ribautismo pa rubiꞌ ri Kanimajawal Jesús.6Ecꞌuchiriꞌ ri Pablo xuya rukꞌab paquiwiꞌ, riSantowilaj Ruxlabixel ri Dios xkaj paquiwiꞌy xquijek cꞌu riꞌ quechꞌaꞌt pa jujun chicchꞌaꞌtem na quimajom taj y caquikꞌalajisaj

* 18:17 “Sóstenes”: Laj e ri xcanaj can pucꞌaxel ri Crispo. Hch. 18:8; 1 Co. 1:1 ✡ 19:4 Mt. 3:11; Hch. 13:24-25

Page 209: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 19:7 206 Hechos 19:26ri tzij uyaꞌom ri Dios chique. 7 Chi conojewaꞌ laj e juna cablajuj chi achijab.

8 Xoc cꞌu ri Pablo pa ri sinagoga, yeyoxib icꞌ cꞌu riꞌ xutzijoj ri Utzilaj Tzij y naxuxiꞌij ta cꞌana rib che uꞌanic waꞌ. Cꞌoliccaquichapalaꞌ quib cucꞌ raj judiꞌab puwiri cucꞌutu y lic xutij ukꞌij chaꞌ cucoj paquijolom ri usucꞌ puwi rutakanic ri Dios.

9 Pero e cꞌo jujun chique xquiꞌan lic coche quib y na xcaj ta cꞌu xquicoj rubiꞌ riCristo; xquijek cꞌu riꞌ tzel quechꞌaꞌt chirij riCꞌacꞌ Be re ri Utzilaj Tzij e laꞌ chiquiwachruqꞌuiyal winak. Ecꞌu ri Pablo xresaj birib chiquixoꞌl y xebucꞌam bi ri quicojomrubiꞌ ri Cristo. Chujujunal kꞌij cꞌut, ri Pablocatzijonic y lic cachꞌaꞌt chwi tak rucꞌutunicchiquiwach, pa ri luwar pa cacꞌutun wi junachi Tirano rubiꞌ. 10Pa queb junab e riꞌ jelaꞌxuꞌan ri Pablo, cacꞌutunic. Ruma cꞌu laꞌ,conoje ri e aj judiꞌab y ri na e ta e aj judiꞌabe cꞌo pa tak ri luwar re Asia, xquita ri UtzilajTzij re ri Kanimajawal Jesús.*

11 Yey ruma cꞌu ri Pablo, ri Dios xuꞌannimak tak milagros na jinta cꞌana ilitajinakwi. 12 Xuꞌana ne riꞌ, cacꞌam bi suꞌt o cꞌulicꞌowisam chirij ri Pablo y cayaꞌ chique riyewaꞌib, y jelaꞌ quecunutajic yey ri itzeluxlabixel quebel bi chique ticawex.

13 Pero e cꞌo jujun aj judiꞌab xa ebicꞌowelpa tak tinamit yey e quiwach quequesajitzel uxlabixel chique ri ticawex. Riquexquitij ukꞌij caquesaj bi ritzel tak uxlabixelchique ri winak pa rubiꞌ ri KanimajawalJesús, jewaꞌ caquibiꞌij: «Chupa rubiꞌ ri Jesúsri cutzijoj ri Pablo, quintakan piwiꞌ chaꞌquixel bi» quechaꞌ.

14 Jujun chique ri caquiꞌanwaꞌ e ri wukubucꞌajol jun achi Esceva rubiꞌ. Rire e cuqꞌuilraj judiꞌab yey e cuqꞌuil ri nimak e aj cha-cunel pa Rocho Dios.

15 Cꞌo cꞌu jun kꞌij, jun itzel uxlabixelxucꞌul uwach chique ri wukub ucꞌajol ri Es-ceva: «Wetaꞌam uwach ri Jesús y wetaꞌamchina ri Pablo; noꞌj riꞌix, ¿ix chinok?» xchaꞌ.

16 Ecꞌu rachi, ri cꞌo pukꞌab ri itzeluxlabixel, xucꞌak rib paquiwiꞌ y rucꞌ unimaluchukꞌab xebuchapo, yey ecꞌu riꞌ rire rixuchꞌij quichukꞌab y lic xuꞌan cꞌax chique.Jecꞌuriꞌlaꞌ, rique echꞌanalic xebanimaj bi

chupa ri ja e cꞌo wi. 17 Y conoje ri ejekelchupa ri tinamit Éfeso xquetaꞌmajwaꞌ. Ecꞌuri e aj judiꞌab y ri na e ta aj judiꞌab licxquixiꞌij quib che; jecꞌuriꞌlaꞌ, waꞌ xeꞌelok reyacbal ukꞌij rubiꞌ ri Kanimajawal Jesús.

18 Lic cꞌu e qꞌui riꞌ chique ri quico-jom rubiꞌ ri Cristo, xecꞌunic e laꞌ chi-wachil caquikꞌalajisaj tak janipa ri na utztaj quiꞌanom. 19 Lic cꞌu e qꞌui chique riebuꞌanom aj itz y aj kꞌij, xquicꞌam tak lori quiwuj re majbal itz y xquiporoj chiqui-wach conoje. Xajilax cꞌu riꞌ janipa cuꞌanari rajil waꞌ y xuꞌana cincuenta mil chi sakilpuak re plata. 20 Jecꞌuriꞌlaꞌ xuquich wubirib ri Utzilaj Tzij re ri Kanimajawal y xeꞌecukꞌalajisaxic rucꞌ unimal chukꞌab; yey liccatajin quiqꞌuiyaric ri quecojow re.

21 Icꞌowinak chi tak waꞌ, ri Pablo xuticpa ranimaꞌ queꞌec pa ri tinamit Jerusalemechiriꞌ icꞌowinak chi pa tak ri luwar reMacedonia y re Acaya. Jewaꞌ xubiꞌij:«Echiriꞌ inicꞌowinak chi chupa ri tinamitJerusalem, lic chirajawaxic chwe quinoponpa ri tinamit Roma.» 22 Xebutak cꞌu bi patak ri luwar re Macedonia queb chique riquetoꞌw re, waꞌ e ri Timoteo y ri Erasto. Yeyrire xcanaj chi can jujun kꞌij pa tak ri luwarre Asia.

Quetucuc ri winak e cꞌo Éfeso23 Chupa tak cꞌu laꞌ la kꞌij, pa ri tinamit

Éfeso xquijek quetucuc ri winak chirij riCꞌacꞌ Be re ri Dios y na xa ta jubikꞌ rixquiꞌano. 24Waꞌ e ruma jun achi Demetriorubiꞌ, aj chacunel rucꞌ chꞌichꞌ re plata. Rucꞌwaꞌ wa chꞌichꞌ re plata cuꞌan raltak co ja,ucꞌaxwach ri rocho ri quitiox Diana.† Yeychwach waꞌ, na xa ta jubikꞌ ri caquichꞌacjanipa ri quechacun rucꞌ.

25 Ecꞌu waꞌchi xebumol wa raj chac, cucꞌjujun chic aj chaquib junam ri quichac yxubiꞌij chique:

«Alak achijab, ralak etaꞌam alak e rumawa jun chac lic cꞌo kabeyomalil. 26 Peroilom cꞌu alak y tom alak ri uꞌanom lori Pablo. Ri cuꞌano e cucoj pa quijolomuqꞌuiyal ticawex na e ta dios ri xa e ꞌanomrucꞌ quikꞌab ri ticawex. Yey na xew tacucꞌut waꞌ pa ri katinamit Éfeso, ma yalaj cumaj ronoje pa tak ri luwar re Asia.

* 19:10 Xtic iglesias pa Colosas, Laodicea, Hierápolis (Col. 4:13) y jujun chic tinamit re Asia (Ap. 2–3). † 19:24“Diana”: E ubiꞌ caquibiꞌij ri e aj Roma che wa jun tiox, noꞌj ri e aj Grecia “Artemisa” quecha che.

Page 210: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 19:27 207 Hechos 20:527 Ruma cꞌu waꞌ, cꞌo ne pa sak na calokꞌ tachi ri kacꞌay, yey laj cuꞌana ne riꞌ chiqui-wach ri winak na jinta chi ukꞌij ri rochori nimalaj katiox Diana. Jecꞌulaꞌ, cujek najinta chi uwach ri katiox, ri calokꞌox ukꞌijpa tak ronoje ri luwar re Asia y che ronojeruwachulew» xchaꞌ.

28 Echiriꞌ xquita tak waꞌ, lic xpe coyowaly xquijek quesiqꞌuinic: «¡Nim ukꞌij ri tioxDiana que ri aj Éfeso!» quechaꞌ.

29 Xpe cꞌu jun nimalaj sachibal naꞌojchique conoje ri tinamit. Quetenenicxeꞌquiyaꞌa quib pa ri nimalaj estadio pacaquimol wi quib ri tinamit. Y xequichapcꞌu ri Gayo y ri Aristarco; rique e aj pa riluwar re Macedonia y e rachbiꞌil ri Pablo.

30Xraj cꞌu ri Pablo coc pa ri estadio chaꞌcachꞌaꞌt chiquiwach ruqꞌuiyal winak, noꞌj riquicojom rubiꞌ ri Cristo xquikꞌatej. 31Yey ecꞌo ne jujun chique ri e aj kꞌatal tzij re pa takri luwar re Asia, e ramigos ri Pablo; riquexquitak ubiꞌxiquil che y lic xebelaj che chaꞌna coc tubi pa ri estadio pa etenel wi riwinak.

32 Ecꞌu ri winak etenel chiriꞌ lic xsachquinaꞌoj y xquijek quesiqꞌuinic. Junwi takri caquibiꞌij y na catataj ta chi nenareꞌsaꞌ tak ri caquibiꞌij. Yey lic e qꞌui chiquena quetaꞌam ta nenareꞌ suꞌchac quimolomquib.

33 E cꞌo cꞌu jujun aj judiꞌab xquiminenejbi chiquiwach conoje, jun achi Alejandrorubiꞌ. Ecꞌuchiriꞌ, jujun chic xeꞌquijecꞌa panchiquixoꞌl ruqꞌuiyal winak. Ecꞌu rire xuꞌanjun cꞌutubal rucꞌ rukꞌab chaꞌ cayaꞌiꞌ checutoꞌbej rib.

34 Pero echiriꞌ ri winak xquetaꞌmaj riree cuqꞌuil raj judiꞌab, conoje xa jun ubiꞌx-iquil quesiqꞌuinic, laj queb ora xquichꞌijocaquibiꞌij: «¡Nim ukꞌij ri tiox Diana que riaj Éfeso!» quechaꞌ.

35 Ecꞌu ri aj tzꞌib re ri tinamit, echiriꞌxuchꞌij quicubaxic ruqꞌuiyal winak, jewaꞌxubiꞌij:

«Alak achijab aj Éfeso, ¿china ri na etaꞌ-mayom ta re we ri tinamit que ri aj Éfesoe chajal re ri rocho ri nimalaj tiox Dianayey junam rucꞌ rucꞌaxwach, ri kajinak lochicaj? 36 Yey che tak waꞌ, na utz ta cꞌu riꞌcꞌo junok cubiꞌij na katzij taj. E uwariꞌche

lic chirajawaxic cacubiꞌ alak. Macꞌo maꞌanalak pa chꞌuꞌjilal; nabe na chꞌobo alak rakanchi utz ri caꞌan alak. 37 Cambiꞌij waꞌ, maecꞌamom lo alak waꞌ waꞌchijab tob rique nae tanemacuninak chirij ri templo o chirij rikatiox.

38 »Yey we ri Demetrio cucꞌ ri rachbiꞌilcꞌo quichꞌaꞌoj chirij junok, ri lic ube equiyaꞌa waꞌ pa kꞌatbal tzij; ma e cꞌo e ajkꞌatal tzij yaꞌtal paquikꞌab caquita que riwinak caquirakꞌuj quib chiquiwach. 39 Yeywe cꞌa cꞌo caꞌaj alak catzꞌonoj alak chiquij,ri lic ube e cayaꞌiꞌ waꞌ chiquiwach conojeri tinamit y cayijbax chi usucꞌliquil. 40 Maruma ri xꞌaniꞌ wakꞌij, cꞌo ne pa sak catzꞌakkachiꞌ cojchꞌoꞌjin chirij ri kꞌatbal tzij y najinta cꞌo quel wi we xtzꞌonox chike saꞌ lacojtucuc wi» xchaꞌ.

41 Xew cꞌu xubiꞌij waꞌ xuqꞌuisbej utzaꞌmri quimolom wi quib.

20Ri Pablo quicꞌow pa tak ri luwar re Macedo-

nia y Grecia1 Echiriꞌ xtaniꞌ ri quetucuc ri winak,

ri Pablo xebusiqꞌuij ri quicojom rubiꞌ riJesús. Xebupixabaj cꞌut y xebulakꞌapuj.Echiriꞌ xuqꞌuisbej can uchꞌaꞌtem cucꞌ, xelbi y xeꞌela pa tak ri luwar re Macedonia.2 Xicꞌow cꞌu pa tak wa luwar chaꞌ rucꞌuqꞌuiyal pixabanic cunimarisaj quicꞌuꞌx riquicojom rubiꞌ ri Cristo.

Tecꞌuchiriꞌ, xeꞌela pa tak ri luwar re Gre-cia. 3 Oxib icꞌ xcanaj can ri Pablo chiriꞌ.Uchꞌobom chi cꞌut queꞌec Siria pa barco;pero raj judiꞌab xquiꞌan tzij chiquiwachchaꞌ caquiꞌan cꞌax che echiriꞌ cuꞌcojo bi ribarco. Ecꞌu ri Pablo xretaꞌmaj ri quinaꞌojna utz taj chirij; ruma cꞌu riꞌ, xujalcꞌatijruchꞌobom chaꞌ catzelej pa tak ri luwar reMacedonia.

4 E cꞌo hermanos xcachbilaj bi cꞌa pa takri luwar re Asia. Waꞌ e:ri Sópater aj Berea,ri Aristarco,ri Segundo aj Tesalónica,ri Gayo aj Derbe,ri Timoteo,yey ri Tíquico y ri Trófimo, ri e aj Asia.5 Ecꞌu rique xenabej bi y xojcoyꞌej chupa ritinamit Troas.

* 20:6 “Riꞌoj”: Waꞌ queꞌelawi ri Lucas, ri xtzꞌiban re ri libro, cꞌo tanchi cucꞌ.

Page 211: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 20:6 208 Hechos 20:286 Yey riꞌoj,* echiriꞌ icꞌowinak chi ri ni-

makꞌij echiriꞌ catij ri pam na jinta levadurache, xojel pa barco chiriꞌ Filipos y pa woꞌobkꞌij xojopon cucꞌ pa ri tinamit Troas. Chiriꞌxojcanaj can wukub kꞌij.

Ri Pablo quebuchꞌaꞌbej can ri hermanos ecꞌo Troas

7 Ri nabe kꞌij re ri semana xkamol kibcucꞌ ri quicojom rubiꞌ ri Cristo chaꞌ cakatijri cena re ri Kanimajawal. Ecꞌu ri Pablocacꞌutun chiquiwach conoje. Yey ruma chi-rajawaxic quel bi rire chucaꞌm kꞌij, xnajtirche ri cꞌutunic cuꞌano. Xticꞌoj cꞌu riꞌ rakꞌaby cꞌa cachꞌaꞌtic. 8Yey pa ri kamolom wi kibe chupa ruroxleꞌ ja chicaj y uqꞌuiyal akꞌ etzijitalic.

9 Cꞌo cꞌu jun ala Eutico rubiꞌ tzꞌul chupari ventana yey oquinak lo jun ukusil waramche ruma ri lic naj cachꞌaꞌt ri Pablo. Benakcꞌu riꞌ ruwaram, xtzak lo che churox leꞌ jacꞌa pulew y caminak xeꞌyacok.

10 Ecꞌu ri Pablo xkaj lok, xjupiꞌ puwi rala,xulakꞌapuj y jecꞌuwaꞌ xubiꞌij: «Maxiꞌij ibalak, ma cꞌaslic» xchaꞌ.

11 Tecꞌuchiriꞌ, ri Pablo xakꞌan tanchicy xujach ri cena re ri Kanimajawal.Ecꞌuchiriꞌ utijom chi ri cena, xujektanchi cachꞌaꞌtic y xuqꞌuisbej waꞌ cꞌa parusakribal. Tecꞌuchiriꞌ, xumaj bi ube.12 Ecꞌu ri Eutico e laꞌ cꞌaslic xquicꞌambi chirocho; ruma cꞌu waꞌ lic xbochiꞌitajquicꞌuꞌx conoje.

Ri Pablo quebuchꞌaꞌbej can ri hermanos ecꞌo Mileto

13 Ri Pablo xraj queꞌec chirakan pa ritinamit Asón. Yey riꞌoj xojnabej bi pa barcochaꞌ queꞌkacꞌama bi ri Pablo chiriꞌ. Jelaꞌxkaꞌano ma e oj canajinak can wi rucꞌ rire.14 Xkarik cꞌu kib rucꞌ rire pa ri tinamitAsón. Yey junam rucꞌ rire xojꞌec pa barcoy xkamaj bi kabe pa ri tinamit Mitilene.15 Xojel cꞌu bi chiriꞌ pa barco y chucaꞌmkꞌij xojicꞌow chwach ri isla Quío. Che cꞌuri jun chic kꞌij xojopon Samos, waꞌ e juntinamit cꞌo chuchiꞌ ri mar. Tecꞌuchiriꞌ,xojopon pa ri tinamit Trogilio y chiriꞌ xo-juxlanic. Chucaꞌm kꞌij cꞌu riꞌ xojopon pa ritinamitMileto. 16 Jelaꞌ xkaꞌano, ma ri Pablouchꞌobom chic na quicꞌow ta pa ri tinamitÉfeso chaꞌ na cabayitaj ta chilaꞌ pa tak riluwar re Asia. Ri rilim wi e ma caraj we cꞌa

xakareꞌ cuꞌmaja ri nimakꞌij re Pentecostéschilaꞌ Jerusalem.

Ri Pablo quebuchꞌaꞌbej can ri hermanos epetinak Éfeso

17 Ecꞌuchiriꞌ oponinak chi ri Pablo pari tinamit Mileto, xutak quisiqꞌuixic ri eaj wach re riglesia cꞌo Éfeso. 18 Echiriꞌxecꞌunic, ri Pablo xubiꞌij chique:

«Ralak lic ilom alak saꞌ ri nubinic chi-wach alak chwi lo ri nabe kꞌij echiriꞌ xincꞌunpa tak wa luwar re Asia. 19 Xinꞌan ruchacri Dios chixoꞌlibal alak rucꞌ ronoje uchꞌu-tiꞌnal nucꞌuꞌx y na xa ta jubikꞌ ruwaꞌalnuwach elinak y pa rewi ruqꞌuiyal cꞌax-cꞌobic nutijom ruma ri itzel quinaꞌoj rajjudiꞌab chwij. 20 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, na jintacꞌo wewam chiwach alak, ma xinkꞌalajisajronoje ri cꞌo cutikoj che ri binic silabicalak, yey xincꞌutun chiwachil y pa tak ochoalak. 21 Chiquiwach cꞌu raj judiꞌab y ri nae ta aj judiꞌab, xinkꞌalajisaj lic chirajawaxicchique caquitzelej quitzij chwach ri Dios ycacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ ri Kanimajawal Jesu-cristo.

22 »Ecꞌu woꞌora, ri Ruxlabixel ri Diosxucoj pa wanimaꞌ quinꞌec pa ri tinamitJerusalem tob cꞌamajaꞌ wetaꞌam saꞌ ri can-cꞌulumaj na chilaꞌ; 23xewwetaꞌam ri ubiꞌimri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios chwe. Mapa ronoje tak ri tinamit quinicꞌow wi, cu-jiquibaꞌ uwach chwe ri catajin lo panuwiꞌ;waꞌ e ri quincꞌam bi pa tak cárcel y quinyaꞌpa uqꞌuiyal cꞌaxcꞌobic. 24 Pero riꞌin na jintacꞌana cubiꞌij nucꞌuꞌx che, na canꞌan taneche ri nucꞌaslem pachaꞌ lic cꞌo uwach chin-uwach riꞌin; xew cuaj canqꞌuis uꞌaniquilrucꞌ quiꞌcotemal ri nutakem pan che rinuchac, ri xyaꞌ chwe ruma ri KanimajawalJesús. Waꞌ e rukꞌalajisaxic ri Utzilaj Tzij reri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios.

25 »Ecꞌu woꞌora che ralak ri xtaꞌ alak chinuchiꞌ puwi rutakanic ri Dios, lic wetaꞌamna jinta chi junok caril tanchi nuwach.26 Ecꞌu uwariꞌche wakꞌij cambiꞌij chiwachalak: Lic pawiꞌ alak cꞌo wi we cꞌo junok chealak casachic. 27 Ma na jinta cꞌo wewamchiwach alak; e janipa ruchꞌobom lo ri Dioscajawax che alak, nukꞌalajisam chi chiwachalak.

28 »E uwariꞌche, chajij ib alak y chechajijalak janipa ri eyaꞌtal pakꞌab alak ruma riSantowilaj Ruxlabixel ri Dios. Ma alak aj

Page 212: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 20:29 209 Hechos 21:13cꞌamal wach re quebil alak ri tinamit reri Kanimajawal, yey waꞌ wa tinamit e rixebulokꞌ Rire rucꞌ ruquiqꞌuel. 29 Wetaꞌamcꞌut echiriꞌ riꞌin in benak chic, queboc lochixoꞌlibal alak jujun chic pachaꞌ e utiwxew cacaj caquisach quiwach tak ri bexex.30 Yey chixoꞌlibal ne ralak queyactaj jujuncaquijal ri sakil cꞌutunic chaꞌ ri quicojomrubiꞌ ri Cristo caquesaj bi quib chupa riKꞌijsak y queterej cꞌu bi chiquij rique. 31 Euwariꞌche, lic cꞌuna sak chiwach ralak.Cꞌuna chicꞌuꞌx alak: E oxib junab waꞌ,chipakꞌij chichakꞌab, na in ta uxlaninakche pixabaxic chijujunal alak rucꞌ uwaꞌalnuwach.

32 »Ecꞌu woꞌora hermanos, cankꞌatisajcan alak pukꞌab ri Dios chaꞌ Rire cuchajijalak y catiquiꞌ cꞌu alak chupa ri Utzilaj Tzijre ri unimal rutzil ucꞌuꞌx. Ma xew waꞌ cꞌouchukꞌab re cuya ri qꞌuiyibal alak chwach riDios y cuya na janipa ri takal che alak, jelaꞌpachaꞌ ri biꞌtisim chique conoje ri quiyaꞌomquib pukꞌab ri Dios.

33 »Riꞌin na nurayim ta oro o plata rejunok chic yey na nurayim tane rukꞌuꞌjunok chic. 34 E ne ri nuꞌanom, lic etaꞌamalak; ma e janipa ri ajawaxinak chwe riꞌiny chique ri e cꞌo wucꞌ, waꞌ lic nuchꞌacomrucꞌ wa nukꞌab. 35 Rucꞌ cꞌu ronoje ri ilomalak che ri nubinic, nucꞌutum che alak rilic chirajawaxic wi cakaꞌano: Cojchacunicchaꞌ utz quekatoꞌ janipa ri cꞌo cajawaxchique. E cꞌuna chikacꞌuꞌx ruchꞌaꞌtem riKanimajawal Jesús echiriꞌ xubiꞌij: “E másnim ukꞌij ralaxic ri jun casipanic, chwa rijun xa cucꞌul ri casipax che”» xchaꞌ.

36 Echiriꞌ xubiꞌij tak cꞌu waꞌ ri Pablo,xuxucubaꞌ rib y xuꞌan orar cucꞌ conoje ri ecꞌo chiriꞌ rucꞌ.

37 Conoje cꞌu riꞌ xquijek quebokꞌic,xquilakꞌapuj ri Pablo y xquitzꞌub uchiꞌ.38 Lic xoc unimal bis chiquicꞌuꞌx rumaxubiꞌij ri Pablo na caquil ta chi uwach.Jecꞌulaꞌ xcachbilaj bi y xeꞌquijacha can pacꞌo wi ri barco.

21Rubenam ri Pablo cꞌa chilaꞌ Jerusalem

1 Tecꞌuchiriꞌ xekaya can ri hermanos,xkamaj bi kabe pa barco y xojꞌec jusucꞌ cꞌapa ri tinamit Cos. Chucaꞌm kꞌij xojoponpa ri tinamit Rodas. Echiriꞌ xojel bi chiriꞌ,

xojꞌec pa ri tinamit Pátara. 2 Chupa cꞌuwa tinamit Pátara xkarik jun barco queꞌecFenicia. Xojakꞌan cꞌu riꞌ chupa y xkamajbi kabe chwi ri mar. 3 Ecꞌu laꞌ cojbin pa ribarco, xkil can ri isla Chipre, waꞌ xcanaj canpamox chike. Xkamaj cꞌu bi pa tak ri luwarre Siria y xojopon pa ri tinamit Tiro, ma ribarco cuꞌyaꞌa can ekaꞌn chiriꞌ.

4 Chupa cꞌu wa tinamit xekarik ri quico-jom rubiꞌ ri Cristo y xojcanaj wukub kꞌijcucꞌ. Ecꞌu rique xquipixabaj ri Pablo chaꞌna queꞌec ta Jerusalem, ma ri Ruxlabixelri Dios xukꞌalajisaj chique ri cucꞌulumaj riPablo we xopon chilaꞌ.✡ 5Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ,echiriꞌ xicꞌow ri wukub kꞌij, xojel bi chiriꞌ.Conoje ri e aj chiriꞌ, junam cucꞌ ri quixokily ri calcꞌoꞌal, xojcachbilaj lo cꞌa tzaꞌm ja cheri tinamit. Chuchiꞌ ri mar xkaxucubaꞌ kib yxkaꞌan orar. 6 Xkalakꞌapuj kib chikawach.Tecꞌuchiriꞌ, riꞌoj xojakꞌan chupa ri barco,yey rique xetzelej chicocho.

7 Xkamaj tanchi ubi kabe chwi ri mar;xojel lo pa ri tinamit Tiro y xojopon pari tinamit Tolemaida. Tecꞌuchiriꞌ, xkayarutzil quiwach ri hermanos chiriꞌ y xoj-canaj can jun kꞌij cucꞌ.

8 Chucaꞌm kꞌij cꞌut, xojel bi y xojopon pari tinamit Cesarea. Chilaꞌ xojoc chirochori Felipe, ri aj tzijol re ri Utzilaj Tzij, junchique ri wukub diáconos.✡ Y xojcanaj cꞌucan rucꞌ. 9 Ecꞌu rire e cꞌo cajib umiꞌal cꞌa-majaꞌ quecꞌuliꞌic yey rique caquiꞌan kꞌala-jisanic ruma ri Dios.

10 Xojnajtir chiriꞌ jujun kꞌij. Echiriꞌ ojcꞌo chiriꞌ, xcꞌun jun kꞌalajisanel re ri Dios,Ágabo rubiꞌ, petinak Judea. 11 Waꞌ waꞌchixojoꞌlrilaꞌ. Xucꞌam cꞌu riꞌ rupas ri Pabloy chiribil rib xuyut ri rakan y rukꞌab;tecꞌuchiriꞌ, xubiꞌij:

—Jewaꞌ cubiꞌij ri Santowilaj Ruxlabixelri Dios: “Chilaꞌ Jerusalem, jewaꞌ caquiꞌanraj judiꞌab che rachi rajaw wa jun pas,caquiyutu yey caquiya cꞌu paquikꞌab ri nae ta aj judiꞌab” —xchaꞌ.

12 Echiriꞌ xkata waꞌ, riꞌoj y ri e aj Cesarealic xojelaj che ri Pablo chaꞌ na queꞌec taJerusalem.

13 Pero ri Pablo xucꞌul uwach chike:—¿Suꞌchac cokꞌ alak y cacoj alak unimal

bis chinucꞌuꞌx? Ma riꞌin nuyaꞌom ne wani-maꞌ na xew ta ri quinyutic, ma quinꞌec tob

✡ 21:4 Hch. 20:22-23 ✡ 21:8 Hch. 6:3-5

Page 213: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 21:14 210 Hechos 21:30ne quincam pa ri tinamit Jerusalem rumarubiꞌ ri Kanimajawal Jesús —xchaꞌ.

14 Yey ruma cꞌu na xkachꞌij ta ukꞌatexicchaꞌ na queꞌec taj, xkokꞌotaj cojchꞌaꞌt rucꞌpuwi waꞌ, xew cꞌu xkabiꞌij che:

—E chuꞌana na riꞌ janipa ri caraj ri Kani-majawal —xojchaꞌ.

15 Icꞌowinak chi waꞌ, xkayijbaꞌ kib y xka-maj bi kabe pa ri tinamit Jerusalem. 16 Yxojcachbilaj bi jujun chique ri quicojomrubiꞌ ri Cristo chiriꞌ Cesarea. Cucꞌ rique cꞌojun aj Chipre Mnasón rubiꞌ. Rire e cuqꞌuilri nabe quicojom rubiꞌ ri Cristo. Yey rucꞌ riMnasón cojeꞌcanaj can wi chilaꞌ Jerusalem.

Ri Pablo copon Jerusalem17 Echiriꞌ xojopon Jerusalem, ri her-

manos xojquicꞌul rucꞌ quiꞌcotemal.18 Chucaꞌm kꞌij cꞌut, ri Pablo xeꞌec kucꞌ

che rilic ri Jacobo yey conoje ri e aj wach reriglesia quimolom quib chiriꞌ. 19 Ecꞌuchiriꞌri Pablo uqꞌuisom chi uyaꞌic rutzil quiwachwahermanos, xujek utzijoxic chique janipari uꞌanom ri Dios chiquixoꞌl ri na e ta ajjudiꞌab ruma ri chac catajin rire che uꞌanic.

20 Echiriꞌ xquita waꞌ ri hermanos, licxquiyac ukꞌij ri Dios. Pero xquibiꞌij che riPablo:

«Quil la waꞌ, hermano, janipa lo mil chiaj judiꞌab quicojom chi rubiꞌ ri Cristo waraJerusalem; yey conoje quiyaꞌom quib cheutakexic ri Tzij Pixab tzꞌibital can ruma riMoisés. 21 Pero xtzijox cꞌu chique puwi ricꞌutunic la chiquiwach conoje raj judiꞌabejekel naj chiquixoꞌl ri na e ta aj judiꞌab.Cabiꞌx cꞌu riꞌ rilal quekꞌatej la che utakexicri takanic re ri Moisés, ma cabiꞌij la chiquena caquicoj ta chi ri retalil re circuncisiónchique ri calcꞌoꞌal y na caquiꞌan ta chi nejanipa ri quicꞌutum can ri katiꞌ-kamam.22 »¿Saꞌ cꞌu ri cakaꞌan riꞌoj che waꞌ? Ma laꞌcaquimol ne quib ruqꞌuiyal winak chiꞌij la,we xquito xcꞌun la.

23 »Xew cꞌu ꞌana la wa cakabiꞌij cheꞌla:E cꞌo cajib achijab chikaxoꞌl riꞌoj, chi-rajawaxic chique caquiꞌan ri quibiꞌtisinicchwach ri Dios.* 24 Checꞌama bi ucꞌ la,joskꞌij ib la chwach ri Dios junamcucꞌ rique,

jelaꞌ pachaꞌ ri cubiꞌij ri takanic tzꞌibitalcan ruma ri Moisés. Tojo cꞌu can la riquikasaꞌn† chaꞌ utz caquisocaj ri quiwiꞌ.Jecꞌulaꞌ cakꞌalajin chiquiwach conoje: Ejanipa ri tzijom chique puwi ri cꞌutunic la,na e ta cꞌana uꞌanom; y caquil ne ri lic jusucꞌcabin la, ma e canimaj la ri Tzij Pixab.

25 »Chique cꞌu ri na e ta aj judiꞌabquicojom rubiꞌ ri Cristo, riꞌoj katzꞌibam chichique na chirajawaxic taj caquitakej takwaꞌ; xew maquitij ri icꞌowisam chi chiqui-wach ri tiox, maquitij quicꞌ y maquitijawaj xa ejitzꞌam, yey maquetzꞌabej ne uwaquikꞌij cucꞌ jujun chic na quicꞌulel taj»xecha che ri Pablo.✡

26 Ecꞌu ri Pablo xebucꞌam bi ri cajib achi-jab rucꞌ y chucaꞌm kꞌij xujoskꞌij rib chwachri Dios junam cucꞌ rique. Tecꞌuchiriꞌ, xocpa ri Rocho Dios re cubiꞌij jampalaꞌ caqꞌuisrukꞌijol ri quijoskꞌiquil y queꞌquiyaꞌa chwaraltar ri quikasaꞌn chiquijujunal rique.

27 Ecꞌuchiriꞌ ya caqꞌuis ri wukub kꞌij re riquijoskꞌiquil chwach ri Dios,✡ e cꞌo jujunaj judiꞌab e aj pa tak ri luwar re Asia xquilri Pablo cꞌo pa ri Rocho Dios. Xequichoccꞌu ruqꞌuiyalwinak chaꞌ caquichap ri Pablo.28Quesiqꞌuin cꞌu che ubiꞌxiquil:

«¡Achijab alak aj Israel, chojtoꞌo alak! Eachi waꞌ icꞌowinak pa tak ronoje luwar ycacꞌutun chiquiwach conoje ri winak rucꞌtak chꞌaꞌtibenic chirij ri katinamit, chirij riTzij Pixab y chirij ri RochoDios. Yey na xewtawaꞌ, ma uꞌanomchewa Santowilaj Luwarpachaꞌ na jinta chi ukꞌij echiriꞌ xebucoj lojujun na e ta aj judiꞌab pa ri Rocho Dios, yeywaꞌ xeboc pa ri luwar na takal ta chique»quechaꞌ. 29 Jelaꞌ xquibiꞌij, ma ri petinaklok quilom ri Pablo pa ri tinamit achbilamruma ri Trófimo, jun achi aj Éfeso. Rumacꞌu waꞌ, xquichꞌob rakan ri Pablo ucojomlo chupa ri Rocho Dios wa jun achi na e tacuqꞌuil ri e aj judiꞌab.

30 Jecꞌuriꞌlaꞌ conoje ri tinamit xeyic-caꞌnic y xquijek quetucuquic. Ri winakna jampatana xeteniꞌ chiriꞌ y xquichap riPablo. E laꞌ quichararem xquesaj bi pa riRocho Dios y xquitzꞌapilaꞌ tak ri oquibal.

* 21:23 “Ri quibiꞌtisinic chwach ri Dios”: Waꞌ e cachꞌaꞌt puwi ri “voto nazareo”. Ri caꞌanaw waꞌ, cubiꞌtisij che ri Diosjuna janipa kꞌij na cutij ta uwaꞌal uva, na cukꞌat ta ruwiꞌ y na cakib ta rucꞌ juna animaꞌ. We xuqꞌuisbej cꞌu waꞌ, cuyachwa raltar tak rukasaꞌn lic qꞌui rajil. Cukꞌat cꞌu ruwiꞌ y cayaꞌ ruwiꞌ pa ri akꞌ puwi raltar, cꞌutubal re uꞌanom chi ronojerubiꞌtisinic chwach ri Dios. Nm. 6:1-20 † 21:24 Ri Pablo xutoj ri quikasaꞌn, ma laj rique na caquichꞌij ta rajil.✡ 21:25 Hch. 15:28-29 ✡ 21:27 Nm. 6:1, 9-12; 19:12

Page 214: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 21:31 211 Hechos 22:931 Ecꞌu riꞌ cacaj caquicamisaj. Xopon

cꞌu ubiꞌxiquil che ri comandante‡ que risoldados e aj Roma: «Conoje ri tinamitquetucuquic.»

32 Ecꞌu ri comandante xebucꞌam bi risoldados cucꞌ ri quicapitanes. Queban cꞌuriꞌ xebec pa e cꞌo wi ri winak. Echiriꞌ tak riwinak xquil ri comandante cucꞌ ri soldados,xcokꞌotaj ri caquiꞌan cꞌax che ri Pablo.

33 Ecꞌu wa comandante xew xoponic,xuchap ri Pablo y xtakan che cayaꞌiꞌ paqueb carena. Tecꞌuchiriꞌ, xutzꞌonoj china riPablo y saꞌ rumac uꞌanom.

34 Chiquixoꞌl cꞌu riꞌ ruqꞌuiyal winak najinta chi catatajic, ma jujun quesiqꞌuin je-waꞌ y jujun chic quesiqꞌuin jelaꞌ. Na kꞌalaj tachi qꞌuenok saꞌ ri caquibiꞌij. Ruma cꞌu laꞌ, ricomandante xtakan che cacꞌam bi ri Pablochilaꞌ pa ri cuartel.

35 Ecꞌuchiriꞌ xebopon ri soldados rucꞌri Pablo che tak ri lepelak re ri cuartel,xajawaxic xquitelej ma ruqꞌuiyal winak ca-caj caquichap ri Pablo re caquiꞌan cꞌaxche. 36 Ma ruqꞌuiyal winak re ri tina-mit quetenenic, quiternabem lo ri Pablo yquesiqꞌuinic: «¡Camisaxok! ¡Camisaxok!»quechaꞌ.

Ri Pablo cutoꞌbej rib chiquiwach tak riwinak

37 Echiriꞌ caquicoj bi ri Pablo pa ri cuar-tel, rire jewaꞌ xubiꞌij che ri comandante:

—¿Caya nawi la chwe quinchꞌaꞌt qꞌuenokucꞌ la? —xchaꞌ.

Ri comandante xutzꞌonoj che:—¿Carik riꞌat catchꞌaꞌt pa ri chꞌaꞌtem

griego? 38 ¿Na at ta neba ri jun aj Egipto,ri xujek jun chꞌaꞌoj wa majaꞌ naj echiriꞌxeberesaj bi cajib mil achijab e camisanelpa tak ri luwar catzꞌintzꞌotic? —xcha che.

39Xubiꞌij cꞌu ri Pablo:—Na in taj. Pakatzij wi in jun achi laxic

in cuqꞌuil ri e aj judiꞌab. In alaxinak pa ritinamit Tarso, jun tinamit lic cꞌo uwach reCilicia. Noꞌj cantzꞌonoj cꞌu co cheꞌla, yaꞌa cola chwe quinchꞌaꞌt chiquiwach ri tinamit —xchaꞌ.

40 Ecꞌu ri comandante xuya luwar checachꞌaꞌtic. Xtaqꞌuiꞌ cꞌu riꞌ ri Pablo chetak ri lepelak re ri cuartel y xuꞌan juncꞌutubal rucꞌ rukꞌab chiquiwach ri tinamitchaꞌ quetaniꞌic. Xetzꞌin caꞌn cꞌu riꞌ. Ecꞌu ri

Pablo xujek cachꞌaꞌt pa ri chꞌaꞌtem hebreo,jewaꞌ xubiꞌij:

221 «Alak achijab y alak nimak winak, tana

cꞌu alak woꞌora wa toꞌbal wib canꞌan chi-wach alak» xcha ri Pablo.

2 Echiriꞌ ri winak xquito cachꞌaꞌt chiqui-wach pa ri chꞌaꞌtem hebreo, más xetzꞌin-caꞌnic.

Ecꞌu ri Pablo xubiꞌij:3 «Pakatzij wi riꞌin in cuqꞌuil ri e aj

judiꞌab. In alaxinak pa ri tinamit Tarso, juntinamit re ri luwar re Cilicia; noꞌj chupa watinamit Jerusalem in qꞌuiyinakwi. In tijotalcꞌu lo chwi ri Tzij Pixab ruma ri Gamalielrucꞌ jun tijonic lic e chirij ri tzijpixab quecan ri katiꞌ-kamam. Lic nuyaꞌom nucꞌuꞌxche ulokꞌnimaxic ri Dios jelaꞌ pachaꞌ onojeralak wakꞌij ora.

4 »Ri petinak lok riꞌin xenuternabej nerucꞌ camic ri etakeyomwa jun Cꞌacꞌ Be re riJesús. Tob achijab o tob ixokib xebenuya pacarena y xebeꞌnuyaꞌa pa cárcel. 5Ri cajawalraj chacunel pa Rocho Dios y conoje rinimak winak re ri tinamit lic quetaꞌamkatzij wa cambiꞌij, ma rique lic xquilo saꞌtak ri xinꞌano. Ma chique ne rique xincꞌulwubi uwujil, tzꞌibital bi chique raj wach eaj judiꞌab e cꞌo Damasco chaꞌ utz quebe-nuchap lo chi presoyil ri quicojom rubiꞌri Cristo y quebenucꞌam lo Jerusalem requeyaꞌiꞌ pa cꞌaxcꞌobic.

Ri Pablo cutzijoj suꞌanic xjalcꞌatitaj rubinicusilabic

(Hch. 9:1-19; 26:12-18)6»Ecꞌu laꞌ quintajin chi be y xa nakaj chic

in cꞌo che ri tinamit Damasco, echiriꞌ lajpa tiqꞌuil kꞌij xakicꞌateꞌt xpe chilaꞌ chicajruwonibal jun akꞌ. Waꞌ xwol caꞌn panuwiꞌy xusutij wij. 7 Xintzak pulew y xinta cꞌujun kulaj jewaꞌ cubiꞌij chwe: “Saulo, Saulo,¿suꞌchac catchꞌoꞌjin chwij?” xchaꞌ.

8 »Y riꞌin xincꞌul uwach: “¿China rilal,Wajawal?”

Rire xubiꞌij chwe: “Riꞌin in Jesús ri ajNazaret, ri jun catchꞌoꞌjin chirij” xchaꞌ.

9 »Yey ri e cꞌo wucꞌ pakatzij wi xquil ru-wonibal ri akꞌ xwol caꞌn panuwiꞌ y xquixiꞌijquib che; noꞌj na xquimaj ta usucꞌ ri kulajcachꞌaꞌt wucꞌ.

‡ 21:31 “Comandante”: Waꞌ e jun takanel que mil soldados.

Page 215: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 22:10 212 Hechos 22:3010 »Ecꞌu riꞌin ximbiꞌij: “¿Saꞌ cꞌu riꞌ

canꞌano, Wajawal?”»Y ri Kajawal xubiꞌij chwe: “Chatyacta-

jok y jat pa ri tinamit Damasco, ma chiriꞌcabiꞌx wi chawe janipa ri cuaj Riꞌin caꞌanriꞌat” xchaꞌ.

11 »Riꞌin na xintzuꞌn ta chi cꞌu riꞌ maruwonibal ri akꞌ xwol caꞌn panuwiꞌ, xuchupupa nuwach. Xa cꞌu xinchꞌelex bi che rinukꞌab cuma ri e wachbiꞌil, y jelaꞌ xinoponpa ri tinamit Damasco.

12 »Chiriꞌ cꞌu riꞌ cꞌo jun achi Ananíasrubiꞌ; rire lic jusucꞌ rubinic che utakexictak ri takanic re ri Tzij Pixab, yey lic chomruchꞌaꞌtibexic caquiꞌan conoje raj judiꞌabejekel chiriꞌ. 13 Xcꞌun cꞌu ri Ananías chewilic, xkib wucꞌ, y jewaꞌ xubiꞌij chwe: “Her-mano Saulo, chacꞌulu tanchi ratzuꞌnibal”xchaꞌ. Chupa cꞌu laꞌ la jokꞌotaj, xintzuꞌntanchic y xinwil uwach ri Ananías.

14 »Ecꞌu ri Ananías xubiꞌij chwe: “Ri Diosque can ri katiꞌ-kamam, atuchaꞌom chicchaꞌ cawetaꞌmaj saꞌ ri lic caraj Rire, cawilcꞌu uwach ri Jun lic jusucꞌ y cata chuchiꞌjanipa ri cubiꞌij chawe. 15 Ma catuꞌanaat kꞌalajisay re Rire chiquiwach conoje riticawex puwi tak ri awilom y atom che.16 Ecꞌu woꞌora, ¿saꞌ chi ri cawoyꞌej? Chaty-actajok y chacꞌulu ri bautismo chaꞌ catchꞌa-jtaj che ramac; yey chaꞌana cꞌu waꞌ chuparubiꞌ ri Kanimajawal” xcha chwe.

Ri Pablo cutzijoj suꞌanic xtak bi cucꞌ ri na eta aj judiꞌab

17 »Xintzelej cꞌu lo Jerusalem. Ecꞌu riꞌcanꞌan orar pa ri Rocho Dios echiriꞌ xa-kicꞌateꞌt xkꞌalajisax jun cꞌutubal re ri Dioschinuwach. 18 Xinwil cꞌu uwach ri Kani-majawal y jewaꞌ ri xubiꞌij chwe: “Chawilij,chatel bi pa wa tinamit Jerusalem ma ritzijonic panuwiꞌ Riꞌin na caquicꞌul ta riwinak wara” xchaꞌ.

19»Riꞌin ximbiꞌij cꞌu che: “Wajawal, riquelic quetaꞌam janipa ri na utz taj nuꞌanom lochique ri quicojom ri biꞌ la echiriꞌ xinꞌec patak sinagoga re quebenucꞌam bi pa cárcel ycambalacꞌuj quipa. 20 Yey riꞌin in cꞌo chiriꞌechiriꞌ xcamisax ri Esteban, ri jun xkꞌala-jisan wach la chiquiwach ri winak. In nejun chique ri xquibiꞌij utz cacamisaxic; yey

in ri xinchajij can ri quikꞌuꞌ ri xecamisanre” xincha che ri Kanimajawal.

21 »Pero ri Kajawal xubiꞌij chwe: “Jat, maRiꞌin lic naj catintak wubi chiquixoꞌl tak ritinamit na e ta aj judiꞌab”» xchaꞌ.

22 Ecꞌu riꞌ ruqꞌuiyal winak, na xquiya tachi luwar che ri Pablo cachꞌaꞌtic. Ecꞌuchiriꞌ,xquijek quesiqꞌuinic, caquibiꞌij: «Chisachauwach laꞌ la jun achi ma na takal ta chi checacꞌasiꞌic» quechaꞌ.

23 Yey quesiqꞌuin cꞌu riꞌ ri winak ycaquimachꞌ tak ri quikꞌuꞌ pulewy caquipucꞌulew chicaj.

Ri Pablo cucoj rib chwach ri comandante ajRoma

24 Ruma cꞌu laꞌ, ri comandante xtakanche coquisax bi ri Pablo pa ri cuartel ycajichꞌ upa chaꞌ jelaꞌ quetaꞌmaxic suꞌchacquesiqꞌuin ri winak chirij.

25Echiriꞌ ri soldados caquiximo re caqui-jichꞌ upa, ri Pablo xutzꞌonoj che ri capitán*cꞌo chiriꞌ:

—¿Usucꞌ neba cajichꞌ upa junok aj Romawe cꞌamajaꞌ cakꞌat tzij puwiꞌ? —xchaꞌ.

26 Echiriꞌ xuta waꞌ ri capitán, xeꞌec yxubiꞌij che ri comandante:

—Chꞌobo la chi utz saꞌ ri caꞌan la, mawaꞌchi aj Roma —xchaꞌ.

27 Ecꞌu ri comandante xkib rucꞌ ri Pabloy xubiꞌij che:

—Chabiꞌij pe chwe: ¿Katzij at aj Roma?—xcha che.

Ri Pablo xucꞌul uwach:—Katzij, in aj Roma —xchaꞌ.28 Ecꞌu ri comandante xucꞌul uwach:—Riꞌin rucꞌ uqꞌuiyal puak xyaꞌ nuwuj re

xinuꞌan aj Roma —xchaꞌ.Yey ri Pablo xubiꞌij:—Noꞌj riꞌin, in aj Roma chwi walaxic lok†

—xchaꞌ.29 Na jampatana cꞌu riꞌ, e janipa ri e cꞌo

chiriꞌ re caquijichꞌ upa, xebel rucꞌ. Yey ne ricomandante echiriꞌ xuto ri Pablo aj Roma,xpe xiꞌin ib rucꞌ ruma uyaꞌom ri Pablo pacarena.

Ri Pablo cutoꞌbej rib chiquiwach raj kꞌataltzij

30 Ecꞌu ri comandante xraj caretaꞌmaj pasakil wi saꞌ ri mac caquitzꞌak raj judiꞌabchirij ri Pablo. Ruma cꞌu riꞌ, chucaꞌm kꞌij

* 22:25 “Capitán”: Waꞌ e aj wach que cien soldados. † 22:28 “Aj Roma”: Waꞌ na e ta queꞌelawi ri Pablo xalax chupari tinamit Roma, ma rire xalax Tarso. Ri queꞌelawi e chwi ralaxic lok cꞌo uwuj cubiꞌij rire aj Roma. Laj xyaꞌ wa wuj che,ruma rukaw o rumam xuꞌan juna chomilaj chac che ri tinamit.

Page 216: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 23:1 213 Hechos 23:16xutak quicꞌamic ri nimak e aj chacunel paRocho Dios cucꞌ conoje ri uchapom wi ribri kꞌatbal tzij. Xutak resaxic ri carena che riPablo; xucꞌam cꞌu ulok y xuya chiquiwach.

231Ecꞌuchiriꞌ, ri Pablo xuchꞌiquibaꞌ ruwach

paquiwi tak ri uchapomwi rib ri kꞌatbal tzijy jewaꞌ xubiꞌij:

—Achijab alak watz-nuchakꞌ, ri petinaklok yey cꞌa e ne nuꞌanom wakꞌij ora, liccunaꞌ nucꞌuꞌx jusucꞌ ri nubinic chwach riDios —xchaꞌ.

2Rumacꞌu la xubiꞌij ri Pablo, ri Ananías ricajawal raj chacunel pa Rocho Dios, xebu-tak ri e cꞌo rucꞌ chaꞌ caquiraw tꞌoꞌy chwa reꞌ.

3 Ecꞌu ri Pablo xubiꞌij che:—¡Chuꞌana ri Dios ucꞌ la janipa ri caꞌan

la chwe, rilal xa queb palaj la!* Ma lalcojotalic re cakꞌat la tzij panuwiꞌ e chirijri cubiꞌij ri Tzij Pixab; noꞌj camacun cꞌu lachirij wa Tzij Pixab ruma xtakan la caꞌancꞌax chwe tob na e ta cubiꞌij riꞌ ri Tzij Pixab†—xchaꞌ.

4Ri e cꞌo chiriꞌ xquibiꞌij che ri Pablo:—¿Saꞌch? ¿Cayaj cami riꞌ riꞌat ri cajawal

raj chacunel pa Rocho Dios? —xechaꞌ.5Ri Pablo xubiꞌij:—Alak watz-nuchakꞌ, riꞌin na wetaꞌam

taj we rire e cajawal raj chacunel pa RochoDios. We ta e laꞌ wetaꞌam china rire, nacambiꞌij ta waꞌ che, ma tzꞌibital can chupaRuchꞌaꞌtem ri Dios: “Maꞌan ri tzel catchꞌaꞌtchirij ri takanel re ratinamit”✡—xchaꞌ.

6 Ecꞌu ri Pablo retaꞌam nicꞌaj chique ri ajkꞌatal tzij e saduceos y nicꞌaj chic e fariseos.Ruma cꞌu laꞌ, rire lic co xchꞌawic, jewaꞌxubiꞌij:

—Achijab alak watz-nuchakꞌ, riꞌin incuqꞌuil ri e fariseos yey in ucꞌajol junfariseo; ecꞌu woꞌora cakꞌat tzij panuwiꞌ xaruma ri cubul pan nucꞌuꞌx che ri cꞌastajibalque ri ecaminak —xchaꞌ.

7 Echiriꞌ xubiꞌij waꞌ ri Pablo, ri fariseoscucꞌ ri saduceos xquijek caquichapalaꞌ quibchiquiwach; y jelaꞌ conoje ri quimolomquib xquijach quipa. 8Ma chiquiwach ri sa-duceos, na jinta cꞌastajibal que ri ecaminak,na e jinta ne ángeles y na e jinta ne jujun

chic uxlabixel; noꞌj chiquiwach ri fariseos,e cꞌo conojewaꞌ. 9Yxquijek lic quewokokic.

E cꞌo cꞌu jujun chique raj cꞌutunel reri tzijpixab e cuqꞌuil ri fariseos. Riquexeyactajic y xquijek quechꞌoꞌjinic, jewaꞌcaquibiꞌij: «Na jinta mac cakarik chirij wajun achi. Cꞌaxtaj rire e juna takoꞌn petinakrucꞌ ri Dios o juna ángel ukꞌalajisam waꞌche. Yey we e riꞌ, na utz taj cojchꞌoꞌjin riꞌojchirij ri Dios» quechaꞌ.

10 Jecꞌulaꞌ ri chꞌaꞌoj chiquiwach lic xeꞌecchunimal. Ruma cꞌu riꞌ, ri comandantelic xuxiꞌij rib, ma xuchꞌob rakan caquirakijupa ri Pablo. Ewi xtakan che quisiqꞌuixicjujun chic soldados chaꞌ caquesaj bi ri Pablochiquixoꞌl y caquicꞌam bi pa ri cuartel.

11 Chucaꞌm akꞌab cꞌut xukꞌalajisaj ribri Kanimajawal chwach ri Pablo y xubiꞌijche: «Pablo, chanimarisaj acꞌuꞌx; ma jelaꞌpachaꞌ xinakꞌalajisaj Riꞌin chiquiwach ri e ajJerusalem, jecꞌulaꞌ lic chirajawaxic caꞌanapa ri tinamit Roma» xchaꞌ.

Jujun aj judiꞌab caquichꞌobo suꞌaniccaquicamisaj ri Pablo

12 Chucaꞌm kꞌij echiriꞌ xsakiric, e cꞌojujun aj judiꞌab xquiꞌan tzij chiquiwachchaꞌ caquicamisaj ri Pablo. Xquibiꞌij cꞌutchwach ri Dios na quewaꞌ tana y na caquitijta ne mikꞌinaꞌ we na caquicamisaj ta riPablo nabe. Yey xquibiꞌij peta na cꞌaxpaquiwiꞌ we na xquichꞌij ta uꞌanic ri tzijxquiꞌan chiquiwach. 13 Yey ri quiqꞌuiyalri xquiya quib chupa waꞌ, xicꞌow checuarenta.

14 Conoje waꞌ xebec cucꞌ ri nimak e ajchacunel pa Rocho Dios y cucꞌ ri nimakwinak re ri tinamit, y jewaꞌ xquibiꞌij chique:

—Riꞌoj xkabiꞌij peta na cꞌax pakawiꞌ wena xkachꞌij ta uꞌaniquil wa tzij xkaꞌanchikawach. Ma chwach ri Dios xkabiꞌij najinta cꞌo cakatijo we na cakacamisaj ta riPablo nabe. 15 Ecꞌu woꞌora ralak junamcucꞌ tak ri uchapom wi rib ri kꞌatbal tzij,tzꞌonoj alak che ri comandante cucꞌam lori Pablo chiwach alak chweꞌk. ꞌAna cꞌu alakche pachaꞌ e riꞌ cata alak uchiꞌ puwi tak ritzꞌakom chirij; yey ecꞌu riꞌoj cakoyꞌej pa bere cakacamisaj —xechaꞌ.

16 Cꞌo cꞌu jun ralab ri ranab ri Pablo yeyrire xuto caquichꞌaꞌtibej puwi ri camisabal

* 23:3 “Xa queb palaj la”: Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “lal uwa xan xa chunam rij”. † 23:3 Ri Tzij Pixab na cuyata luwar cayaꞌiꞌ junok pa cꞌax we cꞌamajaꞌ cakꞌalajinic cꞌo umac. Lv. 19:15 ✡ 23:5 Éx. 22:28

Page 217: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 23:17 214 Hechos 24:2re ri Pablo caquiꞌan pa be. Xeꞌec cꞌut, xocbi pa ri cuartel y xuꞌtzijoj waꞌ che ri Pablo.

17 Ewi ri Pablo xusiqꞌuij jun chique ricapitanes que ri soldados y xubiꞌij che:

—Cꞌama bi la wa jun ala chwach ri co-mandante, ma cꞌo caraj cubiꞌij che, yey licil uwach cuto —xchaꞌ.

18 Ri capitán xucꞌam cꞌu bi rala y xuꞌyaꞌachwa ri comandante, y jewaꞌ xubiꞌij che:

—Ri Pablo, ri jun cꞌo pa cárcel, xi-nusiqꞌuij y lic xelaj che chaꞌ cancꞌam lo wajun ala chiwach la, ma cꞌo caraj cutzijojcheꞌla —xchaꞌ.

19 Ecꞌu ri comandante xucꞌam bi ralache rukꞌab y xresaj bi rib junam rucꞌrala chiquixoꞌl ri e cꞌo chiriꞌ. Ecꞌuchiriꞌ,xutzꞌonoj che:

—¿Saꞌ ri cawaj catzijoj chwe? —xchaꞌ.20Rala xubiꞌij che:—Ecꞌo jujun aj judiꞌab quiꞌanom tzij

chiquiwach chaꞌ caquitzꞌonoj cheꞌla cacꞌambi la ri Pablo chweꞌk chwach ri kꞌatbaltzij, ma caquiꞌan che pachaꞌ e riꞌ cataꞌuchiꞌ puwi tak ri tzꞌakom chirij. 21 Perowaꞌ macoj la; ma quicꞌow che cuarenta riquiqꞌuiyal rachijab caquewaj quib pa be. Yconoje waꞌ xquibiꞌij peta na cꞌax paquiwiꞌwe na xquichꞌij ta uꞌaniquil wa xquijiquibaꞌuwach. Ma xquiꞌan tzij chiquiwach naquewaꞌ taj y na caquitij ta ne quimikꞌinaꞌ,we na caquicamisaj ta ri Pablo nabe. Yeywoꞌora xa cacoyꞌej saꞌ ri cabiꞌij rilal che ricaquitzꞌonoj —xchaꞌ.

22 Ecꞌu ri comandante xuqꞌuisbejruchꞌaꞌtem rucꞌ rala, xew cꞌu xubiꞌij bi che:

—Na jinta cꞌo cabiꞌij wi we atzijom chiwaꞌ chwe —xchaꞌ.

Ri Pablo catak bi chwach ri takanel Félix23 Tecꞌuchiriꞌ, wa comandante xe-

busiqꞌuij queb capitanes y xebutak chequequimol quichiꞌ queb ciento soldados requebec chakan y setenta re quebec chwicawayuꞌ; yey queb ciento chic e cꞌakallanza. Conoje tak waꞌ quebec cꞌa pa ritinamit Cesarea pa ri belejeb ora‡ chakꞌab.24 Y xtakan che caquiyijbaꞌ ucawayuꞌ riPablo chaꞌ carekꞌnabej bi y jecꞌulaꞌ na jintacꞌo cucꞌulumaj chwiquikꞌab chaꞌ copon nachwach ri takanel Félix. 25Yey xutzꞌibaj cꞌubi jun carta chaꞌ caquiya pan che ri takanelFélix, jewaꞌ utzꞌibaxic xuꞌano:

26 Riꞌin in Claudio Lisias, cantak bi wajun carta cheꞌla, lal nimalaj takanel Félix.Cꞌulu rutzil wach la.

27Wa jun achi cantak bi cheꞌla, xchapcuma raj wach e aj judiꞌab y ya ne e riꞌcaquicamisaj. Ecꞌu riꞌin cucꞌ ri nusolda-dos xiꞌnweselaꞌ paquikꞌab ma xinwetaꞌ-maj rire aj Roma.

28 Pero ruma cꞌu xuaj canwetaꞌmaj saꞌri caquitzꞌak wi uchiꞌ, xincꞌam bi rire pari kꞌatbal tzij que raj judiꞌab. 29Xinta cꞌuriꞌ, ri caquitzꞌak wi uchiꞌ xa e puwi takri quicojobal chwi ri tzijpixab quiꞌque.Ecꞌu riꞌin na jinta juna mac xinrik che recacamisaxic o re cayaꞌ pa cárcel.

30Y ruma cꞌu xoꞌlbiꞌx chwe saꞌ ri quiyi-jbam raj judiꞌab chirij chaꞌ caquicamisaj,xinchꞌob cꞌu riꞌ más utz we cantak bichiwach la. Yey e janipa ri quetzꞌakawuchiꞌ, xebenutak che caquikꞌalajisaj chi-wach rilal janipa ri quitzꞌakom chirij.

Chila cꞌu co ib la.31 Ecꞌu ri soldados xquicꞌam bi ri Pablo

jelaꞌ pachaꞌ ri takanic xꞌan bi chique, ychakꞌab xquicꞌam bi pa ri luwar Antípatris.32Chucaꞌm kꞌij cꞌut, xetzelej lo pa ri cuartelri soldados ebenak chakan; yey ri soldadosebenak chwi cawayuꞌ, xquimaj chubi quiberucꞌ ri Pablo.

33 Ecꞌuchiriꞌ xebopon waꞌ chupa ri tina-mit Cesarea, xquiya ri carta che ri takanel yxeꞌquiyaꞌa cꞌu ri Pablo chwach. 34Ri takanelxrajilaj ri carta y xutzꞌonoj pa aj wi ri Pablo.Echiriꞌ xretaꞌmaj aj pa ri luwar re Cilicia,35 jewaꞌ xubiꞌij che: «Cꞌate catinto echiriꞌquecꞌun lo ri etzꞌakayom achiꞌ» xchaꞌ.

Xtakan cꞌu che chaꞌ cachajix pa ri palaciore ri Herodes.

24Ri Pablo cutoꞌbej rib chwach ri takanel Félix

1 Woꞌob kꞌij cꞌu ricꞌowic waꞌ echiriꞌ riAnanías ri cajawal raj chacunel pa RochoDios xkaj lo pa ri tinamit Cesarea. Rireerachbilam lo jujun nimak winak re ri tina-mit y jun chic achi aj esay quichiꞌ, Tértulorubiꞌ. Xebopon cꞌu riꞌ chwach ri takanel recaquitzꞌak uchiꞌ ri Pablo.

2 Ecꞌuchiriꞌ xsiqꞌuix ri Pablo, ri Tértuloxujeko cutzꞌak uchiꞌ, jewaꞌ cubiꞌij che ritakanel Félix:

‡ 23:23 “Ri belejeb ora”: Quil “hora” pa vocabulario.

Page 218: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 24:3 215 Hechos 24:23«Lal Félix ri lic cꞌo wach la, ri katinamit

uma rilal urikom unimal utzil chomal y licutz ri takanic la pakawiꞌ ruma lic cꞌo naꞌojla. 3 Waꞌ wa utz ꞌanom la chike na xa tajanipa kꞌij uwach y na xa ta pa jun luwarcakil wi, ma pa tak ronoje luwar cakil wi.Ruma cꞌu riꞌ waꞌ, lic cakatioxij cheꞌla.

4 »Ecꞌu wa jokꞌotaj, chaꞌ na cakabay ta la,ꞌana co la riꞌ chojtana la qꞌuenok rucꞌ ri relejcꞌuꞌx la.

5 »Wa karikom riꞌoj chirij wa jun achie pachaꞌ chi jun petel-laj yabil. Rireebuchꞌiꞌom rucꞌ chꞌaꞌoj conoje raj judiꞌab ecꞌo pa tak ronoje luwar che ruwachulew.Yey e cꞌamayom quiwach ri jumutzajticawex cabiꞌx “nazarenos”* chique. 6Y naxew ta waꞌ, ma xutij ne ukꞌij cuꞌan che riRochoDios pachaꞌ na jinta chi ukꞌij.✡ Rumacꞌu laꞌ, xkachapo y xkaj cakꞌat tzij puwiꞌ echirij ri tzijpixab ke riꞌoj.

7 »Pero ri comandante Lisias xumin ribchikaxoꞌl cucꞌ uqꞌuiyal soldados y xumajpakakꞌab. 8Xebutak cꞌu ri quetzꞌakaw uchiꞌwaꞌchi chaꞌ quepe nawara ucꞌ la. We xta cꞌula uchiꞌ, cꞌa ecꞌuchiriꞌ quetaꞌmaj la lic katzijjanipa ri kabiꞌim riꞌoj chirij» xchaꞌ.

9 Yey raj judiꞌab e cꞌo chiriꞌ xquijiquibaꞌuwach che ri takanel: «Lic katzij; e uꞌanomjanipa ri biꞌtal chirij» xechaꞌ.

10 Ecꞌu ri takanel xuꞌan jun cꞌutubal cheri Pablo chaꞌ cachꞌaꞌtic, y rire xujek ubiꞌx-iquil:

«Lic wetaꞌam uqꞌuiyal chi junab lal ajkꞌatal tzij re wa katinamit; e uwariꞌche,rucꞌ ronoje nucꞌuꞌx cantoꞌbej wib chiwachla. 11 We caꞌaj la catzꞌonobej la puwiꞌ,quetaꞌmaj cꞌu la riꞌ: Riꞌin cꞌa e ne ucablajujkꞌij riꞌ xinopon pa ri tinamit Jerusalemchaꞌ canlokꞌnimaj ukꞌij ri Dios. 12 Yey riquetzꞌakaw nuchiꞌ, rique na xinquirik tajquinchꞌoꞌjin rucꞌ junok, na xinquirik tane eenuchꞌiꞌom rucꞌ chꞌaꞌoj ruqꞌuiyal winak pari Rocho Dios, pa tak ri sinagogas o pa junachic luwar re ri tinamit. 13 Jecꞌuriꞌlaꞌ, riquena utz taj caquijiquibaꞌ uwach chiwach lawoꞌora janipa ri quitzꞌakom chwij.

14 »Pero chiwach cꞌu la canya wib chupawaꞌ: Katzij, riꞌin in cꞌo chupa ri Be re riCristo, yey rique caquibiꞌij che wa Be, xae jun cꞌutunic re socosoꞌnic. Pero chupawaꞌ wa Be, riꞌin e canlokꞌnimaj ri Diosque ri katiꞌ-kamam re ojertan; ma nuco-jom janipa ri cꞌo chupa Rutzij Upixab riDios tzꞌibital can ruma ri Moisés y cumari kꞌalajisanelab. 15 Y jelaꞌ pachaꞌ rique,riꞌin lic nucubam pan nucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios.Ma wetaꞌam ri Dios quebucꞌastajisaj na loconoje ri ecaminak;† jelaꞌ cuꞌan chique ri ejusucꞌ y ri na e ta jusucꞌ. 16 Ruma tak cꞌuriꞌ waꞌ, lic quinoc il riꞌin che ri nubinic chaꞌjelaꞌ cacꞌojiꞌ ri nunaꞌoj chi jusucꞌ chwach riDios y chiquiwach ri ticawex.

17»Yey icꞌowinak chi jujun junab riꞌin nain oponinak ta pa ri nutinamit;‡ cꞌa ecꞌuwoꞌora xinoponic chaꞌ quiꞌnyaꞌa nukasaꞌnre toꞌbal que ri nibaꞌib✡ y quiꞌnyaꞌanukasaꞌn chwa raltar re ri Dios.

18 »Echiriꞌ xineꞌquirika jujun aj judiꞌabe petinak pa tak ri luwar re Asia, riꞌine riꞌ canqꞌuis ri nujoskꞌiquil§ pa ri Ro-cho Dios. Na xinquirik ta cꞌu chiquixoꞌlruqꞌuiyal winak o cucꞌ ri quetucuc pachꞌaꞌoj.✡ 19 Ecꞌu wa e aj Asia, we cꞌo junamac cacaj caquicoj chwij, lic e usucꞌ riꞌ erique ri coꞌlquibiꞌij waꞌ chiwach la.

20 »Yey cꞌu wa e cꞌo wara, quibiꞌij riquewe cꞌo juna mac xquirik chwij echiriꞌxineꞌela chwach ri kꞌatbal tzij que rajjudiꞌab. 21 Ri numac riꞌin chiquiwachrique, e echiriꞌ xincꞌojiꞌ chiquixoꞌl, xin-siqꞌuin chiquiwach conoje, jewaꞌ ximbiꞌij:“Ralak cakꞌat alak tzij panuwiꞌ wakꞌij xaruma nucubam pan nucꞌuꞌx che ri cꞌasta-jibal que ri ecaminak”» xcha ri Pablo.

22 Ri takanel Félix lic utom chi puwi waCꞌacꞌ Be re ri Jesús. E uwariꞌche echiriꞌ xutawaꞌ, xuchakij ri quimolom wi quib, jewaꞌxubiꞌij chique: «Echiriꞌ cacꞌun ri coman-dante Lisias, cꞌa ecꞌuchiriꞌ canqꞌuis retaꞌ-maxic wa icꞌamom lo chinuwach» xchaꞌ.

23 Xtakan cꞌu che ri capitán que ri sol-dados chaꞌ cachajix ri Pablo, yey xtakan

* 24:5 “Nazarenos”: Waꞌ e biꞌaj xyaꞌ chique ri e utijoꞌn ri Jesús ri aj Nazaret. ✡ 24:6 Hch. 21:28 † 24:15“Quebucꞌastajisaj na lo conoje ri ecaminak”: Waꞌ na e ta queꞌelawi conoje queboc chilaꞌ chicaj rucꞌ ri Dios che junchomilaj cꞌaslemal na jinta utakexic. E queꞌelawi conoje quecꞌastajic chaꞌ cakꞌat tzij paquiwiꞌ ruma ri Dios. Dn. 12:2;Jn. 5:28-29; Hch. 23:6; 26:6-8 ‡ 24:17 “Ri nutinamit”: Ri Pablo e cuqꞌuil raj judiꞌab tob xalax Tarso, jun tinamit licnaj che Jerusalem; noꞌj rutinamit e Jerusalem, ma chilaꞌ xqꞌuiy wi. Hch. 22:3; 26:4 ✡ 24:17 Hch. 20:1-6 § 24:18“Ri nujoskꞌiquil”: Nm. 6:1, 9-12; 19:12 ✡ 24:18 Hch. 24:5-6

Page 219: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 24:24 216 Hechos 25:14che chaꞌ cayaꞌ luwar chique ri rachbiꞌilqueboꞌlbina rucꞌ y coꞌlquinimaj.

24 Jujun kꞌij cꞌut icꞌowinak, xopon tanchiri takanel Félix rucꞌ ri rixokil Drusila;**waꞌ wiꞌxok e cuqꞌuil raj judiꞌab. Ecꞌu ritakanel Félix xutak usiqꞌuixic ri Pablo yxuta chi uchiꞌ puwi ri cubulibal cꞌuꞌxaj rucꞌri Kanimajawal Jesucristo.

25 Pero echiriꞌ ri Pablo xujek cachꞌaꞌtchiquiwach puwi ri jusucꞌ binic, puwi ri liccuchajij rib jun chiribil rib chaꞌ na catzakta pa mac y puwi ri kꞌatbal tzij catajinlo paquiwi raj maquib chikawach apanok,ri takanel xuxiꞌij rib che waꞌ y xubiꞌij:«Woꞌora jat, cꞌate na catinsiqꞌuij tanchicechiriꞌ cajamiꞌ nuwach» xchaꞌ.

26 Yey wa takanel Félix xa royeꞌem we riPablo cuya puak che chaꞌ rucꞌ riꞌ cutzokopijbi. Ruma cꞌu laꞌ, uqꞌuiyal laj xusiqꞌuij yxchꞌaꞌt rucꞌ. 27Xicꞌow cꞌu queb junab, yey ritakanel Félix xjal bi y xcanaj ri Porcio Festopucꞌaxel. Ecꞌu ri Félix, xa ruma caraj ca-canaj can utz chiquiwach raj judiꞌab, xuyacan ri Pablo pa cárcel.

25Ri Pablo cutzꞌonoj cutoꞌbej rib chwach ri

nimalaj takanel re Roma1Oxib kꞌij roponic ri Festo chilaꞌ Cesarea,

xel bi chaꞌ queꞌec Jerusalem. 2 Chiriꞌ cꞌuriꞌ, ri nimak e aj chacunel pa Rocho Dioscucꞌ ri lic cꞌo quiwach chique raj judiꞌab,xquijek caquicoj quib rucꞌ elejem chwachri Festo ruma ri quitzꞌakom chirij ri Pablo.3 Xquitzꞌonoj cꞌu che ri Festo lic chuꞌanaco riꞌ chukꞌatisaj lo ri Pablo chique pa ritinamit Jerusalem, pero ri quinoꞌjim chirique chiquiwach e caquicamisaj ri Pablopa be.

4Noꞌj ri Festo xucꞌul uwach: «Ri Pablo cꞌopa cárcel pa ri tinamit Cesarea, yey pa queboxib kꞌij in cꞌo ne riꞌin chilaꞌ. 5Utz nenareꞌwe e cꞌo jujun e aj wach che alak quebecwucꞌ, ma we cꞌo juna mac chirij waꞌchi, utzcabiꞌij alak chilaꞌ» xchaꞌ.

6 Laj wajxakib o lajuj kꞌij cꞌu riꞌ xuꞌanchiquixoꞌl raj judiꞌab; tecꞌuchiriꞌ, xtzelej pari tinamit Cesarea. Chucaꞌm kꞌij, xtzꞌuyiꞌ

cꞌu chupa ri kꞌatbal tzij y xtakan che cacꞌamlo ri Pablo chwach.

7 Echiriꞌ xcꞌam lo ri Pablo, raj judiꞌabebelinak pa ri tinamit Jerusalem xquimocrij, xquitzꞌak cꞌu uchiꞌ uꞌanom uqꞌuiyal maclic na utz ta uwach, tob na xquirik tajsuꞌanic caquijiquibaꞌ uwach wa caquibiꞌijchirij.

8 Ecꞌu ri Pablo xutoꞌbej rib chiquiwachconoje, jewaꞌ xubiꞌij:

—Riꞌin na jinta cꞌana in macuninak wi,ma na in chꞌaꞌtinak ta chirij ri tzijpixab queraj judiꞌab, chirij ri Rocho Dios o chirij rinimalaj takanel re Roma —xchaꞌ.

9Pero ri Festo, xa ruma caraj cacanaj canutz chiquiwach raj judiꞌab, jewaꞌ xubiꞌij cheri Pablo:

—¿Cawaj cateꞌec Jerusalem y chilaꞌcakꞌat tzij pawiꞌ chinuwach ruma tak waꞌ?—xchaꞌ.

10 Ecꞌu ri Pablo xucꞌul uwach:—Riꞌin in cꞌo chi chwach jun kꞌatbal tzij

re ri nimalaj takanel re Roma, pa takalwi chwe cakꞌat tzij panuwiꞌ. Yey rilal licetaꞌam la chi utz, riꞌin na jinta juna macnuꞌanom chiquij raj judiꞌab. 11Mawe ta cꞌojuna numac o we ta cꞌo nuꞌanom re takalchwe quincamisax ruma, riꞌ na canjecꞌ tawib che quincamisaxic. Noꞌj we na katzijta wa quitzꞌakom chwij, na jinta junok riꞌtakal che quinuya paquikꞌab raj judiꞌab.Cantzꞌonoj cꞌu riꞌ chaꞌ ri nimalaj takanel reRoma, e rire ri cuta nuchiꞌ* —xchaꞌ.

12 Ecꞌu ri Festo, echiriꞌ xuqꞌuis cachꞌaꞌtcucꞌ ri e yaꞌl unaꞌoj, jewaꞌ xubiꞌij che riPablo:

—Xatzꞌonoj cꞌut e ri nimalaj takanelre Roma ri cataw achiꞌ pa kꞌatbal tzij;jecꞌuriꞌlaꞌ chwach ri nimalaj takanel reRoma catintak wubi —xchaꞌ.

Ri rey Agripa caraj cuta ri Pablo13 Icꞌowinak chi cꞌu jujun kꞌij echiriꞌ ri

rey Agripa† rucꞌ rixok Berenice‡ xeboponpa ri tinamit Cesarea chaꞌ caquiya rutziluwach ri Festo. 14 Yey ruma lic uqꞌuiyalkꞌij xquiꞌan chiriꞌ, ri Festo xutzijoj che rirey Agripa suꞌchac cꞌo ri Pablo pa cárcel,jecꞌuwaꞌ xubiꞌij che:

** 24:24 “Drusila”: Rire e umiꞌal Herodes Agripa I y ranab Herodes Agripa II. Ri Drusila xujach can ri nabe rachijilchaꞌ cuꞌan rixokil ri Félix. * 25:11 Ruma ri Pablo aj Roma, cꞌo pukꞌab cutzꞌonoj cata uchiꞌ ruma ri nimalaj takanelre Roma we chwach rire na jusucꞌ ta ri kꞌatbal tzij ꞌanom puwiꞌ. † 25:13 “Agripa”: Waꞌ e Agripa II, ucꞌajol Agripa I.‡ 25:13 “Berenice”: Waꞌ e umiꞌal Agripa I y ranab Agripa II.

Page 220: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 25:15 217 Hechos 26:5—Wara cꞌo jun achi yaꞌtal can pa cárcel

ruma ri takanel Félix. 15 Echiriꞌ xinoponpa ri tinamit Jerusalem, ri nimak e aj cha-cunel pa Rocho Dios cucꞌ ri nimak winakque raj judiꞌab, xquicoj umac wa jun achichinuwach y xquitzꞌonoj chwe asu cankꞌattzij puwiꞌ. 16 Yey chique tak cꞌu riꞌ waꞌ,riꞌin ximbiꞌij: Chikaxoꞌl ri oj aj Roma, wecꞌo junok xcojiꞌ umac, nabe na cayaꞌiꞌ checutoꞌbej rib chiquiwach ri quecojow umac.Y we xrikitaj cꞌu umac, cꞌa ecꞌuchiriꞌ, cakꞌattzij puwiꞌ y cayaꞌiꞌ pa cꞌax.

17 »E uwariꞌche, xew xecꞌun ri quicojomumac ri Pablo, riꞌin na xinmayin ta rucꞌwaꞌ;ma asu chucaꞌm kꞌij, xintzꞌuyiꞌ pa ri kꞌatbaltzij y xintak cꞌu ucꞌamic.

18 »Xecꞌojiꞌ cꞌu chiriꞌ ri e aj tzꞌakal tzijchirij, pero na jinta juna umac xquicojopachaꞌ ri nuchꞌobom riꞌin caquitzꞌak chirij.19Ma ri mac xquitzꞌak chirij, xa e tak puwiri cꞌutunic que ri aj judiꞌab puwi ri Diosy puwi jun achi Jesús rubiꞌ, yey waꞌ cami-nak chi nenareꞌ, tob ri Pablo lic cujiquibaꞌuwach cꞌaslic.

20 »Ecꞌu riꞌin, ruma na canrik taj suꞌaniccanyijbaꞌ ri cꞌo wi, xintzꞌonoj na che wecaraj queꞌec pa ri tinamit Jerusalem chaꞌchilaꞌ caꞌaniꞌ ri kꞌatbal tzij puwiꞌ che ritzꞌakom chirij. 21 Pero ri Pablo xutzꞌonojcataꞌ uchiꞌ ruma ri nimalaj takanel Au-gusto. Ruma cꞌu laꞌ, xintakan che cachajixna pa ri cárcel wara, copon na rukꞌijolcantak bi chwa ri nimalaj takanel re Roma—xchaꞌ.

22Ecꞌuchiriꞌ, ri Agripa jewaꞌ xubiꞌij che riFesto:

—Riꞌin lic cacha nucꞌuꞌx canto saꞌ ri cu-biꞌij wa jun achi —xcha ri Agripa.

Ewi ri Festo xubiꞌij che:—Chweꞌk na, cata la —xcha che.23 Chucaꞌm kꞌij cꞌu riꞌ, ri Agripa y

ri Berenice xeboponic. Yey saꞌchi ru-chomal ri coquibal xquiꞌano, pachaꞌ e ni-mak takanelab lic cꞌo quiwach. Xeboc cꞌupa ri nimalaj upa ja pa caquimol wi quib,junam cucꞌ ri comandantes y rachijab e ajwach re ri tinamit. Ecꞌu ri Festo xtakan checacꞌam lo ri Pablo chiquiwach.

24 Ecꞌuchiriꞌ, ri Festo jewaꞌ xubiꞌij:

«Lal rey Agripa y onoje ri alak achijab cꞌoalak junam wara kucꞌ, riꞌ cꞌu riꞌ wa jun achicꞌo chiwach alak. Conoje ruqꞌuiyal winake aj judiꞌab xquitzꞌak uchiꞌ rire chinuwachpa ri tinamit Jerusalem. Yey woꞌora pawa tinamit Cesarea, rucꞌ sicꞌ caquitzꞌonojrucamic chwe. 25Noꞌj riꞌin na jinta cꞌo can-rik chirij chaꞌ takal che cacamisaxic. Ecꞌurire xutzꞌonoj cataꞌ uchiꞌ ruma ri nimalajtakanel Augusto; e uwariꞌche, nubiꞌim chiccantak bi chwach wa nimalaj takanel.

26 »Yey riꞌin chinukꞌab cꞌo wi cantzꞌibajpan che ri nimalaj wajawal Augusto saꞌ rimac tzꞌakom chirij. Pero cꞌamajaꞌ cakꞌala-jin chinuwach saꞌ ri cantzꞌibaj bi.

»Ecꞌu uwariꞌche canya na chiwach ralak,pero e más chiwach rilal, lal rey Agripa.Cuaj cꞌut cata la uchiꞌ chaꞌ we rilal xrik lasaꞌ rumac, riꞌin cꞌo cꞌu cantzꞌibaj puwi rire.27 Ma chinuwach riꞌin, na ube taj cantakbi junok cꞌo pa presoyil we na cankꞌalajisajtubi ri tzꞌakom chirij» xchaꞌ.

26Ri Pablo cutoꞌbej rib chwach ri rey Agripa

1Ecꞌuchiriꞌ, ri Agripa xubiꞌij che ri Pablo:«Woꞌora canya luwar chawe catchꞌawic recatoꞌbej awib» xchaꞌ.

Ecꞌu ri Pablo xuyac rukꞌab y xujek jewaꞌcutoꞌbej rib:

2 «Lal rey Agripa, riꞌin lic quinquiꞌcoticma cayaꞌtaj chwe quincꞌojiꞌ chiwach la chaꞌcantoꞌbej wib che tak ronoje ri tzꞌakomchwij cuma raj judiꞌab. 3Lic cꞌu utz uꞌanom,ma rilal lic etaꞌam la puwi tak ronoje rikacojobal ri oj aj judiꞌab yey etaꞌam ne lasaꞌ tak ri cakachapalaꞌ kib riꞌoj puwiꞌ. Rumacꞌu laꞌ, cantzꞌonoj co cheꞌla, chinta co larucꞌ unimal cꞌuꞌxaj.

Ri Pablo cutzijoj saꞌ rubinic ojertan4 »Conoje raj judiꞌab quetaꞌam saꞌ ri nu-

binic nusilabic chwi lo in ala, ma xinqꞌuiychilaꞌ Jerusalem pa ri nutinamit Israel.*5 Yey we ne rique cacaj caquikꞌalajisaj waquetaꞌam, caquibiꞌij cꞌu riꞌ, katzij, riꞌin licojertan lo riꞌ xex wi in cuqꞌuil ri fariseos, rilic katakem ri cꞌutunic que raj judiꞌab puwiri takanic re ri Moisés.

* 26:4 “Ri nutinamit”: Ri Pablo tob xalax Tarso, xqꞌuiy Jerusalem y e cuqꞌuil raj Israel. Hch. 22:3 † 26:6 “Ribiꞌtisinic xuꞌan ri Dios”: Waꞌ e cutak lo jun Colobenel. Yey ruma wa Colobenel, cuya chique rutinamit jun chomilajcꞌaslemal na jinta utakexic.

Page 221: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 26:6 218 Hechos 26:236 »Yey ecꞌu woꞌora, ruma ri nucubam

pan nucꞌuꞌx che ri biꞌtisinic xuꞌan ri Dios†chique ri katiꞌ-kamamojertan, xa rumawaꞌinyaꞌom pa kꞌatbal tzij. 7 Waꞌ wa biꞌtisinice koyeꞌem riꞌoj oj calcꞌoꞌal can ri cabla-juj ucꞌajol ri kamam Jacob ojertan, chaꞌ ecuꞌana kucꞌ janipa ri biꞌtisim chike. Ecꞌuuwariꞌche na cakokꞌotaj ta ulokꞌnimaxicri Dios chipakꞌij chichakꞌab. Cambiꞌij cꞌuriꞌ cheꞌla, lal rey Agripa: Xa ruma cꞌuri nucubam pan nucꞌuꞌx riꞌin che waꞌ wabiꞌtisinic, catzꞌak nuchiꞌ cuma raj judiꞌab.8 Cantzꞌonoj cꞌu che onoje ralak alak ajjudiꞌab: Chiwach ralak, ¿na pukꞌab ta nebari Dios cꞌo wi quebucꞌastajisaj lo ri ecami-nak?

9 »E ri petinak lok, e chinuwach riꞌin elic chirajawaxic chwe ri canꞌan uqꞌuiyal nautz taj chiquij ri quicojom rubiꞌ ri Jesúsri aj Nazaret. 10 Y jenewaꞌ xinꞌan pa ritinamit Jerusalem. Lic e qꞌui ri xebenuyapa cárcel ruma quicojom rubiꞌ ri Jesús. Waꞌxyaꞌ ne uwujil panukꞌab cuma ri nimak eaj chacunel pa Rocho Dios. Yey riꞌin xinyane nuchꞌaꞌtem chiquij chaꞌ quecamisaxic.11 Y pa tak ronoje ri sinagogas uqꞌuiyal lajxebenuyapa cꞌax re canminquiwach chupachaꞌ caquicꞌak bi ukꞌij ri Jesús. Y rumari lic xinchꞌuꞌjer chiquij rucꞌ woyowal, xe-beꞌnutzucuj ne cꞌa pa tak ri tinamit lic naj.

Ri Pablo cutzijoj tanchic suꞌanic xjalcꞌatitajrubinic usilabic

(Hch. 9:1-19; 22:6-16)12»Ecꞌu in cꞌowi riꞌ chewaꞌ, numajomchi

cꞌu bi nube pa ri tinamit Damasco, wucꞌamuwujil yaꞌtal chwe cuma ri nimak e aj cha-cunel pa Rocho Dios cꞌutubal re intakombi cuma rique chaꞌ quebenuya pa cꞌax riquicojom rubiꞌ ri Cristo. 13 Cantzijoj cꞌu riꞌcheꞌla, lal nimalaj takanel, ri xincꞌulumaj:Pa tiqꞌuil kꞌij e riꞌ numajom bi ri nube,xinwil ruwonibal jun akꞌ xpe chilaꞌ chicaj.Yey waꞌ más ne cawolkꞌin chwa ruwonibalri kꞌij; ecꞌu riꞌ waꞌ xusutij wij cucꞌ conojeri ebenak wucꞌ. 14 Xojtzak cꞌu konoje riꞌojpulew, yey xinta jun kulaj cachꞌaꞌt wucꞌpa ri chꞌaꞌtem hebreo, jewaꞌ cubiꞌij chwe:“Saulo, Saulo, ¿suꞌchac catchꞌoꞌjin chwij?Atuquel caꞌan cꞌax che awib jelaꞌ pachaꞌcuꞌan ri boyex echiriꞌ cuya akan che ri puyacachꞌic lo che” xchaꞌ.

15 »Ecꞌu riꞌin ximbiꞌij: “¿China rilal, Wa-jawal?” xinchaꞌ.

»Yey ri Kajawal xubiꞌij: “Riꞌin in Jesús,ri jun catchꞌoꞌjin chirij. 16 Pero woꞌorachatyactajok y chayijbilaꞌ awib re caꞌan ricatintak che, ma e uchac waꞌ xincꞌut wibchawach. Canꞌan cꞌu waj chac chawe ycatuꞌana at kꞌalajisay re ri cat-tajin che rilicwoꞌora y ri cawil chikawach apanok echiriꞌcancꞌut tanchi wib chawach. 17 Catinchajijchiquiwach ratinamit e aj judiꞌab y chiqui-wach ri na e ta aj judiꞌab, waꞌ e ri tzelcatquilo. Yey catintak bi woꞌora chiqueri na e ta aj judiꞌab 18 chaꞌ awuma riꞌatcajakataj ri quiwach y jecꞌulaꞌ na quebin tachi chupa ri kꞌekuꞌm, ma e quebin chupa riKꞌijsak. Yey awuma riꞌat caquesaj ne quibriꞌ pukꞌab ruchukꞌab ri Satanás y caquiyaquib pukꞌab ri Dios. Ruma cꞌu ri cubulibalquicꞌuꞌx wucꞌ, caquicꞌul ri cuybal mac ycaquicꞌul que janipa tak ri ubiꞌtisim chi lori Dios chique rutinamit” xchaꞌ.

Ri Pablo cutzijoj ri chac yaꞌom che ruma riDios

19 »Jecꞌuriꞌlaꞌ, lal rey Agripa, na xinuꞌanata in aj palajiy tzij chwa wa xcꞌut chweruma ri Dios. 20Ma ri xinꞌano e nabe xinꞌecche utzijoxic chique ri e cꞌo pa ri tinamitDamasco, tecꞌuchiriꞌ chique ri e cꞌo pa ritinamit Jerusalem y pa ronoje tak ri luwarre Judea. Yey xinꞌec ne che utzijoxic chiqueri na e ta aj Israel. Chique cꞌu conoje xim-biꞌij lic chirajawaxic wi caquitzelej quitzijchwach ri Dios, caquiya quib pukꞌab ycaquiꞌan cꞌu ri utz jelaꞌ pachaꞌ ri takalchique ri quitzelem chi quitzij chwach riDios.

21 »Ruma cꞌu waꞌ, raj judiꞌabxineꞌquichapa lo pa ri Rocho Dios y xcajne quinquicamisaj. 22 Pero ruma nucꞌulumrutoꞌbal ri Dios, cꞌa wakꞌij ora na wokꞌotamta ne ukꞌalajisaxic ri Dios chique conojeri ticawex, chinimaꞌk chichꞌutiꞌk. Yeyronoje ri nubiꞌim puwi ri Cristo e junamrucꞌ ri tzꞌibital can cuma ri kꞌalajisanelaby ruma ri Moisés puwi tak ri cuꞌana nachikawach apanok. 23 Ma rique xquibiꞌijchirajawaxic ri Cristo caricꞌowibej narucꞌaxcꞌolil ri camic y cuꞌana ri nabecacꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak, chaꞌjelaꞌ cutzijoj ri Kꞌijsak chique ri katinamit

Page 222: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 26:24 219 Hechos 27:9y chique ri jujun chic tinamit na e ta ajjudiꞌab.»

Ri xquichꞌob ri takanelab puwi ri Pablo24 Ecꞌu riꞌ catajin ri Pablo che ubiꞌxiquil

waꞌ re toꞌbal rib, ri Festo lic co xchꞌawic yxubiꞌij:

—Pablo, ¡at chꞌuꞌjerinak! Lic caticꞌowuwiꞌ che rajilaxic uqꞌuiyal wuj, y ruma waꞌxatchꞌuꞌjeric —xchaꞌ.

25Noꞌj ri Pablo xubiꞌij:—Na in chꞌuꞌjerinak taj, Festo, ri lic cꞌo

wach la. Ma wa quintajin che ukꞌalajisaxiclic katzij y lic usucꞌ. 26Maene ri rey Agripa,ri in cꞌo chwach, rire lic retaꞌam puwitak waꞌ. Ruma ne riꞌ, lic quinchꞌaꞌt rucꞌronoje nucꞌuꞌx chwach rire. Ma chinuwachriꞌin, ronoje takwaquintajin che ubiꞌxiquil,utom chi rire; ma tak waꞌ na xa ta xeꞌlakꞌayuꞌanom. 27 ¿Cacoj la rilal lal rey Agripa,janipa ri quitzꞌibam can ri kꞌalajisanelabojertan? ¡Riꞌin wetaꞌam cacoj la waꞌ! —xchaꞌ.

28 Ecꞌuchiriꞌ, ri rey Agripa xubiꞌij che riPablo:

—E cami cachꞌob riꞌat, ¿xa jubikꞌ chi carajcacoj pa nujolom chaꞌ quinuꞌana in jun cucꞌri quicojom rubiꞌ ri Cristo? —xchaꞌ.

29 Ecꞌu ri Pablo xubiꞌij che:—E lic cuaj riꞌ cuꞌana waꞌ ucꞌ la, xa

pa jokꞌotaj o tob camayinic; pero ¡liccantzꞌonoj che ri Dios chaꞌ na xew ta rilal,ma e janipa wa quinquitataꞌ wa jokꞌotaj,quebuꞌana jelaꞌ pachaꞌ riꞌin!‡ Xew cꞌu nacuaj taj cayaꞌiꞌ alak pa carena pachaꞌ waꞌanom chwe riꞌin —xchaꞌ.

30 Echiriꞌ xubiꞌij waꞌ ri Pablo, xeyactaj rirey Agripa, ri takanel Festo, rixok Berenicey conoje ri etzꞌul chiriꞌ cucꞌ. 31 Yey echiriꞌxquijach tak bi quib, chiquiwach caquibiꞌij:«Waꞌchi, na jinta cꞌo uꞌanom chaꞌ takal checacamisaxic o cayaꞌ pa cárcel» quechaꞌ.

32 Ecꞌu ri Agripa xubiꞌij che ri Festo:—Waꞌchi, utz catzokpix bi tamaji

utzꞌonom cataꞌ uchiꞌ ruma ri nimalajtakanel re Roma —xchaꞌ.

27Ri Pablo catak bi Roma

1 Ecꞌuchiriꞌ xjiquibax uwach cojtak bi pari luwar re Italia pa barco, ri Pablo y jujunchic chique ri e cꞌo pa presoyil xeyaꞌ pukꞌabjun capitán que soldados, Julio rubiꞌ. Waꞌwaꞌchi catakan paquiwi ri soldados “E reri nimalaj takanel Augusto” cabiꞌx chique.2Xojoc* cꞌu bi chupa jun barco re ri puertoAdramitio, e riꞌ queꞌec pa tak ri tinamite cꞌo chuchiꞌ ri mar re Asia. Xkamaj cꞌubi kabe chwi ri mar. Yey xeꞌec kucꞌ riAristarco,✡ jun aj Tesalónica, jun tinamitpa ri luwar re Macedonia.

3Chucaꞌm kꞌij cꞌut, xojopon pa ri tinamitSidón. Chiriꞌ cꞌu riꞌ, ri Julio, raj wach queri soldados, lic xucꞌut ri rutzil ucꞌuꞌx cheri Pablo, ma xuya luwar che xeꞌbina cucꞌ riramigos chaꞌ caquitoꞌ lo rucꞌ ri cajawax che.

4Xojel cꞌu bi pa ri tinamit Sidón. Pero naxojꞌec ta jusucꞌ ruma ri tew lic cajumcaꞌnic,yey waꞌ chikawach petinak wi. Ecꞌu xkasutrij ri isla Chipre chaꞌ cojuchꞌuk ri juyub cheri tew. 5Xojicꞌow cꞌu chwach tak ri tinamitre Cilicia y re Panfilia, ri e cꞌo chuchiꞌ rimar. Y xojopon cꞌu pa ri tinamit Mira, juntinamit re Licia. 6 Chiriꞌ cꞌu riꞌ, ri capitánque ri soldados xurik jun barco re ri puertoAlejandría, e riꞌ cumaj bi ube queꞌec pa takri luwar re Italia. Y xojuya bi chupa.

7 Uqꞌuiyal kꞌij cꞌut xojbin chwi ri mar elaꞌ xa coqꞌuil, y lic cꞌayew xojopon chwachri tinamit Gnido ruma ri tew cojukꞌatejchikawach. Ruma waꞌ xkamaj bi kabe pari isla Creta pa na lic ta cujum wi rib ritew chike. Xojicꞌow cꞌu chwach ri tina-mit Salmón. 8 Ewi xojicꞌow chirij waꞌ waisla xa nakaj che ruwa rakan takꞌaj y jelaꞌlic cꞌayew xojopon pa jun tinamit BuenosPuertos, cabiꞌx che. Waꞌ xa chunakaj chi ritinamit Lasea cꞌo wi.

9 Lic cꞌut uqꞌuiyal kꞌij chic kajamom cheri kabenam yey lic xibibal chi ri binemchwi ri mar, ma cꞌacꞌ ricꞌowic ri nimakꞌijechiriꞌ ri aj judiꞌab caquiꞌan ayuno† yey e

‡ 26:29 “Quebuꞌana jelaꞌ pachaꞌ riꞌin”: Ri queꞌelawi ri xubiꞌij ri Pablo, e lic utz we conoje caquicoj rubiꞌ ri Cristoy jecꞌulaꞌ caquicꞌul ri chomilaj cꞌaslemal na jinta utakexic. * 27:2 Ri xbiꞌn waꞌ wa chꞌaꞌtem “Xojoc” e Lucas, rixtzꞌiban ri libro, ma xoc bi pa ri barco rucꞌ ri Pablo. Raj wach que ri soldados xuya luwar chique ri Lucas y ri Aristarcocacachbilaj bi ri Pablo pa barco. ✡ 27:2 Hch. 19:29; 20:4; Col. 4:10; Flm. 24 † 27:9 “Ri nimakꞌij echiriꞌ ri ajjudiꞌab caquiꞌan ayuno”: Waꞌ cuꞌan pa septiembre u octubre. Chwi ri mar Mediterráneo lic cꞌo cakjikꞌ cujek lo octubrey cuꞌqꞌuisa cꞌa febrero.

Page 223: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 27:10 220 Hechos 27:29ne riꞌ cujek ri kꞌalaj. E uwariꞌche ri Pabloxebupixabaj, 10 jewaꞌ xubiꞌij chique:

«Alak achijab, riꞌin canwilo wa kabenamchwi wa mar lic xibibal uwach. Cꞌo pa sakna xa ta jubikꞌ ri cakajam canok; na xew tacakajam can ekaꞌn y cakajam can ri barco,ma laj ne cakajam can ri kacꞌaslem riꞌoj»xcha chique.

11 Pero ri capitán que ri soldados e licxuta que ri cꞌamayom bi re ri barco y rirajaw waꞌ, yey na xoc ta il che ri xubiꞌij riPablo. 12 Ecꞌu ri puerto pa cataqꞌuiꞌ wi ribarco na e ta jun luwar pa utz cakicꞌowibejwi rukꞌijol echiriꞌ cꞌax tew y cꞌo jab.‡ Rumacꞌu laꞌ, lic e qꞌui xquibiꞌij chiquiwach quebelchiriꞌ y caquitij ukꞌij quebec pa ri tina-mit Fenice chaꞌ chilaꞌ caquicꞌowibej rukꞌijolechiriꞌ cꞌax tew y cꞌo jab. Wa jun puertore ri isla Creta catzuꞌn lo puwiquikꞌab y pamox che rutzakibal kꞌij.

Ri cakjikꞌ chwi ri mar13Xpe cꞌu jun tew pa sur xa cawelel chic.

Waꞌ xucoj pa quijolome xuꞌana ri quirayim,y jecꞌulaꞌ utz caquimaj bi quibe. Xquimajcꞌu bi quibe pa ri barco chunakaj ri takꞌajche ri isla Creta.

14 Pero na naj ta kaꞌanom chwi ri marechiriꞌ xujek jun nimalaj cakjikꞌ “Euro-clidón” cabiꞌx che y xujek cꞌu riꞌ e cupakejbi ri barco. 15 Ecꞌu riꞌ waꞌ wa cakjikꞌ xu-jek cuxulcꞌatilaꞌ ri barco y na utz ta chiccacꞌam bi jusucꞌ chwa ruchukꞌab runimaltew. Jecꞌulaꞌ xa xkaya bi kib xojcꞌam biruma runimal tew.

16 Xkasutij cꞌu rij jun ralco isla Claudarubiꞌ pa na lic ta cujum wi rib ri tew chike,yey lic xuꞌan cꞌayew chike xkajecꞌ pan riralco barco re toꞌbal ib, ri charem ruma rinimalaj barco. 17 Ecꞌuchiriꞌ xakꞌanisax waꞌpa ri nimalaj barco, xcojiꞌ ucowil ri barcorucꞌ laso chaꞌ na cuꞌan ta ucꞌaj ruma ricakjikꞌ. Lic cꞌu xkaxiꞌij kib riꞌ, ma runimaltew cupakej ri barco chwach jun luwarSirte rubiꞌ, pa na cho ta wi ri yaꞌ y wuluꞌluxeꞌ ri sanyeb. Xesax cꞌu ri manta cꞌo puwiri barco y xyaꞌ luwar che ri barco cacꞌam biruma runimal tew.

18 Chucaꞌm kꞌij cꞌut, lic cꞌa cajabajoꞌx ribarco ruma ruchukꞌab ri cakjikꞌ. Rumacꞌu riꞌ rachijab ebucꞌayom ri barco xquijekcaquicꞌak tak bi ri ekaꞌn re ri barco pa rimar. 19 Y churox kꞌij xkajek utoric upa ribarco y xkacꞌak bi pa ri mar tak ri xkatoro.

20 Uqꞌuiyal kꞌij cꞌu riꞌ na jinta kꞌij y najinta chꞌumil xkꞌalajinic, yey ri cakjikꞌ na xata jubikꞌ ri yaꞌ curoj chike. Ruma cꞌu waꞌna jinta chi pa sak we cojcꞌasiꞌ na. 21 Yeyna oj woꞌkinak ta uqꞌuiyal kꞌij. E uwariꞌcheri Pablo xtaqꞌuiꞌ chiquixoꞌl conoje y jewaꞌxubiꞌij:

«Alak achijab, lic utz ta e xta alak riximbiꞌij; ma we tamaji xojel lo pa ri islaCreta, na cakacꞌulumaj ta riꞌ waꞌ y na jintane cꞌo cakajam riꞌ.

22 »Noꞌj cꞌu woꞌora cannimarisaj cꞌuꞌxalak rucꞌ waꞌ: Na jinta junok cujam canrucꞌaslem che alak, xew cakajam can ribarco. 23 Cambiꞌij waꞌ ma wa jun akꞌabxcꞌun wucꞌ ri ángel re ri Dios, ri Junnuyaꞌom wib pukꞌab y ri canlokꞌnimaj.24Ecꞌu ri ángel xubiꞌij canwaꞌ chwe: “Pablo,maxiꞌij awib, ma lic chirajawaxic cateꞌelachwach ri nimalaj takanel re Roma. Yeyawuma riꞌat, ri Dios quebucolobej che ricamic conoje ri e cꞌo awucꞌ chupa ri barco”xcha ri ángel chwe. 25 Ruma cꞌu laꞌ, alakachijab, nimarisaj cꞌuꞌx alak. Ma riꞌin cubulnucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios y lic nujiquibam ecuꞌanaꞌ pachaꞌ ri xbiꞌx chwe. 26 Noꞌj cꞌu ribarco cuꞌchꞌiquibaꞌ na cꞌu rib pa ri sanyebchwach juna isla»✡ xcha ri Pablo.

27 Jun akꞌab cꞌu riꞌ, echiriꞌ xkaqꞌuis quebsemana, oj pakem bi ruma ri tew chwi rimar Adriático. Yey pa tiqꞌuil akꞌab cꞌut,e rachijab ebucꞌayom ri barco xquinaꞌbejcatajin coponic chunakaj ulew. 28 Xquipajcꞌu ruchoyil upa ri yaꞌ y xquinaꞌbej treinta yseis metros chi uchoyil upa. Xojbin chi panjubikꞌ y xquipaj tanchic. Xquinaꞌbej cꞌu riꞌxa veintisietemetros chi uchoyil upa. 29Liccꞌu caquixiꞌij quib we ri tew xuchik ri barcochwa abaj. Ewi xquicꞌak bi cajib anclas§ pari mar chirij lo ri barco re caquixim rucꞌchaꞌ utz cataqꞌuiꞌic. Xew cꞌu lic coyeꞌemchic casakiric.

‡ 27:12 “Rukꞌijol echiriꞌ cꞌax tew y cꞌo jab”: Chupa ri Biblia pa caxtila cabiꞌx “invierno” che rukꞌijol echiriꞌ lic cꞌaxtew y cꞌo jab. Chilaꞌ Israel y chwi ri mar Mediterráneo, waꞌ cajeker octubre y caqꞌuis abril. ✡ 27:26 Hch. 27:44§ 27:29 “Anclas”: Waꞌ e chꞌichꞌ xucuxub utzaꞌm jequel che ri barco y rucꞌ waꞌ ri barco cataqꞌuiꞌ pa ri yaꞌ.

Page 224: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 27:30 221 Hechos 28:830 Ecꞌu rachijab ebucꞌayom ri barco

xcaj caquiya can ri barco. Xquijek cꞌucaquikasaj pa ri mar ri ralco barco retoꞌbal ib y xquiꞌan pachaꞌ e riꞌ caquikasajpan jujun chic anclas chwach ri barco recataqꞌuiꞌic.

31Ecꞌu ri Pablo xubiꞌij chique ri capitán yri soldados:

«We wa ebucꞌayom re ri barco na que-canaj ta can chupa ri barco, na cacolobetajta alak» xchaꞌ.

32Ecꞌuchiriꞌ, ri soldados xquikꞌat pa xim-ital wi ri ralco barco re toꞌbal ib; y xquiya biranimaꞌ xeꞌec pa ri yaꞌ y jelaꞌ na jinta junokutz canimaj bi chupa.

33 Echiriꞌ xujek cꞌut casakiric, ri Pabloxebupixabaj conoje chaꞌ quewaꞌic, jewaꞌxubiꞌij chique:

«E ucaꞌm semana waꞌ na uxlaninak taalak y na jinta cꞌo tijom alak. 34 E uwar-iꞌche, cantzꞌonoj che alak, woꞌk alak chaꞌ nacakꞌob ta ri chukꞌab alak; ma na jinta junokche alak cujam can tob tane xa juna uwiꞌ»xchaꞌ.

35Cꞌa ecꞌu riꞌ ubiꞌimwaꞌ, xucꞌam jun pamy xutioxij che ri Dios chiquiwach conoje;xuwechꞌ cꞌu upa y xujek utijic. 36 Cꞌaecꞌuchiriꞌ, conoje lic xmikꞌ quicꞌuꞌx y xe-waꞌic. 37 Chi konoje ri oj cꞌo chupa ribarco, oj queb ciento rucꞌ setenta y seis chiticawex. 38 Ecꞌuchiriꞌ xenojic, xquikꞌobisajcan ri rekaꞌn ri barco, e xquicꞌak can ri trigopa ri mar.

Cawechꞌtaj ri barco chwi ri mar39 Ecꞌuchiriꞌ pakꞌij chic, ri ebucꞌayom

ri barco na quetaꞌam taj pa la catajin wicoponic. Yey xquil cꞌu pan chinimanajjun ukꞌab ri mar sanyeb uchiꞌ; jecꞌulaꞌxquiyijbaꞌ chiquiwachwe caquichꞌij uminicbi ri barco cꞌa chilaꞌ. 40 Xquikꞌat cꞌu riximbal re ri anclas pa yukul wi ri barcoy xquiya can ranimaꞌ waꞌ chupa ri mar.Jecꞌulaꞌ xquiquir ri ximbal re ri queb timónre ri barco. Tecꞌuchiriꞌ, xquiyac ri mantacacꞌuluw ri tew chwach ri barco y xquijekcꞌu riꞌ quekib pan che rulew cꞌo chuchiꞌ riyaꞌ. 41 Pero ri barco xuꞌyaꞌa rib pa cucꞌulwi rib queb utzaꞌm yaꞌ y xtzaniꞌ pa junluwar pa umolom wi rib ri sanyeb chuxeꞌri yaꞌ. Rutzaꞌm ri barco xuꞌchꞌiquibaꞌ ribpa ri sanyeb. Ecꞌu ri chirij ri barco xujek

cawechꞌetajic ruma ruchukꞌab ri tew cꞌochwi ri mar.

42 Ecꞌu ri soldados xquibiꞌij chiquiwachquequicamisaj ri e cꞌo chi presoyil chaꞌ najinta junok canimajic e laꞌ pa mux. 43 Noꞌjcꞌu ri capitán que ri soldados, ruma carajcucolobej ri Pablo che ri camic, xebukꞌatejche wa xquinoꞌjij. Y xtakan cꞌu che chaꞌe janipa ri caquirik mux quicꞌaka bi quibnabe chupa ri yaꞌ y queꞌquimaja uwa ulew;44yey ri nicꞌaj chic quiꞌana bi que, quiyaꞌa biquib chwi tak tzꞌalam y chwi tak ruchꞌaka-pul ri barco. Jecꞌulaꞌ xquiꞌano. Ewi na jintajunok xjikꞌ pa yaꞌ; conoje xeꞌquimaja uwaulew.

28Ri Pablo copon pa ri isla Malta

1 Ecꞌuchiriꞌ ojelinak chi lo chwa ruxib-riquil ri camic chupa wa yaꞌ y xkamaj cꞌuuwa ulew, cꞌa echiriꞌ xketaꞌmaj wa isla paxojopon wi, Malta rubiꞌ. 2 Yey ri ticawex eaj chilaꞌ lic xquicꞌut ri relej quicꞌuꞌx chike,ma xojquicꞌul konoje. Xquinucꞌ cꞌu junakꞌ ruma ri jab catajinic y ruma ri tewlic cajuchꞌuchꞌic. 3 Ecꞌu ri Pablo xuꞌmololo jujun ukꞌab cheꞌ chakiꞌj y xucꞌak chupari akꞌ. Yey cꞌo cꞌu jun cumatz animajelchwach rucꞌatanil ri akꞌ; waꞌ xutzuyuyej ribche rukꞌab ri Pablo.

4 Echiriꞌ ri ticawex e aj chilaꞌ xquil ricumatz tzayal che rukꞌab ri Pablo, jewaꞌxquibiꞌij chiquiwach: «Lic kꞌalaj waꞌchicamisanel; ma tob na xjikꞌ ta pa yaꞌ, perori kꞌatbal tzij puwiꞌ na cuya ta che cacꞌasiꞌicruma ri na utz taj uꞌanom» xechaꞌ.

5 Pero ri Pablo xa xujabij rukꞌab y ricumatz xtzak chupa ri akꞌ, yey ri Pablo najinta cꞌo xucꞌulumaj.

6 Ecꞌu ri winak coyeꞌem jampalaꞌ cawaꞌlijrucuerpo o we xakicꞌateꞌt catzak pulew yasu cacamic. Lic cꞌu riꞌ xcoyꞌej waꞌ. Yeyechiriꞌ xquilo na jinta cꞌo cucꞌulumaj, xqui-jalcꞌatij ri caquichꞌobo y xquibiꞌij ri Pablo ejun dios.

7 Chunakaj cꞌu la oj cꞌo wi cꞌo tak rulewjun achi aj wach chupa ri luwar, Publiorubiꞌ. Rire xojucꞌulu y lic xojucajmaj chiutz oxib kꞌij. 8 Ecꞌu riꞌ rukaw ri Publio cꞌochwa uwarabal yewaꞌ; cꞌo akꞌ chirij y quicꞌchupa. Ecꞌu ri Pablo xoc bi, xeꞌrilaꞌ. Xuꞌanorar rucꞌ; tecꞌuchiriꞌ, xuya rukꞌab puwiꞌ y

Page 225: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 28:9 222 Hechos 28:25xucunaj. 9 Ruma cꞌu riꞌ waꞌ, ri jujun chicyewaꞌib e cꞌo chupa wa luwar xebopon rucꞌri Pablo y xecunutajic. 10E tak cꞌu riꞌ waꞌ waticawex lic xojquicajmaj chi utz. Y echiriꞌxkamaj tanchi ubi kabe pa barco, xquiya bijanipa ri cajawax chike.

Ri Pablo copon Roma11Oxib icꞌ cꞌu kaqꞌuisom chupa wa luwar.

Ecꞌuchiriꞌ, xojoc bi chupa jun barco reri puerto Alejandría. Waꞌ wa jun barcoricꞌowibem rukꞌijol echiriꞌ cꞌax tew y cꞌojab* chiriꞌ; yey chutzaꞌm waꞌ cojotal riquicꞌaxwach queb tiox, waꞌ e ri Cástor y riPólux.†

12 Xojopon cꞌu pa ri tinamit Siracusa yxkaꞌan oxib kꞌij chiriꞌ. 13 Tecꞌuchiriꞌ, xka-maj bi kabe pa barco chunakaj ri takꞌaj reruchiꞌ ri mar y xojopon pa ri tinamit Regio.Chucaꞌm kꞌij cꞌu riꞌ, xpe ri tew pa sur chike.Y churox kꞌij cꞌu riꞌ xojbinic y xojopon pa ritinamit Puteoli. 14Chupa cꞌu riꞌ wa tinamitxekarik jujun chique ri quicojom rubiꞌ riCristo. Ecꞌu rique xebelaj chike cojcanajwukub kꞌij cucꞌ, y e xkaꞌano. Tecꞌuchiriꞌxojel bi chiriꞌ, xojeꞌela pa ri tinamit Roma.

15 Ecꞌuchiriꞌ ri hermanos e cꞌo Romaxquetaꞌmaj ri koponibal, xebel lo chekacꞌulic. Jujun xojquirik pa ri luwar cabiꞌxche: “Foro re Apio”, y jujun chic pa ri luwarcabiꞌx che “Oxib Tabernas”. Echiriꞌ ri Pabloxril ri coponibal ri hermanos, xutioxij cheri Dios y lic xnimar ucꞌuꞌx.

16 Ecꞌuchiriꞌ xojopon pa ri tinamit Roma,ri capitán que ri soldados cꞌamayom bi queri e cꞌo chi presoyil, xebuya ri presos pukꞌabri cꞌamal quiwach conoje ri soldados re chi-laꞌ. Pero ri Pablo xyaꞌ che cacꞌojiꞌ utuquelpa jun ja y xa cꞌu jun soldado cachajin rechaꞌ na canimaj tubi.

Ri Pablo cutzijoj Ruchꞌaꞌtem ri Dios chilaꞌRoma

17 Oxib kꞌij cꞌu icꞌowinak echiriꞌ ri Pabloxutak quisiqꞌuixic ri aj wach que raj judiꞌab.Echiriꞌ quimolom chi cꞌu quichiꞌ, jewaꞌ xu-biꞌij chique:

—Achijab, alak watz-nuchakꞌ, riꞌin najinta cꞌo nuꞌanom chirij ri katinamit y na

jinta ne cꞌo nuꞌanom chirij ri quicojobalcan ri katiꞌ-kamam. Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ,chilaꞌ Jerusalem in cꞌamom lo chi pre-soyil ma raj wach e aj judiꞌab xinquiyapaquikꞌab raj Roma. 18 Yey rique echiriꞌxquita nuchiꞌ, xcaj xinquitzokopij bi, mana xquirik ta juna mac chwij re takal chwequincamisaxic.

19 »Pero raj judiꞌab xekꞌaten che quint-zokpix bi. Ruma cꞌu waꞌ, lic xinnaꞌo ca-jawax chwe cantzꞌonoj cataꞌ nuchiꞌ ruma rinimalaj takanel re Roma. Y na xinꞌan tawaꞌre cancoj quimac ri nutinamit e aj judiꞌab.20 Ruma tak cꞌu waꞌ, xinsiqꞌuij alak chaꞌcanwil wach alak y quinchꞌaꞌt ucꞌ alak, maxew cuaj quetaꞌmaj alak waꞌ: Riꞌin in yaꞌtalchi presoyil yey inyutum rucꞌ wa carenaruma nucubam pan nucꞌuꞌx che ri koyeꞌemri oj aj Israel‡ —xcha chique.

21 Ecꞌuchiriꞌ, rique xquibiꞌij che:—Riꞌoj na kacꞌulum tane junawuj chiꞌij la

petinak Judea; yey na jinta ne junok chiqueri katz-kachakꞌ cꞌuninak wara chikawachriꞌoj re cucoj juna mac chiꞌij la. 22 Pero liccꞌu chirajawaxic chike riꞌoj cakata na saꞌ ricatajin la che ucꞌutic; ma konoje ketaꞌamparonoje luwar ri ticawex quechꞌaꞌt chirij wajun Cꞌacꞌ Be —xechaꞌ.

23Xquikꞌat cꞌu ukꞌijol caquimol quib rucꞌri Pablo chaꞌ caquita uchiꞌ. Lic cꞌu e qꞌui riꞌxebopon rucꞌ pa ri jekel wi. Ecꞌu ri Pabloxukꞌalajisaj rutakanic ri Dios chiquiwach;xujekebej lo anim y xuꞌqꞌuisa cꞌa benak kꞌij.E lic xutij ukꞌij cucꞌ chaꞌ caquicoj ri UtzilajTzij puwi ri Jesús. Yey xujiquibaꞌ cꞌu uwachrutzijonic rucꞌ ri Tzij Pixab re ri Moisés yrucꞌ tak ri quitzꞌibam can ri kꞌalajisanelab.

24 Jujun cꞌu chique ri ticawex xquicojojanipa ri xubiꞌij ri Pablo, noꞌj e cꞌo jujunchic na xcaj taj xquicojo. 25 Y ruma cꞌuna xuꞌan ta junam quicꞌuꞌx rucꞌ ri xucꞌutri Pablo chiquiwach, xquijek cꞌu riꞌ quebelbi. Yey cꞌamajaꞌ cꞌu quebec echiriꞌ ri Pablojewaꞌ xubiꞌij chique:

«Lic e uꞌanom pachaꞌ ri xubiꞌij ri San-towilaj Ruxlabixel ri Dios chique ri katiꞌ-kamam ojertan ruma ri kꞌalajisanel Isaíasechiriꞌ xubiꞌij:

* 28:11 “Rukꞌijol echiriꞌ cꞌax tew y cꞌo jab”: Chupa ri Biblia pa caxtila cabiꞌx “invierno” che rukꞌijol echiriꞌ lic cꞌaxtew y cꞌo jab. Chilaꞌ Israel y chwi ri mar Mediterráneo waꞌ cajeker octubre y caqꞌuis abril. † 28:11 “Ri Cástor y riPólux”: Cabiꞌxic rique eyoꞌxab; waꞌ e quitiox raj chac quechacun pa tak barcos. ‡ 28:20 “Ri koyeꞌem ri oj aj Israel”:Ri e aj Israel coyeꞌem cacꞌun lo jun Colobenel; yey ri Pablo cukꞌalajisaj, wa Colobenel e ri Jesús.

Page 226: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hechos 28:26 223 Hechos 28:3126 Jat cucꞌ wa tinamit y chabiꞌij waꞌ chique:“Riꞌix tob lic quixtanic, na jinta cꞌo quimaj

usucꞌ che ri quito;y tob ne quixtzuꞌnic, na jinta cꞌo quimaj

usucꞌ che ri quiwilo.”27Ma wa tinamit lic uꞌanom co ri canimaꞌ;e pachaꞌ lic cꞌayew chique quetanic,y ri quiwach e pachaꞌ yupulic.Jecꞌulaꞌ na jinta cꞌo caquilo,na jinta cꞌo caquitoy na jinta cꞌo caquimaj usucꞌ;yey na caquitzelej tane quitzij chinuwachchaꞌ jelaꞌ utz quebenucunaj Is. 6:9-10xchaꞌ.

28 »Chetaꞌmaj cꞌu alak: Wa colobetajic reri Dios queꞌec utzijoxic chique ri na e ta ajjudiꞌab, yey rique caquita na chi utz» xchaꞌ.

29 Echiriꞌ xuqꞌuis ubiꞌxiquil waꞌ ri Pablo,raj judiꞌab xebec y lic caquichapalaꞌ quibrucꞌ oyowal chiquiwach.

30 Ecꞌu ri Pablo xjekiꞌ queb junab pa junja xa xtojon che. Y chiriꞌ xebucꞌul wi conojeri xeboꞌlbina rucꞌ. 31 Ecꞌu na xuxiꞌij ta ribche utzijoxic puwi rutakanic ri Dios y cheucꞌutic puwi ri Kanimajawal Jesucristo; yeyna jinta ne cꞌo xkꞌaten che.

Page 227: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 1:1 224 Romanos 1:21

Ri carta xutzꞌibaj ri Pabloche riglesia cꞌo Roma

Ri Pablo cuya pan rutzil quiwach ri her-manos e cꞌo Roma

1 Riꞌin in Pablo, in raj chac ri Kanima-jawal Jesucristo. In cꞌu siqꞌuim re quinuꞌanutakoꞌn y yaꞌtal chwe cantzijoj ri UtzilajTzij re ri Dios. 2 Waꞌ wa Utzilaj Tzij eri ubiꞌtisim lo ri Dios ojertan, yey e ritzꞌibital can pa ri Santowilaj Uchꞌaꞌtemcuma rukꞌalajisanelab. 3 Ri Utzilaj Tzij eri cachꞌaꞌt puwi Rucꞌajol ri Dios, ri Kani-majawal Jesucristo. Rire xalax wara cheruwachulew yey upetebem chique ri e ral-cꞌoꞌal ri rey David. 4 Yey ruma ri San-towilaj Ruxlabixel ri Dios, xkꞌalajinic riKanimajawal Jesucristo e Ucꞌajol ri Diosechiriꞌ rucꞌ unimal chukꞌab xcꞌastaj lochiquixoꞌl ri ecaminak. 5 Ruma cꞌu Rire,xkacꞌul ri sipanic re cojuꞌan oj utakoꞌn chaꞌuqꞌuiyal ticawex pa tak ronoje ri tinamitche ruwachulew cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ ycaquicoj utzij y jelaꞌ calokꞌox ukꞌij rubiꞌ.6 Yey ralak e alak cuqꞌuil ri esiqꞌuim chaꞌcacꞌojiꞌ alak pukꞌab ri Kanimajawal Jesu-cristo. 7 Quintzꞌiban cꞌu pan che onojealak ri jekel alak pa ri tinamit Roma, ri liccꞌax canaꞌ alak ruma ri Dios y siqꞌuim alakchaꞌ cuꞌan alak re ri Dios. Cꞌulu cꞌu alak riunimal rutzil cꞌuꞌxaj y ri utzil chomal re riKakaw Dios y re ri Kanimajawal Jesucristo.

Ri Pablo caraj queꞌbina cucꞌ ri e aj Roma8 Nabe na, ruma ri Kanimajawal Jesu-

cristo, cantioxij che ri nu Dios uma onojealak, ma che ronoje luwar che ruwachulewlic catataj puwi ri cubulibal cꞌuꞌx alak. 9 RiDios, ri canlokꞌnimaj rucꞌ ronoje nucꞌuꞌxechiriꞌ cantzijoj ri Utzilaj Tzij re Rucꞌajol,Rire lic retaꞌam xaki cancuxtaj alak chwachechiriꞌ canꞌan orar. 10 Cantzꞌonoj cꞌu che riDios chuyaꞌa na chwe quineꞌbina ucꞌ alakjuna kꞌij we e caraj riꞌ Rire chwe. 11 Ma liccuaj canwil wach alak chaꞌ cantoꞌ alak cheri binic silabic alak chwach ri Dios y jelaꞌlic catiquiꞌ alak chi utz. 12 Jecꞌulaꞌ cakani-marisaj kacꞌuꞌx chikawach, ma ralak y riꞌinjunam cubul kacꞌuꞌx rucꞌ ri Kanimajawal.

13Hermanos, lic cuaj cꞌut quetaꞌmaj alak,riꞌin uqꞌuiyal laj nuchꞌobom cuaj quiꞌnwilaalak re cantoꞌ alak chaꞌ caqꞌuiy alak chwachri Dios, jelaꞌ pachaꞌ ri nuꞌanom cucꞌ ri jujunchic na e ta aj Israel. Pero cꞌamajaꞌ yaꞌtalchwe quinopon ucꞌ alak. 14 Riꞌin lic can-naꞌo chinuwach cꞌo wi cantzijoj ri UtzilajTzij chique conoje; waꞌ e ri e tijotal pa richꞌaꞌtem griego yey ri e aj naj na e tijotaltaj, ri lic cꞌo quetaꞌam yey ri na jinta cꞌoquetaꞌam. 15 Jecꞌulaꞌ lic cacha wanimaꞌ chequinꞌec pa ri tinamit Roma re cantzijoj riUtzilaj Tzij che alak.

Ruchukꞌab ri Utzilaj Tzij16 Riꞌin na quinqꞌuix ta che ri Utzilaj

Tzij, ma rucꞌ waꞌ cakꞌalajin ruchukꞌab riDios re quebucolobej conoje ri quecojowre; nabe chique ri e aj judiꞌab, tecꞌuchiriꞌchique ri na e ta aj judiꞌab. 17 Ma riUtzilaj Tzij cukꞌalajisaj chikawach suꞌaniccojcꞌojiꞌ jusucꞌ chwach ri Dios, yey waꞌ eruma ri cubulibal kacꞌuꞌx rucꞌ Rire; ronojecꞌu ri kacꞌaslemal chwach ri Dios e ruma ricubulibal kacꞌuꞌx. Ma jewaꞌ tzꞌibital can paRuchꞌaꞌtem:Ri e jusucꞌ chwach ri Dios,cꞌo quicꞌaslemal ruma ri cubulibal quicꞌuꞌx

rucꞌ Rire Hab. 2:4cachaꞌ.

Conoje ri ticawex emacuninak chwach riDios

18 Lic cakꞌalajin cꞌu ri royowal ri Diosechiriꞌ rukꞌatbal tzij cape chilaꞌ chicajpaquiwi ri ticawex lic itzel quicꞌuꞌx chirijri Dios y na jusucꞌ ta ri quibinic quisilabic;ma ruma ri na utz taj caquiꞌano, quebuꞌane latzꞌanel chique jujun chic chaꞌ na caque-taꞌmaj ta ri Kꞌijsak. 19 Yey rique cꞌo que-taꞌam puwi ri Dios, ma e Rire kꞌalajisayomwaꞌ chique. 20 Ma e janipa ri na quilitajta uwach che ri Dios, pachaꞌ ruchukꞌab najinta utakexic y runimal uwach Rire, waꞌ licxkꞌalajin lo chwi ri jekebal re ruwachulewruma ronoje tak ri ꞌanatal ruma Rire. Euwariꞌche na usucꞌ taj we cꞌo junok cubiꞌij:«Na jinta cꞌo wetaꞌam puwi ri Dios.» 21Perori winak tob quetaꞌam chic cꞌo jun Dioscꞌaslic, na quiyaꞌom ta cꞌu riꞌ ri yacbalukꞌij takal che y na quetioxin tane chwach.Jecꞌulaꞌ xsach ri quinaꞌoj ma e caquichꞌob rina jinta uchac; yey ruma waꞌ na caquimajta chi usucꞌ saꞌ ri utz y saꞌ ri na utz taj.

Page 228: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 1:22 225 Romanos 2:1122Tob caquibiꞌij lic cꞌo quinaꞌoj, pakatzij wilic na jinta cꞌo quetaꞌam. 23 Na xquiyac tachi ukꞌij ri Dios cꞌaslic, ri Jun na cacam taj;ma e xquijek uyaquic quikꞌij quicꞌaxwachwinak xa quecamic y quicꞌaxwach tak awajquexiqꞌuicꞌ pa caj, tak awaj cajib cakan yeytak awaj quecharar pulew.

24 Ruma cꞌu laꞌ, ri Dios xebuya canchupa ri chꞌulilaj mac y chupa ri quirayibalna chom taj. Jecꞌulaꞌ xquijek xemacunchiquiwach, xquiꞌan rucꞌ ri quicuerpo ri licqꞌuixbal uwach. 25 Waꞌ xquicꞌulumaj maxquicꞌak bi ri Kꞌijsak re ri Dios yey pucꞌaxele xquitakej ri xa rakꞌubal. Ecꞌu xquiyacquikꞌij y xquilokꞌoj janipa tak ri uꞌanom riDios; yey na e ta xquiyac ukꞌij ri ꞌanayom rejanipa tak ri cꞌolic, ri Jun lic takal che cayacukꞌij na jinta utakexic. Amén.

26 Ruma cꞌu laꞌ, ri Dios xerokꞌotaj canchupa ri quirayibal lic qꞌuixbal uwach.Xuꞌana nenareꞌ ri ixokib xquijalcꞌatij rusucꞌri quirayibal cucꞌ ri cachijilal y e xquiꞌanri na usucꞌ taj, ma xquijek caquirayijquib chiquiwach e ixokib. 27 Jecꞌulaꞌrachijab xquijalcꞌatij rusucꞌ ri quirayibalcucꞌ ri quixokilal; xquitzak cꞌu quib cheuꞌanic ri lic qꞌuixbal uwach, ma xquijekcaquirayij quib chiquiwach, achijab cucꞌachijab. Ruma cꞌu riꞌ e xquipetisaj lo riroyowal ri Dios paquiwiꞌ y quicꞌulum cꞌu ritojbal re ri chꞌulilaj mac quiꞌanom.

28 Rique na xcaj taj caquetaꞌmaj uwachri Dios. E uwariꞌche Rire xerokꞌotaj canchupa ri sachibal naꞌoj chaꞌ jelaꞌ e caquiꞌanronoje ri na usucꞌ taj. 29 Jecꞌulaꞌ e quiyaꞌomquib che uꞌanic janipa ri na jusucꞌ taj: waꞌe ri caquetzꞌabej uwa quikꞌij cucꞌ jujunchic na quicꞌulel taj, ri caquiꞌan ri lic itzeluwachlibal, ri e aj rayinel, ri itzel quicꞌuꞌx,ri cꞌax quicꞌuꞌx chiquiwach, ri e camisanel,ri e aj chꞌaꞌoj, ri e socosoꞌnel, ri caquiꞌancꞌax chique jujun chic, 30 ri e aj molot, rie aj nucꞌul chꞌaꞌtem, ri itzel quicꞌuꞌx chirijri Dios, ri e aj yajanel rucꞌ itzel chꞌaꞌtem,ri caquiꞌan nim che quib, ri caquitacꞌabaꞌquikꞌij, ri itzel uwach tak ri caquinoꞌjij, rina e ta cojol tzij que quichu-quikaw, 31 rina cacaj taj quetanic, ri na caquiꞌan taj saꞌri caquibiꞌij, ri na jinta cꞌana rutzil cꞌuꞌxajcucꞌ, ri na e ta cuyul mac y ri na jintacꞌana cꞌaxnaꞌbal cꞌuꞌxaj cucꞌ. 32 Rique licquetaꞌam chi utz ri kꞌatbal tzij re ri Dios

paquiwi ri e aj mac, ma Rire ubiꞌim lo waꞌ:Janipa ri caquipalajij rutakanic, lic takalchique quecamic. Tob cꞌu e uꞌanom riꞌ,rique na xew ta caquiꞌan ri na utz taj, malic ne quequiꞌcot che echiriꞌ caquilo e cꞌojujun chic caquiꞌan que cucꞌ.

2Lic jusucꞌ ri kꞌatbal tzij cuꞌan ri Dios

1 E uwariꞌche, tob at chinok, na utztaj cawesaj awib chwach ri mac echiriꞌriꞌat cakꞌat tzij paquiwi jujun chic ruma ricaquiꞌano. Ma riꞌat cakꞌat tzij paquiwiꞌ yeye ne cat-tajin che uꞌanic ri caquiꞌan rique;rucꞌ cꞌu waꞌ atuquel caya awib chupa rikꞌatbal tzij. 2 Yey ketaꞌam cꞌut lic jusucꞌri kꞌatbal tzij cuꞌan ri Dios paquiwi ri que-banaw tak ri na utz taj. 3 Riꞌat, ri cakꞌattzij paquiwi jujun chic ruma ri caquiꞌanoyey caꞌan awe cucꞌ, ¿cachꞌob cami riꞌ riꞌatri Dios na cukꞌat ta tzij pawiꞌ?

4Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, lic nim ri rutzil ucꞌuꞌxy runimal ucꞌuꞌx ri Dios pawiꞌ, ma caroyꞌejcayijbaꞌ awib y na asu ta cusachisaj awach.¿E cami cacꞌak bi ukꞌij riꞌ ri unimal rutzilucꞌuꞌx ri Dios? ¿Na awetaꞌam ta neba riꞌatwa unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios e cacꞌa-maw bi awe chupa ri tzelebal tzij chwachRire? 5 Noꞌj riꞌat lic awibochꞌim awib yeyna cachꞌaw tane acꞌuꞌx che catzelej atzij.Ruma cꞌu waꞌ e cat-tajin che upetisaxic riroyowal ri Dios pawiꞌ chupa ri kꞌij echiriꞌRire cucꞌut ri royowal y cukꞌalajisaj cꞌu rijusucꞌ kꞌatbal tzij cuꞌano. 6Ma ri Dios cuyari rajil ucꞌaxel chique chiquijujunal e chirijtak ri quiꞌanom. 7 Cuya cꞌaslemal na jintautakexic chique ri quichukꞌubem quib cheuꞌanic ri utz, ma cacha quicꞌuꞌx che ucꞌulicruchomalil ri Dios, ri yacbal kꞌij cuya Rirey ri cꞌaslemal na jinta uqꞌuisic. 8 Noꞌj rioyowal y ri kꞌatbal tzij re ri Dios catzakpaquiwi ri queyactaj chirij Rire, waꞌ e rina cacaj ta caquicoj ri Kꞌijsak re ri Dios,xew e caquiꞌan ri na jusucꞌ taj chwach riDios. 9 Cape cꞌu cꞌaxcꞌobic y bis paquiwiconoje ri ticawex caquiꞌan ri na utz taj, tobe aj judiꞌab o na e ta aj judiꞌab. 10 Noꞌjchique conoje ri quebanaw re ri utz, riDios cuya quichomal, yacbal quikꞌij y utzilchomal, tob e aj judiꞌab o na e ta aj judiꞌab.11Ma chwach ri Dios conoje ri ticawex xakijunam quiwach.

Page 229: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 2:12 226 Romanos 3:512 Conoje cꞌu ri na jinta quetaꞌam puwi

ri Tzij Pixab re ri Dios, na cakꞌat ta tzijpaquiwiꞌ e chirij ri cubiꞌij wa Tzij Pixab.Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, we quemacunic, casachna cꞌu quiwach. Noꞌj cꞌu ri quetaꞌam waTzij Pixab, we quemacunic, riꞌ cakꞌat na tzijpaquiwiꞌ e chirij ri cubiꞌij wa Tzij Pixab.13 Ma ri e jusucꞌ chwach ri Dios na e tari xa e tanel re Rutzij Upixab; ma e rie ꞌanal re, e waꞌ ri caꞌan jusucꞌ chique.14 Noꞌj ri na e ta aj judiꞌab, tob na quitomta ri Tzij Pixab re ri Dios, we calax pacanimaꞌ caquiꞌan ri cubiꞌij wa Tzij Pixab,waꞌ e cꞌutubal re cꞌo quetaꞌam puwi saꞌ richirajawaxic chique. 15 Kꞌalaj cꞌu riꞌ cꞌotakanic tzꞌibital pa canimaꞌ, ma caquinaꞌchiquicꞌuꞌx we utz o na utz ta ri quinaꞌoj.16 Cꞌo jun kꞌij echiriꞌ ri Dios cuya pukꞌab riKanimajawal Jesucristo cukꞌat tzij paquiwiconoje; cꞌa ecꞌu riꞌ cakꞌalajin na ronoje ri cꞌopa canimaꞌ ri ticawex, jelaꞌ pachaꞌ ri cubiꞌijwa Utzilaj Tzij cantzijoj riꞌin.

Ri e aj Israel y ri Tzij Pixab re ri Moisés17Chatape cꞌu ri cabiꞌx chawe ri at cuqꞌuil

ri e aj judiꞌab, riꞌat cacubaꞌ acꞌuꞌx rucꞌ riTzij Pixab re ri Dios yey catacꞌabaꞌ akꞌijma ri Dios cꞌo awucꞌ. 18 Awetaꞌam cꞌu riꞌsaꞌ ri caraj ri Dios y saꞌ ri lic utz chwachRire, ma Rutzij Upixab cucꞌut chawe saꞌ richirajawaxic wi caꞌano. 19 E chawach riꞌat,at cꞌamal quiwach ri e potzꞌ y at kꞌijsakchiquiwach ri quebin pa kꞌekuꞌm. 20 Echawach riꞌat, at kꞌilonel que ri na jintacaquiriko y at cꞌutunel que ri e chꞌutiꞌk.E cachꞌob riꞌat cꞌo ronoje yaꞌbal naꞌoj ykꞌijsak awucꞌ, ma yaꞌtal ri Tzij Pixab pakꞌab.21 Jelaꞌ cꞌu riꞌ we catcꞌutun chique jujunchic, ¿suꞌbe na catcꞌutun ta chawibil awib?Riꞌat cat-tzijon puwiꞌ na utz taj we juncuꞌan elekꞌ; ¿suꞌbe cꞌu riꞌ riꞌat caꞌan elekꞌ?22 Yey cabiꞌij na utz taj we junok camacunchirij ri cꞌulaniquil; ¿suꞌbe cꞌu riꞌ riꞌat caꞌanwaꞌ? Catchꞌaꞌt ne chiquij ri tiox; ¿suꞌbe cꞌuriꞌ cacoj akꞌab che tak ri re tiox? 23 Riꞌatlic caꞌan nim che awib ma cꞌo awucꞌ ri TzijPixab re ri Dios. ¡Yey riꞌat capalajij ri TzijPixab re ri Dios y rucꞌ wa caꞌano cacꞌak biukꞌij Rire! 24 E uwariꞌche e jelaꞌ pachaꞌ ritzꞌibital can pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios:Ruma ri imac riꞌix ix aj judiꞌab,

ri na e ta aj judiꞌab lic tzel quechꞌaꞌt chirijrubiꞌ ri Dios Ez. 36:20-22

cachaꞌ.25Pakatzij wi ri retalil re circuncisión cꞌo

cutikoj wi chawe, we catakej ri Tzij Pixab.Noꞌj we na catakej taj, riꞌ junam awachrucꞌ ri na ucojom ta ri retalil re circun-cisión. 26 Noꞌj we cꞌo junok na ucojom tari retalil re circuncisión, yey we cuꞌan cꞌuri catakan ri Tzij Pixab che, riꞌ e junamrucꞌ ucojom wa retalil, tob na ucojom taj.27 We cꞌo cꞌu junok na ucojom ta ri retalilre circuncisión, pero cuꞌan chi utz ronojeri takanic re Rutzij Upixab ri Dios, riꞌ takalne che rire e cakꞌataw tzij pawiꞌ riꞌat. Mae riꞌat, tob acojom ri retalil re circuncisióny cꞌo awucꞌ ri Tzij Pixab re ri Dios tzꞌibitalcanok, e ne capalajij ri cubiꞌij. 28Ma junok ecuqꞌuil raj judiꞌab na ruma ta ri quilitaj che,yey ri sakil circuncisión na e tane ri retalilxa cojotal che ri rulewal. 29 Ma chupa riranimaꞌ junok cakꞌalajinic we pakatzij wi ecuqꞌuil raj judiꞌab e utinamit ri Dios. Yeyri sakil circuncisión e ri cuꞌan ri Dios paranimaꞌ junok; y waꞌ e ruma ri Ruxlabixelri Dios, na e ta ruma ri takanic tzꞌibitalcanok. Ecꞌu ri yacbal ukꞌij junok e cuqꞌuilrutinamit ri Dios na e ta rachijab queyaꞌwre, ma e ri Dios cayaꞌw re.

3Ri Dios lic jusucꞌ ri cuꞌano

1 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri cutikoj che jun we ecuqꞌuil rutinamit ri Dios e aj judiꞌab? ¿Osaꞌ ri utz cucꞌam lo che junok ucojom riretalil re circuncisión? 2 Lic cꞌo tak cutikojwi. Ma ri Dios nabe na xuya Ruchꞌaꞌtempaquikꞌab. 3Pero ¿saꞌ cuꞌanaꞌ we e cꞌo jujunchique na xcaj taj caquicoj Ruchꞌaꞌtem riDios? ¿Ruma nawi riꞌ waꞌ cujecꞌ rib ri Diosche ri ubiꞌtisim? 4 ¡Pakatzij wi na e ta riꞌ!Ma ri Dios na aj ta rakꞌul; janipa rubiꞌimRire, e cuꞌano, tob cꞌu conoje ri winak xae aj rakꞌul. Ma e pachaꞌ ri tzꞌibital can paRuchꞌaꞌtem ri Dios:We cꞌo junok cucꞌambej upa ri chꞌaꞌtem la,cakꞌalajinic Rilal lic Lal jusucꞌ che ronoje ri

cabiꞌij la;jecꞌulaꞌ quel pana la rucꞌ puwi ronoje Sal.

51:4xcha ri rey David che ri Dios.

5 Cꞌo ri caquibiꞌij: «E tak ri lic na jusucꞌtaj cakaꞌano cꞌo cutikoj; ma echiriꞌ cakaꞌan

Page 230: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 3:6 227 Romanos 3:28waꞌ, más cakꞌalajin ri lic jusucꞌ cuꞌan riDios» quechaꞌ. (Jelaꞌ caquichꞌob rakan riticawex re ruwachulew.) ¿Saꞌ cꞌu riꞌ ricakabiꞌij puwi waꞌ? ¿Na jusucꞌ ta neba ricuꞌan ri Dios we cukꞌat tzij pakawiꞌ? 6 ¡Areꞌ,lic jusucꞌ! Mawe tana jusucꞌ ta Rire, ¿saꞌ cꞌuuꞌanic riꞌ cukꞌat tzij paquiwi conoje ri e cꞌoche ruwachulew? 7Ma laj cꞌo junok cubiꞌij:«We rucꞌ ri rakꞌubal canꞌano e catacꞌabaxukꞌij ri Kꞌijsak re ri Dios, ¿saꞌ cꞌu ube riꞌ cꞌacabiꞌxic in aj mac y cakꞌat tzij panuwiꞌ?»cachaꞌ. 8 ¿Utz ne riꞌ cakabiꞌij: «Kaꞌana rina utz taj chaꞌ waꞌ e cucꞌam lo ri utz»? ¡Nautz ta qꞌuenok! Yey cꞌo ri caquibiꞌij rakꞌubalchikij, ma caquibiꞌij jelaꞌ cojcꞌutun riꞌoj. Eri quebiꞌn re waꞌ, lic takal chique cakꞌat tzijpaquiwiꞌ.

Conoje ri ticawex emacuninak chwach riDios

9 ¿E cami queꞌelawi riꞌ ri oj aj judiꞌab,lic utz kaꞌanom y na jinta cꞌana kamacchiquiwa ri na e ta aj judiꞌab? ¡Na e tariꞌ! Ma e pachaꞌ ri nucꞌutum lok: Conoje,tob e aj judiꞌab o na e ta aj judiꞌab, juname cꞌo chuxeꞌ ri kꞌatbal tzij re ri Dios rumari quimac. 10 Ma jewaꞌ ri tzꞌibital can paRuchꞌaꞌtem ri Dios:Na jinta juna ticawex jusucꞌ chwach ri Dios,

tob tane xa jun.11 Na jinta junok camajaw usucꞌ runaꞌoj ri

Dios.Na jinta junok catzucuw re Rire.

12 Conoje ri winak ebelinakche rube ri Dios,

y na jinta chi cꞌana quichac.Na jinta junok caꞌanaw ri utz,

tob tane xa jun. Sal. 14:2-313Ri chꞌaꞌtem quel lo pa quichiꞌ ri winake pachaꞌ uchuyil ujul animaꞌ tekꞌel uchiꞌ;ma rucꞌ ri cakꞌ quesocosoꞌnic. Sal. 5:9Ri chꞌaꞌtem quel lo pa quichiꞌ

e pachaꞌ chi veneno re cumatz. Sal.140:3

14Yey rupa quichiꞌ nojinak che itzel tak tzijy cꞌaxlaj chꞌaꞌtem. Sal. 10:7

15 Lic cacha quicꞌuꞌx che quecamisanic.16 Tob pa tak quebicꞌow wi,

quequicoj ri winak pa cꞌaxcꞌolil y pabis;

17 pa tak e cꞌo wi rique,na jinta cꞌana utzil chomal. Is. 59:7-8

18 Na jinta ne cꞌana xiꞌin ib cucꞌ chwach riDios Sal. 36:1

cachaꞌ.19 Ronoje ri cubiꞌij Rutzij Upixab ri Dios,

waꞌ cubiꞌij chique ri cꞌo wa Tzij Pixabpaquikꞌab. Jecꞌulaꞌ na jinta junok cꞌopukꞌab cubiꞌij: «Na utz ta cukꞌat tzij ri Diospanuwiꞌ ma riꞌin na jinta cꞌana numac.»Ma pakatzij wi conoje ri winak e cꞌo cheruwachulew, tob e aj judiꞌab o na e ta ajjudiꞌab, e cꞌo chuxeꞌ ri kꞌatbal tzij re riDios. 20Y na jinta juna ticawex cuꞌan jusucꞌche rib chwach ri Dios ruma ri cutakej ritakanic re ri Tzij Pixab. Ma ri Tzij Pixab najinta uchukꞌab chaꞌ cojresaj pukꞌab ri mac;xew cucꞌut chike: Riꞌoj oj aj mac.

Ri ticawex quecolobetaj ruma ri cubulibalquicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios

21 Pero woꞌora ri Dios ukꞌalajisamchikawach suꞌanic Rire cuꞌan jusucꞌ chike,jelaꞌ pachaꞌ ri cubiꞌij Rutzij Upixab ri Diostzꞌibital can ruma ri Moisés y cuma rikꞌalajisanelab. Na cojuꞌan ta cꞌu jusucꞌchwach ri Dios ruma ri katakem tak ritakanic, 22 ma e ruma ri cubulibal kacꞌuꞌxrucꞌ ri Kanimajawal Jesucristo. Ma riDios cuꞌan jusucꞌ chique conoje ri cacubiꞌquicꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo, tob e chinok.23 Conoje cꞌu ri ticawex emacuninak y licnaj e cꞌo wi lo che ri unimal uchomalilri Dios. 24 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, ri Dios cuꞌanjusucꞌ chique ruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌxy cusipaj cꞌu ri colobetajic chique rumari xuꞌan ri Kanimajawal Jesucristo echiriꞌxeresaj lo pukꞌab ri mac. 25 Ri Dios xuya lori Cristo chaꞌ ruma Rire ri ticawex caquirikcuybal quimac we xcubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌruquiqꞌuel xturuwic. Jecꞌuriꞌlaꞌ ri Diosxucꞌutu Rire lic jusucꞌ y lic cꞌo unimalucꞌuꞌx, ma ojertan na asu ta xusachisajquiwach ri winak ruma ri quimac quiꞌanomlok. 26 Yey Rire uchꞌobom chi lo rakansaꞌ ri cuꞌan chupa waꞌ wa kꞌij oj cꞌo wi.Ecꞌu woꞌora ucꞌutum chic suꞌanic cuꞌanjusucꞌ chique ri ticawex; e ruma ri cubulibalquicꞌuꞌx rucꞌ ri Jesús. Jelaꞌ cꞌu riꞌ, xkꞌalajinicri Dios lic jusucꞌ y e Rire ri cuꞌan jusucꞌchique ri cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo.

27 ¿Cꞌo neba kaꞌanom riꞌoj chaꞌ rucꞌ waꞌutz cakaꞌan nim che kib chwach ri Dios?¡Na jintaj! ¿Suꞌbe? Ma na e ta rumacakatakej ri takanic ri caꞌanaw chike cojkibrucꞌ ri Dios; e ruma ri cubulibal kacꞌuꞌx rucꞌri xuꞌan Rire. 28 Cakaqꞌuisbej cꞌu rucꞌ waꞌ:Ri Dios cuꞌan jusucꞌ che ri ticawex ruma

Page 231: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 3:29 228 Romanos 4:16ri cubulibal ucꞌuꞌx rucꞌ Rire, na ruma ta riutakem tak ri takanic. 29 ¿Ri Dios xew nebaDios que ri e aj judiꞌab? ¿Na e ta neba Diosque ri na e ta aj judiꞌab? Pakatzij wi Riree Dios que ri e aj judiꞌab y que ri na e taaj judiꞌab. 30 Ma xa jun Dios cꞌolic. YeyRire cuꞌan jusucꞌ chique ri ticawex rumari cubulibal quicꞌuꞌx. Waꞌ e cuꞌan cucꞌ riquicojom ri retalil re circuncisión y cucꞌ rina quicojom taj. 31 ¿Ruma nawi ri xcubiꞌkacꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo, utz cakacꞌak bi ukꞌijri Tzij Pixab tzꞌibital can ruma ri Moisés ycakabiꞌij waꞌ na jinta chi uchac? ¡Na e tariꞌ! Ma rucꞌ ne ri cubulibal kacꞌuꞌx, cakamajusucꞌ lic cꞌo uwach ri Tzij Pixab.

4Ri cubulibal ucꞌuꞌx ri Abraham rucꞌ ri Dios

1 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ cakabiꞌij puwi ri Abraham,ri nabe kamam ojertan ri oj aj Israel?¿Suꞌanic xꞌaniꞌ jusucꞌ che rire chwach riDios? 2 We ta ri Abraham xꞌan jusucꞌ chechwach ri Dios ruma tak ri chac xuꞌan xapa riꞌre, takal cꞌu riꞌ che cutacꞌabaꞌ ukꞌij;tob waꞌ na jinta queꞌelawi chwach ri Dios.3Ma ¿saꞌ ri cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Dios? Jewaꞌcubiꞌij:Ri Abraham xucojo ri Dios e cuꞌana janipa

ri xubiꞌtisij chey ruma cꞌu riꞌ xꞌaniꞌ jusucꞌ che Gn. 15:6cachaꞌ.

4 Echiriꞌ juna aj chac cachacunic, cayaꞌiꞌri takal che; yey waꞌ na e ta jun sipanic,ma uchꞌacom chic. 5 Noꞌj na je ta cꞌu laꞌechiriꞌ ri Dios cuꞌan jusucꞌ che junok. Mawaꞌ e jun sipanic re ri Dios, na e ta tojbalre juna chac ꞌanatalic. Ma juna ticawex nacuꞌan ta jusucꞌ che rib ruma lic cachacunic;e caꞌan jusucꞌ che xew ruma ri cubulibalucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, ri caꞌanaw jusucꞌ chiquerajmaquib. 6Yey ri David ubiꞌim canok nimquikꞌij calaxic ri ticawex we ri Dios cuꞌanjusucꞌ chique y waꞌ na e ta ruma juna chacquiꞌanom, 7ma jewaꞌ xubiꞌij:¡Nim quikꞌij calaxic ri ticawex cuytajinak

chi quimacy sachom chi uwach ri na utz taj quiꞌanom!8 ¡Nim cꞌu quikꞌij calaxic ri ticawex

na jinta chi ri kꞌatbal tzij re ri Dios paquiwiꞌ!Sal. 32:1-2

xchaꞌ.9 Echiriꞌ cubiꞌij «nim quikꞌij calaxic»,

¿xew nawi cachꞌaꞌt paquiwi ri quicojom riretalil re circuncisión? ¡Na xew taj! Macachꞌaꞌt paquiwi ri quicojom ri retalil recircuncisión y paquiwi ri na quicojom taj.*Yey kabiꞌim puwi ri Abraham: Xꞌaniꞌ jusucꞌche rire ruma ri cubulibal ucꞌuꞌx rucꞌ riDios.✡ 10 ¿Jampa nawi xꞌan jusucꞌ che riAbraham? ¿Cꞌa e nawi echiriꞌ ucojom chiri retalil re circuncisión? ¡Na e taj! Macꞌamajaꞌ ne cucoj waꞌ echiriꞌ ri Dios xuꞌanjusucꞌ che; tecꞌuchiriꞌ xcoj ri retalil re cir-cuncisión che. 11Wa retalil re circuncisiónucojom e cꞌutubal re ri cubulibal ucꞌuꞌx, rixucꞌutu echiriꞌ cꞌamajaꞌ cucoj waꞌ. Rumacꞌu laꞌ, xeꞌelok e rire ri quikaw conoje ricacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, tob na xcojtane waꞌ wa retalil re circuncisión chique.Jecꞌulaꞌ, ruma ri cubulibal quicꞌuꞌx caꞌanjusucꞌ chique chwach ri Dios. 12 Ri quico-jom ri retalil re circuncisión e ralcꞌoꞌalcan ri Abraham; pero xew takal chiquecaquibiꞌij quikaw che rire we caquicꞌut ricubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios che ri quib-inic quisilabic, pachaꞌ ri xuꞌan ri kamamAbraham echiriꞌ cꞌamajaꞌ ne cucoj ri retalilre circuncisión.

13 Ri Dios xubiꞌtisij che ri Abraham ychique conoje ri e ralcꞌoꞌal canok, cuꞌanna que rique ronoje ruwachulew. Pero wabiꞌtisinic na xꞌan ta che ri Abraham rumaxutakej ri takanic re ri Tzij Pixab,† ma eruma lic xcubiꞌ ucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios. Rumacꞌu riꞌ, ri Dios xuꞌan jusucꞌ che. 14 We tae laꞌ cꞌo paquikꞌab tak ri winak caquicꞌulrubiꞌtisim ri Dios ruma caquiꞌan ronoje ritakanic re ri Tzij Pixab, na jinta cꞌu cutikojriꞌ ri cubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, yey najinta ne uchac riꞌ rubiꞌtisim ri Dios, ma najinta junok curik uꞌanic ronoje ri takanic.15Ma ri Tzij Pixab e cucꞌam lo ri kꞌatbal tzijpaquiwi ri e aj palajiy tzij. Pero we ta e laꞌna jinta takanic, na jinta aj palajiy tzij riꞌ.

16 Ruma tak waꞌ, ri ticawex caquicꞌulrubiꞌtisim ri Dios xew ruma ri cubulibalquicꞌuꞌx rucꞌ Rire. Kꞌalaj cꞌu riꞌ, wa sipanicxa e ruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx Rire,

* 4:9 Ri quicojom ri retalil re circuncisión e ri e aj judiꞌab, yey ri na quicojom taj; e ri na e ta aj judiꞌab. ✡ 4:9 Gn.15:6 † 4:13 Wa Tzij Pixab tzꞌibital can ruma ri Moisés cꞌamajaꞌ cayaꞌtajic echiriꞌ cꞌa cꞌas ri Abraham. Gn. 22:17-18;Gl. 3:17

Page 232: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 4:17 229 Romanos 5:14chaꞌ jelaꞌ cꞌo paquikꞌab conoje ri ralcꞌoꞌalri Abraham caquicꞌul na ri biꞌtisim chiqueruma ri Dios. Yey e ralcꞌoꞌal ri Abrahamna xew ta ri cꞌo ri Tzij Pixab re ri Moiséspaquikꞌab, ma e ralcꞌoꞌal conoje ri cubulquicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios jelaꞌ pachaꞌ ri xuꞌan riAbraham. Ecꞌu rire e kakaw konoje riꞌoj17chwach ri Dios, jelaꞌ pachaꞌ ri tzꞌibital canpa Ruchꞌaꞌtem ri Dios: «Nuꞌanom chaweat quikaw ticawex che uqꞌuiyal tinamit»✡xchaꞌ. Ri Dios xubiꞌij waꞌ che ri Abraham,yey rire xucojo; ma lic xcubiꞌ ucꞌuꞌx rucꞌ riDios, ri cuya cꞌaslemal chique ri ecaminak ycachꞌaꞌt chwi ri cꞌamajaꞌ cuꞌano pachaꞌ chiya uꞌanom chic.‡

18Ecꞌu ri Abraham xucojo cuꞌana quikawticawex che uqꞌuiyal tinamit jelaꞌ pachaꞌri biꞌtisinic ꞌanom che ruma ri Dios echiriꞌxubiꞌij che: «Lic e qꞌui quebuꞌana rawal-cꞌoꞌal.»✡ Yey tob chwach ri Abraham waꞌlic cꞌayew, na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, lic xroyeꞌej rucꞌcubulibal cꞌuꞌxaj jelaꞌ cuꞌanaꞌ. 19Y na xkꞌobta ri cubulibal ucꞌuꞌx tob retaꞌam rucuerpoe pachaꞌ caminak chic ma ya copon pa junciento rujunab y retaꞌam ri rixokil Sara nacalan taj. 20 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, na queb tane upa xucoj ri xubiꞌtisij ri Dios che, ma elic xuchukꞌubej rib che ri cubulibal ucꞌuꞌxrucꞌ ri Dios. Lic cꞌu xuyac ukꞌij ri Dios, 21malic ujiquibam ucꞌuꞌx e ri Dios cꞌo uchukꞌabre cuꞌan ronoje rubiꞌtisim. 22 Y ruma cꞌu ricubulibal ucꞌuꞌx, xꞌaniꞌ jusucꞌ che.

23 Ecꞌuchiriꞌ Ruchꞌaꞌtem ri Dios cubiꞌij:«Xꞌaniꞌ jusucꞌ che ruma ri cubulibalucꞌuꞌx,» waꞌ na xew ta puwi ri Abrahamxtzꞌibax wi; 24 ma e pakawiꞌ ne riꞌoj. Mari Dios cuꞌan jusucꞌ chike riꞌoj ri cacubiꞌkacꞌuꞌx rucꞌ ri Jun xucꞌastajisaj lo ri Jesús, riKanimajawal. 25 Ecꞌu ri Jesús xyaꞌ pa camicruma ri kamac riꞌoj y xcꞌastaj bi churox kꞌijchaꞌ jelaꞌ cojuꞌana jusucꞌ chwach ri Dios.

5Ri utzil chomal cakarik rucꞌ ri Cristo

1 Ri Dios xuꞌan jusucꞌ chike ruma ricubulibal kacꞌuꞌx rucꞌ; ecꞌu woꞌora oj cꞌochi utzil chomal rucꞌ Rire ruma ri Kani-majawal Jesucristo. 2 Yey ruma ri Cristo,xyaꞌ chike cojoc chwach ri Dios ruma ri

cubulibal kacꞌuꞌx y jelaꞌ cakacꞌul ri uni-mal rutzil ucꞌuꞌx pa oj tiquil wi chi utz.Yey lic cojquiꞌcotic ma koyeꞌem queꞌkilana runimal uchomalil ri Dios. 3 Y na xewta waꞌ, ma lic ne cojquiꞌcotic echiriꞌ capecꞌaxcꞌobic pakawiꞌ. Ma ketaꞌamwe xkachꞌijuchukꞌab ri cꞌaxcꞌobic, lic cacꞌojiꞌ unimalkacꞌuꞌx. 4 Ruma cꞌu runimal kacꞌuꞌx cojelicutz kaꞌanom chwach ri Dios, ma xkachꞌijuchukꞌab ri cꞌambal kapa. Yey we xojelicutz kaꞌanom chwach ri Dios, e lic cacubiꞌpan kacꞌuꞌx rucꞌ Rire. 5 Lic cꞌu jiquil uwachcakacꞌul na ri koyeꞌem che ri Dios, ma Rirelic ucꞌutum ri rutzil ucꞌuꞌx chike ruma riSantowilaj Ruxlabixel uyaꞌom pa kanimaꞌ.

6 Ma riꞌoj na jinta cꞌana kachukꞌab recakacolobej kib; yey chupa cꞌu rukꞌijoluchaꞌom chi lo ri Dios, xcꞌun ri Cristo yxuya rib pa camic chaꞌ cojucolobej ri ojaj maquib. 7 Lic cꞌayew carikitaj junokcuya rib pa camic pucꞌaxel jun chic licjusucꞌ rubinic usilabic; tob ne laj cꞌo junokcuya ranimaꞌ cacam pucꞌaxel junok lic utzucꞌuꞌx. 8 Noꞌj ri Dios ukꞌalajisam chi rirutzil ucꞌuꞌx chikawach riꞌoj, ma ri Cristoxcam pakacꞌaxel echiriꞌ cꞌa oj cꞌo ne pamac. 9 We xꞌaniꞌ cꞌu jusucꞌ chike rumaruquiqꞌuel, macꞌuwariꞌ ruma Rire cojcolo-betaj na chwach ri kꞌatbal tzij cuꞌan ri Dioschupa ri qꞌuisbal kꞌij. 10 E rojertan riꞌoj ojaj retzelal cꞌuꞌx chirij ri Dios; na rucꞌ ta cꞌuriꞌ, ri Dios xojuya chi utzil chomal chwachruma rucamic Rucꞌajol. Macꞌuwariꞌ we ojcꞌo chi pa utzil chomal chwach, cayaꞌtaj nacꞌu riꞌ ri kacolobetajic ruma ri Cristo, maRire xcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak yeywoꞌora cꞌaslic. 11 Y na xew ta waꞌ, ma liccojquiꞌcot rucꞌ ri Dios ruma ri KanimajawalJesucristo, ma ruma Rire karikom utzilchomal chwach ri Dios.

Ri xucꞌam lo ri Adán e camic y ri xucꞌam lori Cristo e cꞌaslemal

12 Ri mac xoc lo che ruwachulew rumari Adán, ri nabe achi; yey ri mac e xucꞌamlo ri camic. Jecꞌulaꞌ xpe ri camic paquiwiconoje ri ticawex, ma conoje xemacunic.13Echiriꞌ ri Dios cꞌamajaꞌ ne cuya Rutzij Up-ixab che ri Moisés, ri mac oquinak chi cheruwachulew. Katzij, we na jinta takanic, nautz taj cabiꞌxic cꞌo junok xupalajij tzij. 14Narucꞌ ta cꞌu riꞌ, chwi lo ri Adán cꞌa chwa ri

✡ 4:17 Gn. 17:5 ‡ 4:17 Ri Dios xchꞌaꞌt paquiwi tak ri e ralcꞌoꞌal ri Abraham echiriꞌ cꞌamajaꞌ quebalaxic. ✡ 4:18Gn. 15:5

Page 233: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 5:15 230 Romanos 6:14Moisés, tak riwinak xecam ruma ri quimac,tob ri quimac na junam ta rucꞌ ri xuꞌan riAdán echiriꞌ xupalajij ri takanic re ri Dios.Yey ri Adán e pachaꞌ ri Jun cacꞌunic, waꞌ e riJesucristo.* 15Pero ri xucꞌam lo ri palajibaltzij re ri Adán lic junwi chwa ri sipanicxucꞌam lo ri Kanimajawal Jesucristo. Maruma rupalajibal tzij jun chi achi, xecamconoje ri winak; yey ruma cꞌu ri unimalrutzil ucꞌuꞌx jun chi Achi, ri sipanic re riunimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios más ne xnimarpaquiwi uqꞌuiyal ticawex. 16 Ecꞌu ri xucꞌamlo ri mac re ri jun achi, lic junwi chwa rixucꞌam lo ri sipanic cuya ri Dios chike. Maruma jun chi mac re jun chi achi, xcꞌun rikꞌatbal tzij paquiwi conoje ri ticawex. Noꞌjruma ri sipanic re ri Dios, casachisax uwachri uqꞌuiyal mac que ri ticawex chaꞌ jelaꞌ utzquecꞌojiꞌ jusucꞌ chwach ri Dios. 17 Xa cꞌuruma rupalajibal tzij jun chi achi, conojeri winak xecanaj can chuxeꞌ ruchukꞌab ricamic. Yey ruma cꞌu jun chi Achi, waꞌ eri Kanimajawal Jesucristo, janipa ri quicꞌu-lum ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios y risipanic re quebuꞌan jusucꞌ chwach, quejekiꞌchupa jun chomilaj cꞌaslemal.

18 Ecꞌu ri palajibal tzij re jun chi achixucꞌam lo kꞌatbal tzij paquiwi conoje riticawex, jecꞌuriꞌlaꞌ ruma ri jusucꞌ binicre jun chi Achi, cayaꞌtaj chique conojeri ticawex jun chomilaj cꞌaslemal ruma riebuꞌanom jusucꞌ chwach ri Dios. 19 Yey xaruma cꞌu jun chi achi xupalajij rutzij ri Dios,lic e qꞌui ri xebuꞌan aj maquib; jecꞌuriꞌlaꞌ,ruma jun chi Achi xucoj utzij ri Dios, lic eqꞌui ri quebuꞌan jusucꞌ chwach.

20 Ecꞌu ri Dios xuya Rutzij Upixab che riMoisés chaꞌ jelaꞌ cakꞌalajin ruqꞌuiyal uwachrimac. Y e xuꞌano, ma rucꞌ wa Tzij xkꞌalajinruqꞌuiyal quimac ri winak chwach ri Dios.Yey ecꞌuchiriꞌ más xemacun ri winak, ene más xnimar ri unimal rutzil ucꞌuꞌx riDios paquiwiꞌ. 21 E jelaꞌ pachaꞌ ri maccꞌo uchukꞌab chaꞌ cucꞌam lo camic paquiwiconoje ri winak; jecꞌulaꞌ riꞌ ri unimal rutzilucꞌuꞌx ri Dios cꞌo uchukꞌab chaꞌ cuꞌan jusucꞌchique ri winak chwach ri Dios, y jelaꞌ cꞌoquicꞌaslemal na jinta utakexic ruma Jesu-cristo, ri Kanimajawal.

6Cꞌo kacꞌaslemal ruma ri Cristo

1 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri cakabiꞌij riꞌoj? ¿Cꞌa co-jcꞌojiꞌ cami riꞌ pa mac chaꞌ ri Dios e liccunimarisaj ri unimal rutzil ucꞌuꞌx pakawiꞌechiriꞌ cucuy ri kamac? 2 ¡Na e ta cꞌanariꞌ! Ma e janipa ri na oj jinta chi pukꞌabri mac, na ube ta qꞌuenok we cꞌa cojcꞌojiꞌchupa waꞌ. 3 ¿Na etaꞌam ta neba ralak ejanipa ri xkacꞌul ri bautismo, xojuꞌan xajun rucꞌ ri Kanimajawal Jesucristo? Yeyruma waꞌ, xojuꞌan xa jun rucꞌ pa rucamic.4 Ruma cꞌu ri bautismo xkacꞌulu, e pachaꞌjunam rucꞌ ri Cristo xojcamic y xojmukic,chaꞌ jelaꞌ cojcꞌastaj lo che jun cꞌacꞌ kabinicjelaꞌ pachaꞌ ri Cristo xcꞌastaj lo chiquixoꞌl riecaminak ruma runimal uchukꞌab ri KakawDios. 5 Ma we xꞌan xa jun chike rucꞌ riCristo chupa rucamic, jecꞌulaꞌ riꞌ xa junkaꞌanom rucꞌ chupa rucꞌastajibal. 6 Lic cꞌutketaꞌam e ri ojer kabinic kasilabic xcamrucꞌ ri Cristo chwa ri cruz chaꞌ jelaꞌ casachuwach ruchukꞌab ri mac pakawiꞌ y jecꞌulaꞌri mac na catakan ta chi pakawiꞌ riꞌoj. 7Mae junok caminak chi che ri mac, riꞌ najinta chi uchukꞌab ri mac puwiꞌ. 8 Ma wexojcam junam rucꞌ ri Cristo,* jecꞌulaꞌ riꞌ liccakacojo cꞌo kacꞌaslem rucꞌ Rire woꞌora ychikawach apanok. 9 Lic ketaꞌam cꞌut, riCristo ruma xcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecami-nak, na cacam ta chic, ma ri camic na jintachi uchukꞌab puwi Rire. 10Ma rucꞌ rucamicxa jumul xusachisaj uwach ruchukꞌab rimac; yey ruma cꞌu xcꞌastajic, e culokꞌnimajri Dios rucꞌ rucꞌaslemal. 11 Jecꞌuriꞌlaꞌ cꞌolachicꞌuꞌx ralak e pachaꞌ alak caminak chichwach ri mac yey alak cꞌaslic re calokꞌni-maj alak ri Dios, ma alak re ri Cristo Jesús, riKanimajawal. 12 E uwariꞌche lic maya alakluwar catakan ri mac puwi ri cuerpo alak,ma waꞌ xa icꞌowel. Maya ne ib alak chupatak ri rayibal na utz ta uwach. 13 Maya neri cuerpo alak pukꞌab ri mac che uꞌanic rina jusucꞌ taj. E yaꞌa ib alak pukꞌab ri Dios,ma alak caminak chi chwa rimac y alak cꞌasche jun cꞌacꞌ binic silabic. Yaꞌa cꞌu alak riꞌri cuerpo alak pukꞌab ri Dios chaꞌ rucꞌ waꞌcaꞌan alak ri lic jusucꞌ chwach. 14Ma ri macna jinta chi uchukꞌab re catakan pawiꞌ alak

* 5:14 Ri Adán y ri Jesús cꞌo xquicꞌam lo che ruwachulew; ri Adán xucꞌam lo camic, noꞌj ri Jesús xucꞌam lo cꞌaslemal.* 6:8 E pachaꞌ xojcam junam rucꞌ ri Cristo ma Rire xcam pakacꞌaxel riꞌoj.

Page 234: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 6:15 231 Romanos 7:8y na jinta chi ne alak chuxeꞌ ri kꞌatbal tzijre rutakanic ri Dios tzꞌibital can ruma riMoisés, ma woꞌora cꞌo alak pukꞌab ri Diosruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx Rire.

Kayaꞌa kib che uꞌanic ri lic jusucꞌ chwach riDios

15 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri cakaꞌano? ¿Cojmacuncami riꞌ ma ri kꞌatbal tzij re rutakanic riDios na jinta chi pakawiꞌ yey e oj cꞌo pukꞌabri Dios ruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx Rire?¡Na e ta cꞌana riꞌ! 16 ¿Na etaꞌam ta nebaalakwe caya ib alak pukꞌab junok cheuꞌanicjanipa ri caraj rire, riꞌ e cuꞌana patrónalak y chirajawaxic cꞌu riꞌ cacoj alak utzij?Jecꞌuriꞌlaꞌ we caya ib alak pukꞌab ri mac cheuꞌanic ri na utz taj, riꞌ cucꞌam bi alak pacamic. Noꞌj echiriꞌ caya ib alak pukꞌab riDios re cacoj alak utzij, waꞌ cucꞌam bi alakche jun jusucꞌ binic silabic.

17Licmaltiox cꞌu che ri Dios, ma tob ojer-tan xyaꞌ ib alak pukꞌab rimac che uꞌanic takri rayibal alak; noꞌj woꞌora rucꞌ ronoje cꞌuꞌxalak yaꞌom ib alak che uꞌanic tak ri sakilcꞌutunic xyaꞌ che alak. 18 Ruma cꞌu ri xello alak pukꞌab ri mac, woꞌora e xyaꞌ ib alakche uꞌanic ri lic jusucꞌ chwach ri Dios.

19Xinya wa cꞌambal naꞌoj puwi ri patróny ri aj chaquib chaꞌ cakꞌalajin ri cambiꞌijy na cꞌayew taj camaj alak usucꞌ. Cam-biꞌij cꞌu che alak: Jelaꞌ pachaꞌ rojertan xyaalak ronoje ri uchapom wi rib ri cuerpoalak che uꞌanic ri lic chꞌul y ri lic itzeluwach, jecꞌuriꞌlaꞌ woꞌora yaꞌa alak ronoje riuchapom wi rib ri cuerpo alak che uꞌanicjanipa ri lic chom y lic jusucꞌ chwach riDios. 20 Ma rojertan echiriꞌ cꞌa cꞌo alakpukꞌab ri mac, na yaꞌom ta ib alak cheuꞌanic ri lic jusucꞌ chwach ri Dios. 21 ¿Saꞌri xutikoj che alak janipa ri na utz taj xꞌanalak ojertan? Ma woꞌora caqꞌuix ne alakche tak waꞌ wa cucꞌam bi jun pa camic.22Ecꞌu woꞌora ruma alak esam chi lo pukꞌabri mac, xuꞌana cꞌu alak aj chaquib re riDios. Ri xutikoj waꞌ che alak e ri santowilajbinic silabic alak; yey qꞌuisbal cꞌu re, e ricꞌaslemal na jinta utakexic. 23 Ma ri tojbalre ri mac e ri camic, noꞌj ri sipanic cuya riDios e ri cꞌaslemal na jinta utakexic ruma riKanimajawal Jesucristo.

7Ri catakan pakawiꞌ na e ta chi ri mac, e ri

Ruxlabixel ri Dios pa kanimaꞌ1 Quinchꞌaꞌt ucꞌ alak hermanos, ri cꞌo

naꞌoj alak puwi takanic. Etaꞌam cꞌu alakwaꞌ: Ri takanic xew cꞌo uchukꞌab puwi junaticawex echiriꞌ wa ticawex cꞌa cꞌaslic. 2 Epachaꞌ juna ixok cꞌulanic. Rire cꞌo chuxeꞌri tzij re ri cꞌulaniquil. Ruma cꞌu waꞌ cꞌopukꞌab ri rachijil xalokꞌ cꞌa cꞌas ri rachijil.Noꞌj we xcam rachi, rixok na jinta chipukꞌab ri rachijil. 3 Jecꞌulaꞌ riꞌ, we rixokcuyoj rib rucꞌ jun chic achi yey cꞌa cꞌas rirachijil, riꞌ cabiꞌx che e jun ixok na jusucꞌta rubinic ma camacun chirij ri tzij re ricꞌulaniquil. Noꞌj we xcam ri rachijil, rixokquel chuxeꞌ rutakanic wa tzij; na camacunta cꞌu riꞌ chirij ri cꞌulaniquil we cacꞌuliꞌ rucꞌjun chic achi.

4 Jecꞌulaꞌ ralak alak nu hermanos, cami-nak chi alak chwach tak ri Tzij Pixab rumarucamic ri Cristo. Waꞌ queꞌelawi na e ta chiri Tzij Pixab ri catakan pawiꞌ alak. Rumacꞌu riꞌ, utz cuꞌan alak re jun chic, waꞌ e riCristo, ri xcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak.Jecꞌulaꞌ ri kabinic lic cꞌo cutikoj chwach riDios ruma oj cꞌo pukꞌab ri Cristo. 5Ma ojer-tan echiriꞌ cꞌa oj cꞌo pamac, ri rayinic nautzta uwach xcꞌojiꞌ uchukꞌab puwi ri kacuerpo.Ma echiriꞌ ri Tzij Pixab xukꞌalajisaj chike saꞌri na utz taj, e más xkarayij cakaꞌan ri nautz taj. Yey ri xutikoj waꞌ chike e xojucꞌambi pa camic. 6 Noꞌj woꞌora na oj jinta chichuxeꞌ ri kꞌatbal tzij re wa tzij, ma pachaꞌ ojchi caminak che ri cꞌo pakawiꞌ ojertan. Ecꞌuwoꞌora riꞌoj cakalokꞌnimaj ri Dios rucꞌ juncꞌacꞌ kabinic ruma ruchukꞌab ri Ruxlabixelpa kanimaꞌ, yey waꞌ na e ta chi pachaꞌ rikabinic ojertan echiriꞌ xkaj cakaꞌan jusucꞌche kib chwach ri Dios ruma ri cakatakejtakanic.

Rutzij Upixab ri Dios cukꞌalajisaj saꞌ tak rikamac

7¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri cakabiꞌij? ¿E neba queꞌelokri Tzij Pixab na utz taj ma cucꞌam lo ri mac?¡Na e ta cꞌana riꞌ! Ma riꞌin xinwetaꞌmaj saꞌri mac ruma ri Tzij Pixab; yey we tamajiri Tzij Pixab, na canwetaꞌmaj ta cꞌu riꞌ saꞌri mac. Ma riꞌin na wetaꞌam taj we macri rayinic we tamaji ri Tzij Pixab cubiꞌij:«Marayij uwach ri na awe taj.»✡ 8 Ruma

✡ 7:7 Éx. 20:17

Page 235: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 7:9 232 Romanos 8:7cꞌu riꞌ ri takanic, ri mac cucꞌosoj ronojeitzel rayinic chupa ri wanimaꞌ. We tamajicꞌu ri takanic, ri mac na jinta uchukꞌabpanuwiꞌ. 9 E ri petinak lok echiriꞌ riꞌincꞌamajaꞌ canmaj usucꞌ ri Tzij Pixab, na jintacꞌo cubisoj nucꞌuꞌx che. Pero xopon junkꞌij echiriꞌ xinwetaꞌmaj saꞌ ri takanic reri Tzij Pixab panuwiꞌ. Cꞌa chiriꞌ cꞌu riꞌxumaj uchukꞌab ri mac panuwiꞌ; y xinmajcꞌu usucꞌ in caminak chwach ri Dios rumari numac. 10 E chinuwach riꞌin, ri takanicre ri Tzij Pixab e cayaꞌw cꞌaslemal; noꞌjri xuya chwe riꞌin, e ri camic. 11 Ma rimac e xuchapabej ri takanic y rucꞌ cꞌu waꞌ,xinusoco y jelaꞌ xucꞌam lo ri camic panuwiꞌ.12Cakꞌalajin cꞌu riꞌ ri Tzij Pixab re ri Dios licsanto yey tak ri takanic re ri Tzij Pixab licsanto, lic jusucꞌ y lic utz.

13 Pero ¿e nawi queꞌelok e ri utz xucꞌamlo camic panuwiꞌ? ¡Na e ta riꞌ! Ma ri mace xuchapabej ri utz y rucꞌ waꞌ xucꞌam locamic panuwiꞌ. Ruma cꞌu riꞌ ri takanic reri Tzij Pixab, xa jumul cakꞌalajinic lic itzeluwach ri mac.

Katuquel riꞌoj na cakachꞌij ta uchukꞌab rimac

14 Ketaꞌam chi cꞌut, ri Tzij Pixab petinakrucꞌ ri Dios. Noꞌj riꞌin xa wekam wulewalnupoklajil, yey in yaꞌtal cꞌu pukꞌab ri mac.15 Na canꞌan ta cꞌu riꞌ ri cuaj riꞌin canꞌano;ma e ri tzel canwilo, e canꞌan riꞌ. Lic nacanmaj ta cꞌu usucꞌ suꞌbe canꞌan waꞌ. 16Yeyechiriꞌ e canꞌan ri na cuaj taj, cannaꞌ cꞌu riꞌchinucꞌuꞌx na utz ta ri quintajin che uꞌanic.Rucꞌ cꞌu riꞌ waꞌ canjiquibaꞌ uwach lic utzri takanic re ri Tzij Pixab. 17 Jelaꞌ cꞌu riꞌ epachaꞌ na in ta ri quinꞌanaw re ri na utz taj,ma e catakan ri mac pa wanimaꞌ. 18 Riꞌinlic wetaꞌam, wa in ticawex na jinta cꞌanautz chwe we na jinta ri Dios wucꞌ. Matob cuaj canꞌan ri utz, pero nutuquel nacanrik ta uꞌanic waꞌ. 19 Ma na canꞌan ta riutz, ri lic cuaj canꞌano; e lic canꞌan ri nautz taj, ri na cuaj taj canꞌano. 20 Jecꞌulaꞌriꞌ, we e canꞌan ri na cuaj taj, riꞌ na in tari quinꞌanaw re, ma e ri mac catakan pawanimaꞌ ri caꞌanaw re. 21 Jecꞌulaꞌ tob liccuaj canꞌan ri utz, e ri na utz taj ri catakanpanuwiꞌ. 22Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, cunaꞌ ri wan-imaꞌ e lic chom rutakanic Rutzij Upixabri Dios y lic quinquiꞌcot che waꞌ. 23 Perocannaꞌo cꞌo jun chic tzij catakan chwi rinucuerpo; waꞌ e ruchukꞌab ri mac. Ecꞌu waꞌ

cachꞌoꞌjinic chaꞌ na cancoj ta utzij ri cubiꞌijri nunaꞌoj y jecꞌulaꞌ inyututal pamac. 24 ¡Lictokꞌoꞌ nuwach riꞌin! ¿China quesan we riꞌinpukꞌab ri na utz taj cꞌo chwe, ri quincꞌamawbi pa camic? 25 Lic cantioxij che ri Dios,ma xew Rire catoꞌw weꞌin, yey cuꞌan waꞌruma ri Jesucristo, ri Kanimajawal. Jecꞌulaꞌcanmaj usucꞌ lic chirajawaxic canya wibpukꞌab rutakanic Rutzij Upixab ri Dios; noꞌjechiriꞌ canya wib pukꞌab ri rayinic re rinucuerpo, riꞌ e catakan ruchukꞌab ri macpanuwiꞌ.

8Ri Ruxlabixel ri Dios e cojutoꞌ che ri kabinic

kasilabic1 Ecꞌu woꞌora na jinta chi kꞌatbal tzij re

camic paquiwi janipa ri e cꞌo pukꞌab ri Kan-imajawal Jesucristo; waꞌ e ri na quitakem tachi ri rayibal re ri na utz taj, ma e quitakemsaꞌ ri caraj ri Ruxlabixel ri Dios chique.2 Ma ri Ruxlabixel ri Dios cuya chomilajcꞌaslemal ruma ri Kanimajawal Jesucristo,y e rutakanic ri Ruxlabixel ri Dios pa kan-imaꞌ ri xojesan lo chupa ruchukꞌab ri macy ri camic. 3 Yey rutakanic ri Tzij Pixabna jinta uchukꞌab re cojresaj lo pukꞌab rimac, ma riꞌoj oj ticawex na jinta kacowilchwa ri mac. Ecꞌu ri na xuchꞌij ta uꞌanicri Tzij Pixab, ri Dios xuꞌano echiriꞌ xutaklo Rucꞌajol che ruwachulew tojbal re rikamac, y xuꞌan ticawex che jelaꞌ pachaꞌriꞌoj, noꞌj Rire na xmacun taj. Jecꞌulaꞌ, rumarucamic jun ticawex, waꞌ e ri Jesús, ri Diosxukꞌat tzij puwi ri kamac. 4 Xuꞌan cꞌu waꞌchaꞌ utz cojbin jusucꞌ chwach ri Dios jelaꞌpachaꞌ ri cubiꞌij ri Tzij Pixab; ma riꞌoj nae ta chi katakem ri rayibal re ri na utz taj,e katakem saꞌ ri caraj ri Ruxlabixel ri Dioschike. 5 Ma e tak ri quiyaꞌom quib che takri rayibal re ri quitiꞌjil, e caquiya quinaꞌojpuwi ri rayibal na chom taj. Noꞌj janipari quiyaꞌom quib pukꞌab ri Ruxlabixel riDios, riꞌ e quiyaꞌom quinaꞌoj puwi janipari caraj ri Ruxlabixel ri Dios. 6 Ma we elic cakaya kanaꞌoj puwi tak ri rayibal re rikatiꞌjil, riꞌ camic ri cucꞌam lo chike. Noꞌjwe e lic cakaya kanaꞌoj puwi janipa ri carajri Ruxlabixel ri Dios chike, riꞌ cucꞌam locꞌaslemal y utzil chomal chike. 7 E janipa riquiyaꞌom quinaꞌoj xew puwi tak ri rayibalre ri quitiꞌjil, riꞌ e aj retzelal cꞌuꞌx chirij ri

Page 236: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 8:8 233 Romanos 8:29Dios. Ma rique na cacaj taj caquiya quibche uꞌanic ri Tzij Pixab re ri Dios, yey nacaquichꞌij tane uꞌanic waꞌ. 8 Ecꞌu ri Dioslic na cucꞌul ta ucꞌuꞌx ri quibinic quisilabicjanipa ri quiyaꞌom quib chupa ri rayibal reri na utz taj.

9Noꞌj ralak na yaꞌom ta chi ib alak chupawaꞌ wa rayibal, ma e yaꞌom ib alak pukꞌab riRuxlabixel ri Dios, we pakatzij wi cꞌo Rirepa animaꞌ alak. Yey we cꞌo cꞌu junok najinta ri Ruxlabixel ri Cristo pa ranimaꞌ, waꞌwa ticawex na re ta ri Cristo. 10 Noꞌj wecꞌo ri Cristo pa animaꞌ alak, riꞌ cꞌo chomilajcꞌaslemal alak ruma ri uꞌanom alak jusucꞌchwach ri Dios, tob ri cuerpo alak cacamnaruma ri mac. 11 We cꞌo cꞌu pa animaꞌ alakri Ruxlabixel ri Jun xucꞌastajisaj lo ri Kani-majawal Jesucristo chiquixoꞌl ri ecaminak,riꞌ cꞌo jun kꞌij Rire cuya jun cꞌacꞌ cꞌaslemalche ri cuerpo alak yey cuꞌan waꞌ ruma riRuxlabixel cꞌo pa animaꞌ alak.

12 Ruma cꞌu laꞌ, hermanos, chirajawaxice cakaꞌan ri utz y makaꞌan ri na utz taj,ma riꞌoj na oj jinta chi pukꞌab tak ri ray-ibal re ri katiꞌjil. 13 Ma we yaꞌom ib alakchupa waꞌ, riꞌ e cucꞌam lo ri camic pawiꞌalak. Noꞌj we rucꞌ rutoꞌbal ri Ruxlabixelri Dios cacamisaj alak tak ri rayibal re ritiꞌjil alak, riꞌ cꞌo cꞌaslemal alak chwach riDios. 14Ma conoje ri cacꞌam quiwach rumari Ruxlabixel ri Dios, riꞌ e ralcꞌoꞌal ri Dios.15 Yey ri Ruxlabixel ri Dios xcꞌul alak, nae ta cuya tanchi alak chi xiꞌin ib; ma ecuꞌan ralcꞌoꞌal ri Dios che alak, y jelaꞌ utzcakabiꞌij che ri Dios: «¡Tat, Lal Nukaw!»16 Ecꞌu ri Ruxlabixel ri Dios ri cajiquibanuwach pa kanimaꞌ: Riꞌoj oj chi ralcꞌoꞌal riDios. 17 Yey ruma cꞌu oj ralcꞌoꞌal ri Dios,cakacꞌul ri biꞌtisinic uꞌanom ri Dios chiqueri ralcꞌoꞌal, yey cakacꞌul cꞌu waꞌ junam rucꞌri Cristo. Pero lic chirajawaxicwi cakatij nacꞌax woꞌora pachaꞌ ri xicꞌow wi Rire, chaꞌjelaꞌ chikawach apanok, oj jun pa ri yacbalukꞌij Rire.

18 Yey chinuwach riꞌin ri cꞌaxcꞌobiccakatij riꞌoj woꞌora na cuꞌmaja ta qꞌuenokrucꞌ runimal uchomalil ri Dios, ri cakꞌalajinkucꞌ chikawach apanok. 19 Ma e janipatak ri ꞌanatal ruma ri Dios lic royeꞌem chicjampalaꞌ cakꞌalajin quiwach ri e ralcꞌoꞌalri Dios. 20 Ma ri kꞌatbal tzij xuꞌan ri Dios

paquiwi ri ticawex, xtzak ne puwi tak riꞌanatal ruma ri Dios. Y ruma cꞌu riꞌ, nae ta chi uꞌanom pachaꞌ ri uchꞌobom lo riDios che ri jekebal lok. E tak cꞌu ri ꞌanatalruma ri Dios na xraj taj cayaꞌiꞌ chuxeꞌ wakꞌatbal tzij; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, e ri Dios xuyachuxeꞌ waꞌ. Pero e janipa tak ri ꞌanatalruma ri Dios, cꞌa royeꞌem ri kꞌij echiriꞌ riDios cuyijbaꞌ na ronoje waꞌ. 21Ma copon najun kꞌij e janipa tak ri ꞌanatal ruma ri Dios, elaꞌ junamcucꞌ ri e ralcꞌoꞌal ri Dios, quebesaxna lo chupa ri cꞌaxcꞌobic y pukꞌab ri camicyey cayaꞌiꞌ cꞌu unimal chomalil chique.

22 Ketaꞌam cꞌut, e janipa ri ꞌanatal rumari Dios, e pachaꞌ cajilow pa cꞌaxcꞌobic, jelaꞌpachaꞌ cuꞌan juna ixok echiriꞌ cutzir uwachrucꞌ uchꞌutiꞌn.✡ 23 Y na xew ta cꞌo pa cꞌaxjanipa ri ꞌanatal ruma ri Dios, ma jelaꞌ coj-jilow pa cꞌax konoje riꞌoj, ri yaꞌtal chi chikeri nabe sipanic ubiꞌtisim ri Dios, waꞌ e riRuxlabixel ri Dios pa kanimaꞌ. Yey lic cꞌacꞌo ne ri koyeꞌem. E lic cakarayij copon rikꞌij echiriꞌ ri Dios cukꞌalajisaj kawach oj ral-cꞌoꞌal Rire y caresaj cꞌu ri kacuerpo pukꞌabri cꞌax y ri camic. 24Ma echiriꞌ xojcolobeta-jic, xujek cacubiꞌ pana kacꞌuꞌx che cakacꞌulna ri biꞌtisim lo chike ruma ri Dios y cꞌakoyeꞌem waꞌ. Yey we cakabiꞌij cꞌo koyeꞌem,e queꞌelawi riꞌ cꞌamajaꞌ cakacꞌul ri koyeꞌem.Mawe jun ucꞌulum chi ri royeꞌem, ¿suꞌchaccꞌu riꞌ cꞌa caroyꞌej? 25Noꞌj we riꞌoj cakoyꞌejna ri cꞌamajaꞌ cakilo, lic chirajawaxic cꞌuriꞌ cakachukꞌubej kib che royꞌexic waꞌ rucꞌcubulibal kacꞌuꞌx.

26 Jecꞌulaꞌ, ri Ruxlabixel ri Dios coju-toꞌo echiriꞌ na jinta kacowil, ma riꞌoj nacakarik ta utzꞌonoxic saꞌ ri cajawax che rikacꞌaslem; pero Rire lic cachꞌaw pakawiꞌchwach ri Dios rucꞌ jilowem na carikitajta cꞌana ubiꞌxiquil. 27 Ecꞌu ri Dios, ricaril ronoje ri cꞌo pa kanimaꞌ, Rire liccumaj usucꞌ saꞌ ri caraj ri Ruxlabixel, ma riRuxlabixel cachꞌaw pakawiꞌ e chirij ri carajri Dios chike riꞌoj ri oj re ri Dios.

Ruma ri Cristo cakachꞌij uchukꞌab ronoje28 Ketaꞌam cꞌut, janipa ri cꞌax quenaꞌw

re ri Dios, e tak ronoje ri quebicꞌow chupacatoꞌbic chaꞌ cꞌo cutikoj chique, waꞌ echique janipa ri esiqꞌuim ruma ri Dios recaquiꞌan ri caraj Rire. 29 Ma ri Dios ojer-tan lo riꞌ xuchꞌobo e cꞌo ri quebuchaꞌo re

✡ 8:22 Jn. 16:21

Page 237: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 8:30 234 Romanos 9:11quebuꞌana pachaꞌ Rucꞌajol, chaꞌ e Rire rinabe chiquixoꞌl ruqꞌuiyal e ralcꞌoꞌal ri Dios.30Yey tak waꞌ wa cꞌo uchꞌobom lo paquiwiꞌ,xebusiqꞌuij cꞌu riꞌ. Ecꞌu wa xebusiqꞌuij,xuꞌan jusucꞌ chique. Yey ri xuꞌan jusucꞌchique, e xutacꞌabaꞌ uwa quikꞌij.

31 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri cakabiꞌij che waꞌ? Weri Dios cꞌo kucꞌ, ¿china ri cꞌo pukꞌab cuyacrib chikij? ¡Na jinta junok! 32 Yey ri Diosna xuxuꞌyaj tane Rucꞌajol chike, ma xuyalok chaꞌ coꞌlcam che ruwachulew kumakonoje ri oj aj mac. ¿Na cuya ta camiriꞌ chike junam rucꞌ Rucꞌajol, ronoje ricajawax chike? ¡Cuyaꞌo! 33 ¿China ri cꞌopukꞌab cucoj quimac ri ebuchaꞌom ri Dios?¡Na jinta junok! Ma ri Dios e caꞌanaw jusucꞌchique. 34 ¿China ri cꞌo pukꞌab cukꞌat tzijpakawiꞌ? ¡Na jinta junok! Ma ri Cristocachꞌaw pakawiꞌ chwach ri Dios, yey e Rireri xcam kuma riꞌoj. Y na xew ta waꞌ, maxcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak y woꞌoratzꞌul puwiquikꞌab ri Dios.

35 ¿Cꞌo neba quesan keꞌoj chupa ri rutzilucꞌuꞌx ri Cristo? ¡Na jintaj! Ma tob capecꞌaxcꞌobic o paxibal cꞌuꞌx pakawiꞌ, tob co-jternabex rucꞌ cꞌax, tob na jinta kawa y najinta kakꞌuꞌ, tob catewun cꞌax pakawiꞌ ocojcamisax rucꞌ espada, ¡na jinta cꞌo coje-san chupa! 36 Ma jewaꞌ ri tzꞌibital can paRuchꞌaꞌtem ri Dios:Uma Rilal ꞌanom chike xaki catewun ri

camic pakawiꞌ;ꞌAnom chike pachaꞌ ri caꞌan che ri bexex

echiriꞌ cacꞌam bi pa camic Sal. 44:22cachaꞌ. 37 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, lic cakachꞌijuchukꞌab ronoje ruma ri Jun lic cꞌax xoju-naꞌo.

38 Ruma cꞌu laꞌ, riꞌin lic nujiquibamuwach na jinta cꞌana cojesan chirij rirutzil ucꞌuꞌx ri Dios. Na cojresaj tajtob ne e ri camic o ri cꞌaslemal, tobne e ri ángeles, ri cꞌo quiwach y ri cꞌoquichukꞌab. Na cojresaj taj tob ne e ri co-jtajin che ucꞌulumaxic woꞌora o ri cakacꞌu-lumaj chikawach apanok, 39 tob ne e ri e cꞌolo cꞌa che ruwa caj o ri e cꞌo lo cꞌa chuxeꞌrulew. Na jinta cꞌu cꞌo ꞌanatal ruma ri

Dios cojesan chirij ri rutzil ucꞌuꞌx, ri xkacꞌulruma ri Cristo Jesús, ri Kanimajawal.

9Ri tinamit Israel chaꞌtal ruma ri Dios

1 Lic katzij wa cambiꞌij che alak, ma inre ri Cristo y na canꞌan ta rakꞌubal. Liccunaꞌ cꞌu nucꞌuꞌx katzij ri cambiꞌij, ma eri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios cacꞌamawuwach ri nunaꞌoj. 2Katzij cꞌut riꞌin lic quim-bisonic y ri cꞌax cꞌo chinucꞌuꞌx na quicꞌowtaj 3 ruma ri quiꞌanom ri e aj Israel, ri katz-kachakꞌ kib cucꞌ. Canya ne wib e quincꞌojiꞌriꞌin chuxeꞌ ri kꞌatbal tzij re ri Dios y na eta rique, tob na jinta chi re ri Cristo chwe,we ta ne rucꞌ waꞌ quecolobetaj rique. 4Maraj Israel e utinamit ri Dios, yey e riqueri xebuchaꞌ ri Dios re quebuꞌan ralcꞌoꞌalchique;✡ xucꞌut cꞌu runimal uchomalilchiquiwach y xuꞌan tzij cucꞌ. Chique riquexyaꞌtaj wi Rutzij Upixab y xcꞌut chiquesuꞌanic calokꞌnimax ukꞌij ri Dios pa sakilwi. Yey tak rubiꞌtisinic ri Dios uꞌanom, querique. 5 Rique e calcꞌoꞌal can ri kamam liccꞌo quiwach ojertan.* Yey chique cꞌu riqueupetebem wi ri Cristo, Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios,ri xcꞌun che ruwachulew y xuꞌan ticawex.YeyRire eDios puwi ronoje tak ri cꞌolic. ¡Najinta utakexic lic nim ukꞌij! ¡Amén!

6 ¿Na uꞌanom ta neba ri Dios ri ubiꞌtisimche rutinamit Israel?† Pero na conoje tari e ralcꞌoꞌal can ri Israel‡ e sakil utina-mit ri Dios. 7 Na xa ta ruma quipetebemche ri Abraham, e ralcꞌoꞌal ri Dios.§ Majewaꞌ xubiꞌij ri Dios che ri Abraham: «Xewche racꞌajol Isaac caquipetebej wi lo rawal-cꞌoꞌal»✡ xchaꞌ. 8 Na conoje ta cꞌu riquipetebem che ri Abraham, e ralcꞌoꞌal riDios; ma xew e ralcꞌoꞌal ri Dios ri quebalaxchirij rubiꞌtisinic Rire. 9 Ma ri biꞌtisinicxuꞌan ri Dios che ri Abraham e waꞌ: «Jewaꞌpa jun junab quincꞌun tanchic, yey ecꞌu riꞌrawixokil Sara cꞌo chi jun ralab»✡ xchaꞌ.

10 Y na xew ta waꞌ, ma echiriꞌ ruma rikamam Isaac ri Rebeca xcanaj yewaꞌ ixok,xebumatzej eyoꞌxab. 11 Yey cꞌamajaꞌ nequebalax rique y cꞌamajaꞌ ne caquiꞌan ri

✡ 9:4 Éx. 4:22 * 9:5 Waꞌ e ri Abraham, ri Isaac y ri Jacob. † 9:6 Tob e qꞌui ri e aj Israel na xquicoj taj we riJesús e Uchaꞌoꞌn lo ri Dios, waꞌ na e ta queꞌelawi na jinta uchac ri xubiꞌtisij lo ri Dios chique. Gn. 12:3; Gl. 3:8 ‡ 9:6“Israel” e biꞌaj xucoj ri Dios che ri Jacob. Rire e ucꞌajol ri Isaac y umam ri Abraham. § 9:7 Na xew ta ri Isaac e ucꞌajolri Abraham, ma xecꞌojiꞌ jujun chic ucꞌajol. Gn. 25:1-2,12 ✡ 9:7 Gn. 21:12 ✡ 9:9 Gn. 18:10

Page 238: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 9:12 235 Romanos 9:29utz o ri na utz taj echiriꞌ ri Dios xuchaꞌjun chique. Jecꞌulaꞌ cakꞌalajinic e cuꞌana najanipa ri uchꞌobom lo ri Dios; y waꞌ na e taruma ri caquiꞌan ri winak, ma pukꞌab Rirecꞌo wi cuchaꞌo china ri caraj cusiqꞌuij. 12Mari Dios xubiꞌij che ri Rebeca: «Ri chakꞌixel ecacꞌojiꞌ más uwach chwa ri atzixel»✡ xchaꞌ.13 Jecꞌulaꞌ cuꞌana pachaꞌ ri tzꞌibital canpuwiri ubiꞌim lo ri Dios:E ri chakꞌixel Jacob ri cꞌax xinnaꞌo;noꞌj ri atzixel Esaú, tzel xinwilo Mal. 1:2-3xchaꞌ.

Pukꞌab ri Dios cꞌo wi china ri cuchaꞌo14 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri cakabiꞌij riꞌoj puwi waꞌ?

¿E nawi na jusucꞌ ta ri cuꞌan ri Dios? ¡Na e tariꞌ! 15Ma jewaꞌ xubiꞌij ri Dios che ri Moisésojertan:We cꞌo junok cuaj Riꞌin cantoꞌo ruma ri

rutzil nucꞌuꞌx,e riꞌ ri cantoꞌo.

Y we cꞌo junok cuaj Riꞌin cancꞌut ri cꞌax-naꞌbal nucꞌuꞌx che,

che riꞌ rire cancꞌut wi ri cꞌaxnaꞌbalnucꞌuꞌx Éx. 33:19

xchaꞌ. 16 E uwariꞌche echiriꞌ cꞌo caraj cuyari Dios che juna ticawex, na e ta ruma liccacha ucꞌuꞌxwa ticawex che o ruma lic cutijukꞌij chaꞌ cꞌo cucꞌulu; ma e ruma ri cꞌax-naꞌbal ucꞌuꞌx ri Dios. 17 E pachaꞌ ri tzꞌibitalcan chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios echiriꞌ riDios xubiꞌij che ri faraón: «Riꞌin xinꞌantakanel chawe chaꞌ cancꞌut ri nuchukꞌabpawiꞌ riꞌat y chaꞌ catzijox cꞌu ri nubiꞌ cheronoje ruwachulew»✡ xchaꞌ. 18 Kꞌalaj cꞌuriꞌ ri Dios ruma ri cꞌaxnaꞌbal ucꞌuꞌx cutoꞌchina ri caraj cutoꞌo. Yey we Rire carajcuꞌan pachaꞌ abaj che ri ranimaꞌ junok, jelaꞌcuꞌan che.

19 Laj cꞌo cꞌu junok jewaꞌ cubiꞌij chwe:«We na jinta junok cachꞌijow ukꞌatexic ja-nipa ri caraj ri Dios, ¿suꞌbe cꞌu riꞌ ri Dioscucoj quimac ri ticawex we rique xew ecaquiꞌan ri xebutak Rire che?» 20 Ecꞌu riꞌincancꞌul uwach: «Achi, ¿saꞌ co rawach riꞌatchaꞌ catyajan chirij ri Dios? Ma na utz tajwe ri xaro ulew cubiꞌij che ri caꞌanaw re:¿Suꞌchac jewaꞌ xꞌan la chwe?» 21 E ri cacha-cun rucꞌ xokꞌoꞌl, ¿na jinta neba pukꞌabcuꞌan rucꞌ ri xokꞌoꞌl saꞌ ri caraj cuꞌano? Mawe Rire caraj che ri xokꞌoꞌl cuꞌan queb xun,jun lic xa kꞌalaj pa cachapabex wi y ri jun

chic xa tob pa cachapabex wi, e cuꞌan riꞌ.22 Jecꞌulaꞌ riꞌ ri Dios cꞌo pukꞌab saꞌ ri carajcuꞌan cucꞌ ri winak. ¿Saꞌ cꞌu cakabiꞌij weri Dios xraj cucꞌut ri royowal y ri unimaluchukꞌab paquiwi raj maquib yey na rucꞌta cꞌu riꞌ, e xucꞌut ri unimal ucꞌuꞌx chiqueri takal chique catzak ri royowal paquiwiꞌy casach quiwach? 23 Y jelaꞌ xuꞌano cꞌu-tubal re ri unimal uchomalil. Ma xucꞌut ricꞌaxnaꞌbal ucꞌuꞌx chique ri ebuchaꞌom chiulok re quecꞌojiꞌ rucꞌ pa ri chomilaj luwarchilaꞌ chicaj. 24 Chique cꞌu ri xuꞌan wi waꞌ,xebusiqꞌuij; y riꞌoj oj jujun chique. Y waꞌ naxew ta xuꞌan cucꞌ ri e aj judiꞌab, ma xuꞌancucꞌ ri na e ta aj judiꞌab. 25 Ma jewaꞌ rixutzꞌibaj can ri kꞌalajisanel Oseas puwi rixubiꞌij ri Dios:Chique ri na e ta nutinamit ojertan,woꞌora cambiꞌij: «Riꞌix, ix nutinamit.»Y chique ri na cꞌax ta quenaꞌic,woꞌora cambiꞌij: «Riꞌin cꞌax quixinnaꞌo.»✡

Os. 2:126Y chupa cꞌu ri luwar pa xbiꞌx wi chique:

«Riꞌix na ix ta nutinamit,»chilaꞌ cꞌu riꞌ cabiꞌx na chique e ralcꞌoꞌal ri

Dios cꞌaslic. Os. 1:1027Yey jelaꞌ ri xutzꞌibaj can ri kꞌalajisanel

Isaías paquiwi raj Israel:Tob ri quiqꞌuiyal ri tinamit Israel

quebuꞌana pachaꞌ ruqꞌuiyal sanyeb cꞌochuchiꞌ ri mar,

xa e chi jumutz✡ ri quecolobetaj chique.28 Ma ri Dios Kajawxel cukꞌat tzij paquiwi

ri ticawex che ruwachulew e chirijjanipa ri ubiꞌim canok,

y cuꞌana waꞌ rucꞌ usucꞌliquil y na camayinta che uꞌanic Is. 10:22-23

xchaꞌ.29 Yey jewaꞌ xutzꞌibaj can ri kꞌalajisanel

Isaías ojertan:Ri Dios Kajawxel, ri lic cꞌo uchukꞌab puwi

ronoje,we tamaji xebucolobej can jumutz chique

ri katinamitche ri camic,

riꞌ cakacꞌulumaj pachaꞌ ri caꞌib tinamitSodoma y Gomorra, ri xsachisaxquiwach✡ Is. 1:9

xchaꞌ.RiDios cuꞌan jusucꞌ chique ri na e ta aj Israel

ruma ri cubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ✡ 9:12 Gn. 25:23 ✡ 9:17 Éx. 9:16 ✡ 9:25 1 P. 2:10 ✡ 9:27 Ro. 11:5 ✡ 9:29 Gn. 19:1-28

Page 239: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 9:30 236 Romanos 10:1530 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri cakabiꞌij che ronoje waꞌ?

Ma ojertan lok ri na e ta aj judiꞌab naxquitzucuj taj quebuꞌana jusucꞌ chwach riDios; yey woꞌora ri Dios xuꞌan jusucꞌ chiqueruma ri cubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ. 31 Noꞌjri e aj Israel lic xquitij ukꞌij quebuꞌanjusucꞌ chwach ri Dios ruma caquitakej takri takanic re ri Tzij Pixab; na rucꞌ ta cꞌuriꞌ, na xebuꞌana ta jusucꞌ chwach ri Dios.32 ¿Suꞌchac jewaꞌ xquicꞌulumaj? E rumana xcubiꞌ ta quicꞌuꞌx rucꞌ ri xuꞌan ri Dioschaꞌ cuꞌan jusucꞌ chique. Ma xquichꞌobo equebuꞌan jusucꞌ chwach ri Dios ruma tak ricaquiꞌano. Y jecꞌulaꞌ e pachaꞌ xquichik quibpuwi ri jun Abaj ri lic e cꞌo quetzak puwiꞌ.33 Ma jewaꞌ tzꞌibital can chupa Ruchꞌaꞌtemri Dios puwi wa Abaj:Cancoj cꞌu chilaꞌ Sion jun Abaj.** Is. 28:16Waꞌ lic e cꞌo tak ri caquichik quib che;y lic e cꞌo tak ri quetzak puwi wa nimalaj

Abaj. Is. 8:14-15Noꞌj janipa cꞌu ri cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ,

na queqꞌuixbesax tajma caquicꞌul na ri coyeꞌem che Rire Is.

49:23cachaꞌ.

101Cambiꞌij che alak hermanos, pakatzij wi

ri lic curayij nucꞌuꞌx y ri lic cantzꞌonoj cheri Dios paquiwi ri e aj Israel e chaꞌ riquecaquirik ri colobetajic. 2 Riꞌin cambiꞌijri wilom chique: Rique lic caquitij ukꞌijquecꞌojiꞌ chi utz chwach ri Dios, perowaꞌ nacaquiꞌan ta rucꞌ sakil naꞌoj. 3Mana cacaj tajcaquimaj usucꞌ suꞌanic ri Dios cuꞌan jusucꞌchique ri ticawex; ri cacaj e quebuꞌanajusucꞌ xa pa que rique. Y na quiyaꞌom ta cꞌuquib caꞌan jusucꞌ chique jelaꞌ pachaꞌ ri carajri Dios. 4 Yey ri Tzij Pixab catzꞌakat uwachrucꞌ ri Cristo; jecꞌulaꞌ china ri cacubiꞌ ucꞌuꞌxrucꞌ Rire, e caꞌan jusucꞌ che chwach ri Dios.

5 E puwi ri cuꞌana jusucꞌ ri ticawex rumacutakej ri Tzij Pixab, jewaꞌ xutzꞌibaj riMoisés:China ri caꞌanaw re ronoje ri cubiꞌij ri Tzij

Pixab,riꞌ cꞌo ucꞌaslemal chwach ri Dios ruma

cuꞌan waꞌ. Lv. 18:56 Noꞌj puwi ri cuꞌana jusucꞌ ri ticawexruma ri cubulibal cꞌuꞌxaj, jewaꞌ cubiꞌij paRuchꞌaꞌtem ri Dios: «Mabiꞌij pa awanimaꞌ:

¿China cꞌu ri queꞌec cꞌa chilaꞌ chicaj✡ cheucꞌamic lo ri Cristo?» 7 O «¿China cꞌu ricakaj cꞌa chupa ri siwan catzꞌirir upa cheucꞌamic lo ri Cristo chiquixoꞌl ri ecami-nak?» 8 Na cajawax taj queꞌec junok, ma¿saꞌ riꞌ ri cubiꞌij pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios?Jewaꞌ cubiꞌij:Rutzij ri Dios lic xa nakaj cꞌo wi chawe.Cꞌo chupa rawanimaꞌ y quel lo pachiꞌ. Dt.

30:14Ecꞌu chꞌaꞌtem waꞌ ri cakatzijoj riꞌoj puwiri cubulibal cꞌuꞌxaj: 9 We riꞌat cakꞌalajisajrucꞌ ruchiꞌ akul: «Ri Jesús e Wajawal» ycacoj cꞌu chupa rawanimaꞌ Rire xcꞌastaj loruma ri Dios chiquixoꞌl ri ecaminak, riꞌcatcolobetajic. 10Ma pa ri kanimaꞌ cakacojwi waꞌ chaꞌ cojuꞌan jusucꞌ chwach ri Dios;yey rucꞌ cꞌu ruchiꞌ kakul, cakakꞌalajisaj Riree Kajawal chaꞌ jelaꞌ cojcolobetajic. 11 MaRuchꞌaꞌtem ri Dios jewaꞌ cubiꞌij puwi riCristo:China ri cacubiꞌ ucꞌuꞌx rucꞌ, na caqꞌuixbe-

sax tajma cucꞌul na ri royeꞌem che Rire Is. 49:23cachaꞌ. 12 Echiriꞌ cubiꞌij «china», waꞌqueꞌelawi tob e aj judiꞌab o na e ta aj judiꞌab,ma xaki junam quiwach. Ma ri Kanima-jawal e Cajawal que conoje, tob junwi tak riquitinamit. Yey Rire cuya ri unimal rutzilucꞌuꞌx chique conoje ri caquitzꞌonoj toꞌbalque che. 13 Ma Ruchꞌaꞌtem ri Dios jewaꞌcubiꞌij:E janipa ri caquitzꞌonoj colobetajic

chupa rubiꞌ ri Kanimajawal,riꞌ quecolobetaj na Jl. 2:32cachaꞌ.

14 ¿Suꞌanic cꞌu riꞌ caquitzꞌonoj colobeta-jic chupa rubiꞌ ri Kanimajawal we na quico-jom ta rubiꞌ nabe? ¿Yey suꞌanic caquicojrubiꞌ we na quitom ta puwi Rire? ¿Yeysuꞌanic caquita ri tzijonic puwi Rire we najinta junok catzijow re chique? 15 ¿Yeysuꞌanic e cꞌo ri quetzijon puwi ri Kanima-jawal we na jinta junok catakaw bi que chaꞌcaquiꞌan wa tzijonic? E pachaꞌ ri tzꞌibitalcan chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios:¡Lic chom ri quicꞌunic ri caquicꞌam lo ri

tzijonicre ri utzil chomal,

ri quecꞌun che utzijoxic ri Utzilaj Tzij! Is.52:7

** 9:33 “Abaj”: Waꞌ queꞌelawi e ri Kanimajawal Jesucristo. 1 P. 2:6-8 ✡ 10:6 Dt. 30:12

Page 240: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 10:16 237 Romanos 11:10cachaꞌ. 16 Noꞌj na conoje ta cꞌut xecojowre ri Utzilaj Tzij xtzijox chique. E pachaꞌ rixubiꞌij can ri Isaías:Kajawal, ¿cꞌo nawi junok cojoyom re ri

katzijom chic? Is. 53:1xchaꞌ. 17 Ri cubulibal quicꞌuꞌx ri ticawexcujeko echiriꞌ caquita ri catzijox chique;yey waꞌ wa caquito, e Ruchꞌaꞌtem ri Diospuwi ri Cristo. 18 Noꞌj cantzꞌonoj cꞌut:¿Na xquita ta nawi ri Utzilaj Tzij? ¡Katzij,xquito! Ma e pachaꞌ ri cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem riDios:Che ronoje ruwachulew xtataj wi ri quikul

ri xetzijon puwi ri Dios;y ri quichꞌaꞌtem oponinak pa ronoje luwar

che ruwachulew* Sal. 19:4cachaꞌ. 19Cantzꞌonoj tanchi cꞌut: ¿Raj Israelna quetaꞌam ta nawi waꞌ? ¡Quetaꞌam! Nabena, e pachaꞌ ri xutzꞌibaj can ri Moisés puwiri xubiꞌij lo ri Dios chique raj Israel:Riꞌin canꞌan chiwe cuꞌan cꞌax icꞌuꞌx

chirij jun “tinamit” na tinamit taj;campetisaj iwoyowal chirij jun tinamit

na jinta quetaꞌam puwi ri Kꞌijsak† Dt.32:21

xchaꞌ. 20 Jecꞌulaꞌ, ri Isaías xuchꞌij ubiꞌxiquilri ubiꞌim lo ri Dios paquiwi ri na e ta ajIsrael:Xinrikitaj cꞌu cuma ri na quinquitzucuj taj,yey xinkꞌalajisaj cꞌu wib chiquiwach

ri na xinquitzꞌonobej taj Is. 65:1xchaꞌ.

21Noꞌj paquiwi raj Israel, jewaꞌ xubiꞌij lori Dios:Lic xinelaj chique jun tinamite aj palajiy tzij y e titzꞌitakchaꞌ quetzelej tanchi lo wucꞌ Is. 65:2xchaꞌ.

11Ri Dios na rokꞌotam ta rutinamit

1Ecꞌu woꞌora cantzꞌonoj: ¿E nawi xrokꞌo-taj can ri Dios rutinamit Israel? ¡Lic kꞌalajna xrokꞌotaj taj! Ma riꞌin in aj Israel, inralcꞌoꞌal can ri Abraham, in jun chique takcan ri ralcꞌoꞌal ri Benjamín;* yey riꞌin naxinokꞌotax ta can ruma ri Dios. 2Ri Dios, licojertan lo riꞌ xuchꞌob rakan cuꞌan utinamit

chique raj Israel; y cꞌa e uꞌanom woꞌora,na rokꞌotam ta can rutinamit Israel. ¿Naetaꞌam ta neba alak ri cubiꞌij Ruchꞌaꞌtemri Dios puwi ri xubiꞌij ri Elías echiriꞌ rirexchꞌaꞌt chwach ri Dios chiquij ri e aj Israel?Ma jewaꞌ xubiꞌij:3 Lal Kajawal Dios, raj Israel e xecamisan

que ri kꞌalajisanelab e lay xquiwulij tak ri altar e la.Xew chi cꞌu riꞌin in canajinak canok

y cacaj ne quinquicamisaj 1 R. 19:10, 14xchaꞌ.

4 ¿Yey saꞌ cꞌu riꞌ ri xucꞌul uwach ri Diosche ri Elías? Xubiꞌij:Na xew ta riꞌat, ma cꞌa e cꞌo chi can wukub

mil achijab ebenucolobem chaꞌquinquilokꞌnimaj Riꞌin yey rique naexuquiꞌnak ta cꞌana chwach ri tioxBaal 1 R. 19:18

xcha ri Dios che.5 Jecꞌulaꞌ woꞌora cꞌa e cꞌo chi can jumutz

chique raj Israel echaꞌtal can ruma ri uni-mal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios. 6 Yey we echaꞌtalruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios, riꞌ nae ta ruma juna chac quiꞌanom rique. Mawe ta e riꞌ, ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Diosna cajawax taj. 7 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri cakamajusucꞌ che waꞌ? Lic e qꞌui chique ri tinamitIsrael cꞌamajaꞌ caquirik ri quetajin lo cheutzucuxic, waꞌ e suꞌanic quebuꞌan jusucꞌchwach ri Dios. Noꞌj ri xerikow re, e riechaꞌom chi lo ruma ri Dios. Ecꞌu ri nicꞌajchic xꞌan pachaꞌ abaj che ri canimaꞌ. 8Ma epachaꞌ ri tzꞌibital can pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios:Ri Dios xuꞌan chique pachaꞌ cawar quiwach

chwach tak ri caraj Rire; Is. 29:10y cꞌa wakꞌij ora tob quetzuꞌnic,na caquil ta ri cucꞌut ri Dios chiquiwach;tob quetanic, na caquita ta ri cubiꞌij ri Dios

chique. Dt. 29:49E pachaꞌ ri xubiꞌij ri David ojertan paquiwiri tzel xebilow re:Ri nimak tak nimakꞌij caquiꞌano,chuꞌana pachaꞌ coꞌc y pachaꞌ raꞌal re quet-

zak chupa,y jelaꞌ queyaꞌ pa cꞌaxcꞌobic.

10 Chuꞌana cꞌu kꞌekuꞌm rupa ri quiwach* 10:18 Wa jun versículo re Salmos e cachꞌaꞌt chwi tak ri chꞌumil, ri caquikꞌalajisaj ruchukꞌab y ruchomalil ri Diosy quebilitaj pa ronoje luwar che ruwachulew. Jecꞌulaꞌ ri Pablo xujunimaj waꞌ rucꞌ rutzijoxic ri Utzilaj Tzij re ri Diosche ronoje ruwachulew. † 10:19 Chiquiwach ri e aj Israel, xew takal chique rique caquicꞌul ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios.Ruma waꞌ xpe coyowal echiriꞌ ri Dios xucꞌut ri rutzil ucꞌuꞌx chique tak ri tinamit che ruwachulew. * 11:1 Raj Israele ralcꞌoꞌal can ri Abraham, yey ri Benjamín e jun chique ri e uxiquin-umam can ri Abraham.

Page 241: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 11:11 238 Romanos 11:26chaꞌ na caquil ta ri cucꞌut ri Dios

chiquiwach;Yey canaj na canok e riꞌ xaki cꞌuyuqꞌuic chi

ri quijruma ri quekaꞌn lic al Sal. 69:22-23

xchaꞌ.Ri cꞌambal naꞌoj puwi ri cheꞌ re olivo

11 Cantzꞌonoj cꞌut: ¿Ri quitzakibal rajIsrael† e nawi chaꞌ asu na queyactaj ta chic?¡Na e ta cꞌana riꞌ! Ma ruma ri quitzakibalrique, e xcꞌun ri colobetajic chique ri nae ta aj Israel, chaꞌ jelaꞌ raj Israel caquijekcaquirayij quecolobetaj pachaꞌ ri na e ta ajIsrael. 12 Yey we ruma cꞌu ri tzakibal y rijaljobic que raj Israel, lic chom ri xquicꞌultak ri tinamit re ruwachulew, ¡macꞌuwariꞌ emás chom ri caquicꞌul tak ri tinamit echiriꞌconoje ri e aj Israel caquitzelej tanchiquitzij chwach ri Dios!

13 Cꞌo cꞌu ri cuaj cambiꞌij che alak ri naalak ta aj Israel. Riꞌin in takoꞌn re ri Jesúschique ri na e ta aj Israel. Ruma cꞌu waꞌ, liccꞌax cannaꞌ wa chac yaꞌom panukꞌab. 14Yeyri lic cuaj riꞌin chique raj Israel, ri e watz-nuchakꞌ, e caquirayij pan ri cꞌulum ralak yjecꞌulaꞌ quecolobetaj na jujun chique. 15Mawe ri tzakibal que raj Israel xuya luwar chaꞌuqꞌuiyal ticawex che ruwachulew xcꞌojiꞌutzil chomal chiquiwach rucꞌ ri Dios, ¿saꞌcꞌu riꞌ ri cucꞌam lok echiriꞌ raj Israel quecꞌultanchi ruma ri Dios? ¡E cucꞌam lo cꞌaslemalchique ri ecaminak chwach ri Dios!

16 We junok cuya pukꞌab ri Dios ri nabepam quesax che ri kꞌor, waꞌ e cꞌutubal reronoje ri kꞌor re ri Dios.✡ Yey we chomri ratzꞌayak juna cheꞌ, jenelaꞌ riꞌ chom takrukꞌab.‡

17 Ecꞌu che ri sakil cheꞌ re olivo (waꞌe queꞌelawi rutinamit ri Dios e aj Israel)xjokꞌix bi jujun ukꞌab (waꞌ e queꞌelawi rajIsrael na quicojom ta rubiꞌ ri Cristo). Yeypucꞌaxel ri xjokꞌix bi, e xnacꞌ jujun ukꞌabcheꞌ re olivo xa re pa tak juyub (waꞌ equeꞌelawi ralak hermanos, ri na alak ta ajIsrael). Ecꞌu woꞌora e pachaꞌ cacꞌul alak risakil uwaꞌal cheꞌ re olivo, ri quel lo che riratzꞌayak. 18 Pero machꞌob ne alak we máscꞌo wach ralak chiquiwa ri sakil ukꞌab ri

cheꞌ xejokꞌix bi. Ma we caꞌan nim che ibalak, micꞌow chicꞌuꞌx alak na e ta ralak ricꞌasbayom re ri ratzꞌayak ri cheꞌ, ma e ne riratzꞌayak ri cꞌasbayom e alak.

19 Laj e cꞌo jujun chixoꞌlibal alak jewaꞌcaquibiꞌij: «Jujun ukꞌab ri cheꞌ re olivoxjokꞌix bi chaꞌ jelaꞌ e cojnacꞌ can riꞌojpaquicꞌaxel» cacha alak. 20Katzij, pero waꞌxjokꞌix bi ruma na jinta cubulibal quicꞌuꞌxrucꞌ ri Kanimajawal. Noꞌj cꞌu ralak xtiquiꞌcan alak xa ruma ri cubulibal cꞌuꞌx alak rucꞌri Kanimajawal. E uwariꞌche, maꞌan nimche ib alak; e cꞌola xiꞌin ib ucꞌ alak chwachri Dios. 21 Lic chajij cꞌu ib alak, ma we riDios xujokꞌij bi tak ri sakil ukꞌab cheꞌ (waꞌe ri e aj Israel na xcubiꞌ ta quicꞌuꞌx rucꞌ riKanimajawal), jecꞌuriꞌlaꞌ cuꞌan che ralakwejelaꞌ caꞌan alak pachaꞌ ri xquiꞌan rique.

22 Chilape cꞌu alak riꞌ: Ri utzilaj rutzilucꞌuꞌx ri Dios yey rutewul ri royowal. Ma liccꞌo utewul ri royowal Rire echiriꞌ cayactajchirij ri na utz taj, jelaꞌ pachaꞌ ri xuꞌan cucꞌri xejaljobic. Noꞌj ri utzilaj rutzil ucꞌuꞌx eri cucꞌut che ralak we catiquiꞌ alak chupawa rutzil ucꞌuꞌx. Yey we na e ta cꞌu caꞌanalak riꞌ, cajokꞌix ne ubi riꞌ ralak pachaꞌ rixquicꞌulumaj rique. 23 Yey we ne ri e ajIsrael caquitzelej quitzij y cacubiꞌ quicꞌuꞌxrucꞌ ri Kanimajawal, quenacꞌ tanchi che risakil cheꞌ, ma ri Dios pukꞌab cꞌo wi cuꞌanwaꞌ. 24Ma ralak, ri xset lo alak che jun cheꞌre olivo lic rewi xa re pa tak juyub, xnacꞌcꞌu alak ruma ri Dios che ri sakil cheꞌ reolivo tob waꞌ na cheꞌul ta alak. We ri Diosxurik cꞌu unaqꞌuic alak che jun cheꞌ, lic nacꞌayew ta cꞌu riꞌ che Rire cunacꞌ tanchi risakil ukꞌab che ri cheꞌ pa petinak wi.

Ri quicolobetajic raj Israel25 Hermanos, ri Dios cꞌo ri uchꞌobom

chi lo rakan paquiwi raj Israel, yey waꞌ nakꞌalajisam ta lo ojertan. Ecꞌu woꞌora liccuaj riꞌin quetaꞌmaj ralak waꞌ chaꞌ na caꞌanta nim che ib alak. Ri quicꞌulumam rajIsrael, tob na conoje taj, e ri xꞌan pachaꞌabaj che ri canimaꞌ, ma na cacaj ta caquicojrubiꞌ ri Cristo. Yey jecꞌulaꞌ quiꞌanom cꞌaechiriꞌ catzꞌakat na ri quiqꞌuiyal ri na e ta ajIsrael caquiya quib pukꞌab ri Cristo. 26 Cꞌatecꞌuchiriꞌ conoje raj Israel quecolobetaj

† 11:11 Raj Israel xetzakic ma na xcubiꞌ ta quicꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo. ✡ 11:16 Nm. 15:17-21 ‡ 11:16 Wa quebcꞌambal naꞌoj puwi ri kꞌor y puwi ri cheꞌ queꞌelawi: Ri Abraham, ri Isaac y ri Jacob echaꞌtal ruma ri Dios. Ruma cꞌu waꞌ,ri calcꞌoꞌal can rique, e re ri Dios.

Page 242: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 11:27 239 Romanos 12:8na, ma jewaꞌ tzꞌibital can pa Ruchꞌaꞌtem riDios:Cꞌa chilaꞌ Sion cape wi ri cayolopin lo que

ri ticawexy queberesaj na cꞌu lo ri e ralcꞌoꞌal can ri

Jacob chupa ri chꞌulilaj mac.§27 Ecꞌu nutzij waꞌ canꞌan Riꞌin cucꞌechiriꞌ cancuy na ri quimac Jer. 31:33-34cacha ri Dios.

28 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, raj Israel xebuꞌanae aj retzelal cꞌuꞌxaj chirij ri Dios ruma naxcaj taj caquicoj ri Utzilaj Tzij. Ecꞌu riꞌ waꞌxuya luwar che ralak ri na alak ta aj Israelchaꞌ utz cakib alak rucꞌ ri Dios. Noꞌj ri Dioscꞌa cꞌax quebunaꞌ raj Israel ma xebuchaꞌlo ri catiꞌ-quimam ojertan. 29 Ma e janipari sipanic y ri siqꞌuibal uꞌanom ri Dios cherutinamit,✡ waꞌ na caresaj ta chi qꞌuenok.

30 Ralak ri na alak ta aj Israel, rojertanna xcoj ta alak utzij ri Dios. Noꞌj woꞌora eraj Israel ri na caquicoj ta utzij; y ruma cꞌuwaꞌ, yaꞌtal che ralak cacꞌul alak ri cꞌutubalre ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios. 31 Jecꞌuriꞌlaꞌ,woꞌora rique na quicojom ta utzij ri Dios;yey ruma ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios che ralak,chikawach apanok ri Dios cucꞌut tanchi rirutzil ucꞌuꞌx chique rique. 32 Ma ri Diosxukꞌalajisaj conoje ri ticawex junam qui-wach e aj palajiy tzij, chaꞌ jelaꞌ cucꞌut rirutzil ucꞌuꞌx chique conoje.

33 ¡Janipa lo umajom rubeyomalil yrunaꞌoj ri Dios yey tak ri retaꞌam Rire;ronojewaꞌ lic na jinta utakexic! ¡Na jinta necꞌana junok cachꞌijow umajic usucꞌ janipari uchꞌobom y ri uꞌanom Rire! 34 Ma jewaꞌcubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Dios:¿Cꞌo nawi junok umajom usucꞌ ronoje

runaꞌoj ri Dios Kajawxel?¿Cꞌo nawi junok xyaꞌw unaꞌoj Rire? ¡Na

jintaj! Is. 40:13cachaꞌ. 35Yey cubiꞌij:We cꞌo junok casipan che ri Dios,¿chirajawaxic nawi che ri Dios cuya lo ri

rajil ucꞌaxel che?¡Na chirajawaxic ta che!✡ Job 41:1136 Ma janipa tak ri cꞌolic, rucꞌ Rire petinak

wi;ma ronoje ꞌanatal ruma Rire y e re yacbal

ukꞌij Rire.

¡Lic takal cꞌu riꞌ che cayac ukꞌij na jintautakexic! ¡Amén!

12Ri sakil kabinic kasilabic ri cubul kacꞌuꞌx

rucꞌ ri Cristo1Hermanos, ri Dios lic ucꞌutum ri unimal

rutzil ucꞌuꞌx che alak. Ruma cꞌu waꞌ, liccantzꞌonoj che alak yaꞌa ronoje ri cuerpoalak pukꞌab ri Dios pachaꞌ juna kasaꞌncꞌaslic,* na jinta cꞌana chꞌul che y lic cucꞌulucꞌuꞌx Rire; ma waꞌ e ulokꞌnimaxic takaliccaꞌan ralak che. 2 Maꞌan chi e alak pachaꞌri caquiꞌan ri winak re ruwachulew wakꞌijora. E yaꞌa alak luwar che ri Dios cujalcꞌatijri naꞌoj alak y cuꞌan cꞌacꞌ che ronoje ri binicsilabic alak. Jelaꞌ cꞌu riꞌ quetaꞌmaj alak ycaꞌan alak janipa ri utz caraj ri Dios chealak; waꞌ e ri lic cucꞌul ucꞌuꞌx Rire y e ri licjusucꞌ chwach.

3Ruma cꞌu ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios,yaꞌtal lo chwe riꞌin cambiꞌij che onoje alak:Lic maꞌan nim che ib alak rucꞌ ri uyaꞌom riDios pakꞌab alak. Puwi ri yaꞌtal che alak,micꞌow uwiꞌ ri cachꞌob alak chwa ri takalche alak; e chꞌobo alak rusucꞌ puwi takri uyaꞌom ri Dios chijujunal alak ruma rixcubiꞌ cꞌuꞌx alak rucꞌ. 4 Ma jelaꞌ pachaꞌri kacuerpo xa jun uꞌanom tob lic qꞌuiuchapom wi rib, pero junwi tak ri quichacronoje ri chapayomre; 5 jecꞌuriꞌlaꞌ, riꞌoj, toblic oj qꞌui, xa jun kaꞌanom rucꞌ ri Cristo,y konoje cꞌu riꞌ cojajawax tak chikawach.6 Ecꞌu ri Dios, jalajuj tak rusipanic uyaꞌomchike chikajujunal chaꞌ cakaꞌan ruchac; waꞌe chirij tak ri caraj Rire chike ruma ri uni-mal rutzil ucꞌuꞌx. E uwariꞌche, ri yaꞌtal checakꞌalajisan puwi runaꞌoj ri Dios, chuꞌanaxew e chirij ri biꞌtal che ruma ri Dios. 7 Riyaꞌtal che lic quebutoꞌ jujun chic, e chuꞌanariꞌ. Ri yaꞌtal che cacꞌutunic, e chuyaꞌa ribche ri cꞌutunic. 8 Ri yaꞌtal che capixabanic,e chuyaꞌa rib che ri pixabanic. Ri yaꞌtalche casipanic, e chuꞌana riꞌ ri casipan rucꞌronoje ucꞌuꞌx. Ri yaꞌtal che cucꞌamquiwachjujun chic, e chuyaꞌa rib che uꞌanic waꞌ chiutz. Ri yaꞌtal che cucꞌut ri cꞌaxnaꞌbal ucꞌuꞌx,e chuꞌana riꞌ rucꞌ quiꞌcotemal.

§ 11:26 Ri Dios xujal rubiꞌ ri Jacob y xucoj “Israel” che. ✡ 11:29 Ro. 9:4-5 ✡ 11:35 1 Cr. 29:14 * 12:1Rojertan xyaꞌiꞌ chwach ri Dios kasaꞌn que awaj, yey waꞌ quecamisaxic y queporoxic. Noꞌj woꞌora ri kasaꞌn cutzꞌonoj riDios e riꞌoj, yey Rire na caraj ta ri camic keꞌoj; ri caraj e cakaya ronoje pukꞌab Rire: ri kacuerpo, ri kabinic y ri kacꞌaslem.

Page 243: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 12:9 240 Romanos 13:89 Cꞌax naꞌa ib alak pa sakil wi, na xa

ta rucꞌ queb palaj alak. Macꞌul che ribinic silabic alak ri na utz taj; e takejalak uꞌanic ri utz. 10 Chijujunal alak liccꞌax naꞌa ib alak pa sakil wi, ma chakꞌ ibalak chwach ri Kakaw. Matzucuj ri yacbalkꞌij ralak; e yaca alak quikꞌij ri jujun chic.11 ꞌAna alak ri lic alak sacꞌaj, maꞌan alak licalak xepu; e lokꞌnimaj alak ri Kanimajawalrucꞌ ronoje cꞌuꞌx alak. 12 Rucꞌ quiꞌcotemalchoyeꞌej alak janipa ri ubiꞌtisim ri Dios chealak. Chꞌija alak uchukꞌab ri cꞌaxcꞌobic capepawiꞌ alak y lic mokꞌotaj alak uꞌanic orar.13 Chetoꞌo alak ri quicojom rubiꞌ ri Cristorucꞌ tak ri cajawax chique. Tijoj ib alakche quicꞌulic chi utz janipa ri quebopon chiocho alak. 14 Tzꞌonoj alak ri rutzil ucꞌuꞌxri Dios paquiwi ri quiternabem alak rucꞌcꞌax; matzꞌonoj alak ri na utz taj paquiwiꞌ,e tzꞌonoj alak ri utz. 15 Quiꞌcota alak cucꞌri e cꞌo pa quiꞌcotemal; chokꞌa alak cucꞌri quebokꞌic. 16 Chuꞌana xa jun cꞌuꞌx alakchiwach alak. Maꞌan alak nim che ib alak;e ꞌana alak xa jun cucꞌ ri na jinta quiwach.Machꞌob alak lic cꞌo naꞌoj alak chiquiwajujun chic.

17Matzelej alak uwach ri na utz taj cuꞌanjunok chiꞌij alak. E choca alak il cheuꞌanic ri utz chiquiwach conoje ri ticawex.18 ꞌAna cꞌu alak janipa ri cꞌo pakꞌab alak chaꞌcacꞌojiꞌ alak chi utzil chomal cucꞌ conoje riticawex. 19 Ralak nu hermanos ri cꞌax can-naꞌ alak, we cꞌo caꞌanaw ri na utz taj chiꞌijalak, matzelej alak ucꞌaxel che. E yaꞌa alakpukꞌab ri Dios chaꞌ e Rire ri cayaꞌw ri tojbalre, ma jewaꞌ tzꞌibital chupa Ruchꞌaꞌtem:Panukꞌab Riꞌin cꞌo wi cankꞌat tzij

paquiwi ri quebanaw re ri na utz tajchiwij;

In cꞌu riꞌ ri quinꞌanaw ucꞌaxel chique Dt.32:35

cacha ri Dios Kajawxel. 20 Jecꞌuriꞌlaꞌ, e ꞌanaalak pachaꞌ ri cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Dios:We canum ri tzel quilow e la, yaꞌa la uwa.We catzajin uchiꞌ, yaꞌa la umikꞌinaꞌ.Ma echiriꞌ caꞌan la waꞌ, rire cujek caqꞌuix

chiwach layey cunaꞌ cꞌu rib riꞌ che ri na utz taj xuꞌan

cheꞌla† Pr. 25:21-22

cachaꞌ. 21 Maya alak luwar casocotaj alakruma ri na utz taj; e chꞌija alak uchukꞌab rina utz taj rucꞌ ri utz caꞌan alak.

13Ri kabinic chiquiwach tak raj wach re ri

tinamit1 Lic chirajawaxic chique conoje ri

ticawex e caquiya quib quetak cuma ri e ajwach re ri tinamit, ma na jinta wa takanicpaquikꞌab rique we na e ta ri Dios yaꞌyomre chique. Janipa cꞌu ri takanelab e cꞌolic,e ri Dios yaꞌyom ri takanic paquikꞌab. 2 Euwariꞌche china ri na cuya ta rib chuxeꞌri takanic que ri e aj wach re ri tinamit,riꞌ e cuyac rib chirij ri takanic cojotal canruma ri Dios. Yey e janipa ri queꞌanawre waꞌ, chiquibil quib caquitzucuj riꞌ rikꞌatbal tzij paquiwiꞌ. 3 Ma ri quetakanicna e ta cojom re caquicoj xiꞌin ib che ricuꞌan ri utz; ecojtalic re caquicoj xiꞌin ibche ri cuꞌan ri na utz taj. We caꞌaj cꞌu la nacaxiꞌij ta ib la chiquiwach ri quetakanic,e ꞌana la ri utz y jelaꞌ cayac ne kꞌij lacuma ri quetakanic. 4 Ma rique ecojotalpakawiꞌ ruma ri Dios chaꞌ caquiꞌan ri utzchike. Noꞌj we rilal caꞌan la ri na utztaj, riꞌ xiꞌij ib la chiquiwach, ma yaꞌtalpaquikꞌab rique caquiya pa cꞌax ri cuꞌan rina utz taj.* Yey e uchac ri Dios ri caquiꞌanrique echiriꞌ caquiya pa cꞌax ri cuꞌan ri nautz taj. 5 Ruma cꞌu laꞌ, lic chirajawaxiccakaya kib cojtak cuma ri e aj wach reri tinamit. Cakaꞌan waꞌ na xa ta ruma ricꞌo paquikꞌab rique cojquiya pa cꞌax, ma eruma ri cakanaꞌ chikacꞌuꞌx lic chirajawaxiccakaꞌan ri jusucꞌ. 6 Ruma ne riꞌ caꞌan ralakri tojonic tzꞌonom che ri tinamit cuma rie aj wach, chaꞌ rique utz caquiꞌan ri chacuyaꞌom ri Dios paquikꞌab. 7 Yaꞌa cꞌu alakchique chiquijujunal janipa ri takal chiquecayaꞌic. Che ri takal che caꞌan tojonic,† tojoalak. Che ri takal che cacoj utzij, cojo alakutzij. Che ri takal che cayac ukꞌij, yaca alakukꞌij.

Ri kabinic chiquiwach tak ri ticawex8 We cꞌo cꞌas la rucꞌ junok, manajtir la

che utojic. Yey konoje nenareꞌ cꞌo “kacꞌas”† 12:20 Qꞌuisbal re wa jun versículo pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “rachakꞌaꞌl cakaꞌwic catꞌubaꞌ chwi ujolom”. * 13:4“Ma yaꞌtal paquikꞌab rique caquiya pa cꞌax ri cuꞌan ri na utz taj”: Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “rumawaꞌ rique cucꞌaꞌamri espada”. † 13:7 “Tojonic”: Pa caxtila waꞌ e “tributos e impuestos”.

Page 244: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 13:9 241 Romanos 14:10chikawach, waꞌ e ri cꞌax cakanaꞌ kib. Ecꞌu rijun cꞌax cunaꞌ ri ratz-uchakꞌ, riꞌ catajin cheuꞌanic ri catakan ri Tzij Pixab re ri Dios che.9 Ma chupa ri Tzij Pixab re ri Dios cubiꞌijwaꞌ: «Matmacun chirij ri cꞌulaniquil. Mat-camisanic. Matelkꞌanic. Maꞌan rakꞌubalchirij junok. Marayij uwach ri na awetaj.»✡ Waꞌ wa takanic rucꞌ ronoje ri nicꞌajchic takanic re ri Dios, cuꞌana xa jun rucꞌwa chꞌaꞌtem: «Cꞌax chanaꞌa rawatz-achakꞌjelaꞌ pachaꞌ ri cꞌax canaꞌ awib riꞌat.»✡ 10Machina ri cꞌo rutzil cꞌuꞌxaj rucꞌ, na camacunta chirij ri ratz-uchakꞌ. E uwariꞌche echiriꞌcakacꞌut ri rutzil cꞌuꞌxaj cꞌo kucꞌ, e cojtajinche uꞌanic ri catakan Rutzij Upixab ri Diosche.

11 ꞌAna cꞌu alak ronoje waꞌ ma etaꞌamalak ri kꞌij oj cꞌo wi. We cawar kawach,chirajawaxic chojcꞌastajok,‡ ma rukꞌijol rikacolobetajic más xa nakaj chi cꞌo wi chwaechiriꞌ xkacoj rubiꞌ ri Cristo. 12 E wa ojcꞌo wi e pachaꞌ xulan chi rakꞌab y xa nakajchic casakir wi. Ruma cꞌu laꞌ makaꞌan keꞌojjanipa ri caꞌan xa xeꞌlakꞌay pa kꞌekuꞌm; ekaꞌana janipa ri takalic caꞌan pa ri Kꞌijsak.E lic kaꞌana ke che tak ri toꞌbal uyaꞌom riDios chaꞌ cakachꞌij uchukꞌab tak ri na utztaj.✡ 13 Chojbin cꞌu jusucꞌ jelaꞌ pachaꞌ ritakal chique ri quebin pa ri Kꞌijsak. Makayakib che tak nimakꞌij na utz ta uwach.Makaya kib che kꞌabaric. Makachꞌulaj rikacuerpo rucꞌ chꞌulilaj mac. Makaya kibche chꞌaꞌoj chikawach y muꞌan cꞌax kacꞌuꞌxchirij junok. 14 Ri ꞌana alak e wika ibalak che ri Kanimajawal Jesucristo; waꞌ equeꞌelawi cuꞌan alak xa jun rucꞌ Rire. Cꞌutualak waꞌ rucꞌ ri binic silabic alak y maya cꞌualak luwar catakan pawiꞌ alak ri rayibal nautz ta uwach re ri tiꞌjil alak.

14Mojchꞌoꞌjin puwi ri na il ta uwach

1 Cꞌulu alak ri jun cꞌamajaꞌ cumaj usucꞌsaꞌ ri caraj ri Dios chique ri cubul quicꞌuꞌxrucꞌ ri Cristo.* Machꞌoꞌjin alak rucꞌ xa ruma

na junam ta runaꞌoj rire rucꞌ ri naꞌoj ralak.2 Ma puwi ronoje ri yaꞌtalic re catijic, cꞌori cuchꞌob rakan utz catijiꞌ ronoje tak waꞌyey cꞌo ri cꞌamajaꞌ cumaj usucꞌ rucꞌutunicri Dios; y chwa cꞌu rire, cꞌo waꞌim emac chejun we cutijo, y ruma cꞌu riꞌ xew cutij ichaj.3 Ecꞌu riꞌ ri jun cutij ronoje, na utz taj wecucꞌak bi ukꞌij ri jun xa kꞌalaj ri cutijo. Yeyecꞌu ri jun xa kꞌalaj ri cutijo, na utz taj wecukꞌat tzij puwi ri jun cutij ronoje. Ma e riDios cꞌuluyum que waꞌ wa ticawex. 4 ¿Lalchina rilal chaꞌ cuꞌan lal aj kꞌatal tzij puwiri raj chac jun chic? Ma e ri rajaw quilowicwe utz ri cuꞌano o na utz taj. Jecꞌulaꞌpukꞌab ri Dios cꞌowi quebutoꞌ chiquijujunalri raj chac chaꞌ quetiquiꞌ chi utz chwach yeycuꞌan waꞌ rucꞌ runimal uchukꞌab.

5 Cꞌo ri cuchꞌobo cꞌo kꞌij lic il uwach reyacbal ukꞌij ri Dios chwach jujun chic kꞌij;yey cꞌo ri junam caril ronoje ri jujun kꞌij.Chiquijujunal lic chirajawaxic quetiquiꞌ chiutz che tak ri caquichꞌob rakan.† 6 Ecꞌujunok lic cuꞌan il uwach che juna kꞌij, reyacbal ukꞌij ri Kanimajawal cuꞌano. Yey ejunok chic na cuꞌan ta il uwach che waꞌwa kꞌij, ma chwach rire ronoje kꞌij e reyacbal ukꞌij ri Kanimajawal. Jecꞌulaꞌ, e rijun cutij ronoje, cutijo re yacbal ukꞌij riKanimajawal, ma cutioxij che ri Dios. Yeyri jun xa kꞌalaj ri cutijo, jelaꞌ cuꞌano macuchꞌobo rucꞌ waꞌ cuyac ukꞌij ri Kanima-jawal; y cutioxij cꞌu riꞌ che ri Dios.

7 Ma na jinta junok chike xa pa re rirecꞌaslic y na jinta junok xa pa re rire ca-camic. Ma ri cꞌaslem y ri camic pukꞌab riDios cꞌo wi. 8 We oj cꞌaslic, ri kacꞌasleme re yacbal ukꞌij ri Dios; yey we xojcamic,waꞌ re yacbal ukꞌij ri Dios. Jecꞌulaꞌ, we ojcꞌaslic o we xojcamic, oj chi re ri Kajawal.9 Ma ruma waꞌ ri Cristo xcamic y xcꞌastajlo chiquixoꞌl ri ecaminak chaꞌ jelaꞌ cuꞌanaCajawal ri ecaminak chic cucꞌ ri cꞌa e cꞌaslic.

10 Rilal, ri caꞌan che ib la lal aj kꞌatal tzijpuwi ri hermano la, ¿suꞌchac caꞌan la waꞌ?O rilal, ri cacꞌak bi la ukꞌij ri hermano la,

✡ 13:9 Éx. 20:13-17 ✡ 13:9 Lv. 19:18; Mt. 22:39 ‡ 13:11 We riꞌoj pachaꞌ oj warinak chwach ri Dios, chirajawaxiccacꞌun sak chikawach chaꞌ jelaꞌ caketaꞌmaj y cakaꞌan janipa ri caraj ri Dios chike. ✡ 13:12 Ef. 6:11 * 14:1 Pa richꞌaꞌtem griego cubiꞌij “ri cꞌamajaꞌ canimar ri cubulibal ucꞌuꞌx”. Chupa wa capítulo 14, waꞌ e queꞌelawi ri hermanoscaquichꞌob rakan cꞌo takanic lic chirajawaxic wi conoje caquitakej, ma e chiquiwach rique ronoje waꞌ wa takanic rucꞌri Dios petinak wi, tob cꞌo jujun chic hermanos caquimaj usucꞌ xa cucꞌ rachijab petinak wi waꞌ wa takanic. † 14:5Cꞌo ri na lic ta kꞌalaj we utz caꞌanic o na utz taj. Puwi tak waꞌ, chirajawaxic chikajujunal cakachꞌob chi utz suꞌbe cakaꞌanwaꞌ o suꞌbe na cakaꞌan taj. Pero na ube taj we riꞌin cancoj umac jun chic xa ruma na junam ta runaꞌoj rucꞌ ri weꞌin.

Page 245: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 14:11 242 Romanos 15:8¿suꞌchac caꞌan la waꞌ? Ma konoje cꞌo junkꞌij cojeꞌtacꞌala na chwach ri kꞌatbal tzij reri Cristo. 11 Ma jewaꞌ ri tzꞌibital can chupaRuchꞌaꞌtem ri Dios:Pakatzij wi Riꞌin in cꞌaslic, cacha ri Kajawal,y pakatzij wi, chinuwach Riꞌincaquixucubaꞌ na quib conoje ri ticawex,y rucꞌ ruchiꞌ quikul conoje caquibiꞌij

panuwi Riꞌin,xew Riꞌin in Dios✡ Is. 45:23cachaꞌ. 12 Jecꞌuriꞌlaꞌ copon jun kꞌij echiriꞌkonoje cojeꞌela chwach ri Dios y ecꞌu Rirecakꞌalajisan re we utz o na utz ta rikaꞌanom.

Muꞌan alak latzꞌanel chique jujun chic13 E uwariꞌche makaꞌan chi oj kꞌatal tzij

chikibil kib; mojuꞌan ne latzꞌanel o tzakibalche juna hermano. 14 Puwi ri yaꞌtalic recatijic, riꞌin lic wetaꞌam ruma ri Kanima-jawal Jesús y lic nujiquibam cꞌu uwach waꞌ:Ronoje utz y na chꞌul taj chwach ri Dios.Noꞌj we cꞌo junok cuchꞌobo cꞌo ri catijic“chꞌul”, riꞌ xew chwach rire chꞌul wi.‡15 Yey we ruma ri catij la, capaxij la ucꞌuꞌxri hermano la, riꞌ ri catajin la che ucꞌuticna e ta chi ri rutzil cꞌuꞌxaj. Ruma cꞌu waꞌ,lic na ube taj xa ruma ri catij la, cꞌo junokcaresaj rib chirij ri Cristo yey ruma ne rirexcam ri Cristo. 16Macꞌo cꞌu maꞌan alak werucꞌ waꞌ tzel cachꞌaꞌtibex lo ri binic silabicalak, tob ne lic utz chiwach ralak. 17 Yeychupa rutakanic ri Dios ri lic chirajawaxicwi na e ta saꞌ ri waꞌim cakatijo o saꞌ ri kayaꞌcakakumu; ma e ri cojbin jusucꞌ, ri cojcꞌojiꞌchi utzil chomal y rucꞌ quiꞌcotemal rumarutoꞌbal ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios.18 Ma e ri jelaꞌ caquilokꞌnimaj ri Cristo, riquibinic quisilabic cucꞌul ucꞌuꞌx ri Dios ychom cꞌu quilitaj cuma ri ticawex.

19 E uwariꞌche, e katakej janipa ri co-jucꞌam bi chi utzil chomal y cuya kaqꞌuiy-ibal chwach ri Dios, chaꞌ jelaꞌ cakatoꞌ kibchikawach. 20 Mawulij cꞌu alak ri chacuꞌanom ri Dios pa ranimaꞌ junok xa rumari waꞌim catij alak. Katzij, ronoje ri yaꞌtalicre catijic, na chꞌul taj. Pero na utz taj wequetzak jujun pa mac xa ruma ri cakatijo.21 Más utz we na cakatij ta tiꞌij, na cakatijta vino y macꞌo ne makaꞌano, we ruma waꞌ

juna hermano casach unaꞌoj, catzak pamaco cakꞌob ruchukꞌab chwach ri Dios. 22 Wejiquibam la uwach lic utz ri catajin la cheuꞌanic chwach ri Dios, riꞌ lic utz; pero másutz we waꞌ cacanajic xew chwach ri Diosy rilal. Lic nim ukꞌij ralaxic ri jun cunaꞌchucꞌuꞌx lic utz ri cuꞌan chwach ri Dios,ma jelaꞌ na cajawax ta che cukꞌat tzij puwiꞌchiribil rib. 23 Noꞌj we junok xa queb upacutij ri catajin che, riꞌ utuquel cucꞌam lokꞌatbal tzij puwiꞌ ma na cubul ta ucꞌuꞌxrucꞌ ri cuꞌano. Ma e janipa ri cuꞌan junokyey na cuꞌan ta rucꞌ cubulibal ucꞌuꞌx, riꞌcamacunic.

151Ecꞌu riꞌoj ri jiquil kacꞌuꞌx chwach ri Dios,

lic chirajawaxic wi quekatoꞌ ri hermanosna lic ta jiquil quicꞌuꞌx chwach ri Dios,ri cꞌamajaꞌ caquimaj usucꞌ chi utz saꞌ ricaraj ri Dios chique. Ma na utz taj wexew e cakaꞌan ri cucꞌul kacꞌuꞌx riꞌoj yeyna cojoc ta cꞌu il che ri cajawax chiquerique. 2 Chikajujunal riꞌoj e kaꞌana ricucꞌul quicꞌuꞌx ri jujun chic hermanos wewaꞌ e toꞌbal re ri quicꞌaslem chwach riDios. 3 Ma ri Cristo na xuꞌan tane ri cucꞌulucꞌuꞌx Rire.✡ Ri xucꞌulumaj e jelaꞌ pachaꞌri tzꞌibital can chupa Ruchꞌaꞌtem ri Diosechiriꞌ ri Cristo jewaꞌ xubiꞌij che ri Dios:Ri cꞌaxlaj chꞌaꞌtemxel lo chiquichiꞌ ri winak

chiꞌij la, Kakaw,panuwiꞌ riꞌin xtzak wi Sal. 69:9xchaꞌ. 4 Ma ronoje ri xtzꞌibax can ojer-tan chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios, xtzꞌibaxicre cojupixabaj y cunimarisaj kacꞌuꞌx, chaꞌjelaꞌ rucꞌ unimal kacꞌuꞌx cakoyꞌej janipari biꞌtisinic xuꞌan ri Dios chike chupaRuchꞌaꞌtem. 5 Ecꞌu ri Dios, ri aj yaꞌl unimalcꞌuꞌxaj y ri cunimarisaj kacꞌuꞌx, chuꞌanache alak xa jun cꞌuꞌx alak jelaꞌ pachaꞌri xucꞌut can ri Kanimajawal Jesucristo.6 Jecꞌulaꞌ, echiriꞌ uꞌanom chi xa jun cꞌuꞌxalak, junam cayac alak ukꞌij ri Dios, Rukawri Kanimajawal Jesucristo.

Ri Utzilaj Tzij re chinima ronoje7 E uwariꞌche, hermanos, jelaꞌ pachaꞌ ri

Cristo xucꞌul alak, jecꞌulaꞌ cꞌulu ib ralak rucꞌrutzil cꞌuꞌxaj chiwach alak re yacbal ukꞌij riDios. 8Cambiꞌij cꞌu che alak, e ri Cristo Jesús

✡ 14:11 Flp. 2:10-11 ‡ 14:14 We cꞌo junok cubiꞌij cꞌo waꞌim “chꞌul”, waꞌ e queꞌelawi rire cuchꞌob rakan e macche jun we cutijo. ✡ 15:3 Lc. 22:42 * 15:8 “Ri kacojom ri retalil re circuncisión”: Waꞌ e raj judiꞌab yey rique eralcꞌoꞌal can ri Israel.

Page 246: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 15:9 243 Romanos 15:27xoluꞌana toꞌbel ke riꞌoj ri kacojom ri retalilre circuncisión* chaꞌ coluꞌcꞌutu ri Kꞌijsakre ri Dios chikawach y rucꞌ waꞌ xujiquibaꞌuwach, lic e cuꞌana janipa rubiꞌtisinic riDios uꞌanom chique ri katiꞌ-kamam ojer-tan. 9 Xcꞌun nenareꞌ chaꞌ tak ri tinamit nae ta aj judiꞌab caquiyac ukꞌij ri Dios rumari rutzil ucꞌuꞌx chique rique, jelaꞌ pachaꞌtzꞌibital can chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios:Canyac na cꞌu kꞌij lay cambixoj ri biꞌ la

chiquixoꞌl tak ri tinamit na e ta ajjudiꞌab. 2 S. 22:50; Sal. 18:49

10Y je tanchi waꞌ xubiꞌij:Ralak ri na alak ta aj judiꞌab,lic quiꞌcota alak junam cucꞌ rutinamit ri

Dios. Dt. 32:4311Y jumul chic xubiꞌij:Onoje alak che ruqꞌuiyal quiwach tak ri

ticawexche ruwachulew,

bixoj alak rubiꞌ ri Dios,yey lic yacbej alak ukꞌij Rire. Sal. 117:112Yey jenewaꞌ xubiꞌij ri kꞌalajisanel Isaías:Cayactaj na lo ri Jun ralcꞌoꞌal can ri Isaí,†ri cacꞌun lok re catakan paquiwi ruqꞌuiyal

quiwachtak ri ticawex che ruwachulew.

Yey rique cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ Rire Is.11:10

xchaꞌ.13 Ri Dios, ri cuya chike cacubiꞌ pan

kacꞌuꞌx rucꞌ Rire, chunojisaj ri animaꞌ alakche ronoje quiꞌcotemal y utzil chomalruma cubul cꞌuꞌx alak rucꞌ Rire, chaꞌ jelaꞌ liccanimar cꞌuꞌx alak che ri oyeꞌem alak rumaruchukꞌab ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios.

Ri Pablo yaꞌtal che cutzijoj ri Utzilaj Tzijchiquixoꞌl ri na e ta aj Israel

14 Alak nu hermanos, riꞌin lic wetaꞌamchi utz e lic cꞌo rutzil cꞌuꞌx y naꞌoj alak yruma cꞌu waꞌ utz capixabaj ib alak chiwachalak. 15 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, na canxiꞌij tawib quintzꞌiban pan che alak, ma cꞌo ri cuajcancuxtaj che alak. Canꞌan cꞌu waꞌ rumari unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios yaꞌtal chwe16 chaꞌ riꞌin quinuꞌana raj chac ri Kanima-jawal Jesucristo chiquixoꞌl ruqꞌuiyal qui-wach tak ri ticawex che ruwachulew. Ecꞌuri nuchac e cantzijoj ri Utzilaj Tzij re ri Dioschique rique, chaꞌ jelaꞌ quebenuya chwach

ri Dios pachaꞌ e jun kasaꞌn lic cucꞌul ucꞌuꞌx,ꞌanom chi chom che ruma ri SantowilajRuxlabixel.

17 Ecꞌu lic quinquiꞌcot che ri nuchaccanꞌan chwach ri Dios ruma rutoꞌbal ri Kan-imajawal Jesucristo. 18 Ma na quinchꞌaꞌttane puwi ri canꞌan riꞌin, xew e quinchꞌaꞌtchwi ri uꞌanom ri Cristo wuma riꞌin; maruma ri nutzijom y nuꞌanom chiquiwachruqꞌuiyal quiwach tak ri ticawex, riquequebuꞌana e aj cojol tzij chwach ri Dios.19 Yey rucꞌ nimak tak cꞌutubal y rucꞌ ni-mak tak chac xintzijoj ri Utzilaj Tzij reri Cristo; y ri nuꞌanom e ruma ruchukꞌabri Ruxlabixel ri Dios. Xinjek cꞌu lo waꞌJerusalem, xinicꞌow lo pa tak jujun chictinamit y xinopon cꞌa Ilírico. Jecꞌulaꞌwuma riꞌin xeꞌec utzijoxic ri Utzilaj Tzij cheronoje tak waꞌ wa luwar. 20 Ecꞌu lic xinyawib che utzijoxic ri Utzilaj Tzij pa tak luwarpa na tzijom ta rubiꞌ ri Cristo, chaꞌ jelaꞌ naxiꞌntica tubi ri nuchac puwi uchac junokchic, 21 jelaꞌ pachaꞌ ri tzꞌibital can chupaRuchꞌaꞌtem ri Dios:Ecꞌu ri ticawex na jinta cꞌo xtzijox chique

puwi Rire,caquetaꞌmaj na china Rire;yey ri na quitom ta cꞌana puwi Rire,caquimaj na usucꞌ ri catzijox chique Is.

52:15cachaꞌ.

Ri Pablo caraj queꞌec Roma22E uwariꞌche, uqꞌuiyal laj xuaj quiꞌnwila

alak, pero wa nuchac inukꞌatem; 23 noꞌjwoꞌora xinqꞌuis uꞌanic waꞌ chupa tak waluwar. Yey uqꞌuiyal tan junab lic nu-rayim quiꞌnwila alak; 24 ruma cꞌu riꞌ, licnuchꞌobom chic, echiriꞌ canmaj bi nubequinꞌec España, quinicꞌow ucꞌ alak y je-laꞌ ajilam kꞌij quincꞌojiꞌ pa quiꞌcotemal ucꞌalak. Ecꞌuchiriꞌ wilom chi wach alak, utzquintoꞌ bi alak che ri nubenam cꞌa España.25 Pero woꞌora quinꞌec Jerusalem re quiꞌn-jacha jun kasaꞌn toꞌbal que ri hermanos ecꞌo chilaꞌ; 26 ma ri hermanos e aj Mace-donia, junam cucꞌ ri hermanos e aj Acaya,xquimol wa kasaꞌn que tak ri hermanose nibaꞌib e cꞌo Jerusalem. 27 Ri na e taaj judiꞌab lic pa canimaꞌ xalax wi xquiꞌanwaꞌ. Yey cꞌo ne quicꞌas caraj utzelexic cucꞌri hermanos e aj judiꞌab e cꞌo chilaꞌ, ma

† 15:12 Ri Isaí e ukaw ri rey David, yey ri Jesús e ralcꞌoꞌal can ri rey David. 1 S. 16:1; Mt. 1:6

Page 247: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 15:28 244 Romanos 16:17rique e xetzijon ri Utzilaj Tzij re ri Dioschiquiwach. Ruma cꞌu laꞌ lic ube quequitoꞌrucꞌ tak ri cajawax chique. 28 We xinutzincan rucꞌ waꞌ y nuyaꞌom chi can wa kasaꞌnpaquikꞌab ri hermanos e cꞌo Jerusalem, cꞌaecꞌuchiriꞌ canmaj bi nube quinꞌec España yquinicꞌow cꞌu ucꞌ alak. 29 Wetaꞌam cꞌu chiutz, we xinopon ucꞌ alak, na xa ta jubikꞌri cancꞌul riꞌin junam ucꞌ alak che ri rutzilucꞌuꞌx ri Cristo pakawiꞌ.

30 Hermanos, ri Ruxlabixel ri Diosuyaꞌom ri rutzil ucꞌuꞌx chike chaꞌ cꞌaxcakanaꞌ kib. Cantzꞌonoj cꞌu che alak chuparubiꞌ ri Kanimajawal Jesucristo quintoꞌalak, e ꞌana alak orar panuwiꞌ chwachri Dios. 31 ꞌAna cꞌu alak orar chaꞌ naquintzak ta paquikꞌab ri winak e cꞌo Judea,ri eyacatajinak chirij ri Kꞌijsak; y ꞌana alakorar chaꞌ ri hermanos e cꞌo Jerusalemcaquicꞌul chi utz wa kasaꞌn. 32 ꞌAna coalak orar panuwiꞌ chaꞌ e chirij ri caraj riDios quinopon na ucꞌ alak, y jecꞌulaꞌ rucꞌquiꞌcotemal quineꞌuxlan chilaꞌ ucꞌ alak.33 Ecꞌu ri Dios, ri aj yaꞌl utzil chomal, cꞌolaucꞌ onoje alak. Amén.

16Ri Pablo cuya pan rutzil quiwach ri her-

manos e cꞌo Roma1 Cantzꞌibaj pan che alak puwi ri ka her-

mana Febe, ri e cuqꞌuil raj chaquib e toꞌ-bel pa riglesia cꞌo Cencrea; rire uchꞌobomcopon ucꞌ alak. 2 Cantzꞌonoj co che alak,cꞌulu alak chi utz wa hermana pa rubiꞌri Kanimajawal Jesucristo jelaꞌ pachaꞌ ritakalic caꞌan chiquixoꞌl ri quicojom rubiꞌri Cristo. Toꞌo co alak rucꞌ tak janipa ricajawax che, ma rire lic e qꞌui ri ebutoꞌomy lic ne inutoꞌom riꞌin.

3 Yaꞌa alak rutzil quiwach ri Priscila yri Aquila, ri e wachbiꞌil pa ruchac ri Kan-imajawal Jesucristo. 4 Yey xtewun ne ricamic paquiwi rique ruma xinquitoꞌo. Euwariꞌche, na xew ta riꞌin quintioxin panchique, ma quetioxin pan conoje riglesiasque ri na e ta aj Israel.

5 Yaꞌa alak rutzil quiwach conoje ri her-manos ri caquimol quib pa cocho ri Aquilay ri Priscila.

Yaꞌa alak rutzil uwach ri Epeneto, ri liccꞌax cannaꞌo, ma e rire ri nabe xucoj rubiꞌri Cristo wara Acaya.

6 Yaꞌa alak rutzil uwach ri María, ri licchacuninak chixoꞌlibal alak.

7 Yaꞌa alak rutzil quiwach ri Andrónicoy ri Junias; ri e watz-nuchakꞌ yey xecꞌojiꞌjunam wucꞌ pa cárcel. Rique lic calokꞌoxquikꞌij chikaxoꞌl ri oj utakoꞌn ri Jesús, yeyrique xquicoj rubiꞌ ri Cristo nabe chin-uwach riꞌin.

8 Yaꞌa alak rutzil uwach ri Amplias, junhermano lic cꞌax cannaꞌ chupa rubiꞌ ri Kan-imajawal.

9Yaꞌa alak rutzil uwach ri Urbano; rire ejun kachbiꞌil pa ruchac ri Cristo.

Yaꞌa alak rutzil uwach ri Estaquis, junhermano lic cꞌax cannaꞌ riꞌin.

10 Yaꞌa alak rutzil uwach ri Apeles, ri licucꞌutum ri cubulibal ucꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo.

Yaꞌa alak rutzil quiwach conoje ri e cꞌo parocho ri Aristóbulo.

11Yaꞌa alak rutzil uwach ri watz-nuchakꞌHerodión.

Yaꞌa alak rutzil quiwach conoje ri e cꞌopa rocho ri Narciso, ri quicojom rubiꞌ riKanimajawal.

12 Yaꞌa alak rutzil uwach ri Trifena y riTrifosa; rique lic quiyaꞌom quib pa ruchacri Kanimajawal.

Yaꞌa alak rutzil uwach ri Pérsida, ri liccꞌax canaꞌic yey lic chacuninak pa ruchacri Kanimajawal.

13Yaꞌa alak rutzil uwach ri Rufo; waꞌ e junhermano lic chom rubinic usilabic chwachri Kanimajawal. Yey yaꞌa alak rutzil uwachruchu, ma rire uꞌanom pachaꞌ nuchu riꞌin.

14Yaꞌa alak rutzil quiwach ri Asíncrito, riFlegonte, ri Hermas, ri Patrobas, ri Hermesy ri jujun chic hermanos e cꞌo cucꞌ rique.

15Yaꞌa alak rutzil quiwach ri Filólogo y riJulia, ri Nereo rucꞌ ri ranab yey ri Olimpascucꞌ conoje rutinamit ri Dios e cꞌo cucꞌrique.

16Yaꞌa rutzil wach alak chiwach alak rucꞌjun sakil tzꞌubuj chiꞌaj chwach ri Dios.*

Conoje ri hermanos wara re pa tak rigle-sias re ri Cristo caquiya pan rutzil wachalak.

17 Lic cꞌu cantzꞌonoj che alak hermanos,e lic cachajij ib alak chiquiwach ri caqui-jach upa riglesia y caquicoj tzakibal chirijri sakil cꞌutunic chaꞌ e cꞌo jujun chic na

* 16:16 Ri Pablo jewaꞌ xubiꞌij ma rique e caquiꞌan waꞌ chiquiwach echiriꞌ caquiya rutzil quiwach.

Page 248: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Romanos 16:18 245 Romanos 16:27caquicoj ta ri cꞌulum chi ralak. Chiquij cꞌuwaꞌ, chesaj ib alak; 18mana e ta quitakem riCristo, e lic quitakem ri quirayibal rique. Riquichꞌaꞌtem lic chacojoꞌ y lic chom catata-jic, pero rucꞌ waꞌ quequisoc ri ticawex najinta co quinaꞌoj.

19 Lic cꞌut etaꞌmatal chi cuma conoje elic takem alak ri sakil cꞌutunic, y lic quin-quiꞌcot che alak ruma waꞌ. Yey ri cuaj chealak e lic cꞌola naꞌoj alak che uꞌanic ri utz,na che ta uꞌanic ri na utz taj. 20 Ecꞌu riDios, ri aj yaꞌl utzil chomal, na camayinta che cuyikꞌilibej uwiꞌ ri Satanás chuxeꞌ riakan alak; ma e cuya che alak ri cachꞌij alakuchukꞌab ri Satanás. Cꞌulu cꞌu alak ri uni-mal rutzil ucꞌuꞌx ri Kanimajawal Jesucristo.

21 Cuya pan rutzil wach alak ri Timoteo,ri wachbiꞌil pa ruchac ri Cristo. Jenelaꞌcaquiya pan rutzil wach alak ri e watz-nuchakꞌ Lucio, ri Jasón y ri Sosípater.

22 Yey riꞌin in Tercio, ri quintajin cheutzꞌibaxic waꞌ wa carta e chirij ri cubiꞌij riPablo che alak, canya pan rutzil wach alakpa rubiꞌ ri Kanimajawal.

23 Ri Gayo cuya pan rutzil wach alak;rire inucꞌulum pa rocho y uyaꞌom chiqueconoje ri hermanos ri e aj wara caquimolquib pa rocho. Jenelaꞌ cuya pan rutzilwach alak ri Erasto, ri aj cꞌolol puak re watinamit; jenelaꞌ ri hermano Cuarto cuyapan rutzil wach alak.

24Ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri KanimajawalJesucristo cꞌola ucꞌ onoje alak. Amén.

Ri Pablo cuyac ukꞌij ri Dios25 Kayaca cꞌu ukꞌij ri Dios, ri cꞌo pukꞌab

cutiquibaꞌ alak chi utz chupa ri Utzilaj Tzijre ri Kanimajawal Jesucristo, ri nutzijomlok. Waꞌ e puwi ri na ukꞌalajisam ta lori Dios ojertan, 26 yey ecꞌu woꞌora xkꞌala-jisax chikawach. Jecꞌulaꞌ cakꞌalajin chiutz ri tzꞌibital can puwi ri Kꞌijsak chupaRuchꞌaꞌtem ri Dios cuma ri kꞌalajisanelab.Ri Dios, ri na jinta utakexic rucꞌaslemal,e xtakan che catzijox ri Kꞌijsak puwi riCristo chique conoje ruqꞌuiyal quiwach takri ticawex e cꞌo che ruwachulew. Xuꞌancꞌu waꞌ chaꞌ rique caquetaꞌmaj wa Kꞌijsak,caquicoj utzij Rire y cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ.27Xa jun ri Dios cꞌolic y xew Rire lic cꞌo un-aꞌoj. Che cꞌu Rire takal wi cakayac ukꞌij najinta utakexic ruma ri xuꞌan ri KanimajawalJesucristo. Amén.

Page 249: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Corintios 1:1 246 1 Corintios 1:21

Ri nabe carta xutzꞌibaj riPablo che riglesia cꞌo

CorintoRi Pablo cuya pan rutzil quiwach ri her-

manos e cꞌo pa ri tinamit Corinto1 Riꞌin in Pablo, insiqꞌuim ruma ri Dios

re quinuꞌan utakoꞌn ri Kanimajawal Jesu-cristo, ruma e lic caraj riꞌ ri Dios chwe. Riꞌinjunam rucꞌ ri hermano Sóstenes cakayapan rutzil wach alak, 2 ri alak utinamitri Dios cꞌo chilaꞌ Corinto. Alak chaꞌtalruma ri Dios chaꞌ cacꞌojiꞌ alak pukꞌab riKanimajawal Jesucristo; alak cꞌu siqꞌuimche jun binic silabic lic chom chwach riDios, ma e caraj riꞌ chike junam cucꞌ conojeri caquilokꞌnimaj rubiꞌ ri Kanimajawal Je-sucristo, tob pa tak chawi e cꞌo wi. MaRire e Kanimajawal ke riꞌoj y que rique.3Cꞌulu alak ri unimal rutzil cꞌuꞌxaj y ri utzilchomal re ri Kakaw Dios y re ri Kanima-jawal Jesucristo.

Ri Pablo catioxin chwach ri Dios4 Riꞌin xaki quintioxin che ri Dios uma

ralak, ma ruma ri Kanimajawal Jesucristo,ri Dios uyaꞌom lo ri unimal rutzil ucꞌuꞌx chealak. 5 Yey na xa ta jubikꞌ ri cꞌulum alakruma cꞌo alak pukꞌab ri Cristo; yaꞌtal cꞌuchꞌaꞌtem alak y naꞌoj alak che utzijoxic rinaꞌoj re ri Dios. 6 Xjiquibax cꞌu uwach riUtzilaj Tzij puwi ri Cristo ruma ri uꞌanomri Dios ucꞌ alak. 7 Jecꞌulaꞌ ronoje ri ca-jawax che rutinamit ri Dios, yaꞌtal chi chealak; xew chi cꞌu lic oyeꞌem alak rucꞌunibalri Kanimajawal Jesucristo. 8 Ecꞌu riꞌ riDios catiquiban e alak chi utz woꞌora y cꞌapa ri qꞌuisbal kꞌij, chaꞌ jelaꞌ na jinta chicꞌana mac carikitaj che alak chwach ri Dioschupa rukꞌijol rucꞌunibal ri KanimajawalJesucristo. 9 Ri Dios lic jusucꞌ, ma ronoje ricubiꞌtisij e cuꞌano y e Rire siqꞌuiyom e alakchaꞌ cuꞌan alak xa jun rucꞌ Rucꞌajol, waꞌ e riKanimajawal Jesucristo.

Ri Pablo quebupixabaj ri hermanos rumaquijachom quipa

10 Campixabaj cꞌu alak hermanos chuparubiꞌ ri Kanimajawal Jesucristo: Cꞌola alakchi utzil chomal y majach pa alak. Eri lic ube e chuꞌana xa jun naꞌoj alak y

xa jun cꞌuꞌx alak. 11 Cambiꞌij waꞌ chealak hermanos ma xinwetaꞌmaj e cꞌo rixaki quechꞌoꞌjin chixoꞌlibal alak; xinta waꞌchiquichiꞌ jujun chique ri e cꞌo pa rochori Cloé. 12 Nutom e cꞌo jujun che alakcaquibiꞌij: «In re ri Pablo.» E cꞌo jujun chiccaquibiꞌij: «In re ri Apolos,» jujun chic: «Inre ri Pedro» y e cꞌo ne jujun chic caquibiꞌij:«Riꞌin in re ri Cristo.» 13 ¿Jachom neba upari Cristo? ¿E neba riꞌin in Pablo ri xcamchwa cruz uma ralak? ¿O pa rubiꞌ nebari Pablo xcꞌul wi alak ri bautismo? Na etaj. 14 Lic cantioxij che ri Dios ma riꞌinxew xinya ri bautismo chique jujun chealak, waꞌ e ri Crispo y ri Gayo. 15 Jecꞌulaꞌna jinta junok che alak utz cubiꞌij: “Riꞌinxincꞌul ri bautismopa rubiꞌ ri Pablo.” 16Yeyxinya ne bautismo chique ri e cꞌo chirochori Estéfanas. Na cacꞌun ta chi chinucꞌuꞌxwe cꞌo junok chic. 17 Cambiꞌij cꞌu waꞌ mari nuchac xuya ri Cristo na e ta ri canyabautismo, e ri cantzijoj ri Utzilaj Tzij. Yrutzijoxic canꞌano na e ta rucꞌ nimak takchꞌaꞌtem y unimal naꞌoj xa re ruwachulew.Ma na cuaj taj we ri winak e caquiyac nukꞌijriꞌin yey na queboc ta cꞌu il riꞌ che ri UtzilajTzij puwi ri Cristo y ri xuꞌan Rire chwa ricruz.

Ruchukꞌab y runaꞌoj ri Dios cakꞌalajin rumari Cristo

18 Rutzijoxic rucamic ri Cristo chwa ricruz e jun sachibal naꞌoj chiquiwach ri que-sachic. Noꞌj cꞌu chikawach ri cojcolobeta-jic, rucꞌ rucamic Rire e cakꞌalajin ruchukꞌabri Dios. 19 Ma jewaꞌ cubiꞌij ri Dios chupaRuchꞌaꞌtem:Riꞌin cansach uwach ri quinaꞌoj ri ticawex

caquichꞌobo lic cꞌo quetaꞌam,y cancꞌutu na jinta queꞌelawi ri quinaꞌoj ri

caquichꞌobo lic cꞌo quinaꞌoj Is. 29:14cachaꞌ.

20 Ri caquibiꞌij lic cꞌo quetaꞌam, ¿saꞌcutikoj ri quinaꞌoj? Raj cꞌutunel re ritzijpixab, ¿saꞌ cutikoj ronoje ri quima-jom? Yey ri lic caquichꞌaꞌtibej uqꞌuiyaltak naꞌoj re wakꞌij ora, ¿saꞌ cutikoj ronojeri caquibiꞌij? Na jinta cutikoj, ma riDios ukꞌalajisam chic na jinta queꞌelawi riquinaꞌoj ri ticawex re ruwachulew.

21 Ri Dios ruma ri unimal unaꞌoj na xuyata luwar chique ri ticawex caquetaꞌmajuwach Rire xa ruma ri quinaꞌoj rique. Ri

Page 250: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Corintios 1:22 247 1 Corintios 2:12xucꞌul ucꞌuꞌx Rire e quebucolobej ri cacubiꞌquicꞌuꞌx rucꞌ ruma rutzijoxic ri Utzilaj Tzij,tob waꞌ e jun sachibal naꞌoj chiquiwach takri winak. 22 Ma raj judiꞌab caquitzꞌonojcꞌutubal re ruchukꞌab ri Dios, yey raj Greciae lic queꞌec quicꞌuꞌx che umajic unimal taknaꞌoj. 23 Noꞌj riꞌoj e cakatzijoj rucamic riCristo chwa ri cruz. Yey waꞌ e tzakibalchique raj judiꞌab,* y e jun sachibal naꞌojchique ri na e ta aj judiꞌab.✡ 24 Noꞌj cꞌu riebusiqꞌuim ri Dios, tob e aj judiꞌab o na eta aj judiꞌab, rique caquimaj usucꞌ e rumari Cristo cakꞌalajin ruchukꞌab y runimal un-aꞌoj ri Dios. 25Tobe cꞌo ticawex caquichꞌobori Dios pachaꞌ na jinta unaꞌoj o na jintauchukꞌab; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, ri quinaꞌoj y riquichukꞌab rique, na cajunimax ta qꞌuenokrucꞌ runaꞌoj y ruchukꞌab ri Dios.

26 Lic cꞌu chꞌobo pe rakan alak hermanospuwi saꞌ ri wach alak echiriꞌ xsiqꞌuix alakruma ri Dios; ma chiquiwach ri winak, nae ta qꞌui ri lic cꞌo quinaꞌoj chixoꞌl alak,yey na e ta qꞌui ri lic cꞌo quichukꞌab yri lic cꞌo quiwach chixoꞌl alak. 27 Ma riDios ebuchaꞌom ri cabiꞌx chique na jinta coquinaꞌoj, chaꞌ e cuya quiqꞌuix ri caquiꞌanche quib lic cꞌo quinaꞌoj. Ebuchaꞌom ri licna jinta co quichukꞌab chaꞌ e cuya quiqꞌuixri e takanelab cꞌo quichukꞌab. 28 Yeyebuchaꞌom ri cabiꞌx chique lic na jinta coquichac, ri lic cꞌakom bi quikꞌij cuma riwinak y ri na jinta cꞌana quiwach chaꞌ ecusach uwach ri quichukꞌab ri lic cꞌo qui-wach. 29 Ri Dios uꞌanom waꞌ chaꞌ na jintajunok cuꞌan nim che rib chwachRire. 30Yeyruma cꞌu Rire cꞌo alak pukꞌab ri Kanima-jawal Jesucristo, ri cakꞌalajisan ri Kꞌijsak reri Dios chike. Ruma cꞌu ri Kanimajawal,ꞌanom jusucꞌ chike chwach ri Dios, oj yaꞌtalchupa ri santowilaj binic, y oj esam chipukꞌab ritzel. 31 E uwariꞌche e pachaꞌ ritzꞌibital can chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios:China ri caraj cuyac ukꞌij,e chukꞌalajisaj riꞌ janipa ri uꞌanom ri Kan-

imajawal Dios che rubinic usilabic.Jer. 9:23-24

21Hermanos, riꞌin echiriꞌ xinoponucꞌ alak

chaꞌ cantzijoj ri Utzilaj Tzij re ri Dios, na

xintzijoj ta waꞌ rucꞌ nimak tak chꞌaꞌtemy unimal naꞌoj xa re ruwachulew. 2 Rixinchꞌobo e xew cantakej utzijoxic ri Kan-imajawal Jesucristo y rucamic Rire chwa ricruz. 3 Y echiriꞌ xincꞌojiꞌ ucꞌ alak, xinnaꞌona jinta nuchukꞌab chiwibil wib, yey xinjekne quinbirbot ruma ri nuxiꞌin ib ma xin-naꞌo na canrik ta uꞌanic janipa ri caraj riDios chwe. 4 Ecꞌu rutzijoxic xinꞌano na eta rucꞌ unimal naꞌoj xa re ruwachulew ychomilaj tak chꞌaꞌtem casocosoꞌnic, ma erucꞌ ri Ruxlabixel ri Dios y ruchukꞌab Rire5 chaꞌ na cacubiꞌ ta cꞌuꞌx alak rucꞌ ri Cristoxa ruma unimal naꞌoj re ruwachulew, ma eruma ruchukꞌab ri Dios.

Ri Ruxlabixel ri Dios cukꞌalajisaj Runaꞌoj riDios chike

6 Noꞌj echiriꞌ oj cꞌo chiquixoꞌl ri lic qui-jiquibam quicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, ri cakatzijojcakaꞌan rucꞌ unimal naꞌoj. Na e ta rucꞌunimal naꞌoj xa re ruwachulew, na e tanerucꞌ naꞌoj que ri nimak tak takanelab cheruwachulew, ri xa casach quiwach. 7 Mari cakakꞌalajisaj e ri unimal naꞌoj re riDios, yey waꞌ na etaꞌmatal ta rojertan.✡Echiriꞌ cꞌamajaꞌ ne caꞌan ruwachulew, Rireuchꞌobom chi ulok cuya wa naꞌoj chike reyacbal kakꞌij. 8 Waꞌ wa naꞌoj re ri Diosna xquimaj ta usucꞌ ri nimak takanelab reruwachulew. Ma ta e laꞌ xquimaj usucꞌ, nacaquiya tane riꞌ chwa ri cruz ri Kajawal, rilic nim ukꞌij. 9 E jelaꞌ pachaꞌ ri tzꞌibital canchupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios:E tak ri winak na caquimaj ta usucꞌ

ronoje ri utz ujiquibam uwach ri Dioschique ri lic cꞌax quenaꞌw re Rire.

E tak waꞌ wa utz lic na jinta junok iliyom re,na jinta junok tayom rey na jinta ne junok noꞌjiyom waꞌ Is.

64:4cachaꞌ. 10 Yey ri Dios ukꞌalajisam chi waꞌchike riꞌoj ruma ri Ruxlabixel. Ma riRuxlabixel Rire ronoje retaꞌam, cumaj neusucꞌ ri sakil unaꞌoj ri Dios. 11 Chiquixoꞌltak ri winak, ¿cꞌo nawi junok retaꞌam saꞌri cuchꞌob juna chic ticawex? Na jintaj.Ma xew wa ticawex retaꞌam saꞌ ri cꞌo paranimaꞌ. Jecꞌulaꞌ na jinta junok retaꞌamrunaꞌoj ri Dios, ma xew ri Ruxlabixel riDios etaꞌmayom re waꞌ. 12 Yey woꞌora, ri

* 1:23 E chiquiwach raj judiꞌab, Rutakoꞌn lo ri Dios na cacamisax taj. ✡ 1:23 Hch. 17:32 ✡ 2:7 Col. 2:2-3

Page 251: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Corintios 2:13 248 1 Corintios 3:17kanaꞌoj riꞌoj na junam ta rucꞌ ri quinaꞌoj rina quetaꞌam ta uwach ri Dios. Ma riꞌoj ekacꞌulum ri Ruxlabixel ri Dios chaꞌ caketaꞌ-maj ronoje ri chomilaj sipanic uyaꞌom Rirechike. 13Yey waꞌ wa cakatzijoj, na e ta rucꞌchꞌaꞌtem kamajom chiquij ri ticawex, ma erucꞌ ri ucꞌutum ri Ruxlabixel ri Dios chike.Y jecꞌulaꞌ e cakakꞌalajisaj runaꞌoj ri Diosrucꞌ chꞌaꞌtem re ri Ruxlabixel ri Dios. 14Ecꞌurachi na jinta ri Dios pa ranimaꞌ, na cucꞌulta ucꞌuꞌx ri cubiꞌij ri Ruxlabixel ri Dios che,ma chwach rire waꞌ xa sachibal naꞌoj; yeyna cumaj ta usucꞌ, ma waꞌ xew camajtajusucꞌ we cakꞌalajisax ruma ri Ruxlabixelri Dios. 15 Noꞌj we ri Ruxlabixel ri Dioscatakan pa ranimaꞌ junok, riꞌ cumaj usucꞌsaꞌ ri utz chwach ri Dios, y na cakꞌat ta cꞌutzij puwiꞌ. 16 Ruchꞌaꞌtem ri Dios jenewaꞌcubiꞌij:¿Cꞌo nawi junok majayom usucꞌ ronoje

runaꞌoj ri Dios Kajawxel?¿Cꞌo nawi junok cayaꞌw unaꞌoj Rire? ¡Na

jintaj! Is. 40:13cachaꞌ. Pero chike riꞌoj yaꞌtal runaꞌoj riCristo.

3Konoje kachbiꞌil kib chupa ruchac ri Dios

1 Hermanos, echiriꞌ xincꞌojiꞌ ucꞌ alak, naxinchꞌaꞌt ta ucꞌ alak jelaꞌ pachaꞌ quinchꞌaꞌtcucꞌ ticawex catakan ri Ruxlabixel riDios pa canimaꞌ; ma e xinchꞌaꞌt ucꞌ alakjelaꞌ pachaꞌ quinchꞌaꞌt cucꞌ ticawex cꞌacaquitakej tak ri rayibal re ri quitiꞌjil, ricꞌamajaꞌ cꞌo quiqꞌuiyibal chwach ri Cristo.2 Jelaꞌ pachaꞌ caꞌan che juna ralco acꞌa,na cayaꞌ ta wa che ma xew cutij utzꞌum;jecꞌulaꞌ xinꞌan riꞌin, xinya cꞌutunic lic nacꞌayew taj che alak, ma cꞌamajaꞌ carik alakucꞌulic ri cꞌutunic takal chique ri cꞌo chiquiqꞌuiyibal chwach ri Dios. Yey cꞌamajaꞌne carik alak umajic usucꞌ waꞌ, 3 ma cꞌatakem alak tak ri rayibal re ri tiꞌjil alak.Ma chixoꞌl alak e cꞌo ri cꞌax quicꞌuꞌx chiquijjujun chic y e cꞌo ri e aj chꞌaꞌoj. ¿Na junamta neba ri binic silabic alak rucꞌ ri quibinictak ri winak na quetaꞌam ta uwach ri Kakawy e caquitakej ri xa re ruwachulew? 4 Machixoꞌl alak e cꞌo ri caquibiꞌij: «In re riPablo» yey jujun chic caquibiꞌij: «In re riApolos.»

5 Cantzꞌonoj cꞌu che alak: ¿Saꞌ ruwach riPablo? ¿Y saꞌ ruwach ri Apolos? Riꞌoj ojnimanel chwach ri Dios yey ruma ri chacxkaꞌan ucꞌ alak, xcoj alak rubiꞌ ri Cristo.Riꞌin y ri Apolos xa e xkaꞌan ri chac uyaꞌomri Kanimajawal chike. 6 E riꞌin xintzijojri Utzilaj Tzij che alak pachaꞌ cuꞌan junaawanel; y ri Apolos xutoꞌ alak chaꞌ catiquiꞌalak chi utz chwach ri Dios pachaꞌ cuꞌanjuna aj ticoꞌn echiriꞌ cuꞌan jaꞌanic. Pero riqꞌuiyibal alak, e ri Dios xyaꞌwic. 7 ¿Chinacꞌu riꞌ ri más cꞌo uwach? ¿E nawi ri xticowre? ¿E nawi ri xjaꞌan re? Na e taj, ma e riDios, ri caqꞌuiyisan re. 8 Ri caticow re y ricajaꞌan re, xa jun quiwach; yey chiquijuju-nal caquicꞌul ri rajil ucꞌaxel e chirij ri chacxquiꞌano. 9 Ecꞌu riꞌ riꞌoj xa oj umocom riDios yey ralak e pachaꞌ alak rulew cachacuxuwach ruma ri Dios.

Jenelaꞌ ralak e pachaꞌ alak juna ja catajinri Dios che uyaquic. 10 Yey Rire e xyaꞌwpanukꞌab xinjek ruchac chixoꞌlibal alak. Epachaꞌ juna aj yacal ja, nabe cutzꞌak ru-parakan ri ja; tecꞌuchiriꞌ jun chic aj chacculem ri xan puwiꞌ. Jecꞌulaꞌ riꞌin nabexintic riglesia; tecꞌuchiriꞌ cꞌo jun chic xutoꞌalak chaꞌ caqꞌuiy alak chwach ri Dios. Richirajawaxic wi e chiquijujunal raj chaccaquilo suꞌanic quechacunic chaꞌ quel chiutz ri chac. 11Ma na utz ta qꞌuenok we cꞌojunok cucoj jun chic uparakan ri ja junwichwa ri cojotal chic; yey ruparakan ri jacojotal chic, e ri Kanimajawal Jesucristo.

12 Puwi ruparakan juna ja cꞌo ri cucha-pabej oro, plata o chomilaj abaj; y cꞌo ricuchapabej tzꞌalam, xlab o qꞌuim. 13 Chetak waꞌ wa cachapabexic cꞌo ri cacowinchupa ri akꞌ y cꞌo ri na cacowin taj; jecꞌulaꞌri chac uꞌanom junok pubiꞌ ri Cristo, ma pari kꞌij re ri kꞌatbal tzij, ri Dios cukꞌalajisajwe utz ri chac uꞌanom o na utz taj. 14 Weri chac uꞌanom cꞌo ucowil, cucꞌul cꞌu riꞌ rirajil ucꞌaxel cuya ri Dios; 15 noꞌj we na jintaucowil, riꞌ na jinta rajil ucꞌaxel cucꞌulu.Casach cꞌu uwach riꞌ ruchac, tob rire cꞌacacolobetajic, e pachaꞌ junok cucolobej ribechiriꞌ cacꞌat ri rocho.

16 ¿Na etaꞌam ta neba ralak, alak rocho riDios yey e ri Ruxlabixel ri Dios ri jekel ucꞌalak? 17 E uwariꞌche we cꞌo junok cusach

* 3:17 “Cusach uwach ri rocho ri Dios”: Waꞌ e queꞌelawi echiriꞌ junok cusach uwach ruchac ri Dios chiquixoꞌlrutinamit.

Page 252: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Corintios 3:18 249 1 Corintios 4:13

uwach ri rocho ri Dios,* ri Dios cusachuwach ri caꞌanaw waꞌ. Ma ri rocho ri Diose santo; yey waꞌ e ralak. 18 Macꞌo musocrib chiribil rib. Ma we cꞌo junok cuchꞌobolic retaꞌam chi ronoje che ruwachulew, chi-rajawaxic riꞌ chuꞌana che rib pachaꞌ junokna jinta cꞌana retaꞌam, chaꞌ e caretaꞌmajrunaꞌoj ri Dios. Jecꞌulaꞌ cuꞌana lic cꞌo un-aꞌoj pakatzij wi. 19 Ma runimal naꞌoj reruwachulew na jinta cꞌana uwach chwachri Dios. E pachaꞌ ri tzꞌibital can chupaRuchꞌaꞌtem ri Dios:E tak ri cꞌo quinaꞌoj re socosoꞌnic,ri Dios cuꞌan chique quetzak chupa ri

quinoꞌjibal. Job 5:1320Yey je tanchi waꞌ tzꞌibital canok:Ri Dios retaꞌam na jinta uchacri quinaꞌoj ri caquichꞌobo lic quetaꞌam chi

ronoje Sal. 94:11cachaꞌ. 21 E uwariꞌche lic na utz ta qꞌuenokwe cꞌo junok cuꞌan nim che rib xa rumae utakem juna achi. Ma e ri Dios yaꞌyomronoje che alak. 22Uyaꞌom che alak re toꞌ-bel e alak, ri Apolos y ri Pedro yey inuyaꞌomne riꞌin. Uyaꞌomne che alak ruwachulew, ricꞌaslemal, ri camic, janipa ri catajin wakꞌijora y ri catajin lok. Ronoje cꞌu riꞌ ri yaꞌtalche alak, rucꞌ ri Dios petinak wi. 23 Ecꞌuralak, alak re ri Cristo; yey ri Cristo, re riDios.

4Mojoc il che ri caquichꞌob ri winak chikij

1 Lic chirajawaxic wi conoje ri ticawexcaquetaꞌmaj e riꞌoj xa oj toꞌbel pa ruchac riCristo, y yaꞌtal cꞌu chike cakacꞌut saꞌ ri carajcukꞌalajisaj ri Dios chique ri ticawex. 2 Jelaꞌpachaꞌ lic chirajawaxic che juna aj chac liccuchapabej chi utz ri yaꞌom pukꞌab rumari rajaw; jecꞌulaꞌ riꞌ chirajawaxic cakaꞌanriꞌoj rucꞌ ri yaꞌtal pakakꞌab ruma ri Kajawal.3 Ecꞌu riꞌin na quinoc ta il che tak ri cabiꞌijalak che ri chac nuꞌanom, we utz o na utztaj. Na quinoc tane il che tak ri caquibiꞌijri ticawex che waꞌ. Yey na ube tane chweriꞌin cambiꞌij we utz ri chac nuꞌanom. 4Macannaꞌ chinucꞌuꞌx e quintajin che uꞌanic ricaraj ri Kanimajawal; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, xewche Rire takal wi cubiꞌij we utz o na utzta ri chac nuꞌanom. 5 E uwariꞌche makꞌattzij alak paquiwi ri raj chac ri Dios, we cꞌocutikoj o na jinta cutikoj ri chac quiꞌanom;

e choyeꞌej alak rucꞌunibal ri KanimajawalJesucristo, ma echiriꞌ cacꞌun Rire, cukꞌala-jisaj ronoje ri cꞌamajaꞌ quetaꞌmaxic. Cꞌaecꞌuchiriꞌ cakꞌalajinic saꞌ ri cꞌo pa canimaꞌ riticawex. Y chiquijujunal cꞌut caquicꞌul cheri Dios ri yacbal quikꞌij e chirij ri quiꞌanom.

6 Hermanos, rucꞌ ri cꞌambal naꞌojnuyaꞌom lo chwi ri Apolos y panuwi riꞌin,xuaj campixabaj alak chaꞌ camaj alakuyaquic quikꞌij ri ticawex xew e chirij ritzꞌibital can chupa Rutzij Upixab ri Diospuwi ri yaꞌtal che alak caꞌan alak. Mawe jelaꞌ caꞌan alak, na jinta cꞌo ri cuꞌannim che rib ruma utakem junok yey ecucꞌak bi quikꞌij ri nicꞌaj chic.✡ 7 We cꞌojunok uꞌanom nim che rib chixoꞌlibal alak,cantzꞌonoj che: «¿Suꞌchac cachꞌob la e liccꞌo wach la chiquiwa ri nicꞌaj chic? ¿Cꞌonawi majom la xa tuquel la? Jintaj, majanipa ri cꞌo ucꞌ la y ri majom la, e riDios yaꞌyom cheꞌla. Y we xa yaꞌtal cheꞌla,¿suꞌchac cꞌu riꞌ catacꞌabaꞌ kꞌij la?»

8 Ralak canaꞌ alak pachaꞌ na jinta chi cꞌocajawax che alak. E canaꞌ ralak alak chibeyom y alak chi nimak takanelab; yey nacajawax ta chi ne ri toꞌbal keꞌoj che alak.Lic chom cꞌut we ta pa sakil wi ꞌanom chitakanelab che alak ruma ri Dios chaꞌ junamcojtakan ucꞌ alak.

9 Noꞌj chinuwach riꞌin, ri oj utakoꞌn riJesús na jinta co kawach. Ma ri Dios oj uco-jom oj qꞌuisbal chique ri ticawex. E pachaꞌoj cꞌo chuxeꞌ kꞌatbal tzij re camic y co-jcꞌam bi re cojcamisaxic, yey conoje xa co-jquitzutzaꞌ chic, tob ticawex, tob ne ánge-les. 10 E riꞌoj ruma katakem ri Cristo cabiꞌxchike sachinak kanaꞌoj; noꞌj ralak cachꞌobalak rakan lic cꞌo naꞌoj alak chiquiwa rijujun chic quicojom rubiꞌ ri Cristo. E riꞌoje pachaꞌ lic na jinta kachukꞌab, noꞌj ralaklic cꞌo chukꞌab alak. E ralak lic yacom kꞌijalak, noꞌj riꞌoj lic cꞌakom bi kakꞌij. 11 Ecꞌulaꞌ lic katijom lo numic y tzajin chiꞌ, licne na jinta kakꞌuꞌ. Cojchꞌayic y na jintakocho pa cojcꞌojiꞌ wi. 12 Lic ne cojcosicma cojchacun rucꞌ ri kakꞌab.✡ E tak riwinak cojquiyajo, noꞌj riꞌoj cakatzꞌonoj riutz paquiwiꞌ. Echiriꞌ cojternabex rucꞌ cꞌax-cꞌobic, riꞌoj lic cakacuyu. 13 Echiriꞌ tzel co-jquichꞌaꞌtibej, cakacꞌul uwach rucꞌ chomilaj

✡ 4:6 1 Co. 3:19-23 ✡ 4:12 Hch. 18:3

Page 253: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Corintios 4:14 250 1 Corintios 5:11chꞌaꞌtem. Cꞌa chupa ne wakꞌij ora e pachaꞌchi oj akꞌes na jinta uchac che ruwachulewma lic cꞌakom bi kakꞌij cuma ri winak.

14 Cantzꞌibaj cꞌu ronoje waꞌ na e ta recanya qꞌuix alak; xa e re campixabaj alakma pachaꞌ alak walcꞌoꞌal lic cꞌax cannaꞌalak. 15 Ma tob lic e qꞌui ri quecꞌutunchiwach alak chwi ri Cristo, na rucꞌ ta cꞌuriꞌ, ri kaw alak na e ta qꞌui, xew riꞌin, main ri nabe xintzijoj ri Utzilaj Tzij che alakyey ruma cꞌu laꞌ, xcoj alak rubiꞌ ri Cristoy xuꞌana alak ralcꞌoꞌal ri Dios. 16 Rumacꞌu waꞌ, cambiꞌij che alak: ꞌAna e alakri nuꞌanom riꞌin rucꞌ ri nubinic nusilabicchwach ri Dios. 17 E uwariꞌche nutakombi ucꞌ alak ri Timoteo, ri lic cꞌax cannaꞌoma e pachaꞌ nucꞌajol chupa rubiꞌ ri Cristo.Rire lic cuꞌan chi utz ri takom che ruma riKanimajawal. Echiriꞌ copon ucꞌ alak, cuꞌtzi-joj tanchi che alak ri nubinic nusilabic riꞌinrucꞌ ri Cristo, ma jelaꞌ nucꞌutum pa takchawi in icꞌowinak wi y pa tak riglesias.

18E cꞌo jujun chixoꞌlibal alak lic quiꞌanomnim che quib, ma e chiquiwa rique naquinopon ta chi riꞌin ucꞌ alak. 19 Perona quinmayin ta che quinopon ucꞌ alakwe e caraj riꞌ ri Dios. Yey echiriꞌ quino-ponic, quebeꞌnuwila na cꞌu ri quiꞌanomnimche quib, we pakatzij wi caquirik uꞌanicjanipa ri quibiꞌim. 20 Ma na xa ta rucꞌchꞌaꞌtem cakꞌalajin wi we junok pakatzij wicꞌo chupa rutakanic ri Dios, ma e cakꞌalajinrucꞌ ruchukꞌab ri Dios che rubinic usilabic.21Cantzꞌonoj cꞌut: ¿Saꞌ ri más utz? ¿Quino-pon ucꞌ alak chaꞌ quiꞌnꞌana juna kꞌiloniclic cꞌax o e cancꞌut ri rutzil nucꞌuꞌx y richꞌuꞌchꞌuj nucꞌuꞌx chiwach alak? Pakꞌabalak cꞌo wi.

5Ri Pablo cuchꞌaꞌbej quipa riglesia ruma ri

mac re jun hermano1 Etaꞌmatal chi cꞌut cꞌo jun chixoꞌlibal

alak xuꞌan rixokil che rucaꞌm uchu. Yeywa catajin che uꞌanic lic na e ta qꞌuenok,ma waꞌ na quilitaj tane chiquixoꞌlibal ri naquetaꞌam ta uwach ri Dios. 2Y na rucꞌ ta cꞌuriꞌ, ¡ralak lic ꞌanom nim che ib alak! ¿Suꞌbena xbisoj ta alak waꞌ wa mac? Ma ri xraj eta xesaj bi alak chiquixoꞌlibal rutinamit riDios ri caꞌanaw waꞌ.

3 Riꞌin nukꞌatom chi tzij puwi ri xꞌanawre waꞌ wa mac. Y tob ne na in jinta ucꞌ alakchiwachil, e cunaꞌ nucꞌuꞌx riꞌin pachaꞌ incꞌo ucꞌ alak. 4 Cambiꞌij cꞌu che alak, moloib alak chupa rubiꞌ ri Cristo rucꞌ ruchukꞌabRire; yeymicꞌowchicꞌuꞌx alak, riꞌin e pachaꞌin cꞌo chixoꞌlibal alak tob na in jintaj. 5Ecꞌuri caꞌan alak e caya alak wa aj mac pukꞌab riSatanás* chaꞌ jelaꞌ casach uwach ri rayibalre rutiꞌjil y jelaꞌ cacolobetaj chupa rukꞌijolrucꞌunibal ri Kanimajawal.

6 Lic na utz taj catacꞌabaꞌ kꞌij alak ma cꞌomac chixoꞌlibal alak. ¿Na etaꞌam ta nebaalak e jubikꞌ levadura cusipowirisaj uparonoje ri kꞌor? Waꞌ e queꞌelok, we cꞌo macchixoꞌl alak yey we na quesax taj, ri jujunchic quepachab rucꞌ. 7Ri pam re ri nimakꞌijPascua, waꞌ ꞌanom rucꞌ cꞌacꞌ kꞌor na jintalevadura che; jecꞌuriꞌlaꞌ ralak, chesaj ib alakchupa ri na utz taj re ri kꞌeꞌl binic silabicalak chaꞌ cuꞌan alak jun sakil tinamit reri Dios. Yey ralak alak chi sakil utinamitri Dios, ma ri Cristo ya xcam pakacꞌaxelriꞌoj jelaꞌ pachaꞌ ri bexex re Pascua, rixcamisaxic echiriꞌ ri Dios xebucolobej ruti-namit Israel.✡ 8 Ecꞌu woꞌora ruma ri xuꞌanri Cristo, kaꞌana jun sakil nimakꞌij chwachri Dios rucꞌ ri kabinic kasilabic, chaꞌ jelaꞌ ojpachaꞌ ri pam re Pascua na jinta levadurache, ruma kayaꞌom can ri na utz taj, waꞌ e richꞌulilaj mac xojcꞌojiꞌ wi ojertan, y pa sakilwi chojcꞌola chupa ri Kꞌijsak.

9 Chupa ri jun nucarta nutakom bi, xim-biꞌij pan che alak machbilaj alak ri ca-quetzꞌabej uwa quikꞌij cucꞌ jujun chic naquicꞌulel taj. 10Wa ximbiꞌij na e ta queꞌelokxa jumul quesaj ib alak cucꞌ conoje rajmaquib, ri na quicojom ta rubiꞌ ri Cristo.Waꞌ e ri caquiyoj quib cucꞌ jujun chic, ri lice rayinel, ri e elekꞌomab y ri e aj tioxab.Ma we cꞌo junok caraj caresaj rib chiquixoꞌlconoje raj maquib, ¿suꞌanic cꞌu riꞌ cacꞌojiꞌwara che ruwachulew? 11 Rucꞌ ri xintzꞌibajxuaj ximbiꞌij y e cambiꞌij woꞌora: Machbilajalak junok cubiꞌij ralcꞌoꞌal ri Dios yey caret-zꞌabej uwa ukꞌij rucꞌ jun chic na ucꞌulel taj,o junok aj rayinel, aj tiox, aj chꞌaminel,kꞌabaꞌrel o elekꞌom. Cucꞌ waꞌ wa ticawexjelaꞌ quibinic quisilabic, tob ne xa waꞌim

* 5:5 “Caya alak wa aj mac pukꞌab ri Satanás”: Ri xraj ri Pablo e ri xmacunic cunaꞌ chucꞌuꞌx ri mac xuꞌano, cacꞌun cꞌusak chwach y cutzelej utzij. 1 Jn. 5:19 ✡ 5:7 Éx. 12; 1 P. 1:18-19

Page 254: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Corintios 5:12 251 1 Corintios 6:16maꞌan alak cucꞌ. 12 Ma pakꞌab ralak cꞌo wicakꞌat alak tzij paquiwi ri hermanos re riiglesia alak. Pero ¿cꞌo nawi panukꞌab riꞌino pakꞌab ralak ri cakꞌat tzij paquiwi ri naquicojom ta rubiꞌ ri Cristo? Na jintaj, 13mae ri Dios ri cakꞌataw tzij paquiwi rique.Ecꞌu laꞌ la jun aj mac cꞌo piglesia, chesaj bichixoꞌlibal alak.

6Chirajawaxic e ralak ri cayijban alak ri

chꞌaꞌoj chixoꞌlibal alak1 Hermanos, echiriꞌ cꞌo junok che alak

cucoj umac juna chic hermano, ¿suꞌbecuꞌyaꞌa waꞌ chwa juna aj kꞌatal tzij na bareta cuqꞌuil rutinamit ri Dios? Ma ri lic ubee cayijbaꞌ alak waꞌ chiquiwach rutinamitri Dios. 2 ¿Na etaꞌam ta neba alak coponjun kꞌij rutinamit ri Dios caquikꞌat ne tzijpaquiwi ri e cꞌo che ruwachulew? Wecopon cꞌu waꞌ wa kꞌij echiriꞌ cakꞌat alaktzij paquiwi ri e cꞌo che ruwachulew, ¿najinta cami pakꞌab alak riꞌ cakꞌat alak tzijpuwi ri lic na il ta uwach cꞌo woꞌora?3 ¿Na etaꞌam ta neba alak copon jun kꞌijechiriꞌ ri oj ralcꞌoꞌal ri Dios cakakꞌat ne tzijpaquiwi ri ángeles na e ta jusucꞌ? We ecꞌuriꞌ, lic takal che alak carik alak uyijbaxicwoꞌora ri chꞌaꞌoj cawinakir chixoꞌlibal alakwara che ruwachulew. 4 We cꞌo cꞌu chꞌaꞌojchiwach alak puwi ri xa re ruwachulew,¿suꞌbe queꞌec alak chiquiwach e aj kꞌataltzij na jinta cꞌana que che rutinamit riCristo? 5Cambiꞌij cꞌu waꞌ chaꞌ caqꞌuix cꞌanaalak che. Hermanos, ¿na jinta cami junokche alak cꞌo unaꞌoj chaꞌ cuyijbaꞌ ri chꞌaꞌojcawinakir chixoꞌlibal alak? 6 ¿Utz neba laꞌwe cꞌo chꞌaꞌoj chiquixoꞌl ri hermanos yeycaquicꞌam cꞌu bi waꞌ chwa juna aj kꞌatal tzijna retaꞌam ta uwach ri Dios? ¡Na utz taj!

7 Cꞌo chꞌaꞌoj chiwach ralak y waꞌ e cꞌu-tubal re lic na utz ta ꞌanom alak. Ma rilic ube e cacuy alak ri na usucꞌ taj caꞌanchiꞌij alak tob ne caꞌan elekꞌ che alak rucꞌsocosoꞌnic. 8 Noꞌj ralak e caꞌan alak ri naube taj y caꞌan ne alak elekꞌ rucꞌ socosoꞌnic,¡yey waꞌ chique ri jujun chic hermanoscaꞌan wi alak! 9 ¿Na etaꞌam ta neba alakhermanos, e ri na jusucꞌ ta ri quibinicquisilabic na jinta que cucꞌ ri queboc chuparutakanic ri Dios? Lic masocotaj alak; ma

e janipa ri caquetzꞌabej uwa quikꞌij cucꞌjujun chic na quicꞌulel taj, ri e aj tioxab,ri quemacun chirij ri cꞌulaniquil, rachijabcaquiꞌan che quib pachaꞌ e ixokib, rachijabcaquiꞌan quicꞌulel chique cach achijab, 10 rielekꞌomab, ri lic queꞌec quicꞌuꞌx rucꞌ ripuak, ri caquiya quib che kꞌabaric, ri echꞌaminel, ri cꞌo caquimaj chique jujun chicrucꞌ socosoꞌnic; conoje tak cꞌu waꞌ na jintaque cucꞌ ri queboc chupa rutakanic ri Dios.11 E cꞌo cꞌu jujun che alak rojertan e cꞌochupa tak waꞌ wa mac. Noꞌj woꞌora chꞌajtalchi alak che ri mac, yaꞌtal chi alak pukꞌabri Dios chaꞌ cabin alak jusucꞌ chwach, yeyuꞌanom cꞌu che alak na jinta chi mac alakchwach ri Dios. Y ronoje waꞌ e ruma cojomalak rubiꞌ ri Kanimajawal Jesucristo y rumari uꞌanom ri Ruxlabixel ri ka Dios pa animaꞌalak.

Kayaca ukꞌij ri Dios rucꞌ ri kacuerpo12 E cꞌo ri quebiꞌn re: «Panukꞌab cꞌo wi

canꞌan saꞌ ri cuaj canꞌano» quechaꞌ. Katzij,pero na ronoje ta cꞌut takal chwe canꞌano.«Panukꞌab cꞌowi canꞌan saꞌ ri cuaj canꞌano»quechaꞌ. Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, na canya taluwar che ri rayinic re ri nucuerpo catakanpanuwiꞌ. 13 E cꞌo jujun chic caquibiꞌij: «Ricakatijo e uwach re ri kapa yey ri kapa euwach cucꞌul ri cakatijo» quechaꞌ. Noꞌj cꞌojun kꞌij echiriꞌ ucabichal waꞌ casach uwachruma ri Dios. Ecꞌu ri kacuerpo na re tacaketzꞌabej uwa ukꞌij rucꞌ chꞌulilaj mac, mari kacuerpo e re ri Kanimajawal y pukꞌabri Kanimajawal cꞌo wi. 14 Chwach cꞌu riꞌ riDios, lic cꞌo uwach ri kacuerpo. Ma jelaꞌpachaꞌ xuꞌan ri Dios che ri Kanimajawalechiriꞌ xucꞌastajisaj lo chiquixoꞌl ri ecam-inak rucꞌ ruchukꞌab, jecꞌulaꞌ cuꞌan chikeriꞌoj chikawach apanok. 15 ¿Na etaꞌam tacami alak riꞌ, ri cuerpo alak xa jun uꞌanomrucꞌ rucuerpo ri Kanimajawal Jesucristo?¿Utz nawi we riꞌin in re ri Cristo yey can-wesaj bi wib pukꞌab Rire y canyoj cꞌu wibrucꞌ juna ixok xaki camacun cucꞌ achijab?¡Lic na utz ta riꞌ! 16 ¿O na etaꞌam ta camialak echiriꞌ juna achi cuyoj rib rucꞌ junaixok xaki camacun cucꞌ achijab, waꞌ cuꞌanaxa jun rucꞌ? Ma jewaꞌ tzꞌibital can chupari Tzij Pixab re ri Dios: Rachi y rixok echiriꞌcaquijunimaj quib, «quicabichal quebuꞌana

✡ 6:16 Gn. 2:24

Page 255: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Corintios 6:17 252 1 Corintios 7:18xa e jun chwach ri Dios»✡ cachaꞌ. 17 Jecꞌulaꞌwe cꞌo juna ticawex cuya rib pukꞌab riKanimajawal, cuꞌan xa jun ucꞌuꞌx rucꞌ.

18 Cambiꞌij cꞌu waꞌ che alak: Lic chajij ibalak chaꞌ na catzak ta alak pa ri mac cuꞌanjun echiriꞌ caretzꞌabej uwa ukꞌij rucꞌ junchic na ucꞌulel taj. Ma ri jujun chic mac nacaretzelaj ta ri cuerpo pachaꞌ wa jun mac,yey we jun cuꞌan waꞌ, riꞌ chirij rucuerpocamacun wi. 19 ¿Na etaꞌam ta neba alak, ricuerpo alak e rocho ri Ruxlabixel ri Dios?Ma ri Dios uyaꞌom ri Santowilaj Ruxlabixelche alak chaꞌ cajekiꞌ pa animaꞌ alak. Y rumacꞌu laꞌ, na alak ta chi rajaw ri cꞌaslemalalak. 20 Alak chi re ri Dios, ma Rire xulokꞌalak rucꞌ rucamic ri Kanimajawal.✡ Ecꞌuuwariꞌche, yaca alak ukꞌij ri Dios rucꞌ ricuerpo alak y rucꞌ ronoje animaꞌ alak, maucabichal waꞌ, re ri Dios.

7Pixabanic puwi ri cꞌulaniquil

1 Ecꞌu woꞌora cancꞌul pana uwach tak ritzꞌonobal xꞌan lo alak chwi ri cꞌulaniquilpa ri carta xtak lo alak chwe. We junaachi cacꞌojiꞌ utuquel y na jinta ixok rucꞌ,utz ri cuꞌano. 2 Pero ruma cꞌu ri tzakibalpa mac re rurayibal ri cuerpo, más utz cꞌuriꞌ we rachi cꞌo rixokil y rixok cꞌo rachijil.3 Chirajawaxic cꞌut e rachi chuꞌana janipari takal che cuꞌan rucꞌ ri rixokil ruma ecꞌulanic; jecꞌulaꞌ rixok chuꞌana janipa ritakal che cuꞌan rucꞌ ri rachijil. 4 Rixok nae ta rajaw rucuerpo ma rucuerpo pukꞌab rirachijil cꞌo wi; jecꞌulaꞌ rachi na e ta rajawrucuerpo ma waꞌ pukꞌab ri rixokil cꞌo wi.5 Maxuꞌyaj cꞌu ib alak riꞌ chiwach alak rucꞌri rayibal alak, xew we chꞌaꞌtibem chi alakchaꞌ na cajunimaj ta ib alak queb oxib kꞌijruma caya ib alak pa oración. Ecꞌuchiriꞌcaqꞌuis rukꞌijol ri oración, junimaj tanchiib alak. Ma we lic naj na cajunimaj ta ibalak, laj cacꞌampa alak ruma ri Satanás y nacachꞌij ta cꞌu alak uchukꞌab. 6 Cambiꞌij cꞌuwaꞌ xa pachaꞌ nupixabanic riꞌin che alak;na e ta jun takanic. 7 Ecꞌu ri canchꞌobrakan riꞌin e lic utz riꞌ we ta conoje rachijabquecꞌojiꞌic jelaꞌ pachaꞌ nuꞌanom riꞌin. Narucꞌ ta cꞌu riꞌ, pukꞌab ri Dios cꞌo wi saꞌrusipanic cuya chiquijujunal. Ma chique

jujun uyaꞌom cachbiꞌil, yey chique jujunchic uyaꞌom quecꞌojiꞌ quituquel.

8 Cuaj cambiꞌij chique ri achijab na e tacꞌulanic y rixokib e malcaꞌnib, e lic utz werique quecanajic e laꞌ quituquel pachaꞌ rinuꞌanom riꞌin. 9Noꞌj we rique na caquichꞌijtaj e cꞌo quituquel, más utz we quecꞌuliꞌic,ma na utz taj we e caquiya quinaꞌoj puwi riquirayibal y jecꞌulaꞌ caquiqꞌuis quib.

10 Chique cꞌu ri e cꞌulanic, cambiꞌij waꞌ:Na utz taj we rixok cujach can ri rachijil.Y wa jun takanic na xa ta nuchꞌaꞌtem riꞌin,waꞌ re ri Kanimajawal. 11 Pero we rixokcujach can ri rachijil, na utz taj we cacꞌuliꞌrucꞌ jun chic. Ri chuꞌanaꞌ e canaja na canutuquel o tzeleja tanchi rucꞌ ri rachijil ycꞌola chi utzil chomal. Yey jelaꞌ rachi, emujach can ri rixokil.

12 Chique ri nicꞌaj chic cambiꞌij, tob waꞌxa in quimbiꞌn re, na e ta utakanic ri Kani-majawal: We juna hermano cꞌo rixokil naucojom ta rubiꞌ ri Cristo, yey waꞌ wiꞌxokcaraj cacꞌojiꞌ rucꞌ, na utz ta cꞌu riꞌ we rihermano cujach canok. 13 Yey jelaꞌ rucꞌ rihermana cꞌo rachijil na ucojom ta rubiꞌ riCristo, we waꞌ waꞌchi caraj cacꞌojiꞌ rucꞌ, nautz ta cꞌu riꞌ we ri hermana cujach canok.14 Ma we e laꞌ juna ixok ucojom rubiꞌ riCristo yey ecꞌu ri rachijil cꞌamajaꞌ cucojo,rukꞌab ri Dios cacꞌojiꞌ puwi waꞌchi ruma ririxokil. Ma we na e ta uꞌanom riꞌ, rukꞌabri Dios na cacꞌojiꞌ ta paquiwi ri ralcꞌoꞌal.Pero na e ta uꞌanom, ma rukꞌab ri Dios cꞌopaquiwiꞌ.

15 Yey we e laꞌ juna achi o juna ixok naucojom ta rubiꞌ ri Cristo y caraj cujach canri rachbiꞌil ucojom rubiꞌ ri Cristo, quijachana cꞌu quib. Ma che ri ucojom rubiꞌ riCristo, na mac taj we na e ta rire xtzucun rijachanic. Ma ri Dios ojusiqꞌuim re cojcꞌojiꞌchi utzil chomal. 16 Cꞌola cꞌu utzil chomalriꞌ chixoꞌlibal alak, ma cꞌaxtaj uma rilalhermana, cacolobetaj ri achijil la; o cꞌaxtajuma rilal hermano, cacolobetaj ri ixokil la.

17 E chirij tak cꞌu ri quiꞌanom echiriꞌ xe-siqꞌuix ruma ri Kanimajawal, chiquijujunalutz checanajok jelaꞌ pachaꞌ ri ebuyaꞌom wiri Dios. Y waꞌ wa nubiꞌim che ralak, etakanic canꞌan chique conoje ri caquimolquib pubiꞌ ri Cristo. 18We cꞌo cꞌu juna achicꞌo chi ri retalil re circuncisión che echiriꞌ

✡ 6:20 Ef. 1:7

Page 256: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Corintios 7:19 253 1 Corintios 7:40xsiqꞌuix ruma ri Kanimajawal, utz jelaꞌ ca-canaj canok. O we cꞌo juna achi na jinta riretalil re circuncisión che echiriꞌ xsiqꞌuixruma ri Kanimajawal, na chirajawaxic tajcacoj che. 19 Ma ri chirajawaxic wi na e tawe jun ucojom ri retalil re circuncisión owe na ucojom taj, ma ri lic chirajawaxic wiche jun e cuꞌan ronoje rutakanic ri Dios.

20 Ecꞌu chirij ri cꞌo wi jun echiriꞌ xsiqꞌuixruma ri Dios, utz we jelaꞌ cacanaj canok.21 We lal cꞌo la pukꞌab ri ajaw la echiriꞌxsiqꞌuix la ruma ri Dios, mubisoj cꞌuꞌx la;yey we cayaꞌtaj che la quel la pukꞌab ri ajawla, lic utz riꞌ. 22 Ma e junok cꞌo pukꞌabrajaw echiriꞌ xsiqꞌuix ruma ri Kanimajawal,riꞌ quesax lo pukꞌab ritzel ruma ri Kanima-jawal. Yey e junok na jinta pukꞌab rajawechiriꞌ xsiqꞌuix ruma ri Dios, woꞌora pukꞌabri Cristo cꞌo wi. 23 Ecꞌu ralak alak re ri Dios,ma Rire ulokꞌom chi alak rucꞌ rucamic riCristo. E uwariꞌche, maya ib alak paquikꞌabri ticawex xa ruma e lic catakej alak riquinaꞌoj. 24 Hermanos, ecꞌu chirij ri cꞌo wijun echiriꞌ xsiqꞌuix ruma ri Dios, lic utz wejelaꞌ cacanaj can chwach ri Dios.

25 Chique cꞌu ri na e ta cꞌulanic, na jintatakanic uyaꞌom ri Kanimajawal chwe puwiwaꞌ, pero canya cꞌu ri nupixabanic riꞌinchwi waꞌ. Y canchꞌob cꞌut utz cacubiꞌ cꞌuꞌxalak wucꞌ puwi ri cambiꞌij, ma yaꞌtal chweriꞌin rutoꞌbal ri Kanimajawal. 26Chinuwachriꞌin, ruma ri cꞌaxcꞌobic oj cꞌo wi woꞌora, eutz we junok cacanaj canok jelaꞌ pachaꞌ riuꞌanom. 27Perowe cꞌo chi awixokil, majachcanok. Noꞌj we na jinta awixokil, muꞌane ubis acꞌuꞌx catzucuj awixokil. 28 Perowe catcꞌuliꞌic, utz; ma na mac taj we juncacꞌuliꞌic. Jenelaꞌ juna ali we cacꞌuliꞌic, namac taj. Pero e ri quecꞌuliꞌic cape ucꞌayewalche ri quicꞌaslem. Ecꞌu wa yaꞌl cꞌayew nacuaj ta che alak.

29 Hermanos, ri cuaj cꞌut cambiꞌij chealak e waꞌ: E tak ri kꞌij cꞌo chikawachna naj ta chic. E uwariꞌche e rachi cꞌorixokil, muꞌan ri xew lic e cꞌo unaꞌojpuwi ri rixokil.* 30 Jecꞌulaꞌ janipa ri que-bokꞌic, maquiya quib xew che ri quibis.Janipa ri quequiꞌcotic, maquiya quib che

ri quiꞌcotemal. Janipa ri caquiꞌan lokꞌoj,meꞌec quicꞌuꞌx rucꞌ rubitak que. 31 Yeyjanipa ri caquiꞌcot quicꞌuꞌx rucꞌ tak ri cꞌoche ruwachulew, meꞌec quicꞌuꞌx puwi waꞌ.Ma ronoje ri quilitaj che ruwachulew, xaquicꞌowic.

32 Ri cuaj riꞌin che alak e ri na jinta ubiscꞌuꞌx alak. Ri hermano na cꞌulan taj, rumana jinta yaꞌl cꞌayew che, pukꞌab cꞌowi liccuya rib che ri chac re ri Kanimajawal ycutakej janipa ri caraj Rire. 33 Noꞌj ri her-mano cꞌulanic e cutakej suꞌanic quebuchajijrufamilia wara che ruwachulew y cutakejsaꞌ ri caraj ri rixokil. 34 Jecꞌulaꞌ na xa tajun uwach ruchac, ma cuꞌan ri cajawax paruchac ri Dios y cuꞌan ri cajawax chiquerufamilia. Y jenelaꞌ cucꞌ ri hermanas. Mari hermana na jinta rachijil, na jinta yaꞌlcꞌayew che lic cutakej saꞌ ri caraj ri Kanima-jawal, ma utz cꞌu riꞌ cuya rib pukꞌab ri Diosrucꞌ rucuerpo y ronoje ranimaꞌ. Noꞌj ri her-mana cꞌulanic e cutakej suꞌanic quebuchajijrufamilia wara che ruwachulew y cutakejsaꞌ ri caraj ri rachijil. 35Ecꞌu waꞌ wa ximbiꞌijche alak re toꞌbal e alak, na re ta cancojkꞌatbal chiwach alak; ma e chaꞌ cacꞌojiꞌ alakpa sakil wi y jecꞌulaꞌ na jinta yaꞌl cꞌayew recaya ib alak che ruchac ri Kanimajawal.

36Laj cꞌo junok cꞌo umiꞌal† na jinta rachi-jil y cuchꞌob cꞌu rakan: «Laj na usucꞌ taj wena canya ta luwar che ri numiꞌal cacꞌuliꞌic,ma cꞌo chi rujunab.» We rachi cuchꞌob cꞌurakan takal che rumiꞌal cacꞌuliꞌic, e chuꞌanariꞌ, manamac taj. 37Noꞌjwe cꞌo juna achi liccunaꞌ chucꞌuꞌx utz cacꞌojiꞌ rumiꞌal utuquel,pukꞌab rire cꞌo wi we cucꞌulubaꞌ rumiꞌal ona cucꞌulubaꞌ taj. Utz we na cucꞌulubaꞌ taj,pero xew we lic ujiquibam uwach ri cuꞌanoy na jinta junok xminow uwach chupa. 38 Ejunok cucꞌulubaꞌ rumiꞌal, utz ri cuꞌano; yeyri na cucꞌulubaꞌ taj, más ne utz ri cuꞌano.

39 Juna ixok cꞌulanic na jinta pukꞌabcacꞌuliꞌ rucꞌ jun chic we cꞌa cꞌas ri rachijil.Noꞌj we ri rachijil xcamic, pukꞌab cꞌo wicacꞌuliꞌ china rucꞌ caraj wi rire, xew tanewe rucꞌ junok uyaꞌom rib pukꞌab ri Kani-majawal. 40 Pero cꞌu chinuwach riꞌin e máscꞌo quiꞌcotemal che rixok malcaꞌn we na

* 7:29 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij: “Janipa ri cꞌo quixokil e quiꞌana pachaꞌ ri na jinta quixokil”. Waꞌ na e ta queꞌelawiutz we junok na coc ta il che ri rixokil. Ri queꞌelawi e chirajawaxic también cakilij ruchac ri Kakaw. † 7:36 Pa richꞌaꞌtem griego cubiꞌij “kꞌapoj ali”, pero na kꞌalaj taj we ri versículos 36-38 e cachꞌaꞌt puwi juna achi rucꞌ ri umiꞌal ojuna ala rucꞌ ri ali ujiquibam chic cacꞌuliꞌ rucꞌ.

Page 257: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Corintios 8:1 254 1 Corintios 9:6cacꞌuliꞌ ta tanchic, yey riꞌin canchꞌobo wacambiꞌij e ruma ri Ruxlabixel ri Dios cꞌowucꞌ.

8Ri waꞌim icꞌowisam chiquiwach ri tiox

1 Woꞌora cuaj quinchꞌaꞌt puwiꞌ we utzo na utz taj catij ri icꞌowisam chiquiwachri tiox. Kꞌalaj cꞌut chikajujunal riꞌoj cꞌochi kanaꞌoj chwi waꞌ. Pero e cꞌo jujuncaquichꞌobo quimajom chi usucꞌ ronoje; yruma laꞌ, caquiꞌan nim che quib. Noꞌj wepakatzij wi cꞌo rutzil cꞌuꞌxaj pa kanimaꞌ,lic cakatoꞌ cꞌu kib riꞌ chaꞌ cꞌo kaqꞌuiyibalchwach ri Dios. 2We cꞌo cꞌu junok cuchꞌobolic cꞌo retaꞌam, riꞌ cꞌamajaꞌ cumaj usucꞌronoje ri lic chirajawaxic wi caretaꞌmaj.*3 Noꞌj ri pakatzij wi cꞌax canaꞌw re ri Dios,riꞌ ralcꞌoꞌal ri Dios yey etaꞌmatal cꞌu uwachruma ri Dios.

4Chwi tak cꞌu ri waꞌim icꞌowisam chiqui-wach ri tiox, riꞌoj ketaꞌam na jinta junatiox che ruwachulew cꞌo ucꞌaslem, ma xajun ri Dios cꞌolic, na jinta jun chic. 5 Tobcꞌo ri caquibiꞌij e cꞌo tak dios che ruwacaj y che ruwachulew; yey chiquiwach cꞌuri quecojow waꞌ, lic e qꞌui ri quidios y ricajawal;† 6 noꞌj riꞌoj ketaꞌam xa jun ri Dioscꞌolic, e ri Kakaw, ri ꞌanayom re ronoje ricꞌolic. Yey riꞌoj oj cꞌo pukꞌab Rire. Y xajun ri Kanimajawal, e Jesucristo. RumaRireꞌanom ronoje ri cꞌolic y ruma ne Rire oj cꞌasriꞌoj.

7 Na conoje ta cꞌut caquimaj usucꞌ puwiwa jun Dios cꞌaslic; ma e cꞌo hermanosojertan xequitakej tak tiox, yey cꞌa cꞌo paquijolom waꞌ e cꞌaslic. Ecꞌu woꞌora werique caquitij ri icꞌowisam chwach junatiox, e caquinaꞌ rique mac ri caquiꞌano.E caquichꞌob waꞌ ruma na jinta ucowil riquinaꞌoj. 8 Rique na caquimaj ta usucꞌ waꞌ:Na ruma ta ri cakatijo cojilitaj chi utz rumari Dios. Na ruma ta ri cakatijo o ri na cakatijtaj cꞌo kawach o na jinta kawach chwach riDios.

9 Pakꞌab alak cꞌo wi saꞌ ri caꞌan alak. Narucꞌ ta cꞌu riꞌ, chajij ib alak che ri caꞌanalak, tob etaꞌam alak na mac taj. Ma na

utz taj we xa uma ralak quetzak pa mac rina jinta ucowil ri quinaꞌoj. 10 Ma cꞌaxtajcꞌo juna hermano na jinta ucowil runaꞌoj ycaril cꞌu la tzꞌul la chwa ri mexa pa cacꞌayixwi ri waꞌim icꞌowisam chwach juna tiox.Rilal etaꞌam la na mac ta waꞌ, noꞌj ri junchic na cumaj ta usucꞌ waꞌ yey xa rumaxril la catij rilal waꞌ, cuꞌan cꞌu re pachaꞌ ricaꞌan rilal y cutijo. 11 Tob rilal cꞌo naꞌoj lachwi waꞌ, pero ruma ri caꞌan la, ri hermanona jinta ucowil runaꞌoj, caresaj rib chirijri Cristo. ¡Waꞌ lic na ube taj, ma ruma nerire xcam ri Cristo! 12 Jecꞌulaꞌ we casachisajalak quinaꞌoj ri na e tiquil ta chi utz, riꞌcamacun alak chiquij rique y rucꞌ cꞌu waꞌ, ecamacun alak chirij ri Cristo. 13E uwariꞌchewe ri cantij riꞌin cuꞌana tzakibal che junahermano, xa jumul riꞌ na cantij ta chi tiꞌoꞌnchaꞌ jelaꞌ na catzak ta ri jun hermanowumariꞌin.

9Ri takal che juna takoꞌn re ri Jesús

1 Riꞌin ¿na in ta neba jun chique ru-takoꞌn* ri Jesús yey cꞌo cꞌu panukꞌab canꞌanri takal che cuꞌan juna takoꞌn? In utakoꞌnma xinwil uwach ri Jesús ri Kanimajawal,yey ralak alak cꞌutubal re ri nuchac mawuma riꞌin xcꞌojiꞌ alak pukꞌab Rire. 2 Lajchiquiwach jujun chic riꞌin na in ta juntakoꞌn re ri Jesús; noꞌj ralak lic etaꞌam alakin utakoꞌn Rire, ma wuma riꞌin xcꞌojiꞌ alakpukꞌabRire yeywaꞌ e cꞌutubal re pakatzij wiriꞌin in takoꞌn re ri Kanimajawal. 3 Chiquecꞌu ri caquitzꞌak nuchiꞌ, e cambiꞌij waꞌ retoꞌbal wib: 4 Ri oj utakoꞌn ri Kanimajawal,¿na takal ta neba chike cayaꞌ ri kawa y rikayaꞌ? 5 ¿Yey na takal ta neba che junatakoꞌn cꞌo rixokil ucojom rubiꞌ ri Cristo yeycarachbilaj echiriꞌ cuꞌana ruchac ri Kakaw?Takalic, ma jelaꞌ quiꞌanom ri Cefas† cucꞌ rijujun chic takoꞌn yey tak ruchakꞌ ri Kani-majawal. Takal cꞌu waꞌ chike ma oj takoꞌnjelaꞌ pachaꞌ rique. 6 Ri nicꞌaj chic takoꞌne cꞌo pa ruchac ri Kakaw, quetojic y naquechacun ta pa juna chic chac. ¿Na takal

* 8:2 Ri kamajom usucꞌ na tzꞌakat taj we na jinta ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios kucꞌ. † 8:5 “Cajawal”: E cꞌo ri caquichꞌobocꞌo rajawal ri yaꞌ, cꞌo rajawal ri juyub o cꞌo rajawal ri ticoꞌn; yey chiquiwach rique, waꞌ wa rajawal na winak taj, e junuxlabixel cꞌo pa tew. * 9:1 “Takoꞌn”: Pa ri chꞌaꞌtem griego y pa caxtila waꞌ e “apóstol”. Cabiꞌx “takoꞌn” chique ricablajuj utijoꞌn ri Jesús, ri xetak ruma Rire chaꞌ caquitzijoj ri Utzilaj Tzij y caquitic iglesias. Yey ri Pablo xtak lo rumari Jesús chaꞌ cutzijoj ri Utzilaj Tzij y cutic iglesias. † 9:5 “Cefas”: E jun chic ubiꞌ ri Pedro.

Page 258: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Corintios 9:7 255 1 Corintios 9:25ta neba waꞌ che ri Bernabé y chwe riꞌin? ¿Oxew cami riꞌ riꞌoj na takal ta waꞌ chike?

7Ma¿cꞌo neba juna soldado catak che cu-lokꞌ rucꞌ rumeyo ri cajawax che? Na jintaj,ma ronoje waꞌ cayaꞌ che. Jecꞌulaꞌ juna ajticoꞌn, ¿na takal ta neba che cutij re ri uvaxutico? Y juna aj chajal chicop, ¿na takalta neba che cutij re ri leche cuyitzꞌo? 8 Ywa cambiꞌij, ¿xa nawi naꞌoj re ticawex? Nae taj, ma jelaꞌ tzꞌibital can pa Rutzij Upixabri Dios. 9 Ma chupa ri takanic tzꞌibital canruma ri Moisés, jewaꞌ cubiꞌij: «Macoj bozalche ri boyex echiriꞌ cukil uwi ri trigo, matakal che catzukic.»✡ ¿Xubiꞌij neba waꞌ riDios xew ruma cꞌax quebunaꞌ ri boyexab?10 ¿Na pakawiꞌ ta neba riꞌoj cubiꞌij wi waꞌ?Katzij, e pakawiꞌ riꞌoj xtzꞌibax wi. Ma jelaꞌpachaꞌ rabixom takal che cꞌo royeꞌem cheruchac cuꞌano; yey ri aj chac cꞌo pa kilojtrigo cꞌo royeꞌem chwa ri cuꞌano; 11 jecꞌulaꞌruma riꞌoj xkatic chixoꞌlibal alak Rutzij Up-ixab ri Dios, ¿na takal ta cami riꞌ chike riꞌojcakacꞌul che alak ri cajawax chike wara cheruwachulew? 12 Ma e cꞌo jujun tojom alakri quichac piglesia. We takal cꞌu riꞌ chiquerique quetoj alak, más lic takal chike riꞌoj,ma oj xojticow riglesia alak. Na rucꞌ ta cꞌuriꞌ, riꞌoj na jinta cꞌo katzꞌonom che alak,tob takal chike. Ri kaꞌanom e cojchacunpa ke wi y lic kachꞌijom lo ronoje chaꞌ nacakacoj ta kꞌatbal che rutzijoxic ri UtzilajTzij re ri Cristo.‡ 13 Yey ralak etaꞌam alakraj chaquib pa Rocho Dios takal chiquequewaꞌ chirij ri kasaꞌn yaꞌom pukꞌab riDios; yey ri queniman chwa raltar, takalchique cꞌo caquicꞌul che ri queꞌyoꞌk chiriꞌ.✡14Yey ri takanic uyaꞌom can ri Kanimajawalpaquiwi ri caquitzijoj ri Utzilaj Tzij, e waꞌ:E lic takal chique caquicꞌasbaꞌ quib e chirijruchac ri Cristo caquiꞌano.✡ 15 Na rucꞌ tacꞌu riꞌ, riꞌin na jinta cꞌo nutzꞌonom che alaktob takal waꞌ chwe. Y na e tane uwach waꞌquintzꞌiban pana che alak chaꞌ quintoj alak.Ma chinuwach riꞌin, más utz we quincamicchwa quesax chwe ri sakil quiꞌcotemal can-naꞌo echiriꞌ cantzijoj ri Utzilaj Tzij y na jintawajil cantzꞌonoj.

16Riꞌin na canyac ta nukꞌij ruma cantzijojri Utzilaj Tzij. Xew wetaꞌam chirajawaxic

canꞌan waꞌ wa chac ma e ri Cristo in-takayom che. ¡Lic tokꞌoꞌ cꞌu nuwach we nacanꞌan taj! 17We ta in xinchaꞌw wa chac, lajwoyeꞌem cꞌu riꞌ ri tojbal weꞌin. Noꞌj rumae ri Nukaw intakayom che uꞌanic waꞌ, najinta panukꞌab canjecꞌ wib che. 18 ¿Saꞌ cꞌuri canchꞌac che ri chac canꞌano? E ri uni-mal quiꞌcotemal cannaꞌo echiriꞌ cantzijoj riUtzilaj Tzij y na cantzꞌonoj tawajil tob takalwaꞌ chwe.

19 Riꞌin na in jinta pukꞌab juna patrón;na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, nuyaꞌom wib che quin-uꞌana nimanel que conoje chaꞌ jelaꞌ e qꞌuiri caquicoj rubiꞌ ri Cristo. 20 Echiriꞌ incꞌo chiquixoꞌl ri watz-nuchakꞌ e aj judiꞌab,canꞌan che wib jelaꞌ pachaꞌ rique chaꞌcaquicoj rubiꞌ ri Cristo. Ecꞌuchiriꞌ in cꞌochiquixoꞌl rique, cantakej ri quitakanic, tobwetaꞌam na in jinta chuxeꞌ waꞌ. Nuꞌanomcꞌu waꞌ chaꞌ rique caquicoj rubiꞌ ri Cristo.21 Jecꞌulaꞌ echiriꞌ in cꞌo chiquixoꞌlibal ri naquitakem ta ri takanic tzꞌibital can rumari Moisés, canꞌan che wib pachaꞌ in junchique, tob in cꞌo chuxeꞌ rutakanic ri Diosy rutakanic ri Kanimajawal. Nuꞌanomcꞌu waꞌ chaꞌ rique caquicoj rubiꞌ ri Cristo.22 Jecꞌulaꞌ echiriꞌ in cꞌo chiquixoꞌlibal ri her-manos na jinta ucowil ri quinaꞌoj, cꞌo ri nacanꞌan ta riꞌin xa ruma e mac chiquiwachrique, tob riꞌin wetaꞌam na mac taj, perorique cꞌamajaꞌ caquimaj usucꞌ waꞌ. Jelaꞌcanꞌano chaꞌ rique caquijiquibaꞌ quib chiutz pukꞌab ri Dios. Rucꞌ cꞌu ronoje ri canꞌanchiquiwach conoje ri ticawex, cantzucujsaꞌ ri lic quebutoꞌo chaꞌ jelaꞌ e cꞌo jujunchique quecolobetajic. 23 Rucꞌ ronoje cꞌuri canꞌano, cankꞌalajisaj ri Utzilaj Tzij chaꞌjunam cakacꞌul ri utz rucꞌaꞌam lo wa UtzilajTzij.

Kachukꞌubej kib chaꞌ cakacꞌul ronoje ricaraj cuya ri Dios chike

24 Etaꞌam alak pa juna etzꞌanem recꞌalalem, conoje ri quecꞌalalic lic caquitijukꞌij caquichꞌac ri premio, tob quetaꞌamxa jun ri cacꞌuluw ri premio. Jecꞌulaꞌchukꞌubej ib alak chaꞌ cacꞌul alak ri pre-mio cuya ri Dios che alak. 25 E junok liccutijoj rib che juna etzꞌanem, lic cuchꞌijuchukꞌab ronoje xa ruma jun premio xa

✡ 9:9 Dt. 25:4 ‡ 9:12 Ri Pablo na xraj taj cuꞌan alcꞌayew chique ri e aj Corinto, yey na xraj taj cꞌo junok cuchꞌoborire cutzijoj ri Utzilaj Tzij xa ruma cachꞌacan chirij. ✡ 9:13 Lv. 7:6-9, 31-34; Dt. 18:1 ✡ 9:14 Mt. 10:10; Lc. 10:7

Page 259: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Corintios 9:26 256 1 Corintios 10:17

casach uwach. Noꞌj riꞌoj cakachukꞌubej kibche ucꞌulic jun premio na casach ta cꞌanauwach. 26 Ecꞌu riꞌin lic wetaꞌam saꞌ ruchacri nucꞌaslem. Na canꞌan ta cꞌu pachaꞌ junokxa cajumumic pero na retaꞌam taj pa carajcoponwi o pachaꞌ junok cachꞌoꞌjin pa tꞌoꞌy§pero xa pa tew cachꞌayanic. 27 Ma riꞌinquintakan puwi ri nucuerpo tob cantij cꞌaxruma. Jecꞌulaꞌ na canya ta cꞌana luwar chetak ri rayibal re ri nutiꞌjil catakan panuwiꞌ.Ma riꞌin xinkꞌalajisaj ri chomilaj be re ri Kꞌi-jsak chiquiwach uqꞌuiyal ticawex; lic tokꞌoꞌcꞌu nuwach riꞌ we e laꞌ na canchꞌac ta ripremio cuya ri Dios.

10Ri kꞌatbal tzij xuꞌan ri Dios puwi rutinamit

ojertan1 Hermanos, micꞌow chicꞌuꞌx alak ri

xquicꞌulumaj ri katiꞌ-kamam e aj Israelojertan. Echiriꞌ rique xebin chupa ri luwarcatzꞌintzꞌotic, ri Dios xutak lo jun sutzꞌ✡paquiwiꞌ y echiriꞌ xebopon chuchiꞌ ri mar,xebutoꞌo chaꞌ conoje xquikꞌaxuj ri mar.✡2 Conoje cꞌu rique junam rucꞌ ri Moisése pachaꞌ xquicꞌul ri bautismo echiriꞌ xe-bicꞌow chupa ri mar rucꞌ ri sutzꞌ paquiwiꞌy ri yaꞌ pa tak quitzal. 3 Yey conoje riquexquitij ri maná petinak chicaj,✡ ri xutak lori Dios chique. 4 Jecꞌulaꞌ conoje xquitij riyaꞌ xel lo chupa jun pec.* Wa yaꞌ e ri xuyalo ri Dios, y wa pec queꞌelawi e ri Cristo,†ri xerachbilaj rutinamit che ri quibenam.5 Tob ri Dios lic xebuchajij, na rucꞌ ta cꞌuriꞌ, lic e qꞌui chique xquipetisaj ri royowalri Dios paquiwiꞌ. Ruma cꞌu laꞌ, xecam canpa ri luwar catzꞌintzꞌotic.✡

6 Ronoje ri xquicꞌulumaj rutinamit riDios ojertan e cꞌutubal chikawach riꞌojwoꞌora chaꞌ na queꞌec ta kacꞌuꞌx rucꞌ ri nautz taj pachaꞌ ri xquiꞌan rique. 7 Maꞌancꞌu ralak alak aj tioxab pachaꞌ xquiꞌanjujun chique rique ojertan. Ma jelaꞌtzꞌibital can chupa Rutzij Upixab ri Dios:

«Rutinamit ri Dios xetzꞌuyiꞌic, xewaꞌic yxekꞌabaric. Tecꞌuchiriꞌ xeyactajic y xquiyaquib chupa ri na utz taj.»‡ 8 Makaꞌan nekeꞌoj pachaꞌ xquiꞌan jujun chique riqueechiriꞌ xquetzꞌabej uwa quikꞌij cucꞌ jujunchic na quicꞌulel taj, yey ruma laꞌ xe-camisax xa pa jun kꞌij laj veintitres mil chiachijab.§ 9Makacꞌam upa ri Dios Kajawxelpachaꞌ xquiꞌan jujun chique rutinamitechiriꞌ xquipetisaj royowal ri Dios rumaxeyajan chirij. Yey ruma cꞌu riꞌ xecamicma xetiꞌtaj cuma cumatz.✡ 10 Mayajancꞌu alak chirij ri Dios pachaꞌ xquiꞌan jujunyey ruma cꞌu riꞌ, ri Dios xutak lo jun ajꞌAnal Camic paquiwiꞌ.✡ 11 Ronoje cꞌu rixquicꞌulumaj rutinamit ri Dios ojertan ecꞌutubal chikawach riꞌoj woꞌora chaꞌ nacakaꞌan ta keꞌoj pachaꞌ ri xquiꞌan rique.Ronoje cꞌu waꞌ tzꞌibital canok re pixabanicchike riꞌoj, ri oj cꞌo che tak ri qꞌuisbal kꞌij reruwachulew. 12 E uwariꞌche, we cꞌo junokcuchꞌobo catiquiꞌ jusucꞌ, e lic chuchajij cꞌurib riꞌ chaꞌ na catzak taj. 13 We cacꞌam paalak, mabiꞌij alak: «Xew riꞌin quinicꞌow-iben waꞌ», ma konoje ri oj ticawex co-jicꞌow chupa waꞌ. Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, cubulkacꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, ma Rire na cojrokꞌotajta qꞌuenok y na cuya ta luwar cape junacꞌambal kapawe na yaꞌtal ta chike cakachꞌijrucꞌ ruchukꞌab Rire. 14 Ruma cꞌu ronoje wanubiꞌim lok, campixabaj alak hermanos, rilic cꞌax cannaꞌ alak: Lic chajij ib alak chaꞌ nacatzak ta alak chupa ri quilokꞌnimaxic ukꞌijtak ri tiox.

15 Wetaꞌam lic cꞌo naꞌoj alak chaꞌ camajalak usucꞌ ri cambiꞌij. Chꞌobo pe cꞌu alakchi utz puwiwa cambiꞌij we katzij. 16Echiriꞌcakachap ri cꞌolibal cꞌo vino chupa, cuxta-bal re ruquiqꞌuel ri Cristo xturuw kumariꞌoj, cojtioxin chwach ri Dios. Echiriꞌcakatij cꞌu waꞌ, ¿na e ta neba cojuꞌan xajun rucꞌ Rire? Jecꞌulaꞌ echiriꞌ cakatij ri pamcuxtabal re rucuerpo xyaꞌ pa camic, ¿na eta neba cojuꞌan xa jun rucꞌ Rire? 17Waꞌ wa

§ 9:26 “Cachꞌoꞌjin pa tꞌoꞌy”: Waꞌ cachꞌaꞌt puwi jun “boxeador”. ✡ 10:1 Éx. 13:21 ✡ 10:1 Éx. 14:22 ✡ 10:3Éx. 16:4, 35 * 10:4 “Pec”: Pa caxtila waꞌ cabiꞌx “peña” che. † 10:4 Che wa jun pec xel lo ri yaꞌ lic chirajawaxicchique ri e aj Israel. (Éx. 17:6) Jecꞌulaꞌ che ri Cristo, petinak wi lo ri lic chirajawaxic che ri kacꞌaslemal chwach ri Dios.✡ 10:5 Nm. 14:22-23, 35; 16:31-32; 21:6; 26:65 ‡ 10:7 E xquiꞌan waꞌ echiriꞌ xquiꞌan nimakꞌij chwach ri tiox, rixquitak ri Aarón che uꞌanic. Éx. 32:6,8 § 10:8 Waꞌ xuꞌano echiriꞌ rachijab aj Israel xesiqꞌuix cuma rixokib na e taaj Israel chaꞌ caquiꞌan nimakꞌij chwach ri quitiox. Xquiyoj cꞌu quib riꞌ rachijab cucꞌ rixokib e aj tioxab y ruma waꞌ xperoyowal ri Dios cucꞌ. Ecꞌu ri xuꞌan ri Dios e xtakan che quecamisax waꞌ waꞌchijab. Nm. 25:1-5,9 ✡ 10:9 Nm. 21:4-6✡ 10:10 Nm. 16:41-49

Page 260: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Corintios 10:18 257 1 Corintios 11:6pam xa jun, tob cawechꞌic y cajach chike.Jecꞌulaꞌ riꞌoj, tob oj qꞌui, xa jun kawach makonoje junam cakatij wa pam.

18 Chilape alak ri caquiꞌan ri e aj Israel.Echiriꞌ caquitij rawaj ecamisam chwachraltar re ri Dios Kajawxel, rucꞌwaꞌ ebare juncaquicuxtaj ri Dios. 19 ¿Saꞌ cꞌu ri cambiꞌijpuwi tak ri icꞌowisam chwach juna tiox?¿E nawi cambiꞌij cꞌo uwach ri tiox o e cꞌouwach rawaj ecamisam chwach? ¡Na e taj!20Ri cambiꞌij ewaꞌ: Echiriꞌ ri na quetaꞌam tauwach ri Dios quekasan rucꞌ awaj chwachjuna tiox, na e ta chwach ri Dios quekasanwi, ma e chiquiwach tak ri itzel uxlabixel. Euwariꞌche lic na cuaj taj caꞌan e alak cucꞌ ricaquilokꞌnimaj tak ri itzel uxlabixel. 21Yeynaube ta qꞌuenok catij alak ri vino re yacbalukꞌij ri Kanimajawal yey catij alak ri vino reyacbal quikꞌij ri itzel uxlabixel. Jecꞌulaꞌ naube ta nenareꞌ we ralak catij alak ri waꞌimchwi rumexa ri Kanimajawal yey catij nealak ri waꞌim chwi ri mexa que ri itzeluxlabixel. 22Ma ¿caꞌaj cami alak e capetisajalak royowal** ri Dios ruma xꞌan e alak cucꞌri caquilokꞌnimaj tiox? ¿Cachꞌij neba alakruchukꞌab Rire?

Kaꞌana ronoje re yacbal ukꞌij ri Dios23 E cꞌo ri quebiꞌn re: «Panukꞌab cꞌo wi

canꞌan saꞌ ri cuaj canꞌano» quechaꞌ. Katzij,pero na ronoje taj takal chwe canꞌano.«Panukꞌab cꞌowi canꞌan saꞌ ri cuaj canꞌano»quechaꞌ. Pero na ronoje taj cuya nuqꞌuiy-ibal chwach ri Dios. 24 Na utz ta cꞌu riꞌwe junok e xew cutzucuj ri utz chiribilrib, ma ri lic chirajawaxic wi e cutzucujri utz chique ri nicꞌaj chic. 25 Ronoje cꞌuri cacꞌayix pa carnes, utz catij alak; xewmatzꞌonobej alak y macꞌo machꞌob ne alakchewe icꞌowinak chwa juna tiox o na icꞌow-inak taj. 26 Ma jewaꞌ tzꞌibital can pa RutzijUpixab ri Dios:Ronoje ruwachulew rucꞌ ronoje tak ri cꞌo

chwach,re ri Dios Kajawxel Sal. 24:1cachaꞌ.

27Yey we cꞌo junok na ucojom ta rubiꞌ riCristo cusiqꞌuij alak pa juna waꞌim y caꞌajalak queꞌec alak, utz riꞌ. Ronoje cꞌu ricuya chiwach alak, utz catij alak, xew cꞌu

matzꞌonobej alak y macꞌo ne machꞌob alakpa petinak wi. 28 Noꞌj we e laꞌ cꞌo junokcubiꞌij che alak: «Waꞌ icꞌowisam chwachtiox,» riꞌ matij alak ruma ri cuchꞌob ri junxbiꞌn re waꞌ, tob etaꞌam chi alak na mac tajcatijic. Ma ronoje ruwachulew rucꞌ ronojeri cꞌo chwach, re ri Dios Kajawxel.✡ 29 Wena catij ta cꞌu alak waꞌ, e ruma ri cuchꞌob rijun chic hermano, ma chwach rire e mac,tob chiwach ralak na mac taj. ¿Utz cꞌunawi we junok chic cakꞌataw tzij panuwiꞌriꞌin echiriꞌ canꞌan ri lic cunaꞌ nucꞌuꞌx utzcanꞌano? 30 Yey we cantioxij che ri Kakawjanipa ri cayaꞌ chwe pa waꞌim, ¿suꞌbe cꞌu riꞌquinchꞌaꞌtibexic?

31Rucꞌ cꞌu ri waꞌim y ri mikꞌinaꞌ catij alako tob saꞌ ri caꞌan alak, ri lic chirajawaxicwi e ꞌana alak ronoje re yacbal ukꞌij ri Dios.32Maꞌan ralak alak latzꞌanel chique ri jujunchic, tob e aj judiꞌab o na e ta aj judiꞌab;maꞌan ne alak waꞌ chique ri quicojom rubiꞌri Cristo. 33 Riꞌin rucꞌ ronoje ri canꞌano, ecanꞌan ri utz chique conoje. Na cantzucujta cꞌu ri utz xew chiwibil wib riꞌin, mae cantzucuj ri utz que conoje chaꞌ jelaꞌcaquirik ri chomilaj cꞌaslemal re ri Dios.

111 ꞌAna che ri binic alak pachaꞌ ri nubinic

riꞌin, jelaꞌ pachaꞌ riꞌin e canꞌan che ri nu-binic pachaꞌ rubinic ri Cristo.

Pixabanic chique riglesia echiriꞌ caquimolquib

2 Quinquiꞌcot ucꞌ alak ma na mescꞌutamta alak ri nupixabanic y takem lo alak ricꞌutunic nukꞌalajisam chiwach alak. 3 Perocꞌo ri cuaj quetaꞌmaj alak: Ri Dios e ujolompa chapatal wi ri Cristo. Jecꞌulaꞌ, ri Cristoe ujolom pa chapatal wi rachi yey rachi eujolom pa chapatal wi rixok. 4 We junaachi uchꞌukum cꞌu rujolom echiriꞌ cuꞌanorar o cuꞌan kꞌalajisanic, rucꞌ waꞌ cucꞌutuna jinta xiꞌin ib rucꞌ chwach ri Cristo, riJun e ujolom pa chapatal wi. 5 Noꞌj wejuna ixok na uchꞌukum ta rujolom echiriꞌcuꞌan orar o cuꞌan kꞌalajisanic, riꞌ qꞌuixbalche ri jun e ujolom pa chapatal wi, ma ejunam riꞌ pachaꞌ kꞌatom ronoje ruwiꞌ. 6Mawe juna ixok na cuchꞌuk ta rujolom, riꞌ asu

** 10:22 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “achixomanic”. E pachaꞌ juna achi o juna ixok lic na cucꞌul ta cꞌana ucꞌuꞌx echiriꞌrucꞌulel queꞌec ucꞌuꞌx rucꞌ junok chic. Jecꞌulaꞌ ri Dios lic cape royowal we riꞌoj oj re Rire yey cakayac ukꞌij juna tiox.✡ 10:28 Sal. 24:1

Page 261: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Corintios 11:7 258 1 Corintios 11:30chukꞌata ronoje ruwiꞌ. Pero we qꞌuixbalche rixok caꞌan lic chꞌutiꞌn che ruwiꞌ ocakꞌat ronoje ruwiꞌ,* más ne utz cꞌu riꞌ echuchꞌuku rujolom.

7 Noꞌj rachi na takal ta che cuchꞌuk ru-jolom, ma rire e cucꞌutubej uwach ri Dios yruma rachi cakꞌalajin runimal uchomalil riDios. Yey rixok e uchomalil rachi.† 8Ma rinabe achi na petinak ta che ri nabe ixok; eri nabe ixok che ri nabe achi petinak wi.‡9 Yey ri Dios na xuꞌan ta rachi re rachbiꞌilrixok ma e xuꞌan rixok re rachbiꞌil rachi.§10 E uwariꞌche takal che rixok cuchꞌuk ru-jolom, ma waꞌ e cꞌutubal re uyaꞌom ribpa takanic, jelaꞌ cꞌu riꞌ cakꞌalajinic lic utzuꞌanom chiquiwach conoje ri ticawex ychiquiwach ne ri ángeles. 11 Na rucꞌ ta cꞌuriꞌ, janipa ri kacojom rubiꞌ ri Kanimajawallic ketaꞌam, rachi y rixok quicabichal cꞌoquiwach chwach ri Dios y lic quebajawaxic.12 Ma che ri nabe achi petinak wi ri nabeixok yey cuma rixokib quebalax rachijab.Pero ronoje ri cꞌolic, petinak rucꞌ ri Dios.

13 Chꞌobo pe alak rakan puwi waꞌ: ¿Utznawi we juna ixok na uchꞌukum ta rujolomechiriꞌ cuꞌan orar chwach ri Dios? 14 Licrewi na takal ta chique rachijab lic cani-maꞌkir ri quiwiꞌ. 15Noꞌj rixokib takal chiquelic nimaꞌk ri quiwiꞌ, ma e quichomalil riꞌyaꞌtal ruma ri Dios re chꞌukubal ri quijolom.16 Rucꞌ cꞌu ronoje wa xinchꞌaꞌtibej, we cꞌojunok caraj cachꞌoꞌjin puwiꞌ, xew cambiꞌijche: Ri nicꞌaj chic iglesias re ri Dios najunwi ta ri quinaꞌoj puwi waꞌ chwa ri can-cꞌut riꞌin.

Pixabanic puwi ri cena re cuxtabal rucamicri Kanimajawal Jesucristo

17Rucꞌ wa pixabanic canjek bi utzꞌibaxicche alak woꞌora, na quinquiꞌcot ta rucꞌ riꞌanom alak. Ma echiriꞌ camol ib alak, na utzta ri quilitaj chixoꞌlibal alak, ma xa e caꞌancꞌax chiꞌibil ib alak. 18Nabe na cambiꞌij chealak, nutom na junam ta cꞌuꞌx alak echiriꞌcamol ib alak pubiꞌ ri Cristo. Yey cancojo lajkatzij, 19ma e cꞌo jujun caquichꞌobomás cꞌoquiwach chiquiwa jujun chic. Yey quilitajna cꞌu waꞌ chaꞌ jelaꞌ cakꞌalajinic china tak

ri lic utz quiꞌanom chwach ri Dios, ma riꞌna je ta laꞌ caquiꞌano. 20 Ecꞌuchiriꞌ camolib alak, na e ta re catij alak ri sakil cenare ri Kanimajawal. 21 Ma ri caꞌan alak echujujunal cutijilaꞌ nabe ruwaꞌim, tob e cꞌocꞌu jujun quecanaj can rucꞌ numic yey ecꞌo ne ri quekꞌabaric. 22 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ waꞌ?¿Na jinta neba ocho alak pa cawaꞌ wi alak?¿Suꞌchac cꞌu riꞌ echiriꞌ camol ib alak pubiꞌri Cristo, cacꞌak bi alak quikꞌij rutinamit riDios; ma e caya alak quiqꞌuix ri na jinta cꞌocucꞌ? ¿Saꞌ cꞌu ri cambiꞌij che alak? ¿Canyaccami kꞌij alak riꞌ ruma ri caꞌan alak? ¡Nacanyac ta kꞌij alak!

23 Ri nucꞌulum riꞌin puwi ri sakil waꞌime ri nucꞌutum chi che alak, yey waꞌ ejunam rucꞌ ri ubiꞌim can ri KanimajawalJesucristo. Ma laꞌ laꞌkꞌab echiriꞌ ri Jesúsxcꞌayixic, xucꞌam ri pam, 24 xutioxij che riDios y xuwechꞌo, jecꞌuwaꞌ xubiꞌij: «Chicꞌa-maꞌ y chitijaꞌ, ma e nucuerpowaꞌ ri cayaꞌ pacamic iwuma riꞌix. Ecꞌuchiriꞌ quiꞌan takwaꞌchikawach apanok, chiꞌanaꞌ re cuxtabal weriꞌin» xcha ri Jesús.✡ 25 Jecꞌulaꞌ xuꞌan che ricꞌolibal cꞌo vino chupa. Qꞌuisbal re ri cena,xucꞌam ri cꞌolibal cꞌo vino chupa y jecꞌuwaꞌxubiꞌij: «Wa ri riꞌ e ri cꞌacꞌ tzij✡ cajiquibaxuwach rucꞌ ri nuquiqꞌuel. Janipa laj quitijri vino re wa cena, chiꞌanaꞌ cuxtabal weriꞌin» xcha ri Jesús.✡ 26 Janipa cꞌu laj camolib alak chaꞌ catij alak wa pam y cakumalak wa vino, e catajin alak riꞌ che utzijoxicrucamic ri Kanimajawal cꞌa echiriꞌ cacꞌuntanchi Rire.

27 E uwariꞌche china ri cutij wa pam ycukum wa vino re ri Kanimajawal yey narucꞌ ta xiꞌin ib cutijo, riꞌ cꞌo ri kꞌatbal tzij reri Dios puwiꞌ ma e camacun chirij ri Kan-imajawal echiriꞌ cucꞌak bi ukꞌij rucuerpo yruquiqꞌuel. 28 Ruma cꞌu riꞌ, china ri carajcutij wa pam y cukum wa vino, nabe nalic chunaꞌa rib saꞌ ruꞌanom. 29 Ma china ricutij wa pam y cukum wa vino re ri Kani-majawal yey na cuchꞌob tana chi utz wewaꞌe queꞌelawi rucuerpo ri Kanimajawal; riꞌchiribil rib cucꞌam lo ri kꞌatbal tzij re ri Diospuwiꞌ. 30 Ruma e cꞌo jujun jelaꞌ quiꞌanom,

* 11:6 Rojertan jun che tak ri kꞌatbal tzij puwi juna ixok cuꞌan ri na utz taj, e cakꞌat ronoje ruwiꞌ, cꞌutubal re rumac.† 11:7 We juna ixok utz uꞌanom y lic cachꞌaꞌtibex chi utz, waꞌ yacbal ukꞌij ri rachijil. ‡ 11:8 Ri Dios xuꞌan ri nabeachi rucꞌ ulew; noꞌj rixok xꞌan rucꞌ jun ubakil ri nabe achi. Gn. 2:21-23 § 11:9 Waꞌ e ri Adán y ri Eva. Gn. 2:18✡ 11:24 Mt. 26:26; Mr. 14:22; Lc. 22:19 ✡ 11:25 Jer. 31:31-34 ✡ 11:25 Mt. 26:27-28; Mr. 14:23-24; Lc. 22:20

Page 262: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Corintios 11:31 259 1 Corintios 12:17e qꞌui ri e yewaꞌib y ri na jinta quichukꞌabchixoꞌlibal alak, yey e cꞌo ne ri ecaminakchic. 31Noꞌj we ta nabe na cakanaꞌ kib riꞌojchikibil kib, riꞌ na cajawax ta chic cukꞌattzij ri Dios pakawiꞌ ma kayijbam chi kibchwach. 32Noꞌj we na cakaꞌan tawaꞌ, ri Dioscukꞌat tzij pakawiꞌ woꞌora re cojukꞌilo chaꞌchikawach apanok na cukꞌat ta tzij pakawiꞌjunam cucꞌ ri e aj mac. 33 E uwariꞌche nuhermanos, echiriꞌ camol ib alak che utijicri cena re ri Kanimajawal, choyeꞌej na ibalak chaꞌ junam catij alak waꞌ. 34 Yey wecꞌo junok che alak lic canumic, woꞌka lochirocho chaꞌ na capetisaj ta alak ri kꞌatbaltzij re ri Dios pawiꞌ alak ruma ri caꞌan alakechiriꞌ camol ib alak. Cꞌa cꞌo cuaj canyijbaꞌchiwach alak, pero cꞌate cojchꞌaꞌt puwiꞌechiriꞌ quinopon ucꞌ alak.

12Ri cuya ri Ruxlabixel ri Dios chike re ꞌanabal

ruchac1 Hermanos, riꞌin lic cuaj quetaꞌmaj

alak chi utz puwi tak ri sipanic uyaꞌomri Ruxlabixel ri Dios chike chaꞌ rucꞌ waꞌcakaꞌan ruchac ri Kakaw. 2 Ma etaꞌamalak rojertan echiriꞌ cꞌamajaꞌ cꞌo alak pa riKꞌijsak, xsocotaj alak y xya cꞌu ib alak chequilokꞌnimaxic tiox tob waꞌ na quechꞌawtaj. 3 Pero woꞌora lic cuaj quetaꞌmaj alakwaꞌ: We cꞌo junok tzel cachꞌaꞌt chirij riJesús, riꞌ lic kꞌalaj na e ta ruma ri Ruxlabixelri Dios cubiꞌij waꞌ. Noꞌj we cꞌo junok cutzi-joj: «Ri Jesús e Kanimajawal,» riꞌ e ruma riSantowilaj Ruxlabixel cubiꞌij waꞌ, ma xewri Ruxlabixel ri Dios cakꞌalajisan re waꞌ chejunok.

4 Tape alak, qꞌui tak uwach ri sipanicyaꞌtal chike chaꞌ cakaꞌan ruchac ri Dios;pero xa Jun ri cayaꞌw re, waꞌ e ri Ruxlabixelri Dios. 5 Lic qꞌui tak uwach ri chac; peroxa Jun cꞌu ri rajaw, waꞌ e ri KanimajawalJesucristo. 6 Yey ruꞌanic waꞌ wa chac qꞌuitak uwach; pero xa Jun ri cayaꞌw chikecakaꞌan waꞌ, xew ri Dios.

7 Ri Dios uyaꞌom chikajujunal riꞌoj cꞌu-tubal re ri Ruxlabixel Rire chupa ri kabinickasilabic, waꞌ e re toꞌbal que rutinamit riDios.8 Ma e cꞌo jujun yaꞌtal chique ruma ri

Ruxlabixel ri Dios quechꞌaꞌt rucꞌsakil naꞌoj.

Jecꞌulaꞌ ruma ri Ruxlabixel ri Dios, yaꞌtalchique jujun chic caquitzijoj saꞌ riukꞌalajisam ri Dios chique.

9 E cꞌo cꞌu jujun chic yaꞌtal chique rumari Ruxlabixel ri Dios lic caquicojo riDios cꞌo uchukꞌab re cuꞌan ronojetob lic cꞌayew.

E cꞌo jujun chic yaꞌtal chique ruma riRuxlabixel ri Dios caquiꞌan orarpaquiwi ri yewaꞌib yey waꞌ que-cunutajic.

10 Jecꞌulaꞌ e cꞌo jujun chic yaꞌtal chiquecaquiꞌan milagros rucꞌ ruchukꞌab riKakaw,

y e cꞌo jujun chic yaꞌtal chique caquikꞌala-jisaj runaꞌoj ri Dios.

E cꞌo jujun chic yaꞌtal chique caquetaꞌ-maj we juna tzij petinak rucꞌ riRuxlabixel ri Dios.

Jecꞌulaꞌ e cꞌo jujun chic yaꞌtal chiquequechꞌaꞌt pa jujun chic chꞌaꞌtem naquimajom taj;

yey e cꞌo cꞌu jujun chic yaꞌtal chiquecaquikꞌalajisaj ri xbiꞌx ruma junoktob na caquirik ta waꞌ wa chꞌaꞌtem.

11 Pero ronoje waꞌ yaꞌtal chike, e ruma riRuxlabixel ri Dios, ri caꞌanaw re ronoje.Yey e Rire cajachaw chikajujunal saꞌ ri carajcuya chike.

12 E pachaꞌ juna ticawex, tob qꞌuiuwach ri chapayom re rucuerpo, waꞌ xajun uꞌanom. Jecꞌulaꞌ uꞌanom ri Cristokucꞌ konoje riꞌoj. 13 Ma ri Ruxlabixel riDios xuꞌan xa jun chike echiriꞌ xkacꞌul ribautismopa rubiꞌ ri Cristo. Konoje cꞌu riꞌ xajun kawach, tob e cꞌo jujun chike e aj judiꞌaby jujun chic na e ta aj judiꞌab, tob ne jujunchic e aj chaquib elokꞌotal ruma cajaw yeyjujun chic quechacun pa que rique; perokonoje junam kacꞌulum ri Uxlabixel re riDios.

14 E juna cuerpo na xa ta jun uwach richapayomre,ma lic qꞌui uwach. 15Mawe tacachꞌaw ri akanaj y cubiꞌij cꞌu riꞌ: «Riꞌin nain ta re ri cuerpomana in ta kꞌabaj.» Tob nejelaꞌ riꞌ cubiꞌij, lic rewi che ri cuerpo cꞌo wi.16 Jecꞌulaꞌ we ta ri xiquinaj cubiꞌij: «Riꞌin nain ta re ri cuerpo ma na in ta wachaj.» Tobne jelaꞌ riꞌ cubiꞌij, lic rewi che ri cuerpo cꞌowi.

17 We ta ronoje ri kacuerpo xa jun chiwachaj uꞌanom, ¿saꞌ cꞌu uꞌanic riꞌ cojtanic?Yey we ta ronoje ri kacuerpo xa jun chi

Page 263: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Corintios 12:18 260 1 Corintios 13:7

xiquinaj uꞌanom, ¿saꞌ cꞌu uꞌanic riꞌ co-juxlabic? 18 Pero ri Dios uyaꞌom can saꞌ takri cajawax che ri kacuerpo e chirij ri xrajRire. 19 Ma we ta xa jun uwach ronoje richapayom re ri kacuerpo, lic na e ta cꞌanariꞌ. 20 Lic qꞌui uwach cꞌu riꞌ ri chapayom reri kacuerpo, yey waꞌ xa jun uꞌanom.

21 E uwariꞌche ri wachaj na utz taj wecubiꞌij che ri kꞌabaj: «Riꞌat na catajawaxta chwe.» Jecꞌulaꞌ na utz ta nenareꞌ we rijolomaj cubiꞌij che rakanaj: «Riꞌat na cata-jawax ta chwe.» 22 Yey e janipa ri pachaꞌna jinta ucowil che ri kacuerpo, e ne licquebajawax riꞌ chike. 23 Jecꞌulaꞌ e janipa ripachaꞌ lic na il ta uwach che ri kacuerpo, ene ri lic cakachꞌuk chi utz; yey e janipa rina utz taj quilitajic, e ne lic cojoc il riꞌ cheuchꞌukic. 24Noꞌj tak ri utz quilitaj chike, najinta uchac cakachꞌuku. Ecꞌu ri Dios xyijbanchi utz ri kacuerpo chaꞌ ri na il ta uwachchike, cojoc más il che. 25Ri Dios xuꞌan waꞌchaꞌ janipa ri cꞌo che ri kacuerpo cujunimajrib; jecꞌuriꞌlaꞌ janipa ri cꞌo che ri kacuerpojunam caquichajij quib. 26 Ruma cꞌu laꞌ wecꞌo juna cꞌax che ri kacuerpo, riꞌ ronoje rikacuerpo cunaꞌ ucꞌaxcꞌolil. Jenelaꞌ we cꞌori lic cojoc il che, riꞌ ronoje ri kacuerpocaquiꞌcotic.

27Ralak e alak rucuerpo ri Cristo y chiju-junal alak cꞌo jun chac takal che alak caꞌanalak. 28 Ruma cꞌu laꞌ ri Dios ebucojom e rajchac piglesia:nabe, e ri e takoꞌn re ri Jesús,ucaꞌm, e ri quekꞌalajisan re runaꞌoj ri Dios,urox, e ri e cꞌutunel re tak rucꞌutunic ri

Dios,yey e cꞌo ri caquiꞌan milagros rucꞌ

ruchukꞌab ri Dios,ri quecunan rucꞌ ruchukꞌab ri Dios,ri quiyaꞌom quib che quequitoꞌ jujun chic,ri yaꞌtal chique caquichap utzaꞌm ri chac

piglesiay ri yaꞌtal chique quechꞌaꞌt pa jujun chic

chꞌaꞌtem na quimajom taj.29 Junwi tak ri chac. Ma ¿konoje neba ojtakoꞌn? ¿Konoje neba oj kꞌalajisanel rerunaꞌoj ri Dios? ¿Konoje neba oj cꞌutunel?¿Konoje neba oj ꞌanal milagros? 30 ¿Konojeneba yaꞌtal chike oj cunanel? ¿Konoje nebacojchꞌaꞌt pa jujun chic chꞌaꞌtem yaꞌtal rumari Ruxlabixel ri Dios? ¿Konoje neba ojkꞌalajisanel re ri xbiꞌx ruma junok pa jun

chic chꞌaꞌtem yaꞌtal ruma ri Ruxlabixel riDios? Na konoje taj. 31 Rayij cꞌu alak urikicri chac lic chirajawaxic che riglesia. Yeyriꞌin cancꞌut chi jun be che alak, ri máschirajawaxic wi chwa ronoje waꞌ, e ri rutzilcꞌuꞌxaj.

13Ri lic chirajawaxic wi e ri rutzil cꞌuꞌxaj

1 We ta e laꞌ riꞌin canrik quinchꞌaꞌt pauqꞌuiyal chꞌaꞌtem que ri ticawex y canrikne ri quichꞌaꞌtem ri ángeles yey na jintari rutzil ucꞌuꞌx ri Dios pa wanimaꞌ, riꞌ xain pachaꞌ ri chꞌichꞌ cayojoyotic o ri chꞌichꞌcatzinowic.

2 We ta e laꞌ yaꞌtal chwe cankꞌalajisajrunaꞌoj ri Dios chiquiwach ri ticawex ycanmaj usucꞌ ronoje ri ewatal chiquiwachjujun chic y canmaj usucꞌ ronoje naꞌoj, ywe ta lic cꞌo cubulibal nucꞌuꞌx rucꞌ ri Dioschaꞌ utz rucꞌ waꞌ canjalcꞌatij ne quiluwar rinimak tak juyub, yeyna jinta ri rutzil ucꞌuꞌxri Dios pawanimaꞌ, riꞌ na jinta cꞌana nuchacchwach ri Dios.

3 We ta e laꞌ canjach chique ri nibaꞌibronoje ri bitak we y tob ne canya wib requimporoxic xa re tacꞌabal nukꞌij, yey najinta ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios pa wanimaꞌ, riꞌna jinta cꞌana cutikoj chwe.4 We junok cꞌo ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios pa

ranimaꞌ,riꞌ cꞌo unimal ucꞌuꞌx cucꞌ ri ticawex,lic utz ucꞌuꞌx,na cꞌax ta ucꞌuꞌx chirij junok,na cutacꞌabaꞌ ta ukꞌijy na cuꞌan ta nim che rib.

5 We junok cꞌo ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios paranimaꞌ,

riꞌ na cuꞌan ta ri na takal ta che.Na xew ta coc il che ri cajawax che

rire,ma e ne coc il che ri cajawax chique ri

jujun chic.Na xa ta rucꞌ jutzꞌit cape royowaly na cucꞌol ta oyowal pa ranimaꞌ.

6 We junok cꞌo ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios paranimaꞌ,

riꞌ cubisoj ri na jusucꞌ taj caꞌanicyey lic caquiꞌcot che ri jusucꞌ caꞌanic.

7 We junok cꞌo ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios paranimaꞌ,

riꞌ cuyul re ronoje,lic cubul ucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios y cucꞌ ri

jujun chic,

Page 264: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Corintios 13:8 261 1 Corintios 14:13xaki e royeꞌem ri utzy cuchꞌij uchukꞌab janipa ri cape

puwiꞌ.8 Ri rutzil cꞌuꞌxaj re ri Dios na casach ta

cꞌana uwach. Pero copon ri kꞌij echiriꞌ nacayaꞌ ta chi che junok cukꞌalajisaj runaꞌoj riDios, na cayaꞌ ta chi ne che junok cachꞌaꞌtpa jujun chic chꞌaꞌtem na umajom taj yna cayaꞌ ta chi ne che junok cutzijoj riukꞌalajisam ri Dios che; ma ronoje waꞌ xacaqꞌuisic.

9 Woꞌora na ketaꞌam ta ronoje y nacakarik ta ukꞌalajisaxic ronoje runaꞌoj riDios. 10 Pero copon na cꞌu ri kꞌij echiriꞌronoje catzꞌakat uwach; ecꞌu riꞌ ri na tzꞌakattaj, xa caqꞌuisic. 11Ma riꞌin echiriꞌ in cꞌoꞌm,ronoje ri cambiꞌij, ri canchꞌobo y ri canmajusucꞌ e re juna cꞌoꞌm. Noꞌj echiriꞌ xinni-maric, xinya can ri canꞌan chi nuchꞌutiꞌnal.

12 Woꞌora e pachaꞌ cojtzuꞌn pa juna es-pejo sutzꞌ uwach; noꞌj copon na ri kꞌijcakil uwach ri Dios, cꞌa ecꞌuchiriꞌ cakꞌalajinchikawach ri cakilo. Woꞌora na cakꞌalajinta ronoje chinuwach; noꞌj cꞌo cꞌu jun kꞌijechiriꞌ cakꞌalajin ronoje chinuwach, jelaꞌpachaꞌ ri Dios lic retaꞌam ronoje ri cꞌo pawanimaꞌ.

13Woꞌora chirajawaxic cacꞌojiꞌ cubulibalkacꞌuꞌx rucꞌ ri Dios tob cꞌamajaꞌ cakiluwach, cakoyꞌej rubiꞌtisim can ri Dios chikey cacꞌojiꞌ ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios pa kanimaꞌ.Chique cꞌu wa oxib, ri más cajawax chike eri rutzil cꞌuꞌxaj.

14Ri quechꞌaꞌt pa jujun chic chꞌaꞌtem na

quimajom taj1 Choca cꞌu alak il che cacꞌojiꞌ ri rutzil

cꞌuꞌxaj pa animaꞌ alak, yey rayij alak urikicjanipa ri uyaꞌom ri Ruxlabixel ri Dios chikere ꞌanabal ruchac. Y che tak waꞌ wa yaꞌtalchike, ri lic cajawaxic e ri kꞌalajisanic rerunaꞌoj ri Dios. 2 Ma e ri jun yaꞌtal cheruma ri Ruxlabixel ri Dios cachꞌaꞌt pa junachic chꞌaꞌtem na umajom taj y na camajtajta usucꞌ, e rucꞌ ri Dios cachꞌaꞌt wi, na e tacucꞌ ri ticawex. Ma na jinta junok camajawusucꞌ ri cubiꞌij, ma waꞌ ewatal chiquiwachri ticawex. 3Noꞌj ri jun cukꞌalajisaj runaꞌojri Dios, cubiꞌij waꞌ chique ri ticawex requiqꞌuiyibal chwach ri Dios, re pixabanic yre cunimarisaj quicꞌuꞌx.

4 Ri jun yaꞌtal che cachꞌaꞌt pa junachꞌaꞌtem na umajom taj, cuꞌan waꞌ re toꞌbalchiribil rib. Noꞌj cꞌu ri jun yaꞌtal checukꞌalajisaj runaꞌoj ri Dios, riꞌ e quebutoꞌconoje ri quetaw re y jelaꞌ queqꞌuiy ri tina-mit re ri Cristo.

5 Chinuwach riꞌin utz we ta cayaꞌiꞌ cheonoje alak ri cachꞌaꞌt alak pa jujun chicchꞌaꞌtem na majom ta alak, pero ri lic utze we ta cayaꞌiꞌ che alak cakꞌalajisaj alakrunaꞌoj ri Dios pa ri chꞌaꞌtem alak. Ma waꞌmás cꞌo cutikoj che riglesia chwa ri xa cꞌocabiꞌx pa juna chic chꞌaꞌtem na camajtaj tausucꞌ. Yey waꞌ xew cꞌo cutikoj che riglesiawe cꞌo junok cukꞌalajisaj saꞌ queꞌelawi rixbiꞌxic, y cubiꞌij cꞌu waꞌ pa quichꞌaꞌtem riquetaw re.

6 Ma we e laꞌ quinopon ucꞌ alak her-manos y xew quinchꞌaꞌt chiwach alak pajuna chꞌaꞌtem na camaj ta alak usucꞌ, ¿saꞌcutikoj riꞌ che alak? Na jintaj. Noꞌj we pari chꞌaꞌtem alak cantzijoj rucꞌutum ri Dioschwe, cantzijoj ri wetaꞌam puwi ri Kꞌijsak,cantzijoj rukꞌalajisam ri Dios chwe o junacꞌutunic, ronoje tak cꞌu riꞌ waꞌ lic cꞌo cutikojche alak.

7 Ri jujun chic chꞌaꞌtem na camajtaj tausucꞌ canjunimaj rucꞌ jun suꞌ o jun arpa;ma we na kꞌalaj ta uchꞌawisaxic caꞌanic, nacamajtaj ta usucꞌ ri cachꞌawisaxic. 8 Y jelaꞌri trompeta cachꞌawisaxic chaꞌ ri soldadoscaquiyijbaꞌ quib re quebec pa chꞌaꞌoj. Perowe na kꞌalaj ta uchꞌawisaxic caꞌanic, ri sol-dados na queboc ta il che. 9 Jecꞌulaꞌ ralak,we ri chꞌaꞌtem quel lo pachiꞌ alak na kꞌalajtaj, ¿suꞌanic cꞌu riꞌ camajtaj usucꞌ ri cabiꞌijalak? Ma riꞌ xa e pachaꞌ casach ri chꞌaꞌtemalak pa ri tew.

10 Katzij wi uqꞌuiyal chꞌaꞌtem cꞌo cheruwachulew y chujujunal lic cꞌo tak ubechiquiwach ri quechꞌaꞌtiben re. 11 Yeywe riꞌin na wetaꞌam taj saꞌ queꞌelawiruchꞌaꞌtem junok, riꞌ pachaꞌ in juna aj najchwach ri cachꞌaꞌtic yey rire e juna aj najchinuwach riꞌin.

12 Ecꞌu ralak, ruma ri lic carayij alak ricuya ri Dios re ꞌanabal ruchac, e lic tzu-cuj alak uꞌanic ri lic quebutoꞌ riglesia chaꞌquetiquiꞌ jusucꞌ chwach ri Dios. 13 Rumacꞌu laꞌ we cꞌo junok yaꞌtal che ruma riRuxlabixel ri Dios cachꞌaꞌt pa juna chꞌaꞌtemna umajom taj, chutzꞌonoj cꞌu riꞌ che riDios chaꞌ cayaꞌtaj che cukꞌalajisaj waꞌ pa

Page 265: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Corintios 14:14 262 1 Corintios 14:32quichꞌaꞌtem ri quetaw re. 14Mawee laꞌ riꞌincanꞌan orar pa juna chꞌaꞌtem na canmaj tausucꞌ, e ri wanimaꞌ ri cachꞌaꞌt rucꞌ ri Dios,pero ri nunaꞌoj na jinta cꞌo caresaj che.

15 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri canꞌano? Cꞌo jutak lajcanꞌan orar y cambixoj rubiꞌ ri Dios pajuna chꞌaꞌtem na canmaj ta usucꞌ tob xewri wanimaꞌ cachꞌaꞌt rucꞌ Rire, pero tam-bién rucꞌ ri nunaꞌoj canꞌan orar y cambixojrubiꞌ ri Dios pa ri chꞌaꞌtem canmaj usucꞌ.16 Ma we rilal cayac la ukꞌij ri Dios pa junachic chꞌaꞌtem na camajtaj ta usucꞌ yey waꞌuyaꞌom ri Ruxlabixel ri Dios cheꞌla, y riquetaw re na caquirik ta cꞌu ri chꞌaꞌtemyaꞌtal cheꞌla, ¿saꞌ cꞌu uꞌanic riꞌ caquibiꞌijrique «Amén» che ri tioxibal xꞌan la we naxquimaj ta usucꞌ ri xbiꞌij la? 17 Y tob licchom ri tioxibal caꞌan rilal, waꞌ na jintacutikoj che ri quibinic quisilabic ri quetawre.

18Cantioxij che ri Diosma riꞌinmás yaꞌtalchwe chiwach ralak quinchꞌaꞌt pa jujunchic chꞌaꞌtem na numajom taj. 19 Na rucꞌta cꞌu riꞌ, echiriꞌ quimolom quib ri tinamitre ri Cristo, más cuaj cambiꞌij tob queboxib chꞌaꞌtem lic camajtaj usucꞌ chaꞌ jelaꞌcꞌo caquimaj ri jujun chic che, chwa ricanwererej lajuj mil chi chꞌaꞌtem pa junachꞌaꞌtem na kꞌalaj taj.

20Hermanos, ri naꞌoj alak chuꞌana pachaꞌri quinaꞌoj ri e nimaꞌk chic. Maꞌan e alakpachaꞌ alak acꞌalab puwi ri cachꞌob alak, tobutzwe e caꞌan alak pachaꞌ acꞌalab chwach rimac, ma racꞌalab cꞌamajaꞌ caquetaꞌmaj waꞌ.21 Ma chupa Rutzij Upixab ri Dios tzꞌibitalcanok:Pa tak chꞌaꞌtem junwi y cuma tak ticawex e

aj najquinchꞌaꞌt cucꞌ wa tinamit.*

Yey tob cꞌu jewaꞌ canꞌano,na caquicoj ta nutzij✡ Is. 28:11-12

cacha ri Dios Kajawxel.22 Echiriꞌ junok cachꞌaꞌt pa juna chꞌaꞌtem

na camajtaj ta usucꞌ, waꞌ e jun cꞌutubalchique ri na quicojom ta rubiꞌ ri Cristo; noꞌjna je ta laꞌ cucꞌ ri quicojom chi rubiꞌ. Ecꞌuri kꞌalajisanic re runaꞌoj ri Dios, na e ta queri na quicojom ta rubiꞌ ri Cristo, ma e que riquicojom chi rubiꞌ.

23 Ma we e laꞌ quimolom quib ri tinamitre ri Cristo y conoje cꞌut quechꞌaꞌt pa takchꞌaꞌtem na camajtaj ta usucꞌ, yey coc cꞌubi junok cꞌamajaꞌ cumaj usucꞌ saꞌ waꞌ ojunok cꞌamajaꞌ cucoj rubiꞌ ri Cristo, ¿saꞌ cꞌuri cuchꞌob che waꞌ? ¿Na cubiꞌij ta nawichꞌuꞌjerinak alak? 24 Noꞌj we coc bi junokcꞌamajaꞌ cucoj rubiꞌ ri Cristo o cꞌamajaꞌcumaj usucꞌ saꞌ waꞌ yey cuto catajin alakche ubiꞌxiquil saꞌ ri ukꞌalajisam ri Dios chealak; rucꞌ cꞌu ronoje riꞌ ri cabiꞌij alak, cunaꞌrib rire aj mac chwach ri Dios. 25 Cakꞌalajincꞌu riꞌ saꞌ ri cꞌo pa ranimaꞌ y jelaꞌ cakajumejelem, culokꞌnimaj ukꞌij ri Dios y cubiꞌijpakatzij wi cꞌo ri Dios chixoꞌlibal alak.

Echiriꞌ cakamol kib, kaꞌana ronoje chu-cholaꞌj

26 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ rusucꞌ caꞌan alak hermanosechiriꞌ camol ib alak? Utz we e cꞌo ricaquibixoj rubiꞌ ri Dios, e cꞌo ri caquiyacꞌutunic, e cꞌo ri quekꞌalajisan juna tzij reri Dios. Utz we e cꞌo ri quechꞌaꞌt pa junachic chꞌaꞌtem na quimajom taj yey e cꞌori quekꞌalajisan re wa chꞌaꞌtem. ꞌAna cꞌualak ronoje waꞌ re uqꞌuiyibal ri quibinicquisilabic rutinamit ri Dios.

27 Y echiriꞌ molom ib alak, utz we xa ecaꞌib o e oxibok quechꞌaꞌt pa chꞌaꞌtem nacamajtaj ta usucꞌ; y quiꞌana cꞌuwaꞌ pa jujun,na xa ta jumul. Yey cajawaxic cꞌo junokcakꞌalajisan re waꞌ. 28 Pero we chiquixoꞌlri hermanos quimolom quib chiriꞌ na jintajunok carikow ukꞌalajisaxic ri caquibiꞌij,mechꞌaw cꞌu riꞌ; xew chechꞌaꞌta rucꞌ ri Diospa canimaꞌ. 29 Jecꞌulaꞌ, utz we xa e caꞌib o eoxibok caquitzijoj saꞌ ri ukꞌalajisam ri Dioschique. Yey ri quetaw re lic quichꞌobo chiutz, we waꞌ e utzij ri Dios che rutinamit.

30Wecꞌo junok catzijonic yey cꞌo cukꞌala-jisaj ri Dios che junok chic tzꞌulic, ri catzi-jonic e chutanabaꞌ ri cubiꞌij; tecꞌuchiriꞌ, rijun chic utz cujek ubiꞌxiquil ri tzij xukꞌala-jisaj ri Dios che. 31 Ma e tak ri yaꞌtal junatzij re ri Dios chique, utz we chiquijujunalcaquikꞌalajisaj waꞌ, pero quiꞌana cꞌu waꞌ pajujun, na xa ta jumul, chaꞌ jelaꞌ conoje cꞌocaquimaj che y quepixabax ruma.

32 E junok yaꞌtal che cukꞌalajisaj juna tzijre ri Dios, cꞌo pukꞌab ruchapabexic waꞌ.†

* 14:21 Ri Dios xebutak e aj naj chaꞌ quetakan paquiwi rutinamit yey wa e aj naj xechꞌaꞌt cucꞌ pa jun chꞌaꞌtem nacaquimaj ta usucꞌ rique. ✡ 14:21 Dt. 28:47-49 † 14:32 Ri queꞌelawi e chirajawaxic cuchꞌob rakan chi utzjampalaꞌ y suꞌanic cukꞌalajisaj ri tzij uyaꞌom ri Dios che.

Page 266: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Corintios 14:33 263 1 Corintios 15:1933 Ma ri Dios e Dios re utzil chomal, na reta sachibal naꞌoj.

Ecꞌu takej alak ri caquiꞌan tak rutinamitri Dios echiriꞌ caquimol quib. 34 Rixokibmechꞌaꞌtic echiriꞌ camol ib alak pa rubiꞌ riCristo. Ma ri takal chique rique e caquicojtzij jelaꞌ pachaꞌ ri cubiꞌij Rutzij Upixab riDios. 35 Rixokib we cꞌo cacaj caquetaꞌmaj,quitzꞌonoj cꞌu riꞌ chique ri cachijil chico-cho, ma na ube taj quechꞌaꞌt piglesia.‡

36 Cꞌuna chicꞌuꞌx alak, na ucꞌ ta alakpetinak wi ri Tzij Pixab re ri Dios y na xewta ucꞌ ralak oponinak wi. 37 We cꞌo cꞌujunok che alak cuchꞌobo curik ukꞌalajisaxicRutzij ri Dios o lic cumaj usucꞌ runaꞌoj riDios, riꞌ chirajawaxic caretaꞌmaj waꞌ: Ricantzꞌibaj che alak, ronoje e Utzij Upixablo ri Kanimajawal. 38 Pero we cꞌo junok nacaraj ta cucoj wa nubiꞌim lok, rucꞌ cꞌu rirecꞌo wi. 39 E uwariꞌche hermanos, yaꞌa ibalak che ukꞌalajisaxic ri tzij yaꞌom che alakruma ri Dios. Yeymekꞌatej alak ri quechꞌaꞌtpa jujun chic chꞌaꞌtemyaꞌtal chique ruma riRuxlabixel ri Dios. 40 Xew cꞌu lic ꞌana alakronoje chi utz y chucholaꞌj e chirij ri takaliccaꞌanic.

15Ri cꞌastajibal re ri Kanimajawal Jesucristo

1 Ecꞌu woꞌora, hermanos, cuaj cancuxtajche alak wa Utzilaj Tzij nutzijom chi chealak; e ri xcoj alak y chupa ne waꞌ tiquilwi alak. 2 Ruma cꞌu wa Utzilaj Tzij, carikalak ri chomilaj cꞌaslemal petinak rucꞌ riDios we lic tiquil alak chupa wa nutzijomche alak. Noꞌj we na tiquil ta alak chupa,na jinta cꞌu xutikoj riꞌ xcoj alak rubiꞌ riCristo. 3Ma ri nucꞌutunic che alak e ri xcꞌutchwe riꞌin, yey rucꞌuꞌxibal ri cꞌutunic e waꞌ:Ri Cristo xcam ruma ri kamac jelaꞌ pachaꞌri tzꞌibital can chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios.✡4 Yey Rire xmukic pero churox kꞌij xcꞌastajlo chiquixoꞌl ri ecaminak, jelaꞌ pachaꞌ ritzꞌibital can chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios.✡

5 Ri Jesús xucꞌut uwach chwach riCefas;* tecꞌuchiriꞌ, chiquiwach ri cablajujutakoꞌn.✡ 6 Tecꞌuchiriꞌ xucꞌut uwachchiquiwach uqꞌuiyal hermanos echiriꞌ

quimolom quib, yey ri cajlibal waꞌ quicꞌowne uwiꞌ che ri woꞌob ciento. Y chique waꞌe qꞌui ri cꞌa e cꞌaslic, tob e cꞌo jujun chiqueya xecamic. 7 Yey xucꞌut uwach chwachri Jacobo; tecꞌuchiriꞌ xucꞌut tanchi uwachchiquiwach conoje rutakoꞌn. 8 Qꞌuisbal chicꞌu re, xucꞌut uwach chinuwach riꞌin, tobpachaꞌ in juna ralco neꞌ xalaxic na chupa tarukꞌijol.†

9 Xucꞌut cꞌu uwach chinuwach riꞌin, tobne lic na jinta co nuwach chiquiwach rinicꞌaj chic utakoꞌn ri Cristo, ma riꞌin licxebenuternabej rucꞌ cꞌaxcꞌobic rutinamit riDios, ri quicojom rubiꞌ ri Cristo. E uwar-iꞌche na takal tane cabiꞌx chwe in utakoꞌn.10 Pero ruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dioswucꞌ, yaꞌtal chwe in jun chique rutakoꞌnri Jesús. Yey wa unimal rutzil ucꞌuꞌx liccꞌo xutikoj ma yaꞌtal chwemás quinchacunchiquiwach ri jujun chic utakoꞌn; tobwaꞌ nain tane in ꞌanayom re, ma e ꞌanayom re rirutzil ucꞌuꞌx ri Dios wucꞌ. 11 Tob china cꞌuri caꞌanaw ri chac, we e riꞌin o e rique, peroxa jun rutzijoxic cakaꞌano; yey e ne waꞌ ricojom ralak.

Ri cꞌastajibal que ri ecaminak12We cakatzijoj cꞌu rucꞌastajibal ri Cristo

chiquixoꞌl ri ecaminak, ¿suꞌchac cꞌu riꞌ cꞌae cꞌo jujun che alak caquibiꞌij na jinta cꞌas-tajibal chique ri ecaminak? 13 Ma we ta elaꞌ na jinta cꞌastajibal chique ri ecaminak, equeꞌelawi riꞌ na xcꞌastaj ta ri Cristo. 14 Yeywe ri Cristo na xcꞌastaj taj, na jinta cutikojriꞌ ri cakatzijoj y na jinta ne cutikoj riꞌri cubulibal cꞌuꞌx alak rucꞌ Rire. 15 Yeywe na jinta junok cacꞌastaj lo chiquixoꞌl riecaminak, riꞌ cojuꞌan xa oj aj rakꞌul chirijri Dios ma xkabiꞌij Rire xucꞌastajisaj lo riCristo. 16 Ma we ta e laꞌ na quecꞌastaj tari ecaminak, na xcꞌastaj tane riꞌ ri Cristo.17 Yey we ri Cristo na xcꞌastaj taj, na jintacutikoj riꞌ ri cubulibal cꞌuꞌx alak rucꞌ y cꞌasachinak ne alak riꞌ pa mac. 18 Yey we ta eriꞌ, ri xecamic quicojom bi rubiꞌ ri Cristo,xa jumul riꞌ xsach quiwach. 19 Ecꞌu riꞌoj,ri kacojom rubiꞌ ri Cristo, we ta xew warache ruwachulew cꞌo koyeꞌem che Rire, riꞌ

‡ 14:35 Waꞌ na e ta queꞌelawi rixok na utz taj cachꞌaꞌt qꞌuenok piglesia. Ma ri Pablo cubiꞌij utz we rixok cuꞌankꞌalajisanic o cuꞌan orar echiriꞌ quimolom quib rutinamit ri Dios. 1 Co. 11:5 ✡ 15:3 Is. 53:5-12 ✡ 15:4 Sal.16:8-10 * 15:5 “Cefas”: E jun chic ubiꞌ ri Pedro. ✡ 15:5 Mt. 28:16-17; Mr. 16:14; Lc. 24:36; Jn. 20:19 † 15:8Ri Pablo na xucoj ta rubiꞌ ri Cristo junam cucꞌ ri nabe e takoꞌn. Hch. 9:3-6; 1 Co. 9:1

Page 267: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Corintios 15:20 264 1 Corintios 15:41chique conoje ri ticawex che ruwachulewe riꞌoj ri más bisobal uwach ri kacꞌulumam.

20 Pero na e ta cꞌu riꞌ, ma ri Cristopakatzij wi xcꞌastajic. Yey e Rire ri nabexcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak, y waꞌ ecꞌutubal re cꞌo cꞌastajibal chique ri ecam-inak. 21 Ma jelaꞌ pachaꞌ ri camic xoc cucꞌconoje ri ticawex ruma jun chi achi, waꞌ eri nabe ticawex; jecꞌuriꞌlaꞌ ri cꞌastajibal queri ecaminak e ruma jun chi Achi, waꞌ e riCristo. 22Konoje cꞌu riꞌ ri oj ticawex xa coj-camicma junamkawach rucꞌ ri Adán, ma ojaj mac jelaꞌ pachaꞌ rire; yey konoje cꞌu ri ojre ri Cristo, cakarik jun chomilaj cꞌaslemalna jinta utakexic. 23 Pero ri cꞌastajibal keriꞌoj, e cuꞌana na chupa rukꞌijol. Ma ri nabexcꞌastajic e ri Cristo, yey we xcꞌun tanchiRire, cꞌa tecꞌuchiriꞌ cojcꞌastaj janipa ri oj reRire.

24 Rucꞌ cꞌu rucꞌunic ri Cristo, cacꞌun riqꞌuisbal kꞌij. Yey cuꞌana waꞌ echiriꞌ ri Cristocusachisaj quiwach conoje ri quechꞌoꞌjinchirij; waꞌ e ri e takanelab, ri cꞌo quiwachy ri cꞌo quichukꞌab. Y cuya na cꞌu ronojeriꞌ ri takanic pukꞌab ri Kakaw Dios. 25 Malic chirajawaxic ri Cristo catakan na puwironoje, quebuya na cꞌu chuxeꞌ ri rakanconoje ri quechꞌoꞌjin chirij. 26 Y qꞌuisbalcꞌu re, e casachisax uwach ri camic.‡ 27 RiDios uyaꞌom chi ronoje pukꞌab Rucꞌajol, matzꞌibital canok: «Ronoje tak cꞌu riꞌ ri cꞌolic,xya la pukꞌab»✡ cachaꞌ. Pero echiriꞌ cubiꞌij«ronoje», waꞌ na e ta queꞌelawi ri Diosuyaꞌom rib pukꞌab Rucꞌajol, ma e ne ri Diosxyaꞌw ronoje pukꞌab Rucꞌajol. 28 Y echiriꞌronoje cꞌo chi chuxeꞌ ri rakan Rucꞌajol riDios, Rire cuya tanchi na ronoje pukꞌabRukaw, ri xyaꞌw re ronoje che; y jelaꞌ ri Dioscacꞌojiꞌ puwi ronoje ri cꞌolic.

29Yeywe na jinta cꞌastajibal que ri ecam-inak, ¿suꞌchac cꞌu riꞌ e cꞌo jujun chixoꞌl alakcaquicꞌul ri bautismo pa quibiꞌ ri ecami-nak chic? ¿Saꞌ cutikoj riꞌ chique caquiꞌanwaꞌ? 30 Yey we na jinta cꞌastajibal chike,¿saꞌ ne cutikoj riꞌ xaki catewun ri camicpakawiꞌ riꞌoj ruma cakatzijoj ri Utzilaj Tzij?31 Pakatzij wi hermanos, lic quinquiꞌcotuma ralak, ma wuma riꞌin cojom alak rubiꞌri Kanimajawal Jesucristo. Ruma cꞌu laꞌ na

quinoc ta il che ri camic catewun panuwiꞌronoje kꞌij. 32 Chilaꞌ Éfeso lic xinchꞌoꞌjincucꞌ “itzel tak awaj”.§ We ta na jintanucꞌaslemal chilaꞌ chicaj, ¿saꞌ cꞌu cutikoj riꞌcancꞌulumaj tak waꞌ che ruwachulew? Weta na quecꞌastaj ta ri ecaminak, cꞌo cutikojne riꞌ ri tzij cabiꞌxic:Chojwoꞌkok, chojkꞌabarok

ma xa cojcamic Is. 22:13cachaꞌ.

33 Masocotaj cꞌu alak riꞌ rucꞌ waꞌ; mae pachaꞌ ri jun tzij jewaꞌ cubiꞌij: «Wejuna achi jusucꞌ ubinic usilabic querach-bilaj ri na jusucꞌ ta quinaꞌoj y na chomta quechꞌawic, riꞌ cayojtaj ri sakil ubinicusilabic»✡ cachaꞌ. 34 Lic cꞌu chirajawaxiccacꞌun sak chiwach ralak y mamacun chialak. Y chaꞌ caqꞌuix cꞌana alak che, cambiꞌijwaꞌ che alak: Cꞌa e cꞌo ne jujun che alak naquetaꞌam ta uwach ri Dios.

Suꞌanic quecꞌastaj ri ecaminak35 Laj ne cꞌo junok cuꞌan wa tzꞌonobal:

«¿Suꞌanic quecꞌastaj ri ecaminak? ¿Saꞌ riquicuerpo we xecꞌastajic?» cachaꞌ. 36 Ricatzꞌonow re waꞌ, lic kꞌalaj na cumaj tausucꞌ puwi ri cꞌastajibal. Ma ri cꞌastajibale pachaꞌ juna ijaꞌ. Echiriꞌ catiquic, nabe nacachakijic; cꞌa tecꞌuchiriꞌ catuxic. 37 Yeyri catiquic, tob ijaꞌ re trigo o juna chicticoꞌn, na junam ta chi catzuꞌnic echiriꞌquel lok, ma rijaꞌ lic junwi catzuꞌn chwarutux. 38 Ri Dios cuꞌan che ri ticoꞌn cabo-janic jelaꞌ pachaꞌ ri caraj Rire, y chujujunaluwach tak rijaꞌ cuꞌan che jelaꞌ pachaꞌ ritakal che.

39 Qꞌui tak quiwach ri e cꞌo cheruwachulew. Jelaꞌ pachaꞌ ri ticoꞌn junwi,jecꞌulaꞌ tak ri cꞌo quitiꞌjil, na junam taquiwach. Ma junwi ri quitiꞌjil ri ticawexy junwi ri quitiꞌjil ri chicop; jecꞌulaꞌ junwiri quitiꞌjil ri car yey junwi ri quitiꞌjil rawajquexiqꞌuiqꞌuic.

40 Cꞌo cꞌu e ꞌanatalic e quiwach e cꞌo chi-caj, yey cꞌo e ꞌanatalic e quiwach e cꞌo cheruwachulew. Ma junwi ri quichomalil ri ecꞌo chicaj chwa ri quichomalil ri e cꞌo cheruwachulew. 41 Tak ri e cꞌo chicaj, conojequewonic, pero na junam ta ri quiwonibal.Ma ruwonibal ri kꞌij junwi chwa ruwonibal

‡ 15:26 “Ri camic”: Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij ri camic e jun “aj retzelal cꞌuꞌx”. Cubiꞌij waꞌ ma lic xibibal uwach yeyna jinta cꞌo cajawan re. ✡ 15:27 Sal. 8:6 § 15:32 “Itzel tak awaj”: Laj e tak ri winak itzel quicꞌuꞌx xeyacataj chirijri Pablo. ✡ 15:33 Pr. 13:10; 28:7

Page 268: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Corintios 15:42 265 1 Corintios 16:4ri icꞌ y ri chꞌumil. Yey chiquijujunal chꞌumiljunwi tak ne ri quichomalil.

42 Ri cucꞌut wa jun cꞌambal naꞌoj puwirijaꞌ e waꞌ: Ri kacuerpo che ruwachulewjunwi chwa ri cayaꞌ chike chikawachapanok. Echiriꞌ cojcamic, ri kacuerpocamukic y cakꞌayic. Yey echiriꞌ cojcꞌastajic,lic junwi ri kacuerpo, ma waꞌ na cacamta chic. 43 Ri kacuerpo echiriꞌ camukic,na jinta cꞌana uwach. Noꞌj we xcꞌastaj loche ri camic, cuꞌana lic cꞌo uwach. Jecꞌulaꞌechiriꞌ camuk ri kacuerpo, na jinta cꞌanauchukꞌab; noꞌj we xcꞌastaj lok, cuꞌana lic cꞌouchukꞌab. 44 Ri kacuerpo echiriꞌ camukic,xa re ruwachulew; noꞌj echiriꞌ cacꞌastaj loche ri camic, cuꞌana jun cuerpo lic rewi reri cꞌaslemal chilaꞌ chicaj. Ma jelaꞌ pachaꞌ wakacuerpo lic rewi re ri kacꞌaslem wara cheruwachulew, jecꞌulaꞌ cajawax jun kacuerpolic rewi re ri kacꞌaslemal chilaꞌ chicaj.

45 Ma tzꞌibital can chupa Ruchꞌaꞌtem riDios: “Echiriꞌ xꞌan ri nabe achi Adán, xyaꞌucꞌaslem.”✡ Noꞌj ri “ucaꞌm Adán” (waꞌe ri Cristo) e aj yaꞌl ri chomilaj cꞌaslemalna jinta utakexic. 46 Ri kacuerpo xyaꞌnabe, xa e re ruwachulew. Chikawachcꞌu apanok cayaꞌ jun cuerpo chike lic rewire ri kacꞌaslemal chilaꞌ chicaj. 47 Ri nabeachi e re ruwachulew, ma xꞌaniꞌ rucꞌ ulew.Pero rucaꞌm achi, waꞌ e ri KanimajawalJesucristo, e re chicaj ma chilaꞌ petinak wi.48Woꞌora ri kacuerpo e pachaꞌ rucuerpo rinabe achi, xa re ulew; noꞌj echiriꞌ cojcꞌastajlo chupa ri camic, ri cuerpo cayaꞌ chike epachaꞌ ri cuerpo cꞌastajinak re ri Jun xpechilaꞌ chicaj. 49 Y tob woꞌora ri kacuerpoxa e pachaꞌ re ri jun achi ꞌanom rucꞌ ulew,copon na cꞌu ri kꞌij ri kacuerpo cuꞌana jelaꞌpachaꞌ re ri Jun xpe chilaꞌ chicaj.

50 Cambiꞌij cꞌu che alak hermanos, riꞌojna utz taj cojoc pa rutakanic ri Dios chilaꞌchicaj rucꞌ wa cuerpo re ruwachulew, rixa cacamic; ma waꞌ na takal ta che rikacꞌaslemal na jinta utakexic.

51 Tape alak, ma cankꞌalajisaj chiwachalak ri na etaꞌmatal ta lo ojertan. Rioj re ri Cristo, na konoje taj cojcamic,pero konoje cajalcꞌatix uwach ri kacuerpoechiriꞌ ri Cristo cacꞌun tanchic. 52 Waꞌxa pa jokꞌotaj cuꞌano, e pachaꞌ echiriꞌjunok cuyupij ruwach. Echiriꞌ catataj cꞌu

ri qꞌuisbal uchꞌawibal ri trompeta, xa-kicꞌateꞌt quecꞌastajisax lo ri ecaminak rucꞌjun cuerpo na cacam ta chic; yey ja-nipa cꞌu ri oj cꞌaslic, cajalcꞌatix uwach rikacuerpo. 53 Ma ri kacuerpo woꞌora xacacamic. Lic chirajawaxic cꞌut cajal uwachrucꞌ jun na cacam ta chic. 54Ecꞌuchiriꞌ cayaꞌri kacuerpona cacam ta chic, cꞌa e riꞌ cuꞌanana ri tzꞌibital can pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios:Xsach cꞌu uwach ri camic,

ma ri cꞌaslemal xuchꞌij uchukꞌab. Is.25:8

55Yey cubiꞌij che ri camic:¿Pa cꞌo wi riꞌ rachukꞌab woꞌora?

¡Na jinta chic!Ma na jinta chi achukꞌab pakawiꞌ re caꞌan

cꞌax chike,xatuꞌan jelaꞌ pachaꞌ ri akaj echiriꞌ na jinta

chi uxul re catiꞌoꞌnic Os. 13:14cachaꞌ.

56Ma e ri mac cuya lo uchukꞌab ri camicchaꞌ cuꞌan cꞌax chike. Yey e ruma ri maccakaꞌano, cakꞌalajinic takal chike cakꞌat tzijpakawiꞌ ruma xkapalajij Rutzij Upixab riDios. 57 Pero xa maltiox cꞌu che ri Dios,ma Rire cuya chike cakachꞌij uchukꞌab rimac ruma ri Kanimajawal Jesucristo. 58 Euwariꞌche alak nu hermanos, ri lic cꞌaxcannaꞌ alak, lic tiquila alak jusucꞌ y mayacꞌu alak luwar che ritzel cuchꞌij chukꞌabalak. E lic yaꞌa ib alak che uꞌanic ruchacri Kanimajawal, ma etaꞌam chi alak lic cꞌocutikoj ronoje ri chac caꞌan alak pa rubiꞌ.

16Ri kasaꞌn catak bi chique rutinamit ri Dios

1 Chwi cꞌu ri kasaꞌn catajin alak cheumolic re toꞌbal que ri hermanos,* cambiꞌijcꞌu che alak: Jelaꞌ ꞌana alak che pachaꞌrumolic ximbiꞌij chique riglesias e cꞌo Gala-cia. 2 Ronoje tak nabe kꞌij che ri semana,chijujunal alak quesaj alak ri kasaꞌn alak echirij ri cachꞌac alak y cacꞌol cꞌu alak riꞌ.ꞌAna alakwaꞌ chaꞌ we xinopon riꞌin, na jintachi kasaꞌn camol alak, ma cꞌolotal chic. 3 Ywe xinopon cꞌut, quebenutak bi Jerusalemri hermanos cachaꞌiꞌ uma ralak che ujachicri kasaꞌn y canya bi jun carta chique puwiwaꞌ. 4 Y we cajawaxic quinꞌec riꞌin cucꞌ,junam ne riꞌ cojꞌec.

Ri benam caraj cuꞌan ri Pablo✡ 15:45 Gn. 2:7 * 16:1 Wa kasaꞌn e toꞌbal que ri hermanos e cꞌo pa cꞌax chilaꞌ Jerusalem. Ro. 15:26; 2 Co. 8–9

Page 269: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Corintios 16:5 266 1 Corintios 16:245 Quinopon na ucꞌ alak, pero nabe na

quinicꞌow pa tak riglesias e cꞌo Macedonia;tecꞌuchiriꞌ quinopon chilaꞌ Corinto. 6 Yeylaj ne quincanaj can ucꞌ alak y quinnajtirchiriꞌ ma canwoyꞌej na quicꞌow rukꞌijolechiriꞌ cꞌax tew y cꞌo jab, y jelaꞌ utz quintoꞌbi alak echiriꞌ canmaj tanchi ubi nube. 7Mariꞌin na cuaj taj quinicꞌow ucꞌ alak xa pacꞌalalem; cuaj quincꞌojiꞌ uqꞌuiyal kꞌij ucꞌalak, we e caraj riꞌ ri Kanimajawal. 8 Perocꞌamajaꞌ quinꞌec ma cuaj quincꞌojiꞌ na waraÉfeso pa ri nimakꞌij re Pentecostés. 9 Nacuaj ta cꞌu quinel biwarawoꞌora,ma ri chacyaꞌom chinuwach lic nim y lic utz elinak,yey ruma ne waꞌ lic e qꞌui ri eyactajinakchwij.

Qꞌuisbal Pixabanic che riglesia cꞌo Corinto10 We xopon ri Timoteo ucꞌ alak, cꞌulu

alak chi utz chaꞌ cacꞌojiꞌ ucꞌ alak chi utzilchomal; ma rire jelaꞌ pachaꞌ riꞌin, junamcojchacun pa ruchac ri Kanimajawal. 11 Euwariꞌche, na utz taj we cꞌo junok che alakcucꞌak bi ukꞌij rire; e toꞌo alak che rupeticchaꞌ cumaj tanchi lo ube chi utzil chomal,ma riꞌin woyeꞌem catzelej lo wucꞌ junamcucꞌ ri jujun chic hermanos.

12 Chwi cꞌu ri hermano Apolos, riꞌin licxinelaj che chaꞌ querachbilaj bi ri her-manos quebec chilaꞌ ucꞌ alak, pero na xrajta qꞌuenok xeꞌec woꞌora. Cꞌo juna kꞌij laꞌechiriꞌ cayaꞌtaj che copon ucꞌ alak.

13 Lic chajij ri binic silabic alak, tiquilaalak chi utz chupa ri cubulibal cꞌuꞌx alakrucꞌ ri Dios, lic chukꞌubej ib alak chwach riDios y moc cꞌu xiꞌin ib ucꞌ alak. 14 Janipari caꞌan alak, ꞌana alak ronoje rucꞌ rutzilcꞌuꞌxaj.

15Hermanos, etaꞌam chi alak ri hermanoEstéfanas cucꞌ rufamilia e rique ri nabexquicoj rubiꞌ ri Cristo chixoꞌlibal alak chilaꞌAcaya,† yey rique lic quiyaꞌom quib chequitoꞌic tak ri hermanos. 16 Ecꞌu cuaj riꞌine catakej alak janipa ri caquibiꞌij che alak;jecꞌulaꞌ riꞌ ꞌana alak chique conoje ri ejelaꞌ pachaꞌ rique, ma rique e toꞌbel y licquiyaꞌom quib pa ruchac ri Dios.

17 Lic xinquiꞌcot rucꞌ ri quicꞌunic ri Esté-fanas, ri Fortunato y ri Acaico, ma rique epetinak Corinto pacꞌaxel ralak; ecꞌu cannaꞌ

riꞌin e pachaꞌ xcꞌun ralak wucꞌ. 18Ma riquelic xquinimarisaj nucꞌuꞌx riꞌin y jenelaꞌxquiꞌan che ralak. Takal cꞌu riꞌ cayac quikꞌijconoje ri caquiꞌan jelaꞌ pachaꞌ rique.

19 Ri hermanos e cꞌo pa tak riglesiasre Asia caquiya pan rutzil wach alak. Rihermano Aquila y ri hermana Priscilacucꞌ conoje ri caquimol quib chicocho, liccaquiya pan rutzil wach alak pa rubiꞌ riKanimajawal Jesucristo. 20 Yey conoje rihermanos wara caquiya pan rutzil wachalak. Yaꞌa cꞌu rutzil wach alak chiwach alakrucꞌ jun sakil tzꞌubuj chiꞌaj‡ chwach ri Dios.

21 Woꞌora e riꞌin in Pablo, in riquintzꞌiban re wa rutzil wach alak rucꞌ rinukꞌab.

22 ¡Ya cacꞌun lo ri Kanimajawal Jesu-cristo! Janipa cꞌu ri na cꞌax ta caquinaꞌ Rire,cꞌo chi ri kꞌatbal tzij re ri Dios paquiwiꞌ.23 Cꞌulu alak ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Kani-majawal Jesucristo. 24Lic cꞌax cannaꞌ onojealak pa rubiꞌ Rire. Amén.

† 16:15 Corinto e jun tinamit cꞌo pa ri luwar re Acaya. ‡ 16:20 “Jun sakil tzꞌubuj chiꞌaj”: Ri Pablo jewaꞌ xubiꞌij marique e caquiꞌan waꞌ chiquiwach echiriꞌ caquiya rutzil quiwach.

Page 270: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Corintios 1:1 267 2 Corintios 1:20

Rucaꞌm carta xutzꞌibaj riPablo che riglesia cꞌo

CorintoRi Pablo cuya pan rutzil quiwach ri her-

manos e cꞌo pa ri tinamit Corinto1 Riꞌin in Pablo in takoꞌn re ri Kanima-

jawal Jesucristo ma e ri Dios yaꞌyom wachac chwe. Riꞌin junam rucꞌ ri hermanoTimoteo cakaya pan rutzil wach alak, rialak utinamit ri Dios re riglesia cꞌo Corinto,y chique conoje ri hermanos ejekel chuparonoje tak ri luwar re Acaya.* 2 Cꞌulucꞌu alak ri unimal rutzil cꞌuꞌxaj y ri utzilchomal re ri Kakaw Dios y re ri Kanima-jawal Jesucristo.

Ri bochibal kacꞌuꞌx cuya ri Dios3 ¡Lic nim ukꞌij ri Dios, Rukaw ri Kanima-

jawal Jesucristo! Ma e Rire ri lic cucꞌut ricꞌaxnaꞌbal ucꞌuꞌx chike y rucꞌ Rire capewi ribochibal kacꞌuꞌx. 4Rire e cabochiꞌin kacꞌuꞌxchwach ronoje cꞌaxcꞌobic, chaꞌ jelaꞌ riꞌoj utzcakabochiꞌij quicꞌuꞌx ri e cꞌo chupa ronojecꞌaxcꞌobic. Cakaya cꞌu ri bochibal cꞌuꞌxaj je-laꞌ pachaꞌ ri uyaꞌom ri Dios chike riꞌoj. 5Maechiriꞌ canimar ri cꞌaxcꞌobic pakawiꞌ rumaoj re ri Cristo, e lic canimar ri bochibalcꞌuꞌxaj cuya ri Cristo chike. 6 Echiriꞌ riꞌojcakatij cꞌax yey ri Dios cubochiꞌij kacꞌuꞌx,waꞌ cucꞌam lo bochibal cꞌuꞌxaj y colobetajicre ri Dios che ralak. Jecꞌulaꞌ ri cꞌax kati-jom y ri bochibal cꞌuꞌxaj kacꞌulum riꞌoj, liccꞌo cutikoj che alak chaꞌ jelaꞌ cachꞌij alakuchukꞌab ri cꞌaxcꞌobic pachaꞌ ri kicꞌowibemriꞌoj. 7 Lic kajiquibam cꞌu uwach ri cubu-libal kacꞌuꞌx ucꞌ alak. Ma ketaꞌam alak junkucꞌ riꞌoj chupa ri cꞌaxcꞌobic, jecꞌulaꞌ alakjun kucꞌ riꞌoj che ucꞌulic ri bochibal cꞌuꞌxajcuya lo ri Dios.

8 Cakaj cꞌut, hermanos, quetaꞌmaj alakjanipa chi cꞌaxcꞌobic xkicꞌowibej chilaꞌAsia. Ruma wa unimal cꞌaxcꞌobic xpepakawiꞌ, xkanaꞌo na jinta chi kachukꞌab cheuchꞌijic waꞌ y xkachꞌob nenareꞌ na jinta chipa sak cojcꞌasiꞌic. 9 E xkanaꞌ riꞌoj e pachaꞌkꞌatom chi tzij re camic pakawiꞌ. Pero cꞌoxutikoj chike ri xkicꞌowibej, ma rucꞌ waꞌxkamajo na jinta uchac ri cacubiꞌ kacꞌuꞌx

chikibil kib; xewe cubul kacꞌuꞌx rucꞌ ri Dios,ri quebucꞌastajisaj lo ri ecaminak. 10Ri Diose xojesan chwa wa camic yey cꞌa catajinne che katoꞌic. Cubul cꞌu kacꞌuꞌx rucꞌ,ma ketaꞌam rucꞌ rutoꞌbal Rire cojel panchi utz woꞌora y chikawach apanok. 11 Yralak cojtoꞌ ne alak echiriꞌ caꞌan alak orarpakawiꞌ chwach ri Dios. Jecꞌulaꞌ we e qꞌuiri xebanaw re waꞌ, e qꞌui riꞌ ri quetioxinchwach ri Dios ruma ri cuꞌan Rire kumariꞌoj.

Ri Pablo cukꞌalajisaj suꞌbe na xicꞌow ta Cor-into

12 Cꞌo ri cuya quiꞌcotemal chike; waꞌ e rikabinic kasilabic kacꞌutum chiwach ralaky chiquiwach conoje ri winak, ma cakanaꞌchikacꞌuꞌx lic sakil y jusucꞌ ri kabinic jelaꞌpachaꞌ ri caraj ri Dios. Yey wa kaꞌanomna e ta ruma unimal naꞌoj re ruwachulew;e ruma rutoꞌbal ri Dios kucꞌ. 13 Janipa ricajilaj alak che ri kacartas, lic e kanaꞌojriꞌ che alak chaꞌ jelaꞌ camaj alak usucꞌ.14 Woꞌora majom alak usucꞌ jubikꞌ puwi rikaꞌanom; koyeꞌem cꞌu ri kꞌij echiriꞌ camajalak usucꞌ ronoje, chaꞌ jelaꞌ pa rucꞌunibalri Kanimajawal Jesucristo lic caquiꞌcot alakchike riꞌoj, jelaꞌ pachaꞌ riꞌoj cojquiꞌcot cheralak.

15 Rucꞌ cꞌu wa cubulibal nucꞌuꞌx ucꞌ alak,xuaj quinicꞌow nabe ucꞌ alak chaꞌ jelaꞌ calajcacꞌul alak ri relej nucꞌuꞌx, 16ma xinchꞌoboquinicꞌow ucꞌ alak echiriꞌ quinꞌec Macedo-nia y quinicꞌow tanchic echiriꞌ canmaj binube Judea y jelaꞌ quintoꞌ bi alak che rinubenam. 17 Jelaꞌ ri xinchꞌobo canꞌano,tob na e ta xuꞌanaꞌ. Ruma cꞌu laꞌ, lajchiwach ralak na xinchꞌob ta chi utz saꞌ ricanꞌano. ¿Xa nawi pa we riꞌin canchꞌobrakan ri canꞌano? ¿O xa nawi queb uwari nuchꞌaꞌtem, pachaꞌ junok cubiꞌij: «Licjiquil uwach quinꞌec,» tob retaꞌam chiribilrib na queꞌec taj? 18 Noꞌj riꞌin na je talaꞌ canꞌano. Ma ruma lic jusucꞌ ri Dioskucꞌ, na utz ta cꞌu riꞌ we ri kachꞌaꞌtem quebuwach queꞌelawi chiwach alak. 19 Jecꞌulaꞌri Kanimajawal Jesucristo, Rucꞌajol ri Dios,ri xojtzijon puwiꞌ che alak junam cucꞌ riSilvano y ri Timoteo, ruchꞌaꞌtem Rire naqueb ta uwach queꞌelawi; ma ronoje ricubiꞌij lic katzij. 20 Yey ruma Rire e cuꞌanajanipa tak rubiꞌtisinic ri Dios kucꞌ. E uwar-iꞌche cakayac ukꞌij ri Dios, cakabiꞌij «Areꞌ»

* 1:1 Corinto e jun tinamit cꞌo pa ri luwar re Acaya.

Page 271: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Corintios 1:21 268 2 Corintios 3:1y «Amén» che ronoje ri ubiꞌim lo chike.21 Yey e ri Dios ri cujiquibaꞌ kacꞌuꞌx chi utzrucꞌ ri Cristo junam ucꞌ alak y xojuchaꞌochaꞌ cojuꞌan re Rire. 22 Ecꞌu Rire uyaꞌom riRuxlabixel pa kanimaꞌ, cꞌutubal re oj cꞌo chipukꞌab yey cuꞌana na cꞌu ronoje ri ubiꞌtisimlo chike.

23 Lic caril ri Dios ri cꞌo pa wanimaꞌ yretaꞌam cꞌut suꞌbe na xinicꞌow ta chilaꞌCorinto pachaꞌ ri xinchꞌobo. E ma na xuajtaj coc bis chicꞌuꞌx alak ruma canchꞌaꞌbej paalak.† 24Na e ta cꞌu cojeꞌtakana pawiꞌ alakchwi ri cojom alak; ma ruma ri cubulibalcꞌuꞌx alak, tiquil alak chi utz. Ri cakaꞌanoe cojchacun ucꞌ alak chaꞌ cacꞌojiꞌ ri quiꞌ-cotemal pa animaꞌ alak.

21Ruma cꞌu laꞌ, xinchꞌobo na quinopon ta

tanchi ucꞌ alak, ma na xuaj taj canya alak pabis. 2Ma we riꞌin canya alak pa bis, ¿chinachi cꞌu riꞌ cayaꞌw quiꞌcotemal chwe riꞌin?Na jinta cꞌu nuquiꞌcotemal riꞌ we nuyaꞌomalak pa bis. 3 Ruma cꞌu riꞌ xintzꞌiban panche alak,* chaꞌ we xinopon ucꞌ alak, naquinya ta alak pa bis, ma quiꞌcotemal ricanwoyꞌej che alak. Lic cꞌut cubul nucꞌuꞌxucꞌ onoje alak, ma wetaꞌam e janipa ricuya quiꞌcotem chwe riꞌin, cuya quiꞌcotemche ralak. 4 Na xa ta jubikꞌ ri cꞌax y ripaxibal cꞌuꞌx xinicꞌow wi echiriꞌ rucꞌ okꞌejxintzꞌiban pan che alak. Na xinꞌan ta cꞌuwaꞌ chaꞌ canya alak pa bis, ma e xinꞌanochaꞌ quetaꞌmaj alak lic nim ri rutzil nucꞌuꞌxche alak.

Cuyu alak umac ri jun xutzelej utzij5 Xintzꞌiban cꞌu pan puwi ri jun xinuya

riꞌin pa bis ruma rumac uꞌanom. Y naxew ta riꞌin, ma laj ne uyaꞌom onoje ralakpa bis. (Cambiꞌij “Laj” chaꞌ na lic ta cꞌaxcatataj wa nuchꞌaꞌtem.) 6 Cuꞌan na cꞌulaꞌ janipa ri xꞌan alak che wa jun ticawexechiriꞌ xkꞌat alak tzij puwiꞌ, ma rucꞌ waꞌxutzelej utzij. 7 Ecꞌu ri takal che caꞌan alakwoꞌora e cuyu alak umac y bochiꞌij alakucꞌuꞌx chaꞌ jelaꞌ na casach ta ruma runimalubis. 8 Cantzꞌonoj cꞌu co che alak cꞌutu

tanchi alak ri rutzil cꞌuꞌx alak che. 9Ri xuajriꞌin rucꞌ wa carta e canwilo we coc alakil che ronoje ri nupixabanic. 10 We ralakcacuy alak umac junok, jelaꞌ riꞌin cancuyumac. We cꞌo cꞌu cajawax wi cacuy umac,riꞌin nucuyum chi umac uma ralak y chuparubiꞌ ri Cristo. 11 Canꞌan cꞌu waꞌ chaꞌ riSatanás na cumaj ta uchukꞌab pakawiꞌ, malic ketaꞌam chi runoꞌjibal chikij.

Ri Pablo xraj cuto saꞌ uꞌanom riglesia cꞌoCorinto

12Echiriꞌ xinopon chupa ri tinamit Troasche utzijoxic ri Utzilaj Tzij re ri Cristo, licchom ri jekebal re ri nuchac xuya ri Kani-majawal chwe; 13na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, na xcubiꞌta ri wanimaꞌ, ma na xinrik ta ri hermanoTito chilaꞌ. Ruma cꞌu riꞌ, xebenuya can rihermanos e cꞌo Troas y ximpe Macedoniachaꞌ coꞌlnutzucuj.†

Ri chomilaj chac uyaꞌom ri Dios chike14 ¡Xa maltiox cꞌu che ri Dios! Ma cojel

pan chi utz chwa ronoje ruma ri Cristo,yey yaꞌtal chike cakakꞌalajisaj rucꞌuꞌx Rire.Ma kuma riꞌoj queꞌec utzijoxic ri Cristo cheronoje luwar, e pachaꞌ cunabal quiꞌ ruxlabcamuyuyic. 15Oj cꞌu pachaꞌ cunabal lic quiꞌruxlab camuyuyic copon chwach ri Dios,ma kuma riꞌoj cakꞌalajin rucꞌuꞌx ri Cristochiquiwach ri quecolobetajic y chiquiwachri catajin quisachic. 16 Ecꞌu rutzijoxiccakaꞌano e pachaꞌ utewul camic chiqui-wach ri na cacaj ta caquito, ma cucꞌamlo camic paquiwiꞌ. Noꞌj chiquiwach riquecꞌuluw re, e pachaꞌ cunabal quiꞌ ruxlab,ma cucꞌam lo chomilaj cꞌaslemal chique.Chwach cꞌu waꞌ wa nimalaj chac re ri Dios,¿china cachꞌijow uꞌanic?✡

17 Riꞌoj na cakaꞌan ta pachaꞌ ri caquiꞌanjujun, ma e qꞌui ri quijalcꞌatim Ruchꞌaꞌtemri Dios, xa quiꞌanom chꞌacabal puak cherutzijoxic; noꞌj ri cakaꞌan riꞌoj chwach riDios y pa rubiꞌ ri Cristo, e cakatzijoj pa sakilwi ri Tzij uyaꞌom ri Dios chike.

31 Echiriꞌ quinchꞌaꞌt chwi ri chac uyaꞌom

ri Dios chike, na e ta re cantacꞌabaꞌ kakꞌij.† 1:23 Ri Pablo xuto cꞌo jun hermano chilaꞌ Corinto xmacunic y ri nicꞌaj hermanos na xeboc ta il che wa mac. Quil 1Corintios 5:1. E uwariꞌche na xraj taj copon cucꞌ we cꞌamajaꞌ caquiyijbaꞌ waꞌ. Ecꞌu ri xuꞌano, e xtzꞌiban pan chique chaꞌcaquiyijbaꞌ waꞌ y jelaꞌ rire utz copon cucꞌ rucꞌ utzil chomal. * 2:3 Quil nota 2 Corintios 1:23. † 2:13 Ri Pablolic royeꞌem quirason ri hermanos e cꞌo Corinto, ma caraj caretaꞌmaj we xutzir ri problema e cꞌo wi. Quil 2 Corintios7:5-16. ✡ 2:16 2 Co. 3:5

Page 272: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Corintios 3:2 269 2 Corintios 4:4Ma ¿cajawax nawi canya juna carta chi-wach alak, cꞌutubal re ri chac kaꞌanom?¿Cajawaxnawi cantzꞌonoj che alak catzꞌibajalak juna carta cubiꞌij we utz ri chackaꞌanom? Laj cꞌo jujun cajawax waꞌ chique,pero riꞌoj na cajawax ta chike; 2ma e ralakri alak kacarta, alak cꞌutubal re ri kachackaꞌanom. Lic tzꞌibital cꞌu pa kanimaꞌ janipari uꞌanom ri Dios ucꞌ alak kuma riꞌoj, yeywa chac lic cakꞌalajin chiquiwach conojeri ticawex ruma ri cꞌacꞌ binic silabic alak.3 Lic cꞌut kꞌalaj e alak cꞌutubal re ri kachackaꞌanom, e pachaꞌ alak jun carta tzꞌibitalruma ri Cristo. Yey waꞌ wa carta na rucꞌta tinta tzꞌibital wi, e ruma ri Ruxlabixel riDios cꞌaslic; y na chwa ta ne jutak peraꞌjabaj xtzꞌibax wi pachaꞌ uꞌanom ojertan,✡ma tzꞌibital chupa ri canimaꞌ ri ticawex.

4Ruma cꞌu ri uꞌanom ri Cristo kucꞌ, caka-jiquibaꞌ uwach ri cakabiꞌij puwi ri kachacyey ri Dios retaꞌam lic katzij waꞌ. 5 We tae laꞌ xa katuquel, na cakachꞌij ta uꞌanic wachac, ma ketaꞌam xew rucꞌ ri Dios petinakwi ri kanaꞌoj y kachukꞌab che uꞌanic ruchacRire. 6 Ecꞌu ri Dios mismo ri xyaꞌw wachac chike, uyaꞌom kanaꞌoj y kachukꞌabre cakakꞌalajisaj chi utz ri cꞌacꞌ tzij cuꞌanRire cucꞌ ri ticawex. Yey na cuꞌan tawaꞌ ruma katakem takanic, ma e ruma ricuꞌan ri Ruxlabixel ri Dios pa kanimaꞌ. Mari takanic cucꞌam lo kꞌatbal tzij re camicpakawiꞌ, noꞌj ri cuya ri Ruxlabixel ri Dioschike e cꞌaslemal.✡

Ri cꞌacꞌ tzij7 Ri takanic tzꞌibital can chwa abaj

cucꞌam lo camic, pero lic cꞌo uchomalil. Malic xwon rupalaj ri Moisés echiriꞌ xucꞌulwa takanic, cꞌutubal re ruchomalil Rutzij riDios. Yey ri e aj Israel na utz ta xquitzuꞌuwach ri Moisés ruma waꞌ wa wonibal,✡yey waꞌ xa xicꞌowic. 8We cꞌo cꞌu uchomalilri takanic xuya lo ri Dios ojertan, ¡janipacꞌu lo riꞌ ruchomalil ruchac ri Ruxlabixelri Dios cuꞌan kucꞌ! 9 We cꞌo cꞌu uchomalilwa takanic, ri xukꞌalajisaj ri kꞌatbal tzij reri Dios paquiwi ri ticawex ruma ri quimac,¡janipa cꞌu lo riꞌ ruchomalil ri jun chictzij, ri cucꞌut chike suꞌanic cojuꞌan jusucꞌchwach ri Dios! 10 Ri takanic xuya ri Diosojertan cꞌo uchomalil, pero ruchomalil waꞌ

na cajunimax ta cꞌana rucꞌ ri cꞌacꞌ tzij.11 Rupalaj ri Moisés xwon xa pa jokꞌotajruma ruchomalil ri Tzij xuya ri Dios che;pero ¡más cꞌo uchomalil riꞌ ri cꞌacꞌ tzij, mawaꞌ na casach taj!

12 Ruma lic cubul kacꞌuꞌx che wa nacasach taj, riꞌoj lic cakakꞌalajisaj chi utzri cꞌacꞌ tzij y na jinta cakewaj che. 13 Nae ta pachaꞌ rojertan echiriꞌ ri Dios xuyari takanic che ri Moisés, ma rire xuchꞌukrupalaj ruma lic xwonic, chaꞌ ri e aj Is-rael na caquitzutzaꞌ ta ruwonibal, ri xaquicꞌowic.✡ 14 Ecꞌu rique na xcaj tacaquimaj usucꞌ Rutzij ri Dios y cꞌa e newakꞌij ora echiriꞌ cacajilaj wa Tzij Pixabxuya ri Dios ojertan, na caquimaj ta usucꞌ;e pachaꞌ chꞌukutal ri quiwach. Yey waꞌwa chꞌukuyum ri quiwach, xew ri Cristoquesan re chique. 15 Cꞌa wakꞌij ora nenareꞌechiriꞌ cacajilaj wa Tzij Pixab tzꞌibital canruma ri Moisés, e pachaꞌ chꞌukutal ri qui-wach y ruma laꞌ na cakꞌalajin ta ri Kꞌijsakchiquiwach.* 16 Noꞌj echiriꞌ junok cutzelejutzij chwach ri Kanimajawal, quesax na cꞌuriꞌ ri chꞌukuyum ruwach. 17 Ri Kanima-jawal e junam rucꞌ ri Ruxlabixel ri Dios;†y china ri cꞌo ri Ruxlabixel ri Kanimajawalpa ranimaꞌ, na jinta chi chuxeꞌ rutakanicjunok chic. 18 Konoje riꞌoj na chꞌukutalta chi ri kawach. E uwariꞌche, cakil chiutz ruchomalil ri Kanimajawal y cojwolkꞌinche ukꞌalajisaxic waꞌ rucꞌ ri kabinic kasi-labic. Ma jalan catajin kajalcꞌatixic chaꞌjelaꞌ cojuꞌana pachaꞌ ri Kanimajawal. Yeyri Ruxlabixel Rire e ri caꞌanaw re waꞌ kucꞌ.

4Ri Pablo cukꞌalajisaj ri chomilaj Kꞌijsak re ri

Dios1 Ruma cꞌu waꞌ na capax ta kacꞌuꞌx che

uꞌanic wa chac, ma waꞌ yaꞌtal chike rumari rutzil ucꞌuꞌx ri Dios. 2 Riꞌoj na jinta cꞌocakaꞌan xa xeꞌlakꞌay y qꞌuixbal uwach, naquekasoc tane ri ticawex yey na cakacojtane uwiꞌ ri cubiꞌij Rutzij ri Dios. Ma ecakacꞌut pa sakil wi ri Kꞌijsak chaꞌ jelaꞌconoje ri quetaw re, caquetaꞌmaj lic jusucꞌri cakaꞌano. 3 Yey we cꞌo caquichꞌobo nakꞌalaj ta ri Utzilaj Tzij, waꞌ e chique ri cata-jin usachic quiwach. 4 Rique na caquicoj

✡ 3:3 Éx. 24:12 ✡ 3:6 Ez. 11:19-20 ✡ 3:7 Éx. 34:29 ✡ 3:13 Éx. 34:29-35 * 3:15 Waꞌ e queꞌelawi nacaquimaj ta usucꞌ ri Kꞌijsak. † 3:17 Ri Kanimajawal y ri Ruxlabixel ri Dios junam quicꞌuꞌx y junam quinaꞌoj.

Page 273: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Corintios 4:5 270 2 Corintios 5:8ta ri Utzilaj Tzij ma sachisam ri quinaꞌojruma ri jun catakan che ruwachulew; waꞌe ritzel winak, ri xuꞌan pachaꞌ potzꞌ chiquechaꞌ na caquil ta ri chomilaj Kꞌijsak re riCristo, ri cucꞌutubej uwach ri Dios. 5 Nae ta cꞌu cakatzijoj kib riꞌoj; ri cakatzijoj eri Jesucristo e Takanel paquiwi conoje yeyriꞌoj xa oj nimanel e alak, ma e caraj riꞌri Jesús chike.✡ 6 Ma ri Dios ri xtakanche xwon ri kꞌijsak chupa ri kꞌekuꞌm,✡ eRire ri xwon chupa ri kanimaꞌ chaꞌ rucꞌlaꞌ caketaꞌmaj runimal uchomalil Rire, ricakꞌalajin ruma ri Cristo.*

Mapax kacꞌuꞌx tob cojicꞌow pa cꞌaxcꞌobic7 Ri Kꞌijsak re ri Dios e jun nimalaj bey-

omalil, yey ukꞌalajisam waꞌ chike tob riꞌojxa oj ulew poklaj. Jelaꞌ xuꞌano chaꞌ cakꞌala-jin waꞌ: Ri unimal chukꞌab cꞌo kucꞌ, na keta riꞌoj, ma rucꞌ ri Dios cape wi. 8 Tob capecꞌu uqꞌuiyal uwach cꞌaxcꞌobic pakawiꞌ, cojelna chupa. Tob cꞌo ubis kacꞌuꞌx, na capax takacꞌuꞌx che. 9 Tob cojternabex rucꞌ cꞌax, riDios na oj rokꞌotam taj. Tob ne cojmachꞌaxpulew, na caquisach ta kawach. 10 Pa takcojꞌec wi, ri kacuerpo xaki chwach ri camiccꞌo wi, jelaꞌ pachaꞌ ri xucꞌulumaj ri Jesús;yey cojicꞌow chupa waꞌ chaꞌ rucꞌ ri kabinickasilabic cakꞌalajin rucꞌaslemal ri Jesús.†11 Wa oj cꞌo wara che ruwachulew, xakicatewun ri camic pakawiꞌ rumaoj aj chac reri Jesús; yey cojicꞌow chupawaꞌ chaꞌ quilitajrucꞌaslemal ri Jesús che ri kacuerpo, tob rikacuerpo na jinta ucowil ma xa cacamic.12 Jelaꞌ cꞌu riꞌ ri camic cꞌo pakawiꞌ riꞌoj;yey ruma waꞌ, ralak rikom alak ri chomilajcꞌaslemal re ri Dios.

13 Ecꞌu Rutzij Upixab ri Dios cubiꞌij:Xcubiꞌ nucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios,e uwariꞌche xinkꞌalajisaj Rutzij Rire. Sal.

116:10Jecꞌulaꞌ riꞌoj cubul kacꞌuꞌx rucꞌ ri Dios;e uwariꞌche cakatzijoj rubiꞌ. 14 Ketaꞌamcꞌut e ri xcꞌastajisan lo re ri KanimajawalJesús chiquixoꞌl ri ecaminak, jelaꞌ cuꞌanchike riꞌoj; cojucꞌastajisaj y junam ucꞌ alakcojucꞌam bi rucꞌ Rire. 15 Ronoje cꞌu wakicꞌowibemeuma ralak, chaꞌ jelaꞌ caqꞌuiyarquiwach ri quecꞌuluw re ri unimal rutzil

ucꞌuꞌx ri Dios. Yey waꞌ e re yacbal ukꞌijri Dios, ma jelaꞌ lic e qꞌui ri caquitioxij riunimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios paquiwiꞌ.

16E uwariꞌche na capax ta kacꞌuꞌx, tob newa kacuerpo catajin uriꞌjobic; noꞌj rucꞌuꞌx-ibal ri kacꞌaslemal na je ta laꞌ uꞌanom, majalan cacꞌojiꞌ ne más kachukꞌab ri jujunkꞌij. 17 Janipa tak wa cꞌax cakatij cheruwachulew xa quicꞌowic, yey waꞌ lic cꞌocutikoj che ri kabinic kasilabic y che richomilaj kacꞌaslemal chilaꞌ chicaj, ri najinta utakexic y na jinta cꞌana cajunimaxwi. 18 Ecꞌu riꞌoj na cakaya ta kacꞌuꞌx cheri quilitaj wara che ruwachulew, e cakayakacꞌuꞌx che ri na quilitaj taj; ma ronojeri quilitaj uwach xa caqꞌuisic, noꞌj ri naquilitaj ta uwach na jinta utakexic rucowil.

5Ri kocho cꞌo chilaꞌ chicaj

1 Ketaꞌam cꞌut ri kacuerpo wara cheruwachulew e jelaꞌ pachaꞌ juna rancho najinta ucowil oj jekel chupa. Yey echiriꞌcasach uwach ri kacuerpo, cayaꞌtaj jun ko-cho chilaꞌ chicaj na jinta utakexic rucowil,ma na ukꞌab ta achi ꞌanayom re, e ri Diosꞌanayom re. 2 Y ruma laꞌ coj-jilow woꞌora,ma lic cakaj chic cojkꞌax chupa ri kochochilaꞌ chicaj. 3Ma echiriꞌ cojkꞌax chupawaꞌ,lic cojchꞌukutaj chi utz.* 4 Ruma cꞌu laꞌ,ri oj jekel chupa ri “karancho” wara cheruwachulew, coj-jilowic y cabison kacꞌuꞌx;ma na cakaj taj cakaya can ri kacuerpo elaꞌ xa jelaꞌ; ri cakaj e cakacꞌul ri kacuerpochilaꞌ chicaj y jelaꞌ cajalcꞌatix uwach ri nacacowin taj rucꞌ ri na cacam taj. 5 Yeywaꞌ e uchꞌobom chi lo ri Dios chike; y eRire yaꞌyom ri Ruxlabixel chike, cꞌutubal recuya na janipa ri ubiꞌtisim. 6 Ruma cꞌu laꞌ,lic cubul kacꞌuꞌx, tob ketaꞌam echiriꞌ cꞌa ojjekel pa ri kacuerpo wara che ruwachulew,waꞌ e queꞌelawi cꞌamajaꞌ cojeꞌjekela pa rikocho chilaꞌ chicaj rucꞌ ri Kanimajawal Je-sucristo. 7 Ronoje cꞌu ri cakaꞌano e ruma ricubulibal kacꞌuꞌx rucꞌ Rire, na e ta ruma ricakil rucꞌ ri kawach. 8 Lic cubul cꞌu kacꞌuꞌxrucꞌ Rire. Yey e ne lic cakaj chic cakaya can

✡ 4:5 Lc. 22:27 ✡ 4:6 Gn. 1:2-3 * 4:6 “Cakꞌalajin ruma ri Cristo”: Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “che rupalaj riJesús”. Mt. 17:2; Jn. 8:12 † 4:10 Echiriꞌ cakachꞌij uchukꞌab tak ri cꞌaxcꞌobic, cakꞌalajinic e ruma ruchukꞌab y rutoꞌbalri Jesús kucꞌ. * 5:3 “Cojchꞌukutaj chi utz”: Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “na oj ta chꞌanalic”.

Page 274: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Corintios 5:9 271 2 Corintios 6:7wakacuerpo chaꞌ jelaꞌ cojeꞌjekela chilaꞌ rucꞌri Kanimajawal.

Chikawach apanok cakꞌalajin janipa rikaꞌanom

9 Ruma cꞌu laꞌ, e cakaya kib che uꞌanicjanipa ri caraj ri Kanimajawal, chaꞌ jelaꞌcaquiꞌcot Rire kucꞌ tob cꞌa oj cꞌo wara cheruwachulew o echiriꞌ oj cꞌo chi rucꞌ chi-laꞌ chicaj. 10 Ma copon na ri kꞌij echiriꞌkonoje cojeꞌtacꞌala chwach ri kꞌatbal tzij reri Cristo, pa cakꞌalajin wi we ri kaꞌanomwara che ruwachulew cꞌo uchac o na jintauchac, y cayaꞌtaj cꞌu chike chikajujunal ritojbal re ri kaꞌanom.

Ri Pablo quebupixabaj ri ticawex chaꞌquecꞌojiꞌ chi utzil chomal chwach ri Dios

11 Lic ketaꞌam cꞌut, chirajawaxic cꞌo kax-iꞌin ib chwach ri Kajawal; ruma cꞌu riꞌ,quekapixabaj tak ri ticawex chaꞌ caquiyaquib pukꞌab ri Dios. Chwach ri Dios lickꞌalaj saꞌ ri cꞌo pa kanimaꞌ; ecꞌu cakaj riꞌoj ecakꞌalajin waꞌ chiwach ralak. 12Na cakabiꞌijta waꞌ che alak re yacbal kakꞌij. Ma e cakajcakatoꞌ alak che retaꞌmaxic saꞌ ri cakaꞌanochaꞌ jelaꞌ lic caquiꞌcot alak chike. Jecꞌulaꞌcꞌo cacꞌulubej wi alak uwach chique ri xewqueboc il che tak ri quilitajic pero na que-boc ta il che ri cꞌo pa ranimaꞌ junok. 13Mawe pachaꞌ chi oj chꞌuꞌjerinak, waꞌ e rumalic kayaꞌom kib che ruchac ri Dios. Yey welic cakachꞌob chi utz saꞌ ri cakaꞌano, waꞌ etoꞌbal e alak. 14 Ri rutzil ucꞌuꞌx ri Cristocatakan pa kanimaꞌ ma lic ketaꞌam echiriꞌxcam Rire paquicꞌaxel conoje, e queꞌelokxecam conoje rucꞌ. 15 Xcam cꞌu ri Cristopaquicꞌaxel conoje ri ticawex chaꞌ e janipari e cꞌas ruma rucamic Rire na caquiꞌan tachi saꞌ ri cacaj rique, ma e caquiꞌan janipari caraj ri Jun ri paquicꞌaxel rique xcamic yxcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak.

16 Woꞌora ri cakachꞌob puwi junok, nae ta ruma ri cakil che, pachaꞌ ri caquiꞌanri ticawex re ruwachulew. Tob ne ojertanjelaꞌ xkachꞌob lo riꞌoj puwi ri Cristo, perowoꞌora na cakaꞌan ta chi waꞌ ma xketaꞌmajuwach chi utz. 17 Jecꞌulaꞌ we junok uyaꞌomrib pukꞌab ri Cristo, e jun cꞌacꞌ ticawex.Junwi caril ronoje, ma ri re ojertan xcanajcanok y ronoje uꞌanom cꞌacꞌ rucꞌ. 18Ronojewaꞌ rucꞌ ri Dios petinak wi, ma xojuya chiutzil chomal chwach Rire ruma ri xuꞌan ri

Cristo y xuya cꞌu chike quekatoꞌ ri ticawexchaꞌ quecꞌojiꞌ chi utzil chomal chwach.19 Waꞌ e queꞌelawi ruma rucamic ri Cristo,ri Dios cuya chique ri ticawex quecꞌojiꞌchi utzil chomal chwach Rire ma cucuy riquimac. Y xuya cꞌu chike riꞌoj rubiꞌxiquilchiquiwach ri ticawex wa tzij re ri utzilchomal. 20 E uwariꞌche oj takom lo rumari Cristo. Ma kuma riꞌoj ri Dios lic quelajchique ri ticawex chaꞌ quekib rucꞌ. Cojelajcꞌu pa rubiꞌ ri Cristo, jewaꞌ cakabiꞌij: «Yijbaꞌib alak chwach ri Dios chaꞌ cacꞌojiꞌ alak chiutzil chomal chwach.» 21 Tob ri Cristo najinta cꞌana mac xuꞌano, na rucꞌ ta cꞌu riꞌ,kuma riꞌoj ri Dios xuꞌan che xrekaj ronojeri kamac chaꞌ jelaꞌ cojuꞌan jusucꞌ chwach riDios ruma xa oj jun rucꞌ Rire.

61 E uwariꞌche riꞌoj, ri oj aj chac re ri Dios,

lic cakapixabaj alak: Maꞌan alak ri pachaꞌna il ta uwach ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Diosucꞌutum chiwach alak. 2 Ma jewaꞌ ubiꞌimcan ri Dios pa Ruchꞌaꞌtem:Chupa rukꞌijol echiriꞌ xajawax toꞌbal awe,

xatintoꞌo;Chupa ri kꞌij re colobetajic, xatincolobej Is.

49:8cacha ri Dios.

Cambiꞌij cꞌu che alak: E ukꞌijol waꞌ echiriꞌri Dios cubiꞌtisij rutoꞌbal; woꞌora e kꞌij recolobetajic chique ri ticawex.

Ri kabinic kasilabic ri oj aj chac re ri Dios3 Cakachajij cꞌu kib chi utz che ri

cakaꞌano chaꞌ na oj ta latzꞌanel chique jujunchic y jelaꞌ na jinta junok cacꞌakaw bi ukꞌijruchac ri Dios cakaꞌano. 4 Rucꞌ ronoje ricakaꞌano e cakacꞌutu oj aj chac re ri Dios.Cakacuy cꞌu ronoje rucꞌ unimal kacꞌuꞌx, toboj cꞌo pa cꞌax, pa nibaꞌil o pa bis; 5 tobcabalacꞌux kapa o cojcꞌam bi pa cárcel,tob caquiyac quib ruqꞌuiyal winak chikij;tob cakatij cꞌaxlaj chac, cakacuy waram ocakatij numic.

6 Yey cakacꞌutu oj aj chac re ri Dios machom ri kabinic, cꞌo runaꞌoj ri Dios kucꞌ,cꞌo unimal kacꞌuꞌx y cꞌaxnaꞌbal kacꞌuꞌx, cꞌori Santowilaj Ruxlabixel ri Dios kucꞌ y cꞌaxquekanaꞌ conoje rucꞌ ronoje kacꞌuꞌx.

7 Cakꞌalajinic oj aj chac re ri Dios macakatzijoj ri sakil cꞌutunic, cꞌo ruchukꞌab riDios kucꞌ y cakaꞌan ri lic usucꞌ y jecꞌulaꞌ

✡ 6:7 Ef. 6:16-17

Page 275: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Corintios 6:8 272 2 Corintios 7:9cakachꞌij quichukꞌab conoje ri queyactajchikij.✡

8 Kacꞌulum yacbal kakꞌij y cꞌakibal bikakꞌij; e cꞌo ri chom quechꞌaꞌt chikij y e cꞌori tzel quechꞌaꞌt chikij. Cabiꞌx chike oj ajrakꞌul, tob na jinta rakꞌubal cakaꞌano. 9Tobe qꞌui quetaꞌam oj aj chac re ri Dios; narucꞌ ta cꞌu riꞌ, e cꞌo jujun caquiꞌan pachaꞌna quetaꞌam ta waꞌ. Xtewun ne ri camicpakawiꞌ; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, cꞌa oj cꞌaslic. Toblic xojyaꞌ pa cꞌax, pero na oj caminak taj.10 Cꞌo kꞌij oj yaꞌom pa bis; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ,xaki cojquiꞌcotic. Na oj ta beyom; na rucꞌ tacꞌu riꞌ, kayaꞌom rubeyomalil ri Dios chiqueuqꞌuiyal ticawex. Wara che ruwachulew najinta cꞌo kucꞌ; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, e ri Diosuyaꞌom ronoje ri cajawax chike.

11 Alak ka hermanos aj Corinto, ronojexkakꞌalajisaj lo chiwach alak, na jinta cꞌanaxkewaj chiwach alak. Lic kacꞌutum chealak ri cꞌaxnaꞌbal kacꞌuꞌx cꞌo pa kanimaꞌ.12 Etaꞌam alak riꞌoj lic kacꞌutum ri rutzilkacꞌuꞌx che alak, noꞌj ralak na je ta laꞌ caꞌanalak chike riꞌoj. 13 Ecꞌu woꞌora quinchꞌaꞌtucꞌ alak pachaꞌ alak walcꞌoꞌal: Jelaꞌ pachaꞌriꞌoj lic kacꞌutum ri rutzil kacꞌuꞌx che ralak,jecꞌulaꞌ ꞌana alak chike riꞌoj.

Kaꞌana chom che ri kabinic kasilabic ma ojrocho ri Dios

14 Hermanos, macꞌulaj ib alak cucꞌ ri naquicojom ta rubiꞌ ri Cristo, ma ri jusucꞌna cucꞌulaj ta rib rucꞌ ri na jusucꞌ taj y rikꞌijsak na cucꞌulaj ta rib rucꞌ ri kꞌekuꞌm.15 ¿Yey ri Cristo rucꞌ ri Belial* cꞌo nawiutzil chiquiwach? ¿O saꞌ ri utz curik junokucojom rubiꞌ ri Cristo che junok na ucojomtaj? 16Ri rocho ri Dios na cucꞌulaj ta rib rucꞌtak ri tiox. Jecꞌuriꞌlaꞌ ralak na jinta chi ealak cucꞌ ri tiox, ma ralak alak rocho ri Dioscꞌaslic. E pachaꞌ rubiꞌim Rire:Quinjekiꞌ cucꞌ y chiquixoꞌlibal rique quim-

bin wi.In cꞌu Riꞌin qui Dios y rique e nutinamit✡

Lv. 26:12; Ez. 37:27xchaꞌ.

17 E uwariꞌche ri Dios jewaꞌ cubiꞌij paRuchꞌaꞌtem:Chixel chiquixoꞌlibal ri e aj mac y chiwesaj

iwib cucꞌ.Michꞌulaj iwib rucꞌ ri na chom taj chwach

ri Dios,

y jelaꞌ Riꞌin quixincꞌul chi utz. Is. 52:11; Ez.20:41

18Quinuꞌan cꞌu Ikaw riꞌ,yey riꞌix quixuꞌan ix walcꞌoꞌal 2 S. 7:14cacha ri Kajawxel, ri cꞌo ronoje unimalchukꞌab pukꞌab.

71 E uwariꞌche, hermanos, ruma tak wa

biꞌtisinic uꞌanom lo ri Dios chike, kajoskꞌijkib che tak ri mac retzelam ri kacuerpo yri kanimaꞌ. Rucꞌ jun xiꞌin ib chwach ri Dioskachukꞌubej kib che uchomaxic ri kabinickasilabic chwach ri Dios.

Ri Pablo caquiꞌcot ruma ri xuta che riglesiacꞌo Corinto

2 Chojcꞌola co chicꞌuꞌx alak; ma riꞌoj najinta junok kaꞌanom ri na usucꞌ taj che,na jinta junok tzakinak pa mac kuma riꞌojyey na jinta junok kasocosoꞌm. 3 Ecꞌuchiriꞌcambiꞌij waꞌ, na e ta re canya qꞌuix alak; mapachaꞌ ri nubiꞌim lo che alak, lic cꞌo alakpa kanimaꞌ. Tob cꞌu oj cꞌas riꞌ o tob ne ojcaminak chic, xa jun kacꞌuꞌx ucꞌ alak.

4 Lic cankꞌalajisaj ri cꞌo pa wanimaꞌ chi-wach alak, ma lic cubul nucꞌuꞌx ucꞌ alak.Lic quinquiꞌcot che alak. E ne ralak rixnimarisan nucꞌuꞌx y woꞌora nojinak riwanimaꞌ che quiꞌcotemal tob oj cꞌo pa takcꞌaxcꞌobic.

5 Chwi xojcꞌun Macedonia, pakatzij wina oj uxlaninak taj. Ma tob xa pa tak xpewi ri cꞌax pakawiꞌ, xpe tak chꞌaꞌoj chikijy lic xoc xiꞌin ib pa kanimaꞌ. 6 Pero riDios, ri bochiꞌinel que ri paxinak quicꞌuꞌx,e xbochiꞌin kacꞌuꞌx ruma rucꞌunic ri her-mano Tito kucꞌ.

7Na xew ta cꞌu ruma rucꞌunibal xojquiꞌ-cotic; e lic xojquiꞌcotic ma xkato rire licxquiꞌcot ri ranimaꞌ uma ralak. Ma xubiꞌijchike e lic caꞌaj alak quil alak nuwach, liccabison alak ruma inyaꞌom alak pa bis ylic caꞌaj ne alak cacꞌut alak ri rutzil cꞌuꞌxalak chwe. Ruma tak cꞌu waꞌ, riꞌin másxinquiꞌcotic, 8 tobne xubisoj nucꞌuꞌx echiriꞌxintak bi ri nabe nucarta che alak, ma waꞌxucoj alak pa bis queb oxib kꞌij. Pero najinta chi cubiꞌij nucꞌuꞌx che, ma wetaꞌam ricarta lic cꞌo xutikoj che alak.

9 Ecꞌu woꞌora lic quinquiꞌcotic, na rumata ri xbison alak che ri nucarta, ma e rumari bis alak xutoꞌ alak chaꞌ catzelej tzij alak,yey wa bis e xraj riꞌ ri Dios che alak. Jecꞌulaꞌ

* 6:15 “Belial”: Waꞌ e jun ubiꞌ ritzel winak. ✡ 6:16 1 Co. 3:16; 6:19

Page 276: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Corintios 7:10 273 2 Corintios 8:15na jinta juna cꞌax xkaꞌan riꞌoj che alak.10 Ri bis petinak rucꞌ ri Dios e cuꞌan chikecoc chikacꞌuꞌx ri kamac, chaꞌ jelaꞌ cucꞌamlo tzelebal tzij y colobetajic chike y ¡waꞌna cuya ta bis che junok! Noꞌj ri bis reruwachulewxa cucꞌam lo camic. 11 ¡Chilapecꞌu alak ronoje ri utz xucꞌam lo ri bis alakchwach ri Dios! Ma lic xoc alak il che waꞌ yxꞌaj cꞌu cakꞌalajisaj alak waꞌ chwe. Ecꞌu licxpe oyowal alak che wa jun mac y lic xꞌajcꞌu quil alak nuwach. Rucꞌ ronoje cꞌuꞌx alaky rucꞌ xiꞌin ib, xya ib alak che uꞌanic ri utzchwach ri Dios. Rucꞌ cꞌu tak ri xꞌan alak,woꞌora cakꞌalajinic utz ꞌanom ralak. 12 Euwariꞌche, echiriꞌ xintzꞌibaj bi ri carta chealak, xinꞌano na xew ta ruma ri jun xꞌanawre ri na usucꞌ taj y na xew tane ruma ri junxꞌan ri na usucꞌ taj che, ma xinꞌano e chaꞌcacꞌut alak chwach ri Dios: Pakatzij wi liccoc alak il chike.

13 Ruma cꞌu xoc alak il che ri kacarta,lic xnimar kacꞌuꞌx. Yey uwiꞌ chi ri kaquiꞌ-cotemal riꞌoj, e ruquiꞌcotemal ri Tito,ma licxnimarisaj lo alak ucꞌuꞌx. 14 Riꞌin nuyacomchi kꞌij alak chwach ri Tito y na quinqꞌuixta che ri nubiꞌim. Ma ronoje ri cakabiꞌij chealak lic katzij; jecꞌulaꞌ riꞌ, janipa ri kabiꞌimchi che ri Tito pawiꞌ ralak, lic e xeꞌrila chealak. 15 Ecꞌu ri cꞌaxnaꞌbal ucꞌuꞌx ri Tito chealak más canimaric echiriꞌ cacꞌun chucꞌuꞌxrucꞌ xiꞌin ib pa animaꞌ alak xcꞌul alak y xyaib alak che uꞌanic janipa ri xubiꞌij che alak.16 Lic quinquiꞌcotic ma che ronoje lic cubulnucꞌuꞌx ucꞌ alak.

8Ri kasaꞌn cayaꞌiꞌ chique rutinamit ri Dios e

cꞌo Jerusalem1Hermanos, cakaj quetaꞌmaj alak ri uni-

mal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios xquicꞌut rutinamitri Cristo e cꞌo pa tak ri luwar re Mace-donia. 2 Tob rique na xa ta jubikꞌ ri cꞌaxquicꞌowibem, ri quiꞌcotemal cꞌo cucꞌ najinta utakexic. Y tob lic e nibaꞌib, xicꞌowne uwiꞌ ri xquiya che quitoꞌic ri cachbiꞌil.✡3 Riꞌin cambiꞌij ri xinwilo: Ri xquiyaꞌo licpa canimaꞌ xalax wi. Na xew ta xquiya echirij ri cꞌo cucꞌ, ma xquiya ne uwiꞌ. 4 Liccꞌu xebelaj che cakaya luwar chique ebarejun quequitoꞌ pan rutinamit ri Dios rucꞌwa kasaꞌn camolic. 5 Janipa cꞌu ri koyeꞌemriꞌoj chique na xew ta chi xquiꞌan riꞌ, ma

nabe ne xquiya quib pukꞌab ri Dios, cꞌatecꞌuchiriꞌ xquiya ri canimaꞌ chike riꞌoj chaꞌjelaꞌ caquiꞌan janipa ri rajawal ucꞌuꞌx riDios. 6 Ruma cꞌu laꞌ hermanos, xkabiꞌij cheri Tito chuqꞌuisa na utzaꞌm wa chac xujekucꞌ ralak puwi rumolic ri kasaꞌn, ma waꞌ ecꞌutubal re ri relej cꞌuꞌx alak.

7 E lic utz ri ꞌanom ralak che ronoje takwaꞌ: lic cꞌo cubulibal cꞌuꞌx alak rucꞌ ri Dios,lic carik alak utzijoxic Ruchꞌaꞌtem ri Dios,yaꞌtal runaꞌoj ri Dios che alak, alak sacꞌajche uꞌanic ruchac ri Dios yey lic ne cꞌaxcojnaꞌ alak; jecꞌuriꞌlaꞌ, ꞌana alak chi utz wajun chac re quitoꞌic ri nicꞌaj chic ka her-manos. 8Rucꞌ waꞌ na quintajin ta che uyaꞌicjun takanic che alak. Ma xew xintzijoj chealak ri quisacꞌajil ri jujun chic che quitoꞌicri cachbiꞌil, chaꞌ jelaꞌ cacꞌut alak pakatzijwi cꞌax quenaꞌ alak ri jujun chic hermanos.9 Ma lic etaꞌam chi alak ri unimal rutzilucꞌuꞌx ri Kanimajawal Jesucristo. Rire licbeyom; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, ruma ri rutzilucꞌuꞌx che alak, xuꞌan nibaꞌ che rib chaꞌrucꞌ runibaꞌil e xuya rubeyomalil ri Diosche ralak.

10 Chwi cꞌu wa kasaꞌn camolic, canyanaꞌoj alak puwi ri takal che caꞌan alak; majunabir xjek lo alak umolic waꞌ yey xꞌanalak rucꞌ ronoje cꞌuꞌx alak. 11 Ecꞌu woꞌoraqꞌuisa pan alak utzaꞌmwaꞌ rucꞌ ronoje cꞌuꞌxalak, jelaꞌ pachaꞌ ri xjekebej lo alak uꞌanic.Yaꞌa cꞌu alak janipa ri cachꞌij alak uyaꞌic.12 Ma e junok lic caraj cakasanic, ri Dioscucꞌul chi utz ri kasaꞌn cuyaꞌo e chirij ricꞌo rucꞌ; ma ri Dios na cutzꞌonoj ta che junri na jinta rucꞌ. 13 Na cambiꞌij ta waꞌ chaꞌcacanaj can alak pa nibaꞌil ruma ri quetoꞌalak jujun chic. Ma e ri caraj e chikajujunalcꞌo kucꞌ janipa ri cajawax chike. 14 Woꞌorapakꞌab alak cꞌo wi quetoꞌ alak ri e cꞌo pacꞌax. Takal cꞌu che alak cajach alak upa ricꞌo ucꞌ alak chaꞌ jelaꞌ catzꞌakatisaj alak ri ca-jawax chique rique. We xopon cꞌu juna kꞌijechiriꞌ ralak cꞌo alak pa cꞌax, ecꞌuchiriꞌ takalchique rique caquitoꞌ ralak. We conoje jelaꞌcaquiꞌano, cayaꞌtaj cꞌu chique chiquijujunaljanipa ri cajawaxic. 15 E jelaꞌ pachaꞌ ritzꞌibital can pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios:E ri lic qꞌui xumolo,

na jinta ukax xcanaj can rucꞌma xujach chique ri jujun chic;

✡ 8:2 1 Co. 16:1-4

Page 277: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Corintios 8:16 274 2 Corintios 9:13yey e ri na qꞌui ta xumolo,

xakareꞌ xuꞌana pan rucꞌma ri cajawax che xyaꞌtaj ruma jun

chic Éx. 16:18cachaꞌ.

Ri etakom bi che umolic ri kasaꞌn16 Xa maltiox cꞌu che ri Dios ma ucojom

pa ranimaꞌ ri Tito cutoꞌ alak jelaꞌ pachaꞌcanꞌan riꞌin. 17Ma xew ximbiꞌij che queꞌrilaalak, na jampatana rucꞌ quiꞌcotemal xuni-maj ma lic cacha ucꞌuꞌx che queꞌrila wachalak. 18 Junam cꞌut rucꞌ ri Tito cakatak bijun chic hermano chaꞌ carachbilaj bi. Waꞌe jun lic chom ruchꞌaꞌtibexic caꞌan pa takriglesias ruma ri utzilaj chac uꞌanom cheutzijoxic ri Utzilaj Tzij. 19 Na xew tanewaꞌ, ma wa jun hermano chaꞌom cumariglesias re cojrachbilaj pa tak ri cojꞌec wiche umolic y che ujachic waꞌ wa kasaꞌn.Waꞌ wa chac oj cꞌo wi e re yacbal ukꞌij riKanimajawal Jesucristo y e cꞌutubal re rirelej kacꞌuꞌx. 20 Ecojom kachbiꞌil chaꞌ najinta cꞌo quechꞌaꞌt chikij che uchapabexicwuꞌqꞌuiyal kasaꞌn cꞌo pakakꞌab. 21 Ri cakajriꞌoj e cakaꞌan ronoje chi utz chwach riKanimajawal Jesucristo y chiquiwach riticawex. 22 E uwariꞌche junam cucꞌ ri que-bec, cakatak bi jun chic hermano. Waꞌ naxa ta julaj ucꞌutum lic cacha ucꞌuꞌx cheuqꞌuiyal chac. Yey woꞌora más ne cachaucꞌuꞌx chewa benamma lic cubul ucꞌuꞌx ucꞌalak. 23 Ri Tito e wachbiꞌil riꞌin, junam ojtoꞌbel e alak. Yey ri hermanos erachbilambi, echaꞌom lo cuma ri tinamit re ri Cristo,ma rucꞌ ri quibinic quisilabic quiyacomukꞌij ri Cristo. 24 E uwariꞌche checꞌulualak chi utz chaꞌ jelaꞌ cacꞌut alak ri rutzilcꞌuꞌx alak y jecꞌulaꞌ cakꞌalajin chiquiwachriglesias suꞌbe lic cojquiꞌcot che alak.

9Ri Dios caraj quekatoꞌ ri nibaꞌib rucꞌ ronoje

kacꞌuꞌx1 Puwi cꞌu wa kasaꞌn re toꞌbal que ruti-

namit ri Dios, na cajawax ta chic cantzꞌibajpan che alak, 2mawetaꞌam chi ri relej cꞌuꞌxalak re catoꞌb alak. E uwariꞌche nuyacomkꞌij alak chiquiwach ri e ajMacedonia. Riꞌinnubiꞌim, ri alak aj Acaya* cꞌo chi kasaꞌnmolom lo alak junabir. Yey ruma wa ꞌanom

ralak, e qꞌui chique ri e aj Macedonia xqui-jek caquiꞌan que rucꞌ ronoje quicꞌuꞌx. 3 Euwariꞌche ebenutakom bi wa hermanos ucꞌalak chaꞌ caquitoꞌ alak che uqꞌuisic umolicri kasaꞌn. Ma we yijbam chi alak ri kasaꞌnjelaꞌ pachaꞌ ri nubiꞌim lok, cakꞌalajin cꞌuriꞌ lic katzij ri xkabiꞌij echiriꞌ xkayac kꞌijalak. 4 Ma cꞌaxtaj quincachbilaj bi jujunaj Macedonia yey we xojopon cꞌu ucꞌ alak,queꞌkarikaꞌ cꞌamajaꞌ yijbam alak ri kasaꞌn.We e xuꞌana riꞌ, qꞌuixbal cꞌu chike riꞌoj y cheralak, ma lic xcubiꞌ kacꞌuꞌx ucꞌ alak yey naxꞌan ta cꞌu alak ri kabiꞌim lok. 5 Ruma cꞌuwaꞌ, xinchꞌobo quebenutak bi ucꞌ alak wahermanos chaꞌ quenabej bi chikawach riꞌojy caquitoꞌ alak che umolic ri kasaꞌn biꞌtisimchi alak. Jecꞌulaꞌ we xojopon riꞌoj, yijbamchi alak waꞌ. Cakꞌalajin cꞌu riꞌ xkasan alakrucꞌ ronoje cꞌuꞌx alak y na e ta ruma xtakalak che.

6 Cancuxtaj cꞌu waꞌ che alak: China ri naqꞌui ta ri cutico, riꞌ na qꞌui ta ri cumolo.Yey china ri lic qꞌui ri cutico, riꞌ lic qꞌuiri cumolo. 7 E uwariꞌche, chijujunal alakchuyaꞌa rukasaꞌn e chirij janipa ri xalax lopa ranimaꞌ, na rucꞌ ta bis y na ruma taminom alak chupa. Ma ri Dios lic cucꞌulucꞌuꞌx ri cuya rukasaꞌn rucꞌ quiꞌcotemal.8 Yey lic cꞌo pukꞌab ri Dios cutoꞌ alak chaꞌcaqꞌuiyar janipa ri cꞌo ucꞌ alak y jelaꞌ cꞌoronoje ri cajawax che alak y na xew tariꞌ, ma cuya ne uwiꞌ chaꞌ jelaꞌ catoꞌb alakche uꞌanic chomilaj tak chac. 9 E pachaꞌ ritzꞌibital can chupa Rutzij Upixab ri Dios:Xujach ri cꞌo rucꞌ re quebutoꞌ ri nibaꞌib;janipa cꞌu ri utz uꞌanomna casach ta uwach Sal. 112:9cachaꞌ.

10 Ri Dios e cayaꞌw re rijaꞌ che rawanelyey e cayaꞌw re ri wa che ri cawaꞌic. Ecꞌuriꞌ Rire cuya na janipa ri cajawax che alak ycuya ne uwiꞌ, chaꞌ rucꞌ waꞌ caꞌan alak ri utzy jecꞌulaꞌ lic cꞌo cutikoj ri utzilaj chac caꞌanalak. 11 Jelaꞌ cꞌu riꞌ, cacꞌojiꞌ uqꞌuiyal uwachbeyomalil ucꞌ alak chaꞌ rucꞌ waꞌ catoꞌbalak rucꞌ ronoje cꞌuꞌx alak. Y ecꞌuchiriꞌriꞌoj cakacꞌam bi wa kasaꞌn chique ri ecꞌo pa cꞌaxcꞌobic, rique caquitioxij che riDios. 12 Ecꞌu waꞌ wa toꞌbal na xew tacutzꞌakatisaj ri cajawax chique, ma e cucojpa canimaꞌ rique ri lic quetioxin chwach riDios 13 y jelaꞌ ri quecꞌuluw re wa kasaꞌn lic

* 9:2 Corinto e jun tinamit cꞌo pa ri luwar re Acaya.

Page 278: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Corintios 9:14 275 2 Corintios 11:2caquiyac ukꞌij ri Dios. Ma waꞌ e cꞌutubalre pakatzij wi xcoj alak ri Utzilaj Tzij reri Cristo y cabin alak chupa waꞌ, yey ecꞌutubal re ri relej cꞌuꞌx alak chique rique ychique conoje rutinamit ri Dios. 14 Jecꞌulaꞌrique cꞌutubal re ri rutzil quicꞌuꞌx che alak,caquiꞌan orar pawiꞌ alak ruma ri unimalrutzil ucꞌuꞌx ri Dios quilom che alak. 15 ¡Xamaltiox cꞌu che ri Dios ruma ri nimalajsipanic uyaꞌom chike,mawaꞌ lic na jinta cꞌowi!

10Ri Pablo cutoꞌbej rib chiquiwach ri

caquicꞌak bi ukꞌij1 Riꞌin in Pablo cuaj cancoj wib chiwach

alak chupa rubiꞌ ri Cristo, ri na cuꞌan tanim che rib y lic utz ucꞌuꞌx. Ma e cꞌo jujunchixoꞌlibal alak quechꞌaꞌt chwij, caquibiꞌijechiriꞌ in cꞌo ucꞌ alak, pachaꞌ canxiꞌij wibcanchꞌaꞌbej pa alak; yey echiriꞌ in cꞌo naj yquintzꞌiban cꞌu pan ucꞌ alak, na canxiꞌij tacꞌana wib canꞌan waꞌ, quechaꞌ. 2Cantzꞌonojcꞌu che alak choca alak il che wa cantzꞌibajpan che alak, chaꞌ we xinopon ucꞌ alakna cajawax ta chic canchꞌaꞌbej quipa jujunche alak. Noꞌj we cajawaxic, canꞌan na cꞌuriꞌ waꞌ chique ri caquibiꞌij xa pa ke riꞌojcojtakanic. 3 Katzij, riꞌoj xa oj ticawex,pero na cakaꞌan ta keꞌoj pachaꞌ ri caquiꞌanri winak re ruwachulew. 4 Ma echiriꞌ co-jchꞌoꞌjin chirij ri na utz taj, na cakaꞌan tarucꞌ kachukꞌab o kanaꞌoj riꞌoj, ma e cakaꞌanrucꞌ ruchukꞌab y rutoꞌbal ri Dios chaꞌ jelaꞌcakasach uwach ronoje ri cayactaj chirij riDios; 5waꞌ e ri itzel tak naꞌoj y tacꞌabal kꞌij,ri quebukꞌatej ri ticawex chaꞌ na caquetaꞌ-maj ta uwach ri Dios. Cakaya cꞌu ronoje taknoꞌjibal pukꞌab ri Cristo chaꞌ cuꞌan pachaꞌrunaꞌoj Rire. 6 Echiriꞌ cakilo lic cacoj alakutzij ri Cristo, cꞌa tecꞌuchiriꞌ cakakꞌat tzijpaquiwi ri e aj palajiy tzij.

7Ralak xew catakej alak ri quilitaj uwach.We cꞌo cꞌu junok ujiquibam uwach chiribilrib lic cꞌo pukꞌab ri Cristo, e chuchꞌobo chiutz waꞌ: Na xew ta rire cꞌo pukꞌab ri Cristo,ma jenelaꞌ riꞌoj. 8 Y na xew ta riꞌ, ma naquinqꞌuix tane che tob canjiquibaꞌ uwachri takanic cakaꞌan pawiꞌ alak, ma waꞌ e riKajawal yaꞌyom pakakꞌab. Y waꞌ na re tasachibal wach alak, ma re qꞌuiyibal alakchwach ri Dios. 9 Na cuaj taj cachꞌob alak

rakan e canxibij pa alak rucꞌ ri cantzꞌibajpan che alak. 10 Ma cꞌo quebiꞌn re: «RiPablo chupa tak rucartas lic cꞌax ri cubiꞌij,pachaꞌ lic cꞌo uchukꞌab; noꞌj echiriꞌ cꞌochikawach, cuxiꞌij rib y na il tane uwachruchꞌaꞌtem» quechaꞌ. 11 Ecꞌu ri quebiꞌn rewaꞌ chirajawaxic caquetaꞌmaj na je ta laꞌuꞌanom, ma e janipa ri cakatzꞌibaj pan chealak, junam ubiꞌxiquil cakaꞌano echiriꞌ ojcꞌo chiwach alak.

12 Riꞌoj na cakachꞌob tane cakajunimajkib cucꞌ ri jujun xa caquitacꞌabaꞌ quikꞌijchiquibil quib. Ma rique xa caquijunimajquib cucꞌ ri cachbiꞌil. Ri quebanaw re waꞌ,na jusucꞌ ta ri quinaꞌoj. 13 Noꞌj riꞌoj nacakatacꞌabaꞌ tane kakꞌij ruma juna chac nakaꞌanom taj, ma e cakaꞌan ri uyaꞌom riDios pakakꞌab. Yey e Rire ri xuya chikexojopon cꞌa chilaꞌ ucꞌ alak rucꞌ ri UtzilajTzij. 14 We tamaji e ri Dios yaꞌyom chikecojopon ucꞌ alak, riꞌ xa pa ke riꞌoj cakaꞌanri chac ucꞌ alak. Pero na e ta riꞌ. Lic cꞌutakal chike cakapixabaj pan alak woꞌora,ma riꞌoj oj ri nabe xojopon ucꞌ alak rucꞌ riUtzilaj Tzij re ri Cristo. 15 Na cakatacꞌabaꞌtane kakꞌij xa pa ke riꞌoj rucꞌ ruchac junchic. Ri koyeꞌem e jalan canimar ri cubu-libal cꞌuꞌx alak, jecꞌulaꞌ canimar ri kachacchixoꞌlibal alak e chirij ri uyaꞌom ri Diospakakꞌab. 16Tecꞌuchiriꞌ we xutzin ri kachacchixoꞌlibal alak, utz cꞌu riꞌ cojel bi y cojꞌecpa cꞌamajaꞌ catzijox wi ri Utzilaj Tzij re riCristo, y jelaꞌ na queꞌkamina ta kib pa richac re jun chic, chaꞌ na cakatacꞌabaꞌ takakꞌij rucꞌ ri chac na kaꞌanom ta riꞌoj.17 China cꞌu ri caraj cuyac ukꞌij,e chukꞌalajisaj riꞌ janipa ri uꞌanom

ri Dios Kajawxel che rubinic usilabicJer. 9:23-24

18Ma we jun cutacꞌabaꞌ ukꞌij xa chiribil rib,riꞌ na jinta uchac ri cuꞌano; noꞌj we e riDios cayacaw ukꞌij, e kꞌalaj riꞌ utz ri chacuꞌanom.

11Ri caquiꞌan takoꞌn chiquibil quib

1 Chincuyu cꞌana alak we quinchꞌaꞌtqꞌuenok pachaꞌ junok chꞌuꞌjerinak.2 Canꞌan cꞌu waꞌ ma lic cꞌax cannaꞌ alak,yey wa cꞌaxnaꞌbal nucꞌuꞌx che alak e ri Dioscojoyom pa wanimaꞌ. Ma riꞌin nuyaꞌomalak pukꞌab ri Cristo y xew pukꞌab Rirecuaj cꞌo alak. E pachaꞌ juna achi echiriꞌ

Page 279: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Corintios 11:3 276 2 Corintios 11:23cuya rumiꞌal pukꞌab juna ala pa cꞌulaniquil.Ri caraj rachi e cuya pukꞌab rala jun sakilkꞌapoj ali. Jecꞌulaꞌ ri cuaj riꞌin che ralake na jinta cꞌana chꞌul che alak chwach riCristo. 3 Lic cubisoj nucꞌuꞌx ma cꞌaxtajcacꞌulumaj e alak jelaꞌ pachaꞌ ri xucꞌulumajri Eva ojertan echiriꞌ xsocotaj ruma ri tzelunoꞌjibal ri cumatz. Ma cꞌaxtaj cajalcꞌatajri naꞌoj alak, quesaj cꞌu ib alak pukꞌab riCristo y na catakej ta chi alak rucꞌ ronojecꞌuꞌx alak. 4 Cambiꞌij waꞌ ma echiriꞌ coponjunok ucꞌ alak, tob junwi ri tzijonic cuꞌanpuwi ri Jesús chwach ri tzijonic kaꞌanomriꞌoj che alak, ¡lic cacꞌul cꞌu alak riꞌ! Y cacꞌulne alak ri petinak rucꞌ juna chic uxlabixel,tob na e ta ri Ruxlabixel ri Dios cꞌulum chialak. Cacꞌul ne alak jun chic tzij, tob junwichwach ri Utzilaj Tzij cojom chi alak.

5 Cꞌo ri caquibiꞌij e nimak tak takoꞌn yeycaquitacꞌabaꞌ quikꞌij. ¿Cꞌo neba más qui-wach rique chinuwa riꞌin? Canchꞌob riꞌin,na jintaj. 6 Ma tob na quinchꞌaꞌt ta riꞌinrucꞌ nimak tak chꞌaꞌtem pachaꞌ ri caquiꞌanrique, pero riꞌin más cꞌo wetaꞌam chiquiwarique; y waꞌ nucꞌutum chiwach alak rucꞌronoje ri nuꞌanom chixoꞌlibal alak.

7 Laj cꞌo ri caquichꞌob rakan na jintanuwach; ma echiriꞌ xintzijoj ri Utzilaj Tzijre ri Dios che alak, na xintzꞌonoj tanecꞌana rajil ri nuchac. ¿Cꞌo neba numacriꞌ chiwach alak ruma waꞌ? Ma we xinꞌanchꞌutiꞌn che wib, e chaꞌ canimarisax kꞌijralak chwach ri Dios. 8 Echiriꞌ riꞌin xincꞌojiꞌucꞌ alak, e jujun chic iglesias ri xquitak lopuak chwe. Ecꞌu xincꞌampuak chique riquechaꞌ utz xinkꞌalajisaj ri Utzilaj Tzij chiwachralak. 9 Ma echiriꞌ in cꞌo ucꞌ alak yey cꞌocꞌu xajawax chwe, na jinta xintzꞌonoj cheralak. Ri xetoꞌwwe e ri hermanos e petinakMacedonia. Na jinta cꞌu xincꞌam che ralakma na xuaj taj xinya alcꞌayew che alak yna cuaj tane canꞌan waꞌ chikawach apanok.10 Yey pakatzij wi ri Kꞌijsak re ri Cristo pawanimaꞌ cꞌo wi; ruma cꞌu riꞌ canjiquibaꞌuwach waꞌ: E na jinta junok chilaꞌ Acayaquesan re ri quiꞌcotemal cannaꞌo ruma nacanya ta alcꞌayew che alak. 11 Chiwachralak, ¿saꞌ nawi ube na cantzꞌonoj ta wajilche alak? ¿Ruma nawi na cꞌax ta cannaꞌalak? Na e ta riꞌ, ma ri Dios lic retaꞌam saꞌri cꞌo pa wanimaꞌ.

12 Ecꞌu ri na cantzꞌonoj ta wajil che alak,

na canwokꞌotaj ta uꞌanic chaꞌ jelaꞌ cakꞌala-jinic na junam ta cojchacun riꞌoj pachaꞌ rijujun chic, ri caquijunimaj ri quichac rucꞌri kachac riꞌoj xa re yacbal quikꞌij. 13 Riquexa e socosoꞌnel, na e ta sakil takoꞌn maquiꞌanom che quib pachaꞌ e takoꞌn re riCristo. 14 Macam cꞌu animaꞌ alak che waꞌ;ma jenelaꞌ cuꞌan ri Satanás, cuꞌan che ribpachaꞌ e jun ángel re Kꞌijsak. 15 E uwariꞌchemacam animaꞌ alak che we ri e aj chac reri itzel winak caquiꞌan che quib pachaꞌ eꞌanal re ri jusucꞌ. Pero copon cꞌu ri kꞌijechiriꞌ caquicꞌul na ri tojbal re ri na utz tajquiꞌanom.

16 Jumul chic cambiꞌij: Machꞌob alak weriꞌin xinchꞌuꞌjeric. Yey we cꞌo junok chealak jelaꞌ cuchꞌobo, chuyaꞌa luwar chwecantacꞌabaꞌ cꞌana nukꞌij pachaꞌ junok chꞌuꞌ-jerinak. 17 Ri cakatacꞌabaꞌ kakꞌij na e taucꞌutuꞌn ri Kanimajawal chike; pero can-tacꞌabaꞌ cꞌana nukꞌij pachaꞌ junok na jusucꞌta runaꞌoj. 18 Lic e qꞌui ri caquitacꞌabaꞌquikꞌij ruma ri caquiꞌan che ruwachulew,yey woꞌora canꞌan cꞌana we riꞌin. 19 Ralaklic cꞌo naꞌoj alak; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, licquecꞌul alak ri sachinak quinaꞌoj. 20 Ecuyum cꞌu alak riꞌ rique tob lic quetakanpawiꞌ alak, caquichap ri e alak y caquiqꞌuisne rubitak e alak, yey lic caquiꞌan nim chequib chiwach alak. ¡Cuyum ne alak tobcaquipachꞌ kꞌab chipalaj alak! Ronoje waꞌcuyum alak y na jinta cabiꞌij alak che. 21 Lajqꞌuixbal cꞌu chwe riꞌin ma na xinchꞌij tauꞌanic pachaꞌ ri caquiꞌan rique.

Pero we rique na queqꞌuix ta checaquitacꞌabaꞌ quikꞌij, jecꞌulaꞌ riꞌ canꞌanriꞌin, tob rucꞌ waꞌ pachaꞌ in chꞌuꞌjerinak.22 Rique caquitacꞌabaꞌ quikꞌij ma e ajhebreo; jelaꞌ riꞌin, in aj hebreo yey canrikri chꞌaꞌtem hebreo. Rique caquiꞌan nimche quib ma e cuqꞌuil ri tinamit re Israel,jelaꞌ riꞌin in cuqꞌuil ri tinamit re Israel.Rique caquiyac quikꞌij ma e ralcꞌoꞌal canri Abraham; jelaꞌ riꞌin, in ralcꞌoꞌal can riAbraham. 23 Rique caquibiꞌij e aj chac re riCristo, jelaꞌ riꞌin pakatzij wi in aj chac re riCristo yey más nim ri chac nuꞌanom riꞌinchiquiwa rique. Tob quinchꞌaꞌt pachaꞌ inchꞌuꞌjerinak, cambiꞌij cꞌu waꞌ: Riꞌin más inchacuninak ymás nutijom cꞌax chiquiwachrique. Ma uqꞌuiyal laj balacꞌum nupa,uqꞌuiyal laj inyaꞌom pa cárcel, uqꞌuiyal laj

Page 280: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Corintios 11:24 277 2 Corintios 12:13xtewun ri camic panuwiꞌ. 24 Raj judiꞌabwoꞌob laj xquijichꞌ nupa pa treinta y nueveasial.✡ 25 Yey oxib laj in ꞌanom pa barijon,julaj in ꞌanom paꞌbaj.✡ Oxlaj ya laj injikꞌinak pa yaꞌ ruma xmukutaj ri barco incꞌo chupa, yey xinchꞌij ne jun akꞌab rucꞌjun kꞌij in cꞌo chwi ri mar. 26 Uqꞌuiyal lajnuꞌanom unimal be. Ya laj in jikꞌinak patak nimayaꞌ. Ya laj in caminak paquikꞌabelekꞌomab y paquikꞌab ri na e ta cuqꞌuilri nutinamit. Ya laj incamisam cuma neri watz-nuchakꞌ. Ya laj incamisam patak tinamit, pa tak luwar catzꞌintzꞌotic ychwi ri mar. Ya laj ne incamisam cuma ricaquibiꞌij cubul quicꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo, tobwaꞌ na katzij taj. 27 Nutijom cꞌaxlaj chac ycosic. Uqꞌuiyal laj nucuyum waram, numicy tzajin chiꞌ. Ruma tak ri lic cꞌo canꞌano,uqꞌuiyal laj na utz ta chi ne xinwaꞌic.Nutijom cꞌaxcꞌolil tew y xincanajic na jintachi ne nukꞌuꞌ. 28 Y xaki uwi chi waꞌ, rijujun kꞌij lic saꞌchi rubis nucꞌuꞌx cuma takriglesias; e cannaꞌ riꞌin waꞌ e pachaꞌ junekaꞌn cꞌo panuwiꞌ. 29 We cꞌo junok cꞌo pacꞌax y na jinta uchukꞌab, e cannaꞌ riꞌinpachaꞌ in ri incꞌulumayom re waꞌ. We cꞌojunok cumin junok chic pa ri mac, waꞌ cuyawoyowal.

30 We chirajawaxic cꞌut canyac nukꞌij, ritacꞌabal nukꞌij canꞌano e cantzijoj tak ricukꞌalajisaj, riꞌin na jinta nuchukꞌab. 31Ecꞌuri Dios, Rukaw ri Kanimajawal Jesucristo rina jinta utakexic nim ukꞌij, e etaꞌmayomre na rakꞌubal ta wa cambiꞌij. 32 Tape cꞌualak ri xincꞌulumaj Damasco: Ri aj wach cꞌochwach ri rey Aretas xtakan che quicojic eaj chajal re ri tinamit chaꞌ quinquichapo.33 Yey ruma cꞌu riꞌ xinkasax lo chupa junnimalaj chacach, ximom lo rucꞌ lazo chwijun nimalaj tapia cꞌo ventana che.

12Tob ri Pablo lic utijom cꞌax, ruchukꞌab ri

Dios cꞌo rucꞌ rire1 Tob na jinta cutikoj che junok cuꞌan

nim che rib, na rucꞌ ta cꞌu riꞌ cantzijoj saꞌrucꞌutum y rukꞌalajisam ri Kajawal chin-uwach. 2 Lic wetaꞌam cꞌu uwach jun achiuyaꞌom rib pukꞌab ri Cristo. Ecꞌu cajlajujjunab waꞌ ricꞌowic echiriꞌ rire xcꞌam bi cꞌachilaꞌ chicaj. Na wetaꞌam ta cꞌut we xcꞌam

bi rucꞌ rucuerpo o xa e ri ranimaꞌ xeꞌec, xewri Dios etaꞌmayom re. 3 Xew cꞌu wetaꞌamxcꞌam bi, tob pachaꞌ ri nubiꞌim chic, nawetaꞌam taj we xcꞌam bi rucꞌ rucuerpo o xae ri ranimaꞌ xeꞌec, xew ri Dios etaꞌmayomre. 4 Ri wetaꞌam, e xcꞌam bi chupa richomilaj luwar chilaꞌ chicaj. Chilaꞌ cꞌu riꞌxuta chomilaj tak tzij yey waꞌ na yaꞌtal tanecꞌana che junok cutzijoj. 5 Cambiꞌij cꞌu riꞌ,utz canyac ukꞌij ri xilow re y ri xtaw re waꞌ.Perowe canyac nukꞌij riꞌin, na e ta cantzijojri kꞌalajisam chwe, ma xew cantzijoj ricꞌakibal bi nukꞌij. 6 Ma we ta cuaj canyacnukꞌij ruma rukꞌalajisam ri Dios chwe, riꞌ narakꞌubal ta ri cambiꞌij, ma lic e ube riꞌ. Perona canꞌan taj, ma na cuaj taj cꞌo junok cucojuwi ri ilitajinak y ri tatajinak chwe.

7 Yey chaꞌ na canyac ta cꞌu nukꞌij rumana jinta cꞌana cꞌo wi ri kꞌalajisam chwe,xyaꞌtaj cꞌu che ri Satanás cucoj jun cꞌaxche ri nucuerpo pachaꞌ juna qꞌuix xakicuchꞌiquichꞌaꞌ chwe. 8 Ruma cꞌu riꞌ, oxlajxinelaj che ri Kajawal chaꞌ caresaj waꞌchwe. 9 Noꞌj Rire jewaꞌ xubiꞌij chwe: «Riunimal rutzil nucꞌuꞌx cꞌo awucꞌ, e waꞌri lic cajawax chawe. Ma ri nuchukꞌabmás cakꞌalajin cucꞌ ri na jinta quichukꞌab»xchaꞌ. E uwariꞌche riꞌin lic quinquiꞌcotche echiriꞌ na jinta nuchukꞌab, ma jelaꞌ ecacꞌojiꞌ ruchukꞌab ri Cristo wucꞌ. 10 Rumacꞌu laꞌ, rucꞌ quiꞌcotemal canchꞌij tak ri cꞌaxcape panuwiꞌ ruma in re ri Cristo, tob najinta nuchukꞌab, tob e cꞌo ri tzel quechꞌaꞌtlo chwij, tob nucuyum nibaꞌil, tob inyaꞌompa cꞌax y pa bis; ma echiriꞌ cannaꞌo najinta nuchukꞌab, e más cannaꞌ ruchukꞌab riCristo cꞌo wucꞌ.

11 Xa uma cꞌu ralak xintacꞌabaꞌ nukꞌijpachaꞌ cuꞌan junok na jusucꞌ ta runaꞌoj,pero e ralak xinminow alak chupa. Ecꞌuri lic usucꞌ e ralak ri cayacaw alak nukꞌij.Ma tob na jinta nuwach riꞌin, pero waꞌwa nimak e takoꞌn ri xa caquiꞌan nim chequib, rique na jinta más quiwach chinuwariꞌin. 12 Echiriꞌ xinchacun chixoꞌlibal alak,xkꞌalajin chiwach alak in utakoꞌn ri Cristo.Ma echiriꞌ xincꞌojiꞌ ucꞌ alak, na xincos tache ucꞌutic chiwach alak tak ri cꞌutubal reruchukꞌab ri Dios rucꞌ nimak tak milagros.13 ¿Saꞌ nawi ri xinjaljob wi chiwach alak?¿Na xinꞌan ta neba che alak pachaꞌ ri xinꞌan

✡ 11:24 Dt. 25:3 ✡ 11:25 Hch. 14:19

Page 281: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Corintios 12:14 278 2 Corintios 13:8chique ri nicꞌaj chic iglesias? Laj e rixinjaljob wi ma na xinya ta alcꞌayew chealak ruma na xintzꞌonoj ta wajil che alak.We e numac waꞌ, cuyu alak numac.

Ri Pablo cuyijbaꞌ pan ri urox roponibalCorinto

14 Tape alak: Riꞌin nuyijbam chi wib chaꞌquinopon ucꞌ alak churox laj. Y we xino-ponic, na canya ta alcꞌayew che alak, mana jinta cꞌo cantzꞌonoj che alak. Ecꞌu ri cuajche alak na e ta ri cꞌo ucꞌ alak, ma e ri cacꞌutalak ri rutzil cꞌuꞌx alak chwe. Xew cꞌu liccuaj cantoꞌ alak pachaꞌ cuꞌan juna achi cucꞌri ralcꞌoꞌal. Ma chique ri quichu-quikawtakal wi caquitzucuj ri cajawax chique richꞌutiꞌk; na e ta ri chꞌutiꞌk ri takal chiquecaquitzucuj ri cajawax chique ri quichu-quikaw. 15 Ecꞌu riꞌin rucꞌ ronoje nucꞌuꞌxna xew ta canqꞌuis ronoje ri cꞌo wucꞌ, macanya ne wib che toꞌic alak rucꞌ ri cꞌaslemalalak chwach ri Dios. Pero e canwil riꞌin,echiriꞌ más cancꞌut ri cꞌaxnaꞌbal nucꞌuꞌxche alak, e más cakꞌob ri cꞌaxnaꞌbal cꞌuꞌxralak chwe riꞌin.

16 Etaꞌam cꞌu alak na xinya ta alcꞌayewche alak. Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, e cꞌo ricaquibiꞌij xinwesaj ne puak che alak xaxeꞌlakꞌay. 17 ¿Suꞌchac cachꞌob alak waꞌ?¿Cꞌo neba juna socosoꞌnel nutakom bi ucꞌalak? 18Riꞌin xintzꞌonoj che ri Tito queꞌrilaalak y xintak bi ri junhermano rucꞌ. ¿Xuꞌanneba elekꞌ ri Tito che alak? Rire junamwucꞌriꞌin xa jun kacꞌuꞌx che ri cakaꞌano.

19Hermanos, laj cachꞌob alak e ronojewanubiꞌim lok xa re toꞌbal kib, pero na e ta riꞌ.Ma pakatzij wi chwach ri Dios y chupa rubiꞌri Cristo kabiꞌim lo waꞌ re toꞌbal e alak, rilic cꞌax cakanaꞌ alak. 20 Cubisoj nucꞌuꞌx macꞌaxtajwe xinoponucꞌ alak, na utz ta ꞌanomalak y jelaꞌ cꞌu riꞌ na cucꞌul ta nucꞌuꞌx riquiꞌnrikaꞌ. Yeywe e riꞌ, laj na cucꞌul ta cꞌuꞌxalak ri woponibal ma riꞌ yaj ri quiꞌnꞌanaꞌ.Cubisoj cꞌu nucꞌuꞌx ma cꞌaxtaj cꞌo chꞌaꞌojchixoꞌlibal alak, cꞌo ri cꞌax quicꞌuꞌx chiquijjujun chic, cꞌo oyowal chiwach alak, jachompa alak, cꞌo ri caquichꞌamij quib, cꞌo rie aj molot, cꞌo ri caquiꞌan nim che quibyey e cꞌo ri e sokꞌosak e quiwach e tzuculchꞌaꞌoj. 21Cubisoj cꞌu nucꞌuꞌx ma cꞌaxtaj wexinopon tanchi ucꞌ alak, laj quiꞌnrikaꞌ e qꞌui

che alak cꞌa e cꞌo pa mac y na quitzelem taquitzij chwach ri Dios; ma caquiꞌan tak richꞌulilaj mac, caquetzꞌabej uwa quikꞌij cucꞌjujun chic na quicꞌulel taj y quiyaꞌom quibcheuꞌanic ronoje tak ri rayibal re ri quitiꞌjil.We xiꞌnrika cꞌu riꞌ waꞌ, lic quinqꞌuix chwachri Dios uma ralak y quebenuwokꞌej cꞌu riꞌ riquebanaw re waꞌ.

131 Rutzij Upixab ri Dios jewaꞌ cubiꞌij: «We

e cꞌo queb oxib caquijiquibaꞌ uwach rumacjunok ma xquilo echiriꞌ camacunic, cakꞌatcꞌu tzij riꞌ puwi raj mac.»✡ E urox laj waꞌquinopon ucꞌ alak, 2 yey cꞌo cuaj cambiꞌijche onoje alak y chique ri na cokꞌotam tacan ri quimac. Waꞌ e ri nubiꞌim chi canche alak echiriꞌ xinopon chucalaj ucꞌ alaky woꞌora cambiꞌij tanchic tob na in jintaucꞌ alak: We xinopon tanchic, na quiꞌntoꞌota wiꞌ alak. 3 Cancꞌut cꞌu riꞌ chiwach alakri catzꞌonoj alak, waꞌ e ri cꞌutubal re wepakatzij wi ri nutzij riꞌin e utzij ri Cristo.Ma Rire na cuxiꞌij ta rib yey lic cꞌo uchukꞌabre cusucꞌupij ri binic silabic alak. 4 Pakatzijwi ri Cristo echiriꞌ xcamisax chwa cruz epachaꞌ na jinta uchukꞌab, pero woꞌora Rirecꞌaslic ruma ruchukꞌab ri Dios. Jecꞌuriꞌlaꞌwe riꞌoj xa jun kaꞌanom rucꞌ ri Cristo, epachaꞌ na jinta kachukꞌab ruma ri cꞌaxcakatijo, noꞌj cojcꞌasiꞌ ruma ruchukꞌab riDios cꞌo kucꞌ yey cakacꞌut na cꞌu riꞌ wachukꞌab echiriꞌ cojopon ucꞌ alak. 5 Chꞌoboalak rakan we pakatzij wi cꞌo cꞌutubal reri cubulibal cꞌuꞌx alak rucꞌ ri KanimajawalJesucristo y cꞌo cꞌu alak pukꞌab Rire. ¿Naetaꞌam ta neba alak Rire cꞌo pa animaꞌ alak?¿O cꞌaxtaj na jinta ne cꞌana cꞌutubal re waꞌchupa ri binic silabic alak? 6 Ecꞌu cuaj riꞌinquetaꞌmaj alak waꞌ: Che ri kabinic kasilabiccakꞌalajinic cꞌo ri Cristo pa kanimaꞌ y Rirecaquiꞌcot rucꞌ ri kaꞌanom. 7Cakatzꞌonoj cꞌuche ri Dios chaꞌ ralak na catzak ta cꞌana alakchupa ri na utz taj. Na cakatzꞌonoj ta waꞌre yacbal kakꞌij riꞌoj, ma xew cakaj caꞌanalak ri utz, tob e cꞌo ri caquicꞌak bi kakꞌijriꞌoj.* 8Ma riꞌoj na jinta pakakꞌab cakacꞌakbi quikꞌij ri quebin chupa ri Kꞌijsak. Ricakaꞌano e cojchacun ne ruma ri Kꞌijsak

✡ 13:1 Dt. 19:15 * 13:7 “Tob e cꞌo ri caquicꞌak bi kakꞌij riꞌoj”: We ri aj Corinto caquiyijbaꞌ quib, na cajawax tachic cakꞌat tzij paquiwiꞌ. We jecꞌulaꞌ riꞌ xuꞌano, laj e cꞌo jujun caquibiꞌij na jinta uchukꞌab ri Pablo ma na xukꞌat ta tzijpaquiwiꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri ubiꞌim lok.

Page 282: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Corintios 13:9 279 2 Corintios 13:14chaꞌ conoje quebin chupa. 9 E uwariꞌche liccojquiꞌcot che we cacꞌojiꞌ chukꞌab ralak cheuꞌanic ri utz, tob quilitaj cꞌut pachaꞌ e najinta chi kachukꞌab riꞌoj. Cakatzꞌonoj cꞌuche ri Dios chaꞌ e cuchomaj chi utz ri binicsilabic alak. 10 Ruma cꞌu waꞌ, quintzꞌibanapanok xalokꞌ cꞌamajaꞌ quinopon ucꞌ alak,chaꞌ we xinoponic, na cajawax ta chi cꞌaxquinchꞌaw pawiꞌ alak. Ma ri chac uyaꞌomri Dios chwe e re qꞌuiyibal alak, na re tasachibal wach alak.

Qꞌuisbal uchꞌaꞌtem ri Pablo che riglesia cꞌoCorinto

11Qꞌuisbal cꞌu re hermanos, cambiꞌij waꞌche alak: Cꞌola quiꞌcotemal pa animaꞌ alak,sucꞌupij ri binic silabic alak chwach ri Dios,nimarisaj cꞌuꞌx alak chiwach alak, chuꞌanaxa jun cꞌuꞌx alak y cꞌola alak chi utzilchomal. Y ecꞌu ri Dios, ri aj yaꞌl utzil chomaly rutzil cꞌuꞌxaj, cacꞌojiꞌ ucꞌ alak. 12 Yaꞌarutzil wach alak chiwach alak rucꞌ jun sakiltzꞌubuj chiꞌaj chwach ri Dios.† 13 Conojeri hermanos wara caquiya pan rutzil wachalak. 14Cꞌulu cꞌu onoje alak ri unimal rutzilucꞌuꞌx ri Kanimajawal Jesucristo y ri rutzilucꞌuꞌx ri Dios, yey chuꞌana xa jun cꞌuꞌx alakruma ri Santowilaj Ruxlabixel. Amén.

† 13:12 Ri Pablo jewaꞌ xubiꞌij ma rique e caquiꞌan waꞌ chiquiwach echiriꞌ caquiya rutzil quiwach.

Page 283: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Gálatas 1:1 280 Gálatas 2:2

Ri carta xutzꞌibaj ri Pabloche riglesia cꞌo GalaciaRi Pablo cuya pan rutzil quiwach ri her-

manos e cꞌo Galacia1Riꞌin in Pablo, in utakoꞌn ri Dios. Na e ta

cꞌu juna ticawex takayom lowe, na e ta junaachi cojoyomwe;ma e ri Kanimajawal Jesu-cristo y e ri Kakaw Dios, ri Jun xucꞌastajisajlo Rucꞌajol chiquixoꞌl ri ecaminak. 2 Junamcꞌu cucꞌ conoje ri hermanos e cꞌowarawucꞌ,cantzꞌibaj pan wa carta chique riglesias ecꞌo che ri luwar re Galacia. 3 Cꞌulu cꞌu alakri unimal rutzil cꞌuꞌxaj y ri utzil chomal re riKakaw Dios y re ri Kanimajawal Jesucristo,4 ri xuya rib pa camic ruma ri kamac. Xuꞌanwaꞌ ma e xraj riꞌ ri Kakaw Dios che chaꞌjelaꞌ cojresaj lo che ronoje ri na utz tajcaquiꞌan riwinak chupa takwa kꞌij oj cꞌowi.5 Kayaca cꞌu ukꞌij ri Kakaw Dios wakꞌij oray chikawach apanok na jinta chi utakexic.Amén.

Xa jun ri Utzilaj Tzij re ri Dios6 E riꞌin lic cacam wanimaꞌ che ma na

jampatana xya can alak ri Dios, ri xusiqꞌuijalak ruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Cristo,yey ecꞌu woꞌora e takem alak jun cꞌutu-nic junwi chwa ri Utzilaj Tzij re ri Cristo.7Waꞌ na e ta queꞌelawi cꞌo juna chic UtzilajTzij puwi ri Cristo. Pero e cꞌo jujun xacaquisachisaj naꞌoj alak y e cacaj caqui-jalcꞌatij ri Utzilaj Tzij re ri Cristo. 8 Tobne junok chike riꞌoj o juna ángel re chilaꞌchicaj cutzijoj juna chic cꞌutunic che alakjunwi chwa ri Utzilaj Tzij katzijom chi riꞌojche alak, peta cꞌu riꞌ ri kꞌatbal tzij re ri Diospuwiꞌ. 9 Jelaꞌ pachaꞌ ri nubiꞌim lok, cambiꞌijtanchi woꞌora: We cꞌo junok cutzijoj junachic cꞌutunic junwi chwa ri Utzilaj Tzij tomchi alak, peta cꞌu riꞌ ri kꞌatbal tzij re ri Diospuwiꞌ.

10 ¿E neba cantzucuj riꞌin ri yacbal nukꞌijchiquiwach ri ticawex o e cuaj canꞌan ja-nipa ri caraj ri Dios? ¿E neba cuaj riꞌinquinel chi utz chiquiwach ri ticawex? We tariꞌin xa e cantzucuj ri cayac nukꞌij cuma riticawex, riꞌ na in ta sakil aj chac re ri Cristo.

Ri Utzilaj Tzij xtzijox ruma ri Pablo

11 Chetaꞌmaj cꞌu alak hermanos: Ri Utzi-laj Tzij cantzijoj riꞌin na xa ta uchꞌaꞌtemjuna achi, 12 na e ta juna achi xyaꞌw chwey na che tane juna achi xinmaj wi waꞌ; ma eri Kanimajawal Jesucristo xkꞌalajisan chwe.

13 Tom chi cꞌu alak puwi ri nubinic nusi-labic ojertan echiriꞌ nutakem tak ri cojobalque raj judiꞌab; rucꞌ cꞌax xebenuternabejrutinamit ri Dios ri quicojom rubiꞌ ri Cristoy lic xintij ukꞌij cansach quiwach conoje.14Chiquixoꞌl ri wachbiꞌil junamoj qꞌuiyinaklok, in ri lic xinyawib cheutakexic tak ri co-jobal que can ri katiꞌ-kamam ri oj aj judiꞌab.15Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, ri Dios xinuchaꞌ lo riꞌinechiriꞌ cꞌamajaꞌ ne quinalaxic, xinusiqꞌuijruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx 16y xukꞌalajisajuwach Rucꞌajol chwe chaꞌ e cantzijoj riUtzilaj Tzij chique ri na e ta aj Israel. Yeypuwi waꞌ na xintzꞌonoj tane nunaꞌoj chejuna ticawex.

17 Na xinꞌec tane Jerusalem re que-beꞌnuwila ri ebuꞌanom takoꞌn nabe chin-uwa riꞌin. Ri xinꞌano, e xinꞌec Arabia ycꞌa tecꞌuchiriꞌ xintzelej tanchi Damasco.18Xicꞌow na cꞌu oxib junab echiriꞌ xintzelejJerusalem re canwetaꞌmaj uwach ri Pedroy xincꞌojiꞌ chilaꞌ rucꞌ woꞌlajuj kꞌij. 19 Yeyna xinwil ta quiwach ri jujun chic e takoꞌn;xew xinwil uwach ri Jacobo, ruchakꞌ riKanimajawal. 20Chwach cꞌu ri Dios cambiꞌijche alak: Wa cantzꞌibaj pan che alak lickatzij, na rakꞌubal taj. 21 Tecꞌuchiriꞌ xinꞌectanchi che tak ri luwar re Siria y re Cilicia.22Chupa tak laꞌ la kꞌij, ri hermanos re rigle-sias e cꞌo Judea cꞌamajaꞌ ne caquetaꞌmajnuwach riꞌin, 23 xew quitom cabiꞌxic: «Erachi xojuternabej rucꞌ cꞌax ruma kacojomrubiꞌ ri Kanimajawal, woꞌora catajin cheutzijoxic ri Utzilaj Tzij, yey e ne rire ri licxraj cusachisaj uwach waꞌ.» 24 Wuma cꞌuriꞌin ri hermanos e aj Judea lic xquiyac ukꞌijri Dios.

2Ri e aj wach re riglesia caquita puwi ri chac

cuꞌan ri Pablo chiquixoꞌl ri na e taj aj judiꞌab1 Xicꞌow na cꞌu cajlajuj junab echiriꞌ

xinꞌec tanchi Jerusalem rucꞌ ri Bernabé,yey xincꞌam bi ri Tito kucꞌ. 2 Xinꞌec cꞌut,ma ri Dios xukꞌalajisaj chwe chirajawaxicquinopon chilaꞌ. Xkamol cꞌu kib xew cucꞌ rie aj wach re riglesia y xinkꞌalajisaj chiqui-wach ri Utzilaj Tzij cantzijoj chique ri na

Page 284: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Gálatas 2:3 281 Gálatas 2:20e ta aj judiꞌab. E xinꞌan waꞌ chaꞌ janipa rinuꞌanom chic y tak ri quintajin che uꞌanicna casach ta uwach. 3 Wachbiꞌil cꞌu ri Titoyey rire na e ta cuqꞌuil ri e aj judiꞌab; na rucꞌta cꞌu riꞌ, ri e aj wach re riglesia na xquitaktane che rire cucoj ri retalil re circuncisión.

4 Xkamol cꞌu kib cucꞌ wa e aj wach, mae cꞌo jujun na e ta sakil hermanos xquiminquib chikaxoꞌlibal riꞌoj chaꞌ e caquicꞌacꞌalejri kabinic kasilabic ri oj re ri Cristo, ri Junxojresaj lo chuxeꞌ ri takanic que raj judiꞌab.Xquiꞌan waꞌ xa re cacaj cojcꞌojiꞌ paquikꞌabrique. 5 Pero riꞌoj na xkatakej ta cꞌanari caquibiꞌij chaꞌ jelaꞌ na cajalcꞌataj ta riKꞌijsak re ri Utzilaj Tzij cojom chi alak.

6 E tak cꞌu raj wach re riglesia ri liccꞌo quiwach, tob na jinta cꞌo cuꞌan chweriꞌin we ri petinak lok cꞌo quiwach o najintaj ma chwach ri Dios xa jun kawach;rique na jinta juna cꞌacꞌ tzij xquicoj puwiri nucꞌutunic riꞌin. 7 Y na xew ta waꞌ, maxquimaj usucꞌ e ri Dios xyaꞌw panukꞌabriꞌin rutzijoxic ri Utzilaj Tzij chique ri nae ta aj judiꞌab, jelaꞌ pachaꞌ xyaꞌiꞌ che riPedro rutzijoxic waꞌ chique ri e aj judiꞌab.*8 Ma ri Dios, ri xutak bi ri Pedro re cuꞌanautakoꞌn chiquixoꞌl ri e aj judiꞌab, e xtakawbi weꞌin re quinuꞌana utakoꞌn chiquixoꞌl rina e ta aj judiꞌab. 9 Ecꞌu ri Jacobo, ri Pedroy ri Juan, ri lic cꞌo quiwach pa riglesia,xquimaj usucꞌ e ri Dios yaꞌyom wa jun chacchwe. Xquiya cꞌu riꞌ ri quikꞌab chwe riꞌin yche ri Bernabé, cꞌutubal re oj chi cachbiꞌilrique. Y xucꞌul quicꞌuꞌx cojchacun riꞌin yri Bernabé chiquixoꞌl ri na e ta aj judiꞌab,yey rique e quechacun chiquixoꞌl ri e ajjudiꞌab. 10 Xew cꞌu lic xquitzꞌonoj chike naquekamescꞌutaj ta ri e nibaꞌib y waꞌ lic ecacha nucꞌuꞌx che uꞌanic.

Ri Pablo cuchꞌaꞌbej upa ri Pedro11Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, echiriꞌ ri Pedro xcꞌun

pa ri tinamit Antioquía, riꞌin e laꞌ chiwachillic co xinchꞌaꞌbej upa ruma ri na usucꞌ tajcatajin che uꞌanic. 12Ma ri Pedro xaki cawaꞌcucꞌ ri hermanos na e ta aj judiꞌab, noꞌjechiriꞌ xecꞌun jujun e petinak Jerusalempa riglesia pa cꞌo wi ri Jacobo, xresaj ribchiquij ri na e ta aj judiꞌab y na xwaꞌ ta chicucꞌ, ma cuxiꞌij rib chiquiwach ri lic queboc

il che ri retalil re circuncisión.† 13 Ecꞌu rihermanos e aj judiꞌab xquiꞌan que rucꞌ riPedro, yey ri Bernabé xpachaꞌb ne cucꞌ waꞌwa xa queb quipalaj. 14 Echiriꞌ riꞌin xinwilona e ta caquiꞌan jelaꞌ pachaꞌ ri cubiꞌij ri sakilcꞌutunic re ri Utzilaj Tzij, jewaꞌ ximbiꞌij cheri Pedro chiquiwach conoje ri quimolomquib: «Rilal, lal cuqꞌuil raj judiꞌab yey caꞌane la pachaꞌ ri caquiꞌan ri hermanos na e taaj judiꞌab y na catakej ta chi la jujun cheri takanic que raj judiꞌab. ¿Saꞌ cꞌu uchacriꞌ cabiꞌij rilal chique ri na e ta aj judiꞌabchirajawaxic caquitakej wa takanic que rie aj judiꞌab?»

Cojcolobetajic ruma ri cubulibal kacꞌuꞌxrucꞌ ri Cristo

15 Ri oj aj judiꞌab, chwi kalaxic lok, naoj ta aj palajiy tzij pachaꞌ ri jujun chictinamit na jinta Rutzij Upixab ri Dios cucꞌ.16 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, ketaꞌam na jinta junokcuꞌan jusucꞌ che rib ruma cutakej ri takanicque raj judiꞌab; ma ri lic chirajawaxic wie ri cubulibal cꞌuꞌxaj rucꞌ ri KanimajawalJesucristo. E uwariꞌche riꞌoj xkacoj rubiꞌchaꞌ jelaꞌ Rire cuꞌan jusucꞌ chike xew rumari cubulibal kacꞌuꞌx rucꞌ y na ruma ta ricakatakej juna tzij pixab. Ma na jinta junokcuꞌan jusucꞌ che rib ruma cutakej ri takanicque raj judiꞌab. 17Ecꞌu riꞌoj lic cakaj cojuꞌanjusucꞌ chwach ri Dios xew ruma ri cubulibalkacꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo; yey we chiquiwachcꞌu jujun chic, oj aj mac ruma na cakatakejta chi ri quitakanic rique, ¿e nawi queꞌelokcojuꞌana aj mac ruma ri cubulibal kacꞌuꞌxrucꞌ ri Cristo? ¡Na e ta riꞌ! 18 Ma we can-cꞌosoj tanchi lo uwach ri nucꞌakom chubi,riꞌ e queꞌelok in jun aj palajiy tzij. 19 Riꞌinxinya wib che uꞌanic ronoje ri takanic queraj judiꞌab chaꞌ jelaꞌ canꞌan jusucꞌ che wib,pero xinmaj usucꞌ na ruma ta waꞌ cuꞌanjusucꞌ junok chwach ri Dios; ecꞌu woꞌoranuyaꞌom wib che ulokꞌnimaxic ri Dios rucꞌronoje ri nucꞌaslem.

20 Jecꞌulaꞌ, ri nucꞌaslemal na weꞌin tachic, ma e re ri Kanimajawal Jesucristo. Epachaꞌ xincam chwa ri cruz junam rucꞌ riCristo. Woꞌora che ri nucꞌaslem, ronoje ricanꞌano e ruma ri cubulibal nucꞌuꞌx rucꞌRucꞌajol ri Dios, ri lic cꞌax xinunaꞌo y xuya

* 2:7 “Ri e aj judiꞌab”: Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “ri e re ri circuncisión”. † 2:12 “Ri lic queboc il che ri retalil recircuncisión”: Waꞌ e jujun aj judiꞌab quicojom chi rubiꞌ ri Cristo pero caquibiꞌij chirajawaxic chique ri na e ta aj judiꞌabcaquicoj ri retalil re circuncisión chaꞌ quecolobetajic.

Page 285: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Gálatas 2:21 282 Gálatas 3:16rib pa camic wuma riꞌin. 21 Na cuaj ta cꞌutcancꞌak bi ukꞌij ri unimal rutzil ucꞌuꞌx riDios; mawe ta cꞌo junok curiko cuꞌan jusucꞌche rib chwach ri Dios ruma utakem ri tzijpixab, riꞌ na jinta cutikoj rucamic ri Cristo.

3Cakacꞌul ri Ruxlabixel ri Dios ruma xkacoj

ri Utzilaj Tzij1 ¡Tokꞌoꞌ wach alak aj Galacia! Lic co

ꞌanom che ri cꞌuꞌx alak. ¿China xsocosoꞌn ealak chaꞌ na cacoj ta chi alak ri Kꞌijsak? Malic xkꞌalajisax chiwach alak saꞌ queꞌelawirucamic ri Kanimajawal Jesucristo chwa ricruz. 2 Biꞌij alak waꞌ chwe: ¿Xcꞌul alakri Ruxlabixel ri Dios ruma xtakej alak ritakanic que raj judiꞌab o ruma xta alakri Utzilaj Tzij y xcubiꞌ cꞌuꞌx alak che?3¿Suꞌchac lic ꞌanomco che ri cꞌuꞌx alak? Mari binic silabic alak chwach ri Dios xjek loalak ruma ruchukꞌab ri Ruxlabixel ri Dios,yey woꞌora ¿caꞌaj cami alak riꞌ caqꞌuisbejalak waꞌ xa rucꞌ ri chukꞌab ralak? 4 ¿Najinta cami utikom riꞌ che alak janipa takri cꞌulum alak ruma ri Ruxlabixel ri Dios?Na cancoj ta cꞌana riꞌin we waꞌ na jintautikom che alak. 5Ma echiriꞌ ri Dios cuya riRuxlabixel che alak y rucꞌ ruchukꞌab cuꞌannimak tak milagros chixoꞌl alak, ¿suꞌaniccuꞌano? ¿Enawi ruma takemalak ri takanicque raj judiꞌab o e ruma xta alak ri UtzilajTzij y xcubiꞌ cꞌuꞌx alak che?

Ri cubulibal ucꞌuꞌx ri Abraham rucꞌ ri Dios6Ri Abraham xcubiꞌ ucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios* y

ruma cꞌu riꞌ xꞌaniꞌ jusucꞌ che. 7E uwariꞌche,chirajawaxic quetaꞌmaj alakwaꞌ: E janipa rilic cubul quicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, riꞌ e ralcꞌoꞌalcan ri Abraham. 8 Ruchꞌaꞌtem ri Dios xexchi ubiꞌim wi lo paquiwi ri na e ta aj Israel,we rique cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, que-buꞌan jusucꞌ. Ma jewaꞌ ri utzilaj tzij xbiꞌx loojertan che ri Abraham:Awuma riꞌat, ri Dios quebuꞌan bende-

cir conoje tak ri tinamit cheruwachulew. Gn. 12:3

9 Jecꞌuriꞌlaꞌ, conoje ri cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ riDios caquicꞌul na ri utz cape rucꞌ Rire, jelaꞌpachaꞌ ri xucꞌul ri Abraham ruma xcubiꞌucꞌuꞌx rucꞌ.

10 Conoje ri quicubam quicꞌuꞌx quecolo-betaj xa ruma caquitakej uꞌanic ri tzijpixab, riꞌ e cꞌo chi chuxeꞌ ri kꞌatbal tzij reri Dios, ma jewaꞌ tzꞌibitalic:China cꞌu ri na cuꞌan ta janipa ri takanictzꞌibital can chupa ri Tzij Pixab,riꞌ cꞌo chi chuxeꞌ ri kꞌatbal tzij re ri Dios Dt.

27:26cachaꞌ. 11 Cakꞌalajin cꞌu riꞌ, na jinta junokcuꞌan jusucꞌ che rib chwach ri Dios rumacutakej ri Tzij Pixab, ma jewaꞌ tzꞌibitalic:Ri e jusucꞌ chwach ri Dios,cꞌo quicꞌaslemal ruma ri cubulibal quicꞌuꞌx

rucꞌ Rire Hab. 2:4cachaꞌ.

12 E junok cuchꞌob rakan cacolobetajruma cutakej ronoje ri Tzij Pixab, riꞌ nacubul ta ucꞌuꞌx cacolobetaj ruma ri cubu-libal ucꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo. Yey jenewaꞌcubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Dios:China ri caꞌanaw re ronoje ri cubiꞌij ri Tzij

Pixab,†riꞌ cꞌo ucꞌaslemal chwach ri Dios ruma

cuꞌan waꞌ Lv. 18:5cachaꞌ.

13 Ri Cristo xojresaj chuxeꞌ ri kꞌatbal tzijcꞌo pakawiꞌ ruma xkapalajij Rutzij Upixabri Dios; xuꞌan cꞌu waꞌ echiriꞌ xuya ribpakacꞌaxel ri oj aj mac, ma jewaꞌ ri tzꞌibitalcan pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios:Chwach ri Dios, itzel uwach junok catza-

yabax chwa juna cheꞌ.‡ Dt.21:23

14 E xuꞌan waꞌ ri Kanimajawal Jesucristochaꞌ ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios, ri xbiꞌtisixche ri Abraham, cayaꞌtaj na paquiwi ri nae ta aj Israel ruma ri Cristo; y jecꞌulaꞌruma ri cubulibal kacꞌuꞌx, konoje cakacꞌulri Ruxlabixel ri Dios biꞌtisim chi ulok.

15 Hermanos, ri uꞌanom ri Dios canjuni-maj rucꞌ ri caquiꞌan ri ticawex chaꞌ camajalak usucꞌ: Echiriꞌ queb achijab caquiꞌanjuna tzij chiquiwach y caquijiquibaꞌ uwach,lic na utz ta cꞌu riꞌ we jun chique cutzelejuchꞌaꞌtem che ri ubiꞌim chic o cucoj uwiꞌri quijiquibam chic. 16 Ecꞌu ri Dios xuyarubiꞌtisinic che ri Abraham y che can riJun ralcꞌoꞌal. Rutzij Upixab ri Dios najetawaꞌ cubiꞌij «chique can rawalcꞌoꞌal»,pachaꞌ e uqꞌuiyal ticawex, ma jewaꞌ cubiꞌij

* 3:6 Ri Abraham xucojo ri Dios e cuꞌana janipa ri xubiꞌtisij che. Gn. 15:6 † 3:12 Xew ri Kanimajawal Jesucristoxchꞌijow uꞌaniquil ronoje Rutzij Upixab ri Dios. ‡ 3:13 Waꞌ e xꞌan ojertan echiriꞌ cakꞌat tzij puwi juna aj mac,cacamisaxic y catzayabax chwa juna cheꞌ. ✡ 3:16 Gn. 12:7

Page 286: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Gálatas 3:17 283 Gálatas 4:9«che can ri Jun awalcꞌoꞌal»; waꞌ queꞌelawie ri Cristo.✡ 17 Wa quintajin che ubiꞌxic ewaꞌ: Ri Dios xuꞌan jun tzij rucꞌ ri Abraham.Xicꞌow na cꞌu cuatrocientos treinta junabcꞌa echiriꞌ ri Moisés xutzꞌibaj can ri takanicre ri Tzij Pixab. Ecꞌu wa takanic na utztaj cuyoj wa nabe tzij y na cuyoj tane rixubiꞌtisij lo ri Dios. 18 Ma we ta cakacꞌulrubiꞌtisim ri Dios ruma cakatakej ri TzijPixab, riꞌ na e ta ruma ri biꞌtisinic xuꞌan riDios; noꞌj ri xusipaj ri Dios che ri Abrahame ruma ri biꞌtisinic uꞌanom chi che.

Ruchac ri Tzij Pixab tzꞌibital can ruma riMoisés

19 ¿Saꞌ cꞌu ruchac riꞌ ri Tzij Pixab tzꞌibitalcan ruma ri Moisés? E chaꞌ cukꞌalajisajchique ri ticawex saꞌ tak ri quimac chwachri Dios. Y jelaꞌ uꞌanom lok cꞌa che rucꞌu-nibal ri Jun Alcꞌoꞌal biꞌtisim lok, waꞌ eri Cristo; ma che Rire xꞌan wi waꞌ wabiꞌtisinic. Ri Tzij Pixab xtzijox cuma riángeles che ri Moisés chaꞌ rire cukꞌatisajchiquiwach ri tinamit; 20noꞌj ri Dios echiriꞌxuꞌan rubiꞌtisinic che ri Abraham, na jintajunok xkꞌatisan ri tzij chiquiwach, ma eRire xukꞌatisaj rutzij che ri Abraham y naxajawax ta cꞌu junok chic. 21 E uwar-iꞌche, echiriꞌ ri Dios xuya Rutzij Upixab cheri Moisés, ¿e nawi xujalcꞌatij ri biꞌtisinicuꞌanom chi che ri Abraham? Na e taj.Ma we ta e riꞌ, e ri Tzij Pixab cayaꞌwri kacꞌaslemal chwach ri Dios, y cojuꞌancꞌu jusucꞌ riꞌ ruma ri cakatakej ri tzꞌibitalcanok. Noꞌj na e ta uꞌanom riꞌ. 22Ma chupari Tzij Pixab tzꞌibital canok, cakꞌalajinickonoje ri oj ticawex oj cꞌo pukꞌab ri mac;e uwariꞌche lic cajawax ri biꞌtisinic uꞌanomlo ri Dios chique ri cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ riKanimajawal Jesucristo.

23 Echiriꞌ cꞌamajaꞌ cacꞌun ri Jun cacubiꞌkacꞌuꞌx rucꞌ, e ri Tzij Pixab xojuchajij yxucꞌam lo kawach chaꞌ cacubiꞌ kacꞌuꞌx rucꞌri Cristo echiriꞌ copon rukꞌijol cakꞌalajisaxri Utzilaj Tzij chikawach. 24 Ecꞌu queꞌelawi,ri Tzij Pixab tzꞌibital can ruma ri Moisésxojuchajij y xucꞌut chike ri cajawaxic caka-majo, pachaꞌ chi oj acꞌalab; xukꞌalajisaj cꞌupan rucꞌunibal ri Cristo chaꞌ ruma ri cubu-libal kacꞌuꞌx rucꞌ Rire, ri Dios cuꞌan jusucꞌchike. 25 Ecꞌu woꞌora cubul chi kacꞌuꞌxrucꞌ ri Cristo, jecꞌulaꞌ na oj jinta chi chuxeꞌ

ri Tzij Pixab ri xucꞌam lo kawach ojertan.26 Ma onoje ralak alak chi ralcꞌoꞌal ri Diosruma ri cubulibal cꞌuꞌx alak rucꞌ ri Kani-majawal Jesucristo. 27 Onoje cꞌu ralak rixcꞌul alak ri bautismo chupa rubiꞌ ri Jesús,woꞌora alak chi re ri Cristo y cacꞌut cꞌu alakwaꞌ rucꞌ ri binic silabic alak. 28Xa jun ꞌanomalak chwach ri Dios, tob jujun che alak ecuqꞌuil raj judiꞌab o na e ta cuqꞌuil, tobne jujun che alak e aj chaquib elokꞌotalic§yey jujun chic quechacun pa que rique, tobachi o ixok; ma onoje ralak, xa jun ꞌanomalak ruma alak cꞌo pukꞌab ri KanimajawalJesucristo. 29 Yey we alak re ri Cristo, riꞌalak ralcꞌoꞌal ri Abraham yey cacꞌul cꞌu alakri sipanic ubiꞌtisim lo ri Dios.

41 Cambiꞌij cꞌu waꞌ che alak: Echiriꞌ cꞌa

chꞌutiꞌn rucꞌajol juna beyom, e junam rucꞌpachaꞌ juna aj chac pa ja. Tob ne e rireri rajaw ronoje ri beyomalil, pero waꞌ cꞌa-majaꞌ cacꞌojiꞌ pukꞌab 2ma cꞌa cꞌo paquikꞌabri e chajal re y ri caquichacuj rubitak re,copon na rukꞌijol biꞌtal can ruma rukawechiriꞌ quel chuxeꞌ ri takanic que rique.3 Jecꞌulaꞌ kacꞌulumam riꞌoj ojertan, e pachaꞌoj acꞌalab cꞌa oj cꞌo pukꞌab ri takanic cojo-tal che ruwachulew. 4 Noꞌj echiriꞌ xoponrukꞌijol chaꞌtal chi lo ruma ri Dios, Rirexutak lo Rucꞌajol, ri xalax ruma jun ixoky xalax chuxeꞌ ri takanic re ri Tzij Pixabtzꞌibital can ruma ri Moisés. 5 Rire xcꞌunicchaꞌ cojucolobej ri oj cꞌo chuxeꞌ wa takanic,y jecꞌulaꞌ cojuꞌana oj ralcꞌoꞌal ri Dios. 6 Euwariꞌche, ruma oj chi ralcꞌoꞌal ri Dios,Rire xutak lo ri Ruxlabixel Rucꞌajol chupari kanimaꞌ; y ruma cꞌu ri Ruxlabixel, utzcakabiꞌij che ri Dios: «¡Tat, Lal Nukaw!» co-jchaꞌ. 7 E uwariꞌche na lal ta chi pachaꞌ junaj chac cꞌo pukꞌab juna patrón, ma woꞌoralal ralcꞌoꞌal ri Dios. Y ruma lal ralcꞌoꞌal, Rirecuya na cheꞌla janipa ri ubiꞌtisim chique riralcꞌoꞌal.

Pixabanic chique ri quetzelej tanchi chuxeꞌri takanic na re ta ri Dios

8 Pakatzij wi, rojertan echiriꞌ na etaꞌamta alak uwach ri Dios, ralak e quelokꞌnimajalak tak ri tiox, ri lic quewi na e ta dios.9Ecꞌu woꞌora etaꞌam chi alak uwach ri Dios,o ri más jusucꞌ ubiꞌxiquil e “ralak etaꞌmatal

§ 3:28 “E aj chaquib elokꞌotalic”: Quil “esclavo” pa vocabulario.

Page 287: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Gálatas 4:10 284 Gálatas 4:31chi wach alak ruma ri Dios”. ¿Saꞌ cꞌu uberiꞌ caya tanchi ib alak chuxeꞌ tak ri takanicna il ta uwach y na jinta uchac? 10 Ma liccalokꞌnimaj alak tak ri nimakꞌij re ri jujunkꞌij, ri jujun icꞌ, ri jujun junab yey rukꞌijolri jachbal upa tak ri junab. 11 Lic cubisojnucꞌuꞌx ma cꞌaxtaj ri chac nuꞌanom chixoꞌlalak na jinta cutikoj.

12Hermanos, lic cantzꞌonoj che alak ꞌanae alak jelaꞌ pachaꞌ ri nuꞌanom riꞌin, mariꞌin jelaꞌ xinꞌano pachaꞌ ralak.* Yey echiriꞌxincꞌojiꞌ ucꞌ alak na jinta juna cꞌax xꞌanalak chwe. 13 Ma etaꞌam chi alak, echiriꞌxintzijoj ri Utzilaj Tzij che alak ri nabe laj,xincanaj can ucꞌ alak ruma jun yabil in cꞌowi. 14Yey na tzel ta xinil alak, na xcꞌak tanebi alak nukꞌij tob e laꞌ cꞌo wa yabil chwe.Ma ri xꞌan alak e xincꞌul alak, xꞌan alakchwe pachaꞌ in jun ángel re ri Dios, pachaꞌchi e xcꞌul alak ri Kanimajawal Jesucristo.15 ¿Pa cꞌu xcanaj can wi riꞌ ri quiꞌcotemalcꞌo ucꞌ alak echiriꞌ xinopon chilaꞌ? Ma rixinwil che alak e caya ne animaꞌ alak quesajri wach ralak chaꞌ caya alak chwe riꞌin.16 ¿Ruma cami ximbiꞌij ri lic katzij che alak,e tzel quinil wi alak riꞌ woꞌora?

17 Tak laꞌ la ticawex lic chacojoꞌ lic cꞌaxcaquinaꞌ alak tob na e ta caquitzucuj ri utzche alak, ma ri cacaj rique e na cojtakejta chi alak chaꞌ xew e quetakej alak rique.18 Pakatzij wi lic utz we ralak quetakej alakjujun chic, xew tane we rique e caquitzucujri lic utz che ralak. Jecꞌulaꞌ cuaj caꞌan ralakwucꞌ riꞌin y na xew ta echiriꞌ in cꞌo ucꞌ alak.

19Ralak pachaꞌ alak walcꞌoꞌal, riꞌin cantijtanchi cꞌax uma ralak jelaꞌ pachaꞌ juna ixokechiriꞌ cutzir uwach. Y cantij cꞌuwa cꞌax cꞌaechiriꞌ ri binic silabic alak cuꞌana pachaꞌ rire ri Cristo. 20Lic ne cuaj ta e laꞌ in cꞌo chilaꞌucꞌ alak woꞌora yey na lic ta cꞌax quinchꞌawpawiꞌ alak, ma lic uchapom wanimaꞌ riꞌanom alak.

Ri cꞌambal naꞌoj chwi rixok Agar y rixokSara

21Ralak ri caꞌaj alak cacꞌojiꞌ alak chuxeꞌ ritakanic que raj judiꞌab, cantzꞌonoj che alak:¿Na tom ta neba alak ri ubiꞌim can riMoiséschupa ri Tzij Pixab? 22Ma tzꞌibital canok ri

Abraham xecꞌojiꞌ caꞌib ucꞌajol. Jun chiquexalax rucꞌ rixok aj chac pa ja; ri jun chicucꞌajol xalax rucꞌ ri rixokil.✡ 23 E rucꞌajolxalax rucꞌ rixok aj chac pa ja, xalaxic xaruma quinoꞌjibal rique; noꞌj rucꞌajol xalaxrucꞌ ri rixokil, e ubiꞌtisim riꞌ ri Dios che riAbraham. 24 Ecꞌu waꞌ e jun cꞌambal naꞌoj.Ri queb ixokib e queꞌelawi queb tzij; jun eri petinak che ri juyub Sinaí pa xuya wi riDios ri takanic re ri Tzij Pixab. Waꞌ wiꞌxok eAgar, yey ri e ralcꞌoꞌal rire e ri caquiya quibchuxeꞌ ri takanic que raj judiꞌab. 25 Ecꞌuri Agar e cajunimax rucꞌ ri juyub Sinaí cꞌochilaꞌ pa ri luwar re Arabia; yey wakꞌij orawaꞌ e ri e aj Jerusalem, ma waꞌ wa tinamite cꞌo chuxeꞌ tak ri takanic que raj judiꞌab.26Noꞌj ri “Jerusalem” re chilaꞌ chicaj elinakchi chuxeꞌ ri takanic que raj judiꞌab yeyriꞌoj oj ralcꞌoꞌal waꞌ wa tinamit. 27Ma jewaꞌtzꞌibital can pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios:¡Chatquiꞌcot riꞌat ixok ri na catalan taj, ri

na jinta awalcꞌoꞌal!¡Chatsiqꞌuin ruma raquiꞌcotemal, riꞌat ri na

at icꞌowinak ta pa ri cꞌax re junaixok echiriꞌ cutzir uwach!

Ma ri e ralcꞌoꞌal rixok xokꞌotax canok, másqueqꞌuiyar chiquiwach ri e ralcꞌoꞌalrixok cꞌo rachijil Is. 54:1

cachaꞌ.28Hermanos, riꞌoj oj jelaꞌ pachaꞌ ri Isaac,

ma oj sakil ralcꞌoꞌal ri Dios ruma ri biꞌtisinicxuꞌan Rire. 29 Yey pachaꞌ ri xuꞌan rojertan,ri xalax xa ruma rurayibal rachi e xutern-abej rucꞌ cꞌax ri xalax e chirij ri xraj riRuxlabixel ri Dios; jecꞌulaꞌ uꞌanom woꞌora.30 Pero ¿saꞌ ri cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Diostzꞌibital canok? Jewaꞌ cubiꞌij:E chesaj bi la rixok aj chac pa ja junam rucꞌ

ri ralab. Ma che ri ralab wiꞌxok nacayaꞌiꞌ ta ri takal che cucꞌul ri ralabri rixokil ri rajaw ja Gn. 21:10

cachaꞌ. 31 E uwariꞌche hermanos, riꞌoj naoj ta ralcꞌoꞌal rixok aj chac pa ja, ma ojralcꞌoꞌal ri rixokil ri rajaw ja.

5Ri Cristo ojresam chi chuxeꞌ ri takanic que

raj judiꞌab* 4:12 Ri Pablo echiriꞌ xucoj rubiꞌ ri Cristo, na xutakej ta chi ri cojobal que raj judiꞌab. Yey echiriꞌ rire xopon cucꞌri e cꞌo Galacia, rique na caquitakej ta ri cojobal que raj judiꞌab, ma na e ta aj judiꞌab. Pero xebopon jujun cꞌutunele petinak Judea y xquicꞌut chique chirajawaxic caquicoj ri cojobal que raj judiꞌab; y jecꞌulaꞌ ri e cꞌo Galacia xquijekcaquitakej waꞌ. ✡ 4:22 Gn. 16:15; 21:1-3

Page 288: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Gálatas 5:1 285 Gálatas 5:211 E chukꞌubej ib alak che ri colobetajic

xyaꞌiꞌ chike ruma ri Cristo echiriꞌ xojresajlo chuxeꞌ ri takanic que raj judiꞌab; mayatanchi cꞌu ib alak chuxeꞌ rucꞌayewal waꞌ watakanic. 2 Chinta na pe alak. Riꞌin Pablo,cambiꞌij che alak: We caya ib alak cheucojicri retalil re circuncisión chaꞌ cacꞌojiꞌ alakjusucꞌ chwach ri Dios, riꞌ na jinta uchacri Cristo che alak. 3 Cuaj cambiꞌij tanchiwaꞌ: We juna achi cucoj ri retalil re circun-cisión,* riꞌ chirajawaxic che e cuꞌan ronojeri takanic que raj judiꞌab. 4 Ecꞌu ralak, ricachꞌob alak e cuꞌan alak jusucꞌ chwach riDios ruma ri catakej alak wa takanic, riꞌche ri Cristo xesaj wi ib alak y e xya canalak ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios. 5 Noꞌjriꞌoj, ruma ri Ruxlabixel ri Dios pa kanimaꞌ,koyeꞌemri kꞌij echiriꞌ ri Dios cojucꞌulumaojchi jusucꞌ chwach ruma ri cubulibal kacꞌuꞌxrucꞌ ri Cristo. 6Yey we oj re ri KanimajawalJesucristo, na jinta chi queꞌelawi we caka-coj ri retalil re circuncisión owe na cakacojtaj. Ma ri lic chirajawaxic e ri cubulibalkacꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo, yey waꞌ e cakacꞌutruma ri rutzil kacꞌuꞌx.

7Ri binic silabic alak rucꞌ ri Cristo xjek loalak chi utz. ¿China xkꞌaten e alak chaꞌ nacabin ta chi alak chupa ri Kꞌijsak? 8Ri Dios,ri xusiqꞌuij alak, na e ta xucꞌut waꞌ che alak.9 Masach chicꞌuꞌx alak waꞌ: «Echiriꞌ queꞌecjubikꞌ levadura chupa ri kꞌor re pam, waꞌcusipowirisaj upa ronoje.» Waꞌ e queꞌelok:E junok na sakil ta runaꞌoj, cusachisaj riquinaꞌoj ri jujun chic. 10Ruma cꞌu kayaꞌomkib ralak y riꞌin pukꞌab ri Cristo, e lic cubulnucꞌuꞌx na jinta juna chic naꞌoj alak puwiwaꞌ chwa ri canchꞌob riꞌin. Yeywe cꞌo junokcusachisaj naꞌoj alak, cꞌo chi riꞌ ri kꞌatbaltzij re ri Dios puwiꞌ, xa tob chinok.

11Ecꞌu riꞌin hermanos, we ta e laꞌ cambiꞌijchirajawaxic cacoj ri retalil re circuncisiónche junok chaꞌ cacolobetajic, riꞌ raj judiꞌabna quechꞌoꞌjin ta chi wucꞌ y na tzel tanecaquita ri tzijonic canꞌan puwi rucamic riKanimajawal Jesucristo chwa ri cruz. Noꞌjna je ta laꞌ uꞌanom. 12 Ecꞌu chique ricaquisachisaj naꞌoj alak, ¡ta ne asu quikꞌata

bi ri culewal!13Ma ralak hermanos, xsiqꞌuix alak chaꞌ

na cacꞌojiꞌ ta alak chuxeꞌ ri takanic que rajjudiꞌab; xew cꞌu matzꞌilaꞌ ri binic silabicalak rucꞌ tak ri rayibal re ri tiꞌjil alak.E nimaj ib alak chiwach alak rucꞌ rutzilcꞌuꞌxaj. 14Ma ronoje ri takanic re ri Moiséscatzꞌakat uwach rucꞌ wa chꞌaꞌtem: «Cꞌaxchanaꞌa rawatz-achakꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri cꞌaxcanaꞌ awib riꞌat»✡ cachaꞌ. 15 Noꞌj we ralakcapurij ib alak y catij ne ib alak chiwachalak, chajij cꞌu ib alak riꞌ ma cꞌaxtaj asucasach ne wach alak chiwach alak.

Tak ri rayibal na utz ta uwach que riticawex

16 Cambiꞌij cꞌu waꞌ che alak: E takej alakjanipa ri caraj ri Ruxlabixel ri Dios chealak chaꞌ jelaꞌ na caya ta ib alak che tak rirayibal re ri tiꞌjil alak. 17 Ma e rurayibalri tiꞌjil alak na cucꞌulaj ta rib rucꞌ ri carajri Ruxlabixel ri Dios, yey e ri Ruxlabixel riDios na cucꞌulaj ta rib rucꞌ rurayibal ri tiꞌjilalak. Quicabichal cꞌu riꞌ quechꞌoꞌjin chiqui-wach; ruma cꞌu laꞌ, ri tiꞌjil alak cukꞌatej riutz caꞌaj alak caꞌan alak. 18 Noꞌj we e riRuxlabixel ri Dios ri cacꞌamaw wach alak,riꞌ na jinta alak chuxeꞌ ri takanic re ri TzijPixab.†

19 Lic cakꞌalajin uwach tak ri na utz tajcaquiꞌan riwinak ri caquitakej tak ri rayibalre ri quitiꞌjil. Rique e quemacun chirij ricꞌulaniquil, caquetzꞌabej uwa quikꞌij cucꞌjujun chic na quicꞌulel taj, caquiꞌan richꞌulilaj mac y caquimaj uwach tak ri ray-ibal re ri quitiꞌjil, 20 caquilokꞌnimaj ukꞌijtiox, caquiꞌan itz, tzel quequil jujun chic, eaj chꞌaꞌoj, cꞌax quicꞌuꞌx chiquij jujun chic;e aj oyowal, e aj chapanel che chꞌaꞌoj, eaj jachal quipa jujun chic, e aj cꞌutunel retak naꞌoj na utz taj‡ 21 tzel caquil jun chicruma caquirayij ri cꞌo rucꞌ, e camisanel,e kꞌabaꞌrelab, caquimol quib re caquiꞌanchꞌulilaj mac y caquiꞌan jujun chic macpachaꞌ tak waꞌ. Cambiꞌij cꞌu jumul chic chealak: Conoje waꞌ na jinta que cucꞌ ri yaꞌtalchique queboc pa rutakanic ri Dios.

* 5:3 Waꞌ e cachꞌaꞌt paquiwi ri na e ta aj judiꞌab, ri xquicoj ri retalil re circuncisión ma e xquichꞌobo rucꞌ waꞌ caquirikri colobetajic. ✡ 5:14 Lv. 19:18 † 5:18 Waꞌ na e ta queꞌelawi utz cojmacunic. E queꞌelawi ri Ruxlabixel ri Dioscojutoꞌo chaꞌ cakaꞌan ronoje ri caraj ri Dios. Ro. 6:15 ‡ 5:20 “E aj cꞌutunel re tak naꞌoj na utz taj”: Pa ri chꞌaꞌtemgriego waꞌ también queꞌelawi “ri xew caquimol quib cucꞌ ri junam quinaꞌoj cucꞌ rique”.

Page 289: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Gálatas 5:22 286 Gálatas 6:18Ri quibinic quisilabic ri quitakem janipa ri

caraj ri Ruxlabixel ri Dios22 Noꞌj rujikꞌobalil ri Ruxlabixel ri Dios

rucꞌ junok e waꞌ: pa ranimaꞌ cꞌo rutzilcꞌuꞌxaj, cꞌo quiꞌcotemal y cꞌo utzil chomal;cꞌo unimal ucꞌuꞌx, utz ucꞌuꞌx, cꞌo relejucꞌuꞌx; ri jujun chic cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ,ma janipa ri cubiꞌij, e cuꞌanaꞌ; 23 na cuꞌanta nim che rib y cuchꞌij uchukꞌab tak rirayibal re rutiꞌjil. We jecꞌuriꞌlaꞌ uꞌanomjunok, na cajawax tane riꞌ cꞌo junok capix-aban re chaꞌ cuꞌan ri utz. 24 Janipa ri ere ri Kanimajawal Jesucristo, na caquitakejta chi§ ri rayibal re ri quitiꞌjil. 25 We riRuxlabixel ri Dios uyaꞌom ri cꞌacꞌ kacꞌasle-mal, kayaꞌa cꞌu ri kabinic kasilabic pukꞌabRire. 26 Makatzucuj ri yacbal kakꞌij,makapetisaj koyowal chikawach y matzelmekil jujun chic ruma cakarayij ri cꞌo cucꞌ.

6Katoꞌo kib chikawach

1 Hermanos, we xnaꞌbej alak cꞌo junoktzakinak pa mac, e ralak ri cꞌamom wachalak ruma ri Ruxlabixel ri Dios, toꞌo alakchaꞌ cayactajic. Yey chajij ib alak ma cꞌax-taj catzak ralak chupa waꞌ wa xuꞌan rire.2 Toꞌo ib alak chiwach alak we cꞌo junokche alak cꞌo pa cꞌaxcꞌobic, ma jecꞌuriꞌlaꞌcatajin alak che uꞌanic ri tzij xucꞌut canri Cristo. 3 Ma we cꞌo junok cuchꞌobo liccꞌo uwach ruma ri cuꞌano yey na e ta cꞌuuꞌanom, riꞌ utuquel cusoc rib. 4E uwariꞌchechirajawaxic wi chikajujunal cakachꞌob chiutz puwi ri kaꞌanom. Y we utz ri kaꞌanomchwach ri Dios, chojquiꞌcot cꞌu riꞌ, peromakaꞌan cꞌu nim che kib xa ruma kaꞌanommás chiquiwa ri jujun chic. 5 Ma ri chira-jawaxic wi e chikajujunal cakacꞌam bi ri cꞌochikakul cakaꞌano.

6 We cꞌo junok cucꞌut Rutzij Upixab riDios che alak, chirajawaxic wi catoꞌ alakrire rucꞌ ri bitak e alak.

7Masocosaꞌ ib alak: Na jinta junok caso-cow re ri Dios. E chirij ri cutic junok, ejelaꞌ ri cumolo. 8 Ma we junok e cuya ribche tak ri rayibal re rutiꞌjil, riꞌ e cucꞌamlo ri camic puwiꞌ. Noꞌj we junok e cuyarib che uꞌanic ri caraj ri Ruxlabixel ri Dios,riꞌ che ri Ruxlabixel cucꞌul ri cꞌaslemalna jinta utakexic. 9 Mojcos che uꞌanic ri

utz y makokꞌotaj ne uꞌanic waꞌ, ma coponna rukꞌijol queꞌkila uwach rujikꞌobalil rikaꞌanom. 10 E uwariꞌche, we cꞌo pakakꞌabcakaꞌan ri utz, e kaꞌana cꞌu riꞌ waꞌ chiqueconoje, y más e kaꞌana riꞌ chique conoje riquicojom rubiꞌ ri Cristo.

Qꞌuisbal uchꞌaꞌtem ri Pablo che riglesia cꞌoGalacia

11 Chilape alak, rucꞌ nimak tak letrasquintzꞌiban pan che alak. 12 Ri jujuncaquibiꞌij che alak e lic chirajawaxic wi ca-coj alak ri retalil re circuncisión, caquiꞌanwaꞌ xa e chaꞌ na caquijal ta uchiꞌ chiqui-wach jujun chic y chaꞌ na cape ta cꞌaxpaquiwiꞌ ruma caquitzijoj rucamic ri Cristochwa ri cruz. 13 Ma ri jujun caquimin alakchupa che ucojic ri retalil re circuncisión,rique na caquiꞌan tane ronoje ri Tzij Pixab;xew cacaj caquitacꞌabaꞌ quikꞌij ruma xcojalak quitzij. 14 Noꞌj riꞌin na cuaj ta cꞌanacantacꞌabaꞌ nukꞌij, xew lic canyac ukꞌij riKanimajawal Jesucristo ruma ri xuꞌan Rirechwa ri cruz. Ruma cꞌu riꞌ, na cacha tachi nucꞌuꞌx che tak ri xa re ruwachulew;ronojewaꞌ e pachaꞌ caminak chi chinuwachriꞌin; yey riꞌin e pachaꞌ in chi caminakchwach tak ri xa re ruwachulew. 15 Mawe oj re ri Kanimajawal Jesucristo, na jintachi queꞌelawi we cakacoj ri retalil re cir-cuncisión o we na cakacoj taj; ma ri liccaraj Rire, e cuꞌan cꞌacꞌ ri kabinic kasilabic.16 Onoje cꞌu ralak ri takem alak waꞌ wacꞌutunic puwi ri cꞌacꞌ kabinic, cꞌulu alak riutzil chomal y ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios, junamcucꞌ rutinamit Israel, ri pakatzij wi e reRire.

17 Chwi cꞌu woꞌora, na cuaj taj cꞌo junalatzꞌanel chwe puwi ri nucꞌutunic, ma cheri nucuerpo kꞌalaj tak ri cꞌutubal re ri cꞌax-cꞌobic xinicꞌow wi ruma in jun aj chac re riKanimajawal Jesucristo. 18Hermanos, cꞌolacꞌu pa animaꞌ alak ri unimal rutzil ucꞌuꞌx riKanimajawal Jesucristo. Amén.

§ 5:24 “Na caquitakej ta chi”: Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “quicamisam chwa cruz”.

Page 290: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Efesios 1:1 287 Efesios 1:23

Ri carta xutzꞌibaj ri Pabloche riglesia cꞌo Éfeso

Ri Pablo cuya pan rutzil quiwach ri her-manos e cꞌo Éfeso

1 Riꞌin in Pablo in takoꞌn re ri Kanima-jawal Jesucristo; e ri Dios intakayom re, mae xraj riꞌ chwe. Cantzꞌibaj pan wa carta chealak ri cꞌo alak pa ri tinamit Éfeso,✡ ri cꞌoalak pukꞌab ri Cristo y tiquil alak chi utzchupa rubiꞌ. 2Cꞌulu cꞌu alak ri unimal rutzilcꞌuꞌxaj y ri utzil chomal re ri Kakaw Dios yre ri Kanimajawal Jesucristo.

Ronoje tak ri utz uchꞌobom lo ri Dios e cuyachike ruma ri Cristo

3 ¡Lic nim ukꞌij ri Dios, Rukaw ri Kan-imajawal Jesucristo! Ruma oj chi re riCristo, ri Dios uyaꞌom lo chike ronoje takri toꞌbal petinak chilaꞌ chicaj. 4 Ma riDios cꞌamajaꞌ ne cuꞌan ruwachulew echiriꞌxojuchaꞌ lok chaꞌ cojuya pukꞌab ri Cristo, yjelaꞌ cojuꞌan jusucꞌ y na jinta chi ne cꞌanakamac chwach. 5 Ruma cꞌu rutzil ucꞌuꞌx riDios, lic ojertan xujiquibaꞌ lo uwach chaꞌcuꞌan ralcꞌoꞌal chike ruma ri KanimajawalJesucristo. Yey lic pa ranimaꞌ xalax wicuꞌanwaꞌ. 6Cakayac cꞌu ukꞌij ri Dios ruma riunimal rutzil ucꞌuꞌx pakawiꞌ, ri xuya chikeruma Rucꞌajol, ri lic cꞌax cunaꞌ Rire. 7 Rucꞌcꞌu riꞌ ri Cristo cꞌo kacolobetajic y cꞌo cuy-bal kamac ruma ruquiqꞌuel xturuwic, yeykarikomwaꞌ ruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx riDios. 8Na jinta cꞌu utakexic wa rutzil ucꞌuꞌxuyaꞌom lo pakawiꞌ. Yey xuya ne chi sak rikanaꞌoj 9 chaꞌ caketaꞌmaj saꞌ runaꞌoj Rire, rina uyaꞌom ta che retaꞌmaxic ojertan. Mauchꞌobom chi lo ojertan chiribil rib saꞌ ricaraj cuꞌan ruma ri Cristo 10 echiriꞌ coponna rukꞌijol cucꞌam lo ronoje tak ri cꞌolic,waꞌ e tak ri e cꞌo chilaꞌ chicaj y ri e cꞌo cheruwachulew, yey cuya na ronojewaꞌ pukꞌabri Cristo chaꞌ catakan puwiꞌ.

11 Ruma cꞌu oj re ri Cristo, cakacꞌul narubiꞌtisim lo ri Dios chike, ma xojuchaꞌ loojertan chaꞌ cakaꞌan janipa ri uchꞌobom chilo Rire. Yey Rire lic e cuꞌana ronoje ri carajcuꞌano jelaꞌ pachaꞌ ri uchꞌobom chi ulok.12 Xojuchaꞌ cꞌu riꞌ re yacbal ukꞌij Rire chaꞌ

quilitaj ruchomalil kuma riꞌoj, ri nabe xcu-biꞌ kacꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo. 13 Ecꞌuchiriꞌ ralakxta alak rutzijoxic ri Kꞌijsak, ri Utzilaj Tzijpuwi suꞌanic cacolobetaj alak; xcubiꞌ cꞌuꞌxalak rucꞌ ri Cristo y xcꞌul cꞌu alak ri biꞌtisimcanok: Waꞌ e ri Santowilaj Ruxlabixel riDios pa animaꞌ alak, cꞌutubal re, alak chi reri Dios. 14 Yey ri Ruxlabixel ri Dios pa kan-imaꞌ e cajiquiban uwach chike, chikawachapanok cakacꞌul na rutzꞌakatibal janipa riubiꞌtisim can ri Dios chike chaꞌ jelaꞌ cakayacukꞌij ri Dios ruma ri unimal uchomalil.

Ri Pablo cuꞌan orar paquiwi ri hermanos15 Ruma cꞌu nutom lic cubul cꞌuꞌx alak

rucꞌ ri Kanimajawal Jesucristo y lic cꞌutumri rutzil cꞌuꞌx alak chique conoje ri quico-jom rubiꞌ, 16na quinuxlan ta che quintioxinchwach ri Dios uma ralak echiriꞌ canꞌanorar. 17 Canꞌan orar chwach ri Kakaw rilic nim ukꞌij, ri Dios re ri KanimajawalJesucristo. Cantzꞌonoj cꞌu che chuyaꞌa lonaꞌoj alak ruma ri Ruxlabixel y chukꞌalajisajcꞌu chiwach alak runaꞌoj Rire chaꞌ jelaꞌ que-taꞌmaj alak uwach chi utz. 18Yey cantzꞌonojche ri Dios cuya chi sak ri naꞌoj alakchaꞌ jelaꞌ quetaꞌmaj alak chi utz saꞌ tak rioyeꞌem alak, ma alak siqꞌuim ruma ri Dios.Chetaꞌmaj cꞌu alak saꞌ ri chomilaj beyomalilubiꞌtisim chique conoje ri e re Rire. 19 Cuajcꞌut lic quetaꞌmaj alak runimal uchukꞌab riDios, ma waꞌ na jinta cajunumitaj wi. Y wauchukꞌab cꞌo chi kucꞌ, ma rucꞌ waꞌ ri Dioscachacun chikaxoꞌl riꞌoj ri lic cubul kacꞌuꞌxrucꞌ. 20 Waꞌ wa uchukꞌab e xucꞌutu echiriꞌxucꞌastajisaj lo ri Cristo chiquixoꞌl tak riecaminak y xutzꞌuyubaꞌ puwiquikꞌab chilaꞌchicaj. 21 Jelaꞌ ri Dios xuya pukꞌab ri Cristocatakan paquiwi conoje ri e takanelab, rilic cꞌo quiwach, ri cꞌo quichukꞌab y ri licyacom quikꞌij. Ma rubiꞌ ri Cristo e más nimukꞌij chwach ronoje tak biꞌaj, ma na jintajun chic más cꞌo uwach chwa Rire; y waꞌ naxew ta woꞌora ma jelaꞌ chikawach apanok.22 Ecꞌu ri Dios xuya ronoje xeꞌrakan ukꞌabri Cristo y xucojo chaꞌ cuꞌan unimal ujolomriglesia 23y riglesia e ucuerpo Rire. Jecꞌulaꞌri Cristo rucꞌ riglesia junam catzꞌakat qui-wach, y e ri Cristo ri catzꞌakatisan re janipatak ri cꞌolic.

✡ 1:1 Hch. 18:19-21; 19:1

Page 291: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Efesios 2:1 288 Efesios 2:212

Ri Dios cuya cꞌacꞌ cꞌaslemal chike1 Ri Dios uyaꞌom cꞌacꞌ cꞌaslemal che

alak, tob ojertan caminak alak chwach riDios ruma xmacun alak y xpalajij alakRutzij. 2 Ma rojertan ri binic silabic alake junam rucꞌ ri quibinic tak ri winak reruwachulew. E xnimaj alak janipa ru-takanic ri jun catakan xa pa tew, waꞌ e riitzel uxlabixel, ri catakan wakꞌij ora cucꞌtak ri winak caquipalajij Rutzij ri Dios.3 Konoje riꞌoj ojertan xkaꞌan keꞌoj cucꞌrique, ma e xkatakej janipa tak ri rayibalre ri katiꞌjil y tak ri na utz taj cacꞌun pakajolom. Lic kalaxibem chi lo waꞌ oj ajmaquib. Ruma cꞌu laꞌ, lic takal chike we taxpe ri royowal ri Dios pakawiꞌ jelaꞌ pachaꞌri cuꞌan cucꞌ conoje ri e aj maquib. 4Pero riDios ruma lic cꞌo unimal rutzil ucꞌuꞌx, xoj-juchꞌ caꞌn che y cꞌax xojunaꞌo. 5Ma echiriꞌcꞌa oj caminak chwach Rire ruma ri kamac,xuya cꞌacꞌ cꞌaslemal chike junam rucꞌ riCristo. Ruma cꞌu ri unimal rutzil ucꞌuꞌx riDios cꞌo kacolobetajic. 6 Y junam rucꞌ riKanimajawal Jesucristo xojucꞌastajisaj loky xuya chike cojtakan rucꞌ Rire chilaꞌ chicaj.7 Ri Dios xuꞌan waꞌ chike chaꞌ chikawachapanok lic cakꞌalajin ri unimal rutzil ucꞌuꞌxna jinta utakexic, ri xuya lo rucꞌ relej ucꞌuꞌxpakawiꞌ ruma ri Kanimajawal Jesucristo.8Ma ruma cꞌu ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dioscꞌo colobetajic alak yey waꞌ e ruma xcubiꞌcꞌuꞌx alak rucꞌ ri Cristo. Y ri colobetajic, naalak ta xchꞌacow re, ma e jun sipanic re riDios che alak. 9 Ri colobetajic na carikitajta cꞌu riꞌ ruma ri utz caꞌan alak, chaꞌ jelaꞌna jinta junok cutacꞌabaꞌ ukꞌij. 10 Ma e riDios xuꞌan cꞌacꞌ chike ruma ri KanimajawalJesucristo chaꞌ cakaꞌan ri utz chwach jelaꞌpachaꞌ ri uchꞌobom chi lo ojertan.

Konoje ri kacojom rubiꞌ ri Cristo, xa junkaꞌanom chwach ri Dios

11 Echiriꞌ xalax alak, na alak ta cuqꞌuilri e aj judiꞌab. Y rique xquibiꞌij cꞌu chealak: «Lic na junam ta iwach kucꞌ riꞌoj, mariꞌoj cojotal ri retalil re circuncisión chike,cꞌutubal re oj utinamit ri Dios; noꞌj riꞌix najinta waꞌ chiwe» quechaꞌ. Yey waꞌ cojotal

che ri cuerpo xa cuma ticawex. 12 Ecꞌurojertan na jinta ri Cristo pa animaꞌ alak, naalak ta ne cuqꞌuil raj Israel ri yaꞌtal chiquee utinamit ri Dios, y na jinta ne oyeꞌemalak che ri biꞌtisinic uꞌanom ri Dios* echiriꞌxuꞌan tzij cucꞌ rutinamit; lic cꞌu xa tuquelalak riꞌ che ruwachulew ma na jinta ri Diosucꞌ alak.

13Noꞌj woꞌora cꞌo chi alak pukꞌab ri Kan-imajawal Jesucristo; yey na naj ta chi cꞌowi alak che ri Dios, ma ruma ruquiqꞌuel riCristo, yaꞌtal che alak copon alak chwachri Dios.✡ 14 Ecꞌu riꞌ ri Cristo xojyaꞌw chiutzil chomal chikawach ri oj aj judiꞌab ucꞌralak ri na alak ta aj judiꞌab; xuꞌan cꞌuxa jun chike y xresaj ri kꞌatbal cajachawkapa. 15 Ri Cristo echiriꞌ xuya rib pacamic, e xusach uwach ri retzelal cꞌuꞌx cꞌochikawach ruma ri tzij pixab quitakem rajjudiꞌab.† Jecꞌuriꞌlaꞌ, che wa queb tinamitxuꞌan xa jun tinamit, jun cꞌacꞌ tinamituꞌanom xa jun rucꞌ Rire. Xutic cꞌu ri utzilchomal chikaxoꞌl. 16Ma rucꞌ rucamic chwari cruz, xebuya wa queb tinamit chi utzilchomal chwach; xuꞌan cꞌu xa jun chiquechaꞌ na tzel ta chi caquil quib. 17Xcꞌun cꞌuri Cristo y xutzijoj chique conoje suꞌanicquecꞌojiꞌ chi utzil chomal rucꞌ ri Dios. Xutz-ijoj cꞌu wa Utzilaj Tzij che ralak echiriꞌcꞌa naj cꞌo wi alak che ri Dios y chiquerutinamit Israel ri xa nakaj e cꞌo wi che.18 Ruma cꞌu ri xuꞌan ri Cristo, konoje toboj aj judiꞌab o na oj ta aj judiꞌab yaꞌtalchike cojopon chwach ri Kakaw Dios rumari Ruxlabixel Rire cꞌo kucꞌ. 19 Jecꞌuriꞌlaꞌ,woꞌora na alak ta chi pachaꞌ ri xa e icꞌowelo ri e jekel pa juna luwar na quitinamit taj;ma alak chi cuqꞌuil rutinamit ri Dios, alakchi ralcꞌoꞌal ri Dios, junam cucꞌ conoje ri ere Rire.

Riglesia e pachaꞌ juna ja pa jekel wi ri Dios20 E ralak pachaꞌ alak juna ja catajin ri

Dios che uyaquic. Alak pachaꞌ xan catajinutzꞌakic chwi ri cowilaj uparakan ri ja, yeywaꞌ e ri quicꞌutum can ri e takoꞌn y rikꞌalajisanelab re ri Dios. Ecꞌu rucꞌuꞌxiballo ruparakan ri ja‡ e ri Kanimajawal Jesu-cristo. 21Lic cꞌu riꞌ cuchap bi rib chi utz ri ja

* 2:12 “Ri biꞌtisinic uꞌanom ri Dios”: Gn. 9:9; 15:18; Éx. 19:1-8; 2 S. 7:11-16,26 ✡ 2:13 Heb. 4:16 † 2:15 Ri tzijpixab que raj judiꞌab xujach quipa wa queb tinamit, ma raj judiꞌab e lic quitakem wa tzij pixab, noꞌj ri na e ta aj judiꞌabna queboc ta il che. Ruma cꞌu laꞌ lic tzel caquil quib. ‡ 2:20 “Rucꞌuꞌxibal lo ruparakan ri ja”: Waꞌ pa caxtila cabiꞌx“piedra maestra” che. E nabe abaj cacoj pasquin che ri ja cayaquic.

Page 292: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Efesios 2:22 289 Efesios 4:2ma ronoje ri cojotal che, tzꞌakom bi chi utzchwi ri ratzꞌayak, chaꞌ jelaꞌ cuꞌana jun san-towilaj rocho ri Dios, ma tiquil chi utz rucꞌri Kanimajawal. 22 Ruma cꞌu ri Dios, alakjunam cucꞌ raj judiꞌab ri quicojom rubiꞌ riCristo; uꞌanom che alak, alak rocho ri Dios,ma Rire jekel ucꞌ alak ruma ri Ruxlabixeluyaꞌom che alak.

3Ruchac ri Pablo cucꞌ tak ri na e ta aj judiꞌab

1 Riꞌin in Pablo, in cꞌo pa cárcel rumaxintzijoj rubiꞌ ri Kanimajawal Jesucristoche ralak ri na alak ta aj judiꞌab. 2 Lictom chi cꞌu alak ri chac uyaꞌom ri Dioschwe: Waꞌ e ri cantzijoj che alak ri unimalrutzil ucꞌuꞌx ri Dios. 3 Ma ri Dios xucꞌutchinuwach ri na etaꞌmatal ta ojertan, yeypuwi waꞌ nutzꞌibam chi pan jubikꞌ chealak. 4 We xajilaj alak wa nutzꞌibam, ca-maj alak usucꞌ saꞌ ri xkꞌalajisax chwe puwiri Cristo. 5 Ojertan waꞌ na kꞌalajisam tachiquiwach ri ticawex; noꞌj woꞌora ruma riRuxlabixel ri Dios xkꞌalajisax chiquiwach rie takoꞌn y ri kꞌalajisanelab echaꞌtal rumari Dios. 6 Rucꞌuꞌxibal ri kꞌalajisam chic ewaꞌ: Ri biꞌtisim lo ruma ri Dios na xew taque raj judiꞌab, ma que ne ri na e ta ajjudiꞌab; uꞌanom cꞌu xa jun chique y junamcoyeꞌem janipa rubiꞌtisim lo ri Dios chiqueri caquicoj ri Utzilaj Tzij re ri KanimajawalJesucristo. 7 Ruma cꞌu ri unimal rutzilucꞌuꞌx ri Dios wucꞌ riꞌin, xyaꞌtaj chwe xin-uꞌan raj chac ri Cristo re cantzijoj ri UtzilajTzij. Y xew cꞌu ruma ruchukꞌab ri Dios, quelpan chi utz ri chac chwi nukꞌab.

8 Riꞌin tob lic na jinta co nuwachchiquiwa conoje ri echaꞌtal ruma ri Dios;na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, xyaꞌtaj chwe rutzi-joxic ri Utzilaj Tzij chique ri na e ta ajjudiꞌab. Cantzijoj cꞌu chique saꞌ tak richomilaj beyomalil re ri Cristo, ri na jintane junok cachꞌijow uchꞌobic ruchomalil takwaꞌ. 9 Y yaꞌom chwe cankꞌalajisaj chiqui-wach conoje ri ticawex saꞌ ri uchꞌobom lo riDios, ri xꞌanaw re ronoje ri cꞌolic. Cankꞌala-jisaj cꞌu ri na etaꞌmatal ta lo rojertan, ri cꞌa ewoꞌora quel lo chi sak. 10Ma ri caraj ri Dioswoꞌora e chaꞌ ruma riglesia quilitaj chi utzruqꞌuiyal tak uwachunaꞌoj Rire chiquiwachtak ri cꞌo quiwach y ri cꞌo quichukꞌab, waꞌe ri quetakan xa pa tew. 11 E janipa cꞌu

ri uchꞌobom lo ri Dios echiriꞌ cꞌamajaꞌ necuꞌan ruwachulew, e uꞌanom riꞌ ruma riJesucristo, ri Kanimajawal. 12 Ruma cꞌu riCristo xyaꞌtaj chike cojopon chwach ri Dios;lic cꞌu jiquil uwach, ri Dios cojucꞌul chi utzruma ri cubulibal kacꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo. 13 Euwariꞌche cambiꞌij che alak, mapax cꞌuꞌxalak ruma wa cꞌaxcꞌobic in cꞌo wi, e nequiꞌcota alak ma uma ralak na jinta cubiꞌijnucꞌuꞌx quinicꞌow chupa waꞌ.

Chojtiquila chi utz chupa ri unimal rutzilucꞌuꞌx ri Dios

14 Ruma tak cꞌu waꞌ, canxuc wib chwachRukaw ri Kanimajawal Jesucristo, 15 mache ri Kakaw e petinak wi conoje tak rifamilia e cꞌo chilaꞌ chicaj cucꞌ ri e cꞌo cheruwachulew. 16 Cantzꞌonoj che ri Kakawchaꞌ e chirij tak ri chomilaj ubeyoma-lil, cuya lo unimal chukꞌab pa ri animaꞌalak y jecꞌulaꞌ cachukꞌubej ib alak rumari Ruxlabixel Rire. 17 Cantzꞌonoj che riDios chaꞌ cajekiꞌ ri Cristo pa animaꞌ alakruma ri cubulibal cꞌuꞌx alak y catiquiꞌ cꞌualak chi utz chupa ri rutzil ucꞌuꞌx pachaꞌjuna cheꞌ lic naj benak wi ri ratzꞌayak.18Chuyaꞌa cꞌu che alak junam cucꞌ conoje rie re Rire, ri quetaꞌmaj alak chi utz ri rutzilucꞌuꞌx ri Cristo chaꞌ jelaꞌ camaj alak usucꞌjanipa runimal uwach, runajtijil rakan, ru-choyil upa y runajtijil uwiꞌ ri rutzil ucꞌuꞌx.19Chetaꞌmaj cꞌu alak ri unimal rutzil ucꞌuꞌxri Cristo, tob na jinta junok lic cumaj usucꞌronoje waꞌ. ꞌAna cꞌu e alak che janipa riutz cꞌo rucꞌ Rire chaꞌ cakꞌalajin tak waꞌ cheri binic silabic alak. 20 Ruma ruchukꞌabri Dios kucꞌ, Rire cuya más uwiꞌ ronojeri cakatzꞌonoj che o ri cakachꞌobo cuꞌano.21 ¡Chetaꞌmaxok nim ukꞌij ri Dios ruma ricuꞌan rucꞌ ru iglesia ruma ri KanimajawalJesucristo! Calokꞌnimax cꞌu ukꞌij wakꞌij oray chikawach apanok na jinta chi utakexic.Amén.

4Xa jun kaꞌanom chwach ri Cristo tob junwi

tak ri kachac1 Riꞌin in cꞌo pa cárcel xa ruma ruchac

ri Cristo; lic cantzꞌonoj cꞌu che alak binaalak jusucꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri takal che alak maalak siqꞌuim ruma ri Dios. 2Maꞌan cꞌu nimche ib alak; e chuꞌana ri lic utz cꞌuꞌx alakchiwach alak. Cuyu cꞌu ib alak chiwachalak rucꞌ unimal cꞌuꞌxaj ruma ri cꞌax canaꞌ

Page 293: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Efesios 4:3 290 Efesios 4:30ib alak. 3 Ri Ruxlabixel ri Dios xuꞌan xajun che alak y xucoj utzil chomal chiwachalak; maya cꞌu alak luwar cajach pa alak.4 Chwach ri Dios xa oj jun ma oj ucuerpo riCristo, xa jun ri Ruxlabixel ri Dios kacꞌulumy xa jun oj uꞌanom che royꞌexic ri utzxubiꞌtisij ri Dios chike echiriꞌ xojusiqꞌuij.5 Xa jun ri Kanimajawal, na jinta jun chic;xa jun ri Utzilaj Tzij kacojom y xa jun ribautismo kacꞌulum. 6 Xa jun ri Dios cꞌolic;Rire e Kakaw ri cꞌo pakawiꞌ konoje riꞌoj,cuꞌan ruchac kuma konoje riꞌoj y cꞌo pakanimaꞌ konoje riꞌoj. 7Yey chikajujunal cꞌori usipam ri Cristo chike e chirij ri relejucꞌuꞌx Rire. 8 E pachaꞌ ri tzꞌibital can chupaRuchꞌaꞌtem ri Dios pa cubiꞌij wi:Echiriꞌ xeꞌec chilaꞌ chicaj,

xebucꞌam bi ri xecꞌojiꞌ pukꞌabyey xuya chomilaj tak sipanic

chique ri ticawex. Sal. 68:189 Echiriꞌ cubiꞌij «xeꞌec chilaꞌ chicaj», waꞌqueꞌelawi xtzelej chilaꞌ chicaj, ma nabexpe chilaꞌ y xcꞌun wara che ruwachulew.10 Ecꞌu ri Cristo, ri xcꞌunic, e Rire mismori xtzelej chilaꞌ chicaj chaꞌ jelaꞌ catakanpaquiwi conoje y jelaꞌ ronoje tak ri cꞌoliccacꞌojiꞌ pukꞌab Rire.

11 Yey e ri Cristo ri cojoyom tak que rajchaquib chiquiwach rutinamit. E cꞌo jujunxuꞌan chique e utakoꞌn; jujun chic xuꞌanchique ekꞌalajisay runaꞌoj ri Dios. Jujunchic xuꞌan chique e aj tzijol re ri UtzilajTzij. Jujun chic xuꞌan chique e aj chajalrutinamit ri Dios y chique jujun chic xuꞌanchique e cꞌutunel re Rutzij ri Dios. 12 Etak wa e aj chac ecojom re quequitijoj ruti-namit ri Dios chaꞌ caquiꞌan ruchac Rire yjecꞌulaꞌ ri quicojom rubiꞌ ri Cristo queqꞌuiychi utz. 13 Ma ri caraj ri Kakaw chike ecojuꞌan xa jun ruma ri cubulibal kacꞌuꞌxrucꞌ Rucꞌajol y ruma ri caketaꞌmaj uwachchi utz. Ecꞌu ri kabinic chwach ri Dios liccacowiric, cuꞌana jelaꞌ pachaꞌ ri chomilajubinic ri Cristo. 14 Jecꞌulaꞌ na cakaꞌan ta chikeꞌoj cucꞌ ri na jinta quiqꞌuiyibal chwachri Dios, ri xa caquetzꞌabej quinaꞌoj puwiri quicojom yey quetzak paquikꞌab ri e ajsocosoꞌnel, ri caquicꞌut tak ri na e taj y rucꞌitzel tak naꞌoj quequicꞌam bi pa sachibal rina e tiquil ta chi utz. 15Pero ri chirajawaxicwi chike e cojtiquiꞌ chi utz chupa ri Kꞌijsak ycakatzijoj cꞌu waꞌ rucꞌ rutzil kacꞌuꞌx. Jecꞌu-

laꞌ cojqꞌuiy pa sakil wi chaꞌ rucꞌ ronoje ricakaꞌano cojuꞌana pachaꞌ ri Jun Aj CꞌamalKawach, waꞌ e ri Cristo.

16 Ecꞌu ri Cristo cayaꞌw ri kaqꞌuiyibalechiriꞌ chikajujunal cakaꞌan ri chac uyaꞌomRire pakakꞌab y cakatoꞌ kib rucꞌ rutzilkacꞌuꞌx. Ma oj uꞌanom xa jun rucꞌ Rire; epachaꞌ ri kacuerpo, lic qꞌui tak ri chapayomre, pero waꞌ xa jun uꞌanom.

Kayaꞌa can ri kabinic kasilabic re ojer17 Campixabaj cꞌu alak chupa rubiꞌ ri

Kanimajawal: Maꞌan chi e alak pachaꞌ ricaquiꞌan ri na quetaꞌam ta uwach ri Dios,ma ri quinaꞌoj rique cꞌo puwi ri xa na jintauchac. 18 Rique e cꞌo pa kꞌekuꞌm ma nacacaj ta caquimaj usucꞌ ri Kꞌijsak. Rumacꞌu lic quiꞌanom co che ri canimaꞌ, na jintacꞌo quetaꞌam puwi ri Dios y lic naj e cꞌo wiche ri chomilaj cꞌaslemal cuya Rire. 19Waꞌwa winak kabi que che caquiꞌan ri qꞌuixbaluwach; xquiya cꞌu quib che tak ri rayibal reri quitiꞌjil y jelaꞌ quiyaꞌom quib che uꞌanictak ri chꞌulilaj mac.

20 Noꞌj ralak na je ta laꞌ ri cꞌutunic xmajalak puwi ri Cristo, 21 we pakatzij wi exta alak rutzij y xmaj alak usucꞌ ri Kꞌijsakxucꞌut Rire. 22Maꞌan chi alak pachaꞌ ri xꞌanalak echiriꞌ cꞌamajaꞌ caya ib alak pukꞌab riCristo. Yaꞌa cꞌu can ri ojer binic silabic alakpa xsocotaj wi alak ruma tak ri rayinic xare sachibal e alak. 23 Chirajawaxic cꞌut cꞌojun jalcꞌatajibal che ri naꞌoj alak. 24Yaꞌa cꞌuib alak chupa ri cꞌacꞌ cꞌaslemal uyaꞌom riDios che alak chaꞌ jelaꞌ cabin alak chupa riKꞌijsak rucꞌ jun binic lic jusucꞌ y lic chom.

25Maꞌan chi alak rakꞌubal, xew chꞌaꞌtibejalak ri lic katzij chiwach alak, ma konoje rioj re ri Cristo, xa jun kaꞌanom.

26 We cape oyowal alak, mamacun alakrucꞌ waꞌ; ri ꞌana alak e chesaj chicꞌuꞌx alakri oyowal xalokꞌ cꞌamajaꞌ ne catzak bi rikꞌij. 27Maya cꞌu alak luwar che ritzel winakcusoc alak.

28 We cꞌo junok chixoꞌlibal alak cuꞌanelekꞌ, muꞌan chic. Ri chuꞌanaꞌ e chacunokchaꞌ jelaꞌ cuchꞌac ri cajawax che y quebutoꞌne tak ri e cꞌo pa cꞌaxcꞌobic.

29 Mabiꞌij ne alak juna itzel chꞌaꞌtem;e chꞌaꞌtibej alak ri chomilaj tak chꞌaꞌtem,toꞌbal re ri quibinic quisilabic ri quetaw re.

30 Rucꞌ cꞌu riꞌ ri caꞌan alak, maya alakpa bis ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios. Ma

Page 294: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Efesios 4:31 291 Efesios 5:23ri Ruxlabixel pa animaꞌ alak e cꞌutubal re,alak chi re ri Dios y e jiquibal uwach ri colo-betajic cacꞌul alak chupa rukꞌijol rucꞌunibalri Cristo.

31 Chesaj alak ronoje ri oyowal cꞌo paanimaꞌ alak. Maꞌan alak ri alak cꞌaꞌn.Masiqꞌuin alak rucꞌ oyowal. Machꞌaꞌt alakchirij junok. Chesaj cꞌu ib alak che ronojeri na utz taj. 32 Ri ꞌana alak e cꞌutu alak rirutzil cꞌuꞌxaj chiwach alak, cꞌax naꞌa ib alak.Cuyu mac alak chiwach alak jelaꞌ pachaꞌxuꞌan ri Dios echiriꞌ xucuy mac alak rumari Cristo.

5Chojbina jusucꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri takal chike ri

oj ralcꞌoꞌal ri Dios1 Ruma cꞌu alak ralcꞌoꞌal ri Dios y Rire

cꞌax cunaꞌ alak, lic chirajawaxic ꞌana alakjelaꞌ pachaꞌ cuꞌan Rire. 2 Ronoje cꞌu ricaꞌan alak, ꞌana alak rucꞌ rutzil cꞌuꞌxaj, jelaꞌpachaꞌ ri rutzil ucꞌuꞌx ri Cristo ucꞌutumchikawach. MaRire lic cꞌax xojunaꞌo y xuyarib pa camic pakacꞌaxel re tojbal ri kamac.Ri xuꞌano e pachaꞌ jun kasaꞌn lic quiꞌ ruxlabchwach ri Dios.

3 Ralak ri alak chi re ri Dios, lic na ubeta qꞌuenok we chixoꞌlibal alak cꞌa cꞌo ricaretzꞌabej uwa ukꞌij rucꞌ junok na ucꞌuleltaj o cuꞌan tak chꞌulilaj mac o na caquiꞌcotta rucꞌ tak ri cꞌo rucꞌ ma xaki curayij más.4 Machꞌaꞌtibej ne alak chꞌaꞌtem qꞌuixbaluwach, chꞌaꞌtem na jinta cutikoj, chꞌaꞌtemna chom ta qꞌuenok tob ne tzeꞌbal uwach.Ma ronoje waꞌ lic na takal ta che ralak.Ri ꞌana alak e tioxin alak chwach ri Diosrucꞌ ri chꞌaꞌtem alak. 5 Ma lic etaꞌam chialak waꞌ: Ri caretzꞌabej uwa ukꞌij rucꞌ junokna ucꞌulel taj, ri cuꞌan tak chꞌulilal mac,ri na caquiꞌcot ta rucꞌ tak ri cꞌo rucꞌ maxaki curayij más, ri caꞌanaw waꞌ e pachaꞌjuna aj tiox ma e cuꞌan “udios” che ja-nipa ri curayij; conoje cꞌu ri caquiꞌan takwaꞌ, na caquicꞌul ta ri biꞌtisim lo chique riquiyaꞌomquib pukꞌab ri Cristo y e cꞌo chuparutakanic ri Dios. 6Masocotaj alak cuma ricaquimin alak chupa ri mac rucꞌ chꞌaꞌtemlic chacojoꞌ katzij pero xa rakꞌubal. Ma rikꞌatbal tzij re ri Dios cape paquiwi ri e ajpalajiy tzij, waꞌ e ri caquiꞌan tak waꞌ wamac.

7 Maꞌan cꞌu e alak cucꞌ tak wa winakcaquiꞌan ri na utz taj. 8 Ma ralak ojertan

sachinak alak chupa ri kꞌekuꞌm, noꞌj woꞌoracꞌo chi alak pa ri Kꞌijsak ruma ri Cristo. Binacꞌu alak pa ri Kꞌijsak jelaꞌ pachaꞌ ri takal chealak. 9 Ma e junok cꞌo pa ri Kꞌijsak, riꞌ cherubinic usilabic quilitaj wi ri relej ucꞌuꞌx, licjusucꞌ ri cuꞌano y lic katzij ronoje ri cubiꞌij.10 E lic chꞌobo alak saꞌ ri cucꞌul ucꞌuꞌx riKakaw y e ꞌana cꞌu alak riꞌ. 11Maꞌan e alakpachaꞌ ri caquiꞌan ri e cꞌo pa kꞌekuꞌm, mari caquiꞌan rique na jinta cꞌana uchac. Riꞌana alak e kꞌalajisaj alak chique ri na utztaj caquiꞌano chaꞌ na caquiꞌan ta chic, 12 tobne lic qꞌuixbal ubiꞌxiquil ri caquiꞌan riquexa xeꞌlakꞌay. 13 Yey echiriꞌ quel chi sak ricaꞌanic, cakꞌalajin cꞌu riꞌ we utz o na utz taj,ma ronoje quilitaj chi utz ruma ri Kꞌijsak.14 E pachaꞌ ri cabiꞌxic:E riꞌat ri catwaric, ¡cꞌuna cꞌu sak chawach!Chatwaꞌlij lo chiquixoꞌl ri ecaminakpamac,y ri Cristo catuya pa ri Kꞌijsak.✡

15 Lic chajij cꞌu ib alak che ri binic silabicalak. Maꞌan e alak pachaꞌ ri caquiꞌan ri najinta quinaꞌoj; e lic chꞌobo alak rucꞌ sakilnaꞌoj saꞌ tak ri caꞌan alak. 16 Lic yaꞌa ibalak che uꞌanic tak ri utz, ma wakꞌij ora liccatajin uqꞌuiyaric ri mac che ruwachulew.17 Maꞌan cꞌu alak ri na cachꞌob ta alakchi utz ri caꞌan alak; e lic cꞌola naꞌoj alakpuwi saꞌ ri caraj ri Kanimajawal che alak.18 Maya ib alak che kꞌabaric, ma waꞌ xacuyojij rubinic junok. E yaꞌa ib alak pukꞌabri Ruxlabixel ri Dios chaꞌ e Rire catakan paanimaꞌ alak. 19 Ma we cꞌo ri Ruxlabixel riDios kucꞌ, jewaꞌ cakaꞌano: Cakanimarisajkacꞌuꞌx chikawach rucꞌ tak salmos, rucꞌ takbix tzꞌibital canok y rucꞌ cꞌacꞌ bixobal yaꞌomchike ruma ri Ruxlabixel ri Dios. Cakayaccꞌu ukꞌij ri Kakaw rucꞌ bix calax lo pa kani-maꞌ. 20Yey xaki cojtioxin chwach ri KakawDios ruma ronoje, y cakaꞌan cꞌu waꞌ chuparubiꞌ ri Kanimajawal Jesucristo.

Pixabanic chique ri e cꞌulanic21 Nimaj ib alak chiwach alak rucꞌ xiꞌin

ib chwa ri Cristo, ma e caraj riꞌ Rire chike.22 E uwariꞌche, rixok cꞌulanic takal checutakej ri rachijil jelaꞌ pachaꞌ ri lic takalche cutakej ri Cristo. 23 Ma rachi e cꞌamaluwach ri rixokil jelaꞌ pachaꞌ ri Cristo ecꞌamal uwach riglesia y na xew tane cꞌamaluwach ma e Colobenel re. Jecꞌulaꞌ ri Cristoe ujolom riglesia yey riglesia e ucuerpo

✡ 5:14 Is. 60:1-2

Page 295: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Efesios 5:24 292 Efesios 6:13Rire. 24 Jecꞌulaꞌ pachaꞌ riglesia cꞌo pukꞌabri Cristo, jelaꞌ chuꞌana rixok rucꞌ ri rachijil;che ronoje tak ri cuꞌano, e lic chutakej rirachijil.

25 Ecꞌu rachi cꞌulanic takal che cꞌax cu-naꞌ ri rixokil jelaꞌ pachaꞌ ri Cristo lic cꞌaxxojunaꞌ ri oj u iglesia y xuya rib pa camicpakacꞌaxel. 26 Xuꞌan cꞌu waꞌ chaꞌ e cuꞌanchom y jusucꞌ che ri kabinic. Xresaj cꞌuri kamac ruma Ruchꞌaꞌtem; ri xuꞌano epachaꞌ caꞌan che ri chꞌul echiriꞌ cachꞌaj rucꞌyaꞌ. 27 Xuꞌan cꞌu waꞌ chaꞌ echiriꞌ riꞌoj oju iglesia cojopon chwach, oj jun chomi-laj iglesia lic jusucꞌ y na jinta cꞌana maccarikitaj che. 28 Jecꞌulaꞌ lic chirajawaxicche rachi e cucꞌut ri rutzil ucꞌuꞌx che ririxokil. Jelaꞌ pachaꞌ junok lic cuchajij ru-cuerpo, jecꞌuriꞌlaꞌ takal che rachi cuchajijri rixokil. Ma we juna achi cꞌax cunaꞌ ririxokil, e queꞌelawi cꞌax cunaꞌ rib, ma rachirucꞌ rixok, xa jun quiꞌanom. 29 Na jintajunok tzel caril rucuerpo; ri cuꞌano e cawaꞌchi utz y lic cuchajij chi utz. Jelaꞌ ri cuꞌanri Cristo che riglesia, lic cuchajij chi utz.30 Cuꞌan waꞌ chike ma riꞌoj oj ucuerpo.✡31 Jecꞌuwaꞌ ri cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Dios:Ruma cꞌu riꞌ, rachi echiriꞌ cacꞌuliꞌic,caresaj rib chiquij ruchu-ukawchaꞌ cajekiꞌ rucꞌ ri rixokily quicabichal cꞌu riꞌ quebuꞌana xa e jun

chwach ri Dios Gn. 2:24cachaꞌ. 32 Lic naj cumaj waꞌ wa cꞌutubalkꞌalajisam chike; pero cambiꞌij cꞌu riꞌin,waꞌ e jun cꞌambal naꞌoj puwi ri Cristo rucꞌriglesia. 33Yey e ne jun pixabanic che onojealak ri alak cꞌulanic. Rachi lic cꞌax chunaꞌari rixokil jelaꞌ pachaꞌ cꞌax cunaꞌ rib rire, yeyecꞌu rixok e lic chutakej ri rachijil.

6Pixabanic chique alcꞌoꞌal y chique quichu-

quikaw1 Ix alcꞌoꞌal, ruma ix cꞌo pukꞌab ri Kakaw,

lic chicojo quitzij richu-ikaw ma lic e usucꞌriꞌ. 2 Chupa Rutzij Upixab ri Dios ri nabetzij cuꞌan biꞌtisinic chique ri queꞌanaw re, ewaꞌ:Chalokꞌoj quikꞌij rachu-akaw,

3 chaꞌ jelaꞌ xaki catel pan chi utz cheronoje

y canajtir racꞌaslem wara cheruwachulew. Éx. 20:12

4 Ecꞌu ralak ri cꞌo alcꞌoꞌal alak, mapetisajalak coyowal ri alcꞌoꞌal alak; ri ꞌana alak echeqꞌuiyisaj alak rucꞌ sakil kꞌilonic y chep-ixabaj alak chaꞌ quebin chupa ri Kꞌijsak reri Kanimajawal.

Pixabanic chique ri e mocom y chique ri epatrón

5Yey ralak ri alak mocom, e lic cojo alakquitzij ri patrón alakwara che ruwachulew.Chacuna cꞌu alak chi utz rucꞌ jun sakil xiꞌinib pa animaꞌ alak y rucꞌ ronoje cꞌuꞌx alakpachaꞌ e canimaj alak ri Cristo rucꞌ ri chacalak. 6Na utz ta cꞌu riꞌ we juna mocom xewcachacun chi utz echiriꞌ catzutzuꞌx rumarupatrón chaꞌ jelaꞌ catacꞌabax ukꞌij. Ri ꞌanaalak e cꞌutu alak pakatzij wi alak aj chac reri Cristo. Chacuna cꞌu alak riꞌ rucꞌ ronojecꞌuꞌx alak chaꞌ jelaꞌ caꞌan alak janipa ri carajri Dios. 7 Ma ralak na xa ta alak umocomjuna achi; e uwariꞌche, ꞌana alak pachaꞌ eri Kanimajawal Jesucristo ri canimaj alakrucꞌ ri chac alak. Chacuna cꞌu alak riꞌ rucꞌronoje cꞌuꞌx alak. 8 Etaꞌam cꞌu alak cꞌo rajilucꞌaxel ri utz cakaꞌano y waꞌ e ri Cristocayaꞌw chikajujunal, tob cachacun jun rucꞌjuna patrón o xa pa re jun cachacun wi.

9Ecꞌu ralak ri alak patrón, ꞌana alak ri utzchique tak ri mocom alak ma e caraj riꞌ riDios che alak. Maxibij ne alak quipa rucꞌcꞌax. Cꞌuna chicꞌuꞌx alak, e ralak alak jelaꞌpachaꞌ rique, ma junam cucꞌ rique cꞌo alakpukꞌab ri Kanimajawal cꞌo chilaꞌ chicaj. Yeychwach Rire xa jun kawach konoje.✡

Kachapabej ri toꞌbal ke uyaꞌom ri Dios10 Qꞌuisbal cꞌu re, cambiꞌij che alak her-

manos, chukꞌubej ib alak chwach ri Kani-majawal Jesucristo rucꞌ runimal uchukꞌabRire. 11 ꞌAna cꞌu e alak che ronoje takri toꞌbal cuya ri Dios* che alak chaꞌ je-laꞌ cachꞌij alak uchukꞌab tak ri socosoꞌnicre ritzel winak. 12 Ma riꞌoj oj cꞌo pachꞌaꞌoj. Pero wa chꞌaꞌoj na e ta cucꞌticawex quekam culewal quipoklajil, e cucꞌtak itzelilaj uxlabixel e cꞌo xa pa tew, ri liccꞌo quichukꞌab re quetakan paquiwi tak ri ecꞌo pa kꞌekuꞌm wara che ruwachulew. Cucꞌtak rique ri kachꞌaꞌoj. 13 Ruma cꞌu waꞌ, lic

✡ 5:30 Gn. 2:23 ✡ 6:9 Ro. 2:11 * 6:11 “Ri toꞌbal cuya ri Dios”: Pa caxtila waꞌ cabiꞌx “la Armadura de Dios”che. Waꞌ e jun cꞌambal naꞌoj puwi ri toꞌbal cuya ri Dios chike. Waꞌ e pachaꞌ tak ri chapabal re juna soldado.

Page 296: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Efesios 6:14 293 Efesios 6:24chirajawaxic che alak chucꞌaꞌaj alak ronojetak ri toꞌbal ke cuya ri Dios, chaꞌ jelaꞌ cachꞌijalak uchukꞌab tak ri na utz taj cape pawiꞌalak. Y jecꞌulaꞌ, we xqꞌuis waꞌ wa chꞌaꞌojchiꞌij alak, cꞌa tiquil alak jusucꞌ.

14E uwariꞌche lic chukꞌubej ib alak chupari Kꞌijsak jelaꞌ pachaꞌ juna aj chac cucojrupas chaꞌ cuxim rupa chi utz. Cꞌola alakjusucꞌ y lic chajij alak ri binic silabic alakjelaꞌ pachaꞌ juna soldado chꞌukutal ruwaucꞌuꞌx rucꞌ jun chꞌichꞌ. 15 Xaki yijbaꞌ ibalak che utzijoxic ri Utzilaj Tzij re ri utzilchomal jelaꞌ pachaꞌ juna soldado xaki uco-jom ruxajab re cutoꞌbej ri rakan che takri quicꞌow wi. 16 Y chwi ronoje tak waꞌ,tiquila chi utz ri cubulibal cꞌuꞌx alak rucꞌ riDios, ma waꞌ che ralak e pachaꞌ ri juperajchꞌichꞌ rucꞌaꞌam juna soldado pukꞌab recuchup ri akꞌ cꞌo chutzaꞌm ri flechas cacꞌaklo che. Jecꞌulaꞌ ri cubulibal cꞌuꞌx ralak etoꞌbal e alak chaꞌ cachꞌij alak uchukꞌab takri cꞌakanic cuꞌan lo ritzel winak che alak.17 Tiquila alak chi utz chupa ri colobetajicyaꞌtal che alak jelaꞌ pachaꞌ juna soldadocucoj rucasco re chꞌukubal rujolom. Ychapabej alak chi utz Ruchꞌaꞌtem ri Dios,ma waꞌ e pachaꞌ juna espada yaꞌtal che alakruma ri Ruxlabixel ri Dios chaꞌ cachꞌoꞌjinalak chirij ritzel winak. 18 ꞌAna cꞌu alak orarchipakꞌij chichakꞌab. Lic tzꞌonoj alak che riDios e chirij janipa ri cubiꞌij ri Ruxlabixelche alak. Macos ne alak che uꞌanic orar;e xaki ꞌana alak orar paquiwi conoje ruti-namit ri Dios. 19 Cantzꞌonoj co che alakꞌana alak orar panuwi riꞌin chaꞌ ri Dios cuyanuchꞌaꞌtem y jecꞌulaꞌ na canxiꞌij ta cꞌanawib cantzijoj ri Utzilaj Tzij ukꞌalajisam riDios chikawach. 20 Ma intakom lo ruma riDios, in kꞌalajisay re riUtzilaj Tzij y rumanewaꞌ in cꞌo pa presoyil woꞌora. E uwariꞌchetzꞌonoj alak che ri Dios chaꞌ na canxiꞌij tacꞌana wib che ukꞌalajisaxic puwi Rire, ma etakal riꞌ chwe.

Ri Tíquico cucꞌam bi urason ri Pablo21 Ronoje tak ri nucꞌulumam y ri quin-

tajin che uꞌanic, cuꞌtzijoj pan ri Tíquicoche alak. Rire e jun utzilaj aj chac re riKanimajawal Jesucristo y na lokꞌ ta cꞌaxcanaꞌw re. 22 E uwariꞌche nutakom bi chilaꞌucꞌ alak chaꞌ quetaꞌmaj alak saꞌ ri kaꞌanomriꞌoj y jecꞌulaꞌ cuꞌnimarisaj pan cꞌuꞌx alak.

Ri Pablo cutzꞌonoj utzil chomal puwi rigle-sia cꞌo Éfeso

23 Cꞌulu alak ri utzil chomal, ri rutzilcꞌuꞌxaj y ri cubulibal cꞌuꞌxaj, ri petinakrucꞌ ri Kakaw Dios y rucꞌ ri KanimajawalJesucristo. 24 Cꞌulu cꞌu alak ri unimal rutzilucꞌuꞌx ri Kanimajawal Jesucristo, onojealak ri lic cꞌax canaꞌ alak Rire rucꞌ rutzilcꞌuꞌxaj na jinta uqꞌuisic. Amén.

Page 297: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Filipenses 1:1 294 Filipenses 1:22

Ri carta xutzꞌibaj ri Pabloche riglesia cꞌo FiliposRi Pablo cuya pan rutzil quiwach ri her-

manos e cꞌo Filipos1 Riꞌin in Pablo y ri Timoteo, ri oj aj

chac re ri Kanimajawal Jesucristo, cakatakbi wa carta che alak ri cꞌo alak chupa ritinamit Filipos. Cakatzꞌibaj cꞌu pan chealak, ri alak aj cꞌamalwach y alak aj chaquibe toꞌbel piglesia, junam ucꞌ onoje alak, ricojom alak rubiꞌ ri Kanimajawal Jesucristo.2 Cꞌulu cꞌu alak ri unimal rutzil cꞌuꞌxaj yri utzil chomal re ri Kakaw Dios y re riKanimajawal Jesucristo.

Tioxibal chwach ri Dios cuma ri hermanose cꞌo Filipos

3 Echiriꞌ cacꞌun alak chinucꞌuꞌx, lic quin-tioxin che ri Dios uma ralak. 4 Yey echiriꞌcanꞌan orar, xaki cantzꞌonoj che ri Diospawiꞌ onoje alak. Rucꞌ cꞌu quiꞌcotemal5 canꞌan waꞌ, ma lic junam chacuninak alakwucꞌ che utzijoxic ri Utzilaj Tzij e chwi lori nabe kꞌij echiriꞌ xya ib alak pukꞌab riCristo y cꞌa e catajin alak che uꞌanic wakꞌijora. 6 E ri Dios xjekow re ri utzilaj chacpa animaꞌ alak, yey lic cubul nucꞌuꞌx chewaꞌ: Ri Dios catajin che toꞌic alak chaꞌ cabinalak jusucꞌ chwach, yey Rire cutzꞌakatisajri chac ucꞌ alak cꞌa pa ri kꞌij echiriꞌ cacꞌuntanchi ri Kanimajawal Jesucristo. 7 Lic ubecꞌut canchꞌob waꞌ pawiꞌ onoje alak, ma xakicꞌo alak pa wanimaꞌ. Yey ralak lic intoꞌomalak rucꞌ ri chac uyaꞌom ri Dios chwe rumarunimal rutzil ucꞌuꞌx. Intoꞌom ne alak tobin cꞌo pa cárcel o echiriꞌ cankꞌalajisaj riUtzilaj Tzij chiquiwach ri e aj kꞌatal tzij ycanjiquibaꞌ cꞌu uwach lic katzij ri cankꞌala-jisaj. 8 Ri Dios retaꞌam, pakatzij wi riꞌinlic cꞌax cannaꞌ onoje alak. Yey wa cannaꞌpa ri wanimaꞌ che alak, e ri KanimajawalJesucristo yaꞌyom chwe.

9 Cantzꞌonoj cꞌu che ri Dios pawiꞌ alakchaꞌ canimar más ri rutzil cꞌuꞌx alak y rinaꞌoj alak 10 chaꞌ jelaꞌ quetaꞌmaj alak saꞌri lic takal che ri binic silabic alak. Binacꞌu alak jusucꞌ chaꞌ echiriꞌ cacꞌun tanchiri Cristo na jinta mac carikitaj che alak.

11Ruma cꞌu ri Kanimajawal Jesucristo quil-itaj ri jusucꞌ binic silabic alak, yey echiriꞌquilitaj waꞌ cuma ri ticawex, rique caquiyacukꞌij ri Dios y caquibixoj rubiꞌ.

Ri cꞌax xicꞌow wi ri Pablo lic cꞌo xutikoj12Hermanos, lic cuaj quetaꞌmaj alak waꞌ:

Ronoje tak ri cꞌax wicꞌowibem lic cꞌo xu-tikoj ma rucꞌ waꞌ xeꞌec utzijoxic ri Utzi-laj Tzij chiquiwach ri ticawex. 13 Utz nexuꞌano, ma woꞌora ri soldados re ri nimalajaj kꞌatal tzij junam cucꞌ ri jujun chic e cꞌowara, conoje xquetaꞌmaj in cꞌo pa cárcelruma cantzijoj rubiꞌ ri Cristo. 14 Y naxew ta waꞌ, ma ruma ri uꞌanom ri Dioswucꞌ wara pa cárcel, e qꞌui ri hermanos licxquijiquibaꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ ri Kanimajawalyey más ne xmikꞌ quicꞌuꞌx che utzijoxic riUtzilaj Tzij re ri Dios y na caquixiꞌij ta cꞌanaquib caquiꞌan waꞌ. 15 Caquiꞌan cꞌu riꞌ waꞌrucꞌ ronoje quicꞌuꞌx, noꞌj e cꞌo jujun chiccaquitzijoj rubiꞌ ri Cristo xew chaꞌ caquiꞌannim che quib chinuwach riꞌin ruma cꞌaxquicꞌuꞌx chwij. 16 Yey quetzijon puwi riCristo na rucꞌ ta rutzil quicꞌuꞌx, xa e reyacbal quikꞌij. Ma chiquiwach rique rucꞌri caquiꞌano, caquiya más bis chwe puwiri cꞌax in cꞌo wi pa wa cárcel. 17 Pero rijujun chic quetzijon ruma ri rutzil quicꞌuꞌxchwe, ma quetaꞌam riꞌin in cojom ruma riDios re cankꞌalajisaj ri Utzilaj Tzij. 18 ¿Saꞌcꞌu ri cambiꞌij che waꞌ? Chinuwach riꞌin, rilic chirajawaxic wi e catzijox ri Utzilaj Tzij,tob ri quetzijon re caquiꞌan rucꞌ sakil rutzilcꞌuꞌxaj o xa pa que rique. Ecꞌu ri lic xakicuya quiꞌcotemal chwe e ri catzijox rubiꞌ riCristo.

Ri Pablo na cuxiꞌij ta rib chwach ri camic19Na quicꞌow ta cꞌu ri nuquiꞌcotemal, ma

wetaꞌam quinel pan chupa ronoje ri quin-tajin che ricꞌowibexic ruma ri oraciones ealak panuwiꞌ y ruma rutoꞌbal ri Ruxlabixelri Kanimajawal Jesucristo wucꞌ. 20 Ma rilic canrayij y nucubam pan nucꞌuꞌx che,e waꞌ: Che ronoje ri canꞌan chwach riDios na jinta cꞌana cuya qꞌuix chwe. E liccubul nucꞌuꞌx che, jelaꞌ pachaꞌ ri uꞌanomlok, e janipa ri canꞌano cucꞌam lo yacbalukꞌij ri Cristo, tob quincꞌasiꞌic o quincamic.21 Ma ri nucꞌaslem riꞌin e re yacbal ukꞌijri Cristo; yey we xincamic, más ne lic cꞌocutikoj chwe. 22 Pero we ri nucꞌaslem cꞌa

Page 298: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Filipenses 1:23 295 Filipenses 2:15catoꞌb che ruchac ri Kakaw, na canrik tacꞌu riꞌ pachique ri más utz. 23 Lic cꞌayewcꞌu chwe ruchaꞌic ri más utz. E riꞌin cuajquincamic chaꞌ quineꞌcꞌola rucꞌ ri Cristo,ma ewaꞌ ri más utz chinuwach riꞌin. 24Peroche ralak e más cꞌo cutikoj we cꞌa in cꞌoche ruwachulew. 25Nujiquibam cꞌu uwachwaꞌ, riꞌin wetaꞌam cꞌamajaꞌ quincamic yeyquincꞌojiꞌ na ucꞌ alak chaꞌ cantoꞌ alak cheunimarisaxic ri cubulibal cꞌuꞌx alak y riquiꞌcotemal alak rucꞌ ri Cristo. 26 Jecꞌulaꞌlic caquiꞌcot alak y catioxin alak che riKanimajawal Jesucristo ruma in cꞌo tanchiucꞌ alak.

Ri binic silabic takal chique ri quicojom riUtzilaj Tzij

27 Chajij cꞌu ib alak chaꞌ ri binic silabicalak e pachaꞌ ri takal chique ri quicojom riUtzilaj Tzij re ri Cristo. Jecꞌulaꞌ, tob na injinta riꞌin chixoꞌl alak o tob ne quinoponucꞌ alak, ri lic cuaj canto e lic chukꞌubemib alak y xa jun cꞌuꞌx alak chwach ri Dios,yey lic junam caya ib alak che ukꞌalajisaxicri Utzilaj Tzij cojom alak. 28Maxiꞌij ne cꞌanaib alak chiquiwach ri quechꞌoꞌjin chiꞌij alak,ma waꞌ e jun cꞌutubal chique e ri Dioscusach na quiwach rique; pero che ralak ejun cꞌutubal xaki utz quel pan alak rucꞌ, mae ri Dios cacoloben e alak. 29Ma yaꞌtal cheralak ri cacoj alak utzij ri Cristo, y na xew talaꞌ, ma yaꞌtal ne ri catij alak cꞌax ruma alakre Rire. 30 Junamcꞌu ri kicꞌowibem,ma ilomalak ri cꞌax wicꞌowibem riꞌin pa ruchac riKakaw, y woꞌora xta alak cꞌa e ne cꞌaxcꞌobicin cꞌo wi.

2Ri Dios xuyac ukꞌij ri Jesús ma Rire xuꞌan

chꞌutiꞌn che rib1 Ruma cꞌu cꞌo alak pukꞌab ri Cristo, lic

nimarinak chi cꞌuꞌx alak y bochiꞌim chicꞌuꞌx alak rucꞌ ri rutzil ucꞌuꞌx Rire. Ecꞌu riRuxlabixel ri Dios cꞌo ucꞌ alak y uꞌanom chixa jun che alak, yey cꞌulum chi cꞌu alak rirelej ucꞌuꞌx y ri cꞌaxnaꞌbal ucꞌuꞌx ri Cristo.2 E uwariꞌche tzꞌakatisaj co alak uwach rinuquiꞌcotemal rucꞌ waꞌ: Chuꞌana xa juncꞌuꞌx alak, xa jun ri rutzil cꞌuꞌx alak y xa junri naꞌoj alak chiwach alak. 3 Macꞌo maꞌanalak xew re cacꞌojiꞌ máswach alak chiquiwari jujun chic o re yacbal kꞌij alak. Ri lic usucꞌe ꞌana alak chꞌutiꞌn che ib alak rucꞌ ri caꞌanalak y yaca alak quikꞌij ri jujun chic. 4 Na

utz ta cꞌu riꞌ we cꞌo junok e xew cutzucuj riutz chiribil rib, ma ri lic chirajawaxic wi ecutzucuj ri utz chique ri nicꞌaj chic.

5 E chuꞌana ri cꞌuꞌx alak jelaꞌ pachaꞌrucꞌuꞌx ri Kanimajawal Jesucristo.6Rire na xuꞌan ta nim che rib;tob ne lic junam uwach rucꞌ ri Dios,na xuchꞌoꞌjij ta ri takal che.7 Tob lic cꞌo uwach, xuya can ranimaꞌ ri

takal che;xuꞌan pachaꞌ aj chac che rib chaꞌ quebutoꞌ

tak ri ticawex.Xuꞌan cꞌu ticawex.8 Echiriꞌ junam chi uwach cucꞌ ri ticawex,xuꞌan chꞌutiꞌn che rib.Lic cꞌut xucoj utzij ri Dios, ma xuya rib pa

camic.Yey wa camic lic qꞌuixbal uwach,ma xcamisax chwa cruz pachaꞌ junok lic aj

mac.9Ruma cꞌu wa xuꞌan ri Jesús,ri Dios e más xuyac ukꞌij Rire chiquiwa

conoje ri lic cꞌo quiwach.Xuya cꞌu che ri Jesús cakabiꞌij “Kanima-

jawal” che,ma rubiꞌ Rire e más cꞌo uwach chwa ronoje

tak ri biꞌaj.10 Chwach cꞌu ri Kanimajawal Jesucristocaquixucubaꞌ quib conoje ri e cꞌo chilaꞌ

chicaj,ri e cꞌo che ruwachulew y ri e cꞌo chuxeꞌ

ulew.11 Y conoje cꞌut caquibiꞌij “ri Jesucristo e

Rajawal ronoje ri cꞌolic”,y caquibiꞌij cꞌu waꞌ re yacbal ukꞌij ri Kakaw

Dios.Kakꞌalajisaj ri Kꞌijsak rucꞌ ri kabinic kasil-

abic12 Ecꞌu ralak, ri lic cꞌax cannaꞌ alak, chwi

petinak lok, lic takem alak ri cꞌutunic reri Utzilaj Tzij; ꞌana cꞌu alak waꞌ na xewta echiriꞌ in cꞌo ucꞌ alak, ma e más chira-jawaxic catakej alakwaꞌwoꞌora echiriꞌ na injinta ucꞌ alak. Rucꞌ cꞌu xiꞌin ib alak chwachri Dios, e lic kꞌalajisaj alak ri colobetajic alakrucꞌ ri binic silabic alak. 13Ma e ri Dios cuyache alak cacha cꞌuꞌx alak che uꞌanic ri utzchwach y e Rire ri catoꞌw e alak che uꞌanicri caraj Rire.

14 Janipa ri caꞌan alak, maꞌan alak rucꞌ yajo rucꞌ chꞌaꞌoj 15 chaꞌ jelaꞌ lic jusucꞌ ri binicsilabic alak chwach ri Dios y jecꞌulaꞌ na jintacꞌo catzꞌakaw chiꞌ alak y cakꞌalajin cꞌu riꞌalak sakil ralcꞌoꞌal ri Dios, ma lic alak junwi

Page 299: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Filipenses 2:16 296 Filipenses 3:5chiquixoꞌl tak ri winak na e ta jusucꞌ yeyitzel quicꞌuꞌx. Jecꞌulaꞌ riꞌ, cuꞌan alak pachaꞌtak ri chꞌumil lic quewon pa ri kꞌekuꞌmalilre ruwachulew 16 echiriꞌ cakꞌalajisaj alakri Kꞌijsak cuya cꞌaslemal. Jecꞌulaꞌ echiriꞌcacꞌun tanchi ri Cristo, riꞌin cannaꞌ junquiꞌ-cotemal na jinta cꞌo wi, ma lic cꞌo xutikojri nubinic y ri nuchac ucꞌ alak. 17 Ecꞌuriꞌin na cambisoj taj tob ne quincamisaxicy caturuw cꞌu ri nuquicꞌ pachaꞌ juna kasaꞌnchwach ri Dios, ma waꞌ e cutzꞌakatisaj rikasaꞌn re ri binic silabic alak yaꞌom chi alakpukꞌab ri Dios ruma ri cubulibal cꞌuꞌx alakrucꞌ. Lic cꞌut quinquiꞌcot uma onoje alakma lic yaꞌom ib alak che ulokꞌnimaxic riKanimajawal. 18 Y jecꞌulaꞌ cuaj caquiꞌcotonoje ralak wucꞌ.

Ri coponibal queb raj chac ri Dios chilaꞌFilipos

19 We e caraj riꞌ ri Kanimajawal Jesu-cristo, cantak bi tan ri Timoteo re queꞌrilaalak y jecꞌulaꞌ ri wanimaꞌ caquiꞌcotic echiriꞌrire cucꞌam lo rason alak. 20 Na jinta chicꞌu junok lic junam rucꞌuꞌx wucꞌ pachaꞌ riTimoteo,ma rire lic uyaꞌomucꞌuꞌx che alak.21 Ma e tak ri ticawex xew caquitzucuj ricacaj rique y na e ta queboc il che ri carajri Kanimajawal Jesucristo. 22 Ilom chi cꞌualak ri utzilaj chac uꞌanom ri Timoteo, malic inutoꞌom che utzijoxic ri Utzilaj Tzij.Rire uꞌanom pachaꞌ nucꞌajol ma chacuni-nak wucꞌ jelaꞌ pachaꞌ cuꞌan juna ala rucꞌrukaw. 23 Ecꞌu uwariꞌche lic cuaj cantak biri Timoteo ucꞌ alak, we xkꞌalajin na saꞌ ricaꞌan chwe wara, we quinel bi o quincanajpa cárcel. 24Yey cubul ne nucꞌuꞌx quiꞌnwilatanwach alak, we e caraj riꞌ ri Kanimajawal.

25 Canchꞌob cꞌut lic chirajawaxic cantaktanchi ubi ucꞌ alak ri hermano Epafrodito,ri xtak lo alak wucꞌ re quinutoꞌ che takri cajawax chwe. Rire junam chacuninakwucꞌ y junam katijom cꞌax pa ruchac riDios. 26 Rire lic caraj chic caril wach onojealak, ma xretaꞌmaj tom chi alak echiriꞌlic xuchap yabil. Lic cꞌu cubisoj waꞌ, malaj paxinak cꞌuꞌx alak che ri xucꞌulumaj.27Pakatzij wi rire xuchap yabil, xa jubikꞌ chi

xraj laj xcamic, pero ruma cꞌu ri cꞌaxnaꞌbalucꞌuꞌx ri Dios na xopon ta chupa ri camic.Jecꞌulaꞌ ri Dios xutoꞌo yey lic xinutoꞌ neriꞌin, ma we ta e laꞌ xcam na, riꞌ lic curik ribri nubis. 28 Ruma cꞌu waꞌ lic cuaj cantak bitan ri Epafrodito ucꞌ alak chaꞌ jelaꞌ caquiꞌ-cot alak che echiriꞌ quil tanchi alak uwach.Y ruma cꞌu wa quiꞌcotemal alak, capactaj rinubis riꞌin che alak. 29Wexopon tanchi rireucꞌ alak, cꞌulu alak rucꞌ quiꞌcotemal chuparubiꞌ ri Cristo. Lic tacꞌabaꞌ alak ukꞌij, mae takal riꞌ chique conoje ri e jelaꞌ pachaꞌrire. 30Ma rire laj xcamic ruma ri cachacunchupa ruchac ri Cristo; xuya cꞌu ranimaꞌcucꞌulumaj waꞌ chaꞌ quinutoꞌ riꞌin wara.Y jecꞌulaꞌ, rire lic xoluꞌana pacꞌaxel ralakjanipa ri cajawax chwe riꞌin.

3Ri lic chirajawaxic wi e cacubiꞌ kacꞌuꞌx rucꞌ

ri Cristo1 Ecꞌu woꞌora hermanos, chwi ronoje tak

ri cacꞌulumaj alak, lic quiꞌcota alak rucꞌri Kanimajawal. Riꞌin na quincos ta cheubiꞌxiquil tanchic janipa ri nutzꞌibam chipan che alak, ma waꞌ lic chirajawaxic chealak.

2 Cambiꞌij cꞌu riꞌ: Lic chajij ib alakchiquiwach ri winak itzel quicꞌuꞌx, ri licna e ta sakil aj chaquib, ri xa pa querique caquibiꞌij chirajawaxic chique conojerachijab cakꞌat ri culewal chaꞌ cacoj ri re-talil re circuncisión chique.* Ma chiqui-wach rique, xew ri quicojom waꞌ takalchique e utinamit ri Dios. 3 Pero pakatzijwi rutinamit ri Dios e riꞌoj,† ma riꞌojcakalokꞌnimaj ukꞌij ri Dios pa sakil wi rumari Ruxlabixel Rire. Ri kaquiꞌcotemal e rumari uꞌanom ri Kanimajawal Jesucristo kucꞌyey cubul kacꞌuꞌx rucꞌ Rire, na rucꞌ ta rikaꞌanom riꞌoj y na rucꞌ ta ri retalil cacoj cheri kacuerpo.

4 We ta e laꞌ cuaj canyac nukꞌij rumatak waꞌ, takal riꞌ chwe, ma na jinta junokchique ri e aj judiꞌab uꞌanom más chinuwariꞌin. 5 Ma xcoj ri retalil re circuncisiónchwe echiriꞌ xinqꞌuis wajxakib kꞌij walaxic.Yey in cuqꞌuil ri e aj Israel ma nupetebem

* 3:2 “Circuncisión”: Ri caquiꞌan raj judiꞌab echiriꞌ juna ralco ala cuqꞌuis wajxakib kꞌij ralaxic, e cakꞌat rutzꞌuꞌmalilruwi ri rulewal, cꞌutubal re e jun chique rutinamit ri Dios. Yey jujun chique raj judiꞌab quicojom rubiꞌ ri Cristo caquibiꞌijchirajawaxic cacoj wa retalil re circuncisión chique ri creyentes na e ta aj Israel, tob e nimaꞌk chic. Pero ri Pablo cubiꞌijna chirajawaxic ta waꞌ. † 3:3 “Rutinamit ri Dios e riꞌoj”: Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “riꞌoj oj re ri circuncisión”.

Page 300: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Filipenses 3:6 297 Filipenses 4:1lo chique ri e ralcꞌoꞌal can ri Benjamín,rucꞌajol ri Israel. Riꞌin, in jelaꞌ pachaꞌ rinuchu-nukaw, lic in aj hebreo chiwalaxic.‡Yey ruma in jun chique ri fariseos, lic xinocil che tak ri takanic que raj judiꞌab. 6 Rumacꞌu xinya nucꞌuꞌx che waꞌ, lic xinwesajkꞌij che usachic quiwach ri quicojom rubiꞌri Cristo. Lic xintakej ri takanic que rajjudiꞌab y chwa cꞌu riꞌ waꞌ, na jinta junokcatzꞌakaw nuchiꞌ.

7 Echiriꞌ cꞌamajaꞌ cancoj rubiꞌ ri Cristo,xinchꞌobo e ronoje tak waꞌ e re yacbalnukꞌij chwach ri Dios; noꞌj woꞌora canmajusucꞌ na e ta uꞌanom riꞌ, ma na ruma tawaꞌ xinwetaꞌmaj uwach ri Cristo. 8 Y naxew tane laꞌ, ma chinuwach riꞌin, ronoje ricanꞌano o ronoje ri cꞌo wucꞌ, na jinta cꞌanauwach chwa ri retaꞌmaxic uwach ri CristoJesús, ri Wajawal, ma Rire na jinta cꞌanacajunimax wi. Ruma cꞌu ri Jesús, xinyacan ranimaꞌ ronoje; e tak ri cꞌo wucꞌ xae chi pachaꞌ rakꞌes chinuwach riꞌin, ma elic nuyaꞌom wib che retaꞌmaxic uwach riCristo 9 y jecꞌulaꞌ in uꞌanom xa jun rucꞌRire. Y na e ta cꞌu canꞌan jusucꞌ che wibruma ri lic nutakem ri takanic re ri Moisés;ma xew ri Dios caꞌanaw jusucꞌ chwe, yeywaꞌ e ruma ri cubulibal nucꞌuꞌx rucꞌ riCristo. 10Ecꞌu ri lic cuaj riꞌin e canwetaꞌmajmás uwach ri Cristo. Yey cuaj cacꞌojiꞌruchukꞌab Rire wucꞌ, jelaꞌ pachaꞌ ri xucꞌutuechiriꞌ xuchꞌij uchukꞌab ri camic y xcꞌastajlo chiquixoꞌl ri ecaminak. Yey na jintacꞌo cubiꞌij nucꞌuꞌx che tob ne cantij cꞌaxy quincamisaxic jelaꞌ pachaꞌ xꞌan che Rireechiriꞌ xuya rib pa camic. 11 Ronoje cꞌuri canꞌano e ruma lic cacha nucꞌuꞌx checayaꞌtaj chwe ri cꞌaslemal na jinta utakexicechiriꞌ ri Dios quinucꞌastajisaj lo chiquixoꞌlri ecaminak.

Kayaꞌa kib che uꞌanic janipa ri caraj ri Dioschike

12 Na e ta cꞌu cambiꞌij riꞌ nurikom chironoje waꞌ y na jinta chi cꞌana cajawax cheri nubinic nusilabic chwach ri Dios. Na eta riꞌ. Ma e pachaꞌ cꞌa quintajin pan chi beyey e lic cantij ukꞌij quinopon che ronoje rixraj ri Kanimajawal Jesucristo chwe echiriꞌxinusiqꞌuij. 13 Hermanos, riꞌin na cambiꞌij

taj we nuchꞌijom chi uꞌanic ronoje ri carajri Dios chwe. Ecꞌu ri canꞌano e canya ronojenuchukꞌab chaꞌ e quinel pan rucꞌ ri cꞌa cꞌochinuwach y na e ta chi canchꞌob rakanpuwi ri icꞌowinak chic. 14 Jecꞌuriꞌlaꞌ licjusucꞌ quinꞌec cꞌa pa cuꞌqꞌuisa wi ri nubekꞌatital chinuwach, chaꞌ jelaꞌ cancꞌul richomilaj sipanic, ri ubiꞌtisim ri Dios chike riojusiqꞌuim chaꞌ cojeꞌcꞌola rucꞌ chilaꞌ chicajruma oj re ri Jesucristo.

15Konoje cꞌu ri lic oj tiquil chi utz chupari Kꞌijsak, e lic ube riꞌ we jelaꞌ ri kanaꞌoj.Yey we cꞌo junok chixoꞌlibal alak junwiri cuchꞌobo, e ri Dios cakꞌalajisan che weutz o na utz ta ri cuchꞌobo. 16 Pero rilic chirajawaxic chike e cakaꞌan ronoje riucꞌutum chi ri Dios chikawach.

17 Hermanos, ꞌana che ri binic alakpachaꞌ ri nubinic riꞌin. Yey e chetakej alakri caquiꞌan jelaꞌ pachaꞌ ri kacꞌutum riꞌoj.18Ma e qꞌui ri na caquiꞌan ta waꞌ. Uqꞌuiyallaj in chꞌaꞌtinak chi ucꞌ alak paquiwi rique,y rucꞌ okꞌej cambiꞌij tanchic: Lic kꞌalajruma ri quibinic quisilabic, rique e aj ret-zelal cꞌuꞌx chirij ri Utzilaj Tzij puwi ru-camic ri Cristo chwa ri cruz. 19 Coponna cꞌu ri kꞌij echiriꞌ casach na quiwach,ma ri quidios rique e tak ri rayibal reri quitiꞌjil.§ Caquiꞌan ne nim che quibruma tak ri caquiꞌano tob waꞌ lic qꞌuixbaluwach, yey lic caquiya quinaꞌoj che tak rixa re ruwachulew. 20 Noꞌj cꞌu ri katinamitriꞌoj e ri cꞌo chilaꞌ chicaj, pa koyeꞌem wicape ri Kacolobenel, ri Kanimajawal Jesu-cristo. 21 Y echiriꞌ cacꞌun Rire, cujalcꞌatijna kawach riꞌoj. Jecꞌuriꞌlaꞌ ri kacuerpo, tobna jinta ukꞌij woꞌora, cuꞌana jelaꞌ pachaꞌrunimal uchomalil rucuerpo Rire echiriꞌxcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak. Jelaꞌcuꞌana Rire rucꞌ ri chukꞌab yaꞌtal che chaꞌcuchꞌij uchukꞌab ronoje tak ri cꞌolic.

41 Ecꞌu uwariꞌche hermanos, lic jiquibaꞌ

cꞌuꞌx alak chirij ri Kanimajawal. Riꞌin liccꞌax cannaꞌ alak y lic cuaj canwil tanchiwach alak, ma ralak e alak nuquiꞌcotemaly alak ri tojbal re ri nuchac. Lic cꞌo alak pawanimaꞌ.

‡ 3:5 Ri Pablo e cuqꞌuil ri e aj judiꞌab caquirik ri chꞌaꞌtem hebreo y xqꞌuiy cucꞌ ri lic quitakem ri cojobal que can ricatiꞌ-quimam. Noꞌj e cꞌo jujun chic e aj judiꞌab na caquirik ta ri chꞌaꞌtem hebreo, ma ri quichꞌaꞌtem e ri griego, yeyquitakem jujun che tak ri cojobal que raj griego. § 3:19 “Ri rayibal re ri quitiꞌjil”: Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “riquidios rique e ri quipa”.

Page 301: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Filipenses 4:2 298 Filipenses 4:23Chirajawaxic cakayijbaꞌ chikawach tak ri

chꞌaꞌoj cꞌo chikaxoꞌl2Lic cꞌu cantzꞌonoj co chique ri hermana

Evodia y ri hermana Síntique chuꞌana xajun quicꞌuꞌx chiquiwach, jelaꞌ pachaꞌ ritakal chique ri e ralcꞌoꞌal ri Kakaw. 3 Ecꞌuriꞌat, ri at sakil wachbiꞌil chupa ruchac riKakaw, cantzꞌonoj co chawe: Lic chebatoꞌowaꞌ wiꞌxokib chaꞌ quecꞌojiꞌ chi utzil chomalchiquiwach. Ma rique lic xquiya quib pacꞌax junamwucꞌ riꞌin che utzijoxic ri UtzilajTzij; lic xinquitoꞌo, junam rucꞌ ri Clementey ri jujun chic wachbiꞌil, ri cꞌo chi ri quibiꞌchupa ri libro pa tzꞌibital wi china tak ri cꞌoquicꞌaslemal rucꞌ ri Dios.

Qꞌuisbal pixabanic puwi ri utzil chomalcuya ri Dios

4 Hermanos, lic xaki quiꞌcota alak rucꞌri Kanimajawal. Cambiꞌij julaj chic: ¡Licquiꞌcota alak! 5Cꞌutu alak ri relej cꞌuꞌx alakchique conoje ri ticawex chaꞌ jelaꞌ riquecaquil waꞌ che ralak. Ri Kanimajawal xanakaj chi cꞌo lo wi. 6 Lic macꞌo mutokꞌ cꞌuꞌxalak; ri ꞌana alak e lic chꞌaꞌta alak rucꞌ riDios puwi ronoje. Tzꞌonoj cꞌu alak che Rirejanipa tak ri cajawax che alak yey micꞌowchicꞌuꞌx alak catioxij alak che ri Dios ronojeri uyaꞌom che alak. 7 We caꞌan cꞌu alaktak waꞌ, ri Dios cuya ri utzil uchomalil paanimaꞌ alak chaꞌ na capax ta cꞌuꞌx alak yna casach ta naꞌoj alak ruma cubul cꞌuꞌxalak rucꞌ ri Kanimajawal Jesucristo. Ecꞌuwaꞌ wa utzil chomal na caquimaj ta usucꞌri ticawex.

8Qꞌuisbal cꞌu re, canya wa pixabanic chealak hermanos: Lic yaꞌa ib alak che uchꞌo-bic puwi tak waꞌ: ri lic katzij, ri lic cꞌo ukꞌij,ri lic jusucꞌ, ri na jinta cꞌana chꞌul che, ri liccꞌo uchomalil, ri lic utz chiquiwach conojeri ticawex; janipa tak cꞌu ri utz y ri takal checayac ukꞌij, puwi tak waꞌ cꞌola wi ri naꞌojalak. 9 Ecꞌu ꞌana alak janipa ri nucꞌutumchiwach alak, waꞌ e ri majom alak, ri tomalak y ri ilom alak chwe. Jecꞌulaꞌ, ri Dios, riaj yaꞌl utzil chomalil, cacꞌojiꞌ ucꞌ alak.

Ri Pablo catioxin che riglesia cꞌo Filipos10 Lic quinquiꞌcotic y quintioxin che ri

Kakaw ma xcꞌut alak jumul chic ri rutzilcꞌuꞌx alak rucꞌ ri kasaꞌn xtak lo alak chwe.Wetaꞌam xaki in cꞌo chicꞌuꞌx alak, pero cꞌae tanchi waꞌ xrik alak suꞌanic quintoꞌ alak.11 Cambiꞌij cꞌu waꞌ na e ta ruma lic cꞌo

cajawax chwe, na e ta riꞌ. Ma riꞌin licucꞌamom chi rib chwe quinquiꞌcotic tobsaꞌ ri in cꞌo wi. 12 Quinquiꞌcotic tob najintawucꞌ ri cajawax chwe o echiriꞌ quicꞌowne uwiꞌ tak ri cꞌo wucꞌ. Lic numajom riquinquiꞌcot chupa ronoje tak ri quinicꞌowwi, tob curik rib saꞌ ri cantijo o cantijnumic, tob cꞌo ronoje ri cajawax chwe otob na jintaj. 13 Quinel cꞌu pan chi utz cheronoje ri quinicꞌow chupa, ma e ri Cristocayaꞌw nuchukꞌab. 14 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, licutz ri xꞌan alak, ma ri toꞌbal e alak lic xurikuchac chwe pa ri cꞌaxcꞌobic in cꞌo wi.

15 Etaꞌam chi alak, ri nabe laj xinopon pari luwar reMacedonia chaꞌ cantzijoj ri Utzi-laj Tzij, na jinta juna chic iglesia xtoꞌw werucꞌ kasaꞌn, xew ralak. Ma echiriꞌ xinel biMacedonia, ralak xya bi alak kasaꞌn chwe,toꞌbal we che ri chac canꞌano. 16 Y na xewta waꞌ. Ma echiriꞌ cꞌa in cꞌoMacedonia pa ritinamit Tesalónica, na xa ta julaj xintoꞌ alakrucꞌ ri cajawax chwe. 17 Na cambiꞌij ta waꞌchaꞌ caya alak más kasaꞌn chwe, ma ri liccuaj riꞌin e lic caqꞌuiyar uwach ri cacꞌul alakche ri Dios ruma tak ri utzilaj chac caꞌanalak chwach. 18 Ma ri sipanic xtak lo alakchwe rucꞌ ri Epafrodito e pachaꞌ jun kasaꞌnlic quiꞌ ruxlab chwach ri Dios, yey ri Dioslic caquiꞌcot che waꞌ. Rucꞌ cꞌu ri nucꞌulumche alak, cꞌo chi ri cajawax chwe y quicꞌowne uwiꞌ. 19 Ecꞌu ri nu Dios e cayaꞌw naronoje tak ri cajawax che alak, ma saꞌchiri chomilaj beyomalil cꞌo rucꞌ Rire; yeycuya cꞌu waꞌ chike ri oj re ri Cristo Jesús.20 Kayaca cꞌu ukꞌij ri Kakaw Dios wakꞌij oray chikawach apanok na jinta chi utakexic.Amén.

Qꞌuisbal uchꞌaꞌtem ri Pablo che riglesia cꞌoFilipos

21 Yaꞌa pan alak rutzil quiwach conoje riquicojom rubiꞌ ri Cristo Jesús e cꞌo chilaꞌFilipos. Caquiya pan rutzil wach alak rihermanos e cꞌo wucꞌ 22 junam cucꞌ conojeri hermanos e cꞌo wara Roma. Yey rihermanos quechacun pa ri palacio re rinimalaj takanel re Roma, rique lic caquiyapan rutzil wach alak. 23 Cꞌola cꞌu pa animaꞌonoje alak ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Kani-majawal Jesucristo. Amén.

Page 302: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Colosenses 1:1 299 Colosenses 1:23

Ri carta xutzꞌibaj ri Pabloche riglesia cꞌo ColosasRi Pablo cuya pan rutzil quiwach ri her-

manos e cꞌo Colosas1 Riꞌin in Pablo in takoꞌn re ri Kanima-

jawal Jesucristo; e ri Dios intakayom re mae xraj riꞌ chwe. Junam rucꞌ ri hermanoTimoteo, 2 cakatak bi wa carta che alak ricꞌo alak pa ri tinamit Colosas, ri cꞌo alakpukꞌab ri Cristo y tiquil alak chi utz chuparubiꞌ. Cꞌulu cꞌu alak ri unimal rutzil cꞌuꞌxajy ri utzil chomal re ri Kakaw Dios y re riKanimajawal Jesucristo.

Ri Pablo cuꞌan orar paquiwi ri hermanos ecꞌo Colosas

3 Echiriꞌ cakaꞌan orar pawiꞌ alak, xakicojtioxin cꞌu chwach ri Dios, Rukaw ri Kan-imajawal Jesucristo. 4Ma riꞌoj katom puwiri cubulibal cꞌuꞌx alak rucꞌ ri KanimajawalJesucristo y puwi ri rutzil cꞌuꞌx alak cucꞌconoje ri quicojom rubiꞌ. 5 Jecꞌulaꞌ ꞌanomalak ma ralak e cubam pan cꞌuꞌx alak cheucꞌulic ri ucꞌolom ri Dios che alak chilaꞌchicaj; yey waꞌ etaꞌam alak ruma ri sakilUtzilaj Tzij tom chi alak. 6Ecꞌu waꞌ wa Utzi-laj Tzij xtzijox che alak, e catajin utzijoxicche ronoje ruwachulew. Yey qꞌuiyarinakquiwach ri quecojow re y lic cꞌo cutikojche ri quibinic quisilabic tak ri ticawex.Y jelaꞌ uꞌanom chixoꞌlibal ralak chwi loechiriꞌ xta alak puwi ri unimal rutzil ucꞌuꞌxri Dios y xcꞌul alak waꞌ pakatzij wi. 7 Jelaꞌrutzijoxic xuꞌan ri Epafras che alak. Rire ejun kachbiꞌil na lokꞌ ta cꞌax canaꞌw re yey ejun utzilaj aj chac re ri Cristo cꞌo chiwachalak. 8 Rire utzijom chike puwi ri rutzilcꞌuꞌx alak, ri uyaꞌom ri Ruxlabixel ri Dios paanimaꞌ alak.

9 Ecꞌu uwariꞌche, chwi lo echiriꞌ xkatawaꞌ, e laꞌ na oj uxlaninak ta che cakaꞌanorar pawiꞌ alak chaꞌ ri Dios cukꞌalajisaj chealak janipa ri caraj Rire caꞌan alak y chaꞌcamaj alak usucꞌ ronoje tak ri sakil naꞌojpetinak rucꞌ ri Ruxlabixel. 10 Y jecꞌulaꞌcabin alak jusucꞌ pachaꞌ ri takal chique rie ralcꞌoꞌal ri Dios y caꞌan cꞌu alak janipa ricaraj ri Dios chaꞌ cꞌo cutikoj ri utzilaj chaccaꞌan alak y jelaꞌ cacꞌojiꞌ más naꞌoj alak cheretaꞌmaxic uwach ri Dios. 11 Cakatzꞌonoj

cꞌu che ri Dios chuyaꞌa chukꞌab alak echirij runimal uchukꞌab Rire chaꞌ cachꞌijalak uchukꞌab ri quicꞌowibej alak rucꞌ uni-mal cꞌuꞌxaj y chaꞌ rucꞌ unimal quiꞌcotemal12 catioxin cꞌu alak chwach ri Kakaw, ma eRire xꞌanaw chike riꞌoj utz cakacꞌul janiparubiꞌtisim chique rutinamit e cꞌo pa ri Kꞌi-jsak. 13 Ri Dios xojresaj chupa ruchukꞌab rikꞌekuꞌmalil y xojukꞌatisaj chupa rutakanicRucꞌajol, ri lic cꞌax cunaꞌo. 14 Rucꞌ cꞌu riꞌ riCristo cꞌo kacolobetajic y cꞌo cuybal kamacruma ruquiqꞌuel xturuwic.

Ruma ri Cristo cojcꞌojiꞌ chi utzil chomalchwach ri Dios

15 Tob na jinta junok iliyom uwach riDios, pero ri Cristo e cacꞌutuben uwach.Yey ri Cristo xex chi cꞌo wi echiriꞌ xwinakirronoje ri cꞌo che ruwachulew. 16 Rumacꞌu ri Cristo, ri Dios xuꞌan ronoje tak ricꞌolic: tak ri e cꞌo chilaꞌ chicaj y ri e cꞌoche ruwachulew, tak ri quilitaj uwach y rina quilitaj ta uwach; ri e takanelab y ri e ajkꞌatal tzij, tob ne ri ángeles, ri cꞌo quiwachy ri cꞌo quichukꞌab. Ronoje tak cꞌu riꞌ ricꞌolic, xꞌan ruma ri Cristo yey e re yacbalukꞌij Rire.

17 Ri Cristo xex chi cꞌo wi chwa ronojetak ri cꞌolic y Rire e chapayom re ronojetak waꞌ. 18 Ri Cristo e ujolom riglesia. ERire ri nabe che ronoje tak ri cꞌolic y rinabe xcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak, chaꞌe Rire ri lic cꞌo uwach chwa tak ronojeri cꞌolic. 19 Ma lic e xucꞌul ucꞌuꞌx riꞌ riDios ri cacꞌojiꞌ ronoje rucꞌuꞌxibal Rire rucꞌri Cristo. 20 Ruma cꞌu ri Cristo, ri Diosxuꞌano chaꞌ ronoje tak ri cꞌolic cacꞌojiꞌtanchi pukꞌab Rire, waꞌ e tak ri cꞌo cheruwachulew y tak ri cꞌo chilaꞌ chicaj, yjecꞌulaꞌ conoje quecꞌojiꞌ chi utzil chomalchwach Rire ruma ruquiqꞌuel ri Cristo xtu-ruw chwa ri cruz.

21 Ecꞌu ralak rojertan na alak ta utinamitri Dios y alak ne aj retzelal cꞌuꞌx chirij riDios ruma na chom ta ri naꞌoj alak y rumatak ri na utz taj xꞌan alak. Noꞌj woꞌora riDios uyaꞌom alak chi utzil chomal chwachRire. 22 Xuꞌan cꞌu waꞌ ruma rucamic riCristo chaꞌ jelaꞌ cuꞌana alak jusucꞌ, na jintacꞌanamac alak y na jinta catzꞌakaw chiꞌ alakchwach Rire. 23 Ruma waꞌ lic chirajawaxicwi cachukꞌubej ib alak y catiquiꞌ alak chi utzchupa ri cubulibal cꞌuꞌx alak rucꞌ ri Dios.

Page 303: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Colosenses 1:24 300 Colosenses 2:15Yey mokꞌotaj cꞌu alak royꞌexic ri cubampan cꞌuꞌx alak che, waꞌ e janipa ri biꞌtisimchupa ri Utzilaj Tzij tom chi alak. Waꞌwa Utzilaj Tzij e ri catajin utzijoxic pa takronoje luwar che ruwachulew. Yey riꞌinPablo, yaꞌtal chwe cantzijoj waꞌ.

Ruchac ri Pablo pa tak ri tinamit cheruwachulew

24 Ecꞌu riꞌin woꞌora lic quinquiꞌcot chetak ri cꞌaxcꞌobic cantijo we rucꞌ waꞌ cantoꞌalak. Jecꞌulaꞌ e cantzꞌakatisaj chwi ri nu-cuerpo janipa ri cꞌaxcꞌolil yaꞌtal chwe rumain re ri Cristo, yey wa cancꞌulumaj e toꞌbalche riglesia, rucuerpo Rire. 25 Xinuꞌan junaj chac re Rire chaꞌ cantoꞌ riglesia, ma e riDios uyaꞌom chwe cantzijoj pa tzꞌakat wi riUtzilaj Tzij chiwach ralak ri na alak ta ajjudiꞌab. 26 Lic ojertan lo riꞌ na kꞌalajisam tawaꞌ chiquiwach ri ticawex, noꞌj cꞌu woꞌorari Dios e xukꞌalajisaj waꞌ chique ri e reRire. 27 Chique cꞌu rique, ri Dios lic xrajcukꞌalajisaj ri unimal chomalil uchꞌobomlok cuya chique tak ri tinamit na e ta ajjudiꞌab; waꞌ e ri cajekiꞌ ri Cristo pa animaꞌralak, y ruma cꞌu riꞌ lic cubamcꞌuꞌx alak cheucꞌulic ri chomilaj cꞌaslemal chilaꞌ chicaj.

28 Ecꞌu riꞌoj e cakatzijoj rubiꞌ ri Cristopa tak cojꞌec wi. Quebekapixabaj conoje riticawex y cojcꞌutun chiquiwach rucꞌ sakilnaꞌoj, chaꞌ quebekaya ri e re ri Cristochwach ri Dios rucꞌ jun jusucꞌ quibinicquisilabic. 29 Lic cꞌu cantij ukꞌij che uꞌanicwaꞌ rucꞌ ronoje nucꞌuꞌx, yey ronoje ricanꞌano e ruma runimal uchukꞌab ri Cristocꞌo wucꞌ.

21 Cuaj cꞌut quetaꞌmaj alak, e riꞌin lic

canya wib che toꞌic alak, junam cucꞌ ri ecꞌo Laodicea y ri jujun chic cꞌamajaꞌ ca-quetaꞌmaj nuwach riꞌin, 2 chaꞌ canimarisaxquicꞌuꞌx conoje ri quicojom rubiꞌ ri Cristo,cuꞌana xa jun ri rutzil quicꞌuꞌx chiquiwachy queꞌquimaja usucꞌ chi utz ronoje ri sakilnaꞌoj kꞌalajisam chi lo ruma ri Kakaw Diosy ruma ri Cristo. 3 Ma rucꞌ ri Cristo cꞌowi ronoje rucꞌuꞌxibal ri naꞌoj y ri cajawaxumajic.

4 Cambiꞌij cꞌu waꞌ che alak chaꞌ na jintajunok cachꞌacachꞌoꞌn e alak rucꞌ chꞌaꞌtem

lic chacojoꞌ catatajic yey na katzij taj. 5Matob riꞌin na in jinta ucꞌ alak chiwachil, peropa wanimaꞌ e cannaꞌ riꞌin pachaꞌ in cꞌo ucꞌalak. Lic quinquiꞌcotic ma canwilo junamcachacun alak yey lic tiquil alak chi utz cheri cubulibal cꞌuꞌx alak rucꞌ ri Cristo.

6 Ralak xcoj alak rubiꞌ ri KanimajawalJesucristo y xya ib alak pukꞌab; ecꞌu uwar-iꞌche bina alak jelaꞌ pachaꞌ ri takal chejunok ucojom rubiꞌ Rire. 7 Tiquibaꞌ cꞌuib alak chi utz rucꞌ ri Cristo y jiquibaꞌ ricubulibal cꞌuꞌx alak rucꞌ Rire chaꞌ jelaꞌ cꞌoqꞌuiyibal alak chwach Rire; e ꞌana alak jelaꞌpachaꞌ ri xcꞌut che alak yey xaki tioxin alakchwach ri Dios.

Ri cꞌacꞌ binic takal chique ri e re ri Cristo8 Lic chajij cꞌu ib alak chaꞌ na casocotaj

ta alak rucꞌ tak naꞌoj na jinta uchac, ri xanoꞌjibal que ri ticawex re ruwachulew y nae ta cꞌu chirij runaꞌoj ri Cristo. 9Ma ronojerucꞌuꞌxibal ri Dios cꞌo rucꞌ ri Cristo, y waꞌ licxkꞌalajin che rubinic usilabic echiriꞌ xuꞌanticawex che ruwachulew. 10 Ruma cꞌu waꞌ,yaꞌtal che alak ronoje ri cajawax che ri binicsilabic alak ma cꞌo alak pukꞌab ri Cristo, ricatakan paquiwi conoje ri cꞌo quiwach y ricꞌo quichukꞌab. 11Ruma cꞌu cꞌo alak pukꞌabri Cristo, cꞌo chi ri retalil re circuncisiónche ri animaꞌ alak, tob waꞌ wa circuncisiónna e ta ri cacoj xa ruma juna achi; ma riqueꞌelawi e ri Cristo xresaj alak pukꞌab takri rayibal re ri tiꞌjil alak. 12 Ecꞌuchiriꞌ xcꞌulalak ri bautismo, e pachaꞌ xmuk alak junamrucꞌ ri Kanimajawal Jesucristo yey xcꞌastajlo alak junam rucꞌ Rire; ma xcoj alak riDios rucꞌ ruchukꞌab xucꞌastajisaj lo ri Cristochiquixoꞌl ri ecaminak. 13Ma ralak rojertancaminak alak pa mac yey na cojotal taneri retalil re circuncisión che alak.* Noꞌjcꞌu woꞌora ri Dios xuya cꞌacꞌ cꞌaslemal alakjunam rucꞌ ri Cristo y xucuy ronoje ri macalak; 14 xresaj cꞌu ri kꞌatbal tzij ukꞌatom chipakawiꞌ ruma ri kamac† y xusach uwachwaꞌ ruma rucamic ri Cristo chwa ri cruz.15Ruma cꞌu rucamic ri Cristo, ri Dios xuchꞌijquichukꞌab tak ri itzel uxlabixel lic cꞌo qui-wach y cꞌo quichukꞌab, xucꞌak bi quikꞌij yxukꞌalajisaj cꞌut Rire e más cꞌo uchukꞌabchiquiwa rique.

* 2:13 Ri e cꞌo Colosas na cojotal ta ri retalil re circuncisión chique ruma na e ta aj judiꞌab. † 2:14 Pa ri chꞌaꞌtemgriego cubiꞌij: “Ri Dios xusach uwach ri wuj pa tzꞌibital wi saꞌ tak ri kamac”.

Page 304: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Colosenses 2:16 301 Colosenses 3:13Katzucuj tak ri cꞌo chilaꞌ chicaj

16 E uwariꞌche macꞌo machꞌaꞌtiben e alakxa ruma ri catij alak o ri cakumalak, o rumari caꞌan alak chupa tak nimakꞌij, chupa rijekebal re tak ri icꞌ o tak ri kꞌij re uxlanibal.17 Ma ronoje ne waꞌ xa e ilibal pan re ricatajin lok; noꞌj ri Jun cucꞌutubej uwach pasakil wi, e ri Cristo.‡ 18 Chajij ib alak macꞌaxtaj ruma junok na cacꞌul ta alak ri carajcuya ri Dios che alak chilaꞌ chicaj. Maꞌancꞌu e alak cucꞌ ri caquilokꞌnimaj quikꞌij takri ángeles. Ma ri quebanaw waꞌ e lic queꞌecquinaꞌoj puwi ri na caquimaj ta usucꞌ. Licchacojoꞌ quiꞌanom chꞌutiꞌn che quib, perocaquiꞌan cꞌu nim che quib ruma noꞌjibal xae rique enoꞌjiyomre. 19Riquena cacaj ta cꞌucaquitakej ri Cristo. Rire e ujolom riglesiay riglesia e ucuerpo. Ri Cristo e ꞌanayomxa jun chique conoje ri e cꞌo pukꞌab jelaꞌpachaꞌ tak ri ubakil juna cuerpo uchapomrib rucꞌ tak rigonsiyil y ribochꞌil. Yey e riCristo ri cuya che ru iglesia ronoje ri ca-jawax che chaꞌ utz caqꞌuiy rucꞌ ri qꞌuiyibalcuya ri Dios.

20Ma we ralak xcam alak rucꞌ ri Cristo,✡waꞌ queꞌelawi na jinta chi alak chuxeꞌri takanic xa noꞌjital che ruwachulew.Cantzꞌonoj cꞌu che alak: ¿Chaꞌtaj cꞌa cabinalak pachaꞌ quebin ri e re ruwachulewy caya cꞌu ib alak pukꞌab ri takanic je-waꞌ cubiꞌij: 21 «Machapabej ne waꞌ, matijnenareꞌ y machap ne qꞌuenok»? 22 Ronojewaꞌ wa takanic xa quinoꞌjibal achijab y epuwi tak ri na cacowin taj, ri xa caqꞌuisic.23Waꞌ wa cꞌutunic lic chacojoꞌ e sakil naꞌoj.Yey ri caquitakej tak wa cꞌutunic e pachaꞌlic caquilokꞌnimaj ukꞌij ri Dios rucꞌ waꞌ,pero ri caquiꞌano xa cucꞌ rique canoꞌjitajwi. Caquiꞌan pachaꞌ chꞌutiꞌn che quib macaquiya pa cꞌaxcꞌobic ri quicuerpos; peroronoje tak waꞌ na jinta cutikoj re cukꞌatejtak ri rayibal re ri quitiꞌjil ri ticawex.

31 We cꞌastajinak chi alak junam rucꞌ ri

Cristo, e tzucuj alak janipa ri cape chilaꞌchicaj pa tzꞌul wi ri Cristo puwiquikꞌab riDios. 2 E lic takej alak janipa ri re chi-laꞌ chicaj y matakej cꞌu alak tak ri xa reruwachulew. 3Ma e ralak caminak chi alak

chwa tak ri xa re ruwachulew; ecꞌu woꞌorari cꞌaslemal alak pukꞌab ri Cristo cꞌo wiyey Rire rucꞌ ri Dios cꞌo wi. 4 E ri Cristori uyaꞌom cꞌaslemal alak. Yey echiriꞌ Rirecacꞌun tanchic, junam rucꞌ Rire cakꞌalajisaxwach alak pa ri unimal uchomalil.

Ri binic re ojer y ri cꞌacꞌ binic5E uwariꞌche, e chesaj bi chupa ri animaꞌ

alak ri na utz ta uwach re ruwachulew:metzꞌabej uwa kꞌij alak cucꞌ jujun chic nacꞌulel ta alak, maꞌan alak tak chꞌulilaj mac,maya ib alak che rayibal na chom ta uwach,marayij ne alak caꞌan alak ri na utz taj.Quiꞌcota alak rucꞌ ronoje ri cꞌo ucꞌ alak ymarayij ne alak más; ma we cꞌo ri máscꞌax canaꞌ alak chwa ri Dios, e pachaꞌ caꞌanalak dios che waꞌ. 6 Ma ri Dios cutak locꞌaxcꞌobic paquiwi ri caquiꞌan takwaꞌ rumana caquicoj ta utzij. 7 Yey jenelaꞌ xꞌanralak ojertan echiriꞌ cꞌa cꞌo alak pa mac.8 Ecꞌu woꞌora hermanos e yaꞌa can alakronoje tak waꞌ: ri caꞌan alak oyowal, ri alakcꞌaꞌn, ri caꞌan alak ri na utz taj che junchic, ri cachꞌaꞌt alak chirij junok, ri cabiꞌijalak chꞌaꞌtem na chom ta uwach. 9 Maꞌanalak rakꞌubal chiwach alak, ma esam chiib alak che ri ojer binic silabic alak y cheronoje ri na utz taj rekelem tak waꞌ. 10 Ejalcꞌatajinak chi cꞌu alak che jun cꞌacꞌ binicsilabic, ma jalan catajin jalcꞌatixic alak chaꞌjelaꞌ cuꞌana alak pachaꞌ ri Jun ri xuya cꞌacꞌcꞌaslemal alak. Jecꞌuriꞌlaꞌ quetaꞌmaj alakuwach ri Dios pa sakilwi. 11Chewa jun cꞌacꞌbinic silabic na il ta chi uwach we junok ecuqꞌuil raj judiꞌab o e cuqꞌuil ri na e ta ajjudiꞌab, we ucojom ri retalil re circuncisióno na ucojom taj, we aj naj o na jinta cꞌanaretaꞌam, we cꞌo pukꞌab juna rajaw* o najinta rajaw; ma xew ri Cristo cuꞌan xa junchike konoje y pukꞌab Rire oj cꞌo wi konoje.

12 Ralak alak chaꞌtal chi ruma ri Diosy alak chi re Rire, yey lic cꞌax canaꞌ alakruma Rire. Rucꞌ cꞌu ri binic silabic alak,lic cꞌutu alak waꞌ: Cꞌola cꞌaxnaꞌbal cꞌuꞌxajucꞌ alak che quitoꞌic jujun chic, cꞌutu alakri relej cꞌuꞌx alak, maꞌan nim chibil ib alak,chuꞌana ri lic utz cꞌuꞌx alak chiwach alaky cꞌola unimal cꞌuꞌx alak. 13 Lic cuyu ibalak chiwach alak. We cꞌo junok xuꞌan rina utz taj che alak, cuyu alak umac. Jelaꞌ

‡ 2:17 Ri Tzij Pixab xuya ri Dios chique rutinamit echiriꞌ cꞌamajaꞌ calax ri Cristo, e cucꞌutubej pan rucꞌunic Rire.✡ 2:20 Col. 2:12; Ro. 6:6-11; Gl. 2:19 * 3:11 “Cꞌo pukꞌab juna rajaw”: Quil “esclavo” pa vocabulario.

Page 305: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Colosenses 3:14 302 Colosenses 4:14pachaꞌ xuꞌan ri Cristo echiriꞌ xucuy macralak, jecꞌulaꞌ riꞌ ꞌana ralak. 14Yey chwi cꞌuronoje takwaꞌ, rimás chirajawaxic e lic cꞌaxcanaꞌ ib alak chiwach alak,ma ewaꞌ ri cuꞌanxa jun che alak pa sakil wi. 15 Ecꞌu ri utzilchomal re ri Dios takana pa animaꞌ alak, maruma waꞌ xusiqꞌuij alak ri Dios chaꞌ cuꞌanalak xa jun. Yey lic tioxin alak chwach riDios.

16Ruchꞌaꞌtem ri Cristo chunojisaj ronojeri cꞌaslemal alak. Cꞌutu cꞌu alak waꞌ wachꞌaꞌtem chibil ib alak y pixabaj ib alak rucꞌsakil naꞌoj. Rucꞌ ronoje cꞌuꞌx alak tioxinalak chwach ri Dios y bixoj alak rubiꞌ rucꞌsalmos, rucꞌ tak bix tzꞌibital canok y rucꞌbixobal yaꞌom che alak ruma ri Ruxlabixel.17Yey ronoje ri caꞌan alak y ronoje ri cabiꞌijalak, ꞌana alak chupa rubiꞌ ri KanimajawalJesucristo y tioxin alak chwach ri KakawDios ruma Rire.

Ri kabinic kasilabic chiquiwach ri ticawex18 E rilal ixok, ri cꞌulan la, lic nimaj la ri

achijil la, ma e takal riꞌ chique ri quicojomrubiꞌ ri Kakaw.

19Yey rilal achi, ri cꞌulan la, lic cꞌax naꞌala ri ixokil la. Macꞌachcꞌat la chwa ujolom.

20 Ecꞌu riꞌix ix alcꞌoꞌal, lic chicojo quitzijrichu-ikaw che ronoje, ma waꞌ e cucꞌulucꞌuꞌx ri Kanimajawal Jesucristo.

21Yey ralak ri cꞌo alcꞌoꞌal alak, mapetisajalak coyowal ri alcꞌoꞌal alak, chaꞌ jelaꞌ nacapax ta quicꞌuꞌx.

22 Ecꞌu rilal lal mocom, lic cojo la utzijri patrón la che ronoje. Chacuna la rucꞌxiꞌin ib chwach ri Dios y rucꞌ ronoje cꞌuꞌxla, na xew ta echiriꞌ catzutzuꞌx la ruma ripatrón pachaꞌ ri caquiꞌan ri xa caquitzucujri yacbal quikꞌij. 23 Ronoje cꞌu ri caꞌan la,ꞌana la rucꞌ ronoje cꞌuꞌx la, ma e ri Kanima-jawal ri canimaj la y na e ta ri ticawex. 24Maetaꞌam chi la cꞌo rajil ucꞌaxel cuya ri Dioscheꞌla e chirij ri ꞌanom la, ma ri canimaj lae ri Cristo ri Kajawal. 25Noꞌj cꞌu ri caꞌanawri na utz taj, riꞌ e cucꞌul ri tojbal re ri na utztaj uꞌanom, ma ri Dios cuya chiquijujunalsaꞌ ri takal chique e chirij ri quiꞌanom.

41Yey ralak ri alak patrón, ꞌana alak ri lic

ube y ri lic usucꞌ chique ri e mocom alak;micꞌow chicꞌuꞌx alak, ralak cꞌo jun “Patrón”alak chilaꞌ chicaj, waꞌ e ri Dios.

2 Onoje cꞌu alak lic macos alak cheuꞌanic orar rucꞌ tioxinic chwach ri Dios.3 ꞌAna alak orar pakawi riꞌoj chaꞌ ri Ka-jawal cuya na chike cakatzijoj ri Utzilaj Tzijy cakakꞌalajisaj cꞌu ri na kꞌalajisam ta loojertan chwi ri Cristo, ma ruma ne laꞌ incꞌo pa cárcel. 4 Lic ꞌana alak orar panuwiꞌriꞌin chaꞌ lic cꞌo nunaꞌoj che ukꞌalajisaxicRuchꞌaꞌtem ri Cristo.

5 Bina alak rucꞌ sakil naꞌoj chiquiwach rina e ta ralcꞌoꞌal ri Dios, xaki matzꞌilaꞌ cꞌualak ri jujun kꞌij quicꞌowic. 6Echiriꞌ cachꞌaꞌtalak rucꞌ junok chic, ꞌana alak waꞌ rucꞌchomilaj chꞌaꞌtem y sakil naꞌoj. Yey chira-jawaxic cꞌut quetaꞌmaj alak suꞌanic cacꞌulalak uwach chique ri caquiꞌan tzꞌonobalche alak.

Ri Tíquico cucꞌam bi urason ri Pablo7 Echiriꞌ ri hermano Tíquico ri na lokꞌ ta

cꞌax canaꞌw re copon ucꞌ alak, cubiꞌij cꞌuche alak saꞌ ri nuꞌanom riꞌin wara. Rire ejun utzilaj aj chac re ri Kakaw y lic chacun-inak wucꞌ riꞌin. 8 Ruma cꞌu waꞌ cantak biucꞌ alak chaꞌ cutzijoj che alak saꞌ ri kaꞌanomriꞌoj wara y jelaꞌ cunimarisaj cꞌuꞌx alak. 9Ricarachbilaj bi ri Tíquico e ri Onésimo, junutzilaj hermano na lokꞌ ta cꞌax canaꞌw re,yey rire aj chilaꞌ pa ri tinamit alak. Ecꞌurique caquitzijoj che alak ronoje saꞌ tak rikicꞌowibem wara.

Qꞌuisbal uchꞌaꞌtem ri Pablo che riglesia cꞌoColosas

10 Ri Aristarco, wachbiꞌil wara pa cárcel,cuya pan rutzil wach alak; cuya pan rutzilwach alak ri Marcos, ri ricakꞌ ri Bern-abé. Biꞌtal chi che alak saꞌ ri takal cheri Marcos we quicꞌow rire ucꞌ alak; cꞌulucꞌu alak chi utz. 11 Cuya pan rutzil wachalak ri Jesús, ri cabiꞌx Justo che. Xew cꞌuwa oxib hermanos aj judiꞌab e chacuninakwucꞌ woꞌora pa rutakanic ri Dios y lic qui-bochiꞌim nucꞌuꞌx. 12 Cuya pan rutzil wachalak ri Epafras, rire aj chilaꞌ pa ri tinamitalak y e jun aj chac re ri Cristo. Rire licuyaꞌom rib che uꞌanic orar pawiꞌ alak chaꞌlic cachukꞌubej ib alak rucꞌ ri jusucꞌ binicsilabic alak y jecꞌulaꞌ caya ib alak che uꞌanicronoje ri rajawal ucꞌuꞌx ri Dios. 13Ma e riꞌinwilom ri Epafras lic cuꞌan orar pawiꞌ alaky paquiwiꞌ ri e cꞌo pa ri tinamit Laodicea yri e cꞌo Hierápolis. 14 Cuya pan rutzil wachalak ri Lucas, ri jun doctor na lokꞌ ta cꞌax

Page 306: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Colosenses 4:15 303 Colosenses 4:18canaꞌw re; jenelaꞌ ri Demas cuya pan rutzilwach alak.

15Yaꞌa alak rutzil quiwach conoje ri her-manos e cꞌo Laodicea. Yaꞌa alak rutziluwach ri Ninfas junam cucꞌ ri hermanoscaquimol quib chirocho. 16 Echiriꞌ ajilamchi waꞌ wa carta chiwach ralak, taka bi alakwaꞌ chique ri hermanos re ri iglesia cꞌoLaodicea chaꞌ cajilax chiquiwach; y jecꞌu-laꞌ ralak cajilaj alak ri carta nutakom biLaodicea. 17 Jewaꞌ biꞌij alak che ri Arquipo:«Lic choc la il che uꞌanic chi utz ruchac riDios yaꞌtal pakꞌab la.»

18 Riꞌin Pablo, rucꞌ wa nukꞌab xintzꞌibajwa rutzil wach alak. Lic micꞌow chicꞌuꞌxalak caꞌan alak orar panuwiꞌ ma in cꞌo pacárcel. Cꞌulu cꞌu alak ri unimal rutzil ucꞌuꞌxri Dios. Amén.

Page 307: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Tesalonicenses 1:1 304 1 Tesalonicenses 2:9

Ri nabe carta xutzꞌibaj riPablo che riglesia cꞌo

TesalónicaRi Pablo cuya pan rutzil quiwach ri her-

manos e cꞌo Tesalónica1 Riꞌin Pablo cucꞌ ri wachbiꞌil Silvano y

Timoteo cakatak bi wa carta che alak, rialak re riglesia cꞌo Tesalónica, alak re riKakaw Dios y re ri Kanimajawal Jesucristo.Cꞌulu cꞌu alak ri unimal rutzil cꞌuꞌxaj yri utzil chomal re ri Kakaw Dios y re riKanimajawal Jesucristo.

Ri Pablo catioxin chwach ri Dios ruma rigle-sia cꞌo Tesalónica

2 Lic xaki cojtioxin chwach ri Dios umaonoje alak echiriꞌ cakaꞌan orar pawiꞌ alak.3Xaki e cꞌo alak chikacꞌuꞌx chwach ri KakawDios ruma ri catajin alak che ucꞌutic rucꞌ ricubulibal cꞌuꞌx alak y ri rutzil cꞌuꞌx alak, yeyruma na okꞌotam ta cꞌana alak ri cubul pancꞌuꞌx alak che rucꞌunibal ri KanimajawalJesucristo.

4Hermanos, ri lic cꞌax canaꞌ alak ruma riDios, riꞌoj ketaꞌam ralak alak chaꞌtal rumaRire. 5Ma echiriꞌ xkatzijoj ri Utzilaj Tzij chealak, na xkatzijoj ta xa rucꞌ kachꞌaꞌtem riꞌoj,ma e xkatzijoj rucꞌ ruchukꞌab ri SantowilajRuxlabixel ri Dios; yey ecꞌu riꞌ Rire xu-jiquibaꞌ uwach lic katzij ri xkatzijoj. Ralaketaꞌam alak chi utz saꞌ ri kabinic kasilabicechiriꞌ xojopon chixoꞌl alak, ma ronoje rixkaꞌano, xkaꞌano re toꞌbal e alak.

6 Ecꞌu ralak e lic xcꞌam alak re ri kabinickasilabic riꞌoj y rubinic usilabic ri Kanima-jawal. Yey tob ne xcꞌul alak ri Utzilaj Tzijchupa unimal cꞌaxcꞌobic, chupa ri animaꞌalak cꞌo ri quiꞌcotemal cuya ri SantowilajRuxlabixel ri Dios. 7Waꞌ wa xꞌan alak e juncꞌutubal chiquiwach conoje ri hermanosquicojom rubiꞌ ri Cristo, ri e cꞌo chupa takri luwar re Macedonia y re Acaya. 8 Rumacꞌu ri xꞌan alak xeꞌec utzijoxic Ruchꞌaꞌtemri Kakaw pa tak ronoje luwar, na xew taMacedonia y Acaya. Ma pa uqꞌuiyal luwarcatataj wi ri cubulibal cꞌuꞌx alak rucꞌ riDios, y jecꞌulaꞌ na cajawax ta chi cakatzijojchiquiwach ri jujun chic ri xuꞌan ri Dios ucꞌ

alak. 9 Ma e ne rique caquitzijoj ri utzilajkacꞌulic xꞌan ralak yey suꞌanic xokꞌotaj canalak ri quilokꞌnimaxic tak ri tiox chaꞌ ecalokꞌnimaj alak ri Jun pakatzij wi e Dioscꞌaslic. 10 Yey caquitzijoj e oyeꞌem alak riJun cape chilaꞌ chicaj, waꞌ e ri Jesús Rucꞌajolri Dios, ri xcꞌastaj lo chiquixoꞌl ri ecaminak.Yey Rire cojucolobej che ri kꞌatbal tzij re riDios catajin lok.

2Ruchac ri Pablo chupa ri tinamit Tesalónica

1 Hermanos, etaꞌam alak lic cꞌo xutikojjanipa kꞌij xojcꞌojiꞌ chilaꞌ ucꞌ alak. 2 Yeyetaꞌam ne alak ri xkicꞌowibej echiriꞌ cꞌama-jaꞌ cojopon ucꞌ alak; lic xcꞌak bi kakꞌij rucꞌcꞌaxlaj chꞌaꞌtem y lic xꞌan cꞌax chike chupari tinamit Filipos.✡ Ecꞌuchiriꞌ xojopon ucꞌalak, ri Dios lic xuya kachukꞌab che utzi-joxic ri Utzilaj Tzij chixoꞌl alak, tob e cꞌo rilic xcaj cojquikꞌatej. 3Ecꞌu ri tzijonic xkaꞌanchiwach alak na xkaꞌan ta rucꞌ sachibalnaꞌoj, na xkaꞌan ta rucꞌ rayibal na ube tajyey na xkaꞌan tane re cakasoc alak. 4 Mari tzijonic xkaꞌano e chirij ri caraj ri Dios,ri xchaꞌw keꞌoj y xuya pakakꞌab rutzijoxicri Utzilaj Tzij. Na e ta cꞌu cakaꞌan janipa ricacaj rachijab, ma e cakaꞌan janipa ri carajri Dios, ri carilo we utz o na utz taj saꞌ ri cꞌochupa ri kanimaꞌ.

5 Etaꞌam alak hermanos, riꞌoj na xkayacta kꞌij alak xa ruma cꞌo cakaj che alak y najinta xkaꞌano xa re cakesaj puak che alak.Ri Dios retaꞌam lic katzij wa cakabiꞌij. 6Yeyna e ta cakatzucuj cayac kakꞌij uma ralako cuma jujun chic. Tob ne pakakꞌab cꞌowi cojtakan pawiꞌ alak ruma oj utakoꞌn riCristo, pero na xkaꞌan ta waꞌ. 7 Ri xkaꞌanucꞌ alak e pachaꞌ cuꞌan juna ixok cucꞌ riralcꞌoꞌal echiriꞌ quebuqꞌuiyisaj y quebucha-jij rucꞌ chꞌuꞌchꞌuj ucꞌuꞌx. 8 Ruma cꞌu ricꞌaxnaꞌbal kacꞌuꞌx che alak, na xew ta licxkaj cakatzijoj ri Utzilaj Tzij re ri Dios chealak, ma lic ne xkaya kanimaꞌ che toꞌicalak, tob ne rucꞌ waꞌ cojcamic, ma lic cꞌaxcakanaꞌ alak.

9 Hermanos, cacꞌun chicꞌuꞌx alak rikachac y ri kacosic xkicꞌowibej chilaꞌucꞌ alak; ma riꞌoj xojchacun chipakꞌijchichakꞌab chaꞌ jelaꞌ na xkaꞌan ta oj ekaꞌn

✡ 2:2 Hch. 16:19-24 * 2:9 Ri Pablo cucꞌ ri rachbiꞌil caquiꞌan carpa y rucꞌ waꞌ caquichꞌac quirajil. Hch. 18:3

Page 308: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Tesalonicenses 2:10 305 1 Tesalonicenses 3:12chukul junok che alak* echiriꞌ xkatzijoj riUtzilaj Tzij re ri Dios chixoꞌl alak. 10 Ilomcꞌu ralak y rilom ne ri Dios saꞌ ri kabinickasilabic chixoꞌl alak ri cojom alak rubiꞌ riCristo. Ma ri kabinic lic chom, lic jusucꞌ yna jinta cꞌo cachꞌaꞌtiben re.

11 Lic etaꞌam cꞌu alak, ri xkaꞌano e pachaꞌcuꞌan juna achi cucꞌ ri ralcꞌoꞌal. Ma xkapix-abaj alak, xkanimarisaj cꞌuꞌx alak chijuju-nal alak 12 y lic xkatzꞌonoj che alak chaꞌcabin alak jusucꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri lic takal chealak ri alak re ri Dios, ri cusiqꞌuij alak chaꞌcacꞌojiꞌ alak chupa ri chomilaj utakanic.

13 E uwariꞌche, riꞌoj xaki cojtioxinchwach ri Dios, ma echiriꞌ xkatzijoj riUtzilaj Tzij re ri Dios che alak, na xcꞌul taalak waꞌ xa pachaꞌ uchꞌaꞌtem ticawex; maxmaj alak usucꞌ pakatzij wi waꞌ e Uchꞌaꞌtemri Dios yey waꞌ e ri cujalcꞌatij ri binic silabicalak, ri cojom alak rubiꞌ ri Cristo.

14 Ralak hermanos, xtij alak cꞌaxpaquikꞌab ri e re ri tinamit alak, jelaꞌpachaꞌ ri xquicꞌulumaj rutinamit ri Dios, riquicojom rubiꞌ ri Kanimajawal Jesucristopa tak ri luwar re Judea, ma riquexeternabex rucꞌ cꞌax cuma ri cach e ajjudiꞌab. 15Yeywaꞌwa aj judiꞌab e xecamisanre ri Kanimajawal Jesucristo y e xecamisanque ri kꞌalajisanelab xetak lo cucꞌ, yeyxojquesaj lo riꞌoj chupa tak ri quitinamit.Rique na caquiꞌan ta ri cucꞌul ucꞌuꞌx riDios y na caquiya tane luwar chique jujunchic caquiꞌan ri utz chwach ri Dios. 16 Maechiriꞌ cakatzijoj ri Utzilaj Tzij chiquiwachri na e ta aj judiꞌab chaꞌ quecolobetajic,rique caquitij ukꞌij cojquikꞌatej. Rucꞌ waꞌlic catajin uqꞌuiyaric ri quimac y jecꞌulaꞌriꞌ ri nimalaj kꞌatbal tzij re ri Dios cꞌo chipaquiwiꞌ.

Ri Pablo caraj copon tanchi cucꞌ ri her-manos e cꞌo Tesalónica

17 Ecꞌu riꞌoj hermanos, tob naj oj cꞌo wiche alak yey cꞌo tan kꞌij na kilom ta wachalak; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ xaki cꞌo alak pa kani-maꞌ y lic curayij pan kacꞌuꞌx queꞌkila tanchiwach alak. 18 Lic cꞌu xkarayij cojeꞌbina ucꞌalak. Riꞌin, in Pablo, na xa ta julaj lic xintijukꞌij quiꞌnwila alak, pero e ri Satanás xucojkꞌatbal chikawach.

19 ¿China ri cuya quiꞌcotemal chike riꞌoj?E ralak, ma lic cubul pan kacꞌuꞌx ucꞌ alakyey e ralak ri tojbal re ri kachac. Yeyechiriꞌ cacꞌun lo ri Kanimajawal Jesucristo,lic cojquiꞌcot cꞌu riꞌma lic cꞌo xutikoj ri chackaꞌanom ucꞌ alak. 20Uma cꞌu riꞌ ralak, riꞌojcakanaꞌo lic cꞌo xeꞌela wi ri chac kaꞌanom ylic cojquiꞌcot che.

31 Ruma cꞌu lic cakaj chic cakata ra-

son alak,* xkachꞌob cꞌu riꞌ cojcanaj cankatuquel riꞌoj chupa ri tinamit Atenas 2 yxkatak cꞌu bi ri ka hermano Timoteo, riraj chac ri Dios y toꞌbel ke che utzijoxicri Utzilaj Tzij re ri Cristo, chaꞌ rire cuꞌni-marisaj cꞌuꞌx alak y cuꞌpixabaj alak chaꞌ nacasach ta ri cubulibal cꞌuꞌx alak, 3 y jelaꞌ najinta junok che alak coc chucꞌuꞌx waꞌ wacꞌaxcꞌobic cꞌo wi alak. Ma etaꞌam alak licrewi cojicꞌow chupa tak waꞌ. 4 Ma echiriꞌcꞌa oj cꞌo chilaꞌ ucꞌ alak, xkabiꞌij che alakcape cꞌaxcꞌobic pakawiꞌ; yey lic etaꞌam chicꞌu alak e xuꞌana waꞌ. 5 Ruma cꞌu lic xuajcanta rason alak, xintak bi ri Timoteo ucꞌalak chaꞌ caretaꞌmaj saꞌ uꞌanom ri cubulibalcꞌuꞌx alak; ma uxiꞌim rib nucꞌuꞌx cꞌaxtajritzel winak xusoc alak chaꞌ caya can alak riCristo y jecꞌulaꞌ riꞌ na jinta xutikoj ri kachacucꞌ alak.

6 Pero echiriꞌ xtzelej lo ri Timoteo cherilic alak, xuya chomilaj rason chike puwiri cubulibal cꞌuꞌx alak y ri rutzil cꞌuꞌx alak.Yey xubiꞌij chike lic oj cꞌo chicꞌuꞌx alak ylic caꞌaj alak quil alak kawach, jelaꞌ pachaꞌriꞌoj lic cakaj cakil wach ralak. 7 E uwar-iꞌche hermanos, chupa ronoje ri cojtajinche ricꞌowibexic y ri cꞌaxcꞌobic oj cꞌo wi,xcubiꞌ ri kanimaꞌ ruma ri xkata puwi ricubulibal cꞌuꞌx alak. 8 Echiriꞌ xkato lictiquil alak chi utz chwach ri Kakaw, waꞌxunimarisaj kacꞌuꞌx. 9 Ruma cꞌu riꞌ, nacakarik taj suꞌanic cakatioxij che ri Diosri unimal quiꞌcotemal cakanaꞌ uma ralak.10 Ma chipakꞌij chichakꞌab na cojuxlan tache utzꞌonoxic che ri Dios cuya chike queꞌk-ila wach alak, y jecꞌulaꞌ cakatoꞌ alak chaꞌcatzꞌakat uwach ri cubulibal cꞌuꞌx alak rucꞌri Cristo. 11 Ecꞌu ri Kakaw Dios y ri Kani-majawal Jesucristo chuyaꞌa chike cojoponucꞌ alak. 12 Ri Kanimajawal chunimarisaj ri

* 3:1 Echiriꞌ ri Pablo xumaj rason lic eternabem rucꞌ cꞌaxcꞌobic ri hermanos e cꞌo Tesalónica, rire lic xraj queꞌec chequitoꞌic, pero cꞌo xkꞌaten re chaꞌ na queꞌec taj. 1 Ts. 2:14,17-18

Page 309: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Tesalonicenses 3:13 306 1 Tesalonicenses 5:3rutzil cꞌuꞌx alak chaꞌ lic cꞌax canaꞌ ib alakchiwach alak y cꞌax quenaꞌ alak conoje riticawex, jelaꞌ pachaꞌ cakaꞌan riꞌoj che alak.13 Yey chujiquibaꞌ cꞌuꞌx alak y chutoꞌo alakchaꞌ ri binic silabic alak cuꞌan lic jusucꞌ y najinta cꞌanamac carikitaj che alak chwach riKakawDios echiriꞌ cacꞌun tanchi ri Kanima-jawal Jesucristo cucꞌ conoje ri santowilajutinamit.

4Ri sakil binic silabic caraj ri Dios chike

1 Woꞌora hermanos, lic cakatzꞌonoj chealak y cakapixabaj alak chupa rubiꞌ ri Kan-imajawal Jesucristo: Bina alak jelaꞌ pachaꞌri lic takal che ri binic silabic alak e chirij rixmaj alak chike, ma ewaꞌ ri lic cucꞌul ucꞌuꞌxri Dios; ecꞌu lic xaki tijoj ib alak riꞌ che waꞌ.2 Lic etaꞌam chi alak saꞌ tak ri pixabanicxkaya chiwach alak pa rubiꞌ ri KanimajawalJesucristo, 3 ma ri rajawal ucꞌuꞌx ri Dios eri santowilaj binic silabic alak. Metzꞌabejcꞌu uwa kꞌij alak rucꞌ junok na cꞌulel taalak. 4 Chijujunal alak cꞌola alak pa sakilwi rucꞌ ri ixokil* alak y jecꞌulaꞌ lokꞌoj alakukꞌij. 5 Maya cꞌu ib alak che rayibal nachom ta uwach pachaꞌ ri caquiꞌan ri winakna quetaꞌam ta uwach ri Dios. 6 Muꞌana ricꞌo junok che alak cuꞌan ri na utz taj o cu-socosaꞌ juna ratz-uchakꞌ puwi tak waꞌ, mari Kanimajawal cukꞌat tzij puwi ri caꞌanawwaꞌ, jelaꞌ pachaꞌ ri kabiꞌim y kakꞌalajisamchi che alak. 7 Ma ri Dios na xojusiqꞌuijtaj re cakachꞌulaj ri kabinic, e xojusiqꞌuij recojcꞌojiꞌ che jun santowilaj binic. 8 Chinacꞌu ri cacꞌakaw bi ukꞌij wa pixabanic, na eta cucꞌak bi ukꞌij juna achi, e cucꞌak bi ukꞌijri Dios, ma wa pixabanic petinak rucꞌ Rire,ri uyaꞌom ri Santowilaj Ruxlabixel chike.

9 Chwi cꞌu ri rutzil cꞌuꞌxaj chiwach alak,na chirajawaxic taj cꞌo cantzꞌibaj pana chealak puwi waꞌ, ma ri Dios ucꞌutum chealak chirajawaxic cꞌax canaꞌ ib alak chi-wach alak, 10 y jelaꞌ catajin alak che uꞌaniccucꞌ conoje ri hermanos e cꞌo chilaꞌ paronoje tak ri luwar re Macedonia. Lic cꞌucantzꞌonoj che alak hermanos, e xaki tijojib alak che waꞌ. 11 Yey choc alak il che ricacꞌojiꞌ utzil chomal chiwach alak; mamin

ib alak chupa tak ri na e ta alak. Yey cha-cuna cꞌu alak rucꞌ ri kꞌab alak jelaꞌ pachaꞌri pixabanic kaꞌanom can che alak, 12 chaꞌjelaꞌ na coyꞌej ta alak chique jujun chicjanipa ri cajawax che alak y jecꞌulaꞌ chomquilitaj ri binic silabic alak chiquiwach ricꞌamajaꞌ caquicoj rubiꞌ ri Cristo.

Rucꞌunibal ri Kanimajawal Jesucristo13 Hermanos, e cakaj riꞌoj lic camaj alak

usucꞌ chi utz paquiwi ri ka hermanos ecam-inak chic, chaꞌ na cabison ta alak jelaꞌpachaꞌ caquiꞌan ri ticawex na cubul ta panquicꞌuꞌx che rilic tanchi quiwach ri ecami-nak chic. 14Mawe cakacojo ri KanimajawalJesucristo xcamic yey xcꞌastaj lo chiquixoꞌlri ecaminak; jelaꞌ cꞌu riꞌ cakacojo, ri Diosquebucꞌam lo rucꞌ ri Kanimajawal Jesu-cristo janipa ri xecamic quicojom bi rubiꞌRire.

15Wa cakabiꞌij che alak woꞌora e chirij rixucꞌut can ri Kanimajawal: E riꞌoj janipa ricꞌa oj cꞌaslic echiriꞌ cacꞌun tanchi ri Kan-imajawal, na cojnabej tubi chiquiwach rika hermanos, ri xecam nabe chikawa riꞌoj.16Ma echiriꞌ ri Kanimajawal cape chilaꞌ chi-caj, catataj jun cowilaj kulaj re takanic, rikulaj re jun ángel lic cꞌo uwach y ruchꞌaw-ibal ri trompeta re ri Dios. Ecꞌuchiriꞌ,ri hermanos ecaminak chic, quecꞌastaj lonabe. 17 Tecꞌuchiriꞌ riꞌoj, ri cꞌa oj cꞌaswara che ruwachulew, cojcꞌam bi junamcucꞌ rique pa sutzꞌ re queꞌkacꞌulu ri Kan-imajawal punicꞌajal caj. Y cojeꞌcꞌola cꞌurucꞌ ri Kanimajawal na jinta chi utakexic.18E uwariꞌche, nimarisaj cꞌuꞌx alak chiwachalak rucꞌ wa ximbiꞌij lok.

51 Hermanos, na chirajawaxic taj

cantzꞌibaj pan riꞌin che alak puwi rukꞌijolcuꞌana ronoje waꞌ. 2 Ma ralak lic etaꞌamalak chi utz, rucꞌunibal ri Kanimajawal jelaꞌcuꞌanaꞌ pachaꞌ ri oquibal re juna elekꞌompajuna ja chakꞌab, ma ri elekꞌom na cubiꞌij taapanok jampalaꞌ coponic. 3 Echiriꞌ ri winakcaquibiꞌij: «Woꞌora lic cꞌo utzil chomalma na jinta chi chꞌaꞌoj y na jinta chi cꞌocakacꞌulumaj,» xakicꞌateꞌt cꞌu riꞌ cape ricꞌaxcꞌobic paquiwiꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri cꞌax cujekche juna ixok echiriꞌ calax uchꞌutiꞌn. Yey

* 4:4 “Ixokil”: Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “cꞌolibal” o “chapabal”. Yey chupa waꞌ wa versículo queꞌelawi “esposa” o“cuerpo”.

Page 310: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Tesalonicenses 5:4 307 1 Tesalonicenses 5:28tak waꞌ wa winak na jinta cꞌo quesan quechwach ri cꞌaxcꞌobic cape paquiwiꞌ.

4 Noꞌj ralak hermanos, na jinta chi alakpa kꞌekuꞌmalil, ma etaꞌam chi alak puwi ricatajin lok; ruma riꞌ echiriꞌ ri Kanimajawalcacꞌun tanchic, na cacam ta animaꞌ alak chema oyeꞌem chi alak rucꞌunibal. Na cacꞌu-lumaj ta cꞌu alak riꞌ pachaꞌ ri cucꞌulumajjunok echiriꞌ xakicꞌateꞌt coc juna elekꞌompa rocho. 5Maonoje ralak cabin alak chupari Kꞌijsak y alak re ri pakꞌij. Ralak y riꞌojna oj ta re ri chakꞌab, ma na oj jinta chipa ri kꞌekuꞌmalil. 6 Ruma cꞌu riꞌ, mawarkawach pachaꞌ ri caquiꞌan ri jujun chic;ri kaꞌanaꞌ e kachajij ri kabinic kasilabic ylic kachꞌobo chi utz saꞌ ri cakaꞌano. 7 Mae ri quewaric, chakꞌab quewaric; yey e riquekꞌabaric, chakꞌab quekꞌabaric.

8 Noꞌj riꞌoj, ri oj cꞌo chupa ri Kꞌijsak, lickachajij kib. Rucꞌ ri cubulibal kacꞌuꞌx y rirutzil kacꞌuꞌx kaꞌana jelaꞌ pachaꞌ ri cuꞌanjuna soldado rucꞌ ri chꞌichꞌ chꞌukubal ruwaucꞌuꞌx. Yey kacubaꞌ pan kacꞌuꞌx che ucꞌulicri colobetajic koyeꞌem che ri Kakaw jelaꞌpachaꞌ ri cuꞌan juna soldado rucꞌ ri cascochꞌukubal re rujolom. 9 Ma ri Dios naxojuchaꞌ taj chaꞌ e cakacꞌul rukꞌatbal tzijpakawiꞌ; ma e xojuchaꞌo re cakacꞌul ri colo-betajic ruma ri Kanimajawal Jesucristo, 10rixcam kuma riꞌoj chaꞌ tob we oj cꞌaslic o weoj caminak chic echiriꞌ cacꞌun Rire, coj-jekiꞌcꞌu riꞌ junam rucꞌ. 11 Ruma cꞌu riꞌ, bochiꞌijcꞌuꞌx alak y nimarisaj cꞌuꞌx alak chiwachalak, jelaꞌ pachaꞌ ri catajin alak che uꞌanic.

Qꞌuisbal pixabanic re ri Pablo che riglesiacꞌo Tesalónica

12 Hermanos, cakatzꞌonoj che alak cojoalak quitzij ri e cꞌamal wach alak chupa ru-biꞌ ri Kanimajawal, y ꞌana cꞌu alak janipa ritakal chique ri quechacun chixoꞌlibal alaky quequipixabaj alak. 13 Lokꞌoj alak quikꞌijy cꞌax chenaꞌa alak ruma ri chac caquiꞌano.Cꞌola alak chi utzil chomal chiwach alak.

14 Cakatzꞌonoj che alak hermanos,chepixabaj alak ri na jinta cꞌo cacajcaquiꞌano. Nimarisaj alak quicꞌuꞌx ri najinta ucowil quicꞌuꞌx. Chetoꞌo alak ri najinta quichukꞌab chwach ri Dios. Cꞌolaunimal cꞌuꞌx alak cucꞌ conoje ri e cꞌo ucꞌalak.

15 We cꞌo junok uꞌanom ri na utz taj chealak, maꞌan alak ucꞌaxel che. E tijoj ib alakche uꞌanic ri utz chiwach alak y chiquiwachconoje.

16 E lic xaki quiꞌcota alak. 17 Chipakꞌijchichakꞌab ꞌana alak orar. 18Tioxin cꞌu alakche ri Dios chupa tak ronoje ri quicꞌowibejalak, ma e caraj riꞌ ri Dios che onoje alak ricojom alak rubiꞌ ri Kanimajawal Jesucristo.

19 Makꞌatej alak janipa ri caraj cuꞌan riRuxlabixel ri Dios ucꞌ alak. 20 Macꞌak cꞌubi alak ukꞌij tak ri kꞌalajisanic cuꞌan junokruma ri Ruxlabixel ri Dios; 21 lic chꞌobo alakrakan we waꞌ rucꞌ ri Dios petinak wi. E lictakej alak janipa ri utz 22yey jecꞌa cꞌu ib alakche ronoje ri na utz taj.

23 Ecꞌu ri Dios ri aj yaꞌl utzil chomal, licchuchomaj ri binic silabic alak chaꞌ ronojeri cꞌaslemal alak rucꞌ ri cꞌuꞌx alak y ricuerpo alak chajital chi utz che ronoje rina utz taj, chaꞌ jelaꞌ na jinta cꞌana macalak echiriꞌ cacꞌun tanchi ri KanimajawalJesucristo. 24 E ri Dios siqꞌuiyom e alakche jun santowilaj binic silabic; yey Rire licjusucꞌ, ma cuya na ronoje ri toꞌbal ubiꞌtisimche alak chaꞌ cabin alak jusucꞌ.

25Hermanos, ꞌana alak orar pakawi riꞌoj.26 Yaꞌa alak rutzil wach alak chiwach

onoje alak rucꞌ jun sakil tzꞌubuj chiꞌajchwach ri Dios.*

27 Chupa rubiꞌ ri Kanimajawal cambiꞌijche alak: Chajilaj alak waꞌ wa carta chiqui-wach conoje ri hermanos.

28 Cꞌulu cꞌu alak ri unimal rutzil ucꞌuꞌx riKanimajawal Jesucristo. Amén.

* 5:26 Ri Pablo jewaꞌ xubiꞌij ma rique e caquiꞌan waꞌ chiquiwach echiriꞌ caquiya rutzil quiwach.

Page 311: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Tesalonicenses 1:1 308 2 Tesalonicenses 2:8

Rucaꞌm carta xutzꞌibaj riPablo che riglesia cꞌo

TesalónicaRi Pablo cuya pan rutzil quiwach ri her-

manos e cꞌo Tesalónica1 Riꞌin Pablo cucꞌ ri wachbiꞌil Silvano y

Timoteo cakatak bi wa carta che alak, rialak re riglesia cꞌo Tesalónica, alak re riKakaw Dios y re ri Kanimajawal Jesucristo.2 Cꞌulu cꞌu alak ri unimal rutzil cꞌuꞌxaj yri utzil chomal re ri Kakaw Dios y re riKanimajawal Jesucristo.

Ri kꞌatbal tzij paquiwi raj maquib echiriꞌcacꞌun tanchi ri Cristo

3 Hermanos, xaki cojtioxin chwach riDios uma ralak; lic e takal riꞌ cakaꞌano malic catajin unimaric ri cubulibal cꞌuꞌx alakrucꞌ ri Cristo yey catajin unimaric ri rutzilcꞌuꞌx alak, ri cacꞌut alak chiwach onoje alak.4Ruma cꞌu riꞌ, riꞌoj lic cakatacꞌabaꞌ kꞌij alakechiriꞌ cojchꞌaꞌt pawiꞌ alak chiquiwach takriglesias re ri Dios. Lic e cakatzijoj ri unimalcꞌuꞌx alak y ri cubulibal cꞌuꞌx alak; ma tobalak ternabem rucꞌ cꞌax y quicꞌow alak pacꞌaxcꞌobic, waꞌ lic cuyum alak.

5 Ri kꞌatbal tzij cuꞌan ri Dios lic jusucꞌ,yey cakꞌalajin waꞌ ma chwach Rire lic takalche alak coc na alak chupa rutakanic, yruma ne riꞌ catij alak cꞌax woꞌora. 6 Yeylic ube cꞌut, ri Dios cuꞌan ucꞌaxel chique rieyaꞌyom e alak pa cꞌax. 7 Noꞌj cꞌu ralak ricatajin icꞌowic alak chupa ri cꞌax, cuya nache alak ri uxlanem junam kucꞌ riꞌoj echiriꞌcakꞌalajin uwach ri Kanimajawal Jesucristo.Echiriꞌ Rire cacꞌun chilaꞌ chicaj chupa ure-pebal akꞌ cucꞌ ru ángeles lic cꞌo quichukꞌab,8 queboꞌluꞌyaꞌa cꞌu pa cꞌax ri na xcaj tacaquetaꞌmaj uwach ri Dios y na xquitakejtane ri Utzilaj Tzij re ri Kanimajawal Jesu-cristo. 9 E tak cꞌu waꞌ wa winak caquicꞌul rikꞌatbal tzij re ri cꞌaxcꞌobic na jinta utakexic;xa jumul cꞌut quebesax bi chwach ri Kan-imajawal y chwach ruchomal ruchukꞌab10 echiriꞌ cacꞌun Rire chupa laꞌ la jun kꞌij recayac ukꞌij cuma rutinamit. Conoje cꞌu riꞌ rixecojow rubiꞌ lic caquilokꞌnimaj ukꞌij rumari uꞌanom Rire cucꞌ. Yey ralak, alak jun che

wa utinamit ruma xcoj alak ri xkatzijoj chealak.

11 E uwariꞌche lic xaki cakaꞌan orar pawiꞌalak. Cakatzꞌonoj cꞌu che ri Dios e catoꞌw ealak chaꞌ ri binic silabic alak cuꞌana pachaꞌri takal chique ri esiqꞌuim ruma Rire. Ycakatzꞌonoj cꞌu che cutoꞌ alak cheuꞌanic takri utzilaj chac caraj Rire che alak, yey caꞌancꞌu alak waꞌ rucꞌ cubulibal cꞌuꞌxaj y rucꞌruchukꞌab Rire. 12 Jecꞌulaꞌ e cayac ukꞌij riKanimajawal Jesucristo ruma ri caꞌan alak,yey catacꞌabax kꞌij ralak ruma alak re Rire.Caꞌan cꞌu waꞌ ruma ri unimal rutzil cꞌuꞌxajre ri ka Dios y re ri Kanimajawal Jesucristo.

2Ri itzelilaj achi cayactaj chirij ri Cristo

1 Chwi cꞌu rucꞌunibal ri Kanimajawal Je-sucristo echiriꞌ cakamol kib rucꞌ Rire,✡ liccakatzꞌonoj che alak hermanos, 2 chajij ibalak chaꞌ na casach ta ri naꞌoj alak puwiwaꞌ. Maxiꞌij cꞌu ib alak we cꞌo junok cubiꞌij:«E ukꞌijol waꞌ rucꞌunibal ri Kanimajawal,»tob ne cubiꞌij kꞌalajisam waꞌ che ruma riRuxlabixel ri Dios o xtzijox che o xtzꞌibaxpa carta lic e pachaꞌ kuma riꞌoj tzꞌibitalic.3 Maya cꞌu ib alak casocotaj alak, ma nabena cacꞌun ri kꞌij echiriꞌ uqꞌuiyal winakcaquicꞌak bi ukꞌij ri Dios y cukꞌalajisaj cꞌurib ri jun itzelilaj achi, ri cꞌo chi ri kꞌatbaltzij re ri Dios puwiꞌ re casachisax uwach.4 Ecꞌu waꞌ waꞌchi cayactaj chirij ri Dios ychirij ronoje tak ri calokꞌnimax ukꞌij cumari winak, waꞌ e tak ri quiꞌanom tiox che.Rire queꞌtzꞌula ne chupa ri Rocho Dios,cuꞌan che rib pachaꞌ e Dios y cucꞌambej neuwach ri Dios. 5 ¿Na cacꞌun ta neba chicꞌuꞌxalak, echiriꞌ cꞌa in cꞌo ucꞌ alak, ximbiꞌij waꞌche alak? 6Etaꞌamchi cꞌu alak saꞌ ri kꞌatabe-yom re ri cꞌutubal uwach rire wakꞌij orachaꞌ e cucꞌutubej uwach cꞌa echiriꞌ coponna rukꞌijol uchꞌobom chi lo ri Dios. 7 Ritzelwinak catajin chi che ucojic pa quijolomri winak queyactaj chirij ri Dios tob riquena caquinaꞌbej taj we e rire caꞌanaw waꞌ.Woꞌora cꞌa cꞌo ri kꞌatabeyom re, pero echiriꞌquesax ri kꞌatabeyom re, 8 cꞌa ecꞌuchiriꞌcucꞌutubej uwach ri jun itzelilaj achi. Yeyechiriꞌ cacꞌun tanchi ri Kanimajawal rucꞌunimal uchukꞌab, Rire rucꞌ ri chꞌaꞌtem*

✡ 2:1 1 Ts. 4:17 * 2:8 “Rucꞌ ri chꞌaꞌtem”: Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “rucꞌ ri xutꞌubal”.

Page 312: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Tesalonicenses 2:9 309 2 Tesalonicenses 3:16quel lo puchiꞌ cucamisaj y cusach cꞌu uwachwa jun itzelilaj achi.

9 Echiriꞌ cacꞌun waꞌ wa jun itzelilaj achi,cuꞌan nimak tak cꞌutubal y milagros rucꞌ riunimal chukꞌab yaꞌtal che ruma ri Satanás.Ronoje cꞌu riꞌ waꞌ, cuꞌan rucꞌ socosoꞌnic,ma e pachaꞌ cuꞌan waꞌ rucꞌ ruchukꞌab riDios. 10 Yey cuꞌan uqꞌuiyal uwach tak macchaꞌ quebusoc ri ticawex, ri xa quesachicruma na xcaj taj caquicꞌul ri Kꞌijsak chaꞌquecolobetajic. 11 Ruma cꞌu waꞌ, ri Dioscuya luwar quesocotaj ruma ruchukꞌabritzel; ecꞌu rique e caquicoj ri xa rakꞌubal.12 Jecꞌulaꞌ quecꞌojiꞌ chuxeꞌ ri kꞌatbal tzijconoje ri na xquicoj ta ri Kꞌijsak, ma e licxeꞌec quicꞌuꞌx rucꞌ ri na jusucꞌ taj.

Pixabanic chique ri quecolobetajic13Ecꞌu riꞌoj, hermanos, chirajawaxic xaki

cojtioxin chwach ri Dios uma ralak ri liccꞌax canaꞌ alak ruma ri Kanimajawal, mari Dios uchaꞌom chi lo alak chwi rujekebalruwachulew chaꞌ cacꞌul alak ri colobeta-jic. Yey waꞌ e ruma xcoj alak ri Kꞌijsak yruma ri cuꞌan ri Ruxlabixel ri Dios, ri cuꞌanchom che ri binic silabic alak. 14 Ruma cꞌuwaꞌ, ri Dios xusiqꞌuij alak ruma ri UtzilajTzij xkatzijoj che alak, chaꞌ jelaꞌ cacꞌulalak ri yacbal kꞌij alak ruma alak re ri Junlic cꞌo yacbal ukꞌij, waꞌ e ri KanimajawalJesucristo. 15 E uwariꞌche hermanos, licchukꞌubej ib alak y lic takej alak ri cꞌutunickacꞌutum chiwach alak y ri katzꞌibam panache alak.

16 Cakaꞌan cꞌu orar pawiꞌ alak chwach riKanimajawal Jesucristo y chwach ri KakawDios, ri cꞌax xnaꞌw ke y xaki cunimarisajkacꞌuꞌx yey cuya chike cacubiꞌ pana kacꞌuꞌxche ri koyeꞌem ruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx.17 Cakatzꞌonoj cꞌu che ri Dios chunimarisajcꞌuꞌx alak y chujiquibaꞌ cꞌuꞌx alak che ubiꞌx-iquil y che uꞌanic ri lic utz.

31 Qꞌuisbal cꞌu re, hermanos, ꞌana alak

orar chwach ri Dios pakawi riꞌoj chaꞌ licqueꞌec tan rutzijoxic ri Utzilaj Tzij re riKanimajawal che ronoje luwar y chaꞌ cacꞌulwaꞌ chi utz cuma ri quetaw re jelaꞌ pachaꞌxꞌan ralak. 2 ꞌAna alak orar chwach ri Diospakawi riꞌoj chaꞌ na cojtzak ta paquikꞌab riwinak lic itzel quicꞌuꞌx y na jinta quisucꞌ,ma na conoje taj cacaj caquicubaꞌ quicꞌuꞌx

rucꞌ ri Jesús. 3 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, ri Kan-imajawal lic jusucꞌ ma e cuꞌan na pachaꞌri ubiꞌim, ma Rire cujiquibaꞌ cꞌuꞌx alaky cuchajij cꞌu alak chwach ritzel winak.4Cubul cꞌu kacꞌuꞌx che waꞌ: Rucꞌ rutoꞌbal riKanimajawal, ralak catajin alak che uꞌanicri xkatak alak che y jelaꞌ caꞌan cꞌu alakchikawach apanok. 5 Ecꞌu ri KanimajawalJesucristo catoꞌw e alak chaꞌ ri rutzil cꞌuꞌxalak cuꞌana jelaꞌ pachaꞌ ri rutzil ucꞌuꞌx riDios y chaꞌ cachꞌij alak uchukꞌab tak ricꞌaxcꞌobic rucꞌ unimal cꞌuꞌxaj jelaꞌ pachaꞌxuꞌan ri Cristo.

Chirajawaxic wi cojchacunic6Hermanos, chupa rubiꞌ ri Kanimajawal

Jesucristo cakatak alak che chaꞌ quesaj ibalak chiquij tak ri hermanos lic e xepuꞌab,ri na caquitakej ta ri cꞌutunic xmaj canalak chikij. 7 Lic etaꞌam cꞌu alak saꞌ ri licchirajawaxic cacꞌam alak re che ri kabinickasilabic riꞌoj, ma echiriꞌ xojcꞌojiꞌ ucꞌ alak,lic xojchacunic. 8Na xkatzꞌonoj taj xa casi-pax ri kawa, ma ronoje ri xyaꞌ chike, xka-tojo. Ri xkaꞌano e lic xojchacun chipakꞌijchichakꞌab chaꞌ jelaꞌ na cojuꞌan ta oj ekaꞌnchukul junok che alak. 9 Wa xkaꞌano na eta queꞌelawi na takal ta chike cojtoꞌ alak;ri xkaꞌan wi e chaꞌ camaj e alak chikij.10 Ma echiriꞌ cꞌa oj cꞌo ne chilaꞌ ucꞌ alak,xkatak alak che waꞌ: «We cꞌo junok na carajtaj cachacunic, na takal ta che catzukic.»11Yeywoꞌora katom, e cꞌo jujun chixoꞌl alakna quechacun tane qꞌuenok; ri caquiꞌanoe caquimin quib che tak ri na jinta queche. 12 E tak cꞌu waꞌ wa ticawex quekatakche y quekapixabaj pa rubiꞌ ri KanimajawalJesucristo: Chechacunok re chꞌacabal re riquiwa* y checꞌola jusucꞌ.

13 Yey ecꞌu ralak hermanos, macos alakche uꞌanic ri utz. 14We cꞌo junok na cutakejta wa cakatzꞌibaj pana che alak, kꞌalajisajalak chinok y majunimaj ib alak rucꞌ, chaꞌjelaꞌ caqꞌuix che ri cuꞌano y cutzelej utzij.15 Pero maꞌan alak che tzel quil alak; riꞌana alak e pixabaj alak ma rire e jun kahermano.

Qꞌuisbal uchꞌaꞌtem ri Pablo che riglesia cꞌoTesalónica

16 Ecꞌu ri Kanimajawal, ri aj yaꞌl utzilchomal, xaki chuyaꞌa pawiꞌ alak ri utzil

* 3:12 “Quiwa”: Waꞌ e queꞌelawi e ronoje ri cajawax chique.

Page 313: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Tesalonicenses 3:17 310 2 Tesalonicenses 3:18chomal chupa tak ri quicꞌow wi alak. Cꞌolari Kanimajawal ucꞌ onoje alak.

17Riꞌin in Pablo, rucꞌ ri nukꞌab cantzꞌibajwa rutzil wach alak. Jelaꞌ canꞌan che tak rinucarta, cꞌutubal re in ri quintzꞌiban re.

18 Cꞌulu cꞌu alak ri unimal rutzil ucꞌuꞌx riKanimajawal Jesucristo. Amén.

Page 314: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Timoteo 1:1 311 1 Timoteo 1:17

Ri nabe carta xutzꞌibaj riPablo che ri Timoteo

Ri Pablo cuya pan rutzil uwach ri Timoteo1 Riꞌin in Pablo, in takoꞌn re ri Kan-

imajawal Jesucristo, intakom lo ruma riDios Kacolobenel y ruma ri KanimajawalJesucristo, ri kacubam pana kacꞌuꞌx rucꞌ.2 Cantzꞌibaj pan waꞌ wa carta chawe riꞌatTimoteo, ri pakatzij wi at nucꞌajol chuparubiꞌ ri Cristo ma wuma riꞌin xacoj rubiꞌRire. Chacꞌulu cꞌu ri unimal rutzil cꞌuꞌxaj,ri relej cꞌuꞌxaj y ri utzil chomal re ri KakawDios y re ri Kanimajawal Jesucristo.

Pixabanic puwi tak ri cꞌutunic na ube taj3 Cꞌuna chacꞌuꞌx ri ximbiꞌij can chawe

echiriꞌ e riꞌ quinꞌec Macedonia: E catcanajcan chupa ri tinamit Éfeso ma chiriꞌ ecꞌo jujun ticawex lic junwi ri caquicꞌutuchwa ri cakacꞌut riꞌoj. Ximbiꞌij cꞌu canchawe quebatak che na caquiꞌan ta chi waꞌ.4 Yey ximbiꞌij can chawe cabiꞌij chique rihermanos maquiya ne quinaꞌoj puwi takojer tzijobal na petinak ta rucꞌ ri Dios ytak ri caquibololej quibiꞌ catiꞌ-quimam reojertan, ma tak laꞌ cucꞌam lo sachibal naꞌojy na catoꞌb ta che ri caraj cuꞌan ri Dioskucꞌ, yey waꞌ cuꞌana xew ruma ri cubulibalkacꞌuꞌx rucꞌ Rire.

5 Rucꞌuꞌxibal ri cojutak ri Dios che ewaꞌ: Lic cꞌax cakanaꞌ kib chikawach.✡ Yeychaꞌ cakaꞌan waꞌ chirajawaxic lic calax pakanimaꞌ cakaꞌan ri utz, cakamaj usucꞌ saꞌri utz yey e cakaꞌano, y pakatzij wi cacubiꞌkacꞌuꞌx rucꞌ Rire.

6Noꞌj e cꞌo jujun quiyaꞌom can ri caraj riDios; xquijalcꞌatij cꞌu ri quinaꞌoj y woꞌoraxew quechꞌaꞌt chwi ri na jinta uchac.7Rique cacaj caquiꞌan e aj cꞌutunel che quibchwi Rutzij Upixab ri Dios, tob na caquimajtane usucꞌ ri caquibiꞌij y na caquimaj taneusucꞌ ri cꞌutunic lic caquijiquibaꞌ uwach.

8 Pero riꞌoj lic ketaꞌam lic cꞌo cutikojRutzij Upixab ri Dios we jusucꞌ cakacha-pabej. 9 Ketaꞌam cꞌut ri Tzij Pixab na xyaꞌiꞌtaj re cukꞌat tzij paquiwi ri jusucꞌ quibinicquisilabic; ma xyaꞌic re cukꞌat tzij paquiwiri e aj palajiy tzij y ri na e ta cojol tzij, ri

na jinta xiꞌin ib cucꞌ chwach ri Dios y ri e ajmaquib, ri na queboc ta il che caquilokꞌn-imaj ukꞌij ri Dios y ri caquicꞌak bi ukꞌij riDios; ri e camisay quichu-quikaw cucꞌ rie camisanel, 10 ri caquetzꞌabej uwa quikꞌijcucꞌ jujun chic na quicꞌulel taj, rachijabcaquiꞌan quicꞌulel chique cach achijab, riquequichap winak y na quequitzokopij taulokwena cayaꞌiꞌ ta puak chique, raj rakꞌul,ri cꞌo caquijiquibaꞌ uwach chupa rubiꞌ riDios yey xa rakꞌubal ri caquiꞌano, cucꞌ takcꞌu conoje ri caquipalajij ri sakil cꞌutunicre ri Dios. 11 E cꞌutunic waꞌ cꞌo chupa richomilaj Utzilaj Tzij re ri Dios. Yey ri Dios,ri lic nim ukꞌij, e xyaꞌw waꞌ panukꞌab riꞌinchaꞌ cantzijoj.

Ri Pablo cutioxij ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios12 Riꞌin cantioxij che ri Kanimajawal Je-

sucristo ma uyaꞌom nuchukꞌab chaꞌ canꞌanruchac yma xcubiꞌ ucꞌuꞌx wucꞌ echiriꞌ xuyawa jun chac chwe, 13 tob rojertan riꞌin licxinmacun chirij ri Kanimajawal Jesucristoma xebenuternabej ri quicojom rubiꞌ y licxebenuya pa tak cꞌaxcꞌobic. Na rucꞌ tacꞌu riꞌ, ri Dios xjuchꞌ caꞌn ucꞌuꞌx chwe; maechiriꞌ xinꞌan waꞌ, cꞌamajaꞌ cacubiꞌ nucꞌuꞌxrucꞌ ri Cristo y na xinmaj ta cꞌu usucꞌ we ricanꞌano na utz taj. 14 Yey ri Kanimajawallic xucꞌut ri unimal rutzil ucꞌuꞌx chwe yxuya chwe cacubiꞌ nucꞌuꞌx rucꞌ y xuya chwecancꞌut ri rutzil ucꞌuꞌx Rire; y waꞌ xew riKanimajawal Jesucristo cayaꞌw re.

15Ecꞌuwa cambiꞌij lic katzij y lic takal checaquicoj conoje ri ticawex: Ri KanimajawalJesucristo xcꞌun che ruwachulew chaꞌ que-boluꞌcolobej conoje raj maquib. Ecꞌu riꞌinin jun chique waꞌ; yey chinuwach riꞌin, inne ri más cꞌo numac chiquiwa rique. 16Ecꞌuri Kanimajawal Jesucristo xucꞌut ri cꞌax-naꞌbal ucꞌuꞌx chwe riꞌin ma xucuy numactob lic in ajmac. Jelaꞌ xuꞌano chaꞌ cakꞌalajinri rutzil ucꞌuꞌx chique conoje ri quecojowrubiꞌ. Ma ri xuꞌan wucꞌ riꞌin e cꞌutubal reri cuꞌan cucꞌ ri cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ Rire,cucuy cꞌu quimac y cuya quicꞌaslemal najinta utakexic.

17Ruma cꞌu waꞌ, kalokꞌnimaj ukꞌij ri Dioswakꞌij ora y chikawach apanok.Ma ri Dios Kajawxel

na jinta utakexic rutakanic,na jinta utakexic rucꞌaslemal,

✡ 1:5 Ro. 13:8-10; Gl. 5:14

Page 315: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Timoteo 1:18 312 1 Timoteo 3:3na quilitaj ta uwach,xew Rire e Diosy retaꞌam ronoje.Lic cꞌo yacbal ukꞌij y unimal uchoma-

lil.18 Woꞌora Timoteo, canya wa takanic

chawe riꞌat at nucꞌajol chupa rubiꞌ ri Cristo:Chachukꞌubej awib chupa ri chac yaꞌompakꞌab e chirij ri xkꞌalajisax pawiꞌ riꞌat chwirachac chwach ri Dios.✡ 19 Chatiquibaꞌ cꞌuri cubulibal acꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo y chamajausucꞌ saꞌ ri utz y e chaꞌana riꞌ. Ma e cꞌojujun na xquiꞌan ta waꞌ, y ruma cꞌu riꞌxsach ri cubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo yna caquicoj ta chi ne ri Kꞌijsak. 20 Jenewaꞌxquiꞌan ri Himeneo y ri Alejandro. Rumacꞌu riꞌ, xebenuya pukꞌab ri Satanás chaꞌcaquitij cꞌax y jelaꞌ caquimaj usucꞌ na utztaj quechꞌaꞌt chirij ri Kꞌijsak re ri Dios.

2Pixabanic chwi ri oración

1 Cantzꞌonoj cꞌu chawe chabiꞌij waꞌ cherutinamit ri Dios: Lic chirajawaxic wicakaꞌan orar chwach ri Dios. Echiriꞌ co-jchꞌaꞌt rucꞌ, e chojelaj chwach Rire paquiwiconoje ri ticawex chaꞌ cuya chique ri liccajawax che ri quibinic quisilabic, yey ka-tioxij ronoje che. 2 Kaꞌana orar paquiwitak ri e takanelab y paquiwi conoje tak rie aj wach che ruwachulew chaꞌ jelaꞌ utzcoj-jekiꞌ chi utzil chomal y cojbin jusucꞌrucꞌ jun sakil binic silabic chwach ri Dios.3 Lic cꞌu kaꞌana orar ma waꞌ e lic utz y ecucꞌul ucꞌuꞌx ri Dios Kacolobenel, 4 ma ricaraj Rire e quecolobetaj conoje ri ticawexy caquetaꞌmaj chi utz ri Kꞌijsak. 5 Ma xajun ri Dios cꞌolic yey xa jun ri cꞌo pukꞌabcachꞌaw pakawiꞌ chwach ri Dios; waꞌ e riKanimajawal Jesucristo, Ralaxel ChiquixoꞌlTicawex. 6 Rire xuya rib pa camic kumariꞌoj oj ticawex chaꞌ cutoj ri kamac y co-jresaj pukꞌab Ritzel; yey waꞌ xkꞌalajisaxpa rukꞌijol uchꞌobom chi lo ri Dios. 7 Eruma waꞌ, riꞌin in chaꞌtal lo ruma ri Diosre cantzijoj ri Utzilaj Tzij y quinuꞌan cꞌu intakoꞌn yey in cꞌutunel chiquiwach ri na eta aj Israel chaꞌ jelaꞌ cacubiꞌ quicꞌuꞌx riquerucꞌ ri Cristo y caquicoj ri Kꞌijsak. Lic katzijwa cambiꞌij che alak, ma in re ri Cristo y nacanꞌan ta rakꞌubal.

8 Ri cuaj riꞌin e conoje tak rachijab, tobpa e cꞌo wi, xaki quiꞌana orar chwach riDios. Yey echiriꞌ caquiyac cꞌu ri quikꞌab recaquiꞌan orar, ri lic chirajawaxic wi e jusucꞌri quibinic quisilabic, na jinta oyowal pacanimaꞌ y na quechꞌoꞌjin ta chiquiwach.

Pixabanic chwi ri sakil quibinic rixokib9 Ri nupixabanic chique tak rixokib e

quiwika quib chi usucꞌliquil. Maquicꞌutcꞌu ri quicuerpo yey maquiwik quib xa reyacbal quikꞌij. Ma ¿saꞌ ri cuꞌan chom cherixok? ¿E nawi ri wikital rucꞌ oro y rucꞌperlas? ¿E nawi uchomalil laꞌ ri quiwikibal?Na e taj, 10 ma ri quichomalil e ri chomilajchac caquiꞌan chwach ri Dios, jelaꞌ pachaꞌri takal chique rixokib caquilokꞌnimaj ukꞌijRire.

11 Echiriꞌ cacꞌut Rutzij Upixab ri Dioschiquiwach rixokib, lic chirajawaxic riquexew caquito y maquicꞌul uwach. 12Riꞌin nacanya ta luwar chique rixokib quebuꞌan eaj cꞌutunel chiquiwach rachijab o quetakanpaquiwiꞌ; ma ri lic ube e xa caquito. 13 Mari Dios nabe e xuꞌan ri Adán, tecꞌuchiriꞌxuꞌan ri Eva. 14 Yey na e ta ri Adán rixsocotaj nabe ruma ritzel, e ri Eva; y echiriꞌxsocotajic, e xupalajij rutzij ri Dios. 15 Narucꞌ ta cꞌu riꞌ, ri Dios quebucolobej rixokiby cuya calcꞌoꞌal chaꞌ quequiqꞌuiyisaj. Que-colobetaj cꞌu riꞌ we quetiquiꞌ chi utz rucꞌri cubulibal quicꞌuꞌx, ri rutzil quicꞌuꞌx y risantowilaj quibinic.

3Pixabanic puwi ri quibinic quisilabic raj

cꞌamal quiwach rutinamit ri Dios1 Lic usucꞌ wa cambiꞌij: We cꞌo junok

lic caraj cuꞌan aj cꞌamal quiwach rutinamitri Dios, riꞌ lic chomilaj chac ri curayij.2 Pero lic chirajawaxic che juna aj cꞌamalquiwach rutinamit ri Dios e jusucꞌ rubinicusilabic chaꞌ na jinta cꞌo cachꞌaꞌtiben re.E cꞌola jusucꞌ rucꞌ ri rixokil, lic chuchꞌobochi utz ri cuꞌano, chuchajij rib chiribil ribchaꞌ na catzak ta pa mac y chom quilitajrubinic cuma ri jujun chic. Xaki chebucꞌuluchi utz tak ri quebopon chirocho, y cꞌolaunaꞌoj che ucꞌutic Rutzij Upixab ri Dios.3 Lic chirajawaxic che na kꞌabaꞌrel taj, naaj chꞌaꞌoj taj, na rayinel ta re puak cachꞌacrucꞌ socosoꞌnic, na queꞌec ta ucꞌuꞌx rucꞌ

✡ 1:18 1 Ti. 4:14

Page 316: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Timoteo 3:4 313 1 Timoteo 4:8ri puak; ma ri chirajawaxic wi e lic utzucꞌuꞌx y chꞌuꞌchꞌuj ucꞌuꞌx. 4Chuꞌana ri sakiltakanic pa rocho; chucꞌutu cꞌu chique riralcꞌoꞌal chaꞌ quebuꞌan e cojol tzij y jecꞌulaꞌquecꞌojiꞌ chi jusucꞌ. 5 Ma e ri na curik tacuꞌan sakil takanic pa rocho, ¿suꞌanic cꞌu riꞌquebuchajij chi utz rutinamit ri Dios?

6 Na utz taj we cꞌo junok cꞌacꞌ ucojom riUtzilaj Tzij yey cacojic aj wach chupa rigle-sia, ma cꞌaxtaj cuꞌan nim che rib y cakꞌat cꞌutzij puwiꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri xucꞌulumaj ritzelwinak ruma xuꞌan nim che rib.✡ 7 Ri licchirajawaxic wi e chom rubinic usilabicchiquiwach tak ri na quicojom ta rubiꞌ riKanimajawal Jesucristo, chaꞌ na jinta junokcacꞌakaw bi ukꞌij y na catzak ta chupa junapajtajibal re ritzel winak.

Pixabanic puwi ri quibinic quisilabic rajchaquib e toꞌbel piglesia

8 Jecꞌulaꞌ raj chaquib e toꞌbel piglesialic chirajawaxic chique e jusucꞌ ri quibinicquisilabic, na xa ta queb quipalaj, na e takꞌabaꞌrelab, na e ta rayinel re puak cachꞌacrucꞌ socosoꞌnic. 9 Chirajawaxic caquitakejri sakil cꞌutunic ukꞌalajisam ri Dios yeycaquinaꞌ pa canimaꞌ utz quiꞌanom chwachRire. 10 Nabe na chirajawaxic cacꞌamquipa chaꞌ cakꞌalajinic we lic jusucꞌ ri quib-inic quisilabic; tecꞌuchiriꞌ utz quebuꞌan ajchaquib e toꞌbel piglesia.

11 Jecꞌulaꞌ, chirajawaxic chique rixokibe jusucꞌ ri quibinic quisilabic, na e ta ajmolot, lic caquichꞌob chi utz ri caquiꞌano ycaquiꞌan chi utz ronoje ri takal chique.

12 Ecꞌu rachi aj chac toꞌbel piglesia, licchirajawaxic cꞌola jusucꞌ rucꞌ ri rixokil ychuꞌana sakil takanic paquiwi tak ri ral-cꞌoꞌal y paquiwi conoje tak ri e cꞌo pa rirocho. 13 We cuꞌan cꞌu chi utz ruchac,catacꞌabax ukꞌij chiquiwach ri ticawex ycanimar ucꞌuꞌx che ukꞌalajisaxic ri cubu-libal ucꞌuꞌx rucꞌ ri Kanimajawal Jesucristo.

Rucꞌuꞌxibal ri Utzilaj Tzij puwi ri Kanima-jawal Jesucristo

14 Riꞌin lic nucubam pan nucꞌuꞌx quiꞌn-wila tan awach Timoteo, pero cantzꞌibajna pan waꞌ chawe 15 chaꞌ we xinmayin cheawilic, chawetaꞌmaj saꞌ ri sakil binic silabicchirajawaxic chique ri e re ri Dios; ma riquee utinamit ri Dios cꞌaslic yey rutinamit e

chapayom re y e catiquiban re ri Kꞌijsak.16 Pakatzij wi lic nim ukꞌij ri Kꞌijsak re riDios kꞌalajisam chikawach:E ri Kanimajawal Jesucristo xuꞌan ticawex

echiriꞌ xcꞌun che ruwachulew.Ronoje ri xuꞌano y ri xubiꞌij e lic jusucꞌ

y ri Ruxlabixel ri Dios e xkꞌalajisan rewaꞌ.✡

Xilitaj cuma ri ángeles.Xtzijox rubiꞌ chique ruqꞌuiyal quiwach tak

ri ticawex che ruwachulewy e qꞌui ri xquicoj rubiꞌ.Yey xcꞌul tanchi chilaꞌ chicaj rucꞌ

yacbal ukꞌij.4

Tak ri caquesaj quib chirij ri Kꞌijsak1 Ri Ruxlabixel ri Dios ukꞌalajisam chi

utz copon na rukꞌijol echiriꞌ e cꞌo jujunticawex caquiya can ri Kꞌijsak re ri Dioschaꞌ caquitakej cꞌutunic petinak cucꞌ takri itzel uxlabixel e socosoꞌnel. 2 Rique equequitakej ri winak xa queb quipalaj y e ajrakꞌul, ri lic uꞌanom chi achꞌiꞌy ri quinaꞌoj.3 Waꞌ e ri quequitak tak ri winak chaꞌ naquecꞌuliꞌ taj y chaꞌ na caquitij ta jujunwaꞌim tob waꞌ e ri Dios xuꞌano re catijic;ecꞌu riꞌoj, ri ketaꞌam y kacojom ri Kꞌijsak,utz cakacꞌul waꞌ rucꞌ tioxibal. 4Ma ronoje riꞌanatal ruma ri Dios, lic chom; na utz ta cꞌuriꞌ we cakacꞌak bi ukꞌij ri cuya ri Dios chike.Ri kaꞌanaꞌ e kacꞌulu rucꞌ tioxibal. 5 MaRuchꞌaꞌtem ri Dios cubiꞌij ronoje ri cuyaRire chike lic chom;✡ yey echiriꞌ cakatioxijwaꞌ chwach ri Dios, cojuꞌan xa oj jun rucꞌRire che ubiꞌxiquil: Ronoje lic chom.

Jun utzilaj aj chac re ri Kanimajawal Jesu-cristo

6We riꞌat cacꞌut chique rutinamit ri Dioswa cantzꞌibaj pan chawe, riꞌ catuꞌana junutzilaj aj chac re ri Kanimajawal Jesucristo;mawaUtzilaj Tzij acojom y ri sakil cꞌutunicatakem e cayaꞌw achukꞌab chwach ri Dios.7Matoc cꞌu il che tak ri ojer tzijobal na rucꞌta ri Dios petinak wi, ma waꞌ xa noꞌjibalque winak.✡ E chatijoj awib che jun sakilbinic silabic chwach ri Dios. 8Mawe cakatijukꞌij cacꞌojiꞌ uchukꞌab ri kacuerpo, utz cꞌuriꞌ; pero waꞌ xa jokꞌotaj cojutoꞌo. Noꞌjwe e cakaya kib che jun sakil binic silabicchwach ri Dios, waꞌ lic utz che ronoje, ma

✡ 3:6 Is. 14:12-14 ✡ 3:16 Ro. 1:4 ✡ 4:5 Gn. 1:31; Mr. 7:19 ✡ 4:7 1 Ti. 1:4

Page 317: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Timoteo 4:9 314 1 Timoteo 5:14cꞌo cutikoj che ri kacꞌaslemal wakꞌij ora ychikawach apanok. 9 Wa cambiꞌij lic katzijy lic takal che caquicoj conoje ri ticawex.10 Ruma cꞌu waꞌ cojchacunic y cakatij takcꞌaxcꞌobic, ma cubul pan kacꞌuꞌx rucꞌ riDios cꞌaslic, ri cacoloben que tak ri ticawexche ruwachulew; y pakatzij wi, e quebu-colobej conoje ri cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ riCristo. 11 Janipa cꞌu ri nubiꞌim chawe, echacꞌutu riꞌ chiquiwach ri quicojom rubiꞌ riCristo y chabiꞌij chique e lic caquitakej waꞌ.

12 Maya luwar che junok cucꞌak bi akꞌijruma cꞌa at ala. E chacꞌutu ri lic ubechiquiwach ri quicojom rubiꞌ ri Cristo, yeychaꞌana waꞌ rucꞌ rachꞌaꞌtem, rucꞌ rabinicasilabic, rucꞌ ri rutzil acꞌuꞌx, rucꞌ ri cubu-libal acꞌuꞌx y rucꞌ ri sakil anaꞌoj. 13 Xalokꞌcꞌu cꞌamajaꞌ quinoponic, e chayaꞌa awib cherajilaxic Ruchꞌaꞌtem ri Dios y che uꞌanicpixabanic y cꞌutunic chiquiwach riglesia.14 Mawokꞌotaj uyaꞌic ri yaꞌtal chawe rumari Dios, ri xkꞌalajisax pawiꞌ riꞌat echiriꞌri e aj wach re riglesia xquiya ri quikꞌabpawiꞌ. 15 Chayaꞌa cꞌu awib che tak waꞌ:Chaꞌana janipa ri amajom chic chaꞌ jelaꞌconoje caquilo jalan utz ri chac cat-tajinche uꞌanic. 16 Lic chachajij awib che ra-binic asilabic y che ucꞌutic ri sakil cꞌutunic.Chachukꞌubej awib che uꞌanic tak waꞌ, majelaꞌ riꞌat y ri quetaw awe quixcolobetaj cheri kꞌatbal tzij re ri Dios.

5Ruꞌanic caꞌan pixabanic chiquiwach ruti-

namit ri Dios1Echiriꞌ caꞌan pixabanic, mayaj juna achi

nimalaj winak chic; ri chaꞌana e chapixabajpachaꞌ chi akaw; yey chebapixabaj ralabopachaꞌ chi e awatz o e achakꞌ 2 y rixokib enimak winak pachaꞌ chi e achu. Yey rucꞌsakil anaꞌoj chebapixabaj ralito pachaꞌ chie awanab.

Ruꞌanic quetoꞌ rixokib e malcaꞌnib3 Tak rixokib e malcaꞌnib, ri pakatzij wi

na jinta catoꞌw que, chirajawaxic wi quetoꞌruma rutinamit ri Dios. 4 Noꞌj we cꞌo junaixok malcaꞌn yey e cꞌo ralcꞌoꞌal o e cꞌo takumam, riꞌ e rique ri lic chirajawaxic que-quichajij chi utz ri quifamilia y quequitoꞌ

ri quichu malcaꞌnib o ri catiꞌ malcaꞌnib,ma waꞌ e pachaꞌ rajil ucꞌaxel chique rixeqꞌuiyisan que, yey waꞌ e lic utz y e cucꞌulucꞌuꞌx ri Dios. 5 Noꞌj chirajawaxic cꞌut eriglesia catoꞌw que rixokib e malcaꞌnib, ripakatzij wi na jinta chi quifamilia y najinta cꞌu junok catoꞌw que, yey waꞌ e takri lic quicubam pan quicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios ylic quiyaꞌom quib che uꞌanic orar chipakꞌijchichakꞌab. 6 Noꞌj e juna ixok malcaꞌn wexew e queꞌec ucꞌuꞌx che uꞌanic ri carajrire, riꞌ pachaꞌ caminak chi chwach ri Diostob ne cꞌaslic, y na takal ta cꞌu riꞌ checatoꞌic. 7E chebataka cꞌu riglesia che uꞌanictak wa cambiꞌij chawe chaꞌ chom quilitajri quibinic quisilabic chiquiwach ri jujunchic. 8 Lic cꞌu chirajawaxic riꞌ che junokquebutoꞌ tak ri ratz-uchakꞌ e cꞌo chux che,y más ne chirajawaxic cuꞌan waꞌ chiquerufamilia.✡ Ma e junok na cuꞌan ta waꞌ,riꞌ na takal ta che cubiꞌij e cuqꞌuil ri e re riCristo, yey más ne cꞌo umac riꞌ chiquiwa rina quicojom ta rubiꞌ ri Cristo, ma e ne riquequequichajij ri quifamilias.

9 Chupa ri wuj pa tzꞌibital wi tak ribiꞌaj que rixokib e malcaꞌnib quetoꞌic, xewcatzꞌibax rubiꞌ rixok uqꞌuisom chi sesentajunab, we jusucꞌ xcꞌojiꞌ rucꞌ ri rachijil, 10wechom ruchꞌaꞌtibexic caꞌan chwi tak ri chacuꞌanom, waꞌ e ebuqꞌuiyisam chi utz ri ral-cꞌoꞌal, ebucꞌulum chi utz ri hermanos que-bopon chirocho y uchꞌajom ne ri cakan,*ebutoꞌom tak ri e cꞌo pa cꞌaxcꞌobic y lic cꞌuuꞌanom utzilaj tak chac.

11 Noꞌj tak ri malcaꞌnib cꞌa e cꞌacꞌal,matzꞌibax ri quibiꞌ ma cꞌaxtaj rumari quirayibal xew caquitzucuj quecꞌuliꞌtanchic y caquesaj cꞌu quib chirij ri Cristo.12 Jecꞌulaꞌ e caquekelej ri kꞌatbal tzijpaquiwiꞌ ruma na xquiꞌan taj janipa riquibiꞌim caquiꞌano.† 13 Quebuꞌan cꞌu exepuꞌab y xaki quekꞌeꞌcot chiꞌtak ja. Yey naxew ta quebuꞌan e xepuꞌab, ma quebuꞌanne e aj molot, xaki caquimin quib che ri najinta que che y e xaki caquitzijoj ri na takalta chique caquibiꞌij. 14 E uwariꞌche riꞌincambiꞌij chique ri e malcaꞌnib cꞌa e cꞌacꞌal,checꞌuliꞌok, chequiqꞌuiyisaj ri calcꞌoꞌal ye quilaꞌ cꞌut janipa ri chirajawaxic caꞌan

✡ 5:8 Éx. 20:12 * 5:10 “Uchꞌajom ne ri cakan”: Ojertan caquiꞌan waꞌ ruma rulew coc che ri cakan pa be. † 5:12“Janipa ri quibiꞌim caquiꞌano”: Ri malcaꞌnib xetoꞌ ruma riglesia, xquiꞌan jun tzij na quecꞌuliꞌ taj y caquiya cꞌu quibchupa ruchac ri Dios piglesia.

Page 318: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Timoteo 5:15 315 1 Timoteo 6:9pa cocho chaꞌ jelaꞌ ri tzel quebilow re riCristo na jinta cꞌo caquichꞌaꞌtibej chiquijrutinamit Rire. 15Ma e cꞌo ne jujun chiquewaꞌ wa malcaꞌnib na quitakem ta chi riCristo, ma e quitakem ri Satanás.

16We cꞌo junok ucojom rubiꞌ ri Cristo yeye cꞌo ixokib malcaꞌnib chique rufamilia, riꞌchirajawaxic che chebutoꞌoꞌ chaꞌ na cuya taalcꞌayew che riglesia, y jecꞌulaꞌ riglesia xewquebutoꞌ ri malcaꞌnib pakatzij wi na jintacatoꞌw que.

Pixabanic paquiwi ri e aj wach re riglesia17 Chique conoje ri e aj wach re riglesia,

ri quicꞌamom uwach chi utz rutinamit riDios, chirajawaxic caꞌan cucꞌ janipa ri takalchique ruma ri chac caquiꞌano; y e nemás chirajawaxic caꞌan waꞌ cucꞌ ri yaꞌtalpaquikꞌab quetzijonic y quecꞌutunic. 18Majewaꞌ tzꞌibital can chupa Rutzij Upixab riDios: «Macoj bozal che ri boyex echiriꞌcukil uwi ri trigo, ma takal che catzukic.»✡Y cubiꞌij: «E junok cachacunic, lic takal checatojic.»✡

19 Echiriꞌ cꞌo junok cutzꞌak uchiꞌ juna ajwach re riglesia; macoj ne waꞌ we na ejinta caꞌibok o oxibok caquijiquibaꞌ uwachrumac. 20We cꞌo juna aj wach re riglesia nacaraj taj carokꞌotaj can rumac, chachꞌaꞌbejupa chiquiwach conoje chaꞌ jelaꞌ coc xiꞌinib cucꞌ riglesia. 21 Chwach cꞌu ri Dios ychwach ri Kanimajawal Jesucristo y chiqui-wach ri ángeles re ri Dios ri echaꞌtalicre caquilokꞌnimaj Rire, cambiꞌij cꞌu chawechaꞌana tak waꞌ chi jusucꞌ cucꞌ conoje tob echinok y na xa ta catchaꞌwic. 22 Maꞌan tanaj wach re riglesia che junok‡ we cꞌamajaꞌawilom chi utz ri jusucꞌ ubinic,✡ ma amaccꞌu riꞌ riꞌat we rire cuꞌan ri na utz taj chupari chac re ri Dios. Lic chachajij cꞌu awib riꞌatchwach ronoje ri na utz taj.

23 Ruma cꞌu lic cuya cꞌax pamaj chawe,matij xew joronaꞌ, utz we e cachꞌurij cꞌanavino rucꞌ ri joronaꞌ catijo.

24 Lic chirajawaxic cawetaꞌmaj chi utzrubinic usilabic china ri cacojo re ajwach reriglesia. Ma e cꞌo jujun achijab lic kꞌalaj riquimac tob cꞌamajaꞌ ne cakꞌat tzij paquiwiꞌ;pero e cꞌo jujun chic cꞌunaj cakꞌalajin ri

quimac. 25 Jecꞌuriꞌlaꞌ, e cꞌo ri lic cakꞌalajinri chomilaj chac caquiꞌano; pero e cꞌo jujunchic caquiꞌan chomilaj tak chac, yey waꞌcamayin retaꞌmaxic. Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ,copon ri kꞌij quel lo chi sak.

6Pixabanic chique raj chac e cꞌo paquikꞌab

quipatrón1 Conoje raj chac e cꞌo pukꞌab juna pa-

trón* e lic quilokꞌoj ukꞌij ri quipatrón cheronoje ri caquiꞌano, chaꞌ jelaꞌ na jinta junoktzel cachꞌaꞌt chirij rubiꞌ ri Dios y chirij risakil cꞌutunic. 2Yey we juna aj chac cꞌo up-atrón ucojom chi rubiꞌ ri Cristo, muchꞌobo:«Na chirajawaxic taj canꞌan ri caraj ri nupa-trónma junam kawach kachakꞌ kib chwachri Dios.» Na ube taj cuchꞌob rakan waꞌ; ri licusucꞌ e chuꞌana más chi utz ruchac ma ricunimaj e jun ucojom rubiꞌ ri Cristo y takalcꞌu riꞌ che cꞌax canaꞌic. Waꞌ e cꞌutunic ypixabanic chaꞌana riꞌat chique ri e aj chac.

Tak ri queꞌec quicꞌuꞌx rucꞌ ri beyomal xa reruwachulew

3 We cꞌo junok junwi ri cucꞌutu y najunam ta runaꞌoj rucꞌ ri sakil cꞌutunic re riKanimajawal Jesucristo y rucꞌ ri sakil binicchwach ri Dios, 4 riꞌ na jinta retaꞌam tobcuchꞌobo lic cꞌo unaꞌoj. E ne lic queꞌecunaꞌoj chwi tak chꞌaꞌtem na jinta uchac,xa re sachibal naꞌoj. Y tak waꞌ cucꞌamlo retzelal cꞌuꞌx, chꞌaꞌoj, cꞌaxlaj chꞌaꞌtemchiquij jujun chic y naꞌoj na ube taj chiquijjujun chic. 5 Ruma cꞌu waꞌ, e tak ri winaksachinak quinaꞌoj y na jinta ri Kꞌijsak cucꞌ,xaki caquitzucuj chꞌaꞌoj chiquiwach. Riquecaquichꞌobo, ri cꞌaslemal chwach ri Dios ere cuꞌan beyomab chique. Maꞌan cꞌu aweꞌatcucꞌ.

6Pakatzij wi lic cꞌo cutikoj ri kacꞌaslemalchwach ri Dios, pero xew we cojquiꞌcotrucꞌ ri cꞌo kucꞌ. 7 Ma na jinta kucꞌaꞌamlok echiriꞌ cojalax wara che ruwachulewy pakatzij wi na jinta cakacꞌam bi echiriꞌcojcamic. 8 E uwariꞌche we cꞌo kawa ycꞌo kakꞌuꞌ, e chojquiꞌcota rucꞌ waꞌ. 9 Noꞌjtak ri lic caquirayij quebuꞌan e beyomab,riꞌ lic na cꞌayew ta chique quetzak pukꞌabritzel y quechapataj ruma uqꞌuiyal rayinic

✡ 5:18 Dt. 25:4 ✡ 5:18 Jer. 22:13; Lc. 10:7; 1 Co. 9:14 ‡ 5:22 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij: “Maya tan rakꞌab puwijunok”. 1 Ti. 4:14 ✡ 5:22 1 Ti. 3:6, 10 * 6:1 “Raj chac e cꞌo pukꞌab juna patrón”: Quil “esclavo” pa vocabulario.

Page 319: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Timoteo 6:10 316 1 Timoteo 6:21na jinta uchac. Yey waꞌ xew cucꞌam louqꞌuiyal cꞌaxcꞌobic paquiwi rique woꞌoray chikawach apanok. 10 Ma ri rayinic reri puak e cucꞌam lo uqꞌuiyal tak mac. Ecꞌo ne jujun lic e benak quicꞌuꞌx rucꞌ ripuak y ruma waꞌ quiyaꞌom can ri cubulibalquicꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo, y jecꞌulaꞌ quituquelquiyaꞌom quib pa cꞌaxcꞌobic.

Pixabanic che ri Timoteo11 Noꞌj riꞌat Timoteo, at jun raj chac ri

Dios, chatanimaja cꞌu chwach ronoje takri na utz taj. E chatijoj awib che uꞌanic rijusucꞌ y ri utz chwach ri Dios, cubula acꞌuꞌxrucꞌ, chacꞌutu ri rutzil cꞌuꞌxaj, cꞌola unimalcꞌuꞌxaj awucꞌ y chaꞌana chꞌutiꞌn che awib.12Chachukꞌubej awib chi utz chupa ri Utzi-laj Tzij acojom y e chatoc il che ri cꞌaslemalna jinta utakexic, ma ruma waꞌ xatusiqꞌuijri Dios y ruma waꞌ chiquiwach uqꞌuiyalticawex xakꞌalajisaj ri cubulibal acꞌuꞌx rucꞌri Cristo. 13 Chupa cꞌu rubiꞌ ri Dios, ri ajyaꞌl cꞌaslemal che ronoje tak ri cꞌolic, ychupa rubiꞌ ri Kanimajawal Jesucristo, rina xuxiꞌij ta rib che ukꞌalajisaxic ri Kꞌijsakechiriꞌ cꞌo chwach ri aj kꞌatal tzij PoncioPilato,✡ catintak che waꞌ: 14 Chaꞌana cꞌuchi jusucꞌ janipa ri catutak ri Dios che chaꞌna jinta cꞌana mac carikitaj chawe echiriꞌcacꞌun tanchi lo ri Kanimajawal Jesucristo.

15 Cacꞌun cꞌu ri Jesús chupa ri kꞌij chaꞌtalchi lo ruma ri Dios.Lic nim ukꞌij ri Dios Kajawxel,ri cꞌo ronoje takanic pukꞌab,ri Takanel paquiwi conoje ri takanelab,ri Cajawal que conoje ri e aj wach.16 Xew Rire na jinta jekebal re y na jinta

qꞌuisbal re,ma rucꞌaslemal na jinta utakexic.Rire jekel pa Kꞌijsak y ruma ruwonibal na

jinta junok cakib rucꞌ.Na jinta juna ticawex iliyom uwach y na

jinta junok cachꞌijow rilic uwach.Xew cꞌu che Rire lic takalic cayac ukꞌijy xew pukꞌab Rire cꞌo wi cuꞌan takanic na

jinta utakexic. ¡Amén!17 Chabiꞌij cꞌu chique conoje tak ri bey-

omab che ruwachulew maquiꞌan nim chequib, macubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ ri quibeyomalma waꞌ xa caqꞌuisic; e cubula quicꞌuꞌx rucꞌri Dios cꞌaslic, ri cayaꞌw re ronoje ri cajawaxchike chaꞌ cojquiꞌcot rucꞌ. 18Chebataka che

quiꞌana ri utz chaꞌ jelaꞌ cacꞌojiꞌ quibeyoma-lil chwach ri Dios. Quiꞌana cꞌu uqꞌuiyalchomilaj tak chac, chesipanok y chequitoꞌori na jinta cꞌo cucꞌ. 19 Jecꞌulaꞌ riꞌ e quetajinche ucꞌolic chilaꞌ chicaj ri beyomalil nacaqꞌuis taj, yey lic jiquil uwach caquicꞌulwaꞌ chikawach apanok y caquirik quicꞌasle-mal na jinta utakexic.

Qꞌuisbal uchꞌaꞌtem ri Pablo che ri Timoteo20Timoteo, chachajij chi utz janipa ri yaꞌ-

tal pakꞌab; maya axiquin che tak chꞌaꞌtemna jinta cꞌo cutikoj che rabinic asilabicchwach ri Dios ymaya axiquin che cꞌutuniccabiꞌx che lic cuya naꞌoj tob na e ta cꞌu riꞌ.21Ma e cꞌo jujun ruma quicojom tak waꞌ, exquiya can ri be re ri Kꞌijsak.

Chicꞌulu iwonoje riꞌix ri unimal rutzilucꞌuꞌx ri Dios. Amén.

✡ 6:13 Jn. 18:37; 19:10-11

Page 320: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Timoteo 1:1 317 2 Timoteo 2:2

Rucaꞌm carta xutzꞌibaj riPablo che ri Timoteo

Ri Pablo cuya pan rutzil uwach ri Timoteo1 Riꞌin in Pablo, in takoꞌn re ri Kani-

majawal Jesucristo ma e xraj riꞌ ri Dioschwe cantzijoj ri cꞌaslemal biꞌtisim chiqueri caquiya quib pukꞌab ri Kanimajawal Je-sucristo. 2 Cantzꞌibaj pan waꞌ wa cartachawe riꞌat Timoteo. Riꞌin lic cꞌax catinnaꞌoma at pachaꞌ nucꞌajol chupa rubiꞌ ri Cristo.Chacꞌulu cꞌu ri unimal rutzil cꞌuꞌxaj, ri relejcꞌuꞌxaj y ri utzil chomal re ri Kakaw Dios yre ri Kanimajawal Jesucristo.

Ri Pablo cupixabaj ri Timoteo che utzijoxicri Utzilaj Tzij

3 Lic quintioxin chwach ri Dios, ri can-lokꞌnimaj jelaꞌ pachaꞌ xquiꞌan lo ri watiꞌ-numam ojertan yey lic cunaꞌ nucꞌuꞌx utznuꞌanom chwach Rire. Yey echiriꞌ canꞌanorar chipakꞌij chichakꞌab xaki catcꞌun chin-ucꞌuꞌx. 4 E cacꞌun chinucꞌuꞌx rokꞌej xaꞌanoechiriꞌ xatcanaj canok y lic cuaj cꞌut canwilawach chaꞌ jelaꞌ caquiꞌcot ri wanimaꞌ. 5Yeycacꞌun chinucꞌuꞌx ri sakil cubulibal acꞌuꞌxrucꞌ ri Kanimajawal Jesucristo; mawaꞌ nabexcꞌojiꞌ rucꞌ rawatiꞌ Loida y rachu Eunice, ywoꞌora lic kꞌalaj e ne cꞌo awucꞌ riꞌat.

6 E uwariꞌche lic catimpixabaj puwi riuyaꞌom ri Dios chawe,✡ waꞌ e ri xacꞌuluechiriꞌ xinya ri nukꞌab pawiꞌ chaꞌ catuꞌan ataj chac re ri Dios. Lic cꞌu chachukꞌubej awibche uꞌanic waꞌ rucꞌ ronoje acꞌuꞌx. 7 Ma riDios na uyaꞌom ta ri Ruxlabixel chike chaꞌcojuꞌan oj turun; e uyaꞌom chike chaꞌ cacꞌo-jiꞌ kachukꞌab, rutzil kacꞌuꞌx y sakil kanaꞌoj.8 E uwariꞌche, matqꞌuix che utzijoxic riUtzilaj Tzij re ri Kanimajawal Jesucristo ymatqꞌuix ne chwe riꞌin ma in cꞌo pa cárcelruma cantzijoj ri Utzilaj Tzij. Ecꞌu riꞌat,e chacuyu tak ri cꞌaxcꞌobic cape pakawiꞌruma rutzijoxic waꞌ, chachꞌija cꞌu ronojerucꞌ ruchukꞌab ri Dios.

9 E ri Dios xcoloben keꞌoj y xojusiqꞌuijchaꞌ cojcꞌojiꞌ jusucꞌ chwach; yey waꞌ na eta ruma ri kaꞌanom riꞌoj, ma e ruma lice xraj riꞌ Rire chike. Echiriꞌ cꞌamajaꞌ necuꞌan ruwachulew, uchꞌobom chic cuya ri

unimal rutzil ucꞌuꞌx chike ruma ri Kanima-jawal Jesucristo. 10Y woꞌora ucꞌutum chi rirutzil ucꞌuꞌx chike ma xutak lo ri Kanima-jawal Jesucristo re cojucolobej. Rire xuchꞌijuchukꞌab ri camic y jecꞌulaꞌ xukꞌalajisajcꞌo cꞌaslemal na jinta utakexic chique riquicojom ri Utzilaj Tzij.

11 Yey riꞌin in chaꞌtal lo ruma ri Diosre cantzijoj wa Utzilaj Tzij y re quinuꞌanin takoꞌn y cꞌutunel chiquiwach ri uqꞌuiyalquiwach tak ri ticawex. 12 E uwariꞌche riꞌincantij ronoje takwa cꞌaxcꞌobic in cꞌowi y naquinqꞌuix ta cꞌu che, ma lic wetaꞌam chinarucꞌ cubul wi nucꞌuꞌx, yey lic jiquil nucꞌuꞌxche e Rire lic cꞌo uchukꞌab che uchajixicri uyaꞌom panukꞌab cꞌa che rucꞌunibal riCristo.

13 E lic chacꞌutu chiquiwach ri ticawex risakil cꞌutunic atom riꞌat chwe; chaꞌana waꞌrucꞌ ri cubulibal cꞌuꞌxaj y ri rutzil cꞌuꞌxajarikom rucꞌ ri Kanimajawal Jesucristo.14 Rucꞌ rutoꞌbal ri Santowilaj Ruxlabixel riDios cꞌo pa kanimaꞌ, lic chachajij chi utz riyaꞌtal chawe ruma ri Dios.

15 Riꞌat lic awetaꞌam, e qꞌui ri kachbiꞌil eaj Asia xincokꞌotaj canok, y chiquixoꞌl riquecꞌo ri Figelo y ri Hermógenes. 16 Noꞌj riOnesíforo na xinrokꞌotaj taj. Chucꞌutu cꞌuri Kanimajawal Jesucristo ri rutzil ucꞌuꞌxche rire y chique tak ri e cꞌo pa rocho,ma rire uqꞌuiyal laj xubochiꞌij nucꞌuꞌx y naxqꞌuix ta chwe tob in cꞌo pa carena chupa ricárcel. 17Y echiriꞌ xcꞌun wara Roma, lic xocil che nutzucuxic pa in cꞌo wi y xinuriko.18 Yey awetaꞌam ne riꞌat, rire lic xojutoꞌoechiriꞌ oj cꞌo chupa ri tinamit Éfeso. Euwariꞌche cantzꞌonoj che ri Kanimajawalchuyaꞌa ri rajil ucꞌaxel che ri Onesíforochupa ri qꞌuisbal kꞌij.

2Ri Pablo cupixabaj ri Timoteo chaꞌ

cuchukꞌubej rib chwach tak ri cꞌaxcꞌobic1 Timoteo, ri at pachaꞌ nucꞌajol chupa

rubiꞌ ri Cristo. Cambiꞌij cꞌu chawe licchachukꞌubej awib che uꞌanic ronoje riyaꞌom chawe ruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx riKanimajawal Jesucristo. 2 Janipa cꞌu ratomchwe chwi ri cꞌutunic nuꞌanom chiquiwachruqꞌuiyal winak, e chakꞌatisaj riꞌ paquikꞌabrachijab cubul acꞌuꞌx cucꞌ ruma caquirikucꞌutic waꞌ chiquiwach ri jujun chic.

✡ 1:6 1 Co. 12:4-11

Page 321: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Timoteo 2:3 318 2 Timoteo 2:253 Ecꞌu riꞌat, chacuyu ronoje ri cꞌaxcꞌobic

cape pawiꞌ pachaꞌ cuꞌan juna sakil soldadore ri Kanimajawal Jesucristo. 4 Ma junasakil soldado na carokꞌotaj ta can ri takomche chaꞌ e queꞌec che uꞌanic ri caraj rire;ri cuꞌano e xew lic coc il che ri chac yaꞌtalpukꞌab ruma rutakanel. 5 Jecꞌulaꞌ, junokcacꞌalalic* na cuchꞌac ta riꞌ ri premio we nacacꞌalal ta e chirij rusucꞌ pachaꞌ ri cutzꞌonojwa etzꞌanem. 6 Jecꞌuriꞌlaꞌ, juna aj chac xewcuꞌan molonic we nabe na cuchacuj rulew.7 Timoteo, lic chachꞌobo rakan wa cambiꞌijchawe; we caꞌan waꞌ, ri Kanimajawal cuyaanaꞌoj chaꞌ camaj usucꞌ ronoje.

8 E cꞌuna chacꞌuꞌx ronoje ri xricꞌowibejri Kanimajawal Jesucristo, ri xupetebej loche ri rey David y ri xcꞌastaj lo chiquixoꞌltak ri ecaminak jelaꞌ pachaꞌ ri cubiꞌij riUtzilaj Tzij cantzijoj riꞌin. 9 Yey e rumacantzijoj waUtzilaj Tzij, in cꞌo pa cꞌaxcꞌobicyey inyaꞌom pa cárcel pachaꞌ in jun achi licin aj palajiy tzij. Tob cꞌu riꞌin inyaꞌom pacarena, ri Utzilaj Tzij re ri Dios na yututaltaj, ma xaki queꞌec utzijoxic. 10Canchꞌij cꞌuuchukꞌab ronoje ri cꞌaxcꞌobic cape panuwiꞌxa ruma cꞌax quebenunaꞌ tak ri ebuchaꞌomri Dios, chaꞌ rique caquirik ri colobetajic najinta utakexic, ri cayaꞌiꞌ chique ri cacubiꞌquicꞌuꞌx rucꞌ ri Kanimajawal Jesucristo.

11Waꞌ wa chꞌaꞌtem lic katzij:We xojcam rucꞌ ri Cristo,†

cojcꞌasiꞌ na riꞌ rucꞌ Rire.12We cakachꞌij uchukꞌab ri cꞌaxcꞌobic ruma

Rire,chikawach apanok cojtakan rucꞌ Rire

chilaꞌ chicaj.Noꞌj we riꞌoj cakabiꞌij na oj ta re Rire,

jelaꞌ cuꞌan Rire kucꞌ chikawachapanok,

cubiꞌij cꞌu riꞌ na retaꞌam ta kawach.13We riꞌoj na cacubiꞌ ta kacꞌuꞌx rucꞌ;

na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, Rire lic e cuꞌan janipari ubiꞌim canok,

ma Rire na cuꞌan ta cꞌana rakꞌubal.Ri jusucꞌ quibinic quisilabic ri quicojom

rubiꞌ ri Cristo14 Chacuxtaj waꞌ chique ri e raj chac ri

Dios y lic chebapixabaj pa rubiꞌ Rire, chaꞌ

mechꞌoꞌjin chwi tak chꞌaꞌtem na jinta utzcucꞌam lok, ma xew cucꞌam lo sachibalnaꞌoj chique ri quetaw re. 15 Riꞌat licchachukꞌubej awib chaꞌ lic jusucꞌ rabinicasilabic chwach ri Dios y jelaꞌ at jun aj chacna jinta cꞌo catqꞌuix che, e xaki catzijoj chijusucꞌ ri Tzij re ri Kꞌijsak. 16 Maꞌan aweꞌatcucꞌ ri quechꞌaꞌt chwi tak ri na re ta ri Diosy na jinta uchac. Ma ri queꞌanaw re waꞌ,e quetajin che resaxic quib chirij ri Dios.17 Yey ri quichꞌaꞌtem cusachisaj ri quinaꞌojtak ri quetaw re, e pachaꞌ juna yabil cakꞌay-isanic. Y e xquiꞌan waꞌ ri Himeneo y riFileto. 18 Rique xquiya can ri Kꞌijsak macaquibiꞌij ri cꞌastajibal que ri e re ri Cristo,ya xuꞌano.‡ Ruma cꞌu ri caquicꞌut rique, ecꞌo jujun catajin usachic quinaꞌoj puwi riKꞌijsak. 19 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, rutinamit riDios lic tiquil chi utz pa ri Kꞌijsak, ma riquee pachaꞌ juna cowilaj utiquibal juna ja patzꞌibital wi: «Ri Dios lic retaꞌam china ri ere Rire»✡ y «Conoje cꞌu ri caquibiꞌij e re riCristo, chirajawaxic caquesaj quib che takri na jusucꞌ taj.»

20 Chupa juna nimalaj ja cꞌo tak ri cha-pabal re oro y re plata, ri lic xa kꞌalaj pacachapabex wi; yey cꞌo ne tak chapabal recheꞌ y ulew na lic ta chom, ri xa tob pacachapabexwi. 21 Jecꞌuriꞌlaꞌ e junok caresajrib che tak ri mac, chom ruchapabexiccaꞌan ruma ri Dios, chom uꞌanom rubinicusilabic y lic cꞌo uchac che ri Kanimajawal,ma curik uꞌanic uqꞌuiyal chomilaj chac.

22 Timoteo, chatanimaj cꞌu chwachronoje tak ri rayibal re tzakibal que ralabo.Yey junam cucꞌ conoje ri caquilokꞌnimajrubiꞌ ri Kanimajawal Jesucristo rucꞌ ronojequicꞌuꞌx, e chatijoj awib che uꞌanic rilic jusucꞌ chwach ri Dios, cubula acꞌuꞌxrucꞌ, chacꞌutu ri rutzil cꞌuꞌxaj y chatcꞌolachi utzil chomal cucꞌ conoje. 23 Mayaaxiquin chique ri caquichapalaꞌ quib pachꞌaꞌtem na jinta uchac, ma awetaꞌamchic laꞌ xa cucꞌam lo chꞌaꞌoj. 24 Ma ejuna aj chac re ri Kanimajawal Jesucristochirajawaxic che na aj ta chꞌaꞌoj, xaki utzucꞌuꞌx cucꞌ conoje, lic cacꞌutun chi utz y licnim ucꞌuꞌx cucꞌ conoje. 25 Rucꞌ chomilaj

* 2:5 Ri chꞌaꞌtem pa ri chꞌaꞌtem griego e “atleta” o “deportista”. Ri quecꞌalalic, ri caquiꞌan quib pa tꞌoꞌy, ri quebetzꞌanpa pelot o ri caquijunimaj quichukꞌab chiquiwach, rique e “atleta”. † 2:11 Waꞌ e queꞌelawi: We xkaya can ri ojerkabinic kasilabic, e pachaꞌ oj caminak chi che ri mac. ‡ 2:18 Rique caquibiꞌij, tob ri Dios cuya jun cꞌacꞌ cꞌaslemalchike woꞌora, na cuya ta jun cꞌacꞌ cuerpo chike chikawach apanok. ✡ 2:19 Nm. 16:5

Page 322: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Timoteo 2:26 319 2 Timoteo 4:3chꞌaꞌtem quebukꞌil tak ri caquiyac quibchirij ri Kꞌijsak; ma cꞌaxtaj rucꞌ waꞌ, ri Dioscuya chique caquitzelej quitzij chwach ycaquetaꞌmaj ri Kꞌijsak, 26 y jecꞌulaꞌ quebelpukꞌab ritzel winak y na caquiꞌan ta chicsaꞌ ri caraj rire.

3Ri quibinic quisilabic ri winak chupa tak ri

qꞌuisbal kꞌij1 Lic chirajawaxic cawetaꞌmaj waꞌ:

Chupa tak ri qꞌuisbal kꞌij lic cꞌayew chi rijekelem che ruwachulew ruma ri quibinicquisilabic tak ri winak. 2 Ma e cꞌo ri xewcaquitakej ri cacaj rique, e cꞌo ri lic e rayinelre puak, e cꞌo ri lic caquitacꞌabaꞌ quikꞌij, ecꞌo ri caquicꞌak bi quikꞌij ri catz-quichakꞌ,e cꞌo ri tzel quechꞌaꞌt chiquij jujun chic, ecꞌo ri na caquicoj ta quitzij quichu-quikaw,e cꞌo ri na jinta caquitioxij, e cꞌo ri nacaquixiꞌij ta quib chwach ri Dios. 3 E cꞌori na jinta cꞌana rutzil cꞌuꞌxaj cucꞌ, e cꞌo rina jinta cꞌana cꞌaxnaꞌbal quicꞌuꞌx, e cꞌo ri eaj molot, e cꞌo ri na caquichꞌij ta ukꞌatexicri quirayibal, e cꞌo ri lic e titzꞌitak, e cꞌori tzel caquil ri utz. 4 E cꞌo ri e cꞌayinel recatz-quichakꞌ, e cꞌo ri na caquichꞌob tanarakan ri caquiꞌano, e cꞌo ri lic caquiꞌan nimche quib, e cꞌo ri xew caquitzucuj rukusilruwachulew y na e ta caquitzucuj ri Dios.5 E cꞌo ri caquiꞌan pachaꞌ lic utz quiꞌanomchwach ri Dios pero na quiyaꞌom ta luwarche ri Dios cujalcꞌatij ri quibinic quisilabicrucꞌ ruchukꞌab Rire. Maꞌan awe cucꞌ ricaquiꞌan tak waꞌ. 6 Cuqꞌuil rique e cꞌo riqueboc pa tak ja y quequisoc rixokib lic cꞌoquimac ruma e quitakem tak ri quirayibal.7 Tob xaki caquita tak cꞌutunic, na rucꞌta cꞌu riꞌ, na caquimaj ta cꞌana usucꞌ riKꞌijsak. 8 Ecꞌu waꞌ waꞌchijab e pachaꞌ ri ajkꞌijab Janes y Jambres, ri xeyacataj chirijri Moisés ojertan,✡ ma rique eyacatajinakchirij ri Kꞌijsak y sachinak ri quinaꞌoj yeyna quecꞌul ta ruma ri Dios ma rique najinta cꞌana cubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ Rire. 9Naquebel ta cꞌu pan rucꞌ ri caquiꞌano jelaꞌpachaꞌ ri xquicꞌulumaj ri xeyactaj chirij riMoisés, ma cakꞌalajin chiquiwach conoje,na jinta sakil naꞌoj cucꞌ rique.

Qꞌuisbal pixabanic che ri Timoteo

10Noꞌj riꞌat e atakem ri sakil nucꞌutunic,ri jusucꞌ nubinic nusilabic, ri cuaj canꞌanrucꞌ ri nucꞌaslem, ri cubulibal nucꞌuꞌx,runimal nucꞌuꞌx, ri rutzil nucꞌuꞌx y rinuchukꞌab che uchꞌijic ronoje. 11Awetaꞌamcꞌu riꞌ lic ꞌanom cꞌax chwe y lic nuti-jom cꞌaxcꞌobic jelaꞌ pachaꞌ ri xinwicꞌowibejchupa tak ri tinamit Antioquía, Iconio yListra. Uqꞌuiyal tak cꞌaxcꞌobic xpe panuwiꞌ,pero ri Kanimajawal Jesucristo xinucolobejche ronoje waꞌ. 12 Y jelaꞌ conoje ri cacajquebin jusucꞌ chupa ri be re ri KanimajawalJesucristo, caquitij na cꞌax cuma jujun chic.13 Ecꞌu ri winak itzel quicꞌuꞌx y ri e so-cosoꞌnel, lic caqꞌuiyar uwach ri quimac.Quesocosoꞌnic y caquisoc quib chiquibilquib.

14 Noꞌj cꞌu riꞌat e lic chachukꞌubej awibche ri sakil cꞌutunic amajom y pa riajiquibam wi awib. Ma awetaꞌam chi utzchina tak ri xecꞌutuw waꞌ chawe. 15 Machachꞌutiꞌnal xawetaꞌmaj lo ri SantowilajUchꞌaꞌtem ri Dios tzꞌibital canok, yey ewaꞌ ri cuya anaꞌoj chaꞌ cacꞌul ri colobetajicruma ri cubulibal acꞌuꞌx rucꞌ ri Kanima-jawal Jesucristo. 16 Ronoje Rutzij Upixabri Dios tzꞌibital canok e ri Dios biꞌyom re;waꞌ e lic cꞌo uchac re cꞌutunic, re pixabanic,re cuyijbaꞌ ri na utz ta uꞌanom y re kꞌilonicchaꞌ cojbin jusucꞌ chwach ri Dios; 17y jecꞌu-laꞌ conoje ri caquinimaj ri Dios e tijotal chiutz che uꞌanic ronoje utzilaj chac, ma yaꞌtalchi chique janipa ri cajawaxic chaꞌ caquiꞌanwaꞌ.

41 Timoteo, canya can wa pixabanic

chawe chwach ri Dios y chwach ri Kanima-jawal Jesucristo, ri cacꞌun tanchi wara cheruwachulew re coꞌltakana paquiwi conojey re coluꞌkꞌata tzij paquiwi tak ri ticawex,ri e cꞌaslic y ri ecaminak. 2 Chayaꞌa awibche utzijoxic Ruchꞌaꞌtem ri Dios. Chatocil che utzijoxic waꞌ chupa rukꞌijol o tob nena chupa ta rukꞌijol. Chakꞌalajisaj tak ri nautz taj, chachꞌaꞌbej quipa tak ri caquiꞌan rina utz taj, chebapixabaj rucꞌ sakil cꞌutunicchaꞌ caquitzelej quitzij. Chaꞌana cꞌu waꞌrucꞌ unimal acꞌuꞌx. 3 Ma copon ri kꞌijechiriꞌ tak ri winak na cacaj taj caquita risakil cꞌutunic. Yey ruma tak ri quirayibalquequitzucuj china quecꞌutuw chique saꞌ ri

✡ 3:8 Éx. 7:11

Page 323: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Timoteo 4:4 320 2 Timoteo 4:22cacaj caquito. 4 Rique na cacaj taj caquitari Kꞌijsak y e caquiternabej tak tzijobal xanoꞌjital cuma winak. 5Noꞌj riꞌat Timoteo, elic cꞌola anaꞌoj puwi tak ri caꞌano. Chacuyuronoje tak ri cꞌaxcꞌobic cape pawiꞌ. Echayaꞌa awib che utzijoxic ri Utzilaj Tzij recolobetajic. Chaꞌana cꞌu chi utz ronoje richac yaꞌtal pakꞌab.

6 Cambiꞌij cꞌu waꞌ chawe ma riꞌin na najta chi in cꞌaslic, ri nubenam chilaꞌ chicajxa nakaj chi cꞌo wi. 7 Xinchꞌij uchukꞌabronoje ri cꞌaxcꞌobic xinicꞌow wi, xinoponcꞌu che ri qꞌuisbal re ri nuchac uyaꞌom riDios, lic nutzijom chi jusucꞌ ri Utzilaj Tzijre ri Cristo. 8 Ecꞌu woꞌora xew chi woyeꞌemri corona cayaꞌ chwe ruma ximbin jusucꞌchwach ri Dios. Y ri cayaꞌw waꞌ chwe eri Kanimajawal Jesucristo, ri Aj Kꞌatal Tzijlic jusucꞌ. Y waꞌ na xew ta chwe riꞌincuyaꞌo, ma cuya chique conoje ri coyeꞌemrucꞌunibal rucꞌ ronoje canimaꞌ.

Ri Pablo caraj caril uwach ri Timoteo9 Matmayinic, e chatpeta tan che wilic.

10 Ma ri Demas xinrokꞌotaj canok ruma licxeꞌec ucꞌuꞌx chwi tak rukusil ruwachulewy xeꞌec Tesalónica. Y ri Crescente benakGalacia yey ri Tito benak Dalmacia. 11Xewcꞌu ri Lucas inrachbilam wara. Echiriꞌ cat-petic, chacꞌama lo ri Marcos✡ awucꞌ marire lic toꞌbel we chupa ruchac ri Dios.12 Ecꞌu ri Tíquico xintak bi Éfeso. 13 Echiriꞌcatpetic, chacꞌama lo ri pisbal wij nuyaꞌomcan chirocho ri Carpo chupa ri tinamitTroas y chacꞌama tak lo ri jubotaj wuj;*yey ri lic cajawax chwe e ri jutak botajtzꞌuꞌum tzꞌibital uwach. 14 Rachi Alejandrori aj chꞌayal chꞌichꞌ lic uꞌanom tak ri nautz taj chwe. Ecꞌu ri Dios catojow re chesaꞌ tak ri uꞌanom. 15 Lic chachajij cꞌu awibriꞌat chwach rire ma lic uyacom rib chirij riUtzilaj Tzij cakatzijoj.

16Ri nabe laj echiriꞌ xintoꞌbejwib pa kꞌat-bal tzij, na jinta junok xtoꞌw we ma conojexincokꞌotaj canok; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, riꞌin nacuaj taj e ri Dios cukꞌat tzij paquiwiꞌ rumawaꞌ. 17 Noꞌj ri Kanimajawal xcꞌojiꞌ wucꞌ,xinutoꞌo y xuya nuchukꞌab chaꞌ wuma riꞌinxel utzijoxic ri Utzilaj Tzij y xquita cꞌuwaꞌ ri ticawex re uqꞌuiyal tinamit. Jecꞌulaꞌ

xincolobex riꞌin chwa ri camic, e pachaꞌjunok xesax puchiꞌ juna coj. 18 Yey e riKanimajawal quincoloben chwach tak ri nautz taj y quinuchajij cꞌut chaꞌ quinopon narucꞌ chilaꞌ chicaj pa catakan wi. Xew cꞌuche Rire takal wi lic cayac ukꞌij na jintautakexic. Amén.

Qꞌuisbal uchꞌaꞌtem ri Pablo che ri Timoteo19Chayaꞌa rutzil quiwach ri Priscila✡ y ri

Aquila† junam cucꞌ conoje ri e cꞌo pa rochori Onesíforo. 20 Ri Erasto xcanaj can pa ritinamit Corinto y ri Trófimo xinya can pa ritinamitMiletoma lic yewaꞌ. 21Matmayinic,e chatpeta tan echiriꞌ cꞌamajaꞌ cujek rukꞌi-jol echiriꞌ cꞌax tew y cꞌo jab. Caquiya panrutzil awach ri Eubulo, ri Pudente, ri Lino,ri Claudia cucꞌ conoje ri hermanos e cꞌowara. 22Cꞌola cꞌu ri Kanimajawal Jesucristoawucꞌ. Ri unimal rutzil ucꞌuꞌx Rire cꞌolapiwiꞌ iwonoje riꞌix. Amén.

✡ 4:11 Hch. 15:37-39 * 4:13 “Jubotaj wuj”: Quil “rollo” pa vocabulario. ✡ 4:19 Hch. 18:1-3 † 4:19 RiAquila e rachijil rixok Priscila.

Page 324: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Tito 1:1 321 Tito 2:2

Ri carta xutzꞌibaj ri Pabloche ri Tito

Ri Pablo cuya pan rutzil uwach ri Tito1Riꞌin in Pablo, in aj chac re ri Dios yey in

takoꞌn re ri Kanimajawal Jesucristo. Ri chacuyaꞌom chwe e quebenutoꞌ ri ebuchaꞌomRire chaꞌ cacubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ, caquetaꞌmajchi utz ri Kꞌijsak y quebin jusucꞌ chwach2 chaꞌ jelaꞌ caquicubaꞌ quicꞌuꞌx che ucꞌulicri quicꞌaslemal na jinta utakexic. Ma riDios xubiꞌtisij lo wa cꞌaslemal echiriꞌ cꞌa-majaꞌ cajeker lo ruwachulew, y Rire nacuꞌan ta rakꞌubal. 3 Yey echiriꞌ xoponrukꞌijol re cakꞌalajisax ri Utzilaj Tzij, ri DiosKacolobenel xuya panukꞌab cantzijoj waꞌchiquiwach ri ticawex.

4 Cantzꞌibaj cꞌu pan waꞌ wa carta chaweriꞌat Tito, ri pakatzij wi at pachaꞌ nucꞌajolchupa rubiꞌ ri Cristo, ma junam ri cubulibalkacꞌuꞌx rucꞌ Rire. Chacꞌulu cꞌu ri unimalrutzil cꞌuꞌxaj, ri cꞌaxnaꞌbal cꞌuꞌxaj y ri utzilchomal re ri Kakaw Dios y re ri Kanima-jawal Jesucristo Kacolobenel.

Ruchac ri Tito chupa ri isla Creta5 Riꞌin xatinya can chilaꞌ chupa ri isla

Creta chaꞌ cayijbaꞌ tak ri chakal can uꞌanicy quebacoj cꞌu e aj wach pa riglesia chu-jujunal tinamit, jelaꞌ pachaꞌ ri ximbiꞌij canchawe.

Ri binic silabic takal chique ri e aj wach y rie aj cꞌamal quiwach rutinamit ri Dios

6 E juna aj wach re riglesia lic chira-jawaxic jusucꞌ rubinic usilabic chaꞌ na jintacachꞌaꞌtiben re. Cꞌola jusucꞌ rucꞌ ri rixokilyey ri ralcꞌoꞌal chirajawaxic quicojom rubiꞌri Cristo, e cojol tzij y na catataj ta cꞌuchique e aj mac o e titzꞌitak.

7 Ecꞌu riꞌ ri yaꞌtal che cuꞌana aj cꞌa-mal quiwach rutinamit ri Dios, lic chira-jawaxic e jusucꞌ rubinic usilabic chaꞌ najinta cachꞌaꞌtiben re, muꞌan nim chiribilrib, na chꞌiꞌchꞌoj ta ucꞌuꞌx, na kꞌabaꞌrel taj,na aj chꞌaꞌoj taj, na rayinel taj re puakcachꞌac rucꞌ socosoꞌnic. 8 Yey chebucꞌuluchi utz tak ri quebopon chirocho, chuyaꞌaucꞌuꞌx che uꞌanic ri utz, lic chuchꞌobo chi

utz ri cuꞌano, chuꞌana ri lic jusucꞌ, licchuyaꞌa rib pukꞌab ri Dios y lic churikauchajixic rib chwach ronoje ri na utz taj.9 E chutakej ri sakil Utzilaj Tzij re ri Dioscꞌutum chwach✡ chaꞌ jelaꞌ curik capixabanrucꞌ chomilaj cꞌutunic y cucoj waꞌ pa qui-jolom ri ticawex, ri caquibiꞌij na katzij tawacꞌutunic.

Tak ri caquiꞌan cꞌutunic na sakil taj10 Ma lic e qꞌui ri e titzꞌitak, caquicꞌut ri

na jinta uchac y e socosoꞌnel. Y chique takwaꞌ e cꞌo ri lic queboc il che ri retalil recircuncisión. 11Maya cꞌu luwar chique waꞌwa winak quecꞌutunic, ma caquisachisajquinaꞌoj uqꞌuiyal familias rucꞌ ri quicꞌu-tunic. Rique xew cacaj quebeyomar rucꞌri cꞌutunic caquiꞌano yey waꞌ lic qꞌuixbaluwach.

12 Ojertan cꞌo jun kꞌalajisanel aj Creta,jewaꞌ xubiꞌij chwi rutinamit rire: “Ri eaj Creta lic xex wi e aj rakꞌul, pachaꞌ eitzel chicop, lic e japjatel y lic e xepuꞌab”*xchaꞌ. 13 Yey ri xubiꞌij waꞌ waꞌchi lic katzij;e uwariꞌche chirajawaxic lic chachꞌaꞌbejquipa chaꞌ quetiquiꞌ chupa ri sakil cꞌutunic,14y jecꞌulaꞌ na queboc ta il che tak ri tzijonicxa quimololem raj judiꞌab y na queboc taneil che ri takanic que ri winak quiyaꞌom canri Kꞌijsak.

15 E junok sakil runaꞌoj, ronoje ri chomchwach ri Dios, riꞌ e lic chom chwach rire.Noꞌj ri sachinak runaꞌoj, ri na cucoj ta riKꞌijsak, riꞌ ronoje lic chꞌul chwach ma chꞌulrunaꞌoj y ri ranimaꞌ; y jecꞌulaꞌ na cunaꞌbejtaj saꞌ ri chom y saꞌ ri na chom taj. 16 Tobcubiꞌij retaꞌam uwach ri Dios; pero rucꞌ ricuꞌano, cakꞌalajinic na retaꞌam ta uwach.Ma xaki itzel ucꞌuꞌx, aj palajiy tzij y na jintacꞌana utz cuꞌan chwach ri Dios.

2Ri sakil cꞌutunic

1Noꞌj riꞌat Tito, lic chirajawaxic e ronojeri cacꞌutu xaki junam rucꞌ ri sakil cꞌutunicre ri Dios. 2 Chebapixabaj rachijab e nimakwinak chic chaꞌ caquichꞌob chi utz janipari caquiꞌano, caquichajij chi utz ri quib-inic quisilabic chiquiwach ri jujun chic,caquichajij quib chaꞌ na quetzak ta pa mac,

✡ 1:9 2 Ts. 2:15 * 1:12 Ri xtzꞌiban re waꞌ e jun achi Epiménides rubiꞌ, yey rire lic cꞌo uwach rojertan.

Page 325: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Tito 2:3 322 Tito 3:11yey e sakil ri cubulibal quicꞌuꞌx, ri rutzilquicꞌuꞌx y ri unimal quicꞌuꞌx.

3 Yey chabiꞌij chique rixokib e nimakwinak chic: Cꞌola xiꞌin ib cucꞌ chwach riDios chwi ri quibinic quisilabic, mebuꞌane aj molot, maquiya quib che kꞌabaric, echekꞌilon chwi ri utz. 4Quicꞌutu cꞌu chiqueri e cꞌacꞌal ixokib chaꞌ cꞌax quequinaꞌ ricachijil y ri calcꞌoꞌal, 5 caquichajij quibchaꞌ na quetzak ta pa mac y jelaꞌ chom riquibinic quisilabic, quechacun chi utz paja, caquicꞌut ri rutzil quicꞌuꞌx y caquitakejri cachijil. Caquiꞌan cꞌu ronoje waꞌ chaꞌjelaꞌ na jinta junok tzel cachꞌaꞌt chirij RutzijUpixab ri Dios.

6 Chabiꞌij cꞌu chique ralabo caquichajijquib chaꞌ na quetzak ta pa mac. 7 Yey riꞌatTito, e chacꞌutu ri utz chiquiwach rucꞌ risakil abinic asilabic chwi ronoje ri caꞌano.Chatcꞌutun chi jusucꞌ rucꞌ sakil naꞌoj 8 yrucꞌ utzilaj chꞌaꞌtem chaꞌ jelaꞌ we cꞌo junokcachꞌaꞌt chawij, utuquel cuya uqꞌuix ma najinta mac carikitaj chawij.

9 Yey chebapixabaj raj chaquib chaꞌcaquinimaj quitzij ri cajaw, caquiꞌan chiutz ronoje chaꞌ ri cajaw quequiꞌcot cucꞌ yna quecꞌulilaꞌn taj. 10Maquiꞌan ne quiꞌqueche rubitak re ri cajaw; e quiꞌana ronojechi jusucꞌ chaꞌ jelaꞌ cakꞌalajinic lic chom ricꞌutunic re ri Dios Kacolobenel.

11 Ma ri Dios ukꞌalajisam chi ri unimalrutzil ucꞌuꞌx chaꞌ conoje ri ticawex que-colobetajic. 12 Ecꞌu riꞌ ri unimal rutzilucꞌuꞌx ri Dios cꞌutuyum chike saꞌ uꞌaniccakaya can ronoje mac y ronoje ri rayibalna utz ta uwach, yey e cꞌutuyum chikechirajawaxic cakachꞌob chi utz ri cakaꞌanochaꞌ wakꞌij ora cojbin jusucꞌ rucꞌ jun sakilbinic silabic chwach ri Dios. 13 Lic chi-rajawaxic cakaꞌan waꞌ y cakacubaꞌ panakacꞌuꞌx che ri chomilaj kꞌij re quiꞌcotemalechiriꞌ cacꞌun tanchi ri Dios Kajawxel, riKacolobenel Jesucristo. 14 Rire xuya ribpa camic kuma riꞌoj, xojulokꞌo chaꞌ cojre-saj che ronoje ri na utz taj, cuchomaj rikabinic kasilabic y jelaꞌ cojuꞌan oj utinamitlic kayaꞌom kib che uꞌanic chomilaj takchac.

15 E chacꞌutuꞌ janipa tak wa ximbiꞌijchawe; chatpixaban chi utz y chachꞌaꞌbejquipa tak ri caquiꞌan ri na utz taj. Chaꞌana

cꞌu waꞌ ma pakꞌab riꞌat yaꞌtal wi caꞌano;maya cꞌu luwar che junok cucꞌak bi akꞌij.

3Ruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios cojuꞌan

jusucꞌ chwach1 Chacuxtaj chique conoje ri quicojom

rubiꞌ ri Kanimajawal Jesucristo, lic chi-rajawaxic e caquinimaj y caquitakej ricaquibiꞌij ri e takanelab y ri e aj kꞌatal tzijre ri tinamit yey caquiya quib che uꞌanicjanipa tak ri utz. 2 Chabiꞌij chique mechꞌaꞌtchirij junok, mechꞌoꞌjinic; quicꞌutu ri rutzilquicꞌuꞌx y quiꞌana chꞌutiꞌn che quib chiqui-wach conoje tak ri ticawex.

3 Ma e riꞌoj rojertan echiriꞌ cꞌamajaꞌ necakacoj rubiꞌ ri Cristo, na jinta kanaꞌoj, ojtitzꞌitak, oj sachinak, kayaꞌom kib pukꞌabronoje ri rayinic y rukusil ruwachulew, liccꞌo retzelal kacꞌuꞌx, lic tzel cojilic y tzelcakil kib chikawach. 4 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, riDios Kacolobenel xucꞌut ri relej ucꞌuꞌx y rirutzil ucꞌuꞌx chique conoje ri ticawex cheruwachulew. 5Xojucolobej cꞌu riꞌ, na rumata juna chac lic utz kaꞌanom, ma e rumari cꞌaxnaꞌbal ucꞌuꞌx chike. Xojuchꞌaj cꞌuche ri kamac chaꞌ cuya jun cꞌacꞌ cꞌaslemalchike y xuya ri Santowilaj Ruxlabixel pakanimaꞌ chaꞌ cujalcꞌatij ri kabinic kasilabic.6 Ruma ri Kacolobenel Jesucristo, ri Diosxuya ri Ruxlabixel chike yey ¡lic nim ru-toꞌbal Rire kucꞌ! 7 Uꞌanom cꞌu jusucꞌ chikeruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx chaꞌ cakacꞌulna ri koyeꞌem, waꞌ e ri kacꞌaslemal na jintautakexic.

8 Waꞌ wa cambiꞌij pan chawe lic katzijyey lic cuaj catoc il che ucꞌutic waꞌ chiqueconoje ri quicojom rubiꞌ ri Dios chaꞌcaquitijoj quib che uꞌanic ri utz. Ma takwaꞌ wa cꞌutunic lic areꞌ y lic cꞌo cutikojchique conoje ri ticawex che ruwachulew.9 Maꞌan cꞌu aweꞌat cucꞌ tak ri caquicha-palaꞌ quib rucꞌ tak chꞌaꞌtem na jinta uchac,ri caquichololej quibiꞌ ri catiꞌ-quimam reojertan y ri quechꞌoꞌjin puwi ri tzijpixabque ri aj judiꞌab. Ma ronoje tak waꞌ na jintaqueꞌelawi y na jinta cutikoj. 10 We cꞌo cꞌujunok cujach quipa tak rutinamit ri Dios,chachꞌaꞌbej upa julajok o calajok. Noꞌj welic na cucoj ta cꞌu tzij, mawachbilaj chic.11 Awetaꞌam e junok cujach upa rutinamitri Dios, yojtajinak runaꞌoj y mac ri cuꞌano.

Page 326: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Tito 3:12 323 Tito 3:15Yey ruma cꞌu rumac, utuquel utzucumkꞌat-bal tzij chirij.

Qꞌuisbal uchꞌaꞌtem ri Pablo che ri Tito12 Echiriꞌ cantak ri Artemas o ri Tíquico

awucꞌ,* chawilij catpetic chaꞌ coꞌlkarikakib wara Nicópolis, ma nuchꞌobom chicquincꞌojiꞌ wara chupa rukꞌijol echiriꞌ liccꞌax tew y cꞌo jab.

13 Cambiꞌij chawe lic chatoꞌo ri Zenas,ri aj cꞌutunel re ri tzijpixab yey chatoꞌo riApolos. Chayaꞌa cꞌu chique ronoje tak ricajawax che ri quibenam chaꞌ caquimaj biquibe. 14Lic chirajawaxic cꞌu chique conojeri e kuqꞌuil riꞌoj, ri quicojom rubiꞌ ri Cristo,caquimaj uꞌanic ri utz y quequitoꞌ cꞌu takri cꞌo cajawax chique chaꞌ jelaꞌ cꞌo cutikojri quibinic quisilabic. 15 Conoje tak ri ecꞌo wara wucꞌ, caquiya pan rutzil awach.Y riꞌat chayaꞌa rutzil quiwach ri quicojomrubiꞌ ri Dios, ri cꞌax cojquinaꞌo. Chicꞌulu cꞌuiwonoje riꞌix ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios.Amén.

* 3:12 Ri Pablo cutak bi jun chique wa queb hermanos chaꞌ cacꞌojiꞌ pucꞌaxel ri Tito che ri chac pa tak riglesias chilaꞌCreta.

Page 327: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Filemón 1 324 Filemón 24

Ri carta xutzꞌibaj ri Pabloche ri Filemón

Ri Pablo cuya pan rutzil uwach ri Filemón1 Riꞌin in Pablo, in cꞌo pa cárcel ruma

quintzijon puwi ri Kanimajawal Jesucristo.Junam rucꞌ ri hermano Timoteo cakatak biwa carta cheꞌla Filemón, ri na lokꞌ ta cꞌaxcanaꞌw e la yey lal kachbiꞌil chupa ruchacri Dios. 2 Cakaya pan rutzil quiwach rihermana Apia y ri hermano Arquipo, rikachbiꞌil lic uyaꞌom rib che uꞌanic ruchacri Dios,* yey cakaya pan rutzil quiwach rihermanos caquimol quib pa ocho la. 3Cꞌulucꞌu alak ri unimal rutzil cꞌuꞌxaj y ri utzilchomal re ri Kakaw Dios y re ri Kanima-jawal Jesucristo.

Ri rutzil ucꞌuꞌx y ri cubulibal ucꞌuꞌx riFilemón

4 Echiriꞌ canꞌan orar, xaki cacꞌun la chinucꞌuꞌx y quintioxin cꞌu che ri Nukaw Diosuma rilal. 5 Ma nutom lic cꞌax canaꞌ la riKanimajawal Jesucristo y lic cubul cꞌuꞌx larucꞌ yey cacꞌut la ri rutzil cꞌuꞌx la chiqueconoje ri quicojom rubiꞌ. 6 Ecꞌu ri cuaj riꞌine quetaꞌmaj la ronoje ri utz yaꞌtal pakakꞌabcakaꞌano ruma xa oj jun rucꞌ ri Cristo, chaꞌjelaꞌ ri cubulibal cꞌuꞌx la rucꞌ Rire cꞌo cutikojchique jujun chic. 7 Hermano, riꞌoj liccojquiꞌcotic y lic nimarinak kacꞌuꞌx rumari rutzil cꞌuꞌxaj cꞌutum la chique ri quico-jom rubiꞌ ri Cristo, ma rucꞌ waꞌ cowirinakquicꞌuꞌx rique.

Ri Pablo cachꞌaw puwi ri Onésimo8 E uwariꞌche, cꞌo cuaj cantzꞌonoj co

cheꞌla. Tob ri Cristo uyaꞌom panukꞌab riꞌincantak la che uꞌanic ri lic ube, na canꞌanta waꞌ; 9 ecꞌu ri canꞌano e quinelaj cocheꞌla ruma ri rutzil cꞌuꞌx la wucꞌ. Riꞌinin Pablo, in chi nimalaj winak, yey woꞌorain cꞌo pa cárcel ruma quintzijon puwi riCristo; 10 quinchꞌaw co chiwach la puwi riOnésimo.† Rire woꞌora e nucꞌajol chuparubiꞌ ri Cristo, ma wuma riꞌin, rire xucojrubiꞌ ri Cristo wara pa wa cárcel.

11 E ri petinak lok, ri Onésimo e jun ajchac la na xuꞌan ta utzilaj toꞌbel cheꞌla, noꞌjwoꞌora e jun utzilaj toꞌbel che rilal y jenelaꞌchwe riꞌin. 12 Rire lic ucꞌuꞌx wanimaꞌ; narucꞌ ta cꞌu riꞌ, cantak tanchi ubi cheꞌla,13 tob lic cuaj riꞌin cacꞌojiꞌ wucꞌ pacꞌaxelrilal chaꞌ quinutoꞌo janipa chi kꞌij in cꞌo pacárcel ruma cantzijoj ri Utzilaj Tzij. 14 Perona jinta cꞌo xuaj xinꞌan xa chirij wiꞌ la. Wecaꞌan la wa cantzꞌonoj cheꞌla, na cuaj tajcaꞌan lawaꞌ ruma cantak la che, ma e ri cuajriꞌin e caꞌan la waꞌ ruma lic calax pa animaꞌla.

15 Laj cꞌo ne xutikoj ri xricꞌowibej riOnésimo, ma tob rire xel ucꞌ la jujun kꞌij,ecꞌu riꞌ woꞌora na xa ta chi ajilam kꞌijcacꞌojiꞌ ucꞌ la 16 re toꞌbel e la, yey rire e junhermano na lokꞌ ta cꞌax canaꞌw re. Riꞌin liccꞌax cannaꞌo yey woꞌora más ne cꞌax canaꞌrilal, ma e toꞌbel e la, yey rilal rucꞌ rire chakꞌib alak chupa rubiꞌ ri Kanimajawal.

17 E uwariꞌche, we cunaꞌ cꞌuꞌx la junamkachbiꞌil kib chupa ruchac ri KanimajawalJesucristo, cꞌulu cꞌu la ri Onésimo pachaꞌ eriꞌin ri quincꞌul la. 18 We rire cꞌo uꞌanomcheꞌla o we cꞌo ucꞌas ucꞌ la, cojo la wa cꞌaspa nubiꞌ riꞌin y jelaꞌ cantoj cheꞌla.

19 Riꞌin in Pablo, in quintzꞌiban re waꞌrucꞌ ri nukꞌab: In quintojow re rucꞌas. Nacajawax tane cꞌut cancuxtaj ri cꞌas rilalwucꞌ riꞌin, ma wuma riꞌin xrik la ri cꞌasle-mal chwach ri Dios, tob waꞌ na cantzꞌonojtaj catoj la chwe. 20 Hermano, rumacꞌax canaꞌ la ri Kanimajawal; ꞌana co lawa cantzꞌonoj cheꞌla. Nimarisaj cꞌu la rinucꞌuꞌx rucꞌ wa caꞌan la che ri Onésimo.21 Quintzꞌiban pan ucꞌ la rucꞌ cubulibalnucꞌuꞌx, ma wetaꞌam quicꞌow ne uwiꞌ ricaꞌan la chwawa cantzꞌonoj cheꞌla. 22Yijbaꞌcꞌu pan la juna luwar pa quincꞌojiꞌ wi, macubul nucꞌuꞌx quinopon tanchi ucꞌ la, weri Dios cuya luwar quinel bi pa wa cárcelpachaꞌ ri tzꞌonom alak panuwiꞌ chwachRire.

Qꞌuisbal uchꞌaꞌtem ri Pablo che ri Filemón23 Ri Epafras, ri wachbiꞌil wara pa oj

tzꞌapil wi ruma oj re ri Kanimajawal Jesu-cristo, cuya pan rutzil wach la. 24 Jenelaꞌ,caquiya pan rutzil wach la ri Marcos, ri

* 1:2 “Ri kachbiꞌil lic uyaꞌom rib che uꞌanic ruchac ri Dios”: Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “ri kachbiꞌil pa chꞌaꞌoj”.† 1:10 Ri Filemón xulokꞌ ri Onésimo re u “esclavo”. Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, ri Onésimo xanimaj bi. Rojertan we juna esclavocuꞌan waꞌ, pukꞌab ri rajaw cꞌo wi cuya pa cꞌax o cucamisaj. Quil “esclavo” pa vocabulario.

Page 328: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Filemón 25 325 Filemón 25Aristarco, ri Demas y ri Lucas, ri e wach-biꞌil chupa ruchac ri Kakaw. 25 Cꞌola cꞌupa animaꞌ alak ri unimal rutzil ucꞌuꞌx riKanimajawal Jesucristo. Amén.

Page 329: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hebreos 1:1 326 Hebreos 2:4

Ri xtzꞌibax chique ri e ajhebreo

Ri Dios xukꞌalajisaj rib ruma Rucꞌajol1 Rojertan ri Dios uqꞌuiyal laj xukꞌala-

jisaj Rutzij chique ri katiꞌ-kamam cuma rikꞌalajisanelab, yey ri kꞌalajisanelabuqꞌuiyaluwach ri kꞌalajisanic xquiꞌan chiquiwach ritinamit.* 2 Chupa cꞌu wa qꞌuisbal kꞌij oj cꞌowi, ri Dios xukꞌalajisaj rib ruma Rucꞌajol.Yey rumaRucꞌajol xuꞌan ronoje tak ri cꞌolic,pukꞌab Rucꞌajol uyaꞌom wi ronoje 3 y cheRucꞌajol quilitaj wi runimal uwach ukꞌij riDios. Jecꞌuriꞌlaꞌ, rucꞌuꞌx ri Dios e junam rucꞌrucꞌuꞌx Rucꞌajol, ri Jun chapayom re ronojetak ri cꞌolic rucꞌ ruchukꞌab Ruchꞌaꞌtem.Ecꞌuchiriꞌ uchꞌajom chi ri kamac, xeꞌtzꞌulapuwiquikꞌab ri Dios chilaꞌ chicaj.

Rucꞌajol ri Dios más cꞌo uwach chiquiwa riángeles

4Rucꞌajol ri Diosmás cꞌo uwach chiquiwari ángeles, ma che Rire xyaꞌiꞌ wi jun biꞌajmás cꞌo uwach chwa ri biꞌaj que ri ángeles.5Yey ri Dios na xubiꞌij ta cꞌana waꞌ che junaángel:Riꞌat at Nucꞌajol yey Riꞌin in Akaw;wakꞌij cꞌu riꞌ cankꞌalajisaj waꞌ. Sal. 2:7Yey na jewaꞌ tane xubiꞌij puwi juna ángel:Riꞌin quinuꞌan in Ukaw Rireyey Rire cuꞌan Nucꞌajol Riꞌin. 2 S. 7:14; 1 Cr.

17:136 Yey ri Dios echiriꞌ xutak lo Rucꞌajol cheruwachulew, jewaꞌ xubiꞌij: «Conoje ri ánge-les re ri Dios quilokꞌnimaj ukꞌij Rire» xchaꞌ.

7 Pakatzij wi ri Dios jewaꞌ cubiꞌij paquiwiri ángeles:Rire cuꞌan chique ru ángeles e aj chaquib re

Rire,e pachaꞌ tew cawelelic y pachaꞌ urepebal

akꞌ Sal. 104:4cachaꞌ.

8Noꞌj cꞌu chwi Rucꞌajol jewaꞌ cubiꞌij:Rilal, Lal Dios yey ri takanic la na jinta

utakexicy ri kꞌatbal tzij e la, lic jusucꞌ.9 E lic cucꞌul cꞌuꞌx la ri lic jusucꞌ yey lic tzel

quil la ri mac.E uwariꞌche ri Dios, ri Dios e la, xuchaꞌ lo la

y xuya unimal quiꞌcotemal cheꞌla;ecꞌu más nim ri quiꞌcotemal xyaꞌ cheꞌlachwa ri quiꞌcotemal xyaꞌ chique ri jujun

chic Sal. 45:6-7cachaꞌ.

10Yey je tanchi waꞌ cubiꞌij:Rilal, Lal Kajawal,che ri jekebal lok Lal xyijban re

ruwachulew;y Lal ꞌanayom re ruwa caj rucꞌ ri kꞌab la.11Ronoje waꞌ, xa caqꞌuisic,noꞌj Rilal na jinta uqꞌuisic ri cꞌaslemal la.Ri caj y ruwachulew xa cajaric jelaꞌ pachaꞌ

cuꞌan ri kakꞌuꞌ.12 Yey Rilal cajalcꞌatij la ri caj y

ruwachulew,jelaꞌ pachaꞌ cuꞌan junok echiriꞌ cujal rukꞌuꞌ:caresaj rukꞌuꞌ kꞌeꞌl, cubusu y cucoj ri cꞌasak.Noꞌj Rilal na cajalcꞌatitaj ta wach lay na jinta utakexic ri kꞌij la Sal. 102:25-27cachaꞌ.

13 Ecꞌu ri Dios na xubiꞌij ta cꞌana waꞌ chejuna ángel:

Chat-tzꞌula pa nuwiquikꞌab,y chawoyeꞌej na ri kꞌijechiriꞌ quebenuya ri tzel quebilow

awechuxeꞌ rawakan. Sal. 110:1

14 ¿Saꞌ cꞌu riꞌ ri quiwach tak ri ángeles? E ajchaquib caquilokꞌnimaj ri Dios yey etakomlo che quitoꞌic ri quecꞌuluw ri colobetajic reri Dios.

2Chojoca il che ri ukꞌalajisam ri Dios chike

1 Ri Jesús e más cꞌo uwach chiquiwa riángeles; ruma cꞌu riꞌ, lic chirajawaxic emáscojoc il che utakexic ri Utzilaj Tzij katomchwi Rire, chaꞌ jelaꞌ na cakesaj ta kib chirijri Kꞌijsak. 2 Ma lic jiquil uwach Rutzij riDios, ri xtzijox ojertan cuma ri ángeles;conoje cꞌu ri xemacun chirij y xquipalajijwaꞌ wa Tzij, lic takal chique janipa ri kꞌatbaltzij xquicꞌulu. 3 We ecꞌu xquicꞌulumaj waꞌrique, ¿suꞌanic cꞌu riꞌ cojcolobetaj riꞌoj wena cojoc ta il che wa unimal colobetajic?Ma nabe na e ri Kanimajawal Jesucristo rixtzijon puwi wa colobetajic; tecꞌuchiriꞌ rixetaw re, lic xquijiquibaꞌ can uwach waꞌchike riꞌoj. 4 Ecꞌu ri Dios lic ujiquibamcan uwach waꞌ rucꞌ nimak tak cꞌutubal reruchukꞌab, rucꞌ uqꞌuiyal uwach milagros y

* 1:1 Ri kꞌalajisanelab xquiya Rutzij ri Dios ruma ri tzijonic xquiꞌano, ruma ri xquitzꞌibaj canok y ruma tak ri xquiꞌano.

Page 330: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hebreos 2:5 327 Hebreos 3:5rucꞌ tak ri toꞌbal yaꞌtal chikajujunal ruma riRuxlabixel ri Dios, yey pukꞌab cꞌu ri Dios cꞌowi china chique cuya tak wi waꞌ.✡

Ri Jesús xuꞌan ticawex chaꞌ cojucolobej5 Puwi cꞌu wa cojtajin che ubiꞌxiquil, ri

Dios uchꞌobom chic na cuya ta paquikꞌab riángeles quetakan chwi ri cꞌacꞌ uwachulewchikawach apanok. 6 Cꞌo cꞌu jun jewaꞌxubiꞌij chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios:¿Saꞌ ruwach rachi chaꞌ Rilal cacuxtaj la?¿Saꞌ ruwach ri ralcꞌoꞌal ri ticawex chaꞌ lic

coc la il chique?7Xꞌan la che rachi xa jubikꞌ chi xraj

cajunimax uwach cucꞌ ri ángeles.Lic xyac la ukꞌij,

xya la che lic cꞌo uwachy xya la pukꞌab catakan

puwi janipa ri xꞌan la che ruwachulew.8 E tak cꞌu riꞌ ri cꞌolic,

xya la ronoje pukꞌab Sal. 8:4-6xchaꞌ.

Ronoje cꞌu ri cꞌolic cacꞌojiꞌ pukꞌab, mae xraj riꞌ ri Dios; na jinta ne cꞌo xuya canri Dios we na cayaꞌiꞌ ta pukꞌab. Na rucꞌta cꞌu riꞌ, cakilo cꞌamajaꞌ ne cacꞌojiꞌ ronojepukꞌab. 9Yey echiriꞌ ri Jesús xuꞌan ticawex,e xkaj uwach ukꞌij chiquiwa ri ángeles. Ecꞌuri Dios ruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx, xuyaluwar che ri Jesús xicꞌow chupa ri camicpaquicꞌaxel conoje ri ticawex. Ruma cꞌuwa cꞌaxcꞌobic xricꞌowibej, woꞌora más cꞌouwach y más yacom ukꞌij. 10 Ri Dios eꞌanayom re y e chapayom re ronoje ri cꞌolic.Yey lic xajawax cꞌu ri cꞌaxcꞌolil xricꞌowibejri Jesús, ri cayaꞌw re ri colobetajic, ma rumawaꞌ ri Dios xutzꞌakatisaj uwach ruchac riJesús chaꞌ jelaꞌ quebucꞌam bi uqꞌuiyal ral-cꞌoꞌal ri Dios chilaꞌ chicaj. 11 Ri Dios eUkaw ri Kanimajawal Jesucristo, ri cayaꞌwri santowilaj binic; yey e mismo Kakawriꞌoj, ri oj cꞌo chi che ri santowilaj binic.Ruma cꞌu laꞌ, ri Jesús na caqꞌuix taj cubiꞌijchike riꞌoj, oj uchakꞌ Rire. 12Ma jewaꞌ cubiꞌijchupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios:Cantzijoj ri biꞌ la chiquiwach ri e watz-

nuchakꞌ,Cambixoj ri biꞌ la chiquixoꞌl ri tinamit la

echiriꞌ quimolom quib. Sal. 22:2213 Je tanchi waꞌ cubiꞌij:

Riꞌin lic cancubaꞌ nucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios. Is.8:17

Yey je tanchi waꞌ cubiꞌij:Riꞌin in cꞌo cucꞌ ri e ralcꞌoꞌal ri Dios,

ri ebuyaꞌom Rire chwe Is. 8:18cachaꞌ.

14 Konoje ri oj ticawex kekam kulewalkapoklajil. Ecꞌu ri Jesús xuꞌan ticawexpachaꞌ riꞌoj, chaꞌ jelaꞌ quicꞌow chupa ricamic pakacꞌaxel riꞌoj y rucꞌ waꞌ e xuchꞌijuchukꞌab ri jun xcꞌojiꞌ uchukꞌab re ca-camisanic, waꞌ e ritzel winak. 15 Xcꞌuncꞌu ri Cristo chaꞌ queberesaj lo conoje richwi calaxic lok e cꞌo pukꞌab ri xiꞌin ibruma ri camic. 16 Ma pakatzij wi Rirena xcꞌun ta che quitoꞌic ri ángeles, mae xcꞌun che katoꞌic ri oj ralcꞌoꞌal can riAbraham. 17 Jecꞌulaꞌ lic xajawaxic ri Jesúsxuꞌana junam uwach kucꞌ riꞌoj, ri kachakꞌkib rucꞌ Rire, chaꞌ jelaꞌ e cuꞌana Kajawal, ricuꞌan jusucꞌ ruchac chwach ri Dios, yey rucꞌcꞌaxnaꞌbal ucꞌuꞌx cachꞌaw pakawiꞌ y rumacꞌu Rire, ri Dios cucuy ri kamac konoje ri ojutinamit.* 18Ruma cꞌu xicꞌowRire pa cꞌax yxcꞌam upa, jecꞌulaꞌ woꞌora lic cꞌo uchukꞌabre cojutoꞌo echiriꞌ cacꞌam kapa riꞌoj.

3Ri Jesús más cꞌo uwach chwa ri Moisés

1 E uwariꞌche hermanos, cambiꞌij chealak, ri yaꞌom chi ib alak pukꞌab ri Diosyey chaꞌtal lo alak ruma Rire chaꞌ queꞌcꞌolaalak rucꞌ Rire chilaꞌ chicaj: Lic chꞌobo cꞌualak puwi ri Cristo Jesús, ri Takoꞌn re riDios y ri Kajawal cachꞌawpakawiꞌ chwach riDios. 2Ma ri Jesús lic jusucꞌ ri xuꞌan chwachri Dios, ri xtakaw lo re che wa chac, jelaꞌpachaꞌ ri Moisés lic jusucꞌ xucꞌam quiwachrutinamit ri Dios.* 3Noꞌj ri Jesús e más cꞌoyacbal ukꞌij chwa ri Moisés, jelaꞌ pachaꞌ ricayacaw juna ja e más cꞌo yacbal ukꞌij chwari ja cuyaco. 4 Ma ronoje ja ꞌanatal rumajuna achi, pero ri ꞌanayomre ronoje ri cꞌolice ri Dios. 5Ri Moisés e jun aj chac lic jusucꞌma xucꞌam quiwach chi utz rutinamit riDios yey xutzijoj puwi ri cukꞌalajisaj na ri

✡ 2:4 Ro. 12:4-11 * 2:17 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij ri Jesús e ri ka “Sumo Sacerdote”. Rojertan waꞌ e ri cajawalraj chacunel pa Rocho Dios, ri cachꞌaw paquiwi ri tinamit y cuya chwach ri Dios ri kasaꞌn re awaj ecamisam re cuybalquimac. * 3:2 “Xucꞌamquiwach rutinamit ri Dios”: Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “puwi ri Rocho Dios”. Pa ri chꞌaꞌtemgriego ri chꞌaꞌtem “rocho” na xew ta e queꞌelawi “ri ja”, ma también queꞌelawi ri ejekel chupa.

Page 331: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hebreos 3:6 328 Hebreos 4:5Dios chikawach apanok. 6 Noꞌj ri Cristo naxa ta e jun raj chac ri Dios, ma e Ucꞌajol yruma waꞌ catakan puwi ri Rocho Dios. Yeyri Rocho Dios e riꞌoj oj utinamit, we e laꞌ lictiquil chi utz ri cubulibal kacꞌuꞌx rucꞌ y rucꞌquiꞌcotemal koyeꞌem ri cuya ri Dios chikechikawach apanok.

Ri uxlanem cayaꞌtaj che rutinamit ri Dios7 E uwariꞌche, ri Santowilaj Ruxlabixel ri

Dios cubiꞌij che alak:We quita riꞌix wakꞌij ora

janipa ri cubiꞌij ri Dios chiwe,8miꞌan co che ri iwanimaꞌ

jelaꞌ pachaꞌ ri xquiꞌan ri tinamit ojer-tan

echiriꞌ xquiꞌan quititzꞌitiquily xquicꞌam upa ri Dios chupa ri luwar

catzꞌintzꞌotic.9Ruma waꞌ ri Dios xubiꞌij chique:Chilaꞌ cꞌu riꞌ, riwatiꞌ-imam xquitij wi nukꞌij

y xquicꞌam nupa,tob ne pa cuarenta junab xquil ronojeri cꞌutubal re ri nuchukꞌab xinꞌan Riꞌin

chiquiwach.10 Ruma cꞌu ri xquiꞌano, lic xpe woyowal

chiquijy jewaꞌ ximbiꞌij:

“Rique xaki na tiquil ta chi utz ricanimaꞌ

y na xcaj taj caquetaꞌmaj ri nube.”11 E uwariꞌche, ruma woyowal lic xin-

jiquibaꞌ uwach:“Rique na queboc ta cꞌana pa ri

uxlanem canya Riꞌin.”† Sal. 95:7-1112 Tape cꞌu alak hermanos, lic chajij ib

alak chaꞌ na jinta junok che alak cuꞌan itzelucꞌuꞌx yna cucoj ta chi utzij ri Dios y jecꞌulaꞌcaresaj rib chirij ri Dios cꞌaslic. 13 E riꞌana alak e lic pixabaj ib alak chiwach alakronoje kꞌij, xalokꞌ cꞌa cꞌo pakꞌab alak caꞌanalak waꞌ, chaꞌ na jinta junok che alak cuꞌanco che ri ranimaꞌ ruma ri socosoꞌnic re rimac. 14 Ma riꞌoj ꞌanom xa jun chike rucꞌ riCristo we e laꞌ e tiquil chi utz ri cubulibalkacꞌuꞌx rucꞌ Rire; ecꞌu pachaꞌ xkajekebej lokechiriꞌ xkacoj rubiꞌ, jecꞌulaꞌ chirajawaxiccakaqꞌuisbej wi. 15 Ruma cꞌu waꞌ, ri Dioscuya wa pixabanic:We quita riꞌix wakꞌij ora

janipa ri cubiꞌij ri Dios chiwe,miꞌan co che ri iwanimaꞌ

jelaꞌ pachaꞌ ri xquiꞌan ri tinamit ojer-tan

echiriꞌ xquiꞌan quititzꞌitiquil Sal.95:7-8

cachaꞌ.16 ¿China cꞌu ri xetaw re rukul ri Dios

yey tecꞌuchiriꞌ xquipetisaj royowal rucꞌ riquititzꞌitiquil? ¿Na e ta neba conoje rixeberesaj lo ri Moisés chilaꞌ Egipto? 17 ¿Yeychina cucꞌ xpe wi royowal ri Dios laꞌ lacuarenta junab? ¿Na e ta neba cucꞌ rixemacun chirij? Yey ruma waꞌ xecamic yri quicuerpos xemuk can chupa ri luwarcatzꞌintzꞌotic. 18 ¿China cꞌu chique xu-jiquibaꞌ wi uwach ri Dios na queboc tapa ri uxlanem cuya Rire? ¿Na e ta nebachique ri xquipalajij Rutzij Rire? 19 Lickꞌalaj cꞌu riꞌ, na xyaꞌ ta chique rique quebocpa ri uxlanem cuya ri Dios ruma na jintacubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ Rire.

4Ri uxlanem cuya ri Dios chike

1 Cꞌa wakꞌij ora, ri Dios cubiꞌtisij riuxlanem cuya Rire. Ruma riꞌ, lic chajijib alak ma cꞌaxtaj cꞌo junok che alak nacopon ta che wa uxlanem. 2 Ma riꞌoj lickatom ri Utzilaj Tzij puwi ri uxlanem cuyari Dios. Jenelaꞌ rutinamit ri Dios ojertanxquita puwi ri uxlanem ubiꞌtisim ri Dioschique; pero na jinta xutikoj ri xquito, mana xquicꞌul ta waꞌ rucꞌ cubulibal cꞌuꞌxaj.3Noꞌj we riꞌoj kacojom ri Utzilaj Tzij, cojoccꞌu riꞌ pa ri uxlanem cuya ri Dios. Ma jewaꞌxubiꞌij Rire pa Ruchꞌaꞌtem:E uwariꞌche, ruma woyowal lic xinjiquibaꞌ

uwach waꞌ:“Rique na queboc ta cꞌana pa ri uxlanem

canya Riꞌin”* Sal. 95:10-11xchaꞌ. Yey chwi lo echiriꞌ ri Dios xuꞌanruwachulew, xuqꞌuis uꞌanic ruchac. 4 Machupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios jewaꞌ tzꞌibital canchwi ruwuk kꞌij:Chupa ruwuk kꞌij ri Dios xuxlan che ri chac

xuꞌano. Gn. 2:25 Cambiꞌij tanchi cꞌu ri cubiꞌij ri Dios paRuchꞌaꞌtem puwi wa uxlanem: «Rique na

† 3:11 “Ri uxlanem canya Riꞌin”: Waꞌ e queꞌelawi, ri e aj Israel ri xebeꞌjekela pa ri luwar ubiꞌtisim ri Dios chique, exebuxlan che tak ri cꞌaxcꞌobic xquicꞌowibej Egipto y che tak ri luwar catzꞌintzꞌotic pa xebin wi cuarenta junab y che richꞌaꞌoj xquiꞌano pa tak xebicꞌow wi. * 4:3 Ri na queboc ta pa ri uxlanem cuya ri Dios e tak ri na caquicoj ta utzijRire.

Page 332: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hebreos 4:6 329 Hebreos 5:9queboc ta cꞌana pa ri uxlanem canya Riꞌin»cachaꞌ. 6 Ma e tak ri nabe xquita ri Utzi-laj Tzij puwi ri uxlanem ubiꞌtisim ri Dioschique, na xeboc ta pa ri luwar re uxlanemruma xquipalajij utzij Rire. Yey e cꞌo neri cꞌamajaꞌ queboc pa ri uxlanem cuya riDios. 7 E uwariꞌche, ri Dios ukꞌatom ukꞌijolechiriꞌ cubiꞌtisij tanchi wa uxlanem chiqueri ticawex, yey waꞌ e “wakꞌij ora”. Mauqꞌuiyal junab icꞌowinak chic echiriꞌ ri reyDavid jewaꞌ xutzꞌibaj can pa Ruchꞌaꞌtem riDios:We quita riꞌix wakꞌij ora

janipa ri cubiꞌij ri Dios chiwe,miꞌan co che ri iwanimaꞌ Sal. 95:7-8xchaꞌ. 8 We ta e laꞌ ri Josué asu xuyari uxlanem chique ri tinamit,† ri Dios naukꞌatom ta chi juna chic kꞌij riꞌ re uxlanemchikawach apanok. 9 Noꞌj ruma waꞌ, ke-taꞌam cꞌa cꞌo jun uxlanem chique rutinamitri Dios. 10 Ma china ri coc pa ri uxlanemcuya ri Dios, cuxlan riꞌ che ruchac, jelaꞌpachaꞌ xuxlan ri Dios che ri chac xuꞌano.

11 Kachukꞌubej cꞌu kib chaꞌ cojoc pa riuxlanem cuya ri Dios, chaꞌ jelaꞌ na jintajunok chike cuꞌana aj palajiy tzij y cucꞌu-lumaj cꞌut jelaꞌ pachaꞌ ri xquicꞌulumaj rina xquicoj ta utzij ri Dios ojertan. 12 MaRuchꞌaꞌtem ri Dios lic cꞌaslic y lic cꞌouchukꞌab. E ne pachaꞌmás cꞌo reꞌ chwa junaespada caꞌib uwi reꞌ, ri copon cꞌa che takrigonsiyil y coc cꞌa pa cꞌo wi tak ri suluschupa ri bak. Jecꞌulaꞌ Ruchꞌaꞌtem ri Dioscopon ne cꞌa chupa rucꞌuꞌx y ri ranimaꞌjuna ticawex, yey cukꞌalajisaj cꞌu runaꞌoj riticawex y tak ri rayibal cꞌo chupa ri rani-maꞌ. 13 Ronoje tak ri ꞌanatal ruma ri Dios,chwach Rire cꞌo wi. Ruma cꞌu riꞌ, Rire carilronoje y na jinta cꞌo ewatal chwach. Yeycopon ne ri kꞌij echiriꞌ cojopon chwach Rirechaꞌ cukꞌat tzij pakawiꞌ ruma ri kaꞌanom.

Ri Jesús e Kajawal cachꞌaw pakawiꞌ chwachri Dios

14 Ruma cꞌu laꞌ e kachukꞌubej kib cheri xkajiquibaꞌ uwach echiriꞌ xkacoj rubiꞌ riCristo y makesaj kib che waꞌ. Ma ri Jesús,Rucꞌajol ri Dios, e Kajawal; yey Rire oquinakchilaꞌ chicaj y cachꞌaw pakawiꞌ chwach riDios. 15 Yey ri Kajawal, ri cachꞌaw pakawiꞌchwach ri Dios, lic cꞌo cꞌaxnaꞌbal ucꞌuꞌx

chike, ma Rire lic cumaj usucꞌ ronoje ri ca-kicꞌowibej riꞌoj oj ticawex ruma lic cꞌayewchike cakachꞌij uchukꞌab ri mac. Ma Rireechiriꞌ xuꞌan ticawex, lic xcꞌam upa cheronoje jelaꞌ pachaꞌ caꞌan chike riꞌoj, noꞌjRire xuchꞌij uchukꞌab waꞌ y na xmacun taqꞌuenok. 16 E uwariꞌche, muxiꞌij rib kacꞌuꞌxcojkib chwach ri Dios, ri cꞌo unimal rutzilcꞌuꞌxaj rucꞌ, chaꞌ cakacꞌul cuybal kamac ycakarik toꞌbal ke echiriꞌ cajawax chike.

51 Ri cajawal raj chacunel pa Rocho Dios

chaꞌtal chiquixoꞌl rachijab. Rire cojotalicre cachꞌaw paquiwi ri ticawex chwach riDios y re cuya chwach ri Dios ri kasaꞌny rawaj ecamisam paquicꞌaxel ri ticawexruma ri quimac. 2 Ecꞌu rire, utz cucꞌut ricꞌaxnaꞌbal ucꞌuꞌx chique ri quetzak pa mactob na uꞌaniquil taj quemacunic, ma rire nacuchꞌij tane uꞌanic janipa ri cubiꞌij Rutzij riDios. 3 Ruma cꞌu waꞌ, chirajawaxic che rirecuya chwach ri Dios rawaj ecamisam rumarumac rire y na xew ta ruma ri quimac ritinamit.✡ 4Na jinta cꞌu junok cuꞌan che ribcajawal que raj chacunel pa Rocho Dios wena cojotal ta ruma ri Dios, jelaꞌ pachaꞌ rixuꞌan rucꞌ ri Aarón. 5 Jecꞌulaꞌ ri Cristo naxutacꞌabaꞌ ta uwach ukꞌij chiribil rib y naxa ta pa re xuꞌan Kajawal cachꞌaw pakawiꞌchwach ri Dios, ma e ri Dios jewaꞌ xubiꞌijche:Riꞌat at Nucꞌajol yey Riꞌin in Akaw;wakꞌij cꞌu riꞌ cankꞌalajisaj waꞌ. Sal. 2:76Yey je tanchi waꞌ xubiꞌij:Riꞌat na jinta utakexic catcꞌojiꞌic at waj

chac,ri catchꞌaw paquiwi ri ticawex chinuwach

Riꞌinjelaꞌ pachaꞌ ri Melquisedec✡ Sal. 110:4xchaꞌ.

7 Ri Cristo echiriꞌ xjekiꞌ wara cheruwachulew lic xuꞌan orar, rucꞌ okꞌej y rucꞌsicꞌ lic xelaj chwach ri Dios,✡ ri cꞌo pukꞌabcucolobej chwa ri camic; y ri Dios lic xutare ruma ri lic uyaꞌom rib pukꞌab. 8 Ecꞌu riCristo, tob e Ucꞌajol ri Dios, xumaj ucojicutzij ri Dios ruma ri cꞌaxcꞌobic xricꞌowibej.9 Ruma cꞌu xutzꞌakatisaj uwach ronoje rixraj ri Dios che, xuꞌana aj yaꞌl colobetajicna jinta utakexic chique janipa ri quecojow

† 4:8 Ri Josué xucꞌam quiwach rutinamit ri Dios echiriꞌ xeboc chupa ri luwar ubiꞌtisim ri Dios chique. Dt. 31:7; Jos.22:4 ✡ 5:3 Lv. 9:7 ✡ 5:6 Gn. 14:17-20; Heb. 7:2 ✡ 5:7 Mt. 26:36-46

Page 333: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hebreos 5:10 330 Hebreos 6:18utzij Rire. 10 Ecꞌu ri Dios xcojow re chaꞌcuꞌan Kajawal cachꞌaw pakawiꞌ jelaꞌ pachaꞌri Melquisedec.

Pixabanic chwi ri kaqꞌuiyibal chwach riDios

11 Lic cꞌo cuaj cambiꞌij puwi waꞌ, pero liccꞌayewukꞌalajisaxic che alakma cꞌayewchealak camaj alak usucꞌ. 12Lic cꞌo tan kꞌij lo riꞌxtzijox ri Utzilaj Tzij che alak; ecꞌu ri lic ubee tane e laꞌ alak chi aj cꞌutunel re waꞌ. Narucꞌ ta cꞌu riꞌ, lic ne cajawaxic cacꞌut tanchiche alak ronoje ri nabe xmaj lo alak puwiri Utzilaj Tzij re ri Dios. E pachaꞌ cajawaxtanchi che alak catij alak tzꞌumma cꞌamajaꞌcamaj alak utijic ri cowilaj waꞌim. 13 Mae junok cꞌamajaꞌ umajom usucꞌ ri cubiꞌijRutzij Upixab ri Dios puwi saꞌ ri usucꞌ ysaꞌ ri na usucꞌ taj, riꞌ e pachaꞌ juna neꞌ cꞌacutij utzꞌum. 14 Ri cowilaj waꞌim xew takalchique ri e nimaꞌk chic; jecꞌulaꞌ cꞌo cꞌutunicchupa Rutzij Upixab ri Dios xew quemajawusucꞌ ri quetaꞌam saꞌ ri utz y saꞌ ri na utz tajchwach ri Dios yey lic quitakem cꞌu uꞌanicri utz.

61 E uwariꞌche chojqꞌuiy chwach ri Dios,

na xew ta queꞌec kanaꞌoj chwi lo ri nabecꞌutunic puwi ri Cristo; waꞌ e cꞌutunic puwiri rokꞌotaxic tak can ri na jinta cutikojma xew cucꞌam lo camic, cꞌutunic puwi ricubulibal cꞌuꞌxaj chwach ri Dios, 2 cꞌutunicpuwi ri bautismo, cꞌutunic puwi tak ricacꞌul che ri Dios echiriꞌ raj wach re riglesiacaquiya ri quikꞌab puwi junok,✡ cꞌutunicpuwi ri cꞌastajibal que ri ecaminak y cꞌutu-nic puwi ri kꞌatbal tzij cuꞌan ri Dios paquiwiri ticawex pa ri qꞌuisbal kꞌij yey ri cubiꞌijRire na jinta utakexic e cuꞌano.* 3 Cojqꞌuiycꞌu riꞌ xew we ri Dios cuya kaqꞌuiyibal.

4Ma we e cꞌo ri xquicoj ri Kꞌijsak julajok,lic xequiꞌcot rucꞌ ri sipanic re chilaꞌ chicaj, ejun cucꞌ ri xquicꞌul ri Santowilaj Ruxlabixelri Dios, 5 lic xucꞌul quicꞌuꞌx ri Utzilaj Tzijre ri Dios y xquinaꞌ ne ruchukꞌab ri Diosri lic cakꞌalajisax pa sakil wi chikawachapanok; 6 yey we rique caquesaj quib chirijri Cristo, riꞌ na cayaꞌtaj ta chi chiquecaquitzelej quitzij y quetzelej tanchi pa riKꞌijsak. Ma e pachaꞌ quetajin tanchi che

ucamisaxic Rucꞌajol ri Dios chwa ri cruzy caquiqꞌuixbesaj Rire chiwachil ruma ricaquiꞌano.

7 Ma ri cꞌo quiqꞌuiyibal chwach ri Dios ejelaꞌ pachaꞌ rulew echiriꞌ cutzꞌubaj chi utzri jab catzakic. We xel cꞌu lo riꞌ ri ticoꞌn,ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios cacꞌojiꞌ puwi wuꞌlew,ma xuya ri cajawax chique ri xeticow re.8 Noꞌj we chwa rulew xew quel lo qꞌuixy tzacam, riꞌ na jinta cꞌana uchac chwachri Dios. Ruma cꞌu riꞌ, cakꞌat tzij puwiꞌ ychikawach apanok caporox uwach.

Lic jiquil uwach rubiꞌtisim ri Dios chike9 Hermanos ri lic cꞌax cannaꞌ alak, tob

cꞌu jewaꞌ ubiꞌxiquil canꞌan che alak, nu-jiquibam nucꞌuꞌx na esam ta ib alak chirijri Cristo y cꞌo alak pa ri be re colobetajic.10 Ri Dios lic jusucꞌ ma na cumescꞌutaj ta richomilaj chac ꞌanom alak pa rubiꞌ y ri rutzilcꞌuꞌxaj cꞌutum alak chique ri quicojom ru-biꞌ, ma lic xenimaj alak y cꞌa catajin ne alakche uꞌanic waꞌ woꞌora. 11Yey ri cakaj riꞌoj echijujunal alak chukꞌubej ib alak che uꞌanicri utz woꞌora y cꞌa echiriꞌ copon na rukꞌijolcacꞌul alak janipa ri oyeꞌem alak che ri Dios.12 Muꞌan ne alak xepu, e ꞌana alak ri utzjelaꞌ pachaꞌ ri caquiꞌan janipa ri lic cubulquicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios y na capax ta quicꞌuꞌxche ri cꞌaxcꞌobic yey ruma cꞌu waꞌ caquicꞌulri ubiꞌtisim lo ri Dios chique.

13Ma echiriꞌ ri Dios xuꞌan rubiꞌtisinic cheri Abraham, xujiquibaꞌ uwach waꞌ chuparubiꞌ Rire ma na jinta chi junok más cꞌouwach chwa Rire. 14 Jewaꞌ xubiꞌij che:Pakatzij wi lic catinꞌan bendeciry canqꞌuiyarisaj quiwach rawalcꞌoꞌal Gn.

22:16-17xchaꞌ.

15 Ri Abraham lic naj xroyeꞌej waꞌ rucꞌunimal ucꞌuꞌx y jecꞌulaꞌ xucꞌul rubiꞌtisim riDios che.

16Pakatzij wi ri ticawex echiriꞌ cꞌo caqui-jiquibaꞌ uwach, caquiꞌan pubiꞌ junok máscꞌo uwach chiquiwa rique; y jecꞌulaꞌ riꞌcaqꞌuis ronoje chꞌaꞌoj puwi ri xquijiquibaꞌuwach. 17 Jecꞌulaꞌ, ri Dios lic xraj xukꞌala-jisaj pa sakil wi na cujalcꞌatij ta ri xu-biꞌij can chique ri caquicꞌul rubiꞌtisim; euwariꞌche lic xujiquibaꞌ uwach Ruchꞌaꞌtem.18 Rucꞌ cꞌu wa biꞌtisinic xujiquibaꞌ uwach,

✡ 6:2 Hch. 8:17; 19:6 * 6:2 Copon ri kꞌij echiriꞌ ri Dios cubiꞌij china chique cayaꞌiꞌ wi ri cꞌaslemal na jinta utakexicy china tak ri queyaꞌ pa ri camic na jinta utakexic. Ap. 20:11-15

Page 334: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hebreos 6:19 331 Hebreos 7:16lic kꞌalaj na cajalcꞌatix ta rubiꞌtisim ri Dios,ma Rire na cuꞌan ta rakꞌubal. E uwariꞌcheriꞌoj ri karikom rutoꞌbal ri Dios, lic nimari-nak kacꞌuꞌx cakaꞌan ke che ri biꞌtisim canchike. 19 Ruma cꞌu cubul pan kacꞌuꞌx chewa biꞌtisim canok, oj tiquil chi utz y jiquiluwach ri kanimaꞌ,† ma lic cubul kacꞌuꞌxrucꞌ ri Jun oquinak cꞌa chilaꞌ chicaj chirij ritelón chupa ri Luwar lic Santo.✡ 20 Waꞌ eri Jesús, ri xoc chilaꞌ kuma riꞌoj; y jecꞌulaꞌxujak pan ri kabe chaꞌ cojopon rucꞌ ri Dios.Jecꞌulaꞌ, ri Jesús xuꞌana Kajawal na jintautakexic cachꞌaw pakawiꞌ chwach ri Dios;xuꞌana cꞌu riꞌ pachaꞌ ri Melquisedec.✡

7Ri Jesús y ri Melquisedec

1 Waꞌ wa Melquisedec e rey re ri tina-mit Salem y aj chacunel chwach ri DiosKajawxel echiriꞌ ri Abraham tzelejinak lopa ri chꞌaꞌoj pa xuchꞌij wi quichukꞌab jujunreyes. Ecꞌu ri Melquisedec xuꞌcꞌulu panri Abraham y xutzꞌonoj ri rutzil ucꞌuꞌxri Dios puwiꞌ. 2 Tecꞌuchiriꞌ ri Abrahamxresaj rudiezmo che ri xuꞌchꞌaca lo pachꞌaꞌoj y xuya che ri Melquisedec. Ribiꞌaj Melquisedec queꞌelawi: “Rey Jusucꞌ”yey ri jun chic ubiꞌ e “Rey re Salem”,waꞌ queꞌelawi: “Rey re Utzil Chomal”.✡3 Na jinta xetaꞌmax paquiwi ruchu-ukawo paquiwi ri ratz-uchakꞌ ri Melquisedec;y na jinta ne xetaꞌmax puwi ri jekebal reo ri qꞌuisbal re rucꞌaslem. Na jinta cꞌuutakexic rire e aj chacunel chwach ri Diosjelaꞌ pachaꞌ Rucꞌajol ri Dios.

4 Chꞌobo pe alak puwi runimal uwach riMelquisedec, ma ri kamamAbrahamxresajne rudiezmo che ri xuꞌchꞌaca lo pa chꞌaꞌoj yxuya che. 5 Pakatzij wi, ri e aj chacunel paRochoDios quebel lo chiquixoꞌl ri e ralcꞌoꞌalcan ri Leví. Ecꞌu ri takanic utzꞌibam canri Moisés cubiꞌij xew rique cꞌo paquikꞌabcaquicꞌul chique ri tinamit ri diezmo cheronoje ri cꞌo cucꞌ, tob ri quekasanic eralcꞌoꞌal can ri Abraham jelaꞌ pachaꞌ riquecꞌuluw re waꞌ. 6 Noꞌj ri Melquisedec

tob na e ta cuqꞌuil ri ralcꞌoꞌal can ri Leví,xucꞌam rudiezmo ri Abraham, y xutzꞌonojri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios puwi ri Abraham,ri jun xꞌan ri biꞌtisinic che ruma ri Dios.7Cꞌo cꞌu más uwach ri Melquisedec chwa riAbraham ma konoje ketaꞌam we cꞌo junokcutzꞌonoj ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios puwi junchic, riꞌ más cꞌo uwach chwa ri cacꞌuluwre waꞌ. 8 Ri ralcꞌoꞌal ri Leví, ri quecꞌuluwre ri diezmo pa ri Rocho Dios, rique eticawex xa quecamic; noꞌj ri Melquisedeccabiꞌx che pachaꞌ e jun cꞌa cꞌaslic. 9 Pa ritakanic re ri Moisés, e ri ralcꞌoꞌal can riLeví ri takal chique quecꞌuluw re ri diezmo.Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, echiriꞌ ri Abraham xuyarudiezmo che ri Melquisedec, e pachaꞌ e riLeví xuya rudiezmo che; 10 ma tob ri Levícꞌamajaꞌ ne calaxic, e junam rucꞌ cꞌo chirucꞌ rumam Abraham echiriꞌ xeꞌcꞌul panruma riMelquisedec. 11Chique ri e ralcꞌoꞌalri Leví xyaꞌ wi ri quebuꞌan e aj chacunelpa Rocho Dios.* We ta e laꞌ casucꞌupitajri ticawex cuma rique, ¿saꞌ cꞌu cutikoj riꞌcayactaj jun chic aj chacunel chwach ri Diospachaꞌ ri Melquisedec, yey na e ta pachaꞌ riAarón,† ri jun ralcꞌoꞌal can ri Leví? 12Maweta cꞌo junok cacꞌojiꞌ aj chacunel pa RochoDios yey na e ta cuqꞌuil ri e ralcꞌoꞌal canri Leví, riꞌ lic chirajawaxic wi cajalcꞌatix ritakanic tzꞌibital can ruma ri Moisés puwichina ri takal che cuꞌan aj chacunel paRocho Dios. 13 Ecꞌu ri Kanimajawal, ri Juncachꞌaꞌt Ruchꞌaꞌtem ri Dios puwiꞌ,✡ Rirena e ta cuqꞌuil ri e ralcꞌoꞌal can ri Levípa quipetebem wi ri queniman chwachri altar re ri Dios. Ma Rire e cuqꞌuil riralcꞌoꞌal can ri Judá, yey na jinta junokchique rique xuꞌan aj chacunel pa RochoDios. 14 Ma lic kꞌalaj ri Kanimajawal e junchique ri e ralcꞌoꞌal can ri Judá y paquiwirique na jinta ne xuchꞌaꞌtibej can ri Moiséspuwi ri chac pa Rocho Dios. 15 Y waꞌ máscakꞌalajinic we cakamaj usucꞌ, ri Jun xcojicre cachꞌaw paquiwi ri ticawex, e pachaꞌ riMelquisedec. 16 Ma ri Jesús na xuꞌan ta ajchacunel pa Rocho Dios jelaꞌ pachaꞌ ri cu-

† 6:19 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij e ri cubul pan kacꞌuꞌx che e jun “ancla”. Waꞌ e jun nimalaj chꞌichꞌ pachaꞌ ansuelotzayal che ri barco. Echiriꞌ catzꞌir chupa ri yaꞌ, camukutaj pa ri sanyeb re cutacꞌabaꞌ ri barco. ✡ 6:19 Heb. 9:3-12✡ 6:20 Sal. 110:4 ✡ 7:2 Gn. 14:17-20 * 7:11 Ri quichac raj chacunel pa Rocho Dios e caquicꞌut ri Tzij Pixab reri Dios chiquiwach ri tinamit, quechꞌaw chwach ri Dios paquiwi ri tinamit, quequicamisaj rawaj chwi raltar y caquicꞌultak ri kasaꞌn. † 7:11 Ri Aarón e nabe cajawal raj chacunel pa Rocho Dios echiriꞌ ri Dios xuya Rutzij Upixab che riMoisés. ✡ 7:13 Heb. 7:17

Page 335: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hebreos 7:17 332 Hebreos 8:5biꞌij ri takanic re ri Tzij Pixab; ma chupawaꞌcakꞌalajin wi xew ri e ralcꞌoꞌal can ri Levíquecojic e aj chacunel pa Rocho Dios, noꞌjRire xcojic ruma ruchukꞌab rucꞌaslemal najinta casachaw uwach. 17Ma jewaꞌ cubiꞌij riDios chwi Rire:Riꞌat na jinta utakexic catcꞌojiꞌic at waj

chac,ri catchꞌaw paquiwi ri ticawex chinuwach

Riꞌinjelaꞌ pachaꞌ ri Melquisedec✡ Sal. 110:4cachaꞌ.

18 Ecꞌu ri takanic paquiwi raj chacunelpa Rocho Dios na jinta chi cutikoj, mawaꞌ na jinta ucowil y na jinta uchukꞌab requebucolobej ri ticawex. 19 Ma na jintajunok cuꞌana jusucꞌ ruma ri takanic. Yeywoꞌora cꞌo ri más cubul pan kacꞌuꞌx che, yruma cꞌu riꞌ waꞌ, utz cojkib rucꞌ ri Dios.

20Echiriꞌ ri Dios xuya che ri Jesús cachꞌawpaquiwi ri ticawex chwach Rire, e lic xu-jiquibaꞌ uwach ri xuꞌano. 21Ma ri jujun chicaj chacunel pa Rocho Dios xa e cojotalic yna jinta cꞌo xjiquibax uwach chique. Noꞌjchwi ri Jesús lic cꞌo jiquibam uwach, machupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios, jewaꞌ cubiꞌij:Ri Dios lic xujiquibaꞌ uwach ri xubiꞌij,y na cujecꞌ ta cꞌana rib che waꞌ wa xubiꞌij:

“Riꞌat na jinta utakexic catcꞌojiꞌic atwaj chac,

ri catchꞌaw paquiwi ri ticawex chin-uwach Riꞌin

jelaꞌ pachaꞌ ri Melquisedec.”✡ Sal.110:4

22 E uwariꞌche, ri Kanimajawal Jesucristoe xjiquiban uwach jun Tzij más cꞌo uwachchwa ri nabe.

23 E tak ri jujun chic e aj chacunel pa Ro-cho Dios na quecowin taj, ma xa quecamicyey paquicꞌaxel rique quecanaj can jujunchic. Ruma laꞌ lic xebuꞌana e qꞌui. 24 Noꞌjri Jesús ruma na jinta utakexic rucꞌaslemal,na jinta cꞌu utakexic ri chac cuꞌano recachꞌaw pakawiꞌ chwach ri Dios. 25 Rumacꞌu waꞌ na jinta utakexic ri colobetajic cuyari Jesús chique ri quekib rucꞌ ri Dios rumaRire. Yey ruma na jinta utakexic rucꞌasle-mal, cꞌo pukꞌab xaki cachꞌaw lo paquiwiꞌchwach ri Dios.

26 E Rire ri Kajawal lic cajawax chikecachꞌaw pakawiꞌ chwach ri Dios, ma xucꞌutjun binic lic jusucꞌ, na jinta cꞌana rakꞌubal

xuꞌano, na jinta cꞌana umac, na xuꞌan tanere cucꞌ raj maquib y woꞌora yactal ukꞌij chi-laꞌ chicaj chwi ronoje tak ri uꞌanom ri Dios.27 Na cajawax ta cꞌu che Rire cuꞌan pachaꞌri xquiꞌan ri jujun chic cajawal raj chacunelpa Rocho Dios. Ma rique ri jujun kꞌij, nabena caquiya puwi raltar ri awaj ecamisamruma ri quimac rique, y cꞌa tecꞌuchiriꞌ,caquiya ri awaj ecamisam ruma ri quimacri tinamit. Noꞌj ri Jesús xa julaj xuya ribpa cꞌaxcꞌobic cuma conoje ri winak. 28 Ecꞌuri takanic re ojertan catakan che cacojcajawal raj chacunel pa Rocho Dios. Yeytak wa cajawal xa e achijab y ruma riꞌ nacaquichꞌij ta uꞌanic ronoje Rutzij Upixab riDios. Noꞌj woꞌora ri Dios xujiquibaꞌ uwach,Rucꞌajol e Kajawal cachꞌaw lo pakawiꞌ yeyna jinta cꞌu utakexic xew Rire cuꞌan chijusucꞌ y tzꞌakat janipa ri uyaꞌom ri Diospukꞌab.

8Ri cꞌacꞌ tzij

1 Ecꞌu rucꞌuꞌxibal wa cojtajin che ubiꞌx-iquil e waꞌ: Cꞌo ri Jun cachꞌaw pakawiꞌchwach ri Dios, waꞌ e ri Kajawal, ri xtzꞌuyiꞌpa ri luwar lic cꞌo uwach puwiquikꞌabri Dios, ri Nimalaj Takanel chilaꞌ chicaj.2 Cachꞌaw cꞌu pakawiꞌ chupa ri sakil RochoDios chilaꞌ chicaj; yeywaꞌ e ri Dios Kajawxelxꞌanaw re, na juna achi taj.

3 Conoje cꞌu ri cajawal raj chacunel paRocho Dios xecojic chaꞌ caquiya chwachraltar ri kasaꞌn y rawaj quecamisaxic.Jecꞌulaꞌ chirajawaxic cꞌo cuya ri Kajawalchwach ri Dios. 4 We ta cꞌa cꞌo ri Jesúsche ruwachulew, riꞌ na aj ta chacunel paRocho Dios, ma wara cꞌa e cꞌo aj cha-cunel caquikꞌatisaj ri kasaꞌn chwach ri Diospachaꞌ ri cubiꞌij ri takanic tzꞌibital canruma ri Moisés. 5 Yey ri chac caquiꞌanrique, xa e ucꞌaxwach y cꞌutubal re ri caꞌanchilaꞌ chicaj. Ma echiriꞌ xtak che ri Moiséscuyac ri Rocho Dios xa caquiric, jewaꞌ xu-biꞌij ri Dios che:Chawilapeꞌ, ri wocho cayaco, e chaꞌana

ronoje chejelaꞌ pachaꞌ ri xincꞌut chawach chwa wa

juyub Éx. 25:40xchaꞌ.

✡ 7:17 Gn. 14:17-20 ✡ 7:21 Gn. 14:17-20

Page 336: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hebreos 8:6 333 Hebreos 9:96 Noꞌj woꞌora ruchac ri Kajawal más utz

chwa ri quichac raj chacunel paRochoDios,ma rumaRire ri Dios xuꞌan jun cꞌacꞌ tzij kucꞌriꞌoj. Yey chupa wa tzij cꞌo biꞌtisinic máschom chwa ri re ojertan. 7 We ta ecꞌu laꞌlic tzꞌakat xel ri nabe tzij,* riꞌ pakatzij wina cajawax tane juna cꞌacꞌ tzij. 8Ma ri Diosxuya wa pixabanic chique rutinamit, jewaꞌxubiꞌij:¡Chitapeꞌ! cacha ri Dios Kajawxel.Copon na ri kꞌij echiriꞌ Riꞌin canꞌan jun cꞌacꞌ

tzijcucꞌ ri tinamit e aj Israel y cucꞌ ri

tinamit e aj Judá.†9Yeywaꞌ na je ta laꞌ pachaꞌ ri tzij xinꞌan cucꞌ

ri quichu-quikaw ojertanechiriꞌ nuchapomche ri quikꞌab, xebe-

nuwesaj lo Egipto.Pero rique na xquitakej ta ri tzij xinꞌan cucꞌ;

ruma cꞌu riꞌ, xebenuya canok, cacha riDios Kajawxel.

10Qꞌuisbal cꞌu re tak laꞌ la kꞌij,e tzij waꞌ canꞌan cucꞌ ri tinamit Israel,

cubiꞌij ri Dios Kajawxel:Cancoj ri nutzijpixab pa quijolom

y cantzꞌibaj pa canimaꞌ.Ecꞌu Riꞌin quinuꞌan in qui Dios y rique

quebuꞌan e nutinamit.11 Yey na cajawax ta nenareꞌ cꞌo junok

quebupixabajri rachbiꞌil y ri ratz-uchakꞌ,jewaꞌ cubiꞌij chique: “Chawetaꞌmaj

uwach ri Dios Kajawxel.”Ma chupa laꞌ la kꞌij conoje quetaꞌam

nuwach Riꞌin,chinimaꞌk chichꞌutiꞌk.

12 Cancuy cꞌu quimacy na cacꞌun ta chi ne cꞌana chinucꞌuꞌx

ri na utz taj xquiꞌano Jer. 31:31-34xchaꞌ. 13 Echiriꞌ cabiꞌx “cꞌacꞌ tzij”, equeꞌelawi cꞌo jun kꞌij ri nabe xa quicꞌowic,ma janipa tak ri cuꞌan kꞌeꞌl y na jinta chiuchac, riꞌ catajin usachic uwach.

9Ri Rocho Dios che ruwachulew y ri cꞌo chilaꞌ

chicaj1 Chupa cꞌu ri nabe tzij cꞌo takanic puwiꞌ

suꞌanic calokꞌnimax ukꞌij ri Dios pa junluwar santo wara che ruwachulew. 2 Xyaccꞌu jun nimalaj carpa “Tabernáculo”✡quecha che. Waꞌ queb upa uꞌanom. Ri nabeupa ja cabiꞌx “Luwar Santo” che. Chiriꞌ cꞌowi ri tzucꞌulibal akꞌ y cꞌo ri mexa pa cayaꞌwi ri pam yaꞌtal chwach ri Dios. 3 Chirij cꞌujun telón cꞌo rucaꞌm upa ja cabiꞌx “Luwarlic Santo” che. 4 Chiriꞌ cꞌu riꞌ cꞌo jun altarre oro pa caporoxwi incienso✡ y cꞌo ri caxare ri tzij uꞌanom ri Dios cucꞌ rutinamit yeywa caxa chꞌukum rij rucꞌ oro. Chupa cꞌu ricaxa cꞌo jun xaro re oro cꞌomaná chupa, cꞌori bara re ri Aarón, waꞌ e ri bara xtuxic y cꞌori jutak peraꞌj abaj pa xtzꞌibax wi ri takanicre ri tzij uꞌanom ri Dios cucꞌ rutinamit.✡5 Puwi cꞌu ri caxa cꞌo queb quicꞌaxwachquerubines lic quewon rucꞌ ruchomalil riDios; yey rucꞌ ri quixicꞌ quichꞌukum uwiꞌri luwar re cuybal mac.* Pero woꞌora nacojchꞌaꞌt ta chi más puwi waꞌ.

6 Jecꞌuriꞌlaꞌ uꞌanom ronoje waꞌ. Chupacꞌu ri nabe upa ja re ri Rocho Dios quebocraj chacunel chaꞌ caquilokꞌnimaj ukꞌij riDios. 7 Noꞌj chupa cꞌu rucaꞌm upa ja, xewcoc bi ri cajawal raj chacunel pa RochoDios, yey waꞌ xa julaj cuꞌan pa ri junab.Echiriꞌ coc bi, rucꞌaꞌam bi quiquiqꞌuel awajre cuꞌyaꞌa pucꞌaxel rumac rire y pucꞌaxeltak ri mac na uꞌaniquil taj caquiꞌan ri tina-mit. 8 Rucꞌ cꞌu waꞌ ri Santowilaj Ruxlabixelri Dios e cucꞌut chike: Xalokꞌ cꞌa cꞌo wanabe upa ja, e queꞌelok na utz taj chique riticawex queboc chupa ri Luwar lic Santo,†ma cꞌamajaꞌ cakꞌalajinic suꞌanic utz quebocchwach ri Dios. 9 Ronoje waꞌ e jun cꞌutubalchike riꞌoj wakꞌij ora, ri kasaꞌn y rawajecamisam chwa raltar na cuꞌan ta jusucꞌche ri quibinic quisilabic ri quelokꞌnimanri Dios rucꞌ waꞌ; ma tob caquiꞌan riꞌ, cꞌa

* 8:7 Wa nabe tzij e ri xuꞌan ri Dios cucꞌ rutinamit Israel chwa ri juyub Sinaí. † 8:8 Chwi lo ri takanic re riSalomón, xquijach quib rutinamit ri Dios. Xebuꞌan queb; jun cabiꞌx “Israel” che y ri jun chic, “Judá”. ✡ 9:2 Éx.26:1-30 ✡ 9:4 Éx. 30:1-6 ✡ 9:4 Dt. 10:1-5 * 9:5 Puwi wa caxa camacꞌamoꞌx ri quicꞌ re awaj ecamisam echiriꞌcatzꞌonox cuybal quimac tak ri ticawex chwach ri Dios. Lv. 16:14 † 9:8 Raj chacunel pa Rocho Dios xquiporojincienso y xquiya kasaꞌn chupa ri nabe upa ja re ri Rocho Dios, pero na utz ta queboc chupa rucaꞌm upa ja, waꞌ e riLuwar lic Santo. Ma xew takal che ri cajawal raj chacunel coc chupa yey xa julaj cuꞌan waꞌ pa ri junab. Noꞌj woꞌora riCristo e ri Kajawal cachꞌaw pakawiꞌ chwach ri Dios chilaꞌ chicaj, y ruma cꞌu Rire utz cojoc chwach ri Dios. Heb. 10:19-20

Page 337: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hebreos 9:10 334 Hebreos 9:28

caquinaꞌ chiquicꞌuꞌx cꞌo quimac. 10 Ma watakanic puwi saꞌ ri catijic y ri cakumic ypuwi saꞌ ri caꞌanic re joskꞌiquil, xew xurikuchac xalokꞌ cꞌamajaꞌ copon rukꞌijol echiriꞌronoje waꞌ cajalcꞌatix ruma ri Dios rucꞌ rimás utz.

Ruquiqꞌuel ri Cristo caresaj ri mac11 Rucꞌ ri Cristo cape wi ronoje ri utz

cakacꞌul riꞌoj, ma woꞌora e Rire ri Kajawalcachꞌaw pakawiꞌ pa ri Rocho Dios chilaꞌchicaj. Yey waꞌ wa Rocho Dios más nimy más tzꞌakat chwa ri xuꞌan ri Moiséschupa ri luwar catzꞌintzꞌotic, ma na achijabta ri xeyacaw re y na re tane wara cheruwachulew. 12 Ri Cristo xa jumul xocchupa ri Luwar lic Santo chaꞌ cuya colobe-tajic na jinta utakexic chike. Xuꞌan cꞌu waꞌna ruma ta quiquiqꞌuel caprux mamaꞌib otoroꞌib, ma e ruma ruquiqꞌuel Rire.

13 Ri nabe tzij cubiꞌij we juna ticawexxuchꞌulaj rib ruma ri xuchapo,‡ cajawaxrujoskꞌiquil; camacꞌamoꞌx cꞌu puwi rirequiquiqꞌuel toroꞌib y caprux mamaꞌibecamisam✡ y chaaj re juna baquilo xporoxchwi raltar,✡ chaꞌ cuꞌan tanchi chom yjecꞌulaꞌ utz coc pa ri Rocho Dios.

14 We cuꞌan cꞌu riꞌ waꞌ ruquiqꞌuel junaawaj, ¡macꞌuwariꞌ ruquiqꞌuel ri Cristo! Maruma ri Ruxlabixel ri Dios na jinta utakexic,ri Cristo, ri na jinta cꞌana umac, xuya ribpa camic chwach ri Dios chaꞌ jelaꞌ cujoskꞌijri kanimaꞌ che ri mac, ri cucꞌam lo kꞌatbaltzij re camic pakawiꞌ. Jecꞌulaꞌ ruma ri Cristocakanaꞌ chikacꞌuꞌx na jinta chi kamac y utzcꞌu riꞌ cakalokꞌnimaj ri Dios cꞌaslic.

15 Ruma cꞌu riꞌ laꞌ, ri Cristo e cacꞌamawkawach chwach ri Dios chupa ri cꞌacꞌ tzij.Yey ruma rucamic, cꞌo cuybal mac chiqueri xemacun chuxeꞌ ri nabe tzij,§ chaꞌ jelaꞌconoje ri ebusiqꞌuim ri Dios caquicꞌul nari ubiꞌtisim Rire chique yey waꞌ na jintautakexic. 16 Wa jun cꞌacꞌ tzij e pachaꞌ junatzij cutzꞌibaj junok chaꞌ cubiꞌij china takquecanaj can rucꞌ rubitak re we xcamic.Yey chaꞌ utz caꞌan ri tzꞌibital canok, licchirajawaxic wi nabe na cakꞌalajisaxic wecaminak chi ri xtzꞌiban re ri wuj. 17 Ecꞌu watzij cajiquiꞌ uwach xew we xcam ri xtzꞌiban

re, yey we ri xtzꞌiban re cꞌa cꞌaslic, riꞌcꞌamajaꞌ utz cajiquiꞌ uwachwaꞌ. 18 Jenelaꞌ rinabe tzij xjiquiꞌ lo uwach rucꞌ quiquiqꞌuelawaj ecamisam. 19 Ma ri Moisés nabe naxubiꞌij ronoje ri takanic re ri Tzij Pixabchique conoje ri tinamit; tecꞌuchiriꞌ xucꞌamlana cak y rucꞌ jun ukꞌab cheꞌ re hisopo,xuchukꞌ chupa ri quiquiqꞌuel toroꞌib ycaprux mamaꞌib ecamisam yey waꞌ cojotalyaꞌ chwach. Tecꞌuchiriꞌ xumacꞌamaꞌ puwiri libro re ri Tzij Pixab y paquiwi conoje riticawex. 20 Tecꞌuchiriꞌ xubiꞌij chique: «Equicꞌ waꞌ cujiquibaꞌ uwach ri tzij uꞌanomlo ri Dios iwucꞌ»✡ xchaꞌ. 21 Yey pachaꞌ cꞌuri xuꞌan che ri libro, jecꞌulaꞌ xumacꞌamaꞌquiquiqꞌuel awaj chupa ri Rocho Dios ypuwi ronoje ri cachapabexic re calokꞌni-max ri Dios.✡ 22 Ma chupa ri tzijpixabtzꞌibital canok, cubiꞌij lic qꞌui tak ri joskꞌiniccaꞌan rucꞌ ri quiquiqꞌuel rawaj, yey na jintacꞌu cuybal mac we na caturuw tana riquiquiqꞌuel rawaj ecamisam.✡

23 Xajawax cꞌut jelaꞌ ri joskꞌinic xꞌan chetak ri cachapabexic re calokꞌnimax ri Dios,ri xa e ucꞌaxwach tak ri cꞌo chilaꞌ chicaj.Yey ri joskꞌinic re chilaꞌ chicaj más ne licutz chwa ri caꞌan xa rucꞌ ri quiquiqꞌuelrawaj ecamisam chwach raltar wara cheruwachulew. 24 Ma ri Rocho Dios pa xocwi ri Cristo na e ta ri ꞌanom cuma ticawex,ma ri re ruwachulewxa e ucꞌaxwach ri sakilRocho Dios cꞌo chilaꞌ chicaj; ecꞌu Rire xocchilaꞌ chaꞌ cachꞌaw pakawiꞌ chwach ri Dios.

25 Ri Cristo xa julaj xuya rib pa camicy xopon cꞌu chilaꞌ chicaj chwach ri Dios.Noꞌj ri cajawal raj chacunel pa Rocho Diosronoje junab coc chupa ri Luwar lic Santore cuꞌyaꞌa chwach ri Dios ri quicꞌ na riꞌretaj. 26We ta chirajawaxic waꞌ che ri Cristo,uqꞌuiyal laj tane riꞌ uyaꞌom rib Rire pacamic chwi lo ri jekebal re ruwachulew;noꞌj woꞌora chupa wa qꞌuisbal kꞌij xa julajxuya rib pa camic chaꞌ xa jumul caresaj rimac. 27Lic cꞌu jiquibam chi uwach conoje riticawex xa julaj quecamic, tecꞌuchiriꞌ caperi kꞌatbal tzij paquiwiꞌ. 28 Jecꞌulaꞌ riꞌ, riCristo xa julaj xuya rib pa camic chaꞌ jelaꞌcaresaj ri quimac uqꞌuiyal ticawex. Noꞌj

‡ 9:13 Pa ri Tzij Pixab re ojertan cubiꞌij cuꞌan chꞌul juna ticawexwe cuchap juna animaꞌ o cataqꞌuiꞌ puwi junamukubal.Nm. 19:16 ✡ 9:13 Lv. 15:31; 16:15-16 ✡ 9:13 Nm. 19 § 9:15 Ri nabe tzij e ri xuꞌan ri Dios cucꞌ rutinamitIsrael chwa ri juyub Sinaí. ✡ 9:20 Éx. 24:8 ✡ 9:21 Lv. 8:15 ✡ 9:22 Lv. 17:11

Page 338: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hebreos 10:1 335 Hebreos 10:22echiriꞌ cacꞌun tanchic, na re ta chi coꞌlcamruma ri mac que ri winak, ma e re quebu-colobej conoje ri coyeꞌem Rire.

10Ri quicꞌ que rawaj na caresaj ta ri mac

1 Ri takanic xuya ri Dios che ri Moisésna e ta ri sakil beyomalil cayaꞌiꞌ chikawachapanok,ma xa e ucꞌaxwach. Yeywa takanicna jinta uchukꞌab re cuꞌan chom che ricanimaꞌ ri ticawex, ri caquicoj quib chwachri Dios cuma rawaj ecamisam chwa raltarchujujunal junab. 2 Ma we ta wa takanicasu cuchomaj ri canimaꞌ ri quelokꞌnimanri Dios, riꞌ na caquiya ta chi chwach riDios rawaj ecamisam, ma caquinaꞌ cꞌu riꞌchiquicꞌuꞌx na jinta chi quimac. 3 Noꞌjna je ta laꞌ uꞌanom, ma echiriꞌ ri ticawexchujujunal junab caquiya chwach ri Diosrawaj ecamisam, waꞌ e cucuxtaj chique cꞌoquimac chwach ri Dios. 4Ma ri quiquiqꞌueltoroꞌib y capruxmamaꞌib na jinta uchukꞌabre caresaj ri mac.

5E uwariꞌche ri Cristo echiriꞌ ya cape cheruwachulew, jewaꞌ xubiꞌij che ri Dios:Ri lic caꞌaj la na e ta rawaj ecamisam chwa

raltar rucꞌ tak ri kasaꞌn;e uwariꞌche xchꞌob la caya la ri nucuerpo

chaꞌ e canya waꞌ chiwach la.6 Yey na xucꞌul ta cꞌuꞌx la ri kasaꞌn re awaj

eporom chwi raltary ri ecamisam re cuybal mac.

7 Ruma cꞌu waꞌ ximbiꞌij: Lal Dios, riꞌ in cꞌoRiꞌin

re coꞌlnuꞌana janipa ri rajawal cꞌuꞌx la,jelaꞌ pachaꞌ ri tzꞌibital panuwiꞌ Riꞌin pa

ri Chꞌaꞌtem la Sal. 40:6-8xchaꞌ. 8 Nabe cubiꞌij: «Ri Dios na xcha taucꞌuꞌx che tak rawaj ecamisam chwa raltary tak ri kasaꞌn y rawaj eporom chwi ral-tar y tak rawaj ecamisam re cuybal mac.»Ecꞌu tak waꞌ na xucꞌul ta ucꞌuꞌx tob e neRire xtakan che uꞌanic waꞌ. 9 Tecꞌuchiriꞌxubiꞌij: «Riꞌ in cꞌo Riꞌin re coꞌlnuꞌana janipari rajawal ucꞌuꞌx ri Dios.» Ri queꞌelawi equel ri caꞌan ojertan re quecamisax awajchwach ri Dios y pucꞌaxel waꞌ e catiquiꞌ canri xuꞌan ri Cristo. 10 Jecꞌulaꞌ ri KanimajawalJesucristo e xuꞌan ri rajawal ucꞌuꞌx ri Dios

echiriꞌ xuꞌan jusucꞌ chike ruma xuya ru-cuerpopa camic; yeywaꞌ xa julaj xuꞌanomana cajawax taj cuꞌan tanchic.

11 Pakatzij wi juna aj chacunel pa Ro-cho Dios ronoje kꞌij xaki e cuꞌan ruchacy quebucamisaj cꞌu rawaj chwa raltar, tobwaꞌ na caresaj ta cꞌana ri mac. 12 Noꞌjri Cristo xa julaj xuya rib pa camic rumari mac; tecꞌuchiriꞌ xeꞌtzꞌula puwiquikꞌab riDios. 13 Y chwi cꞌu lo riꞌ laꞌ, e royeꞌemqueyaꞌ na xeꞌrakan Rire ri tzel quebilowre. 14 Ruma cꞌu xa julaj xuya rib pa camic,xa jumul xuꞌan jusucꞌ chique ri quiyaꞌomquib pukꞌab ri Dios. 15 Yey ri SantowilajRuxlabixel ri Dios cujiquibaꞌ uwach waꞌchike, ma nabe na cubiꞌij:16 E tzij waꞌ canꞌan cucꞌ ri nutinamit

chupa tak laꞌ la kꞌij:Cancoj ri nutzijpixab pa canimaꞌ

y cantzꞌibaj pa quijolom, cacha ri DiosKajawxel. Jer. 31:33

17 Tecꞌuchiriꞌ cubiꞌij:Y na cacꞌun ta chi cꞌana chinucꞌuꞌx ri

quimacy ri na utz taj xquiꞌano Jer. 31:34

cachaꞌ. 18 Jecꞌuriꞌlaꞌ, we ri mac cuytajinakchic, riꞌ na cajawax ta chic cacamisax awajchwa raltar re caresaj ri mac.

Lic chirajawaxic wi cakachukꞌubej kibchwach ri Dios

19 E uwariꞌche hermanos, woꞌora yaꞌ-tal chike cojoc chupa ri Luwar lic Santoruma ruquiqꞌuel ri Kanimajawal Jesucristo.20Ruma cꞌu ri Cristo, yaꞌtal jun cꞌacꞌ cꞌasle-mal chike y cꞌo koquibal chwach ri Dios,yey wa cꞌacꞌ oquibal e ri Cristo. EchiriꞌRire xuꞌan ticawex y xcam chwa ri cruz,e xresaj ri kꞌatibal, ri na xuya ta luwarcojopon chwach ri Dios. E pachaꞌ ri telóncꞌo pa Rocho Dios, ri na cuya ta luwarchique ri ticawex queboc pa ri Luwar licSanto. Yey waꞌ xrichꞌrobic echiriꞌ xcam riCristo.✡ 21 Ecꞌu woꞌora cꞌo ri Kajawal licnimukꞌij, ri cachꞌawpakawiꞌ chwach ri Diosyey catakan pakawiꞌ ri oj utinamit ri Dios.*22 E uwariꞌche chojkib chwach ri Dios rucꞌronoje kanimaꞌ y rucꞌ ri cubulibal kacꞌuꞌxtiquil chi utz, ma cunaꞌ kacꞌuꞌx na jinta

✡ 10:20 Mt. 27:51; Mr. 15:38; Heb. 6:19; 9:3-12 * 10:21 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “catakan puwi ri Rocho Dios”.Pa ri chꞌaꞌtem griego ri chꞌaꞌtem “rocho” na xew ta e queꞌelawi “ri ja”, ma también queꞌelawi ri ejekel chupa. Heb. 3:6† 10:22 Waꞌ e queꞌelawi echiriꞌ xkacꞌul ri bautismo, xkaya can ri kꞌeꞌl kabinic. Ef. 5:26; 1 P. 3:21

Page 339: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hebreos 10:23 336 Hebreos 11:3chi kamac ruma joskꞌital ri kanimaꞌ che rina utz taj, jelaꞌ pachaꞌ ri kacuerpo echiriꞌchꞌajtal chi rucꞌ chomilaj yaꞌ.† 23 E ka-jiquibam uwach cakacꞌul janipa rubiꞌtisimri Dios; lic chojtiquila cꞌu jusucꞌ che ricubulibal kacꞌuꞌx puwi ri koyeꞌem che riDios, ma Rire na cujalcꞌatij ta rubiꞌtisinicuꞌanom chike. 24 Katzucuj cꞌut suꞌaniccakatoꞌ kib chikibil kib chaꞌ jelaꞌ canimarri rutzil kacꞌuꞌx y ri utzilaj chac cakaꞌano.25Makaꞌan keꞌoj pachaꞌ ri caquiꞌan jujun, ricokꞌotam caquimol quib kucꞌ re cakalokꞌn-imaj ukꞌij ri Dios y re cakanimarisaj kacꞌuꞌxchikawach; ri kaꞌanaꞌ e más kapixabaj kibchikawach woꞌora, ma ketaꞌam rucꞌunibalri Kanimajawal Jesucristo lic xa nakaj chicꞌo lo wi.

Makesaj kib chirij ri Cristo26Wee laꞌ lic xkamaj usucꞌ ri Kꞌijsak puwi

ri Cristo, yey na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, lic uꞌaniquilwi cojmacun chirij Rire, makachꞌob cꞌu riꞌ,cꞌa cꞌo cayaꞌiꞌ chwach ri Dios re caresajri kamac. 27 Ma we e cakaꞌan waꞌ, riꞌcatewun chi ne pakawiꞌ runimal kꞌatbal tzijxibibal uwach y ri akꞌ cajinowic pa queyaꞌwi conoje ri tzel caquil ri Dios. 28 Echiriꞌcꞌo junok cupalajij ri Tzij Pixab re riMoisés,yey we e cꞌo cꞌu caꞌib oxibok xebilow re,riꞌ asu cacamisaxic.✡ 29 Jecꞌulaꞌ, we cꞌojunok cucꞌak bi ukꞌij Rucꞌajol ri Dios, cuꞌanpachaꞌ na jinta uchac che ruquiqꞌuel riKanimajawal Jesucristo y tzel cachꞌaꞌt nechirij ri Ruxlabixel ri Dios ¿na cucꞌul taneba unimal cꞌaxcꞌobic ruma cuꞌan waꞌ?Ma ruquiqꞌuel ri Kanimajawal e cujiquibaꞌri tzij uꞌanom ri Dios kucꞌ y cuꞌan jusucꞌchike; yey ri Ruxlabixel ri Dios e cayaꞌw riunimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios chike. 30 Mariꞌoj ketaꞌam china ri xubiꞌij waꞌ:Panukꞌab Riꞌin cꞌo wi cankꞌat tzij

paquiwi ri quebanaw re ri na utz taj;In cꞌu riꞌ ri quinꞌanaw ucꞌaxel chique Dt.

32:35xcha ri Dios Kajawxel. Yey jewaꞌ tanchicubiꞌij:E ri Dios cakꞌataw tzij puwi rutinamit Dt.

32:36; Sal. 135:14cachaꞌ. 31 ¡Lic cꞌu xibibal uwach che junokwe ruma cupetisaj royowal ri Dios cꞌaslic,catzak pukꞌab Rire!

32 Cꞌuna cꞌu chicꞌuꞌx alak, echiriꞌ cꞌacꞌxcꞌul alak ri Kꞌijsak, lic xcuy alak rucꞌunimal cꞌuꞌxaj ri cꞌaxcꞌobic xicꞌowibej alakruma cojom alak rubiꞌ ri Cristo. 33 Jutak lajcꞌu riꞌ, cꞌo ri xquichꞌamij alak y lic xquiꞌancꞌax che alak chiquiwach ri winak; jutak lajchic e ne ralak xyaꞌ ib alak che quitoꞌic riquebicꞌow chupa waꞌ wa cꞌaxcꞌobic. 34 Liccꞌu xjuchꞌ caꞌn cꞌuꞌx alak chique ri e cꞌo pacárcel. Yey echiriꞌ xmaj ne ri bitak e alak,rucꞌ quiꞌcotemal xchꞌij alak waꞌ. Ronoje takwaꞌ xcuy alak ma etaꞌam alak chilaꞌ chicajcꞌo wi ri biꞌtisim che alak y waꞌ e ne másutz chwa ri xa re ruwachulew, ma e tak ricꞌo chilaꞌ chicaj lic cacowinic.

35 E uwariꞌche lic maya can alak ri cubu-libal cꞌuꞌx alak rucꞌ ri Dios, ma laꞌ la cubu-libal cꞌuꞌxaj cucꞌam lo unimal rajil ucꞌaxelche alak. 36 Lic cꞌu chirajawaxic cachꞌij alakri cꞌaxcꞌobic cape pawiꞌ alak rucꞌ unimalcꞌuꞌxaj, chaꞌ echiriꞌ ꞌanom chi alak janipari rajawal ucꞌuꞌx ri Dios, cacꞌul na alak ru-biꞌtisim lo Rire che alak. 37Ma Ruchꞌaꞌtemri Dios jewaꞌ cubiꞌij:Xa jubikꞌ chi caraj, yey ri Jun cacꞌunic,

cacꞌun na y na camayin taj.38 China cꞌu ri lic jusucꞌ chinuwach,

riꞌ cꞌo ucꞌaslemal ruma ri cubulibalucꞌuꞌx wucꞌ.

Yey we xresaj rib che ri cubulibal ucꞌuꞌxwucꞌ;

Riꞌin na quinquiꞌcot ta chi rucꞌ Hab.2:3-4

cachaꞌ. 39 Konoje cꞌu riꞌoj, na oj ta cuqꞌuilri caquesaj quib chirij ri Cristo y xa casachquiwach, ma e oj cuqꞌuil ri caquicꞌul ricꞌaslemal na jinta utakexic ruma cubulquicꞌuꞌx rucꞌ Rire.

11Ri cubulibal cꞌuꞌxaj rucꞌ ri Dios

1 Ecꞌu ri cubulibal cꞌuꞌxaj rucꞌ ri Diosqueꞌelok e lic cakajiquibaꞌ uwach cakacꞌulri koyeꞌem che Rire. Ruma ri cubulibalkacꞌuꞌx, kacojom lic cꞌolic janipa ri cukꞌala-jisaj ri Dios chike, tob waꞌ na quilitaj taj.

2 Lic chom ri xtataj puwi ri quibinicquisilabic ri katiꞌ-kamam ojertan ruma ricubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios.

3 Ruma ri cubulibal kacꞌuꞌx, ketaꞌam riDios xchꞌawic y rucꞌ cꞌu ruchꞌaꞌtem xuꞌan

✡ 10:28 Dt. 17:6; 19:15 ✡ 11:3 Sal. 33:6, 9

Page 340: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hebreos 11:4 337 Hebreos 11:22

ronoje ri cꞌolic,✡ma ronoje ri cakil woꞌoraupetebem lo che ri na quilitaj ta uwach.

4 Ri Abel, ruma ri cubulibal ucꞌuꞌx, xuyachwach ri Dios jun kasaꞌn más utz chwarukasaꞌn ri Caín. Ruma laꞌ, ri Dios jusucꞌxril rubinic usilabic y xucꞌul cꞌu rukasaꞌn.Tob cꞌu caminak chi ri Abel, cꞌa cachꞌaꞌt newoꞌora kucꞌ ruma ri cubulibal ucꞌuꞌx.✡

5 Ri Enoc, ruma ri cubulibal ucꞌuꞌx rucꞌri Dios, xcꞌam bi chucꞌasliquil chilaꞌ chicajy na xricꞌowibej ta ri camic. Ecꞌu rucuerpona xrikitaj taj, ma e ri Dios xucꞌam bi. Yeyri Enoc echiriꞌ cꞌa cꞌo ne che ruwachulew,lic chom xilitaj rubinic usilabic chwach riDios.✡ 6 Noꞌj e junok na jinta cubulibalucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, riꞌ na cucꞌul ta cꞌanaucꞌuꞌx ri Dios janipa ri cuꞌan chwach. Mae junok caraj cakib rucꞌ ri Dios, lic chira-jawaxic cucojo ri Dios cꞌolic y cucojo Rirecuya rajil ucꞌaxel chique ri quetzucuw re.

7 Ri Noé, ruma ri cubulibal ucꞌuꞌx rucꞌ riDios, xucojo echiriꞌ xbiꞌx che ruma ri Diossaꞌ tak ri catajin lok, tob ne waꞌ cꞌamajaꞌcuꞌanaꞌ. Xutakej cꞌu ri xubiꞌij ri Dios chey xuꞌan ri nimalaj barco re quebucolobejrufamilia chupa. Yey ruma wa cubulibalcꞌuꞌxaj xucꞌutu, xkꞌalajin cꞌu ri quimac ri naquicojom ta utzij ri Dios y xpe cꞌu kꞌatbaltzij paquiwiꞌ. Ecꞌu riꞌ ri Noé ruma xcubiꞌucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, e xucꞌul ri utz cuyari Dios chique ri e jusucꞌ chwach ruma ricubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ.

8 Ri Abraham, ruma ri cubulibal ucꞌuꞌx,echiriꞌ xsiqꞌuix ruma ri Dios, xucoj tzij yxeꞌec chupa ri luwar ubiꞌtisim ri Dios che.Xel cꞌu bi pa rutinamit, tob na retaꞌam tajpa queꞌec wi. 9 Ruma ri cubulibal ucꞌuꞌxrucꞌ ri Dios, ri Abraham xeꞌjekela pa riluwar ubiꞌtisim ri Dios che, tob rire naaj ta chilaꞌ. Na xcꞌojiꞌ ta chupa juna ja;xa xjekiꞌ xeꞌ tak carpa, y jelaꞌ xquiꞌan riIsaac y ri Jacob, ma e ne jun rique xquicꞌulri ubiꞌtisim lo ri Dios chique. 10 Ecꞌu riAbraham royeꞌem ri jun tinamit tzꞌakom lochi utz, yey wa tinamit e ri Dios xchꞌobowre y xyacaw re.

11 Rixok Sara, ruma ri cubulibal ucꞌuꞌxrucꞌ ri Dios, tob lic nimalaj winak chic y nautz tane calanic, xyaꞌtaj che xalax jun ralabma xucojo ri Dios lic e cuꞌana na janiparubiꞌtisim che. 12 Jecꞌulaꞌ ri Abraham, tob

ne xa nakaj chi cꞌo wi lo rucamic, xalaxrucꞌajol. Yey tak ri ralcꞌoꞌal rire lic xeqꞌui-yar quiwach, xebuꞌana lic e qꞌui pachaꞌ riquiqꞌuiyal ri chꞌumil e cꞌo che ruwa caj ypachaꞌ ri sanyeb cꞌo chuchiꞌ rimar, ri na utztaj cajilaxic.

13 Conoje waꞌ xecamic echiriꞌ cꞌama-jaꞌ caquicꞌul janipa rubiꞌtisim lo ri Dioschique. Ruma cꞌu lic xcubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌri Dios, e pachaꞌ xquil pan waꞌ y lic xe-quiꞌcot rucꞌ tak ri xquil apanok. Y rucꞌwaꞌ, xquikꞌalajisaj rique na e ta aj warache ruwachulew, xa ebicꞌowel. 14 Yey ricaquikꞌalajisaj waꞌ, caquicꞌutu quetajin cheutzucuxic jun quitinamit pa quejekiꞌ wi.15 We ta e laꞌ cꞌa caquichꞌob rakan puwi ritinamit pa xebel lo wi, riꞌ lic paquikꞌab cꞌowi quetzelej tanchi chilaꞌ. 16 Noꞌj rique excaj jun quitinamit lic junwi, waꞌ e ri junchomilaj tinamit chilaꞌ chicaj. E uwariꞌche,ri Dios na caqꞌuix ta che cabiꞌx che e Diosque rique, ma uyijbam chi jun quitinamitlic chom chilaꞌ chicaj.

17 Ecꞌu ri Abraham, ruma ri cubulibalucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, echiriꞌ xcꞌam upa,xucꞌam bi rucꞌajol Isaac re cucamisaj chwiraltar, tob xew ne ucꞌajol riꞌ yey puwi rireuꞌanom ri biꞌtisinic ri Dios echiriꞌ jewaꞌxubiꞌij canok: 18 «Xew che racꞌajol Isaaccaquipetebej wi lo rawalcꞌoꞌal»✡ xchaꞌ.19 Xuya cꞌu ranimaꞌ rucꞌajol ma lic retaꞌamri Dios cꞌo uchukꞌab re cucꞌastajisaj lo riIsaac chiquixoꞌl ri ecaminak, y echiriꞌ riDios xuya tanchi che, e pachaꞌ xucꞌul tanchirucꞌajol chiquixoꞌl ri ecaminak.

20 Ri Isaac, ruma ri cubulibal ucꞌuꞌxrucꞌ ri Dios, echiriꞌ xebuꞌan bendecir riJacob y ri Esaú, xujiquibaꞌ uwach chomtak sipanic cuya ri Dios chique chwachapanok.✡ 21 Jecꞌulaꞌ, ri Jacob ruma ri cubu-libal ucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, echiriꞌ xa nakajchi cꞌo wi rucamic, xebuꞌan can bendecirri queb ucꞌajol ri José, xutzꞌonoj chom taksipanic re ri Dios paquiwiꞌ chiquijujunal ylic xulokꞌnimaj ukꞌij ri Dios e riꞌ yuxul chwiruchꞌamiꞌy.✡

22 Ri José, ruma ri cubulibal ucꞌuꞌx rucꞌri Dios, echiriꞌ xa nakaj chi cꞌo wi rucamic,xukꞌalajisaj cꞌo jun kꞌij raj Israel quebelbi chupa ri tinamit Egipto chaꞌ quetzelej

✡ 11:4 Gn. 4:3-7 ✡ 11:5 Gn. 5:24 ✡ 11:18 Gn. 21:12 ✡ 11:20 Gn. 27:27-29, 39-40 ✡ 11:21 Gn. 48

Page 341: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hebreos 11:23 338 Hebreos 11:40tanchi pa ri luwar ubiꞌtisim ri Dios chique.Y xtakan cꞌu canok saꞌ caꞌan che rubakilechiriꞌ quebel bi, ma xraj camukiꞌ rubakilchilaꞌ.✡

23 Ruchu-ukaw ri Moisés, ruma ri cubu-libal quicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, xquewaj riMoisésoxib icꞌ, ma xquilo lic chomilaj acꞌa. Naxquixiꞌij ta cꞌu quib che ri takanic re ri reyechiriꞌ xutak quicamisaxic conoje ri raltakco alabo e aj Israel.✡

24 Ri Moisés, ruma ri cubulibal ucꞌuꞌxrucꞌ ri Dios, echiriꞌ xnimaric na xraj ta chiccabiꞌx che e ralab rumiꞌal ri faraón, ri rey reEgipto. 25Xuchaꞌ cꞌu ri cutij cꞌax junamcucꞌrutinamit ri Dios* chwa ri cacꞌojiꞌ chuparukusil ri mac, ma waꞌ xa quicꞌowic. 26 Ecꞌuri beyomalil más cꞌo uwach chwach rire e ricachꞌamixic pachaꞌ xꞌan che ri Cristo, na eta tak ri beyomalil re Egipto; ma runaꞌoj ecꞌo pan puwi ri rajil ucꞌaxel cuya ri Dios chechwach apanok. 27 Ruma cꞌu ri cubulibalucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, xel bi Egipto y na xuxiꞌijta cꞌana rib chwa ri royowal ri rey. Ecꞌu rixuꞌano e lic xuchukꞌubej rib che ri cuꞌano,ma e pachaꞌ lic cutzutzaꞌ chi pan uwach riDios, tob Rire na quilitaj ta uwach. 28Rumacꞌu ri cubulibal ucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, e xuꞌanri xtak che; xuyijbaꞌ ri nimakꞌij Pascua yxtakan che casokꞌ uquiqꞌuel bexex che takruchiꞌ ja chaꞌ echiriꞌ quicꞌow ru ángel riDios, na cucamisaj ta can ri nabe calcꞌoꞌalri e aj Israel.✡

29 Ri tinamit Israel, ruma ri cubulibalquicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, xebicꞌow chupa rimar Rojo echiriꞌ waꞌ xjakataj upa y e laꞌpa chakiꞌj ulew xebicꞌowic. Noꞌj echiriꞌraj Egipto xquijek quebicꞌow chupa ri mar,ri yaꞌ xucꞌul tanchi rib y jelaꞌ xejikꞌ canchupa.✡

30 Raj Israel, ruma ri cubulibal quicꞌuꞌxrucꞌ ri Dios, xebin chirij ri tinamit Jericówukub kꞌij, y tecꞌuchiriꞌ xwuluwub lo ritapia re ri tinamit.✡

31Ri Rahab e jun ixok retzꞌabemuwaukꞌijcucꞌ achijab; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, ruma xcubiꞌucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, na xcam ta cucꞌ ri e ajpalajiy tzij e aj Jericó, ma rire xebucꞌul chi

utzil chomal ri e cꞌacꞌalenel e aj Israel yxebutoꞌo.✡

32 ¿Saꞌ chi más cambiꞌij? Ma na cuꞌanta wa jun kꞌij quinchꞌaꞌt chwi ri cubulibalquicꞌuꞌx ri Gedeón, ri Barác, ri Sansón, riJefté, ri David, ri Samuel y ri kꞌalajisanelab.33 Ruma ri cubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, ecꞌo ri xquichꞌij uchukꞌab uqꞌuiyal tinamit,xetakan cꞌu paquiwiꞌ chi jusucꞌ y lic xquirikri toꞌbal re ri Dios biꞌtisim lo chique. Ecꞌo ne ri xquitzꞌapij ruwaqueꞌ ri coj chaꞌ naquetij ta cuma. 34 E cꞌo ne ri xecꞌak chupari akꞌ y na xecꞌat taj. E cꞌo ri xecolobetajchwach ri camic rucꞌ espada. E cꞌo ri xyaꞌiꞌquichukꞌab echiriꞌ na jinta quichukꞌab, licxnimar ri quichukꞌab pa chꞌaꞌoj y ruma cꞌuriꞌ, ri soldados e aj naj xebanimaj bi. 35E cꞌone ixokib xquicꞌul ri calcꞌoꞌal e cꞌastajinaktanchi lo chiquixoꞌl ri ecaminak.

Noꞌj e cꞌo jujun chic ticawex, ruma rina xcaj taj cacokꞌotaj ri Dios, e xquichaꞌri na xetzokpix ta chubi y rucꞌ cꞌu unimalcꞌaxcꞌolil xecamic, ma e xquichaꞌ ri junchomilaj cꞌastajibal re cꞌaslemal na jintautakexic. 36E cꞌo jujun chic lic xechꞌamixic,xjichꞌ quipa, xeyaꞌiꞌ pa carena y xeyaꞌ pacárcel. 37 E cꞌo ri lic xcꞌam tak quipa, e cꞌori xecamisax rucꞌ abaj, e cꞌo ri xkꞌatiꞌ quiparucꞌ sierra, e cꞌo ri xecamisax rucꞌ espada.E cꞌo ri lic xesutinic quicojom quikꞌuꞌ xare utzꞌuꞌmal bexex o caprux, xꞌan nibaꞌchique, lic xpaxir cꞌu quicꞌuꞌx y lic xꞌancꞌax chique. 38 Rique xebin pa tak luwarcatzꞌintzꞌotic, xebin pa tak juyub, xejekiꞌche ruwachulew xeꞌ tak pec y pa tak jul.E tak cꞌu waꞌ wa winak re ruwachulew natakal tane chique quecꞌojiꞌ wa nimak e ajchac re ri Dios chiquixoꞌlibal.

39Tob conoje waꞌ lic xquicꞌut ri cubulibalquicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, na jinta cꞌu junokchique xucꞌul wara che ruwachulew ronojerubiꞌtisim lo ri Dios chique. 40Ma ojertan riDios uchꞌobom chi lo ri más chom† cuꞌanaꞌchaꞌ cutzꞌakatisaj lo ri caraj cuꞌan kucꞌ riꞌojjunam cucꞌ rique.

✡ 11:22 Gn. 50:24-25; Éx. 13:19 ✡ 11:23 Éx. 1:22–2:2 * 11:25 Rumiꞌal ri rey re Egipto xuqꞌuiyisaj ri Moisésy xuꞌan ralab che. Ruma cꞌu waꞌ lic cꞌo uwach ri Moisés, pero echiriꞌ xnimaric xuya can waꞌ chaꞌ e cuꞌan jun cucꞌrutinamit ri Dios, tob rique na jinta quiwach ma xa e aj chac paquikꞌab ri tinamit Egipto. Éx. 2:10-12 ✡ 11:28 Éx.12:21-30 ✡ 11:29 Éx. 14:21–15:21 ✡ 11:30 Jos. 6:12-21 ✡ 11:31 Jos. 2:1-21; 6:22-25 † 11:40 “Ri máschom”: Waꞌ e queꞌelawi ri colobetajic cuya ri Cristo.

Page 342: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hebreos 12:1 339 Hebreos 12:1912

Ri kꞌilonic re ri Dios chique ri e ralcꞌoꞌal1 Conoje cꞌu riꞌ waꞌ wa ticawex lic

xquicꞌut ri cubulibal quicꞌuꞌx. Lic chira-jawaxic cꞌu riꞌ chike riꞌoj jelaꞌ cakaꞌano. Mawa oj cꞌo wi e pachaꞌ jun cꞌalalem yey eriꞌoj ri cojcꞌalalic. Ecꞌu rique cojquitzutzaꞌlok, coyeꞌem cojopon pa ri qꞌuisbal re ricꞌalalem oj cꞌo wi. Ecꞌu riꞌ riꞌoj kayaꞌa canronoje ri na utz taj calatzꞌan ke, kayaꞌa canronoje ri mac ojuraꞌlim y mojcos cꞌu riꞌche ri be cꞌo chikawach. 2 Junok cacꞌalalice lic cutzutzaꞌ pan ri qꞌuisbal re pa carajcopon wi. Jecꞌulaꞌ riꞌoj e kayaꞌa pan rikawach puwi ri Jesús, ma rucꞌ Rire cape wiri cubulibal kacꞌuꞌx y e Rire ri catzꞌakatisanuwach waꞌ. Xuya cꞌu ranimaꞌ xcam chwari cruz tob waꞌ lic qꞌuixbal uwach; e xutij ricꞌaxma retaꞌamwe xricꞌowibej waꞌ, unimalquiꞌcotemal ri cucꞌulu. Ecꞌu riꞌ woꞌora tzꞌulpuwiquikꞌab rutzꞌulibal ri Dios.

3 E lic cꞌola naꞌoj alak puwi ri xuꞌan riJesús; ma tob na takal ta che Rire, lic xutijcꞌax paquikꞌab raj maquib. Macos cꞌu ralaky mapax ne cꞌuꞌx alak chwa ri cꞌaxcꞌobic.4Ma ralak cꞌamajaꞌ ne copon alak cꞌa chwari camic* ruma cachꞌoꞌjin alak chirij ri mac.5Micꞌow cꞌu chicꞌuꞌx alak ri pixabanic re riDios, ri cubiꞌij pa Ruchꞌaꞌtem che alak, rialak ralcꞌoꞌal Rire:At walcꞌoꞌal, macꞌak bi ukꞌij ri kꞌilonic re ri

Dios,mapax ne acꞌuꞌx che echiriꞌ cuchꞌaꞌbej

apa.6Ma ri Dios Kajawxel lic quebukꞌil

janipa ri cꞌax quebunaꞌoy e pachaꞌ cujichꞌ quipa

janipa ri uꞌanom ralcꞌoꞌal chique Pr.3:11-12

cachaꞌ.7 Lic cꞌu cuyu alak ri kꞌilonic, ma

jelaꞌ cakꞌalajinic alak ralcꞌoꞌal ri Dios.¿Na etaꞌam ta neba alak e rachi cꞌo ral-cꞌoꞌal lic chirajawaxic che quebukꞌil waꞌ?8 Jecꞌuriꞌlaꞌ, ri Dios quebukꞌil conoje ri eralcꞌoꞌal. Noꞌj we ta ri Dios na cukꞌil taalak, riꞌ cuꞌana pachaꞌ na alak ta sakilralcꞌoꞌal, pachaꞌ na kꞌalaj taj china ri kawalak. 9 Echiriꞌ oj acꞌalab, e ri kachu-kakaw

che ruwachulew lic xojquikꞌilo y xkanimajquitzij. ¿Suꞌchac cꞌu riꞌ na cakaya ta kibpukꞌab ri Kakaw cꞌo chilaꞌ chicaj chaꞌ jelaꞌcacꞌojiꞌ kacꞌaslemal chwach Rire? 10 Ma rikachu-kakaw xa ajilam junab cojquikꞌilo,yey ri caquiꞌan kucꞌ xa e chirij ri quinaꞌojrique. Noꞌj ri Kakaw Dios lic cojupixabajpuwi ri cajawax chike chaꞌ ri kacꞌaslemalcuꞌana jelaꞌ pachaꞌ ri chomilaj ucꞌaslemalRire. 11 Pakatzij wi na jinta juna kꞌiloniclic cucꞌul kacꞌuꞌx echiriꞌ oj cꞌo chupa, mawaꞌ cuꞌan cꞌax chike. Pero we xkacꞌul rikꞌilonic, lic cꞌo cutikoj chike, ma cusucꞌupijri kabinic kasilabic chaꞌ cojcꞌojiꞌ chi utzilchomal.

12 Ruma cꞌu laꞌ lic chukꞌubej ib alak chaꞌjelaꞌ cacꞌojiꞌ uchukꞌab ri kꞌab alak cosinak ycacowir ri chꞌec alak siquirinak. 13 E cꞌamabi alak ri be jusucꞌ chaꞌ cuꞌan alak cꞌamalquiwach ri na e ta tiquil chi utz y jelaꞌ riquena quetzak ta chic y na quebel ta che ribe jusucꞌ.† 14 Lic chirajawaxic cꞌola alakchi utzil chomal cucꞌ conoje y tijoj ib alakche ri santowilaj binic chwach ri Dios, mana jinta junok queꞌrila uwach ri Dios wena e ta cuꞌan riꞌ. 15 Lic chajij ib alak chaꞌna jinta junok che alak cujam bi ri unimalrutzil ucꞌuꞌx ri Dios ruma catiquiꞌ oyowalpa ranimaꞌ, yey jecꞌulaꞌ riꞌ cuꞌan latzꞌanelche ri qꞌuiyibal alak y laj ne queretzelajjujun chic. 16Mucꞌulumaj e junok che alakcaretzꞌabej uwa ukꞌij rucꞌ junok chic naucꞌulel taj; macꞌak ne bi alak ukꞌij janipa ricuya ri Dios che alak pachaꞌ ri xuꞌan ri Esaúechiriꞌ xa ruma jun waꞌim, xucꞌayij ri takalche rire ruma atzixel.✡ 17 Etaꞌam chi cꞌualak riꞌ, ri Esaú tob lic xurayij chic cucꞌuljanipa ri takal che rire ruma atzixel, na xyaꞌta chi che; tob ne lic xrokꞌej, na xurik ta chiujalcꞌatixic waꞌ.✡

Ri juyub Sinaí y ri juyub Sion18 Ecꞌu ralak na oponinak tane alak

chwach jun juyub quilitaj wara cheruwachulew pachaꞌ ri juyub‡ xquil rajIsrael ojertan, waꞌ e ri xjumuw akꞌ chwach,pa xuꞌan wi kꞌekuꞌm y xuꞌan cakjikꞌ. 19 Natom tane alak ruchꞌawibal ri trompeta y

* 12:4 Cubiꞌij waꞌ ma copon ne ri kꞌij catewun ri camic paquiwi ri hermanos ruma na caquesaj ta quib che ri cubulibalquicꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo. † 12:13 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “chaꞌ jecꞌulaꞌ ri jetzꞌ cacunutaj ri rakan y na cujalcatzꞌijta chic”. ✡ 12:16 Gn. 25:29-34 ✡ 12:17 Gn. 27:30-40 ‡ 12:18 Waꞌ e ri juyub Sinaí pa xuya wi ri Dios RutzijUpixab chique raj Israel. Éx. 19:16-19; 20:18-19

Page 343: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hebreos 12:20 340 Hebreos 13:9rukul ri Dios jelaꞌ pachaꞌ ri xquita raj Israel.Ecꞌu tak ri xetaw re waꞌ, lic xquitzꞌonoj chaꞌna e ta chi ri Dios cachꞌaꞌt cucꞌ.✡ 20 Marique xquixiꞌij quib echiriꞌ xyaꞌ wa juntakanic chique: «China ri capakiꞌ lo chwawa juyub, tob ne juna awaj, riꞌ cacamisaxpaꞌbaj o rucꞌ lanza»✡ xchaꞌ. 21 Lic xibibalcꞌu uwach riꞌ ri xilitajic, ma jenewaꞌ xubiꞌijri Moisés: «Lic quimbirbotic ruma nuxiꞌimwib»✡ xchaꞌ.

22 Noꞌj woꞌora alak oponinak chwachri juyub Sion pa ri tinamit re ri Dioscꞌaslic, ri tinamit Jerusalem chilaꞌ chicaj,pa quimolom wi quib uqꞌuiyal ángelesre caquilokꞌnimaj ukꞌij ri Dios rucꞌ quiꞌ-cotemal. 23 Alak chi bare jun cucꞌ ri eralcꞌoꞌal ri Dios,§ ri quebopon chilaꞌ chicajrucꞌ Rire.** Alak oponinak chi chwach riDios pa e cꞌo wi tak ri e jusucꞌ, ri eboquinakchi chilaꞌ chicaj, ri ꞌanom chi chom cheri quicꞌaslemal ruma ri Dios, ri Aj KꞌatalTzij que conoje. 24 Yey alak oponinak chichwach ri Jesús, ri xtiquiban ri cꞌacꞌ tzijxuꞌan ri Dios kucꞌ; ri Jesús xuꞌan waꞌ rumaruquiqꞌuel xturuwic, y waꞌ más cꞌo cutikojchwa ruquiqꞌuel ri Abel.††

25 E uwariꞌche lic macꞌak bi alak ukꞌij riDios, ri capixaban e alak. Ma we na xe-colobetaj ta ri xquicꞌak bi ukꞌij ri Dios ojer-tan echiriꞌ Rire xuchꞌaꞌbej quipa ruma riMoisés wara che ruwachulew, macꞌuwariꞌriꞌoj na cojcolobetaj taj we e cakacꞌak biukꞌij ri Jun cuchꞌaꞌbej lo kapa chilaꞌ chicaj.

26 Ma ojertan echiriꞌ xchꞌaw lo Rire, licxbarbat rulew, yey woꞌora jewaꞌ ujiquibamuwach:Jumul chi cꞌut canꞌan waꞌ,pero na xew ta chi cꞌu ruwachulew cambar-

batisaj,ma canyiquiyaꞌ ne ruwa caj Hag. 2:6cachaꞌ. 27 Echiriꞌ cubiꞌij: «Jumul chi cꞌutcanꞌan waꞌ,» e queꞌelawi ronoje ri uꞌanomri Dios, ri utz casilabisaxic, waꞌ cajalcꞌatixbi; xew cꞌu catiquiꞌ can ri na utz taj casil-abisaxic. 28 Jecꞌulaꞌ, riꞌoj cakacꞌul jun luwarpa cayaꞌiꞌ wi chike cojtakanic y waꞌ lictiquil chi utz y na casach ta uwach. Ruma

cꞌu waꞌ chojtioxin chwach ri Dios, kakasajcꞌu kamejelem chwach y kalokꞌnimaj rucꞌxiꞌin ib. 29 Ma jelaꞌ pachaꞌ ri akꞌ cuporojronoje, jecꞌulaꞌ cuꞌan ri ka Dios echiriꞌcusach uwach ronoje ri na utz taj.✡

13Pixabanic chique rutinamit ri Dios

1 Mokꞌotaj alak ri cꞌax canaꞌ ib alak chi-wach alak, ma ralak chakꞌ ib alak chuparubiꞌ ri Cristo. 2 Micꞌow chicꞌuꞌx alak riquecꞌul alak chi utz janipa ri queboponchi ocho alak, ma e cꞌo ri xebanaw waꞌ yna xquinaꞌbej taj e ángeles ri xequicꞌulu.3Memescꞌutaj alak ri e cꞌo pa cárcel, e ꞌanaalak pachaꞌ cꞌo alak cucꞌ pa ri cárcel; yeymemescꞌutaj ne alak ri e cꞌo pa cꞌax, e ꞌanaalak pachaꞌ catij alak cꞌax junam cucꞌ rique.

4 Lic chuꞌana nim ukꞌij ri cꞌulaniquil chi-wach onoje alak y machꞌulaj ne cꞌana alakri tzij ꞌanom alak chiwach alak; ma conojeri caquetzꞌabej uwa quikꞌij cucꞌ jujun chicna quicꞌulel taj y conoje ri quemacun chirijri cꞌulaniquil, waꞌ cakꞌat tzij paquiwiꞌ rumari Dios.

5Meꞌec cꞌuꞌx alak chwi ri puak. E quiꞌcotaalak rucꞌ ri cꞌo ucꞌ alak, ma jewaꞌ ubiꞌim riDios:Na catinya ta can qꞌuenoky na canwokꞌotaj ta atoꞌic Dt. 31:6, 8; Jos. 1:5xchaꞌ. 6 E uwariꞌche lic cakajiquibaꞌ uwachri tzꞌibital can pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios:Ri Nukaw Dios, e Rire ri catoꞌw weꞌin;na canxiꞌij tane cꞌana wib che ri na utz taj

cuꞌan juna ticawex chwe Sal. 118:6cojchaꞌ.

7 Checꞌuna chicꞌuꞌx alak ri e aj cꞌamalwach e alak, ri xetzijon Ruchꞌaꞌtem ri Diosche alak. Chꞌobo alak rakan janipa ri utzxucꞌam lo ri quibinic quisilabic y e cꞌamaalak re ri cubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ ri Cristo.

8 Ri Kanimajawal Jesucristo na cajal-cꞌatitaj taj; Rire jelaꞌ pachaꞌ rojertan, jelaꞌwoꞌora y chikawach apanok. 9 Matakej cꞌualak juna cꞌutunic junwi y na usucꞌ taj. Mae cꞌo ri lic queboc il che tak ri takanic puwisaꞌ ri catijic, yey waꞌ na jinta cꞌana cutikoj

✡ 12:19 Éx. 20:18-21; Dt. 5:22-27 ✡ 12:20 Éx. 19:12-13 ✡ 12:21 Dt. 9:19 § 12:23 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij“ri atzixelab”. Chiquixoꞌl raj judiꞌab, ri atzixel lic cꞌo uwach y lic cꞌo cucꞌul che rukaw. Jecꞌulaꞌ conoje ri e re ri Cristo,lic cꞌo quiwach chwach ri Kakaw Dios y lic cꞌo caquicꞌul che Rire. ** 12:23 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “ri tzꞌibitalchi quibiꞌ chilaꞌ chicaj”. Ap. 21:27 †† 12:24 Ruquiqꞌuel ri Abel xa xucꞌam lo kꞌatbal tzij puwi ri jun xcamisan re;noꞌj ruquiqꞌuel ri Jesús xucꞌam lo colobetajic y cuybal mac chike konoje. Gn. 4:10 ✡ 12:29 Dt. 4:24

Page 344: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Hebreos 13:10 341 Hebreos 13:25che ri quibinic quisilabic chwach ri Dios.Ecꞌu ri lic cuya kachukꞌab riꞌoj e ri catiquiꞌri kanimaꞌ chupa ri unimal rutzil ucꞌuꞌx riDios.

10 Ri oj re ri Cristo, cꞌo ri altar keꞌoj (waꞌe rucamic ri Cristo chwa ri cruz). Ecꞌu riquelokꞌniman pa ri Rocho Dios rucꞌ awajecamisam, na cayaꞌtaj ta chique caquicꞌuljanipa ri yaꞌtal chike riꞌoj ruma rucamic riCristo.* 11 Ri cuꞌan ri cajawal raj chacunelpa Rocho Dios e cucoj bi chupa ri Luwar licSanto ri quiquiqꞌuel rawaj ecamisam rumari mac que ri tinamit, yey ecꞌu ri quitiꞌjilquesax bi chupa ri tinamit re caporoxic.12 Jecꞌulaꞌ ri Jesús xesax bi chupa ri tinamitechiriꞌ xcamisaxic chaꞌ rucꞌ ruquiqꞌuel cu-joskꞌij ri canimaꞌ ri ticawex. 13 Joꞌ cꞌu riꞌ rucꞌri Jesús, e pachaꞌ junam rucꞌ Rire chojelubichupa ri tinamit y kacꞌulu keꞌoj ri cꞌakbalbi kakꞌij jelaꞌ pachaꞌ xꞌan che Rire. 14 Mawara che ruwachulew na jinta juna tinamitlic cacowinic pa utz coj-jekiꞌ wi; ruma cꞌuriꞌ, e koyeꞌem ri jun katinamit na casach tauwach.

15 Ruma cꞌu laꞌ, xaki e kayaꞌa chwachri Dios ri kakasaꞌn re yacbal ukꞌij ruma riKanimajawal Jesucristo. Kayaca cꞌu ukꞌijrubiꞌ Rire, e kabiꞌij Rire e Kanimajawal.16 Lic micꞌow chicꞌuꞌx alak xaki e ꞌana alakri utz y toꞌo ib alak chiwach alak. Ma waꞌ ejun kasaꞌn lic cucꞌul ucꞌuꞌx ri Dios.

17 Lic cojo alak quitzij ri e aj cꞌamalwach e alak y yaꞌa ib alak chitakic cuma,ma chwiquikꞌab rique yaꞌtal wi ruchajixicri cꞌaslemal alak chwach ri Dios. Yeyrique caquikꞌalajisaj chwach ri Dios suꞌanicxquiꞌan tak ri quichac ucꞌ alak. Lic chira-jawaxic cꞌu riꞌ caya ib alak chitakic cumachaꞌ jelaꞌ rique utz caquiꞌan ri quichac rucꞌquiꞌcotemal y na rucꞌ ta bis ruma ri cuꞌanalak alcꞌayew chique; ma we e riꞌ, na jintacutikoj ri quichac ucꞌ alak.

18 Lic ꞌana cꞌu alak orar pakawiꞌ. Riꞌojlic cakanaꞌ chikacꞌuꞌx utz ri kaꞌanom, y rucꞌcꞌu ri kabinic kasilabic cakaj cakaꞌan chi utzronoje. 19Yey cantzꞌonoj co che alak, e ꞌanaalak orar panuwiꞌ chaꞌ cayaꞌtaj tanchi chweriꞌin quinopon tan ucꞌ alak.

Qꞌuisbal chꞌaꞌtem chique tak riglesias

20RiDios, ri aj yaꞌl utzil chomal, xucꞌasta-jisaj lo ri Kanimajawal Jesucristo chiquixoꞌlri ecaminak. Y ri Cristo e ri Nimalaj AjChajinel que rutinamit ri Dios; yey rucꞌruquiqꞌuel Rire, xujiquibaꞌ uwach ri cꞌacꞌtzij na jinta utakexic. 21 Cantzꞌonoj cꞌu riꞌche ri Dios, chutoꞌo alak chaꞌ caꞌan alakri utz y jelaꞌ caꞌan cꞌu alak janipa ri carajRire. Chuꞌana cꞌu Rire ucꞌ alak ruma riKanimajawal Jesucristo janipa ri rajawalucꞌuꞌx Rire. Che Rire takal wi ri yacbal ukꞌijwakꞌij ora y na jinta chi utakexic chikawachapanok. Amén.

22 Yey cantzꞌonoj che alak hermanos, licyaꞌa ib alak che umajic usucꞌ waꞌ wa queboxib pixabanic xintzꞌibaj pan che alak ycꞌulu alak chi utz.

23 Cuaj quetaꞌmaj alak e ri ka hermanoTimoteo elinak chi lo pa cárcel, yey wexcꞌun tan lok, cancꞌambiwucꞌ echiriꞌ quiꞌn-wila alak.

24 Yaꞌa alak rutzil quiwach conoje ri e ajcꞌamal wach e alak cucꞌ conoje rutinamit riDios. Ri e aj Italia caquiya pan rutzil wachalak. 25Cꞌulu cꞌu onoje alak ri unimal rutzilucꞌuꞌx ri Dios. Amén.

* 13:10 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “na cayaꞌtaj ta chique caquitij re ri altar keꞌoj”.

Page 345: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Santiago 1:1 342 Santiago 1:26

Ri carta xutzꞌibaj ri SantiagoRi Santiago cuya pan rutzil quiwach ruti-

namit ri Dios1 Riꞌin in Santiago, in aj chac re ri Dios

y re ri Kanimajawal Jesucristo. Canya panrutzil wach ralak alak ri cablajuj tinamitre Israel, ri alak quichom bi che ronojeruwachulew.

Kachꞌija uchukꞌab ri cꞌaxcꞌobic2 Alak nu hermanos, lic quiꞌcota alak

echiriꞌ quicꞌow alak chupa tak uqꞌuiyaluwach cꞌaxcꞌobic. 3 Ma etaꞌam chi alakwe cachꞌij alak ri cꞌambal upa ri cubulibalcꞌuꞌx alak rucꞌ ri Dios, waꞌ cucꞌam lo unimalcꞌuꞌxaj che alak. 4 Lic cꞌola cꞌu unimal cꞌuꞌxalak pa sakil wi chaꞌ jelaꞌ cacꞌojiꞌ alak jusucꞌy cacowir alak chi utz, jecꞌuriꞌlaꞌ na jinta chicꞌo cajawax che ri binic silabic alak chwachri Dios.

5We cꞌo cꞌu junok che alak cajawax sakilunaꞌoj, chutzꞌonoj che ri Dios y waꞌ cayaꞌ-taj lo che, ma ri Dios na cuxuꞌyaj ta ricatzꞌonox che y na cucꞌak tane bi quikꞌijri ticawex cꞌo caquitzꞌonoj che. 6 Yey wejunok cꞌo caraj cutzꞌonoj che ri Dios, licchirajawaxic che, cacubiꞌ ucꞌuꞌx rucꞌ ri Diosy na queb ta upa ri cubulibal ucꞌuꞌx. Mae ri xa queb upa ri cubulibal ucꞌuꞌx, riꞌ natiquil ta chi utz; e pachaꞌ ri urepebal uwi rimar xa cacꞌam bi jewaꞌ y jeriꞌ ruma ri tew.7Ecꞌu junok jewaꞌ uꞌanom,muchꞌobowe cꞌocucꞌul che ri Kajawal. 8 Ma ri ticawex xaqueb upa che ri cuchꞌobo, riꞌ na jinta ucowilche tak ri cuꞌano.

9 E juna hermano lic na il ta co uwach,lic quiꞌcota che ri yacbal ukꞌij cuya ri Dios.10 Yey ri hermano beyom lic quiꞌcota chewe cacꞌak bi ukꞌij ruma uꞌanom chꞌutiꞌnche rib chwach ri Dios. Ma rucꞌaslem cheruwachulew xa e pachaꞌ rucotzꞌiꞌjal rakꞌes,na cacowin taj. 11 Ma echiriꞌ quel lo ri kꞌijyey rucꞌatanil cakaꞌwic, rakꞌes cachakijicy rucotzꞌiꞌjal capukic y casach uwach ru-chomalil. Jecꞌuriꞌlaꞌ cucꞌulumaj ri beyom,ma tob lic cachacunic, echiriꞌ cacamic,ronoje rubeyomalil cacanaj canok.

12 Nim ukꞌij ralaxic ri ticawex cuchꞌijuchukꞌab ri cꞌambal upa, ma echiriꞌ uchꞌi-jom chi uchukꞌab waꞌ, cucꞌul ri sipanic re ri

cꞌaslemal ubiꞌtisim lo ri Dios chique ri cꞌaxquenaꞌw re Rire.

Kachꞌija uchukꞌab ri mac13 Echiriꞌ cꞌo junok cunaꞌo cꞌo caminow

uwach pa mac, mubiꞌij e ri Dios ri caꞌanawwaꞌ che. Ma ri Dios na cacha ta cꞌana ucꞌuꞌxche ri mac yey na cumin tane junok chupa.14Ma echiriꞌ cꞌo junok cunaꞌo cꞌo caminowuwach pa mac, riꞌ e rurayibal ri cacꞌamawbi re chupa. 15 Ecꞌu tak rurayibal cucꞌam bipa mac, yey waꞌ wa mac cucꞌam lo camic.16Alak nu hermanos ri lic cꞌax cannaꞌ alak,cambiꞌij cꞌu che alak: Masocotaj cꞌana alak.17Ma ronoje chomilaj sipanic y ri utz cayaꞌ-taj chike, rucꞌ ri Dios petinak wi. Rire eꞌanayom re tak ri cawon che ruwa caj. Yeytak waꞌ xa cajalcꞌatitaj uwach, noꞌj ri Diosna cajalcꞌatitaj ta uwach y ri kꞌijsak re Rirena coc ta kꞌekuꞌm chwach. 18 Lic rucꞌ cꞌuRire xalaxwi cuya cꞌacꞌ kacꞌaslemal ruma riKꞌijsak re Ruchꞌaꞌtem, chaꞌ jelaꞌ e cojuꞌanari nabe ralcꞌoꞌal oj yaꞌtal pukꞌab ri Cristo.

Kaꞌana janipa ri cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Dios19 Alak nu hermanos ri cꞌax cannaꞌ alak,

micꞌow chicꞌuꞌx alak waꞌ: Lic chirajawaxicche alak caya xiquin alak che ri caquibiꞌijri jujun chic, noꞌj lic chꞌobo na alak rakanchi utz saꞌ ri cabiꞌij alak, yey muꞌan ne ri licxa chꞌitil alak che ri oyowal. 20Ma e junokaj oyowal na cuꞌan ta ri jusucꞌ chwach riDios. 21 Ruma cꞌu laꞌ, yaꞌa can alak ronojeri na chom ta uwach y ronoje ruqꞌuiyalmac. E lic cꞌulu alak rucꞌ uchꞌutiꞌnal cꞌuꞌxalak Ruchꞌaꞌtem ri Dios tiquil chi chupa rianimaꞌ alak, ma waꞌ cucolobej alak. 22 E licꞌana alak janipa ri cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Diosy na xew ta alak tanel re; ma we xa alaktanel re, casoc ib alakwe cachꞌob alak rumawaꞌ cacolobetaj alak. 23Ma e junok xa tanelre Ruchꞌaꞌtem ri Dios y na cuꞌan ta janipa ricubiꞌij, e pachaꞌ junok caril rupalaj chupajuna spej. 24 Yey echiriꞌ xril bi rupalaj,queꞌec y xa pa jokꞌotaj cumescꞌutaj saꞌ ricatzuꞌnic. 25 Noꞌj ri lic uyaꞌom rib cheutakexic ri sakil Utzij Upixab ri Dios, ricojresaj pukꞌab ri mac, yey xaki e cuꞌanwaꞌ y na casach ta chucꞌuꞌx ri cubiꞌij ri TzijPixab ma e ꞌanal re janipa ri cubiꞌij waꞌ, riDios cutoꞌ che janipa ri cuꞌano.

26 We cꞌo junok cuchꞌobo pa sakil wi eculokꞌnimaj ukꞌij ri Dios, pero na cukꞌatejta ri rakꞌ che molot y cꞌaxlaj chꞌaꞌtem, riꞌ

Page 346: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Santiago 1:27 343 Santiago 2:20utuquel cusoc rib yey ronoje ri cuꞌano reculokꞌnimaj ri Dios, na jinta uchac. 27 Mari sakil ulokꞌnimaxic ukꞌij ri Kakaw Dios eri quekatoꞌ ri nibaꞌib y ri malcaꞌnib chupatak ri cꞌax e cꞌo wi, yey e ri cakachajij kibchaꞌ na cojtzak ta chupa ri chꞌulilaj mac reruwachulew.

2Makaꞌan ri xa cojchaꞌw chiquixoꞌl ri ticawex

1 Alak nu hermanos, ri cojom alak rubiꞌri Kanimajawal Jesucristo, ri Jun lic nimukꞌij, lic na takal ta che alak xa cachaꞌwalak chiquixoꞌl ri ticawex. 2 Ma we e laꞌmolom ib alak chupa rubiꞌ ri Cristo y cocbi junok chixoꞌl alak ucojom mapakꞌab reoro y ucojom chomilaj ukꞌuꞌ y coc cꞌu bijuna nibaꞌ ucojom ukꞌuꞌ kꞌeꞌl cꞌojtalic, 3 yeywe ralak e lic coc alak il che ucꞌulic chiutz ri ucojom chomilaj ukꞌuꞌ y cabiꞌij alakche: «Choca la, tzꞌula la wara»; noꞌj che rinibaꞌ cabiꞌij alak: «Chat-tacꞌala riꞌat chiriꞌo chat-tzꞌula pulew»; 4 ¿na rucꞌ ta neba waꞌcachaꞌw alak chiwach alak y cuꞌana cꞌu alakaj kꞌatal tzij rucꞌ naꞌoj na jusucꞌ taj?

5Hermanos ri lic cꞌax cannaꞌ alak, ta cꞌualak waꞌ: E ri nibaꞌib che ruwachulew riechaꞌom lo ruma ri Dios chaꞌ quebeyomarche ri cubulibal quicꞌuꞌx y chaꞌ quecꞌojiꞌpukꞌab Rire ma e ubiꞌtisim waꞌ chique ricꞌax quenaꞌw re Rire. 6 Pero ralak e cꞌakombi alak quikꞌij ri nibaꞌib. ¿Na e ta neba ribeyomab ri caquiꞌan cꞌax che alak ma nacaquiꞌan ta ri usucꞌ che alak? ¿Yey na e taneba rique ri caquicꞌam bi alak pa kꞌatbaltzij? 7 ¿Na quechꞌaꞌtiben ta neba riquechirij ri chomilaj ubiꞌ ri Kanimajawal, rixcuxtax pawiꞌ alak?*

8 Lic utz we pakatzij wi caꞌan alakrucꞌuꞌxibal ri takanic tzꞌibital can chupaRutzij Upixab ri Dios, ri cubiꞌij: «Cꞌaxchanaꞌa rawatz-achakꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri cꞌaxcanaꞌ awib riꞌat.»✡ 9 Noꞌj we xa cachaꞌwalak chiquixoꞌl ri ticawex, camacun alakyey ri Tzij Pixab re ri Dios cukꞌat tzij pawiꞌalak ruma alak aj palajiy tzij. 10 Ma wecꞌo junok cunimaj ronoje ri Tzij Pixab yeycajaljob cꞌu puwi xa juna tzij re ri Dios,riꞌ camacun chirij ronoje Rutzij Upixab ri

Dios, ma waꞌ xa jun uꞌanom. 11 Ma riDios e xbiꞌn re waꞌ: «Matmacun chirij ricꞌulaniquil»✡ y je tanchi waꞌ xubiꞌij: «Mat-camisanic.»✡ Jecꞌulaꞌ, we junok na cama-cun ta chirij ri cꞌulaniquil pero camisanel,riꞌ cape ri kꞌatbal tzij puwiꞌ ruma xupalajijRutzij Upixab ri Dios.

12 Micꞌow cꞌu chicꞌuꞌx alak, copon nari kꞌij cakꞌat tzij pawiꞌ alak e chirij RutzijUpixab ri Dios, ri quesaw keꞌoj pukꞌab rimac. Ruma cꞌu riꞌ, chajij ib alak che ronojeri cabiꞌij alak y caꞌan alak. 13Ma e junok nacucꞌut ta ri relej ucꞌuꞌx chique ri jujun chic,jecꞌulaꞌ cuꞌan ri Dios che rire, na cucꞌut ta rirelej ucꞌuꞌx che echiriꞌ cukꞌat tzij puwiꞌ;✡noꞌj ri jun cucꞌut ri relej ucꞌuꞌx chique rijujun chic, riꞌ quel pan chi utz che ronojechupa rukꞌijol ri kꞌatbal tzij.

Ri cubulibal kacꞌuꞌx rucꞌ ri Dios cakꞌalajinuwach rucꞌ ri cakaꞌano

14 Alak nu hermanos, ¿saꞌ cutikoj chejunok we cubiꞌij lic cꞌo cubulibal ucꞌuꞌx yeyna jinta cꞌutubal re waꞌ? ¿Curik nawi ricolobetajic xew ruma cubiꞌij cꞌo cubulibalucꞌuꞌx? 15 Ma we e laꞌ cꞌo juna hermanoachi o ixok na jinta ukꞌuꞌ re ujalbal yeycꞌayew che curik ri cutij ri jujun kꞌij, 16 yeywe cꞌo cꞌu junok che alak jewaꞌ cubiꞌij che:«Chawanibej co chi utzil chomal, chapisaawib chi utz y chatwoꞌk chi utz» cachaꞌ,pero na cuya ta cꞌu bi che janipa ri cajawaxche, ¿saꞌ cꞌu cutikoj riꞌ ri xubiꞌij bi che?17 Jecꞌuriꞌlaꞌ ri cubulibal cꞌuꞌxaj, we na jintacꞌutubal re, na jinta cutikoj.†

18 Laj cꞌo junok jewaꞌ cubiꞌij: «Rilal cꞌocubulibal cꞌuꞌx la rucꞌ ri Dios; ecꞌu riꞌine cancꞌut ri utz canꞌano. ¿Carik nawi lacakꞌalajisaj la chinuwach riꞌin ri cubulibalcꞌuꞌx la we na jinta cꞌutubal re? ¡Na carik tala! Noꞌj riꞌin utz cankꞌalajisaj ri cubulibalnucꞌuꞌx chiwach la rucꞌ tak ri canꞌano.»19 Rilal lic cacoj la xa jun ri Dios cꞌolic, yeywaꞌ lic katzij. Pero waꞌ na e ta queꞌelokcꞌo cubulibal cꞌuꞌx la rucꞌ ri Dios, ma etak ne ri itzel uxlabixel caquicojo xa jun riDios cꞌolic y rucꞌ xiꞌin ib quebirbot chwach.20 Masach naꞌoj la puwiꞌ; chetaꞌmaj la najinta uchac ri cubulibal cꞌuꞌxaj we na jinta

* 2:7 “Ri xcuxtax pawiꞌ alak”: Waꞌ e queꞌelawi rique xquicꞌul ri bautismo pa rubiꞌ ri Kanimajawal Jesucristo. ✡ 2:8Lv. 19:18 ✡ 2:11 Éx. 20:14 ✡ 2:11 Éx. 20:13 ✡ 2:13 Mt. 6:14-15; 18:23-35 † 2:17 “Na jinta cutikoj”: Pari chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “caminak”.

Page 347: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Santiago 2:21 344 Santiago 3:17cꞌutubal re waꞌ. 21 ¿Saꞌ ri xꞌanaw jusucꞌ cheri kamam Abraham? ¿Na e ta neba ri cubu-libal ucꞌuꞌx xucꞌutu echiriꞌ xucoj utzij riDios y xuya cꞌu rucꞌajol Isaac chwi ri altar?22 Ruma cꞌu waꞌ, quil alak waꞌ: Ri cubulibalucꞌuꞌx ri Abraham e xkꞌalajinic echiriꞌ xu-coj utzij ri Dios. Jecꞌulaꞌ, ri cubulibal ucꞌuꞌxxtzꞌakat uwach rucꞌ tak ri xuꞌano. 23 YeyRuchꞌaꞌtem ri Dios cukꞌalajisaj waꞌ echiriꞌcubiꞌij: «Ri Abraham lic xcubiꞌ ucꞌuꞌx rucꞌri Dios y ruma cꞌu riꞌ, xꞌaniꞌ jusucꞌ che.»✡ Yxbiꞌx cꞌu che: «Rire e ramigo ri Dios.»✡

24Lic cꞌu quil alak riꞌ: Ri ticawex na cuꞌanta jusucꞌ xew ruma cubiꞌij cꞌo cubulibalucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios, ma ri lic chirajawaxic ecucꞌut waꞌ rucꞌ ri cuꞌano. 25Ma ri Rahab, rijun ixok na chom ta rubinic usilabic, xꞌanjusucꞌ che chwach ri Dios ruma xebucꞌulchirocho ri e cꞌacꞌalenel e aj Israel etakombi chupa laꞌ la tinamit y ruma xebutoꞌo chaꞌquebec pa jun chic be.‡

26 Jun cꞌambal naꞌoj puwi ri ximbiꞌij ewaꞌ: E junok we na cuxlab ta chic, riꞌ cami-nak chic; jecꞌulaꞌ riꞌ ri cubulibal cꞌuꞌxaj, wena jinta cꞌutubal re, e pachaꞌ caminak chic.

3Lic kachajij kib che tak ri cakabiꞌij

1 Alak nu hermanos, muꞌana ri lic e qꞌuiche alak quebuꞌan e aj cꞌutunel, ma ricojcꞌutunic, ketaꞌamwaꞌ e jun nimalaj chacyaꞌom chikakul. Ruma cꞌu waꞌ, we cakaꞌanri na utz taj, más cꞌax ri kꞌatbal tzij re riDios cape pakawiꞌ chwa ri kꞌatbal tzij capepaquiwi ri na e ta aj cꞌutunel. 2 Na jintajunok lic jusucꞌ, ma konoje ri oj ticawexlic qꞌui uwach ri cojmacun wi. Noꞌj wecꞌo junok na camacun ta cꞌana rucꞌ tak ricubiꞌij, riꞌ e jun ticawex lic jusucꞌ yey riꞌcuchꞌij ne uchukꞌab tak ri rayibal re ronojerucuerpo.

3 E riꞌoj cakacoj preno pa quichiꞌ ricawayuꞌ chaꞌ caquiꞌan ri cakaj riꞌoj y jecꞌulaꞌtob lic cꞌo quichukꞌab, quekacꞌam bi pacakaj wi riꞌoj. 4 Chꞌobo pe alak puwi tak ribarcos. Tob lic e nimaꞌk y e jeqꞌuetal rumaunimal tew, na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, e cꞌamombi xa rucꞌ jun ralco timón; y rucꞌ waꞌ, richapayom re cucꞌam bi pa ri caraj wi rire.

5 Jecꞌuriꞌlaꞌ ri kakꞌ, tob lic xa chꞌutiꞌn, narucꞌ ta cꞌu riꞌ, na xa ta jubikꞌ ri na utz tajcuꞌano echiriꞌ cakatacꞌabaꞌ kakꞌij. ¡Chilapecꞌu alak runimal cꞌacheꞌlaj* caporotaj xaruma juna upucꞌ akꞌ!

6 Jecꞌulaꞌ ri kakꞌ e pachaꞌ ri akꞌ. Ma cheronoje ri cꞌo che ri kacuerpo, ri kakꞌ toblic xa chꞌutiꞌn, na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, cucꞌam louqꞌuiyal mac y jelaꞌ cuyoj ri kabinic y rikacꞌaslem. Y waꞌ wa kakꞌ e pachaꞌ tzijitalchi ruma ri akꞌ re xibalbaꞌ, ma chilaꞌ capewi ri na utz taj cakabiꞌij.

7 E ri oj ticawex yaꞌtal chike cojtakanpaquiwi ruqꞌuiyal uwach awaj, waꞌ e tak rie cꞌo che ruwachulew, ri quexiqꞌuicꞌ cheruwa caj, ri quecharar chuꞌlew y ri e cꞌo pari mar. Ronoje cꞌu ruqꞌuiyal uwach awajchꞌijital quichukꞌab cuma ri ticawex. 8Noꞌjcꞌu ri kakꞌ na cakachꞌij ta cꞌana uchukꞌab,ma na cuya ta rib cakꞌobisax ruchukꞌab; epachaꞌ rupuchiꞌ juna cumatz nojinak cheveneno cacamisanic. 9 Rucꞌ ri kakꞌ cakayacukꞌij ri Kakaw Dios yey rucꞌ waꞌ tzel co-jchꞌaw chiquij ri ticawex, ri ebuꞌanom riDios re caquicꞌutubej uwach Rire. 10 Xacꞌu che jun uchiꞌ kulaj quel lo chomilajchꞌaꞌtem y itzelilaj chꞌaꞌtem. Alak nu her-manos, waꞌ na usucꞌ taj caꞌanic. 11Ma ¿cꞌoneba juna acꞌal quel lo yaꞌ quiꞌ y yaꞌ cꞌachupa? 12 Alak nu hermanos, ¿cꞌo nebajuna cheꞌ re higo echiriꞌ cawachinic quel loaceitunas che? ¿O cꞌo neba juwiꞌ uva echiriꞌcawachinic quel lo higo che? Jecꞌulaꞌ riꞌ,chupa juna acꞌal re yaꞌ tza, na quel ta lo yaꞌquiꞌ.

Ri sakil naꞌoj cape rucꞌ ri Dios13We cꞌo junok chixoꞌl alak lic cꞌo unaꞌoj

y lic cumaj usucꞌ ronoje, e chukꞌalajisaj cꞌuriꞌ ri sakil unaꞌoj rucꞌ jun binic silabic licjusucꞌ y muꞌan ne nim che rib. 14 Pero wecꞌax cꞌuꞌx alak chibil ib alak y cꞌo retzelalcꞌuꞌx chiwach alak, matacꞌabaꞌ cꞌu kꞌij alakriꞌ y mabiꞌij ne alak lic cꞌo runaꞌoj ri Diosucꞌ alak, ma xa rakꞌubal. 15 Yey waꞌ na e tari sakil naꞌoj petinak rucꞌ ri Dios, ma xa ere ruwachulew, xa que ticawex y re Ritzel.16 Ma we cꞌo cꞌaxcꞌolil cꞌuꞌxaj y retzelalcꞌuꞌxaj chiwach alak, waꞌ cucꞌam lo chꞌaꞌojy ronoje tak ri na utz taj caꞌanic. 17Noꞌj cꞌu

✡ 2:23 Gn. 15:6 ✡ 2:23 Is. 41:8; 2 Cr. 20:7 ‡ 2:25 Ri Rahab xeburewaj ri e cꞌacꞌalenel e aj Israel ruma xcubiꞌucꞌuꞌx rucꞌ ri Dios re Israel. Jos. 2:1-21 * 3:5 “Cꞌacheꞌlaj”: Waꞌ pa caxtila “bosque” quecha che.

Page 348: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Santiago 3:18 345 Santiago 5:3ri sakil naꞌoj petinak rucꞌ ri Dios, nabe nacakꞌalajisax rucꞌ jun chomilaj binic silabic;ecꞌu junok cꞌo wa sakil naꞌoj rucꞌ, na aj tachꞌaꞌoj, utz ucꞌuꞌx y na cuꞌan ta utitzꞌitiquil;lic cucꞌut ri cꞌaxnaꞌbal ucꞌuꞌx y cuꞌan utzilajtak chac; na cachaꞌw ta chiquixoꞌl ri winaky na xa ta queb upalaj. 18Yey ri caquitzucujri utzil chomal y caquitic waꞌ chiquiwach,riꞌ quecꞌojiꞌ chi usucꞌliquil cucꞌ ri ticawexjelaꞌ pachaꞌ ri caraj ri Dios.

4Meꞌec kacꞌuꞌx rucꞌ ri xa re ruwachulew

1 ¿Pa tak cape wi ri chꞌaꞌoj y ri oyowalchiwach alak? Waꞌ pa animaꞌ alak capewi, ma ri rayibal e alak e pachaꞌ cꞌo pachꞌaꞌoj rucꞌ ri caraj ri Dios che alak. 2 Liccꞌo carayij alak yey waꞌ na cayaꞌtaj ta chealak. Caqꞌuis cꞌu ib alak che retzelal cꞌuꞌxaj;ruma cꞌu riꞌ catij alak ukꞌij che ucꞌulic ricaꞌaj alak, cachꞌoꞌjin alak y caꞌan ne alakcamic y chꞌaꞌoj. Pero na cacꞌul ta alak ricaꞌaj alak ma na catzꞌonoj ta alak waꞌ cheri Dios. 3 Yey ri catzꞌonoj alak, na cacꞌul taalak ma na utz ta utzꞌonoxic caꞌan alak. Mari catzꞌonoj alak xa e re catzꞌilaꞌ alak che rirayibal alak.

4 Ralak ri na jusucꞌ ta ri animaꞌ alakchwach ri Dios, ¿na etaꞌam ta cami alak wejun cujunimaj rib rucꞌ tak ri rayinic xa reruwachulew, e junam rucꞌ cachꞌoꞌjin chirijri Dios? China cꞌu ri queꞌec ucꞌuꞌx rucꞌ rirayinic xa re ruwachulew, riꞌ e cuꞌana ajretzelal cꞌuꞌx chirij ri Dios. 5 Laj cachꞌob cꞌualak rakanna il ta uwachRuchꞌaꞌtem ri Diospa cubiꞌij wi: «Ri Ruxlabixel uyaꞌom ri Diospa kanimaꞌ lic cꞌax cojunaꞌo y lic na cucꞌulta ucꞌuꞌx we lic e queꞌec kacꞌuꞌx rucꞌ tak rixa re ruwachulew»✡ cachaꞌ. 6 Pero ri Dioslic nim ri unimal rutzil ucꞌuꞌx cuya chike.Ruma laꞌ jewaꞌ tzꞌibital pa Ruchꞌaꞌtem:Ri Dios uyacom rib chiquij

janipa ri caquitacꞌabaꞌ quikꞌij;noꞌj uyaꞌom ri unimal rutzil ucꞌuꞌx chique

janipa ri caquiꞌan chꞌutiꞌn che quib Pr.3:34

cachaꞌ.7 E uwariꞌche, yaꞌa ib alak pukꞌab ri Dios;

chꞌija alak uchukꞌab ritzel winak y jecꞌulaꞌrire canimaj chiwach alak. 8 Lic kib alakrucꞌ ri Dios y jelaꞌ Rire cakib ucꞌ ralak.Ralak ri cꞌo alak pa mac, chomaj alak ri

binic silabic alak. Ecꞌu ralak ri xa quebcꞌuꞌx alak, ri caꞌaj alak cꞌax canaꞌ alak riDios yey lic queꞌec cꞌuꞌx alak rucꞌ ri macre ruwachulew, lic chomaj ri animaꞌ alakche waꞌ. 9Chubisoj cꞌuꞌx alak ri ꞌanom alak,cꞌax chunaꞌa cꞌuꞌx alak y chokꞌ alak rumawaꞌ. Ecꞌu riꞌ ri tzeꞌ alak chuꞌana okꞌej y riquiꞌcotemal alak chuꞌana bis. 10 ꞌAna cꞌualak chꞌutiꞌn che ib alak chwach ri Dios; yeywe caꞌan cꞌu alak waꞌ, Rire cuyac kꞌij alak.

Makachꞌaꞌtibej kib chikawach11 Hermanos, machꞌaꞌtibej ib alak chi-

wach alak. Ma e ri cachꞌaꞌt chirij ri ratz-uchakꞌ y cukꞌat tzij puwiꞌ xa pa re rire, riꞌe junam rucꞌ e cachꞌaꞌt chirij ri Tzij Pixaby cukꞌat tzij puwi waꞌ. Yey we caꞌan la waꞌ,riꞌ e queꞌelok na lal ta ꞌanal re ri Tzij Pixab;ecꞌu caꞌan che ib la lal aj kꞌatal tzij puwiꞌ.12 Ma xa Jun ri yaꞌyom lo re ri Tzij Pixaby xew Rire cꞌo pukꞌab cojucolobej o cusachkawach. Noꞌj rilal ¿saꞌ ri wach la chaꞌ xa pae la cakꞌat la tzij puwi jun chic?

Na ketaꞌam taj saꞌ ri cakacꞌulumaj chweꞌk13 Woꞌora tape alak, ri jewaꞌ cabiꞌij alak:

«Wakꞌij o chweꞌk cojꞌec pa jun tinamit ycojcꞌojiꞌ chilaꞌ jun junab; cakaꞌan cꞌu kacꞌayy cakachꞌac karajil» cacha alak. 14 Yey naetaꞌam tane cꞌana alak saꞌ ri cacꞌulumajalak ri chweꞌk. Ma ¿saꞌ ri unimal uwach ricꞌaslemal alak? Pakatzij wi, xa pachaꞌ sutzꞌ,ma xa pa jokꞌotaj cawinakiric y tecꞌuchiriꞌcasachic. 15 Yey ri chirajawaxic wi e cabiꞌijalak waꞌ: «We ri Kakaw caraj, cojcꞌasiꞌic ycakaꞌan waꞌririꞌ o cakaꞌan leleꞌ» cacha alak.16 Noꞌj ri caꞌan ralak, e lic caꞌan alak nimche ib alak echiriꞌ catacꞌabaꞌ kꞌij alak. Yeylic na usucꞌ taj we junok cutacꞌabaꞌ ukꞌij.17 E junok retaꞌam saꞌ ri utz chirajawaxiccaꞌanic yey na cuꞌan taj, riꞌ camacunic.

5Pixabanic chique ri beyomab

1 Ecꞌu woꞌora, ralak ri alak beyomab,tanape alak: Chokꞌ alak y juyuy alak rumari cꞌaxcꞌobic cape pawiꞌ alak. 2 Ma ri be-yomalil alak xa cakꞌayic y ri chomilaj kꞌuꞌalak xa capoqꞌuiric. 3 Ri oro y ri platacꞌolom alak cuꞌan mojos, yey waꞌ e cꞌu-tubal re na utz ta ꞌanom alak, ma e benakcꞌuꞌx alak rucꞌ ri beyomalil re ruwachulew.

✡ 4:5 Éx. 20:4-5; Dt. 4:24; Zac. 8:2

Page 349: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Santiago 5:4 346 Santiago 5:20Ruma cꞌu riꞌ, waꞌ e cuꞌana pachaꞌ ri akꞌ asucuporoj ri tiꞌjil alak echiriꞌ ri Dios cukꞌattzij pawiꞌ alak, ma ralak molom alak uchiꞌuqꞌuiyal beyomalil chupa waꞌ wa qꞌuisbalkꞌij oj cꞌo wi.

4 Ecꞌu raj chac xechacun chwa tak rulewalak, na tzꞌakat ta ri cajil xya alak. Ricajil wa aj chac na tojom ta alak e pachaꞌcatunan chiꞌij alak. Yey ri tunanic que waaj chac xtataj ruma ri Dios Kajawxel ri cꞌounimal uchukꞌab.

5 Ralak yaꞌom ib alak chupa ronojerukusil ruwachulew y yaꞌom ib alak cheuꞌanic tak ri rayibal alak. Ri ꞌanom alak epachaꞌ ri caꞌan che juna chicop lic catzukchi utz re catiꞌoꞌjrisaxic ma ya copon ri kꞌijcacamisaxic.

6 E ralak kꞌatom alak tzij paquiwi rina emacuninak ta chiꞌij alak yey e neralak camisayom alak que. Yey riquena caquichꞌij taj caquitoꞌbej quib chiwachalak.

Runimal cꞌuꞌxaj chupa ri cꞌaxcꞌobic7 Pero ralak hermanos, rucꞌ unimal

cꞌuꞌxaj choyeꞌej alak rucꞌunibal ri Kani-majawal Jesucristo. Chꞌobo pe alak, junaawanel caroyꞌej na ri chomilaj uwach ruti-coꞌn y rucꞌ unimal ucꞌuꞌx caroyꞌej na rukꞌi-jol ri nabe jab y ri qꞌuisbal jab.* 8 Jecꞌulaꞌꞌana ralak, choyeꞌej alak ri Kanimajawalrucꞌ unimal cꞌuꞌxaj yey jiquibaꞌ cꞌuꞌx alakrucꞌ Rire, ma rucꞌunibal xa nakaj chi cꞌowulok.

9 Hermanos, machꞌaꞌtibej ib alak chi-wach alak chaꞌ jelaꞌ na cakꞌat ta tzij pawiꞌalak. Chetaꞌmaj cꞌu alak waꞌ: Ri Dios, riAj Kꞌatal Tzij, xa riꞌ chi cꞌo wulok. 10 Alaknu hermanos, e cꞌama naꞌoj alak che rixquiꞌan ri kꞌalajisanelab ri xechꞌaꞌt chuparubiꞌ ri Dios Kajawxel, ma rique rucꞌ unimalquicꞌuꞌx xquichꞌij uchukꞌab ri cꞌaxcꞌolil.11Yey riꞌoj ketaꞌam lic nim quikꞌij calaxic ricaquichꞌij uchukꞌab ri cꞌaxcꞌobic. Tom chialak puwi runimal ucꞌuꞌx ri Job y etaꞌamalak ri utz xucꞌam lo ri Dios che rire pa riqꞌuisbal re ri xucꞌulumaj. Ma ri Dios liccucꞌut ri rutzil ucꞌuꞌx y ri cꞌaxnaꞌbal ucꞌuꞌx.

12 Puwi cꞌu ronoje ri caꞌan alak nu her-manos, macꞌo majiquibaꞌ alak uwach pubiꞌri caj o pubiꞌ ruwachulew o pubiꞌ juna chic.

Ri ꞌana alak e waꞌ: We katzij, xew biꞌij alak:«Katzij»; noꞌj we na katzij taj, xew biꞌij alak:«Na katzij taj» chaꞌ jelaꞌ na cape ta ri kꞌatbaltzij re ri Dios pawiꞌ alak.

Ri oración13 ¿Cꞌo junok paxinak ucꞌuꞌx chixoꞌlibal

alak? Chutzꞌonoj utoꞌbal che ri Dios.¿Cꞌo junok caquiꞌcotic? Chubixoj rubiꞌ riDios. 14 ¿Cꞌo juna yewaꞌ chixoꞌlibal alak?Chebusiqꞌuij ri e aj wach re riglesia chaꞌcaquiꞌan orar puwiꞌ, caquicoj cꞌu aceitepuwiꞌ chupa rubiꞌ ri Kanimajawal. 15Ecꞌu rioración caꞌan rucꞌ cubulibal cꞌuꞌxaj chwachri Dios, e cacoloben ri yewaꞌ che ri yabil yri Dios e cayacaw re. Yey we macuninakri yewaꞌ, cacuytaj cꞌu umac riꞌ. 16 Tzelejtzij alak chiwach alak y ꞌana alak orar pawiꞌalak chiwach alak chaꞌ jelaꞌ cacunutaj alak.Ma lic cꞌo uchukꞌab ri sakil oración cuꞌanjunok jusucꞌ rubinic usilabic.

17 Ri kꞌalajisanel Elías junam uwach kucꞌriꞌoj ma xa ticawex. Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ,xutzꞌonoj che ri Dios rucꞌ ronoje ucꞌuꞌxchaꞌ na cuꞌan ta chi jab y na xuꞌan ta chijab che ruwachulew oxib junab rucꞌ nicꞌaj.18 Jecꞌuriꞌlaꞌ, xuꞌan tanchi orar chaꞌ catzakri jab; y xtzak cꞌu ri jab y ri ticoꞌn cheruwachulew xuya tanchi uwach.

19 Hermanos, we cꞌo junok chixoꞌlibalalak uyaꞌom can ri Kꞌijsak, yey cꞌo cꞌu junokcatzelen lo re, 20 chetaꞌmaj cꞌu alak riꞌ: Eri quesan lo wa aj mac chupa ri na utz tajcuꞌano, riꞌ e cucolobej jun ticawex chaꞌ nacasach ta uwach y chaꞌ cacuytaj ruqꞌuiyalumac.

* 5:7 “Rukꞌijol ri nabe jab y ri qꞌuisbal jab”: Ri nabe jab e ri catzak pa octubre echiriꞌ catic ri trigo. Ri qꞌuisbal jab e ricatzak pa abril echiriꞌ cꞌamajaꞌ camol ri trigo. Ucabichal waꞌ lic cajawax che ri ticoꞌn.

Page 350: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Pedro 1:1 347 1 Pedro 1:19

Ri nabe carta xutzꞌibaj riPedro

Ri Pedro cuya pan rutzil quiwach ri echaꞌtalruma ri Dios

1 Riꞌin in Pedro, in takoꞌn re ri Kani-majawal Jesucristo. Quintzꞌiban pan chealak, ri naj cꞌo wi alak che ri katinamit,ri jekel alak pa tak ri luwar re Ponto, reGalacia, re Capadocia, re Asia y re Bitinia.2 Ralak chaꞌtal lo alak ruma ri Kakaw Dios,ma jelaꞌ uchꞌobom chi lo Rire ojertan. Ecꞌuwoꞌora, ruma ri Ruxlabixel ri Dios, yaꞌtalche alak cacꞌojiꞌ alak che jun santowilajbinic chaꞌ cacoj alak utzij ri Dios y cachꞌajtajri mac alak rucꞌ ruquiqꞌuel ri KanimajawalJesucristo. E lic qꞌuiyar na cꞌu pawiꞌ alak riunimal rutzil cꞌuꞌxaj y ri utzil chomal re riDios.

Cubul pan kacꞌuꞌx che ucꞌulic janipa ri cuyari Dios chike

3 Lic nim ukꞌij ri Dios, Rukaw ri Kanima-jawal Jesucristo, ma ruma ri unimal rutzilucꞌuꞌx xuya jun cꞌacꞌ kabinic kasilabic. Yeyruma rucꞌastajibal lo ri Kanimajawal Jesu-cristo chiquixoꞌl ri ecaminak, lic cubul pankacꞌuꞌx che ucꞌulic ri cꞌaslemal ubiꞌtisimchike. 4 Yey wa koyeꞌem na casach tauwach, na cachꞌulax ta uwach rucꞌ ri mac yna cachup tane cꞌana ruchomal. Jiquibamcꞌu uwach riꞌ cayaꞌtaj waꞌ che alak chi-laꞌ chicaj. 5 Ruma cꞌu ri cubulibal cꞌuꞌxalak rucꞌ ri Dios, Rire cuchajij alak rucꞌruchukꞌab chaꞌ jelaꞌ cacꞌul alak ri colobeta-jic biꞌtisim chi che alak yey waꞌ cakꞌalajinna chupa tak ri qꞌuisbal kꞌij.

6Ruma cꞌu riꞌ, caquiꞌcot alak woꞌora, tobcopon jujun kꞌij chirajawaxic quicꞌow naalak pa tak uqꞌuiyal cꞌaxcꞌolil 7 chaꞌ cacꞌampa alak puwi ri cubulibal cꞌuꞌx alak rucꞌri Dios jelaꞌ pachaꞌ caꞌan che ri oro echiriꞌquicꞌowisax pa akꞌ, ilibal re we sakil oro.Yey ri cubulibal cꞌuꞌx ralak rucꞌ ri Diosmás cꞌo uwach chwa ri oro, ma ri oro xacaqꞌuisic. We xchꞌij cꞌu alak wa cꞌaxcꞌobicquicꞌowibej alak, riꞌ re yacbal kꞌij ralaky re yacbal ukꞌij ri Dios. Ma echiriꞌ riKanimajawal Jesucristo cukꞌalajisaj uwachchikawach apanok, cutacꞌabaꞌ kꞌij ralakruma ri cubulibal cꞌuꞌx alak rucꞌ ri Dios.8 Ralak cꞌax canaꞌ alak ri Jesús tob na ilom

ta alak uwach Rire, yey cubul cꞌuꞌx alakrucꞌ tob na quil ta alak uwach woꞌora. Ycaquiꞌcot alak rucꞌ unimal quiꞌcotemal, yeywaꞌ na carikitaj tane ubiꞌxiquil. 9 Caquiꞌcotcꞌu alak, ma cacꞌul na alak ri colobetajicoyeꞌem alak rucꞌ cubulibal cꞌuꞌxaj.

10 Ri kꞌalajisanelab re ojertan xekꞌala-jisan lo puwi ri unimal rutzil ucꞌuꞌx riDios, ri cayaꞌiꞌ che ralak. Rique lic xquiyaquinaꞌoj puwi wa colobetajic y lic xquitijukꞌij umajic usucꞌ waꞌ. 11Ma cꞌo ri xukꞌala-jisaj ri Ruxlabixel ri Cristo chique puwitak ri cꞌaxcꞌobic cutij Ruchaꞌoꞌn lo ri Diosy ri yacbal ukꞌij caꞌanic echiriꞌ icꞌowinakchi chupa waꞌ. Ecꞌu rique xquichꞌob rakanchina puwiꞌ xbiꞌx waꞌ y jampalaꞌ cuꞌanaꞌ.12 Yey ri Dios xukꞌalajisaj chique waꞌ wakꞌalajisanelab na caquil ta waꞌ chupa tak rikꞌij e cꞌo wi rique, ma waꞌ e cuꞌana chupatak wa kꞌij oj cꞌo wi riꞌoj. Yey waꞌ e ri xyaꞌche alak cuma ri quitzijom ri Utzilaj Tzijrucꞌ ruchukꞌab ri Santowilaj Ruxlabixel riDios, ri xtak lo chilaꞌ chicaj. Yey ri ángeleslic cacaj ne caquimaj usucꞌ tak waꞌ.

Ri Dios cojusiqꞌuij che jun santowilaj binic13 E uwariꞌche sucꞌupij alak ri naꞌoj alak,

lic chꞌobo na alak rakan saꞌ tak ri caꞌan alak.E choyeꞌej alak ri unimal rutzil ucꞌuꞌx riDios, ri cayaꞌ na che alak echiriꞌ cakꞌalajisaxuwach ri Kanimajawal Jesucristo. 14 Ralakalak chi ralcꞌoꞌal ri Dios, ruma cꞌu riꞌ cojoalak utzij Rire. Maya cꞌu ib alak che rirayinic cꞌo wi alak ojertan echiriꞌ cꞌamajaꞌquetaꞌmaj alak uwach ri Dios. 15 Ma jelaꞌpachaꞌ ri Jun siqꞌuiyom e alak lic na jintacꞌanamac rucꞌ, jecꞌulaꞌ ꞌana alak che ri binicsilabic ralak. 16 Ma jewaꞌ tzꞌibital can paRuchꞌaꞌtem ri Dios:Chiꞌana jusucꞌ che ri ibinic isilabic,ma Riꞌin na jinta cꞌana mac wucꞌ. Lv. 19:2

17Yey we cabiꞌij alak «Kakaw» che ri Junna cachaꞌw ta chiquixoꞌl ri ticawex echiriꞌcuꞌan kꞌatbal tzij paquiwi conoje ruma takri quiꞌanom, riꞌ lic chirajawaxic che alakcabin alak rucꞌ xiꞌin ib chwach Rire ronojekꞌij che ri cꞌaslemal alak. 18 Ma lic etaꞌamalak, ri Dios xresaj lo alak che ri binic silabicalak na chom taj, ri xcꞌut can che alakcuma ri chuꞌkaw alak ojertan. Yey rutojicxuꞌan ri Dios re caresaj lo alak pukꞌab rimac, na e ta rucꞌ oro o rucꞌ plata, ma waꞌxa casach uwach; 19 rutojic xuꞌano e rucꞌ

Page 351: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Pedro 1:20 348 1 Pedro 2:10ri lokꞌlaj uquiqꞌuel ri Cristo, ri xyaꞌiꞌ pacamic pachaꞌ juna kꞌapoj bexex lic chom yna yewaꞌ ta uwach cayaꞌiꞌ chwach ri Dios.20Yey ri Cristo chaꞌomchi lo ojertan chwi loechiriꞌ cꞌamajaꞌ ne caꞌan ruwachulew; perocꞌa ecꞌu woꞌora chupa wa qꞌuisbal kꞌij oj cꞌowi, ri Dios xucꞌutubej uwach ruma ri rutzilucꞌuꞌx che alak. 21Ruma cꞌu ri KanimajawalJesucristo, xcubiꞌ cꞌuꞌx alak rucꞌ ri Dios, mae Rire ri xucꞌastajisaj lo ri Cristo chiquixoꞌlri ecaminak y lic xuyac ukꞌij. Ruma cꞌu riꞌ,cubul cꞌuꞌx alak rucꞌ ri Dios y oyeꞌem alakche Rire janipa ri ubiꞌtisim che alak.

22Ruma xcoj alak ri Kꞌijsak, woꞌora xuꞌanchom ri cꞌaslemal alak chaꞌ pakatzij wi cꞌaxcanaꞌ ib alak ri chakꞌ ib alak chupa rubiꞌri Cristo. E uwariꞌche lic cꞌax naꞌa ib alakchiwach alak rucꞌ ronoje chukꞌab alak y rucꞌronoje cꞌuꞌx alak. 23Ma ralak alak alaxinaktanchic ywaꞌ na e ta cuma ri chuꞌkawalak rixa e ticawex, ma e ruma Ruchꞌaꞌtem ri Dios,ri lic cꞌaslic y na casach ta cꞌana uwach.24 Ma jewaꞌ tzꞌibital can pa Ruchꞌaꞌtem riDios:Conoje ri ticawex e jelaꞌ pachaꞌ rakꞌesyey ri yacbal quikꞌij e pachaꞌ rucotzꞌiꞌjal

rakꞌes;ma rakꞌes xa cachup uwachy rucotzꞌiꞌjal xa cachakijic y capukic.Jecꞌulaꞌ riꞌ ri ticawex xa quecamicy ri yacbal quikꞌij xa casach uwach,25noꞌj Ruchꞌaꞌtem ri Dios na casach ta cꞌana

uwach Is. 40:6-8cachaꞌ. Yey wa chꞌaꞌtem e ri Utzilaj Tzijtzijotal chi lo che alak.

21 E uwariꞌche yaꞌa can alak ronoje ri na

utz taj: ri socosoꞌnic, ri xa queb palaj alakchiwach alak, ri cuꞌan cꞌax cꞌuꞌx alak chiquijjujun chic y ri canucꞌ alak chꞌaꞌtem chiquijjujun chic. 2 Jelaꞌ pachaꞌ juna neꞌ cꞌacꞌ alax-inak lic e caraj rutzꞌum ruchu; jecꞌuriꞌlaꞌralak, e lic rayij alak ri sakil Uchꞌaꞌtem riDios, chaꞌ rumawaꞌ, ri Dios cuya ri qꞌuiyibalalak y cucolobej cꞌu alak chwach ronoje rina utz taj. 3 E ꞌana cꞌu alak waꞌ ma naꞌomchi alak ri rutzil ucꞌuꞌx ri Kanimajawal paanimaꞌ alak.

Ri jun abaj cꞌaslic

4 Kib cꞌu alak riꞌ rucꞌ ri KanimajawalJesucristo. Rire e pachaꞌ jun abaj cꞌakitalcan cuma ri winak, ma chiquiwach riquena jinta uchac; noꞌj chwach ri Dios e junchomilaj abaj cꞌaslic* y chaꞌtalic, pa catiquiꞌwi lo ri ja cayaquic. Yey juna abaj na jintaucꞌaslemal, noꞌj Rire cꞌaslic. 5 Jecꞌuriꞌlaꞌralak alak pachaꞌ abaj cꞌaslic tzꞌakom bi cheri ja catajin ri Dios che uyaquic re cajekiꞌchupa. Rojertan raj chacunel xeniman paRocho Dios, ecꞌu woꞌora ri Dios uyaꞌom cheralak caniman alak chwach Rire y rumacꞌu ri Kanimajawal Jesucristo caꞌan alakri cucꞌul ucꞌuꞌx Rire. 6 E uwariꞌche jewaꞌtzꞌibital can pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios:Cancoj cꞌu chilaꞌ Sion

ri jun chomilaj abaj chaꞌtalic,chaꞌ puwi waꞌ catiquiꞌ ri ja canyaco. Is.

28:16China cꞌu ri cacubiꞌ ucꞌuꞌx rucꞌ,

riꞌ na caqꞌuixbesax tajma cucꞌul na ri royeꞌem che Rire Is.

49:23cachaꞌ. 7 Che ralak ri cojom alak rubiꞌ, Rirelic cꞌo uwach; noꞌj chique ri na quecojowta re, e cuꞌana pachaꞌ ri tzꞌibital can paRuchꞌaꞌtem ri Dios:E rabaj cꞌakital can cuma raj yacal ja,e abaj riꞌ waꞌ xajawaxic chaꞌ catiquiꞌ lo ri

ja.✡ Sal. 118:228Yey cubiꞌij:

Rire e ri jun abaj cojotal chiquiwach riticawex,

yey lic e cꞌo ri caquichik quib che,y lic ecꞌo ri quetzak puwiꞌ Is. 8:14cachaꞌ. Jecꞌulaꞌ xquicꞌulumaj rique, ma epachaꞌ “caquichik quib” chwi Ruchꞌaꞌtem riDios echiriꞌ na caquicoj taj.

9 Noꞌj ecꞌu ralak alak chaꞌtal lo ruma riDios, alak aj chacunel chwach ri NimalajTakanel Dios, alak jun tinamit yaꞌom ib alakche ulokꞌnimaxic ri Dios✡ y lokꞌotal alakruma ri Dios re cuꞌana alak utinamit✡ chaꞌcatzijoj alak chique ri ticawex janipa takri uꞌanom ri Dios, ri xresaj lo alak chupari kꞌekuꞌm y xuya alak chupa ri chomilajKꞌijsak. 10Ralak ojertan na alak ta utinamitri Dios, noꞌj woꞌora alak chi utinamit Rire.Ma ojertan na xetaꞌmaj ta alak puwi ri relejucꞌuꞌx ri Dios; noꞌj woꞌora ri Dios ucꞌutumchi waꞌ che ralak.

* 2:4 “Abaj cꞌaslic”: Ri Cristo cꞌaslic y cuya cꞌaslemal chike. ✡ 2:7 Is. 28:16 ✡ 2:9 Éx. 19:6 ✡ 2:9 Dt. 7:6;Is. 43:21

Page 352: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Pedro 2:11 349 1 Pedro 3:7Ri jusucꞌ binic silabic chwach ri Dios y

chiquiwach ri winak11 Hermanos ri lic cꞌax cannaꞌ alak,

cꞌuna chicꞌuꞌx alak, ralak na alak ta reruwachulew, ma alak xa icꞌowel. E uwar-iꞌche campixabaj alak, maya ib alak che takri rayibal re ri tiꞌjil alak ma waꞌ cachꞌoꞌjinpa animaꞌ alak chaꞌ cuyoj ri cꞌaslemal alak.12 Ri ꞌana alak e cꞌutu alak jun binic silabiclic jusucꞌ chiquiwach ri winak na quetaꞌamta uwach ri Dios. Jecꞌulaꞌ echiriꞌ cacꞌuntanchi ri Kanimajawal, rique caquiyac ukꞌijri Dios ruma quilom ri chomilaj chacꞌanom alak, tob woꞌora quechꞌaꞌt chiꞌijalak. 13 Ruma cꞌu ri Kanimajawal, lic cojoalak quitzij conoje ri yaꞌtal paquikꞌab que-takan che ruwachulew, e pachaꞌ ri nimalajtakanel cꞌo paquiwi uqꞌuiyal tinamit 14 ytak ri e aj wach ecojotal ruma ri nimalajtakanel re quequiya pa cꞌax ri caquiꞌan rina utz taj y re caquiyac quikꞌij ri caquiꞌanri utz. 15 Ma ri lic caraj ri Dios che alake caꞌan alak ri utz chaꞌ e cakꞌatej alaktak ri chꞌaꞌtibenic caꞌan chiꞌij alak cuma riticawex na jinta quinaꞌoj. 16 Pakꞌab alakcꞌo wi saꞌ ri caꞌan alak; yey waꞌ na e ta recaꞌan alak ri na utz taj, ma e re cuꞌana alakaj chaquib re ri Dios y jecꞌulaꞌ e caꞌan alakri caraj Rire. 17 ꞌAna alak chique conojeri ticawex janipa ri takal chique; macꞌakbi alak ukꞌij junok. Cꞌax chenaꞌa alak rihermanos. Cꞌola xiꞌin ib pa animaꞌ alakchwach ri Dios. Lokꞌnimaj alak ri rey.

18Ralak alak aj chaquib, cojo alak quitzijri patrón alak y yaꞌa ib alak chitakic cumarique. Waꞌ na xew ta caꞌan alak cucꞌ ri licutz quicꞌuꞌx ma jenelaꞌ ꞌana alak cucꞌ ri licna jinta cacuyuw que. 19 Ma e lic utz riꞌwe junok ruma cunaꞌ chucꞌuꞌx e cuꞌan ricaraj ri Dios che, cuya ranimaꞌ cuchꞌij takri cꞌaxcꞌobic cape puwiꞌ tob waꞌ na takalta che. ¡Yey ri Dios cuyac ukꞌij ri caꞌanawwaꞌ! 20 Noꞌj we e laꞌ lic chirij mac alakxchꞌay can alak yey lic xcuy alak waꞌ, ¿saꞌcꞌu riꞌ ri yacbal kꞌij alak? ¡Na jintaj! Noꞌjwe cacuy cꞌu alak ri cꞌax caꞌan che alakruma ri utz catajin alak che uꞌanic, riꞌ lic cꞌoyacbal kꞌij alak chwach ri Dios. 21E ne rumawaꞌ xusiqꞌuij alak ri Dios, ma ri Cristo xutijcꞌax kuma riꞌoj; yey tak ri xuꞌano e cꞌutubalchike riꞌoj chaꞌ cojbin jelaꞌ pachaꞌ xbin Rire.

22 Ma jewaꞌ tzꞌibital can puwi ri Cristo paRuchꞌaꞌtem ri Dios:Rire na xmacun taj,y na jinta ne cꞌana socosoꞌnic xel puchiꞌ Is.

53:9cachaꞌ. 23 Echiriꞌ ri winak lic xquicꞌak biukꞌij rucꞌ itzelilaj chꞌaꞌtem, Rire na xucꞌulta uwach rucꞌ itzelilaj chꞌaꞌtem. Yey echiriꞌquiyaꞌom pa cꞌaxcꞌolil, Rire na xubiꞌij tajcuꞌan ucꞌaxel chique ri caquiꞌan cꞌax che;ri xuꞌano, e xuya ronoje pukꞌab ri Dios, ricuꞌan kꞌatbal tzij chi jusucꞌ. 24 Ecꞌu ri Cristoxucꞌam bi ri kamac che rucuerpo echiriꞌxcam chwa ri cruz. Xuꞌan cꞌu waꞌ chaꞌ jelaꞌcakaya can ri mac y e cakaya kib che rijusucꞌ binic silabic.† Ma jewaꞌ tzꞌibital canpa Ruchꞌaꞌtem ri Dios:Ruma cꞌu ri cꞌax xutij Rire,xixcunutaj riꞌix Is. 53:5cachaꞌ. 25 Rojertan, alak pachaꞌ bexex esachinak; noꞌj woꞌora xtzelej lo alak rucꞌ riCristo, ri Aj Cꞌamal Kawach y ri Chajinel reri kacꞌaslemal chwach ri Dios.

3Pixabanic chique ri e cꞌulanic

1 Ecꞌu rilal ixok, e takej la ri achijil la.ꞌAna cꞌu la waꞌ ma we rire na ucojom taRuchꞌaꞌtem ri Dios, tob na jinta cabiꞌij lache chwi waꞌ, cꞌo pa sak cucojo ruma ribinic silabic rilal 2ma carilo lic ube ri caꞌanla y lic lal nimay tzij. 3 Ruchomalil junaixok na e ta ruma ri wikital che rucuerpo; euwariꞌche na utz ta cꞌu riꞌ we quicꞌow uwiꞌche uyijbaxic ruwiꞌ, o quicꞌow uwiꞌ rucꞌ riuwaaj y usansilo re oro o ri cꞌul lic qꞌui rajilcucojo. 4Ma ruchomalil rixok e ri cꞌo chupari ranimaꞌ; waꞌ e ri lic utz ucꞌuꞌx y na ajta tzucul chꞌaꞌoj. Yey waꞌ wa uchomalil nacasach ta cꞌana uwach y lic cꞌo ukꞌij chwachri Dios. 5 Rojertan jelaꞌ xquiꞌan rixokib ejusucꞌ, ri lic xcubiꞌ quicꞌuꞌx rucꞌ ri Dios. Mari quichomalil rique xilitaj che ri quibinicquisilabic ruma xequitakej ri cachijil. 6 Jelaꞌxuꞌan ri Sara, e lic xucoj utzij ri Abrahamy ruchꞌaꞌbexic xuꞌano e “lal wajawal”. Ecꞌuralak cuꞌana alak ralcꞌoꞌal ri Sara we caꞌanalak ri utz y na jinta cꞌo cuxiꞌij rib cꞌuꞌx alakche.

7 Ecꞌu rilal achi, jekela la rucꞌ ri ixokil larucꞌ sakil naꞌoj. ꞌAna la che janipa ri takal

† 2:24 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “chaꞌ oj caminak chi chwa ri mac yey oj cꞌas che ri jusucꞌ binic silabic”.

Page 353: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Pedro 3:8 350 1 Pedro 4:3che rire. Cꞌuna cꞌu chicꞌuꞌx la e rire lic najinta co ucowil yey junam uwach ucꞌ la, majunam cacꞌul alak ri unimal rutzil ucꞌuꞌx riDios che ri cꞌaslemal alak. We caꞌan cꞌu lawaꞌ, echiriꞌ caꞌan la orar, na jinta calatzꞌanre ri chꞌaꞌtem la chwach ri Dios.

Pixabanic puwi ri kabinic kasilabic8 Qꞌuisbal cꞌu re waꞌ, e chuꞌana xa jun

cꞌuꞌx alak, cꞌola cꞌaxnaꞌbal cꞌuꞌxaj ucꞌ alak,lic cꞌax naꞌa ib alak chiwach alak ma chakꞌib alak chwach ri Kakaw, cꞌutu cꞌu alak rirutzil cꞌuꞌx alak y ꞌana alak chꞌutiꞌn che ibalak. 9 Matzelej alak uwach ri na utz tajcaꞌan che alak. We cꞌo junok cubiꞌij itzelilajchꞌaꞌtem che alak, matzelej alak uwach rucꞌitzelilaj chꞌaꞌtem; ri ꞌana alak e tzꞌonoj alakri utz puwi ri caꞌanaw re waꞌ. Yey we caꞌanalak waꞌ, ri Dios cuya na ri utz pawiꞌ alak,ma ruma waꞌ xusiqꞌuij alak. 10 Ma jewaꞌtzꞌibital can pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios:China ri cꞌax cunaꞌ rucꞌaslem

y caraj caricꞌowibej ri jujun kꞌij rucꞌquiꞌcotem,

e chukꞌatej cꞌu riꞌ ri rakꞌ che ubiꞌxiquil ri nachom taj

y muꞌan chi ri quel lo rakꞌubal puchiꞌ.11Resaj cꞌu rib riꞌ che uꞌanic ri na utz taj,

yey e chuꞌana ri utz.Chutzucuj cacꞌojiꞌ chi utzil chomal cucꞌ

conoje ye chuyaꞌa rib che uꞌanic waꞌ.

12Ma ri Kanimajawal cꞌo ruwach paquiwiri jusucꞌ quibinic quisilabic re que-

buchajij,yey lic cuya uxiquin chique

echiriꞌ quechꞌaꞌt rucꞌ pa oración.Noꞌj na chom ta queril

janipa ri caquiꞌan ri na utz taj Sal.34:12-16

cachaꞌ.13 ¿China cꞌu ri caꞌanaw ri na utz taj che

alak we e lic yaꞌom ib alak che uꞌanic riutz?✡ 14 Pero we catij alak cꞌax ruma caꞌanalak ri lic jusucꞌ, riꞌ lic nim kꞌij alaxic alak.E uwariꞌche, maxiꞌij ib alak che ri xibibal paalak caꞌanic yey masach cꞌuꞌx alak che waꞌ.15 Ri ꞌana alak e lokꞌoj alak ukꞌij ri Cristochupa ri animaꞌ alak, ma Rire e Kajawal.Xaki yijbaꞌ ib alak che ucꞌulic uwach takri tzꞌonobal caꞌan che alak puwi ri cubulpan cꞌuꞌx alak che; yey ꞌana alak waꞌ rucꞌuchꞌutiꞌnal cꞌuꞌx alak y xiꞌin ib alak chwach

ri Dios. 16 Bina alak chi jusucꞌ chaꞌ jelaꞌcunaꞌ cꞌuꞌx alak na jinta mac ꞌanom alak.ꞌAna cꞌu alak waꞌ chaꞌ e janipa ri quechꞌaꞌtchirij ri chomilaj binic alak rucꞌ ri Cristo,cayaꞌtaj quiqꞌuix ruma ri rakꞌubal caquiꞌanchiꞌij alak. 17 Ma we e caraj riꞌ ri Dioscatij alak cꞌax ruma caꞌan alak ri utz, waꞌe más utz chwa ri catij alak cꞌax ruma caꞌanalak ri na utz taj. 18 Cꞌuna chicꞌuꞌx alak, riCristo lic xutij cꞌax echiriꞌ xa jumul xcamruma ri kamac. Tob Rire na jinta umac,xcam kuma riꞌoj oj aj maquib chaꞌ jelaꞌcojucꞌam bi rucꞌ ri Dios. Echiriꞌ ri Cristoxcamisax cuma ri winak, pakatzij wi xcamrucuerpo; pero Rire xcꞌastajic, ma na xcamta ri ranimaꞌ. 19 Jecꞌulaꞌ xeꞌec pa ecꞌowi riecaminak, waꞌ e ri tzꞌapim quichiꞌ, y xuꞌtzi-joj chique janipa ri xuꞌano. 20Yey xtataj waꞌcuma ri na xquicoj ta utzij ri Dios ojertanchupa rukꞌijol ri Noé. Ma ri Dios rucꞌunimal ucꞌuꞌx xeroyꞌej caquitzelej quitzijchupa tak laꞌ la kꞌij echiriꞌ ri Noé catajin cheuꞌanic ri nimalaj barco. Yey chupa cꞌu ribarco xa e ajilam ri xeboc bi, ma e wajxakibri xecolobetaj che runimal jab. 21 Y waꞌe pachaꞌ ri bautismo cakacꞌul riꞌoj wakꞌijora re colobetajic. Wa bautismo na re tacaresaj ri chꞌul cꞌo che ri kacuerpo, ma ere caresaj ri mac cꞌo pa kanimaꞌ y rumacꞌu waꞌ cakajiquibaꞌ chwach ri Dios cojcꞌojiꞌchi jusucꞌ. Yey ketaꞌam lic jiquibam uwachri kacolobetajic ruma rucꞌastajibal ri Kani-majawal Jesucristo, 22 ri xeꞌec chilaꞌ chicajy tzꞌul puwiquikꞌab ri Dios. Conoje cꞌu riángeles, cucꞌ tak ri cꞌo quiwach y ri cꞌoquichukꞌab e cꞌo chuxeꞌ rutakanic Rire.

4Chojchacuna chi utz rucꞌ tak ri uyaꞌom ri

Dios pakakꞌab1 Ri Cristo lic xuya ranimaꞌ cutij cꞌax

kuma riꞌoj. Jecꞌulaꞌ riꞌ, lic chirajawaxicche alak caya animaꞌ alak catij alak cꞌaxruma Rire. Ma e janipa ri caquiya canimaꞌcaquiꞌan ri utz tob cape cꞌax paquiwiꞌ, kꞌalajcꞌu riꞌ na e jinta chi pukꞌab ri mac. 2 Rumacꞌu laꞌ, janipa chi kꞌij e cꞌo che ruwachulew,na caquiꞌan ta chi janipa ri rayibal que riwinak, ma e caquiꞌan janipa ri caraj ri Dios.3 Ri uꞌanom lok e xꞌan lo alak pachaꞌ ricaquiꞌan ri winak na quetaꞌam ta uwach ri

✡ 3:13 Ro. 8:31

Page 354: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Pedro 4:4 351 1 Pedro 5:4Dios. Maxya ib alak cheuꞌanic tak ri rayibalre ri tiꞌjil alak, yey xya ib alak pa kꞌabaric yxmol ib alak che uꞌanic chꞌulilaj mac; xya ibalak che ri lic na chom ta uwach yey lic itzeltak uwach ri xꞌan alak echiriꞌ xlokꞌnimajalak tak ri tiox.* 4E tak cꞌu ri xcachbilaj alakche uꞌanicwaꞌwuꞌqꞌuiyal uwachmac, xcamcanimaꞌ che echiriꞌ xesaj ib alak che takwaꞌ;yey ruma riꞌ lic cꞌax quechꞌaꞌt chiꞌij alak.5 Pero copon cꞌu ri kꞌij echiriꞌ conoje riquecaquiya na quib chupa ri quimac chwachri Jun cukꞌat tzij paquiwi ri e cꞌaslic y riecaminak. 6 Ruma ne cꞌu laꞌ, xtzijox riUtzilaj Tzij chique ri ecaminak chupa riquimac chaꞌ cacꞌojiꞌ quicꞌaslemal na jintautakexic chwach ri Dios, tob chiquiwachtak ri winak, na utz ta ri xquiꞌan rique rumaxquicoj rubiꞌ ri Cristo.

7 Lic xa nakaj chi cꞌo wi lo rukꞌijol echiriꞌcaqꞌuis ri na utz ta uwach y cajalcꞌatisax cꞌuronoje ri cꞌolic. Ruma cꞌu riꞌ, lic cꞌola naꞌojalak puwiꞌ saꞌ tak ri caꞌan alak y xaki e yaꞌaib alak pa oración chwach ri Dios. 8 Yey rimás chirajawaxic wi e rucꞌ ronoje cꞌuꞌx alakcꞌax canaꞌ ib alak chiwach alak, ma we liccꞌo rutzil cꞌuꞌxaj ucꞌ alak, riꞌ cacuy alak takruqꞌuiyal mac que ri nicꞌaj chic. 9 Checꞌulualak chi utz ri quebopon chi ocho alak ymawunwut ne alak che uꞌanic waꞌ. 10 Ecꞌuchirij ri uyaꞌom ri Dios pakꞌab alak, chetoꞌoalak ri jujun chic, chaꞌ jelaꞌ cuꞌan alak sakilaj chaquib re ri Dios y cachacun alak chiutz rucꞌ ruqꞌuiyal uwach toꞌbal uyaꞌom riDios che alak. 11 We cꞌo junok cacꞌutunchiquiwach ri hermanos, e chucꞌutu puwiri cubiꞌij Ruchꞌaꞌtem ri Dios y na xa ta pa recachꞌaꞌtic. We cꞌo junok caraj quebutoꞌ riticawex, chuꞌana waꞌ rucꞌ ri chukꞌab yaꞌtalche ruma ri Dios. Ronoje cꞌu ri caꞌan alak,ꞌana alak re yacbal ukꞌij ri Dios ruma riKanimajawal Jesucristo, ri lic takal che cꞌoyacbal ukꞌij y catakan cꞌu paquiwi conojewakꞌij ora y chikawach apanok na jintautakexic. Amén.

Chojquiꞌcotok we cakatij cꞌax ruma oj re riCristo

12 Hermanos, macam animaꞌ alak chetak runimal cꞌaxcꞌobic cape pawiꞌ alak recucꞌam pa alak, ma konoje cojicꞌow chupawaꞌ. 13 Ri ꞌana alak e quiꞌcota alak, maalak bare jun che tak ri cꞌaxcꞌobic xicꞌow

wi ri Cristo, chaꞌ echiriꞌ cukꞌalajisaj runi-mal uchomalil, ralak lic caquiꞌcot alak che.14 We e cꞌo tzel quechꞌaꞌt chiꞌij alak rumacojom alak rubiꞌ ri Cristo, riꞌ lic nim kꞌijalaxic alak ma ri chomilaj Ruxlabixel riDios cꞌo ucꞌ alak. Katzij wi, e cꞌo ri tzelquechꞌaꞌt chirij Rire, noꞌj ralak lic cayacalak ukꞌij Rire. 15 We cꞌo junok che alakcutij cꞌax, lic qꞌuixbal uwach wewaꞌ e rumacamisanel o elekꞌom o ruma uꞌanom ri nautz taj che junok o ruma uminom rib chupari na jinta re che. 16Noꞌj we cꞌo junok cutijcꞌax ruma ucojom rubiꞌ ri Cristo, maqꞌuixcꞌu riꞌ che; ri chuꞌanaꞌ e chuyaca ukꞌij riDios ruma waꞌ. 17 Ma e kꞌij waꞌ cajeker biri kꞌatbal tzij paquiwi ri e ralcꞌoꞌal ri Dios.Yey we nabe cꞌut cajeker kucꞌ riꞌoj, ¿saꞌnawi queꞌquiqꞌuisa wi riꞌ ri na quicojom tari Utzilaj Tzij re ri Dios? 18Ma jewaꞌ cubiꞌijpa Ruchꞌaꞌtem ri Dios:We ri e jusucꞌ chwach ri Dios rucꞌ ne

ucꞌayewal quecolobetajic,¿saꞌ cꞌu caquicꞌulumaj riꞌ ri e aj mac,

ri caquiꞌan quititzꞌitiquil che riDios?✡

19 E uwariꞌche, e tak ri e cꞌo pa cꞌax rumacaquiꞌan janipa ri caraj ri Dios, e quiꞌanariꞌ ri lic usucꞌ y quiyaꞌa cꞌu ri quicꞌaslemalpukꞌab ri Dios, ri xꞌanaw re ronoje y lic ecuꞌan janipa rubiꞌtisim.

5Pixabanic chique ri e aj wach re riglesia

1 Woꞌora cuaj quebenupixabaj ri e ajwach re riglesia. Riꞌin in jun cuqꞌuil rique,yey in jun xinwil ri cꞌaxcꞌolil xicꞌow wi riKanimajawal Jesucristo. Yey in bare jun cꞌowe che ri chomilaj yacbal ukꞌij ri Cristo, ricakꞌalajisax na uwach chikawach apanok.2 Cantzꞌonoj co che alak: Chechajij alak chiutz rutinamit ri Dios, ri eyaꞌom chwi kꞌabalak. Chechajij cꞌu alak chi utz rucꞌ ronojecꞌuꞌx alak y na xa ta ruma camin alak chupao xa ruma rayibal puak, ma ri caraj e liccacha cꞌuꞌx alak che uꞌanic waꞌ. 3 Maꞌanne alak ri xew catakan alak paquiwiꞌ; riꞌana alak e cꞌutu alak ri chomilaj binicsilabic alak chiquiwach rique. 4 We ecꞌucaꞌan alak waꞌ, echiriꞌ cacꞌun ri Kanima-jawal Jesucristo, ri Chajinel cꞌo paquiwiconoje ri e aj chajal rutinamit ri Dios, Rire

* 4:3 Rojertan e cꞌo winak caquicamisaj ri calcꞌoꞌal re kasaꞌn chwach tak ri quitiox. ✡ 4:18 Pr. 11:31

Page 355: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Pedro 5:5 352 1 Pedro 5:14cuya chijujunal alak jun corona na casachta cꞌana uwach, cꞌutubal re runimal uwachRire.

Pixabanic chique rutinamit ri Dios5 Ecꞌu riꞌix ix alabo, chicojo quitzij ri e

aj wach re riglesia. Yey chirajawaxic cheonoje alak caꞌan alak chꞌutiꞌn che ib alakchiwach alak, ma jewaꞌ tzꞌibital can chupaRuchꞌaꞌtem ri Dios:Ri Dios uyacom rib chiquij

janipa ri caquitacꞌabaꞌ quikꞌij;noꞌj uyaꞌom ri unimal rutzil ucꞌuꞌx chique

janipa ri caquiꞌan chꞌutiꞌn che quib Pr.3:34

cachaꞌ. 6 ꞌAna chꞌutiꞌn che ib alak y yaꞌacꞌu ib alak pukꞌab ri Dios, ri cꞌo unimaluchukꞌab; jecꞌulaꞌ Rire lic cuyac kꞌij ralakechiriꞌ copon na rukꞌijol. 7 Ronoje rubiscꞌuꞌx alak yaꞌa alak chwach ri Dios, ma Rirelic coc il che chajixic alak.

8 Lic cꞌola naꞌoj alak puwi saꞌ tak ri caꞌanalak y mawar wach alak. Ma ritzel winak,ri aj retzelal cꞌuꞌx chiꞌij alak, e cutzucujsuꞌanic catzak alak pukꞌab jelaꞌ pachaꞌ junacoj lic cusut quij ri ticawex re cutzucujchina ri cubikꞌ bi. 9 Lic chꞌija alak uchukꞌabritzel y lic chukꞌubej ib alak che ri cubu-libal cꞌuꞌx alak rucꞌ ri Cristo. Yey micꞌowchicꞌuꞌx alak na xew ta ralak quicꞌowibejalak cꞌaxcꞌobic, ma jenelaꞌ ri ka hermanose cꞌo che ronoje ruwachulew caquicꞌowibejcꞌaxcꞌobic.

10 Ri Dios xojusiqꞌuij chaꞌ cojcꞌojiꞌ rucꞌ riKanimajawal Jesucristo chupa ri chomilajutakanic na jinta utakexic. Ruma cꞌu waꞌ,echiriꞌ icꞌowinak chi alak jujun kꞌij chupawa cꞌax; ri Dios, ri lic cojutoꞌ che ronojeruma ri unimal rutzil ucꞌuꞌx, e cuyac tanchialak, cucowirisaj alak, cuya chukꞌab alak ycutiquibaꞌ alak chi utz. 11 Che cꞌu ri Diostakal wi cayac ukꞌij wakꞌij ora y chikawachapanok, ma ruchukꞌab na jinta utakexic.Amén.

Qꞌuisbal chꞌaꞌtem re ri Pedro chique takriglesias

12 Xintzꞌiban cꞌu pan che alak; yey rihermano Silvano, ri lic cubul nucꞌuꞌx rucꞌ, ecacꞌamawbiwaꞌwa carta che alak. Ximpix-abaj cꞌu alak y xinkꞌalajisaj chiwach alak risakil unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios; tiquila cꞌualak chi utz chupa waꞌ.

13Rutinamit ri Dios, ri e cꞌo pa ri tinamitre Babilonia, ri echaꞌtal ruma ri Dios ju-nam ucꞌ ralak, rique junam rucꞌ ri Marcos,ri pachaꞌ nucꞌajol chupa rubiꞌ ri Cristo,caquiya pan rutzil wach alak. 14 Yaꞌa alakrutzil wach alak chiwach alak rucꞌ jun sakiltzꞌubuj chiꞌaj,* cꞌutubal re cꞌax canaꞌ ibalak. Cꞌola utzil chomal chixoꞌl alak, ricꞌo alak pukꞌab ri Kanimajawal Jesucristo.Amén.

* 5:14 Ri Pedro jewaꞌ xubiꞌij ma rique e caquiꞌan waꞌ chiquiwach echiriꞌ caquiya rutzil quiwach.

Page 356: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Pedro 1:1 353 2 Pedro 1:20

Rucaꞌm carta xutzꞌibaj riPedro

Ri Pedro cuya pan rutzil quiwach ri quico-jom rubiꞌ ri Cristo

1 Riꞌin, Simón Pedro, in jun aj chacy takoꞌn re ri Kanimajawal Jesucristo.Cantzꞌibaj pan wa carta che alak, janipari yaꞌtal che alak cacubiꞌ cꞌuꞌx alak rucꞌri Cristo jelaꞌ pachaꞌ kaꞌanom riꞌoj. Waꞌwa chomilaj cubulibal cꞌuꞌxaj xyaꞌ chikekonoje ruma ri ka Dios y Colobenel Jesu-cristo, ma Rire lic jusucꞌ ri cuꞌan kucꞌ. 2E licqꞌuiyar na pawiꞌ alak ri unimal rutzil cꞌuꞌxajy ri utzil chomal re ri Dios, yey waꞌ cacꞌulalak ruma etaꞌam alak uwach ri Dios y riKanimajawal Jesucristo.

Ri caraj ri Dios che ri kabinic kasilabic3Ri Dios rucꞌ ri unimal uchukꞌab, uyaꞌom

chike ronoje tak ri cajawax che ri kacꞌasle-mal y ri kabinic kasilabic chwach Rire.Yey cuꞌan waꞌ ruma ri xuya chike cake-taꞌmaj uwach Rire, ri xojusiqꞌuij rucꞌ riunimal uchomalil y ri unimal uwach ukꞌij.4 Jecꞌuriꞌlaꞌ, ri Dios uyaꞌom nimaꞌk y chomtak biꞌtisinic chike chaꞌ ruma waꞌ cojuꞌanapachaꞌ Rire, ma elinak lo alak pukꞌab rirayibal na chom ta uwach, ri caquitakej riwinak re ruwachulew.

5Ruma cꞌu xcubiꞌ cꞌuꞌx alak rucꞌ ri Cristo,chirajawaxic cꞌu riꞌ cachukꞌubej ib alak chaꞌri binic silabic alak cuꞌan lic jusucꞌ. Y naxew ta waꞌ, ma lic ne chirajawaxic quetaꞌ-maj alak saꞌ ri caraj ri Dios che alak. 6 Weetaꞌam chi cꞌu alak saꞌ ri caraj ri Dios chealak, e ꞌana alak riꞌ. Yey chajij ib alak chi utzchaꞌ na catzak ta alak pa mac, y jecꞌuriꞌlaꞌcacꞌojiꞌ unimal cꞌuꞌx alak. Yey rucꞌ cꞌu riunimal cꞌuꞌx alak, e cꞌutu alak pa sakil wiyaꞌom ib alak che jun sakil binic silabicchwach ri Dios. 7 Y ruma cꞌu lic yaꞌom ibalak che jun sakil binic silabic chwach riDios, cꞌax naꞌa ib alak chiwach alak. Yey naxew ta waꞌ, ma lic yaꞌa ib alak che ucꞌutic rirutzil cꞌuꞌx alak chique conoje.

8Mawe cꞌo cꞌu takwaꞌ ucꞌ alak y yaꞌom ibalak che uꞌanic tak waꞌ, riꞌ na coc ta xepuyilucꞌ alak yey cakꞌalajin cꞌu riꞌ lic cꞌo cutikoj

ri xetaꞌmaj alak uwach ri Kanimajawal Je-sucristo. 9 Noꞌj e junok na jinta tak waꞌrucꞌ, riꞌ e pachaꞌ xew caril ri cꞌo chwach; ejunam rucꞌ pachaꞌ juna potzꞌ, ma xicꞌow nechucꞌuꞌx e rojertan lic aj mac yey e ri Diosxcuyuw umac. 10 E uwariꞌche hermanos,cambiꞌij waꞌ che alak: E ri Dios xchaꞌw ealak yey e Rire siqꞌuiyom e alak. Rumacꞌu riꞌ, chukꞌubej ib alak che ucꞌutic pa ribinic silabic alak, pakatzij wi siqꞌuim alakyey chaꞌtal alak ruma ri Dios. We caꞌanalak waꞌ, riꞌ na catzak ta chi alak pa mac.11 Jelaꞌ cꞌu riꞌ lic cacꞌul alak chi utz pa ritakanic na jinta utakexic re ri Kanimajawaly Kacolobenel Jesucristo.

12 Ruma cꞌu riꞌ, na canwokꞌotaj ta ucux-taxic waꞌ che alak, tob ne etaꞌam chi alakwa Kꞌijsak y jiquibam chi cꞌuꞌx alak che.13 Ma chinuwach riꞌin, xalokꞌ cꞌa in cꞌaslic,lic usucꞌ cancoj pa jolom alak tak wa pixa-banic. 14 Ma wetaꞌam ri nucamic xa nakajchi cꞌo lo wi, yey waꞌ e ri Kanimajawal Jesu-cristo ukꞌalajisam lo chwe. 15 E uwariꞌchelic inoquinak il che ucuxtaxic waꞌ che alak,chaꞌ echiriꞌ na in jinta chi ucꞌ alak, xakicacꞌun chicꞌuꞌx alak ronoje waꞌ.

Ri xebilow runimal uwach ukꞌij ri Kanima-jawal Jesucristo

16 Ma ri cꞌutunic xkaꞌan chiwach alakchwi ruchukꞌab y rucꞌunibal ri Kanima-jawal Jesucristo, na e ta rucꞌ nucꞌumchꞌaꞌtem noꞌjital cuma ticawex; ma lic rucꞌri kawach xkil runimal uwach ukꞌij Rire.17Ma riꞌoj xkilo echiriꞌ xkꞌalajisax runimaluchomalil y lic xyac ukꞌij ruma ri KakawDios. Xkata ne rukul ri Dios xchꞌaw chupari chomilaj kꞌijsak cꞌo pakawiꞌ, jewaꞌ xubiꞌij:«E Nucꞌajol waꞌ, ri lic cꞌax cannaꞌo y licquinquiꞌcot che» xchaꞌ. 18 Xkata cꞌu wakulaj petinak chilaꞌ chicaj echiriꞌ oj cꞌo rucꞌRire chwa ri santowilaj juyub.✡ 19Wa xkiloe cujiquibaꞌ uwach ri tzij tzꞌibital can cumari kꞌalajisanelab chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios.Y lic utz ri caꞌan alak we coc alak il chewaꞌ, ma e pachaꞌ juna akꞌ cawon pa kꞌekuꞌmcꞌa pa ri sakribal echiriꞌ quel lo ri nimalajchꞌumil re ri sakribal.✡ Waꞌ e queꞌelawirucꞌunibal ri Cristo, ri cutzij upa ri animaꞌalak. 20 Lic cꞌut chirajawaxic nabe na ca-maj alak usucꞌ waꞌ: Ri tzꞌibital can chupaRuchꞌaꞌtem ri Dios, na utz taj cakꞌalajisaxic

✡ 1:18 Mt. 17:1-8; Mr. 9:7; Lc. 9:35 ✡ 1:19 Ap. 22:16

Page 357: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Pedro 1:21 354 2 Pedro 2:17xa rucꞌ unaꞌoj juna achi. 21Ma ri kꞌalajisamcan chupa Ruchꞌaꞌtem ri Dios, na petinak taruma quinoꞌjibal ticawex, e petinak rumari Santowilaj Ruxlabixel ri Dios. Ma takri santowilaj achijab re ri Dios xechꞌaꞌtic echirij janipa ri xukꞌalajisaj ri Ruxlabixel riDios chique.

2E cꞌo aj cꞌutunel xa e socosoꞌnel(Jud. 3-13)

1 Chiquixoꞌl ri tinamit e aj Israel xecꞌo-jiꞌ kꞌalajisanelab xa e socosoꞌnel; jecꞌulaꞌchixoꞌlibal ralak quecꞌojiꞌ e aj cꞌutunel xae socosoꞌnel. Waꞌ xa xeꞌlakꞌay caquicoj paquijolom ri hermanos cꞌutunic na usucꞌ taj,xa re yojobal ri quibinic quisilabic. Yey ecuꞌana ne ri caquibiꞌij na caquicoj ta chirubiꞌ ri Kanimajawal, ri xcam cuma riquere quebucolobej. Y ruma cꞌu wa na utztaj caquiꞌano, e cape tan ri kꞌatbal tzijpaquiwiꞌ. 2 Yey lic e qꞌui ri caquitakej riquibinic wa aj cꞌutunel, ri quiyaꞌom quibche uꞌanic tak ri quirayibal qꞌuixbal uwach.Ruma cꞌu riꞌ waꞌ, tak ri winak caquijekquechꞌaꞌt chirij ri be re ri Kꞌijsak. 3 Waaj cꞌutunel e queꞌec quicꞌuꞌx rucꞌ ri puak;caquesaj cꞌu uqꞌuiyal puak che alak rucꞌsocosoꞌnic. Ruma cꞌu tak wa caquiꞌano, rikꞌatbal tzij xex chi catewun paquiwiꞌ, yeyri sachibal quiwach xa nakaj chi cꞌo wulok.

4Ri Dios na xucuy tane quimac ri ángelesxemacunic, ma xebucꞌak bi pa xibalbaꞌ,xebutzꞌapij pa utum kꞌekuꞌm chaꞌ quecꞌojiꞌna chilaꞌ cꞌa echiriꞌ caꞌan ri kꞌatbal tzijpaquiwiꞌ.✡ 5 Yey na xucuy tane quimacri winak ojertan echiriꞌ xutak lo runimaljab paquiwiꞌ. Xew xebucolobej wajxakibticawex; jun chique e ri Noé, ri xtzijon chwiri jusucꞌ binic chwach ri Dios.✡ 6 Jenelaꞌxukꞌat tzij paquiwi ri queb tinamit Sodomay Gomorra echiriꞌ xusach quiwach rucꞌ akꞌ,xuꞌan chaaj chique. Xuꞌan cꞌu waꞌ cꞌutubalre saꞌ ri caquicꞌulumaj ri e ajmaquib. 7Peroxucolobej ri Lot, jun achi lic jusucꞌ rubinicusilabic, ri lic oquinak chucꞌuꞌx ri itzelquibinic quisilabic tak ri winak pa jekelwi.✡ 8 Yey ruma cꞌu jusucꞌ rubinic rire,ronoje kꞌij lic cubisoj ucꞌuꞌx ri na ube tajcuto y caril chique waꞌ wa winak.

9 Rucꞌ tak waꞌ, cakilo ri Dios lic retaꞌamsuꞌanic quebucolobej janipa ri quiyaꞌomquib pukꞌab echiriꞌ cacꞌam quipa; yey ecꞌujanipa ri na e ta jusucꞌ, riꞌ e cꞌo chi chuxeꞌ rikꞌatbal tzij re ri Dios, ywaꞌ cape na paquiwiꞌechiriꞌ copon rukꞌijol. 10 Yey wa kꞌatbaltzij e lic takal chique ri quitakem tak rirayibal re ri quitiꞌjil, ri benak quicꞌuꞌx cheuꞌanic ri chꞌulilaj mac, ri na caquiya ta quibcatakan junok paquiwiꞌ, ri na queqꞌuix tacheuꞌanic janipa ri cacaj rique, ri e titzꞌitak,ri na caquixiꞌij tane quib quechꞌaꞌt rucꞌ itzelchꞌaꞌtem chiquij tak ri cꞌo quiwach y cꞌoquichukꞌab paquiwiꞌ. 11 Yey ne ri ángeles,tob lic cꞌo quichukꞌab y lic cꞌo quiwachyaꞌtalic, na caquicꞌak tane bi quikꞌij ri jujunchic cꞌo quiwach echiriꞌ caquicoj quimacchwach ri Kanimajawal. 12 Noꞌj waꞌ wa ajcꞌutunel e socosoꞌnel, e caquichꞌaꞌtibej rina caquimaj tane usucꞌ. Ruma cꞌu riꞌ, caꞌanchique pachaꞌ caꞌan chique ri awaj na jintaquinaꞌoj, ri quebalaxic xa re quechapic yre quecamisaxic. 13 Caꞌan cꞌu cꞌax chique,ucꞌaxel ri cꞌax quiꞌanom rique chique jujunchic. Rique lic benak quicꞌuꞌx che uꞌanic riquirayibal lic qꞌuixbal uwach yey caquiꞌanne waꞌ tob pakꞌij. Echiriꞌ rique caquimolquib ucꞌ alak re quewaꞌ ucꞌ alak, e jelaꞌpachaꞌ ri chꞌul cuchꞌulaj juna cꞌul, ma licqꞌuixbal uwach ri caquiꞌan chixoꞌl alak.

14Waꞌ waꞌchijab echiriꞌ caquil juna ixok,xew caquichꞌob ri quemacun rucꞌ, naquicꞌow ta quicꞌuꞌx che quemacunic, que-quimin pa mac ri na jinta quicowil chwachri Dios y quiyaꞌom quicꞌuꞌx che urayixicronoje ri caquilo. Ecꞌu ri Dios ukꞌatomchi tzij paquiwi rique 15 ma xquiya canri sakil be y xquimaj bi jun be lic na etaj. Quiꞌanom cꞌu que pachaꞌ ri xuꞌan riBalaam,✡ rucꞌajol ri Beor. Waꞌ e lic xcharanimaꞌ che uchꞌaquic puak ruma ri najusucꞌ taj xuꞌano. 16Ruma cꞌu rimac catajinche uꞌanic, xchꞌaꞌbex upa, yey ri xchꞌaꞌbenupa ¡e jun awaj aj ekaꞌn! Tob rawaj naquechꞌaw taj, wa jun buru rucꞌ uchꞌawibalachi xchꞌaw che y jelaꞌ xukꞌatej ruchꞌuꞌjilalri jun aj kꞌij.✡

17 Waꞌ wa aj cꞌutunel pachaꞌ e acꞌalna jinta chi yaꞌ chupa, pachaꞌ e sutzꞌ xaquecꞌam bi ruma runimal tew. Chique cꞌu

✡ 2:4 Jud. 6 ✡ 2:5 Gn. 6:9-10; 7:7 ✡ 2:7 Gn. 19:29 ✡ 2:15 Nm. 22:5 ✡ 2:16 Nm. 22:28-30

Page 358: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Pedro 2:18 355 2 Pedro 3:15conoje riꞌ waꞌ, yijbital chi ri lic kꞌekuꞌmalilakꞌab chaꞌ na jinta utakexic quebeꞌcꞌolachupa. 18 Rucꞌ ri quichꞌaꞌtem lic caquiꞌannim che quib tob na jinta ne queꞌelawi ricaquibiꞌij. Yey rique caquibiꞌij utz we ecaquiꞌan saꞌ ri curayij ri quitiꞌjil y caquiyacꞌu quib che uꞌanic waꞌ. Jecꞌulaꞌ e que-quimin tanchi pa mac ri cꞌacꞌ ne ebelinaklo chiquixoꞌl tak ri caquiꞌan ri na utz taj.19 Caquibiꞌij e pukꞌab jun cꞌo wi cuꞌan saꞌri caraj cuꞌano; yey rique pukꞌab ne rimac e cꞌo wi. Ma echiriꞌ junok na cuchꞌijta uchukꞌab jun chic, riꞌ e cacꞌojiꞌ pukꞌabri casocow re; jecꞌulaꞌ cucꞌulumaj ri junna cuchꞌij ta uchukꞌab ri mac. 20 Ecꞌuri ebelinak chi lo chupa ri chꞌulilaj macre ruwachulew ruma xquetaꞌmaj uwach riKanimajawal y Kacolobenel Jesucristo, wequetzelej tanchi chupa wa mac y quesoco-taj ruma, riꞌ más cꞌax ri caquiqꞌuisbej wichwa echiriꞌ cꞌamajaꞌ caquetaꞌmaj uwachri Kanimajawal. 21 Más utz cꞌu riꞌ chiquetamaji xquetaꞌmaj ri be re ri jusucꞌ binicchwa ri caquesaj quib che ri Santowilaj TzijPixab re ri Dios, ri xyaꞌtaj chique. 22 Ecꞌu riquiꞌanom rique, pakatzij wi e pachaꞌ ri juntzij jewaꞌ cubiꞌij:Ri tzꞌiꞌ catzelej tanchi

che utijic ri uxabem chi ulok;✡yey ri ak atinisam chic,

cubalcatilaꞌ tanchi rib chupa ri xokꞌoꞌlcachaꞌ.

3Rucꞌunibal ri Kanimajawal Jesucristo

1Hermanos, e ucaꞌm carta waꞌ cantzꞌibajpana che alak. Yey chupa ucabichal cartalic e cancꞌosoj uwach ri sakil naꞌoj alakrucꞌ pixabanic, chaꞌ ri naꞌoj alak cacꞌojiꞌ chijusucꞌ. 2 Cꞌuna cꞌu chicꞌuꞌx alak ri xquibiꞌijlo rojertan ri kꞌalajisanelab re ri Dios, yeyri cubiꞌij ri takanic re ri Kanimajawal yKacolobenel, ri xcꞌut che alak cuma takrutakoꞌn ri Dios. 3 Lic chirajawaxic nabena quetaꞌmaj alak waꞌ: Chupa tak ruqꞌuis-bal kꞌij queyactaj lo winak e chꞌaminel, ricaquitakej ri quirayibal na chom ta uwach.4 Caquibiꞌij cꞌu che alak: «¿Saꞌ xuꞌan riꞌri biꞌtisinic ꞌanom can puwi rutzelejic lori Cristo? Ma ya ne xecam ri kachu-kakaw, ri nabe xecojow rubiꞌ ri Cristo; y

ronoje junam uꞌanom chwi lo rujekebalruwachulew, na jinta cꞌo jalcꞌatajinak che»quechaꞌ. 5 Jecꞌuwaꞌ caquibiꞌij ma na ca-caj taj caquimaj usucꞌ e rojertan e ri Diosrucꞌ Ruchꞌaꞌtem xuꞌan ruwa caj y xuꞌanruwachulew, yey waꞌ xuwinakirisaj lo pari yaꞌ y xutiquibaꞌ chuxoꞌlibal waꞌ.✡ 6 Yeyruma cꞌu ri yaꞌ re ri nimalaj jab xutak lo riDios, xsach quiwach tak ri winak re ojertany xjalcꞌatix uwach ruwachulew. 7Ecꞌu ruwacaj y ruwachulew e cꞌo woꞌora, e chajitalchi ruma ri tzij ubiꞌim ri Dios cꞌa echiriꞌqueyaꞌ pa akꞌ chupa rukꞌijol ri kꞌatbal tzij,echiriꞌ casachisax quiwach ri ticawex lic eaj maquib.

8 Pero ralak hermanos, masach chicꞌuꞌxalak waꞌ: Chwach ri Kakaw e ri jun kꞌij ejunam rucꞌ pachaꞌ chi juna mil junab; yeye ri jun mil junab e junam rucꞌ pachaꞌ chijuna kꞌij. 9 Ri Kanimajawal na camayin tache uꞌanic janipa rubiꞌtisim lok, jelaꞌ pachaꞌri caquibiꞌij jujun. Ma Rire lic cꞌo unimalucꞌuꞌx kucꞌ, y na caraj ta cꞌu casach uwachjunok. Ri caraj Rire e conoje ri ticawexcaquitzelej quitzij chwach.

10Ecꞌu rukꞌijol rucꞌunibal ri Kanimajawalcacꞌun lok pachaꞌ ri oquibal re juna elekꞌompa juna ja chakꞌab, ma ri elekꞌom na cubiꞌijta apanok jampalaꞌ coponic. Chupa cꞌu waꞌwa kꞌij casach uwach ruwa caj rucꞌ jun ni-malaj chꞌawibal cajininic y ronoje tak ri cꞌochwach casach quiwach ruma ri akꞌ. Yeyruwachulew y ronoje tak ri e cꞌo chwachqueporotajic. 11 We ronoje cꞌu riꞌ waꞌ jelaꞌrusachic uwach caꞌanic, ¿suꞌchac cꞌu riꞌ nacabin ta alak jusucꞌ rucꞌ jun sakil binic sil-abic chwach ri Dios? 12Rucꞌ cꞌu ronoje cꞌuꞌxalak, lic choc alak il che royꞌexic rucꞌunibalrukꞌijol ri Dios. Ma chupa waꞌ wa kꞌij ruwacaj cumaj akꞌ y casach uwach, y ronoje takcꞌu riꞌ ri cꞌo che ruwa caj cacꞌatic y cajakꞌurruma rucꞌatibal ri akꞌ. 13Noꞌj riꞌoj koyeꞌemjun cꞌacꞌ uwa caj y jun cꞌacꞌ uwachulew jelaꞌpachaꞌ rubiꞌtisim ri Dios. Yey chiriꞌ, conojexew e caquiꞌan ri lic jusucꞌ.

14 E uwariꞌche ralak hermanos, rumaoyeꞌem alak tak waꞌ, e chuꞌana ubis cꞌuꞌxalak ri carikitaj alak ruma ri Dios chi utzilchomal rucꞌ jun binic alak lic jusucꞌ, chaꞌ najinta mac alak y na jinta junok catzꞌakawmac chiꞌij alak. 15 Lic maja cꞌu alak usucꞌ

✡ 2:22 Pr. 26:11 ✡ 3:5 Gn. 1:6-9

Page 359: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Pedro 3:16 356 2 Pedro 3:18waꞌ: Runimal ucꞌuꞌx ri Kanimajawal kucꞌ ere cojcolobetajic jelaꞌ pachaꞌ rutzꞌibam rika hermano Pablo che alak, yey ri xutzꞌibajrire e chirij ri naꞌoj yaꞌtal che ruma ri Dios.16 Ri Pablo lic xchꞌaꞌt chwi tak waꞌ. Chupatak rucartas cꞌo ri lic cꞌayew umajic usucꞌ.Yey e tak cꞌu ri na jinta quimajom puwi waꞌy na jinta ucowil ri cubulibal quicꞌuꞌx, najusucꞌ ta chi ubiꞌxiquil caquiꞌan puwi takrutzꞌibam ri Pablo yey jenelaꞌ caquiꞌan rucꞌri nicꞌaj chic Utzij Upixab ri Dios; y rucꞌwaꞌ e caquitzucuj ri kꞌatbal tzij re ri Diospaquiwiꞌ.

17 E uwariꞌche ralak hermanos, rumaetaꞌam chi alak chi utz saꞌ ri catajin lok,lic chajij cꞌu ib alak chaꞌ na cajeqꞌuetaj tubialak ruma ri socosoꞌnic que ri lic na quebinta jusucꞌ y chaꞌ na caya ta can alak ri UtzilajTzij cojom chi alak. 18 Ri ꞌana alak e qꞌuiyaalak chupa ri unimal rutzil ucꞌuꞌx ri Diosy che ri retaꞌmaxic uwach chi utz ri Kani-majawal y Kacolobenel Jesucristo. Che cꞌuRire takal wi ri yacbal kꞌij na jinta utakexicwoꞌora y chikawach apanok. Amén.

Page 360: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Juan 1:1 357 1 Juan 2:11

Ri nabe carta xutzꞌibaj riJuan

Ri Tzij re cꞌaslemal1 Cakatzꞌibaj pan wa carta che alak chwi

ri Jun xex chi cꞌo lo wi echiriꞌ cꞌama-jaꞌ ne caꞌan ruwachulew, puwi saꞌ tak rixubiꞌij yey puwi ri kilom rucꞌ ri kawach.Ma pakatzij wi xkil uwach y xkachap nerucꞌ ri kakꞌab. Cojtzꞌiban cꞌu riꞌ puwi riJun pakatzij wi e ri Tzij,✡ ri cuya cꞌasle-mal. 2 Wa Jun cuya cꞌaslemal xcꞌun cheruwachulew yey riꞌoj xkil uwach. E uwar-iꞌche cakabiꞌij saꞌ ri kilom y cakakꞌala-jisaj cꞌu che alak puwi wa Jun na jintautakexic rucꞌaslemal. Rire xex chi cꞌo lowi rucꞌ ri Kakaw Dios yey xukꞌalajisaj cꞌurib chikawach riꞌoj. 3 Janipa cꞌu ri kilomy ri katom, e cakakꞌalajisaj pan che alak;ma e cakaj cuꞌan alak xa jun kucꞌ riꞌojjelaꞌ pachaꞌ riꞌoj pakatzij wi xa jun kaꞌanomrucꞌ ri Kakaw Dios y rucꞌ Rucꞌajol, waꞌ e riKanimajawal Jesucristo. 4 Cakatzꞌibaj panwa carta che alak chaꞌ junam caquiꞌcot alakkucꞌ.

Ri lic chirajawaxic wi e cojbin chupa riKꞌijsak

5 Ecꞌu wa tzij katom che ri KanimajawalJesucristo e cakakꞌalajisaj che alak: Ri Diose Kꞌijsak yey rucꞌ Rire na jinta cꞌana kꞌekuꞌ-malil. 6We cakabiꞌij xa jun kaꞌanom rucꞌ riDios yey cojbin chupa ri kꞌekuꞌmalil, riꞌ co-jelic xa oj aj rakꞌul y na cojbin ta cꞌu chupari Kꞌijsak. 7 Noꞌj we cojbin chupa ri Kꞌijsakjelaꞌ pachaꞌ ri Dios cꞌo pa ri Kꞌijsak, riꞌ xa junkaꞌanom chikawach. Yey ronoje ri kamaccachꞌajtaj* cꞌu riꞌ ruma ruquiqꞌuel ri Kani-majawal Jesucristo, Rucꞌajol ri Dios. 8 Perowe cakabiꞌij na jinta kamac, riꞌ xa e cakasockib chikibil kib y na katzij ta ri cakabiꞌij.9 Noꞌj we cakakꞌalajisaj ri kamac chwachri Dios, Rire cucuy kamac y cojuchꞌaj cheronoje ri na utz taj cꞌo pa kanimaꞌ, ma Rirelic jusucꞌ y ujiquibam uwach cuꞌan waꞌ yeyRire na cuꞌan ta rakꞌubal. 10 We cakabiꞌijna oj ta macuninak, riꞌ e pachaꞌ cakaꞌan aj

rakꞌul che ri Dios, ma cakabiꞌij na katzij tari ubiꞌim can Rire.✡

2Ri Kanimajawal Jesucristo cachꞌaw pakawiꞌ

chwach ri Dios1Ralak alak walcꞌoꞌal chupa rubiꞌ ri Dios,

cantzꞌibaj cꞌu pan waꞌ che alak chaꞌ nacamacun ta alak. Yey we cꞌo junok che alakcamacunic, chetaꞌmaj alak cꞌo Jun cachꞌawpakawiꞌ chwach ri Kakaw, waꞌ e ri Kani-majawal Jesucristo, yey Rire lic jusucꞌ. 2 ERire ri xuya rib xcam pakacꞌaxel re tojbal rikamac. Y na xew ta re tojbal ri kamac riꞌoj,ma re tojbal ri quimac conoje ri e cꞌo cheruwachulew.

3Wecakaꞌan ri takanic cuya ri Dios chike,cakꞌalajin cꞌu riꞌ pakatzij wi ketaꞌam uwachRire. 4 We cꞌo cabiꞌn re: «Riꞌin wetaꞌamuwach ri Dios» yey na cuꞌan ta janipa ritakanic cuya ri Dios che, riꞌ xa aj rakꞌul yna jinta ri Kꞌijsak rucꞌ. 5 Noꞌj ri cutakej ricubiꞌij ri Dios, riꞌ cakꞌalajinic pakatzij wi liccꞌax cunaꞌ ri Dios. We jecꞌulaꞌ cakaꞌan riꞌoj,kꞌalaj cꞌu riꞌ pakatzij wi xa jun kaꞌanom rucꞌRire. 6 We cꞌo junok cubiꞌij xa jun uꞌanomrucꞌ ri Dios, chirajawaxic cꞌu riꞌ chuꞌana cherubinic jelaꞌ pachaꞌ rubinic ri KanimajawalJesucristo.

Ri takanic puwi ri sakil rutzil cꞌuꞌxaj7 Hermanos, na cantzꞌibaj ta jun cꞌacꞌ

tzijpixab* che alak, ma e cantzꞌibaj chwiri xex chi cꞌo ucꞌ alak chwi ri petinak lok.Wa ojer tzijpixab e ri xex chi tom wi loalak. 8 Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, e pachaꞌ cꞌacꞌwa cantzꞌibaj che alak, ma waꞌ lic xkꞌalajinche rubinic ri Jesús yey cakꞌalajin cꞌu che ribinic silabic ralak, ma ri kꞌekuꞌmalil catajinupacatajic y ri sakil Kꞌijsak cawon chic.

9We cꞌo junok cubiꞌij cꞌo chupa ri Kꞌijsakyey tzel caril ri ratz-uchakꞌ, riꞌ cꞌa cꞌo pakꞌekuꞌmalil. 10 Noꞌj we junok cꞌax cunaꞌri ratz-uchakꞌ, riꞌ cꞌo chupa ri Kꞌijsak y najinta cꞌo caminow re pa mac. 11 Pero ri tzelcaril ri ratz-uchakꞌ, riꞌ cꞌa cꞌo pa kꞌekuꞌmalily cabin cꞌu chupa waꞌ. Ruma laꞌ, na retaꞌamtaj pachawi queꞌec wi, ma ruma cꞌo chupari kꞌekuꞌmalil e junam rucꞌ pachaꞌ potzꞌ.

✡ 1:1 Jn. 1:1 * 1:7 Echiriꞌ cubiꞌij cachꞌajtaj ronoje ri kamac, waꞌ e queꞌelawi, ri Dios cucuy ri kamac y na cape tachi cꞌu rukꞌatbal tzij pakawiꞌ. ✡ 1:10 Pr. 20:9; Ec. 7:20 * 2:7 Wa tzijpixab e ri cꞌax cakanaꞌ kib chikawach rucꞌri sakil rutzil cꞌuꞌxaj xucꞌut ri Jesús. Jn. 13:34

Page 361: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Juan 2:12 358 1 Juan 3:112 Cantzꞌibaj pan waꞌ che alak, ralak wal-

cꞌoꞌal chupa rubiꞌ ri Dios,ma cuytajinak chi mac alak ruma ri xuꞌan

ri Kanimajawal Jesucristo.13 Cantzꞌibaj pan waꞌ che alak ri cꞌo alcꞌoꞌal

alak,ma xetaꞌmaj alak uwach ri Kanimajawal,ri xex chi cꞌo lowi echiriꞌ cꞌamajaꞌ ne caꞌaniꞌ

ruwachulew.Cantzꞌibaj pan waꞌ chiwe ri ix alabo-alito,ma ichꞌijom chi uchukꞌab ritzel winak.Cantzꞌibaj pan waꞌ che alak, ralak walcꞌoꞌal

chupa rubiꞌ ri Dios;ma xetaꞌmaj alak uwach ri Kakaw.14Xintzꞌiban cꞌu pan che alak ri cꞌo alcꞌoꞌal

alak,ma etaꞌam chi alak uwach ri Kanimajawal,ri xex chi cꞌo lowi echiriꞌ cꞌamajaꞌ ne caꞌaniꞌ

ruwachulew.Xintzꞌiban pan chiwe ri ix alabo-alito,ma lic cꞌo ruchukꞌab ri Dios iwucꞌy Ruchꞌaꞌtem ri Dios lic tiquil chupa ri

iwanimaꞌyey lic ichꞌijom chi uchukꞌab ritzel winak.

15 Meꞌec cꞌuꞌx alak rucꞌ ri cꞌo cheruwachulew rucꞌ tak ri xa re ruwachulew.Ma we cꞌo junok e queꞌec ucꞌuꞌx rucꞌ takwaꞌ, riꞌ na cꞌax ta cunaꞌ ri Kakaw. 16 Mae ronoje ri na utz taj cꞌo che ruwachulew,na rucꞌ ta ri Dios petinak wi, xa e reruwachulew. Yey waꞌ e tak ri rayinic re rikatiꞌjil, ri rayinic re cakaꞌan keꞌoj che janipari cakilo y ri rayinic re yacbal kakꞌij. 17 Ecꞌuruwachulew xa caqꞌuisic junam rucꞌ ronojeri rayinic na utz taj cꞌo chwach; noꞌj cꞌu ricaꞌanaw janipa ri caraj ri Dios, riꞌ na jintautakexic rucꞌaslemal.

Kachajij kib chiquiwach ri e aj socosoꞌnel18 Alak walcꞌoꞌal chupa rubiꞌ ri Dios, oj

cꞌo chi che ruqꞌuisbal kꞌij. Ketaꞌam chi waꞌ,ma tom chi alak e cacꞌun lo ri jun cayactajchirij ri Cristo, ri cabiꞌx “anticristo”✡ che.Yey woꞌora lic e qꞌui chi ri eyactajinakchirij ri Cristo. 19 Rique tob xquimol quibjunam kucꞌ riꞌoj, na junam ta quicꞌuꞌx kucꞌriꞌoj. Ma we ta e riꞌ, xecanaj ta can kucꞌ.Pero xebel cꞌu bi chikaxoꞌl riꞌoj, y rucꞌ waꞌcakꞌalajinic na jinta junok chique rique ekuqꞌuil riꞌoj.

20 Ecꞌu ralak na alak ta jelaꞌ pachaꞌ rique,ma yaꞌtal che ralak ri Ruxlabixel ri Jun licnim ukꞌij Santo y ruma cꞌu waꞌ onoje alak

etaꞌam alak ri Kꞌijsak. 21 Cantzꞌibaj pan waꞌche alak, na e ta ruma na etaꞌam ta alak riKꞌijsak re ri Dios, ma e ruma ne ri etaꞌamalak waꞌ yey etaꞌam chi cꞌu alak na jintajuna rakꞌubal noꞌjital lo che ri Kꞌijsak.

22 ¿China tak ri lic e aj rakꞌul? E tak ricaquibiꞌij: «Ri Jesús na e ta Ruchaꞌoꞌn lori Dios.» Ecꞌu tak ri caquibiꞌij waꞌ, na xewta eyactajinak chirij Rucꞌajol ri Dios, majenelaꞌ eyactajinak chirij ri KakawDios. 23Ejunok cubiꞌij: «Ri Jesús na e ta Ucꞌajol riDios,» riꞌ na jinta ri Kakaw Dios rucꞌ. Noꞌjri cukꞌalajisaj: «Ri Jesús e Ucꞌajol ri Dios,»riꞌ cꞌo ri Kakaw Dios rucꞌ.

24 Ecꞌu ri xex chi tom wi lo alak puwi riCristo, e tiquila riꞌ chupa ri animaꞌ alak.Yey we e uꞌanom riꞌ, cꞌo chi alak pukꞌabri Kakaw Dios y pukꞌab Rucꞌajol. 25 Ecꞌubiꞌtisinic waꞌ uꞌanom can ri KanimajawalJesucristo: E ri cuya ri cꞌaslemal na jintautakexic chike.

26 Cantzꞌibaj cꞌu pan waꞌ che alak, mae cꞌo ri cacaj caquisoc alak. 27 Noꞌj ralakcꞌo chi pa animaꞌ alak ri Uxlabixel yaꞌtalche alak ruma ri Kanimajawal Jesucristo. Euwariꞌche na cajawax taj cacꞌun lo junokrucꞌ cꞌutunic lic junwi chwa ri kꞌalajisamchi che alak, ma ri Ruxlabixel ri Dios ecacꞌutuw che alak ronoje ri Kꞌijsak re riDios. Y janipa ri cucꞌut Rire, lic katzij, narakꞌubal taj. Ruma cꞌu riꞌ, tiquila alak chiutz chupa ri majom alak che ri Ruxlabixelri Dios. 28 Ecꞌu woꞌora, ri alak walcꞌoꞌalchupa rubiꞌ ri Dios, mesaj ib alak pukꞌabri Kanimajawal Jesucristo, chaꞌ rucꞌ cubu-libal kacꞌuꞌx cakoyꞌej Rire y na cojqꞌuix tachwach Rire echiriꞌ cakꞌalajin uwach parucꞌunibal. 29 Ralak etaꞌam chi alak waꞌ:Rire lic jusucꞌ. Chetaꞌmaj cꞌu alak riꞌ: Ejanipa ri caquiꞌan ri lic jusucꞌ, ebalaxinakchi chupa rubiꞌ Rire.

3Oj ralcꞌoꞌal ri Dios

1 Chꞌobo pe alak puwi ri sakil rutzilucꞌuꞌx ri Kakaw Dios, ma lic cꞌax coju-naꞌo y uyaꞌom ri cabiꞌx chike oj ralcꞌoꞌalRire. E uwariꞌche ri winak e cꞌo cheruwachulew, ri cꞌamajaꞌ caquicoj rubiꞌ riJesús, na quetaꞌam taj oj china riꞌoj chwachri Dios, ma rique na quetaꞌam ta uwach

✡ 2:18 2 Ts. 2:3-4

Page 362: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Juan 3:2 359 1 Juan 4:1Rire. 2 Hermanos, woꞌora oj chi ral-cꞌoꞌal ri Dios, tob cꞌamajaꞌ cakꞌalajinic saꞌri cojuꞌana chikawach apanok. Pero ke-taꞌam cꞌut echiriꞌ cakꞌalajin uwach ri Kan-imajawal Jesucristo, cojuꞌana jelaꞌ pachaꞌRire, ma cakilo y caketaꞌmaj cꞌu uwachchi utz. 3 Janipa ri cubul pan quicꞌuꞌxche waꞌ, caquichomaj ri quibinic quisilabicchiquibil quib chaꞌ cuꞌana jelaꞌ pachaꞌ ru-chomal rubinic ri Kanimajawal.

4 Janipa cꞌu ri quemacunic e caquipalajijRutzij Upixab ri Dios, ma ri mac e rupala-jixic Rutzij Upixab ri Dios. 5 Etaꞌam chicꞌu alak, ri Kanimajawal Jesucristo xcꞌunicre cojresaj pukꞌab ri mac yey Rire na jintacꞌana umac. 6 Janipa cꞌu ri quiꞌanom xajun rucꞌ ri Kanimajawal Jesucristo, riꞌ nacaquiya ta chi quib che uꞌanic ri mac. Yeyjanipa ri quiyaꞌom quib che uꞌanic ri mac,riꞌ na caquimaj ta usucꞌ china ri Cristo yna quetaꞌam tane uwach. 7 Alak walcꞌoꞌalchupa rubiꞌ ri Dios, macꞌo masocow e alak.Ma e junok catajin che uꞌanic ri utz, riꞌjusucꞌ rubinic usilabic jelaꞌ pachaꞌ rubinicri Kanimajawal Jesucristo lic jusucꞌ. 8 Ejunok cꞌa cꞌo pa mac, riꞌ re ritzel winak, maritzel winak lic rewi aj mac chwi xjekiꞌ loruwachulew. Ruma ne cꞌu waꞌ xcꞌun Rucꞌa-jol ri Dios chaꞌ coluꞌsacha uwach janipa riuꞌanom ritzel winak.

9 Yey ri uꞌanom chi ralcꞌoꞌal ri Dios, nacuya ta rib che uꞌanic ri mac, ma ri Diosuyaꞌom chi jun cꞌacꞌ cꞌaslemal che. Rumacꞌu riꞌ, na utz taj cꞌa cacꞌojiꞌ pa ri mac, mauꞌanom chi ralcꞌoꞌal ri Dios. 10 Rucꞌ cꞌuriꞌ waꞌ, cakꞌalajinic china tak ri e ralcꞌoꞌalri Dios yey cakꞌalajinic e china tak ri eralcꞌoꞌal ritzel winak. Ma e junok na cuꞌanta ri jusucꞌ yey na cꞌax tane cunaꞌ ri ratz-uchakꞌ, riꞌ na ralcꞌoꞌal ta ri Dios.

Cꞌax kanaꞌa kib chinima konoje11 E tzij waꞌ xex chi tom wi lo alak: Cꞌax

kanaꞌa kib chinima konoje.✡ 12 Makaꞌankeꞌoj pachaꞌ ri xuꞌan ri Caín, ma rire e reritzel winak y ruma riꞌ xucamisaj ruchakꞌ.¿Suꞌbe xucamisaj? Ma e tak ri xuꞌan ri Abellic jusucꞌ chwach ri Dios; noꞌj e tak ri xuꞌanrire na chom ta uwach.

13Alak nu hermanos, macam animaꞌ alakche we ri na quetaꞌam ta uwach ri Dios tzelcaquil alak. 14 Riꞌoj ketaꞌam ojelinak chi

lo chupa ri be re ri camic yey woꞌora ojcꞌo chi chupa ri be re ri cꞌaslemal, ma cꞌaxquekanaꞌ ri ka hermanos. Noꞌj e junok nacꞌax ta cunaꞌ ru hermano, riꞌ cꞌa cꞌo chupari be re ri camic. 15 Ecꞌu junok tzel carilru hermano, riꞌ camisanel chwach ri Dios;yey etaꞌam alak, e juna camisanel na takalta che cayaꞌiꞌ ucꞌaslemal na jinta utakexic.16 Riꞌoj kamajom usucꞌ saꞌ ri sakil rutzilcꞌuꞌxaj, ma ri Jesús xucꞌut waꞌ chike echiriꞌxuya rib pa camic kuma riꞌoj. Jecꞌuriꞌlaꞌ,riꞌoj chirajawaxic wi cakaya kanimaꞌ chequitoꞌic ri ka hermanos tob ne ruma waꞌcojcamisaxic. 17 Yey we cꞌo junok lic cꞌoubitak re y carilo cꞌo cajawax che ri ratz-uchakꞌ, pero na cajuchꞌ caꞌn ta pa ranimaꞌ,¿cꞌo neba rutzil ucꞌuꞌx ri Dios riꞌ pa ran-imaꞌ? Na jintaj. 18 Alak walcꞌoꞌal chuparubiꞌ ri Dios, na xa ta cakabiꞌij rucꞌ uwa keꞌcꞌax cakanaꞌ kib, ma ri lic chirajawaxic wie cakꞌalajin ri rutzil kacꞌuꞌx rucꞌ tak ri utzcakaꞌano.

19 We ecꞌu cakaꞌan waꞌ, cakꞌalajinic ojre ri Kꞌijsak yey cakanaꞌ cꞌu riꞌ lic utzkaꞌanom chwach ri Dios. 20Tob cꞌu cakanaꞌchikacꞌuꞌx cꞌo ri na utz taj kaꞌanom, narucꞌ ta cꞌu riꞌ, ri cubiꞌij ri Dios e más cꞌouwach chwa ri cubiꞌij ri kanimaꞌ, ma riDios lic retaꞌam ronoje. 21 Hermanos, wecakanaꞌ chikacꞌuꞌx na oj jinta pa mac, cꞌoucowil kacꞌuꞌx riꞌ chwach ri Dios. 22 Yeywe cꞌo cakatzꞌonoj che, Rire cuya na chike,ma e cojtajin che uꞌaniquil ri cubiꞌij RutzijUpixab y e cakaꞌan ri cucꞌul ucꞌuꞌx Rire.23 Ecꞌu utakanic waꞌ chike: Kacojo rubiꞌ riJesucristo, Rucꞌajol ri Dios, yey cꞌax kanaꞌakib chikawach jelaꞌ pachaꞌ ri xojutak Rireche uꞌanic. 24 E junok catajin che uꞌanic ricubiꞌij Rutzij Upixab ri Dios, riꞌ pukꞌab riDios cꞌowi y ri Dios jekel pa ranimaꞌ. Rumacꞌu ri Ruxlabixel uyaꞌom ri Dios chike, licketaꞌam Rire jekel pa kanimaꞌ.

4Ruꞌanic caketaꞌmaj we juna cꞌutunic peti-

nak rucꞌ ri Dios1Hermanos, lic e qꞌui ri kꞌalajisanelab xa

e socosoꞌnel ebenak pa tak ri tinamit cheruwachulew re caquiꞌan cꞌutunic. E uwar-iꞌche macoj alak ruchꞌaꞌtem junok xewruma cubiꞌij cꞌo ukꞌalajisam lo ri Ruxlabixel

✡ 3:11 Lv. 19:18; Jn. 13:34

Page 363: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Juan 4:2 360 1 Juan 5:4ri Dios che. Ri ꞌana alak e lic chꞌobo alak wewa cubiꞌij pakatzij wi re ri Dios. 2 ¿Suꞌaniccaketaꞌmaj we rucꞌutunic junok petinakrucꞌ ri Ruxlabixel ri Dios? Petinak rucꞌ riDios we e cujiquibaꞌ waꞌ: «Ri Jesucristo eRuchaꞌoꞌn lo ri Dios yey xuꞌan achi echiriꞌxcꞌun che ruwachulew.» 3 Noꞌj we junwi ricubiꞌij, kꞌalaj cꞌu riꞌ rucꞌutunic na rucꞌ ta riDios petinak wi, ma e petinak rucꞌ ri juncabiꞌx “anticristo” che; waꞌ e ri tom chi alakcacꞌunic yey woꞌora cachacun chi ne cheruwachulew.

4Alak walcꞌoꞌal chupa rubiꞌ ri Dios, ralakalak re ri Dios y chꞌijom chi alak quichukꞌabwaꞌ wa kꞌalajisanelab xa e socosoꞌnel; mari Uxlabixel cꞌo ucꞌ ralak más cꞌo uchukꞌabchwa ri jun cꞌo che ruwachulew. 5 Marique xa e re ruwachulew, e uwariꞌche xare ruwachulew ri caquicꞌutu; yey tak cꞌuri winak re ruwachulew e lic caquitakej riquicꞌutunic rique. 6 Pero riꞌoj oj re ri Dios,yey ri quetaꞌam uwach ri Dios e caquitakejri kacꞌutunic riꞌoj, noꞌj tak ri na e ta reri Dios na caquitakej ta ri kacꞌutunic riꞌoj.Jelaꞌ cꞌu riꞌ caketaꞌmaj we juna cꞌutunicpetinak rucꞌ ri Uxlabixel re ri Kꞌijsak opetinak rucꞌ ri jun xa socosoꞌnel.

Ri Dios e aj rutzil cꞌuꞌxaj7 Hermanos, lic chirajawaxic wi cꞌax

kanaꞌa kib chikawach, ma ri rutzil cꞌuꞌxajrucꞌ ri Dios cape wi. E junok cꞌo rutzilcꞌuꞌxaj rucꞌ, riꞌ alaxinak pa rubiꞌ ri Dios yeyretaꞌam uwach ri Dios; 8 noꞌj e junok najinta rutzil cꞌuꞌxaj rucꞌ, riꞌ na retaꞌam tauwach ri Dios, ma ri Dios e aj rutzil cꞌuꞌxaj.9 Ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios xkꞌalajinic echiriꞌxutak lo che ruwachulew ri lic xew Ucꞌajolriꞌ, chaꞌ ruma Rire cacꞌojiꞌ kacꞌaslemal. 10Risakil rutzil cꞌuꞌxaj cakꞌalajinic na ruma ta eriꞌoj ri cꞌax xojnaꞌw re ri Dios, ma e Rire ricꞌax xnaꞌw ke riꞌoj nabe y xutak lo Rucꞌajolchaꞌ coluꞌyaꞌa rib pakacꞌaxel re tojbal rikamac.

11 Hermanos, ri Dios xuꞌan waꞌ, cꞌutubalre ri rutzil ucꞌuꞌx chike; ruma cꞌu riꞌ chi-rajawaxic riꞌoj cꞌax kanaꞌa kib chikawach.12 Na jinta junok iliyom uwach ri Dios;pero we cꞌax cakanaꞌ kib chikawach, riꞌcakꞌalajinic jekel ri Dios pa kanimaꞌ y pasakil wi cꞌo ri rutzil ucꞌuꞌx Rire pa kanimaꞌ.13 Caketaꞌmaj cꞌu riꞌ, oj cꞌo pukꞌab ri Dios

yey Rire jekel pa kanimaꞌ, ma Rire uyaꞌomri Ruxlabixel chike.

14 Yey riꞌoj* kilom y cakakꞌalajisaj rixuꞌan ri Kakaw: Rire xutak lo Rucꞌajol requebucolobej conoje ri ticawex. 15 E junokcukꞌalajisaj: «Ri Jesús e Ucꞌajol ri Dios», riꞌjekel ri Dios pa ranimaꞌ yey rire cꞌo pukꞌabri Dios. 16 Riꞌoj ketaꞌam y kacojom ri Dioslic cꞌax cojunaꞌo. Ri Dios e aj rutzil cꞌuꞌxaj;ecꞌu junok cꞌo ri rutzil cꞌuꞌxaj pa ranimaꞌ,riꞌ cꞌo pukꞌab ri Dios yey ri Dios jekel paranimaꞌ rire. 17We ri rutzil ucꞌuꞌx ri Dios pasakil wi cꞌo pa kanimaꞌ, riꞌ lic cubul kacꞌuꞌxy na cakaxiꞌij ta kib chwa rukꞌijol ri kꞌatbaltzij, ma jelaꞌ pachaꞌ rubinic ri Jesús, jecꞌulaꞌcojbin riꞌoj wara che ruwachulew. 18 We rirutzil ucꞌuꞌx ri Dios cꞌo pa kanimaꞌ, na jintacakaxiꞌij kib che, ma ri sakil rutzil ucꞌuꞌx riDios caresaj ri xiꞌin ib chike. Pero we junokcuxiꞌij rib, e ruma cunaꞌo cape kꞌatbal tzijpuwiꞌ. E uwariꞌche we junok cꞌa cuxiꞌij rib,riꞌ cꞌamajaꞌ cumaj usucꞌ pa sakil wi ri rutzilucꞌuꞌx ri Dios.

19 Riꞌoj cꞌax cakanaꞌ ri Dios ma e Rirecꞌax xnaꞌw ke riꞌoj nabe. 20 We cꞌo junokcubiꞌij: «Riꞌin cꞌax cannaꞌ ri Dios,» yey tzelcaril ri ratz-uchakꞌ, riꞌ xa aj rakꞌul. Ma ejunok na cꞌax ta cunaꞌ ri ratz-uchakꞌ ri cariluwach, ¿suꞌanic cꞌu riꞌ cꞌax cunaꞌ ri Diosri na rilom ta uwach? 21 E ri Dios yaꞌyomwaꞌ wa takanic chike: «E junok cꞌax cunaꞌri Dios, lic chirajawaxic cꞌax chebunaꞌa riratz-uchakꞌ.»✡

5Cakachꞌij uchukꞌab ri na utz taj ruma ri

cubulibal kacꞌuꞌx rucꞌ ri Jesús1 E junok cucojo ri Jesús e Uchaꞌoꞌn

lo ri Dios, riꞌ alaxinak chi chupa rubiꞌ riDios. Yey we cꞌax cakanaꞌ ri Dios, riꞌ cꞌaxquekanaꞌ ri e ralcꞌoꞌal Rire. 2 Chwi cꞌu riꞌwaꞌ caketaꞌmaj cꞌax quekanaꞌ ri e ralcꞌoꞌalri Dios, we cꞌax cakanaꞌ ri Dios y cojtajinche uꞌanic ri cubiꞌij Rutzij Upixab. 3 Ma ricꞌutubal re ri rutzil kacꞌuꞌx che ri Dios, e ricakaꞌan janipa ri cubiꞌij Rutzij Upixab yeywaꞌ na cꞌayew taj caꞌanic. 4Ma konoje ri ojalaxinak chi chupa rubiꞌ ri Dios, cakachꞌijuchukꞌab ri na utz taj cꞌo che ruwachulew,yey cakaꞌan waꞌ ruma ri cubulibal kacꞌuꞌx

* 4:14 “Riꞌoj”: Waꞌ e ri Juan cucꞌ ri jujun chic xquetaꞌmaj uwach ri Jesús echiriꞌ Rire xcꞌojiꞌ wara che ruwachulew.✡ 4:21 Mt. 22:37-39; Mr. 12:29-31

Page 364: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

1 Juan 5:5 361 1 Juan 5:21rucꞌ Rire. 5¿China cꞌu ri cachꞌijowuchukꞌabri na utz taj cꞌo che ruwachulew? E junokcucojo ri Jesús e Ucꞌajol ri Dios.

Ri ukꞌalajisam ri Dios puwi Rucꞌajol6 Ri Kanimajawal Jesucristo xcꞌun che

ruwachulew y xkꞌalajin cꞌut china Rireechiriꞌ xucꞌul ri yaꞌ re bautismo✡ y echiriꞌxturuw ruquiqꞌuel; na xew ta cꞌu ruma ribautismo rucꞌ yaꞌ ma rucꞌ ne ruquiqꞌuelxturuwic. Ecꞌu ri Ruxlabixel ri Dios xkꞌala-jisan re waꞌ; yey ronoje ri cubiꞌij Rire, lickatzij. 7 E oxib cꞌu ri quekꞌalajisan puwiri lic katzij:* 8 ri Ruxlabixel ri Dios, ribautismo re ri Jesús rucꞌ yaꞌ y ruquiqꞌuelri Jesús xturuw chwa ri cruz; yey uroxchalwaꞌ junam ri caquikꞌalajisaj.

9 Riꞌoj cakacꞌul ri caquikꞌalajisaj riticawex, pero janipa ri cubiꞌij ri Dios máscꞌo uwach chwa ri caquibiꞌij ri ticawex;ruma cꞌu riꞌ lic chirajawaxic cakacꞌul janipari cukꞌalajisaj Rire puwi Rucꞌajol. 10E junokcubul ucꞌuꞌx rucꞌ Rucꞌajol ri Dios, riꞌ ucojomjanipa ri ukꞌalajisam ri Dios puwi Rucꞌajol.Noꞌj ri na cucoj ta ri cubiꞌij ri Dios, e pachaꞌcuꞌan aj rakꞌul che ri Dios, ma na cucojta ri ukꞌalajisam ri Dios puwi Rucꞌajol.11 Y ri kꞌalajisam e waꞌ: Ri Dios uyaꞌomkacꞌaslemal na jinta utakexic, yey waꞌ wacꞌaslemal xew carikitaj ruma Rucꞌajol. 12 Ejunok ucꞌulum Rucꞌajol ri Dios pa ranimaꞌ,riꞌ yaꞌtal chi waꞌ wa cꞌaslemal che; noꞌj ejunok na ucꞌulum ta Rucꞌajol ri Dios paranimaꞌ, riꞌ na yaꞌtal ta waꞌ wa cꞌaslemalche. 13Cantzꞌibaj pan waꞌ che alak ri cojomalak rubiꞌ Rucꞌajol ri Dios, chaꞌ quetaꞌmajalak cꞌo cꞌaslemal alak na jinta utakexic.

Qꞌuisbal uchꞌaꞌtem ri Juan chique ri her-manos

14 Cubul kacꞌuꞌx rucꞌ ri Dios ma ketaꞌamwe ri cakatzꞌonoj che e chirij janipa ri carajRire, cojuta cꞌu riꞌ. 15 Yey we ketaꞌam Rirecojuto, ketaꞌam cꞌu riꞌ cuya chike saꞌ rikatzꞌonom che.

16 We cꞌo junok caril juna hermanocatzak pa mac, yey we waꞌ wa mac nacucꞌam tubi pa ri camic chwach ri Dios,✡

chuꞌana cꞌu orar riꞌ chaꞌ wa hermanocutzelej utzij chwach ri Dios y jecꞌulaꞌ riDios cuya ucꞌaslemal. Waꞌ e we ri mac nacucꞌam tubi pa ri camic chwach ri Dios.Pero cꞌo mac cucꞌam bi jun pa ri camicchwach ri Dios;† chwi cꞌu riꞌ waꞌ na cambiꞌijtaj we cꞌa caꞌan orar puwi ri caꞌanaw re.17 Ronoje ri na jusucꞌ taj caꞌanic e macchwach ri Dios, pero cꞌomacna cucꞌam tubijun pa ri camic na jinta utakexic.

18 Ketaꞌam cꞌut, e janipa ri ebalaxinakchupa rubiꞌ ri Dios, na caquitijoj ta chiquib che uꞌanic ri mac; ma Rucꞌajol ri Diose cachajin que chaꞌ na quetzak ta pukꞌabritzel winak. 19 Lic cꞌu ketaꞌam oj re riDios, y ketaꞌam tak ri winak re ruwachulewpukꞌab ritzel winak e cꞌo wi. 20 Y ketaꞌamcꞌut, Rucꞌajol ri Dios xcꞌun che ruwachulew,yey uyaꞌom kanaꞌoj chaꞌ caketaꞌmaj uwachri Jun pakatzij wi e Dios. Y oj cꞌo cꞌu pukꞌabri pakatzij wi e Dios, ma oj cꞌo pukꞌabRucꞌajol Jesucristo. Xew Rire pakatzij wi eDios y e Rire ri cuya ri cꞌaslemal na jintautakexic. 21 Alak walcꞌoꞌal chupa rubiꞌ riDios, malokꞌnimaj alak tak ri tiox. Amén.

✡ 5:6 Mt. 3:16 * 5:7 Pa ri versículo 7 y jekebal re ri versículo 8, cꞌo jujun manuscritos caquibiꞌij: «E oxib cꞌu ri ecꞌo chilaꞌ chicaj quekꞌalajisan puwi ri lic katzij: Ri Kakaw Dios, ri Tzij y ri Ruxlabixel ri Dios. Coxchal cꞌu riꞌ waꞌ xa junquiꞌanom. Yey e oxib ri quekꞌalajisan puwi ri lic katzij wara che ruwachulew.» ✡ 5:16 1 Jn. 2:22; 4:3; Mt. 12:31-32;Heb. 6:4-6 † 5:16 “Mac cucꞌam bi jun pa ri camic chwach ri Dios”: Waꞌ e queꞌelawi, ri mac más nim e we jun nacaraj taj cucoj rubiꞌ ri Cristo, ma ri caꞌanaw re waꞌ na jinta ucꞌaslemal chwach ri Dios.

Page 365: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

2 Juan 1 362 2 Juan 13

Rucaꞌm carta xutzꞌibaj riJuan

Ri Juan cuya pan rutzil quiwach riglesia1 Riꞌin in nimalaj winak, in aj wach re

riglesia; cantzꞌibaj pan wa carta che alak, rialak chaꞌtal ruma ri Dios, ri camol ib alak parubiꞌ ri Kanimajawal Jesucristo.* Pakatzijwi lic cꞌax cannaꞌ alak, y na xew ta riꞌinma conoje ri quicojom ri Kꞌijsak re ri Dioscꞌax caquinaꞌ alak. 2Cꞌax cakanaꞌ alak rumari Kꞌijsak kacojom junam ucꞌ alak y waꞌ najinta utakexic cꞌo kucꞌ konoje riꞌoj.

3 Cꞌola cꞌu ucꞌ alak y kucꞌ riꞌoj ri unimalrutzil cꞌuꞌxaj rucꞌ ri cꞌutubal re ri rutzilcꞌuꞌxaj y ri utzil chomal re ri Kakaw Diosy re ri Kanimajawal Jesucristo, Rucꞌajol riKakaw. Cakacꞌul cꞌu ronoje waꞌ ruma ekacojom ri Kꞌijsak yey ruma kacꞌutum rirutzil ucꞌuꞌx ri Dios chique ri ticawex.

Rutakanic ri Dios puwi ri rutzil cꞌuꞌxaj4 Lic xinquiꞌcotic ma xebenurik jujun

che alak quebin chi utz chupa ri Kꞌijsakjelaꞌ pachaꞌ ri takanic xkacꞌul che ri Kakaw.5 Ecꞌu woꞌora hermanos ri alak utinamit riDios,† cantzꞌonoj che alak lic cꞌax kanaꞌakib chikawach. Wa canꞌano na e ta pachaꞌcantzꞌibaj pan jun cꞌacꞌ tzijpixab che alak,ma waꞌ e ri xex chi tom wi lo alak. 6 Ecꞌuri rutzil kacꞌuꞌx cakꞌalajinic echiriꞌ cojbinjelaꞌ pachaꞌ ri cojutak ri Dios che uꞌanic paRutzij Upixab. Ecꞌu ri cojutak che e waꞌ:Katijoj kib che ucꞌutic ri rutzil cꞌuꞌxaj. Yeywaꞌ xex chi tom wi lo alak.

Mojsocotaj cuma ri e aj socosoꞌnel7Lic e qꞌui ri e aj socosoꞌnel ebenakpa tak

tinamit che ruwachulew, rique caquibiꞌij:«Na katzij taj ri Kanimajawal Jesucristo eRuchaꞌoꞌn lo ri Dios yey xuꞌan achi echiriꞌxcꞌun che ruwachulew» quechaꞌ. Janipa rijewaꞌ caquibiꞌij, e socosoꞌnel y eyactajinakchirij ri Cristo. 8 Chajij cꞌu ib alak chaꞌ nacasocotaj ta alak cuma rique; emasach alakuwach ri rajil ucꞌaxel ri chac caꞌan alak, chaꞌjelaꞌ tzꞌakat uwach ri cacꞌul alak. 9 E junok

cuya can rube ri Dios y na catiquiꞌ ta chupari cꞌutunic re ri Cristo, riꞌ na jinta ri Diosrucꞌ. Noꞌj ri catiquiꞌ chupa ri cꞌutunic re riCristo, riꞌ cꞌo ri Kakaw Dios y cꞌo Rucꞌajolri Dios rucꞌ. 10We cꞌo junok copon ucꞌ alakyey ri cucꞌutu na e ta ri sakil cꞌutunic puwiri Cristo, macꞌul alak pa ocho alak y mabiꞌijne alak che: «¡Utzilaj cꞌunem!» 11 Ma e ricabiꞌn che: «¡Utzilaj cꞌunem!» riꞌ e jun rucꞌche uꞌaniquil ri quichac na chom ta uwach.

Qꞌuisbal uchꞌaꞌtem ri Juan che riglesia12 Lic qꞌui tak ri cuaj cantzijoj che alak,

pero waꞌ na cuaj taj cantzꞌibaj che alak, mari cuaj riꞌin e quinopon ucꞌ alak y jecꞌu-laꞌ cojchꞌaꞌt chikawach chaꞌ junam cojquiꞌ-cotic.

13Ri hermanos quimolom quib wara,‡ riechaꞌtal ruma ri Dios, caquiya pan rutzilwach alak. Amén.

* 1:1 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “che rixok chaꞌtalic y chique ri ralcꞌoꞌal”. E cꞌo ri caquichꞌobo “rixok” e queꞌelawiriglesia y “ri ralcꞌoꞌal” e ri hermanos re riglesia. † 1:5 “Utinamit ri Dios”: Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “ixok”.‡ 1:13 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “ri ralcꞌoꞌal ri atzixel la”. Waꞌ e queꞌelawi riglesia pa cꞌo wi ri Juan.

Page 366: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

3 Juan 1 363 3 Juan 15

Rurox carta xutzꞌibaj ri JuanRi Juan cuya pan rutzil uwach ri hermano

Gayo1 Riꞌin in nimalaj winak, in aj wach re

riglesia; cantzꞌibaj panwa carta cheꞌla, her-mano Gayo, ma lic pakatzij wi cꞌax cannaꞌla. 2 Lal nu hermano, riꞌin cantzꞌonoj cheri Dios chaꞌ ronoje quel chi utz chwi kꞌab layey chaꞌ lic e xaki utz wach la jelaꞌ pachaꞌri binic silabic la lic utz chwach ri Dios.3 Riꞌin lic xinquiꞌcotic echiriꞌ xecꞌun jujunhermanos y xquitzijoj chwe puwi ri jusucꞌbinic silabic la, ma e lic takem la ri Kꞌijsakre ri Dios. 4Na jinta cuya más quiꞌcotemalchwe chwa ri canwetaꞌmaj ri e walcꞌoꞌalchupa rubiꞌ ri Dios e lic quitakem ri Kꞌijsak.

Pixabanic puwi ri quitoꞌic ri e aj chac re riDios

5 Lal nu hermano, lic utz ri catajin lache uꞌanic echiriꞌ quetoꞌ la ri hermanos,yey lic ewi ri caꞌan la chique ri quepe naj.6 Ecꞌu rique lic quikꞌalajisam chiquiwach ritinamit re ri Cristo janipa ri rutzil cꞌuꞌx lachique. Yey lic utz we quetoꞌ bi la chaꞌquebec chi che ri chac re ri Dios e cꞌowi. Lic e takal waꞌ chique rique 7 ma epetinak chupa rubiꞌ ri Kanimajawal rumacꞌax caquinaꞌ Rire, y na jinta toꞌbal quecaquicꞌam chique ri winak na quetaꞌam tauwach ri Dios. 8 Ecꞌu riꞌoj, lic chirajawaxiccakaya kib che quitoꞌicwaꞌwa ka hermanoschaꞌ jelaꞌ cojtoꞌb cucꞌ che utzijoxic ri Kꞌi-jsak.

Ri na utz taj cuꞌan ri Diótrefes9Riꞌin xintzꞌibaj pan chique ri tinamit re

ri Cristo puwi wa toꞌbal takal chique ri e ajchac re ri Dios, pero ri Diótrefes na cucꞌulta ri pixabanic cakaya riꞌoj, ma ri caraj elic xew rire catakan paquiwi conoje. 10 Euwariꞌche we xinopon chilaꞌ, canchꞌaꞌbejupa ruma tak ri rakꞌubal uyacom chikij.Yeyna xew tawaꞌ,mana caraj taj quebucꞌulri hermanos quepe naj y quebukꞌatej neri hermanos cacaj quequicꞌulu. Ecꞌu riquecꞌuluw que queberesaj bi chiquixoꞌl ritinamit re ri Cristo.

Ri utz cuꞌan ri hermano Demetrio11 Lal nu hermano, maꞌan e la ri na utz

taj; e ꞌana la ri utz. Ma e junok cuꞌan ri utz,

riꞌ re ri Dios; noꞌj e junok cuꞌan ri na utz taj,riꞌ na retaꞌam ta uwach ri Dios. 12 Conojechom quechꞌaꞌt puwi ri hermano Demetrioy lic katzij ri caquibiꞌij ma waꞌ lic cakꞌalajinche rubinic usilabic. Jenelaꞌ riꞌoj, chomruchꞌaꞌtibexic cakaꞌano yey etaꞌam alak lickatzij ri cakabiꞌij.

Qꞌuisbal uchꞌaꞌtem ri Juan che ri Gayo13Lic qꞌui tak ri cuaj cantzijoj cheꞌla, pero

waꞌ na cuaj taj cantzꞌibaj cheꞌla 14 ma ricuaj riꞌin e quinopon tan ucꞌ la y jecꞌulaꞌcojchꞌaꞌt chikawach.

15 Cꞌola cꞌu rutzil chomal ucꞌ la. Janipari hermanos quetaꞌam wach la caquiya panrutzil wach la. Cantzꞌonoj cheꞌla, yaꞌa larutzil quiwach chiquijujunal janipa ri que-taꞌam kawach chilaꞌ.

Page 367: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Judas 1 364 Judas 12

Ri carta xutzꞌibaj ri JudasRi Judas cuya pan rutzil quiwach ri her-

manos1 Riꞌin in Judas, in aj chac re ri Kan-

imajawal Jesucristo yey in uchakꞌ ri Ja-cobo. Cantzꞌibaj pan waꞌ wa carta chiqueri esiqꞌuim ruma ri Kakaw Dios, ri e cꞌochupa ri rutzil ucꞌuꞌx Rire y echajital rumari Kanimajawal Jesucristo. 2 Ecꞌu ri Dioschunimarisaj na pawiꞌ alak ri cꞌaxnaꞌbalucꞌuꞌx junamrucꞌ ri utzil uchomal y ri rutzilucꞌuꞌx.

Ri eyactajinak chirij ri Kꞌijsak re ri Dios(2 P. 2:1-17)

3 Alak nu hermanos, lic nurayimquintzꞌiban pan che alak chwi ri colobetajicyaꞌtal chike riꞌoj chinima konoje; perowoꞌora cunaꞌ nucꞌuꞌx lic chirajawaxiccampixabaj alak chaꞌ cachukꞌubej ib alakchupa ri Kꞌijsak re ri Dios y na caya tacꞌu alak luwar riꞌ che junok cuyoj ri sakilcꞌutunic yaꞌtal xa jumul che rutinamit riDios. 4 Ma e cꞌo jujun achijab eboquinakchixoꞌl alak, xa quewam ri itzel naꞌoj cꞌocucꞌ. Yey ojertan riꞌ tzꞌibital chi lo chupaRuchꞌaꞌtem ri Dios, rique eyaꞌtal chi chuxeꞌri kꞌatbal tzij re ri Dios. Ecꞌu waꞌ waꞌchijabitzel quiwachlibal, caquetzꞌabej uwach riunimal rutzil ucꞌuꞌx ri Dios rucꞌ ri quibinicquisilabic na chom taj. Yey caquibiꞌij nakatzij taj xew ri Kanimajawal Jesucristo eKajawal y takal cꞌu che catakan pakawiꞌ.

5 Lic cuaj cancuxtaj che alak ri etaꞌamchi ralak: Ri Dios Kajawxel xebucolobejrutinamit echiriꞌ xeberesaj lo chupa ri tina-mit Egipto; na rucꞌ ta cꞌu riꞌ, chiquixoꞌl rixebucolobej e cꞌo ri xusach quiwach rumana xquicoj ta utzij.

6 Yey e cꞌo ángeles na xecubiꞌ ta rucꞌri takanic xuya ri Dios paquikꞌab, ma xcajcacꞌojiꞌ más quiwach. Ruma cꞌu riꞌ, xquesajquib pukꞌab ri Kakaw y jecꞌulaꞌ xquiya canri sakil quicꞌolibal chilaꞌ chicaj. Yey rumacꞌuwaꞌ, ri Dios ebucꞌolompa utumkꞌekuꞌm,copon na runimal ukꞌijol echiriꞌ cukꞌat tzij

paquiwiꞌ; y eyaꞌtal cꞌu riꞌ pa carena, na jintaquitzokpitajic bi.

7 Jecꞌulaꞌ ri tinamit Sodoma y Go-morra junam cucꞌ tak ri tinamit e cꞌolo chiquinakaj, xquicꞌam lo kꞌatbal tzijpaquiwiꞌ ruma xquiya quib chupa richꞌulilaj mac, ri lic na ube taj.* Wa quebtinamit e cꞌutubal re ri kꞌatbal tzij, ma exquicꞌul ri cꞌaxcꞌobic re ri akꞌ na cachup tachic.

8 Yey ri achijab eboquinak chixoꞌl alak,tob lic quitom chi puwi ri kꞌatbal tzij reri Dios paquiwi raj maquib ojertan, narucꞌ ta cꞌu riꞌ, quetajin che uꞌanic ri nautz taj yey caquibiꞌij, pa wachicꞌ ri Diosukꞌalajisam chique utz ri caquiꞌano. Ca-quetzelaj rucꞌ mac ri quicuerpo, na cacajtaj cꞌo junok catakan paquiwiꞌ tob ne e riDios y tzel quechꞌaꞌt chiquij tak ri lic cꞌoquiwach chilaꞌ chicaj. 9 Noꞌj ri ArcángelMiguel, tob ne lic cꞌo uwach, na jinta junachꞌaꞌtem re kꞌatbal tzij xubiꞌij che ritzelwinak echiriꞌ cachꞌoꞌjin rucꞌ puwi rucuerpori Moisés. Na xuꞌan ta cꞌu aj kꞌatal tzijche rib ma xew jewaꞌ xubiꞌij che: «E riDios Kajawxel cakꞌaten e la»✡ xchaꞌ 10Noꞌjwaꞌ waꞌchijab queyokꞌon ne chirij ronojetak ri na quetaꞌam taj; yey xa pa que wicaquiꞌan ri quirayibal jelaꞌ pachaꞌ caquiꞌanrawaj na caquichꞌob ta ri caquiꞌano. Rumacꞌu waꞌ, quituquel caquicꞌam lo kꞌatbal tzijpaquiwiꞌ.

11 ¡Lic tokꞌoꞌ cꞌu quiwach rique! Mae caquiꞌan pachaꞌ ri xuꞌan ri Caín. Yeyquiꞌanom ri na utz taj ruma ri quiray-ibal che ri beyomalil, jelaꞌ pachaꞌ xuꞌan riBalaam. Yey quecam ne cꞌu riꞌ ruma riquititzꞌitiquil jelaꞌ pachaꞌ ri xucꞌulumaj riCoré.†

12 Waꞌ waꞌchijab eboquinak chixoꞌl alaklic e aj yaꞌl qꞌuix che alak chupa tak richomilaj nimakꞌij pa camol wi ib alak recacꞌut ri cꞌaxnaꞌbal cꞌuꞌxaj chiwach alak.Ma na jinta xiꞌin ib cucꞌ chwach ri Diosy na queqꞌuix tane che ri caquiꞌano, maxew e queboc il chiquibil quib.‡ Rique ejelaꞌ pachaꞌ sutzꞌ cacꞌam lo ruma ri tew;xa quicꞌowic y na jinta jab rucꞌaꞌam lok.

* 1:7 Rachijab e aj Sodoma y e aj Gomorra xcaj quequichap ri queb ángeles re quemacun cucꞌ. Gn. 19:1-24 ✡ 1:9Dt. 34:5-6 † 1:11 “Caín”: Gn. 4:3-8; “Balaam”: Nm. 22; “Coré”: Nm. 16 ‡ 1:12 Rique lic e queboc il che janipa ricaquitijo, tob ne e cꞌo jujun chic na quetzuk taj y quecanaj can rucꞌ numic. E pachaꞌ e aj chajal bexex na quequichajijta chi utz ri awaj. Ez. 34:2

Page 368: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Judas 13 365 Judas 25Yey e pachaꞌ tak ri cheꞌ na caquiya taquijikꞌobalil chupa rukꞌijol; lic echakijinaky ruma cꞌu riꞌ cꞌotom cꞌu bi ri catzꞌayak.13Waꞌ waꞌchijab e jelaꞌ pachaꞌ ri mar echiriꞌlic cꞌo royowal, capuluwan uwiꞌ y curojij lori chꞌul cꞌo chupa.✡ Jecꞌulaꞌ, waꞌ waꞌchijabe caquicꞌut tak ri qꞌuixbal uwach caquiꞌano.Yey e jelaꞌ pachaꞌ tak chꞌumil quisachom riquibe,§ ma caquiꞌan che quib e aj cꞌamalwach que rutinamit ri Dios, tob ne e riqueri e sachinak. Ruma cꞌu ri caquiꞌano, riDios ukꞌatom chi tzij paquiwiꞌ chaꞌ na jintautakexic quebeꞌcꞌola pa utum kꞌekuꞌm.

14 Paquiwi waꞌ waꞌchijab xchꞌaꞌt ri Enoc,ri uwuk lemaꞌj chwi ri Adán ri nabeticawex.** Ruma cꞌu riꞌ, ri Ruxlabixel riDios jewaꞌ xubiꞌij: «¡Chiwilapeꞌ! Xinwiloechiriꞌ xpe ri Dios Kajawxel cucꞌ uqꞌuiyalsantowilaj ángeles. 15Xcꞌunic re coluꞌkꞌatatzij paquiwi conoje ri winak yey quebuyapa cꞌaxcꞌobic raj maquib e titzꞌitak rumaronoje tak ri mac quiꞌanom y ruma ronojetak ri cꞌaxlaj chꞌaꞌtem quibiꞌim chirij riDios.» 16 Waꞌ waꞌchijab e cꞌo chixoꞌl alaklic quewunwutic y queyajan che ronoje.Xew cacaj caquiꞌan tak ri quirayibal y xewcaquiyac quikꞌij tak ri winak chaꞌ jelaꞌ cꞌocaquesaj chique.

Qꞌuisbal pixabanic cuya ri Judas17 Pero ralak hermanos, cꞌuna chicꞌuꞌx

alak ri quibiꞌim can ri e utakoꞌn ri Kani-majawal Jesucristo. 18 Rique xquibiꞌij chealak: «Chupa tak ruqꞌuisbal kꞌij queyac-taj lo winak e chꞌaminel, e caquitakej riquirayibal na chom ta uwach.»✡ 19Waꞌ wawinak caquicoj retzelal cꞌuꞌx chiquixoꞌl riquicojom rubiꞌ ri Dios re caquijach quipa.Ri quinaꞌoj rique xa e re ruwachulewma najinta ri Ruxlabixel ri Dios cucꞌ.

20 Noꞌj ralak hermanos, lic jiquibaꞌ cꞌuꞌxalak che ri sakil cꞌutunic cꞌulum alak ychꞌaꞌta alak rucꞌ ri Dios ruma ri SantowilajRuxlabixel. 21 Cꞌola cꞌu alak chupa ri rutzilucꞌuꞌx ri Dios. Choyeꞌej cꞌu alak rukꞌijolechiriꞌ ri Kanimajawal Jesucristo cuya chealak ri cꞌaslemal na jinta utakexic, cꞌutubal

re ri cꞌaxnaꞌbal ucꞌuꞌx che alak. 22 Chetoꞌocꞌu alak ri xa queb quipa quicojom ri Kꞌijsakchaꞌ rique caquijiquibaꞌ quicꞌuꞌx chupawaꞌ.23 Yey chique jujun chic, chetoꞌo alak chaꞌquecolobetaj che ri akꞌ re ri xibalbaꞌ, jelaꞌpachaꞌ cajeqꞌuix pana junok e riꞌ catzak paakꞌ. Cꞌutu alak ri relej cꞌuꞌx alak chique rilic e aj mac. Pero e lic chajij ib ralak chaꞌ nacaꞌan ta e alak ri mac caquiꞌan rique; e ꞌanaalak pachaꞌ ri cuꞌan junok echiriꞌ na carajtaj cuchap juna cꞌul lic chꞌul.

Ri Judas cuyac ukꞌij ri Kakaw Dios24 Ri Dios lic cꞌo pukꞌab cutoꞌ alak chaꞌ

na catzak ta alak pa mac, chaꞌ jelaꞌ najinta mac alak. Ruma cꞌu riꞌ, lic caquiꞌ-cot alak echiriꞌ ri Dios cuya alak chwachRire pa cꞌo wi ri unimal uchomalil chilaꞌchicaj. 25 Xa jun ri Dios Kacolobenel yeyRire cojucolobej ruma ri Kanimajawal Je-sucristo. Nimarisax cꞌu ukꞌij ri Dios wakꞌijora y chikawach apanok, ma Rire saꞌchiruchomalil y ruchukꞌab, yey ronoje takanicpukꞌab cꞌo wi. Amén.

✡ 1:13 Is. 57:20 § 1:13 Ri chꞌumil ecojotal chwa ruwa caj re caquicꞌam quiwach ri ticawex chaꞌ caquetaꞌmaj ri oray caquetaꞌmaj pa quebec wi. Noꞌj cꞌo jujun chꞌumil xa ebicꞌowel che ruwa caj, waꞌ pa caxtila cabiꞌx “estrellas fugaces”chique. ** 1:14 “Ri Enoc, ri uwuk lemaꞌj chwi ri Adán”: Ri Adán e ri nabe lemaꞌj, ri Set rucꞌajol ri Adán e ucaꞌm, riEnós umam ri Adán e urox, ri Cainán e ucaj, ri Mahalaleel e uroꞌ, ri Jéred e uwakak y ri Enoc e uwuk lemaꞌj. Gn. 5:1-24✡ 1:18 2 Ti. 3:1-5; 2 P. 3:3

Page 369: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 1:1 366 Apocalipsis 1:18

Ri xukꞌalajisaj ri Dios che riJuan

Ri Juan cutzꞌibaj tak ri xucꞌut ri ángelchwach

1 E kꞌalajisanic waꞌ xuya ri Dios che riKanimajawal Jesucristo chaꞌ Rire cucꞌutchique ri raj chaquib saꞌ tak ri catajin lok.Rukꞌalajisaxic xuꞌan ri Jesús e xutak lo ruángel chaꞌ coluꞌbiꞌij waꞌ che ri raj chac Juan.2 Ecꞌu ri Juan xukꞌalajisaj can ri tzij re riDios, ri kꞌalajisanic re ri Kanimajawal Jesu-cristo rucꞌ tak ri xcꞌut chwach rire. 3 Nimukꞌij ralaxic ri cajilan wa chꞌaꞌtem re wakꞌalajisanic yey nim quikꞌij calaxic conojeri quetaw re waꞌ yey caquitakej ronoje takri tzꞌibital chupa, ma xa nakaj chi cꞌo wi lorukꞌijol echiriꞌ cuꞌana tak waꞌ.

Ri Juan cuya pan rutzil quiwach ri wukubiglesias

4 Riꞌin in Juan quintzꞌiban pan chique riwukub iglesias e cꞌo chupa tak ri tinamit reAsia.

Cꞌulu alak ri unimal rutzil cꞌuꞌxaj yri utzil chomal, ri cape rucꞌ ri Jun cꞌowakꞌij ora, ri xex chi cꞌo lo wi y ri cꞌochikawach apanok, ri cape rucꞌ ri wukubuwach Uxlabixel cꞌo chwach rutzꞌulibal pacatakan wi, 5 yey ri cape rucꞌ ri Kanima-jawal Jesucristo, ri cukꞌalajisaj chi utz riKꞌijsak. Rire e ri nabe xcꞌastaj lo chiquixoꞌlri ecaminak y e ri cꞌo paquiwi conoje ri etakanelab che ruwachulew. Rire lic cꞌaxxojunaꞌo y xojuchꞌaj che tak ri kamac rucꞌruquiqꞌuel xturuw chwa ri cruz. 6 Xuꞌancꞌu xa jun tinamit chike y xuꞌan chikeoj takanel y oj chacunel chwach ri Dios,Rukaw Rire. Ecꞌu Rire lic takal che cayacukꞌij wakꞌij ora y chikawach apanok ma licsaꞌchi ruchomal y ruchukꞌab. 7 Tape alak,ri Kanimajawal Jesucristo pa sutzꞌ cacꞌunwi. Conoje cꞌu riꞌ caquilo, caquil ne ri xe-camisan re. Y conoje ruqꞌuiyal quiwach takri ticawex che ruwachulew lic quebokꞌicruma rucꞌunibal.✡ Pakatzij wi jelaꞌ cuꞌano.

8 «Riꞌin in ri jekebal re yey in ri qꞌuisbalre, jelaꞌ pachaꞌ ri caꞌib letra A y Z»* cachari Kanimajawal, ri Jun cꞌo wakꞌij ora, ri xexchi cꞌo lo wi y ri cꞌo chikawach apanok yeyri cꞌo ronoje unimal chukꞌab pukꞌab.

Ri xcꞌut che ri Juan pa ri isla Patmos9 Riꞌin in Juan in bare jun ucꞌ alak her-

manos, junam oj cꞌo chupa rutakanic riKanimajawal Jesucristo y junam cakachꞌijuchukꞌab tak ri cꞌaxcꞌobic rucꞌ unimalkacꞌuꞌx. E riꞌin xineꞌyoꞌk pa ri isla Patmosruma xintzijoj ri Tzij re ri Dios y ri Kꞌijsak reri Kanimajawal Jesucristo. 10 Pa cꞌu jun kꞌijdomingo† in cꞌo pukꞌab ri Ruxlabixel ri Diosechiriꞌ xinto xchꞌaw lo Jun chwij, waꞌ licco cachꞌawic pachaꞌ uchꞌawibal trompeta.11 Jewaꞌ xubiꞌij:

«Riꞌin in ri jekebal re yey in ri qꞌuisbal re,jelaꞌ pachaꞌ ri caꞌib letra A y Z. Chatzꞌibajcꞌu chupa juna libro ronoje tak ri cawilo ychataka bi chique ri wukub iglesias e cꞌochupa tak ri tinamit re Asia: ri cꞌo Éfeso, ricꞌo Esmirna, ri cꞌo Pérgamo, ri cꞌo Tiatira, ricꞌo Sardis, ri cꞌo Filadelfia y ri cꞌo Laodicea»xchaꞌ.

12 Xintzuꞌn cꞌu pan chwij chaꞌ canwilochina ri cachꞌaꞌt lo wucꞌ; y echiriꞌ xintzuꞌnapanok, xinwil pan wukub utzucꞌulibal akꞌre oro. 13 Chiquinicꞌajal cꞌu ri wukubutzucꞌulibal akꞌ re oro, xinwil pan Jun lice catzuꞌn Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex. Uco-jom jun ukꞌuꞌ copon cꞌa chukul rakan y co-jotal jun pas re oro chwa ucꞌuꞌx. 14Rujolomy ruwiꞌ lic sak jelaꞌ pachaꞌ ri mit sak ypachaꞌ ri nieve;‡ y ucabichal ruwachpachaꞌakꞌ careprotic. 15 Ri rakan cawolkꞌinicpachaꞌ ri chꞌichꞌ bronce echiriꞌ quesax lopa ri orna; rukul catatajic jelaꞌ pachaꞌutzaꞌm yaꞌ e riꞌ xcꞌunic. 16 Puwiquikꞌabe cꞌo wukub chꞌumil; puchiꞌ quel lo junespada lic tꞌisiꞌs utzaꞌm y caꞌib ruwi reꞌ.§Rupalaj jelaꞌ pachaꞌ ri kꞌij echiriꞌ lic care-protic. 17 Ecꞌuchiriꞌ xintzuꞌ uwach, xintzakxeꞌrakan ukꞌab y xincanaj canok pachaꞌ incaminak chic. Ecꞌu Rire xuya ruwiquikꞌabpanuwiꞌ y jewaꞌ xubiꞌij chwe:

«Maxiꞌij awib, ma Riꞌin in ri nabe yey inri qꞌuisbal re. 18 In ri xex in cꞌo wi, In ri

✡ 1:7 Mt. 24:30 * 1:8 “A y Z”: Quil “Alfa y Omega” pa vocabulario. † 1:10 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “rikꞌij re ri Kanimajawal Jesucristo”. ‡ 1:14 Ri nieve jelaꞌ rusakil pachaꞌ catzuꞌn ri sakbach. § 1:16 Wa espada equeꞌelawi Ruchꞌaꞌtem ri Cristo yey waꞌ lic cꞌo uchukꞌab ma ronoje ri cubiꞌij e cuꞌanaꞌ. Heb. 4:12

Page 370: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 1:19 367 Apocalipsis 2:14xincamic, pero woꞌora na jinta chi utakexicri nucꞌaslemal. Panukꞌab Riꞌin cꞌo wi ricamic y panukꞌab cꞌo wi quebenucꞌastajisajlo ri ecaminak.**

19 »Chatzꞌibaj janipa ri xcꞌut chawach,rucꞌ tak ri cat-tajin che rilic y ri catajinlo chikawach apanok. 20 Ri queꞌelawi riwukub chꞌumil awilom pa nuwiquikꞌab ytak ri wukub utzucꞌulibal akꞌ re oro e waꞌ:Ri wukub chꞌumil e ri wukub ángeles echajinel que riwukub iglesias; yey riwukubutzucꞌulibal akꞌ re oro e ri wukub iglesias.

2Ri xtzꞌibax pan che riglesia cꞌo Éfeso

1 »Chatzꞌibaj pan waꞌ che ri aj cꞌamalwach* re riglesia cꞌo Éfeso:

E ri Jun cꞌo wukub chꞌumil puwiquikꞌab,ri cabin chiquinicꞌajal ri wukubutzucꞌulibal akꞌ re oro, jewaꞌ cubiꞌijchiwe:

2 Riꞌin lic wetaꞌam ronoje ri quiꞌano,ri cꞌayewlaj chac iꞌanom y runimal icꞌuꞌxchwach tak ri cꞌax. Wetaꞌamnaquebicꞌulta iwucꞌ ri winak itzel quicꞌuꞌx. Ma licicꞌamom quipa ri caquibiꞌij e takoꞌn reri Cristo tob na e taj; yey xkꞌalajin cꞌuriꞌ xa e aj rakꞌubal. 3 Lic itijom cꞌu ricꞌax y na quixcos ta cꞌana che ri nuchac.Iyaꞌom icꞌuꞌx che utzijoxic ri nubiꞌ y napaxinak ta icꞌuꞌx che. 4 Pero Riꞌin cꞌo takri na cucꞌul ta nucꞌuꞌx che ri quiꞌano: E rirutzil icꞌuꞌx wucꞌ na e ta chi pachaꞌ ri xi-jekebej lok. 5 E uwariꞌche cꞌuna chicꞌuꞌxpachawi ix jaljobinak wi. Chitzelej cꞌuitzij chwach ri Dios y chiꞌana tanchi richac jelaꞌ pachaꞌ ri xiꞌan lo che ri jekeballok. Ma we na quitzelej ta itzij, Riꞌinquincꞌun lo iwucꞌ y canwesaj cꞌu puluwarri tzucꞌulibal akꞌ re oro iweꞌix. 6 Noꞌjcꞌu ri utz cꞌa quixtajin che uꞌanic, e ritzel quiwil tak ri na utz taj caquiꞌanri nicolaítas,† ma jenelaꞌ Riꞌin lic tzelcanwil tak ri caquiꞌano. 7China cꞌu ri cꞌoutanibal, e chuta ri cubiꞌij ri Ruxlabixelri Dios chique tak riglesias. China cꞌuri cachꞌijow uchukꞌab tak ri na utz taj,canya che cutij re rujikꞌobalil ri cheꞌ re

cꞌaslemal, ri cꞌo chunicꞌajal ri werta re riDios, cachaꞌ.Ri xtzꞌibax pan che riglesia cꞌo Esmirna

8 »Chatzꞌibaj pan waꞌ che ri aj cꞌamalwach re riglesia cꞌo Esmirna:

E ri Jun cabiꞌn re: “Riꞌin in ri nabe yeyin ri qꞌuisbal re, ri xcamic y xcꞌastajtanchic”, jewaꞌ cubiꞌij chiwe:

9 Riꞌin lic wetaꞌam ronoje ri quiꞌano,ri cꞌaxcꞌobic ix cꞌo wi y ri nibaꞌil qui-wicꞌowibej, tob pakatzij wi riꞌix lic cꞌoibeyomal chwach ri Dios. Lic wetaꞌamronoje ri tzel itzijobexic caquiꞌan jujune aj judiꞌab, ri caquibiꞌij e utinamit riDios tob na e ta cuqꞌuil, ma e cuqꞌuilri e cꞌo pukꞌab ri Satanás. 10 Mixiꞌijcꞌu iwib che ronoje tak ri quiwicꞌowibej.Chitapeꞌ: Cacꞌam ipa, ma ritzel winakquebuya jujun chiwe pa cárcel y quix-cꞌojiꞌ pa cꞌaxcꞌobic lajuj kꞌij. Chitiquibaꞌcꞌu ri cubulibal icꞌuꞌx, tob quixcamisaxic;ma Riꞌin canya jun corona chiwe, waꞌ eri cꞌaslemal na jinta utakexic. 11 Chinacꞌu ri cꞌo utanibal, e chuta ri cubiꞌij riRuxlabixel ri Dios chique tak riglesias.China cꞌu ri cachꞌijow uchukꞌab tak ri nautz taj, riꞌ na quicꞌow ta chupa rucaꞌmcamic, cachaꞌ.✡Ri xtzꞌibax pan che riglesia cꞌo Pérgamo

12 »Chatzꞌibaj pan waꞌ che ri aj cꞌamalwach re riglesia cꞌo Pérgamo:

E ri Jun rucꞌaꞌam ri espada lic tꞌisiꞌsutzaꞌm yey caꞌib ruwi reꞌ, jewaꞌ cubiꞌijchiwe:

13 Riꞌin lic wetaꞌam ronoje ri quiꞌano;yey wetaꞌam e pa ri tinamit pa ix cꞌo wi,catakan ri Satanás. Na rucꞌ ta cꞌu riꞌ,cꞌa icojom ri nubiꞌ y na iwesam ta iwibchwij ma lic cubul icꞌuꞌx wucꞌ, tob neechiriꞌ chupa laꞌ la tinamit xcamisax riAntipas, ri lic jusucꞌ tzijonel we. 14 PeroRiꞌin cꞌo tak ri na cucꞌul ta nucꞌuꞌx che riquiꞌano: E ri ebicꞌulum chiriꞌ ri quitakemrucꞌutunic ri jun aj kꞌij re ojertan Balaamrubiꞌ. Ma ri Balaam xucꞌut che ri Balacsuꞌanic cucoj tzakibal pa quibe raj Israelchaꞌ caquitij ri icꞌowisam chi chiquiwachri tiox y caquetzꞌabej uwa quikꞌij cucꞌ

** 1:18 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “Panukꞌab cꞌo wi ri lawe re ri camic y re ri luwar pa quecꞌojiꞌ wi ri ecaminak.”* 2:1 “Aj cꞌamal wach”: Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “ángel”. Pa capítulo 2 y 3, waꞌ queꞌelawi jun ángel re ri Dios ojun ticawex cukꞌalajisaj Ruchꞌaꞌtem ri Dios chique jujun chic. † 2:6 “Nicolaítas”: Waꞌ e tak utijoꞌn jun achi Nicolásrubiꞌ. Rucꞌutunic rire xa socosoꞌnic. ✡ 2:11 Ap. 20:6, 14; 21:8 ✡ 2:14 Nm. 25:1-3; 31:16

Page 371: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 2:15 368 Apocalipsis 3:3jujun chic na quicꞌulel taj.✡ 15 Yey riꞌixebicꞌulum chiriꞌ ri quitakem ri quicꞌu-tunic ri nicolaítas, waꞌ wa cꞌutunic lictzel canwil Riꞌin. 16 E uwariꞌche chitzelejitzij chwach ri Dios; ma we na quiꞌan taj,Riꞌin quinopon tan iwucꞌ y quinchꞌoꞌjincꞌu riꞌ cucꞌ ri nicolaítas rucꞌ ri nu espadaquel lo pa nuchiꞌ.‡ 17 China cꞌu ri cꞌoutanibal, e chuta ri cubiꞌij ri Ruxlabixelri Dios chique tak riglesias. China cꞌu ricachꞌijow uchukꞌab tak ri na utz taj, Riꞌincanya che cutij re ri waꞌim ewatalic, waꞌe ri maná✡ y canya cꞌu jun ralco abaj licsak che y chwach ri ralco abaj tzꞌibitaljun cꞌacꞌ biꞌaj na jinta junok etaꞌmayomre, xew quetaꞌman ri cacꞌuluw re, cachaꞌ.

Ri xtzꞌibax pan che riglesia cꞌo Tiatira18 »Chatzꞌibaj pan waꞌ che ri aj cꞌamal

wach re riglesia cꞌo Tiatira:Rucꞌajol ri Dios, ri Jun cꞌo tak uwachpachaꞌ akꞌ careprotic y ri rakan lic ca-wolkꞌinic pachaꞌ ri chꞌichꞌ bronce echiriꞌquesax lo pa ri orna, jewaꞌ cubiꞌij chiwe:

19 Riꞌin lic wetaꞌam ronoje ri quiꞌano.Wetaꞌam ri rutzil icꞌuꞌx, ri cubulibalicꞌuꞌx, ri nimanic quiꞌano y runimalicꞌuꞌx. Yey lic wetaꞌam e tak ri chacquixtajin che uꞌanic wakꞌij ora, más qꞌuichwach tak ri iꞌanom lo nabe. 20 PeroRiꞌin cꞌo tak ri na cucꞌul ta nucꞌuꞌx cheri quiꞌano: E ri icꞌulum chixoꞌlibal riꞌixri jun ixok Jezabel rubiꞌ.§ Waꞌ wiꞌxokuꞌanomkꞌalajisanel che rib; pero rucꞌ takrucꞌutunic, e quebusoc ri waj chaquibchaꞌ caquetzꞌabej uwa quikꞌij cucꞌ jujunchic na quicꞌulel taj y caquitij ri icꞌow-isam chi chiquiwach ri tiox. 21 Ecꞌu Riꞌinlic naj woyeꞌem chaꞌ cutzelej utzij chin-uwach, pero na caraj taj carokꞌotaj can rina utz taj, waꞌ e ri macunic cucꞌ rachijab.22 Chitapeꞌ: Riꞌin canya wiꞌxok pa yabilchaꞌ catzak chwa uwarabal, y jecꞌulaꞌquebenuya pa unimal cꞌaxcꞌobic conojeri quemacun rucꞌ we e laꞌ na caquitzelejta quitzij che tak ri na utz taj quiꞌanomrucꞌ. 23 Quebenucamisaj na conoje riralcꞌoꞌal wiꞌxok, chaꞌ jelaꞌ conoje riglesiacaquetaꞌmaj e Riꞌin canwilo saꞌ ri cꞌo

chupa ri quinaꞌoj ri winak y ri cꞌo chupari canimaꞌ, we utz o na utz taj. E Riꞌincanya chijujunal riꞌix ri takal chiwe echirij tak ri iꞌanom. 24 Noꞌj cambiꞌij cꞌuchiwe riꞌix ri nicꞌaj chic re riglesia cꞌoTiatira, ri na itakem ta wa cꞌutunic✡yey na iyaꞌom tane iwib che uꞌanic ricaquibiꞌij rique “e xew que ri lic cꞌoquimajom puwi ri ewatalic chiquiwachri jujun chic” yey waꞌ rucꞌ ri Satanáspetinak wi, cambiꞌij cꞌu chiwe: Na jintajun chic ekaꞌn canya chikul. 25Xew e licmiwesaj iwib che ronoje ri uyaꞌomri Dioschiwe cꞌa echiriꞌ quinopon tanchi iwucꞌ.26 Ma e chique ri quechꞌijow uchukꞌabronoje tak ri na utz taj y caquiꞌan woꞌorasaꞌ ri cuaj Riꞌin y jelaꞌ quetajin che uꞌaniccꞌa echiriꞌ quinopon tanchi iwucꞌ, riꞌcanya paquikꞌab quetakan paquiwi tak ritinamit che ruwachulew, 27 jelaꞌ pachaꞌri uyaꞌom ri Nukaw chwe Riꞌin. Y jecꞌu-laꞌ quetakan paquiwi tak ri tinamit rucꞌjun vara chꞌichꞌ paquikꞌab y caquiꞌancꞌu chique pachaꞌ echiriꞌ caꞌan ucꞌaj chejuna xun re ulew. 28 Jecꞌulaꞌ chiqueri quetakanic, canꞌan chique quewonicpachaꞌ ruchomal ri nimalaj chꞌumil reri sakribal. 29 China cꞌu ri cꞌo utanibal,e chuta ri cubiꞌij ri Ruxlabixel ri Dioschique tak riglesias, cachaꞌ.

3Ri xtzꞌibax pan che riglesia cꞌo Sardis

1 »Chatzꞌibaj pan waꞌ che ri aj cꞌamalwach re riglesia cꞌo Sardis:

Ri Jun cꞌo ri wukub uwach Uxlabixel reri Dios rucꞌ y cꞌo ri wukub chꞌumil rucꞌ,jewaꞌ cubiꞌij chiwe:

Riꞌin lic wetaꞌam ronoje ri quiꞌano.Cabiꞌx ne chiwe “ix cꞌaslic”, pero nakatzij taj ma riꞌix ix caminak chwach riDios. 2 Cambiꞌij cꞌu chiwe: Chixcꞌastajoky lic chitija chi ukꞌij quiyac iwib che takri utz cꞌa quixtajin che uꞌanic, ma takwaꞌcatajin usachic uwach. Ecꞌu Riꞌin wilomri iꞌanom, yey waꞌ na e ta ri caraj ri Dioschiwe. 3Cꞌuna cꞌu chicꞌuꞌx saꞌ tak ri ima-jom y saꞌ tak ri itom chwi ri cꞌutunic icꞌu-lum. E chitakej tak waꞌ y chitzelej itzij

‡ 2:16 Wa espada queꞌelawi e Ruchꞌaꞌtem ri Cristo yey waꞌ lic cꞌo uchukꞌab ma ronoje ri cubiꞌij e cuꞌanaꞌ. Heb. 4:12✡ 2:17 Éx. 16:31-33 § 2:20 Pa wa iglesia xcꞌojiꞌ jun ixok aj wach yey rire xebumin jujun chupa ri na utz taj pachaꞌxuꞌan ri reina Jezabel re ojertan. 1 R. 16:31; 2 R. 9:22,30 ✡ 2:24 Ap. 2:20

Page 372: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 3:4 369 Apocalipsis 3:21

chwach ri Dios; ma we quixwaric, Riꞌinxakicꞌateꞌt quinopon iwucꞌ jelaꞌ pachaꞌ riroponibal relekꞌom, ma na iwetaꞌam tacꞌu riꞌ ri ora echiriꞌ quinoponic. 4 Peroe cꞌo jujun ticawex iwucꞌ chiriꞌ Sardislic jusucꞌ ri quibinic quisilabic chwachri Dios, waꞌ na quichꞌulam ta quib rucꞌri mac. Yey chikawach apanok riquejunam quebin wucꞌ rucꞌ quikꞌuꞌ sak, ma etakal riꞌ chique. 5 China cꞌu ri cachꞌijowuchukꞌab tak ri na utz taj, cawik rucꞌukꞌuꞌ sak y na canyoj ta rubiꞌ chupa rilibro re cꞌaslemal na jinta utakexic. Yeycankꞌalajisaj cꞌu rubiꞌ chwach ri Nukaw ychiquiwach ri ángeles e cꞌo rucꞌ. 6 Chinacꞌu ri cꞌo utanibal, e chuta ri cubiꞌij riRuxlabixel ri Dios chique tak riglesias,cachaꞌ.Ri xtzꞌibax pan che riglesia cꞌo Filadelfia

7 »Chatzꞌibaj pan waꞌ che ri aj cꞌamalwach re riglesia cꞌo Filadelfia:

E cubiꞌij waꞌ ri Jun lic nim ukꞌij Santo,ri xew cubiꞌij ri lic usucꞌ. Pukꞌab Rirecꞌo wi ri lawe re ri rey David. Ecꞌu Rire,we cꞌo xujako, na jinta chi junok carikowutzꞌapixic; yey we cꞌo xutzꞌapij, na jintachi junok carikow ujakic. Jecꞌuwaꞌ cubiꞌijRire chiwe:

8 Riꞌin lic wetaꞌam ronoje ri quiꞌano.Chitapeꞌ: Riꞌin nuyaꞌom chiwach riꞌixjun puerta jakalic y waꞌ wa puerta najinta junok carikow utzꞌapixic; ma tobna lic ta cꞌo ichukꞌab, e lic itakem riNutzij y na quixqꞌuix tane che ri nubiꞌchiquiwach ri winak. 9 Chitapeꞌ: Rie cꞌo pukꞌab ri Satanás (waꞌ caquibiꞌij“oj utinamit ri Dios ma oj aj judiꞌab”quechaꞌ, pero caquiꞌan rakꞌubal ma nae ta cuqꞌuil rutinamit ri Dios), Riꞌincanꞌan cꞌu chique rique e coꞌlquixucuquib chiwach riꞌix y caquetaꞌmaj cꞌu riꞌRiꞌin lic cꞌax quixinnaꞌo. 10Riꞌix ichꞌijomuchukꞌab tak ri cꞌaxcꞌobic rucꞌ unimalicꞌuꞌx pachaꞌ ri ximbiꞌij chiwe; rumacꞌu riꞌ, quixinchajij che tak ri cꞌaxcꞌobiccatajin lo puwi ronoje ruwachulew, waꞌe re cꞌambal quipa conoje ri ticawex.11 Chitapeꞌ: Riꞌin quinopon tan iwucꞌ; liccꞌu miwesaj iwib che ronoje ri uyaꞌomri Dios chiwe, chaꞌ jelaꞌ na jinta junok

camajaw ri corona* cuya ri Dios chiwe.12 China cꞌu ri cachꞌijow uchukꞌab tak rina utz taj, Riꞌin canꞌan che cuꞌan pachaꞌbastión re ucowil ri Rocho ri nu Dios y naquel ta chi cꞌana chiriꞌ. Cantzꞌibaj cꞌu cherire rubiꞌ ri nu Dios y rubiꞌ rutinamit rinu Dios, waꞌ e ri cꞌacꞌ Jerusalem cape chi-laꞌ chicaj rucꞌ ri nu Dios. Yey cantzꞌibajne ri cꞌacꞌ nubiꞌ che. 13 China cꞌu ri cꞌoutanibal, e chuta ri cubiꞌij ri Ruxlabixelri Dios chique tak riglesias, cachaꞌ.Ri xtzꞌibax pan che riglesia cꞌo Laodicea

14 »Chatzꞌibaj pan waꞌ che ri aj cꞌamalwach re riglesia cꞌo Laodicea:

Ri Jun Lic Areꞌ, ri pakatzij wi cukꞌalajisajchi utz ri Kꞌijsak, ri xjekow lo ronoje rixuꞌan ri Dios, jewaꞌ cubiꞌij chiwe:

15 Riꞌin lic wetaꞌam ronoje ri quiꞌano.Riꞌix na ix tane joron y na ix tanecꞌatan. ¡Lic utz we ta ix joron o weta ix cꞌatan! 16 Pero ruma cꞌu xa ixsakmikꞌin ma na ix tane joron y na ixtane cꞌatan, quixinxabej na lo pa nuchiꞌ.17Ma riꞌix quibiꞌij: “Lic oj beyom, ronojeri cajawax chike cꞌo chi kucꞌ y na jintanibaꞌil cakatijo”; noꞌj lic tokꞌoꞌ ne iwachma na quinaꞌbej ta cꞌu riꞌ chwach riDios na jinta cꞌana iwach, lic ix nibaꞌ,ix potzꞌ yey ix chꞌanalic. 18 E uwar-iꞌche canyawapixabanic chiwe: Chilokꞌochwe Riꞌin ri oro lic chom, porotal chiutz pa akꞌ, chaꞌ jelaꞌ pakatzij wi quix-uꞌan beyom. Chilokꞌo chwe Riꞌin rikꞌuꞌsak re quicojo chaꞌ jelaꞌ quichꞌuk riqꞌuixruma ix chꞌanalic y chilokꞌo chwe Riꞌinri cunabal re quicunaj riwach chaꞌ jelaꞌpakatzij wi quixtzuꞌnic. 19 Riꞌin can-chꞌaꞌbej quipa y quebenukꞌil conoje ricꞌax quebenunaꞌo; e uwariꞌche chitzelejcꞌu itzij chwach ri Dios rucꞌ ronoje icꞌuꞌx.20 Chitapeꞌ: Riꞌin in cꞌo pan chwach ripuerta y quinchꞌaw cꞌu apanok; we cꞌojunok cuta ri nukul y cujak lo ri puerta,Riꞌin quinoc bi y quinwaꞌ rucꞌ, y rirecawaꞌwucꞌ Riꞌin. 21China cꞌu ri cachꞌijowuchukꞌab tak ri na utz taj, canya checatzꞌuyiꞌ wucꞌ chupa ri nutzꞌulibal paquintakan wi, jelaꞌ pachaꞌ Riꞌin nuchꞌi-jom uchukꞌab ronoje ri na utz taj yey intzꞌul chi rucꞌ ri Nukaw chupa rutzꞌulibal.

* 3:11 “Corona”: Waꞌ queꞌelawi e ri rajil ucꞌaxel cuya ri Dios chilaꞌ chicaj chique ri xquiꞌan ri utz.

Page 373: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 3:22 370 Apocalipsis 5:822 China cꞌu ri cꞌo utanibal, e chuta ricubiꞌij ri Ruxlabixel ri Dios chique takriglesias, cachaꞌ.»

4Ri yacbal ukꞌij ri Dios chilaꞌ chicaj

1 Qꞌuisbal cꞌu re tak waꞌ, xintzuꞌn chi-caj y xinwil jun puerta jakatal che ruwacaj. Y ri Jun, ri cachꞌaw pachaꞌ uchꞌawibaltrompeta, xchꞌaꞌt tanchiwucꞌ, jewaꞌ xubiꞌij:«Chatakꞌana lo wara y Riꞌin cancꞌut chawesaꞌ tak ri catajin lok we xicꞌow tak waꞌwa xbiꞌx chawe» xchaꞌ. 2 Xakicꞌateꞌt, riꞌinxincꞌojiꞌ pukꞌab ri Ruxlabixel ri Dios. Xin-wil cꞌu jun tzꞌulibal re takanic chilaꞌ chicajy cꞌo Jun tzꞌul chupa. 3 Ri Jun tzꞌul chupajelaꞌ catzuꞌnic pachaꞌ ri chomilaj abaj jasperubiꞌ y pachaꞌ ri chomilaj cak abaj cornalinarubiꞌ. Ri tzꞌulibal sututal rij rucꞌ jun arcoiris lic cawonic jelaꞌ pachaꞌ ri chomilaj abajesmeralda rubiꞌ. 4 Yey wa tzꞌulibal sutumrij rucꞌ veinticuatro tzꞌulibal chic. Y xinwilveinticuatro nimak winak etzꞌul pa ri vein-ticuatro tzꞌulibal, quicojom quikꞌuꞌ lic sak ycꞌo corona re oro che ri quijolom. 5 Chupacꞌu ri tzꞌulibal quebel lo uyocꞌbal uxeꞌ caj ycatataj uchꞌawibal jab caraklajic y cajininic.Chwach cꞌu ri tzꞌulibal, lic cawolol wukubcandil, waꞌ e ri wukub uwach Uxlabixelre ri Dios. 6 Chwach ri tzꞌulibal cayenenjun yaꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri mar y cajuljut upapachaꞌ chi vidrio. Y ri tzꞌulibal sutumrij cuma cajib cꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ eángeles yey jelaꞌ quetzuꞌn pachaꞌ awaj y cꞌouqꞌuiyal quiwach chiquij y chiquiwach. 7Rinabe jelaꞌ catzuꞌnic pachaꞌ juna coj, rucaꞌmjelaꞌ catzuꞌnic pachaꞌ juna mekꞌ, rupalajrurox jelaꞌ catzuꞌnic pachaꞌ upalaj winaky rucaj jelaꞌ catzuꞌnic pachaꞌ juna águilacaxiqꞌuiqꞌuic. 8 Chiquijujunal wa cajib cꞌowakitak quixicꞌ. Y lic cꞌo uqꞌuiyal quiwachche ronoje ri quij y ruxeꞌ ri quixicꞌ. Yeyna quecos ta cꞌu che ubiꞌxiquil chipakꞌijchichakꞌab:«¡Lic Santo, Santo, Santo ri Dios Kajawxel,ri cꞌo ronoje unimal chukꞌab pukꞌab,ri xex chi cꞌo lo wi, ri cꞌo wakꞌij ora y ri cꞌo

chikawach apanok!» quechaꞌ.9 Ecꞌu ri cajib caquiyac ukꞌij ri Dios,caquibixoj rubiꞌ y caquiya quikasaꞌn retioxibal che ri Jun tzꞌul pa ri tzꞌulibal

re takanic, ri na jinta utakexic rucꞌasle-mal. 10 Ecꞌuchiriꞌ rique caquiꞌan waꞌ,ri veinticuatro nimak winak caquixucubaꞌquib chwach ri Jun tzꞌul pa ri tzꞌulibal ycaquilokꞌnimaj ukꞌij ri na jinta utakexicrucꞌaslemal yey caquesaj ri quicorona reoro che ri quijolom y caquiya chwach ritzꞌulibal y jewaꞌ caquibiꞌij:11 «Dios Kajawxel, xew Rilal takal cheꞌlacacꞌul la ri yacbal kꞌijruma lic saꞌchi ri chomal la y ri chukꞌab la;ma Lal xꞌanaw la re ronoje ri cꞌolicy lic e rajawal cꞌuꞌx la ri quecꞌojiꞌ tak waꞌyey ruma ne laꞌ xeꞌan tak la» quechaꞌ.

5Ri jubotaj wuj nacꞌom rucꞌ wukub sellos

1 Xinwil jubotaj wuj* cꞌo pukꞌabuwiquikꞌab ri Jun tzꞌul chupa ri tzꞌulibal retakanic. Ecꞌu wa jubotaj wuj cꞌo tzꞌibitalchupa y chirij, yey nacꞌom rucꞌ wukubsellos. 2 Xinwil cꞌu jun ángel lic cꞌouchukꞌab xsiqꞌuin che ubiꞌxiquil: «¿Chinari yaꞌtal che cuquir uwach ri jubotajwuj y culochꞌij ri sellos cꞌo che?» xchaꞌ.3 Yey na jinta ne junok chilaꞌ chicaj oche ruwachulew o chuxeꞌ ulew yaꞌtal checulochꞌij ri sellos nacꞌom che ri jubotaj wujre carajilaj uwach o tob ne xa re carilo.4 Ecꞌu riꞌin lic quinokꞌic, ma na jinta junokrikom yaꞌtal che cuquir uwach ri jubotajwuj re carajilaj uwach o tob ne xa re carilo.5 Cꞌo cꞌu jun chique ri veinticuatro nimakwinak, jewaꞌ xubiꞌij chwe:

—Matokꞌ chic, ma e ri Jun Coj re ritinamit Judá, ri ralcꞌoꞌal can ri rey David,ri uchꞌijom uchukꞌab ronoje ri na utz taj,yaꞌtal cꞌu pukꞌab Rire culochꞌij ri sellos ycuquir uwach ri jubotaj wuj —xchaꞌ.

6 Tecꞌuchiriꞌ xinwilo, chwach ri tzꞌulibalre takanic y chiquixoꞌlibal ri cajib cꞌoquicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles✡ y ri ni-mak winak, chacal jun Kꞌapoj Bexex pachaꞌlic ꞌanom cꞌax che. Wukub ri rucꞌaꞌ ywukub ruwach, waꞌ queꞌelawi e ri wukubuwach Uxlabixel re ri Dios takom lo cheronoje ruwachulew. 7 Ri Kꞌapoj Bexexxkibic y xucꞌam ri jubotaj wuj cꞌo pukꞌabuwiquikꞌab ri Jun tzꞌul pa ri tzꞌulibal.8 Echiriꞌ cꞌo chi ri jubotaj wuj pukꞌab, ri

* 5:1 “Jubotaj wuj”: Quil “rollo” pa vocabulario. ✡ 5:6 Ap. 4:6-8

Page 374: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 5:9 371 Apocalipsis 6:8cajib cꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles yri veinticuatro nimak winak xquixuc quibxeꞌrakan ukꞌab ri Kꞌapoj Bexex. Conojecucꞌaꞌam qui arpa y quicopa re oro nojinakche incienso. Wa incienso queꞌelawi e takri oración caquiꞌan rutinamit ri Dios. 9 Ycaquibixoj wa jun cꞌacꞌ bix:«Xew Rilal takal cheꞌla cacꞌam la ri jubotaj

wujy calochꞌij la tak ri sellos nacꞌal che,

maxya ib la pa camic y jecꞌulaꞌ xelokꞌ la rucꞌri quiqꞌuel la

conoje ruqꞌuiyal quiwach tak riticawex

che ronoje ruqꞌuiyal uwach chꞌaꞌtemaly conoje tak ri tinamit chaꞌ quebuꞌana

re ri Dios.10Xꞌan cꞌu la xa jun tinamit chique

y xꞌan la chique e chacunel chwach riDios

y quetakan cꞌu che ruwachulew»quechaꞌ.

11 Tecꞌuchiriꞌ xebenuwil uqꞌuiyal ánge-les quisutum rij ri tzꞌulibal re takanicyey quisutum quij ri cajib cꞌo quicꞌaslemalpachaꞌ e ángeles y ri nimak winak. Riquiqꞌuiyal wa ángeles na cachꞌijitaj ta caji-laxic ma lic e uqꞌuiyal millones. Yey xinto12 lic co quesiqꞌuin che ubiꞌxiquil:«Ri jun Kꞌapoj Bexex lic ꞌanom cꞌax che,xewcheRire takalwi cacꞌojiꞌ ronoje takanic

y beyomal pukꞌab,xew rucꞌ Rire cꞌo sakil naꞌoj y unimal

chukꞌab,xew che Rire takal wi caxuc ib chwach y

cayac ukꞌijruma ri unimal uchomalil» quechaꞌ.

13 Jecꞌulaꞌ xebenuta conoje tak ri e ꞌana-tal ruma ri Dios: ri e cꞌo chilaꞌ chicaj, ri ecꞌo che ruwachulew, ri e cꞌo chuxeꞌ ulew yri e cꞌo chupa ri mar, jewaꞌ caquibiꞌij:«Che ri Jun tzꞌul pa ri tzꞌulibal y che ri

Kꞌapoj Bexex,takal ri yacbal quikꞌij y ri caxuc ib chiqui-

wachyey takalic cabiꞌxic cꞌo quichomalil y

quichukꞌabna jinta utakexic» quechaꞌ.

14 Ri cajib cꞌo quicꞌaslemal caquicꞌul panuwach: «¡Amén!» quechaꞌ. Y ri vein-ticuatro nimak winak xquixucubaꞌ quib,xquikasaj cꞌu quimejelem cꞌa chuꞌlew y

xquilokꞌnimaj ukꞌij ri Jun na jinta utakexicrucꞌaslemal.

6Ri nabe sello

1Xinwilo echiriꞌ ri Kꞌapoj Bexex xulochꞌijri nabe sello y xinta ukul jun chique ricajib cꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles.✡Rire xchꞌaw pachaꞌ uchꞌawibal jab, jewaꞌxubiꞌij: «¡Saꞌa!» xchaꞌ. 2 Xinwil cꞌu juncawayuꞌ sak rij. Yey ri cojoyom re rucꞌaꞌamjun arco pukꞌab y xyaꞌ cꞌu jun corona che.Tecꞌuchiriꞌ xel bi rucꞌ unimal uchukꞌab chaꞌrire cuꞌchꞌija uchukꞌab ronoje.

Rucaꞌm sello3 Ecꞌuchiriꞌ ri Kꞌapoj Bexex xulochꞌij ru-

caꞌm sello, xinta ukul rucaꞌm chique ri cajibcꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles, jewaꞌxubiꞌij: «¡Saꞌa!» xchaꞌ. 4 Xel chi cꞌu lojun chic cawayuꞌ, waꞌ cak rij. Yey ri co-joyom re xyaꞌ pukꞌab caresaj ri utzil chomalche ruwachulew y cuꞌan chique ri winakcaquicamisaj quib chiquiwach. Yey xyaꞌjun nimalaj espada che.

Rurox sello5 Ecꞌuchiriꞌ ri Kꞌapoj Bexex xulochꞌij

rurox sello, xinta ukul rurox chique ri cajibcꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles, jewaꞌxubiꞌij: «¡Saꞌa!» xchaꞌ. Xinwil cꞌu juncawayuꞌ kꞌek rij, yey ri cojoyom re utzayemjun lipro* pukꞌab. 6 Tecꞌuchiriꞌ xinta junkulaj xchꞌaw lo chiquixoꞌlibal wa cajib cꞌoquicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles, jewaꞌ xubiꞌij:«Che ri caꞌib libra trigo utz cacoj rajil junkꞌij chac re jun mocom; yey che ri wakiblibra cebada, utz cacoj rajil jun kꞌij chac rejun mocom. Noꞌj ruwaꞌal ri uva y raceite,macꞌo maꞌan che» xchaꞌ.

Rucaj sello7 Ecꞌuchiriꞌ ri Kꞌapoj Bexex xulochꞌij ru-

caj sello, xinta rukul rucaj chique ri ca-jib cꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles, je-waꞌ xubiꞌij: «¡Saꞌa!» xchaꞌ. 8 Xinwil cꞌujun cawayuꞌ saktꞌuꞌr rij. Ri cojoyom re,“Camic” rubiꞌ, yey cꞌo jun teran chirij, waꞌe ri rajaw ri Hades, ri luwar que ri ecam-inak. Y xyaꞌ uchukꞌab ri Camic chaꞌ que-bucamisaj jun ucaj parte chique ri winakche ruwachulew rucꞌ espada, rucꞌ numic,

✡ 6:1 Ap. 4:6-8 * 6:5 “Lipro”: Pa caxtila waꞌ cabiꞌx “balanza” che.

Page 375: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 6:9 372 Apocalipsis 7:9rucꞌ tak yabil y cuma itzel chicop e cꞌo cheruwachulew.

Ruroꞌ sello9 Ecꞌuchiriꞌ ri Kꞌapoj Bexex xulochꞌij

ruroꞌ sello, xinwil chuxeꞌ raltar janipa rixecamisax ruma xquitzijoj ri Tzij re ri Diosy na xquewaj ta ri cubulibal quicꞌuꞌx rucꞌri Dios. 10 Rique lic co quesiqꞌuinic, jewaꞌcaquibiꞌij: «Lal Dios Kajawxel, Rilal lic Laljusucꞌ y janipa ri biꞌim la, lic e cuꞌanaꞌ.¿Jampalaꞌ cakꞌat la tzij paquiwi ri ticawexe cꞌo che ruwachulew y caꞌan cꞌu la ucꞌaxelchique ri xecamisan ke?» quechaꞌ. 11Y xyaꞌcꞌu quikꞌuꞌ lic sak y xbiꞌx chique cacoyꞌejna qꞌuenok,ma cꞌamajaꞌ catzꞌakat ri cajlibalri cachbiꞌil quecamisaxic jelaꞌ pachaꞌ xꞌanchique rique.

Ruwakak sello12 Ecꞌuchiriꞌ ri Kꞌapoj Bexex xulochꞌij

ruwakak sello, xinwilo xakicꞌateꞌt xpe junnimalaj cabrakan. Ri kꞌij lic xuꞌan kꞌekuwach jelaꞌ pachaꞌ juna cꞌul kꞌek catzuꞌnic.†Y ri icꞌ lic xuꞌan cak uwach jelaꞌ pachaꞌcatzuꞌn ri quicꞌ. 13 Y tak ri chꞌumil e cꞌoche ruwa caj xetzak lo chwa ruwachulew,jelaꞌ xuꞌano pachaꞌ ri cuꞌan juna cheꞌ rehigo cꞌo uwach echiriꞌ cacꞌun juna nimalajtew y cujabajaꞌ lo ronoje ruwach cꞌa rax.14 Ruwa caj xmalcaꞌnic jelaꞌ pachaꞌ cuꞌan riwuj echiriꞌ cabotic. Yey ronoje juyub rucꞌronoje isla xjalcꞌatix quiluwar. 15 Ecꞌu takraj takanel che ruwachulew, ri lic cꞌo qui-wach, ri beyomab, ri e takanelab paquiwisoldados, ri lic cꞌo quichukꞌab, ri elokꞌotalruma cajaw yey ri na e jinta pukꞌab junacajaw, conoje cꞌut xeꞌquewaj quib pa nimaktak jul y chuxeꞌ nimak tak abaj cꞌo cheruwa tak juyub, 16 jewaꞌ caquibiꞌij chiquetak ri juyub y chique ri nimak tak abaj:«Chichꞌuku lo kawiꞌ y chojiwewaj chwach riJun tzꞌul pa ri tzꞌulibal re takanic y chwachri royowal ri Kꞌapoj Bexex. 17 Ma xoponri unimal kꞌij re ri kꞌatbal tzij. ¿Yey chinacꞌu ri cuchꞌijo cataqꞌuiꞌ chiquiwach rique?»quechaꞌ.

7Ri ciento cuarenta y cuatro mil ticawex

cacoj ri retalil re ri Dios chique1 Icꞌowinak chi cꞌu waꞌ, xebenuwil ca-

jib ángeles e tacꞌal lo chwi tak ruca-jchal rajlibal ruwachulew.* Waꞌ e ri que-quikꞌatibej tak ri cajib utzaꞌm tew cheruwachulew chaꞌ ri tew na cuꞌan ta cꞌaxche ruwachulew, che ri mar y che tak richeꞌ. 2 Xinwil cꞌu jun chic ángel xel lo parelebal lo ri kꞌij; rire rucꞌaꞌam ri sello reri Dios cꞌaslic. Ewi lic co xsiqꞌuin chiqueri cajib ángeles, ri xyaꞌtaj chique caquiꞌancꞌax che ruwachulew y che ri mar. 3 Jewaꞌxubiꞌij chique: «Nabe na cakacoj ri retalil†che rucurusil ri quipalaj ri e aj chac reri Kakaw Dios, tecꞌuchiriꞌ utz quiꞌan cꞌaxche ruwachulew, che ri mar y che tak richeꞌ» xchaꞌ. 4 Y xinta ri cajlibal ri cojotalwa retalil chique: waꞌ e ciento cuarenta ycuatro mil. Rique echaꞌtal chiquixoꞌlibalconoje ri tinamit que raj Israel.5 Tak ri cojotal wa retalil chique, e waꞌ:cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri Judá,cablajujmil chique ri ralcꞌoꞌal can ri Rubén,cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri Gad,6 cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri Aser,cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri Nef-

talí,cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri Man-

asés,7 cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri

Simeón,cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri Leví,cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri Isacar,8 cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri Zab-

ulón,cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri Ben-

jamín,y cablajuj mil chique ri ralcꞌoꞌal can ri

José.‡Ri kꞌalajisanic paquiwi tak ri na e ta aj Israel

9 Icꞌowinak chi cꞌu waꞌ, xebenuwiluqꞌuiyal winak yey na jinta junok cachꞌijowrajilaxic ri cajlibal. Rique e petinakchupa ronoje tak ri tinamit, chique conojeruqꞌuiyal quiwach tak ri ticawex che ronojeruqꞌuiyal uwach chꞌaꞌtemal. Rique e

† 6:12 Waꞌ e pachaꞌ ri cꞌul caquicoj ri ticawex ojertan echiriꞌ cacam juna catz-quichakꞌ yeywaꞌ lic tzacꞌan upa. * 7:1“Rucajchal rajlibal ruwachulew”: Waꞌ queꞌelawi pa norte, pa sur, pa relebal kꞌij y putzakibal kꞌij. † 7:3 Wa retalilcacojic e cꞌutubal re, rique e cꞌo pukꞌab ri Dios; yey ruma cꞌu waꞌ, ri cꞌax cape chwi ruwachulew na jinta cꞌo cuꞌanchique rique. ‡ 7:8 Tak wa biꞌaj e que ri cablajuj ucꞌajol can ri Jacob, ri cabiꞌx Israel che.

Page 376: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 7:10 373 Apocalipsis 8:12tacꞌal chwach ri Jun tzꞌul pa ri tzꞌulibalre takanic y chwach ri Kꞌapoj Bexex. Yeyconoje e wikital rucꞌ quikꞌuꞌ sak y cucꞌaꞌamukꞌab palma paquikꞌab. 10 Y conoje lic coquesiqꞌuin che ubiꞌxiquil:«Ri kacolobetajic petinak rucꞌ ri ka Diosri tzꞌul pa ri tzꞌulibal, y rucꞌ ri Kꞌapoj Bexex»quechaꞌ. 11Yey conoje ri ángeles e tacꞌalic,quisutum rij ri tzꞌulibal re takanic yeyquisutum quij ri veinticuatro nimak winaky ri cajib cꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e án-geles.✡ Xquixucubaꞌ cꞌu quib, xquikasajquimejelem cꞌa chuꞌlew chwach ri tzꞌulibaly xquilokꞌnimaj ukꞌij ri Dios. 12 Jewaꞌcaquibiꞌij:«¡Amén! ¡Amén!Xew che ri ka Dios takalic cabiꞌxic lic nim

ukꞌij,caꞌan tioxinic che y caxuc ib chwachyey takal che cabiꞌxic cꞌo unimal uchomalil,sakil unaꞌoj y unimal uchukꞌab.Yey waꞌ na jinta chi utakexic takal che Rire.¡Amén!» quechaꞌ.13 Tecꞌuchiriꞌ, xchꞌaw jun chique ri veintic-uatro nimak winak, jewaꞌ xubiꞌij chwe:

—Tak wa quicojom quikꞌuꞌ sak, ¿e chinarique y pa e petinak wi? —xchaꞌ.

14Ximbiꞌij cꞌu riꞌin che:—Wajawal, lal etaꞌmayom la re—xinchaꞌ.Ecꞌu rire xubiꞌij chwe:—Conoje waꞌ e ri quichꞌijom uchukꞌab ri

unimal cꞌaxcꞌobic yey quijoskꞌim ri quikꞌuꞌy quiꞌanom cꞌu sak che rucꞌ ruquiqꞌuel riKꞌapoj Bexex. 15Rumacꞌu laꞌ e cꞌo chwach ritzꞌulibal pa catakan wi ri Dios y caquilokꞌn-imaj cꞌu Rire chipakꞌij chichakꞌab chupa riRocho. Ecꞌu ri Jun tzꞌul chupa ri tzꞌulibalcajekiꞌ cucꞌ, e pachaꞌ cuchꞌuk quiwiꞌ requebuchajij. 16 Jecꞌulaꞌ na caquitij ta chinumic y tzajin chiꞌ, na caquinaꞌ ta chi nerucꞌatanil ri kꞌij y ri buc; 17 ma ri KꞌapojBexex ri cꞌo chwach ri tzꞌulibal, e cachajinque y cucꞌam bi quiwach pa tak acꞌal pacalax wi lo yaꞌ re cꞌaslemal. Yey e ri Dioscusuꞌ na ronoje ruwaꞌal quiwach rique —xchaꞌ.

8Ruwuk sello

1 Echiriꞌ ri Kꞌapoj Bexex xulochꞌij ruwuksello nacꞌal che ri jubotaj wuj, laj juna

mey ora lic xtzꞌintzꞌot chilaꞌ chicaj, najinta chi cꞌo xtatajic. 2 Tecꞌuchiriꞌ, xebe-nuwil ri wukub ángeles e tacꞌal chwach riDios y xyaꞌ cꞌu jun trompeta chiquijujunal.3 Xcꞌun chi lo jun chic ángel y xtaqꞌuiꞌchwach raltar. Waꞌ rucꞌaꞌam jun rachpomre oro. Y xyaꞌ cꞌu uqꞌuiyal incienso che recuꞌan bi xa jun rucꞌ tak ri qui oracionesconoje rutinamit ri Dios yey waꞌ e kasaꞌnchwi raltar re oro cꞌo chwach ri tzꞌulibalre takanic. 4 Lic cabukbut cꞌu ri sib xelchupa ri rachpom cꞌo pukꞌab ri ángel yxopon cꞌa chwach ri Dios junam rucꞌ tak riqui oraciones rutinamit ri Dios. 5 Ecꞌu riángel xucꞌam ri rachpom y xunojisaj cheri rachkꞌaꞌl cꞌo chwa raltar. Tecꞌuchiriꞌxupuqꞌuij lo che ruwachulew. Ewi xtatajuchꞌawibal jab caraklajic y cajininic, y xy-ocꞌ caꞌn ruxeꞌ caj; yey xpe jun nimalajcabrakan.

Ri wukub ángeles y ri wukub trompetas6Ri wukub ángeles, ri cucꞌaꞌam ri wukub

trompetas, xquiyijbaꞌ quib che uchꞌaw-isaxic tak waꞌ.

Cachꞌawisax ri nabe trompeta7 Ri nabe ángel xuchꞌawisaj rutrompeta,

y xpe cꞌu sakbach rachbiꞌil akꞌ rucꞌ quicꞌchwi ruwachulew. Y ruma waꞌ xcꞌat ruroxparte che ruwachulew, xcꞌat rurox parteche ronoje tak ri cheꞌ, ri ticoꞌn y rakꞌes.

Cachꞌawisax rucaꞌm trompeta8 Rucaꞌm ángel xuchꞌawisaj rutrompeta,

y cꞌo xtzak chwi ri mar pachaꞌ juna juyubcajumuw akꞌ che. Y ruma waꞌ rurox parteche ri mar xuꞌan quicꞌ uwach. 9 Y xecamcꞌu rurox parte chique rawaj e cꞌo chupa rimar yey rurox parte chique tak ri barcos ecꞌo chwi ri mar, xsach quiwach.

Cachꞌawisax rurox trompeta10 Rurox ángel xuchꞌawisaj rutrompeta,

y jun nimalaj chꞌumil cajumuw akꞌ chextzak lo chicaj puwi rurox parte che takri rakanaꞌ y tak racꞌal pa calax wi lo yaꞌ.11 Rubiꞌ waꞌ wa jun chꞌumil e “Cꞌa”. Ewirurox parte che tak ri nimayaꞌ lic xuꞌan cꞌa;y uqꞌuiyal winak xecam ruma rucꞌayul riyaꞌ.

Cachꞌawisax rucaj trompeta12 Rucaj ángel xuchꞌawisaj rutrompeta,

y lic xꞌan cꞌax che rurox parte che ri kꞌij,✡ 7:11 Ap. 4:6-8

Page 377: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 8:13 374 Apocalipsis 9:20che ri icꞌ y chique ri chꞌumil. Xkꞌob cꞌutak ruwonibal waꞌ, jelaꞌ xujek camoymotuwach ri sak pakꞌij y xuꞌan más kꞌekuꞌmrakꞌab.

13 Tecꞌuchiriꞌ xinwil jun águila* cax-iqꞌuicꞌ chicaj y xinto jewaꞌ casiqꞌuin cheubiꞌxiquil: «¡Tokꞌoꞌ quiwach! ¡Tokꞌoꞌ qui-wach! ¡Tokꞌoꞌ quiwach conoje ri ejekel cheruwachulew ruma ri caquicꞌulumaj echiriꞌri oxib ángeles caquichꞌawisaj ri jujun chictrompetas! ¡Ma ya e cuꞌana waꞌ!» cachaꞌ.

9Cachꞌawisax ruroꞌ trompeta

1 Ruroꞌ ángel xuchꞌawisaj rutrompeta, yxinwil cꞌu jun chꞌumil xtzak lo chicaj yxeꞌtzak che ruwachulew. Xyaꞌ cꞌu che richꞌumil ri lawe re ri siwan na jinta utakexicruchoyil upa. 2 Y ri chꞌumil xujak uchiꞌ wasiwan, y cabukbut ri sib xel lo chupa waꞌpachaꞌ usibol juna nimalaj orna. Ruma cꞌuriꞌ lic xuꞌan kꞌekuꞌm che ruwa ri kꞌij y cheruwa caj. 3 Chupa ri sib xebel lo uqꞌuiyalsacꞌ y xquiquich bi quib che ruwachulew.Xyaꞌ cꞌu paquikꞌab ri sacꞌ quetiꞌoꞌnic pachaꞌsinaꞌj. 4 Xetak cꞌu che na caquiꞌan ta cꞌaxche tak rakꞌes, che tak ri cheꞌ, che takronoje ri ticoꞌn che ruwachulew; ma xewcaquiꞌan cꞌax chique ri winak na jinta riretalil ri Dios che rucurusil ri quipalaj. 5Naxyaꞌ ta cꞌu chique quequicamisaj ri winak;xew lic quequiya pa cꞌaxcꞌobic woꞌob icꞌ,ma lic quequitiꞌo yey ri quitiꞌbal e jelaꞌpachaꞌ rucꞌaxcꞌol rutiꞌbal sinaꞌj. 6 Y chupatak cꞌu riꞌ waꞌ wa kꞌij tak ri winak caquitzu-cuj quicamic, pero na caquirik taj; ma toblic cacaj quecamic, ri camic e pachaꞌ cani-maj chiquiwach.

7 Tak ri sacꞌ jelaꞌ quetzuꞌnic pachaꞌ ricawayuꞌ ewiktalic echiriꞌ quebec pa chꞌaꞌoj.Che ri quijolom quicojom pachaꞌ coronasre oro; tak ri quipalaj jelaꞌ catzuꞌnic pachaꞌquipalaj winak. 8 Yey ri quiwiꞌ e pachaꞌquiwiꞌ ixokib, y ri queꞌ e pachaꞌ ri queꞌtak ri coj. 9 Ruwa quicꞌuꞌx chꞌukutal rucꞌchꞌichꞌ. Echiriꞌ quexiqꞌuiqꞌuic, ruchꞌaw-ibal ri quixicꞌ e pachaꞌ uchꞌawibal uqꞌuiyalcareta jecꞌom cuma cawayuꞌ echiriꞌ quebec

pa chꞌaꞌoj. 10 E jelaꞌ pachaꞌ ri sinaꞌj, cꞌoquixul che ri quijeꞌ. Yaꞌom cꞌu quichukꞌabche ri quijeꞌ chaꞌ caquiꞌan cꞌax chique riwinak woꞌob icꞌ. 11 Yey ri cajawal catakanpaquiwiꞌ e ri jun ángel rajaw ri siwan najinta utakexic ruchoyil upa. Rubiꞌ pa richꞌaꞌtem hebreo e “Abadón”, yey pa richꞌaꞌtem griego “Apolión”.* 12 Jewaꞌ xqꞌuiswi ri nabe cꞌaxcꞌobic. Chita na peꞌ, ma capechi caꞌib cꞌaxcꞌobic.

Cachꞌawisax ruwakak trompeta13 Ruwak ángel xuchꞌawisaj rutrompeta.

Tecꞌuchiriꞌ xinta jun kulaj xel lo chux-oꞌlibal ri cajib utzaꞌm raltar† re oro, ricꞌo chwach ri Dios. 14 Wa kulaj jewaꞌxubiꞌij che ruwakak ángel, ri rucꞌaꞌamrutrompeta: «Chebaquira ri cajib ángeles eyututal chuchiꞌ ri nimayaꞌ Eufrates» xchaꞌ.15 Xequir cꞌu ri cajib ángeles, ri e yijbitalchic re quequicamisaj rurox parte chique riwinak e cꞌo che ruwachulew echiriꞌ coponri ora, ri kꞌij, ri icꞌ y ri junab chaꞌom chiruma ri Dios. 16 Riꞌin xinta cꞌu ri cajlibal risoldados e cꞌo chwi cawayuꞌ re quebec pachꞌaꞌoj, e caꞌib ciento millones chi conoje.‡

17 Y xcꞌut chinuwach ruma ri Dios, takri cawayuꞌ cucꞌ ri e cꞌo puwiꞌ, jewaꞌ quet-zuꞌnic: Quicojom chꞌukubal uwa quicꞌuꞌx,waꞌ catzuꞌn cak pachaꞌ akꞌ, azul pachaꞌrabaj zafiro rubiꞌ y kꞌan pachaꞌ rabaj azufrerubiꞌ. Y ri quijolom ri cawayuꞌ e pachaꞌ riquijolom ri coj yey pa quichiꞌ quel lo akꞌ, siby azufre.§ 18Xecam cꞌu rurox parte chiqueri winak e cꞌo che ruwachulew ruma ri oxibcꞌaxcꞌobic xel lo pa quichiꞌ ri cawayuꞌ; waꞌe ri akꞌ, ri sib y ri azufre. 19 Ri quichukꞌabri cawayuꞌ pa quichiꞌ y che ri quijeꞌ cꞌowi. Ri quijeꞌ jelaꞌ pachaꞌ ri cumatz, ma cꞌoquijolom yey rucꞌ waꞌ caquiꞌan cꞌax chiqueri winak.

20Yey e tak ri winak na xecam ta che waoxib cꞌaxcꞌobic, na xquitzelej tane quitzijche ri na utz taj quiꞌanom. Na xcokꞌo-taj tane ulokꞌnimaxic quikꞌij ritzel takuxlabixel y na xcokꞌotaj tane ulokꞌnimaxicquikꞌij tak ri tiox ꞌanatal cuma rique rucꞌoro, rucꞌ plata, rucꞌ bronce, rucꞌ abaj y rucꞌcheꞌ; yey waꞌ na quetzuꞌn taj, na quetan

* 8:13 Jujun versión caquibiꞌij “ángel”. Ri águila emás nim chwa ri xic. * 9:11 Wa queb biꞌaj e queꞌelawi “ri qꞌuisoluwach ronoje”. † 9:13 “Utzaꞌm raltar”: Waꞌ jelaꞌ catzuꞌn pachaꞌ rucꞌaꞌ chicop. ‡ 9:16 Ri cajib ángeles e quetakawwa soldados chaꞌ caquiꞌan wa camic. § 9:17 “Azufre”: Waꞌ echiriꞌ caporoxic, lic chu ri ruxlab y quebuya pa yabil opa camic ri ticawex quesikow re.

Page 378: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 9:21 375 Apocalipsis 11:6taj y na quebin taj. 21 Na xquitzelej tanequitzij che tak ri camic quiꞌanom, che takri itz quiꞌanom, che tak ri caquetzꞌabej uwaquikꞌij cucꞌ jujun chic na quicꞌulel taj y chetak relekꞌ quiꞌanom.

10Ri ángel cꞌo ralco jubotaj wuj pukꞌab

1 Tecꞌuchiriꞌ, xinwilo echiriꞌ jun chic án-gel lic cꞌo uchukꞌab xkaj lo chilaꞌ chicajyey sututal rij rucꞌ sutzꞌ y chwi rujolomcꞌo lo jun arco iris. Ecꞌu rupalaj lic ca-wonic jelaꞌ pachaꞌ ri kꞌij yey tak ri rakanlic cawonic pachaꞌ jutak repaj akꞌ. 2 Pukꞌabcꞌo ralco jubotaj wuj* y waꞌ jakatal uwach.Xutacꞌabaꞌ cꞌu ri rakan uwiquikꞌab chwiri mar y ri rakan mox xutacꞌabaꞌ chwiruwachulew. 3 Lic co xsiqꞌuinic pachaꞌri rokꞌej juna coj. Yey echiriꞌ xsiqꞌuinic,xtataj wukub kulaj pachaꞌ uchꞌawibal jab,lic cajininic xeꞌec. 4 Echiriꞌ xjinin ri wukubuchꞌawibal jab, riꞌin e riꞌ cantzꞌibaj ri xinto;pero xinta Jun xchꞌaw lo chilaꞌ chicaj, jewaꞌxubiꞌij chwe: «Riꞌat xa chacꞌolo pawanimaꞌtak ri xquibiꞌij wa wukub uchꞌawibal jab ymatzꞌibaj» xchaꞌ.

5Yey ri ángel tacꞌal rucꞌ jun rakan chwi rimar y jun chwi ruwachulew, xuyac rukꞌabchicaj 6 y xujiquibaꞌ cꞌu uwach pubiꞌ ri Junri na jinta utakexic rucꞌaslemal, ri ꞌanayomre ruwa caj rucꞌ ronoje tak ri cꞌo chwach,ruwachulew rucꞌ ronoje tak ri cꞌo chwachy ri mar rucꞌ ronoje tak ri cꞌo chupa, je-waꞌ xubiꞌij: «Ri Dios na camayin ta chiche uꞌanic ri uchꞌobom lok. 7 Ma chupacꞌu riꞌ ri kꞌij echiriꞌ ruwuk ángel cujekuchꞌawisaxic rutrompeta, ri Dios e cuꞌanari uchꞌobom lok y jelaꞌ cakꞌalajin ronoje ru-biꞌim lo chique ri raj chac e kꞌalajisanelab»xchaꞌ.

Ri Juan cutij ri ralco jubotaj wuj8 Ecꞌu ri Jun chꞌaꞌtinak lo wucꞌ chilaꞌ

chicaj, je tanchi waꞌ xubiꞌij chwe: «Jat,jaꞌcꞌama ri ralco jubotaj wuj quirom uwachyey cꞌo pukꞌab ri ángel, ri tacꞌal rucꞌ junrakan chwi ri mar y jun chwi ruwachulew»xchaꞌ.

9Xinꞌec cꞌu riꞌin rucꞌ ri ángel y xintzꞌonojche cuya ri ralco jubotaj wuj chwe. Ecꞌu

rire xubiꞌij chwe: «Jiꞌ, chacꞌamaꞌ y chatijabi. Ecꞌuchiriꞌ cꞌo chi pachiꞌ lic quiꞌ canaꞌopachaꞌ ruwaꞌal cab, pero echiriꞌ atijomchubi lic cuꞌan cꞌa chupa rapa» xcha chwe.

10 Riꞌin xincꞌam cꞌu ri ralco jubotaj wujcꞌo pukꞌab ri ángel y xintij bi. Ecꞌuchiriꞌ cꞌochi pa nuchiꞌ, lic quiꞌ jelaꞌ pachaꞌ ruwaꞌalcab; pero echiriꞌ nutijom chubi, lic xuꞌanacꞌa chupa ri nupa.

11 Y ri Jun xchꞌaw lo chwe chilaꞌ chi-caj, jewaꞌ xubiꞌij chwe: «Lic chirajawaxiccaꞌan tanchi kꞌalajisanic puwi ri caquicꞌu-lumaj ruqꞌuiyal tak tinamit, ruqꞌuiyal qui-wach tak ri ticawex che ruqꞌuiyal uwachchꞌaꞌtemal y ruqꞌuiyal aj takanelab e cꞌo cheruwachulew» xcha chwe.

11Ri Rocho Dios capajic

1 Ecꞌuchiriꞌ, xyaꞌ jun tani panukꞌab jelaꞌpachaꞌ juna vara re pajbal y jecꞌuwaꞌ xbiꞌxchwe: «Chatyactajok, chapaja ri RochoDios, chapaja raltar y chebawajilaj janipari caquilokꞌnimaj ukꞌij ri Dios chiriꞌ. 2 Noꞌjruwa ja cꞌo chwach ri Rocho Dios chayaꞌacanok; mapajo, ma laꞌ yaꞌtal chi chique riwinak na e ta aj Israel; yey rique caquiꞌanque che ri tinamit Jerusalem re caquicꞌakbi ukꞌij, ma quetakan na puwiꞌ oxib junabrucꞌ nicꞌaj» xchaꞌ.

Ri caꞌib kꞌalajisanelab caquikꞌalajisaj Rutzijri Dios

3 Riꞌin quebenutak bi caꞌib nukꞌala-jisanelab quicojom quikꞌuꞌ lic tzacꞌan upa*chaꞌ caquitzijoj ri Nutzij oxib junab rucꞌnicꞌaj.† 4 Waꞌ wa caꞌib kꞌalajisanelab e ricaꞌib cheꞌ re olivo y e ri caꞌib utzucꞌulibalakꞌ e cꞌo chwach ri Dios Kajawxel, ri catakanchwi ruwachulew. 5 We cꞌo junok carajcuꞌan cꞌax chique, quel lo akꞌ pa quichiꞌrique y rucꞌ waꞌ quequicamisaj tak ri tzelquebilow que. Jecꞌulaꞌ quecam ri cacajcaquiꞌan cꞌax chique. 6 Wa caꞌib kꞌala-jisanelab yaꞌtal chique caquikꞌatej ri jabchaꞌ na cuꞌan ta lo pa rukꞌijol echiriꞌ que-tajin che uꞌanic kꞌalajisanic; y yaꞌtal chiquecaquiꞌan quicꞌ che tak ri yaꞌ y caquiꞌan cꞌaxche ruwachulew rucꞌ uqꞌuiyal cꞌaxcꞌobicjanipa laj cacaj rique.

* 10:2 “Jubotaj wuj”: Quil “rollo” pa vocabulario. * 11:3 Ri quikꞌuꞌ quicojom ri caꞌib kꞌalajisanelab e pachaꞌ ricaquicoj ri ticawex ojertan echiriꞌ cacam juna catz-quichakꞌ. † 11:3 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “mil doscientossesenta kꞌij”.

Page 379: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 11:7 376 Apocalipsis 12:57 Echiriꞌ quiqꞌuisom chi utzijoxic Rutzij

ri Dios, ri jun nimalaj itzel chicop, ri quello chupa ri siwan na jinta utakexic ruchoyilupa, cachꞌoꞌjin cꞌu cucꞌ, cuchꞌij quichukꞌaby quebucamisaj. 8Ecꞌu ri quicuerpos cateliꞌcan pa caquimol wi quib ri winak che rinimalaj tinamit pa xcamisax wi ri Kanima-jawal Jesucristo chwa cruz. Yey che watinamit cabiꞌx “Sodoma” y “Egipto” rumatak ri mac caꞌan chilaꞌ.

9 Y ri ticawex e petinak chupa tak ritinamit, chique ruqꞌuiyal quiwach tak riticawex che ruqꞌuiyal uwach chꞌaꞌtemal,oxib kꞌij rucꞌ nicꞌaj caquil ri quicuerpotelanic y na caquiya tane luwar chaꞌ que-mukic. 10 Y conoje ri winak e cꞌo cheruwachulew lic quequiꞌcot cꞌu riꞌ ruma riquicamic wa caꞌib kꞌalajisanelab. Caquiꞌancꞌu nimakꞌij y caquitak tak sipanic chiqui-wach, ma xecam wa caꞌib kꞌalajisanelab reri Dios, ri xequiya pa cꞌaxcꞌobic riwinak cheruwachulew.

11 Ecꞌuchiriꞌ icꞌowinak chi oxib kꞌij rucꞌnicꞌaj, ri Dios xuya chique wa caꞌib kꞌala-jisanelab quebuxlabic y cacꞌojiꞌ tanchiquicꞌaslem. Xeyactaj cꞌu riꞌ y xetaqꞌuiꞌic. Yconoje ri xebilow que, xoc unimal xiꞌin ibcucꞌ.

12 Ecꞌu ri caꞌib kꞌalajisanelab xquita Junlic co xchꞌaw lo chilaꞌ chicaj, jewaꞌ xubiꞌijchique: «Chixakꞌana lo wara» xchaꞌ. Ecꞌurique xebel bi chicaj chupa jun sutzꞌ yxebilitaj cuma ri tzel xebilow que.

13 Chupa cꞌu laꞌ la jokꞌotaj xpe jun ni-malaj cabrakan y lajuj parte che ri tinamitxwuluwubic; y ruma waꞌ e wukub mil riwinak xecamic. Ecꞌu ri na xecam taj, xocjun xiꞌin ib cucꞌ y xquiyac ukꞌij ri Dios cꞌochilaꞌ chicaj. 14 Jewaꞌ xqꞌuis wi rucaꞌm cꞌax-cꞌobic, pero rurox cꞌaxcꞌobic catajin lok.

Cachꞌawisax ruwuk trompeta15Ruwuk ángel xuchꞌawisaj rutrompeta,

y xetataj cowilaj tak kulaj quechꞌaw lo chi-laꞌ chicaj, jewaꞌ caquibiꞌij:«Conoje tak ri tinamit che ruwachulewcꞌo chi pukꞌab ri Dios Kajawxely pukꞌab Ruchaꞌoꞌn lo Rire;yey wa takanic na jinta chi utakexic»

quechaꞌ.16 Ecꞌu ri veinticuatro nimak winak et-

zꞌul pa ri quitzꞌulibal chwach ri Dios,xquixucubaꞌ quib, xquikasaj quimejelem

cꞌa chuꞌlew y xquilokꞌnimaj ukꞌij ri Dios.17 Jewaꞌ caquibiꞌij:«Cakatioxij cheꞌla, ma Lal Dios Kajawxelcꞌo ronoje unimal chukꞌab pakꞌab la,Lal ri Dios cꞌo wakꞌij ora, ri xex chi cꞌo lo wi,

y ri cꞌo chikawach apanok;ma cꞌutum la ri chukꞌab lay jekom chi ri takanic la pakawi riꞌoj.18 E tak cꞌu ri tinamit che ruwachulewlic xpe coyowal chiꞌij la.Noꞌj woꞌora xopon rukꞌijol ri oyowal la,ri kꞌij re cakꞌat la tzij paquiwi tak ri ecami-

nak.Caya cꞌu la ri rajil ucꞌaxel chique ri kꞌala-

jisanelab e aj chac lacucꞌ ri jujun chic e cꞌo pakꞌab la,ri lic caquilokꞌnimaj ukꞌij ri biꞌ la,tob lic cꞌo quiwach o na jinta quiwach;yey casach cꞌu la quiwach riꞌ ri quesachaw

quiwachtak ri winak wara che ruwachulew»

quechaꞌ.19Ecꞌu ri Rocho Dios chilaꞌ chicaj, xtekꞌe-

baxic; y xilitaj pan chupa, ri caxa re ri tzijuꞌanom ri Dios cucꞌ rutinamit. Ecꞌuchiriꞌ,xyocꞌ caꞌn ruxeꞌ caj, xetataj uchꞌawibal jabcaraklajic y cajininic; yey xpe jun cabrakan,y xuꞌan nimak tak sakbach.

12Rixok y ri dragón

1 Xwinakir cꞌu che ruwa caj jun nimalajcꞌutubal: Cꞌo jun ixok upisom rib chupa rikꞌij, waꞌ uꞌanom pachaꞌ ukꞌuꞌ che. Ecꞌu ri icꞌchuxeꞌ ri rakan cꞌo wi, y cꞌo jun corona cherujolom yey wa corona cꞌo cablajuj chꞌumilche. 2 Rire yewaꞌ ixok y lic casiqꞌuinic mae riꞌ cutzir uwach yey ruma waꞌ lic cꞌo pacꞌax.

3Xwinakir cꞌu jun chic cꞌutubal che ruwacaj: Waꞌ e jun nimalaj dragón cak rij, cꞌowukub ujolom y lajuj rucꞌaꞌ. Chujujunalrujolom cojom jun diadema che. 4 Rucꞌrujeꞌ xebujocoquej bi ri urox parte chiquetak ri chꞌumil e cꞌo che ruwa caj y xebucꞌakbi che ruwachulew. Ecꞌu ri dragón xtaqꞌuiꞌchwach rixok echiriꞌ ya e riꞌ cutzir uwachchaꞌ cutij bi ri ralco ralab maji chic echiriꞌcalaxic. 5 Xutzir cꞌu uwach rixok y xalaxjun ralco ralab. Y ruchac waꞌ wa ralabe catakan rucꞌ jun vara chꞌichꞌ paquiwiconoje tak ri tinamit e cꞌo che ruwachulew.Ecꞌu ri ralco ralab rixok xcꞌam bi chicaj

Page 380: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 12:6 377 Apocalipsis 13:8rucꞌ ri Dios pa cꞌo wi rutzꞌulibal re takanic.6 Ecꞌu rixok xanimaj bi, xeꞌec pa jun luwarcatzꞌintzꞌotic pa yijbamwi ruluwar ruma riDios, chaꞌ chiriꞌ catzuk wi oxib junab rucꞌnicꞌaj.*

7 Tecꞌuchiriꞌ, xjeker jun nimalaj chꞌaꞌojchilaꞌ chicaj: Ri Miguel cucꞌ ri ángeles ecꞌo pukꞌab xechꞌoꞌjin rucꞌ ri dragón. Yjecꞌulaꞌ ri dragón cucꞌ ri ángeles e cꞌopukꞌab xechꞌoꞌjin rucꞌ ri Miguel. 8 Pero ridragón cucꞌ tak ru ángeles na xquichꞌij taquichukꞌab ri Miguel cucꞌ ri ángeles e cꞌorucꞌ. Y na xyaꞌ ta chi cꞌu chique quecꞌojiꞌchilaꞌ chicaj. 9 Xcꞌak bi ri nimalaj dragón,waꞌ e ri cumatz re ojertan,✡ ritzel winakSatanás rubiꞌ, ri catajin che quisocosoꞌxicconoje tak ri winak che ruwachulew. Xcꞌakcꞌu bi che ruwachulew junam cucꞌ ru ánge-les.

10Tecꞌuchiriꞌ xinta jun kulaj lic co xchꞌawchilaꞌ chicaj, jewaꞌ cubiꞌij:

«Woꞌora ri Dios ebucolobem chi rutina-mit yey ri jekebal re rutakanic xuꞌan rucꞌunimal uchukꞌab y uyaꞌom chi ri takanicpukꞌab Ruchaꞌoꞌn lo Rire. Ma cꞌakomchubi ri jun cutzꞌak quichiꞌ ri ka hermanoschipakꞌij chichakꞌab chwach ri Dios. 11 Etak ri ka hermanos xquichꞌij uchukꞌab ridragón ruma ruquiqꞌuel ri Kꞌapoj Bexex yrucꞌ ri Utzilaj Tzij xquitzijoj rique, yey naxquixiꞌij tane quib chwach tak ri caquicꞌu-lumaj tob ne xecamisaxic. 12 E uwariꞌchechixquiꞌcota riꞌix, ri ix jekel wara chicaj.Pero lic tokꞌoꞌ cꞌu quiwach tak ri e cꞌo cheruwachulew y ri e cꞌo chupa ri mar, maritzel winak kajinak piwi riꞌix y lic saꞌchri royowal, ma retaꞌam xa ajilam chi ri kꞌijyaꞌtal che» cachaꞌ.

Ritzel winak y ri tinamit Israel13 Echiriꞌ ri dragón xrilo esam chi lo chi-

caj, lic xuternabej rixok, ruchu ri ralco ala.14 Pero che rixok xyaꞌ caꞌib nimak tak uxicꞌpachaꞌ uxicꞌ águila, chaꞌ jelaꞌ caxiqꞌuiqꞌuiccanimaj bi chwach ri cumatz✡ pa ri luwarcatzꞌintzꞌotic, pa ri luwar yijbamchi che, pacatzuk wi oxib junab rucꞌ nicꞌaj. 15 Ecꞌu ricumatz xuxabej lo yaꞌ puchiꞌ chirij rixok,waꞌ e pachaꞌ juna nimayaꞌ re cucharej bi.16 Pero rulew xutoꞌ rixok, ma xjakatajic y

xutzꞌub bi ri nimayaꞌ uxabem lo ri cumatzpuchiꞌ. 17-18 Ruma cꞌu laꞌ, ri cumatz licxpe royowal chirij rixok y xuꞌana chꞌaꞌojcucꞌ tak ri ralcꞌoꞌal can rixok, waꞌ e tak ricaquitakej Rutzij Upixab ri Dios y caquitz-ijoj ri Utzilaj Tzij re ri Kanimajawal Jesu-cristo.

13Ritzel chicop quel lo chupa ri mar

1Riꞌin xintaqꞌuiꞌ chwi ri sanyeb chuchiꞌ rimar y xinwilo echiriꞌ chupa rimar xel lo junnimalaj itzel chicop wukub rujolom y lajujri rucꞌaꞌ. Chujujunal rujolom cojom jundiadema che y chujujunal ri wukub ujolomtzꞌibital jun biꞌaj re cꞌakibal bi ukꞌij ri Dios.2 Wa nimalaj itzel chicop jelaꞌ catzuꞌnicpachaꞌ juna balam, yey tak ri rakan e pachaꞌrakan oso y ruwa reꞌ e pachaꞌ uwa reꞌ coj.Ecꞌu ri dragón✡ xuya uchukꞌab ri nimalajitzel chicop, xuya rutzꞌulibal re takanic chey lic xuya uwach. 3 Xinwil cꞌut, lic ꞌanomcꞌax che jun chique tak rujolom ri nimalajitzel chicop, yey lic cajecꞌow rucꞌ. Pero waꞌwa cꞌax xcunutajic y ruma cꞌu riꞌ conojeri winak che ruwachulew lic xcam canimaꞌche y e xquitakej ri nimalaj itzel chicop.4 Lic xquilokꞌnimaj cꞌu ukꞌij ri dragón rixyaꞌw uchukꞌab ri nimalaj itzel chicop. Yjenelaꞌ xquilokꞌnimaj ukꞌij ri nimalaj itzelchicop, jewaꞌ caquibiꞌij: «¿China chi junokjewaꞌ pachaꞌ wa jun nimalaj itzel chicop?¿Cꞌo nawi junok cachꞌijow uchukꞌab? ¡Najintaj!» quechaꞌ.

5 Xyaꞌtaj che ri nimalaj itzel chicop cu-tacꞌabaꞌ ukꞌij y lic tzel cachꞌaꞌt chirij riDios. Y xyaꞌ cꞌu uchukꞌab re catakan cheruwachulewoxib junab rucꞌ nicꞌaj.* 6Xujekcꞌu lic tzel cachꞌaꞌt chirij ri Dios, chirijrubiꞌ ri Dios, chirij ri Rocho Dios y chiquijtak ri e cꞌo chilaꞌ chicaj. 7 Y xyaꞌ cꞌupukꞌab cachꞌoꞌjin chiquij rutinamit ri Diosy cuchꞌij quichukꞌab. Jenelaꞌ xyaꞌ pukꞌabcatakan paquiwi conoje tak ri tinamit,conoje ruqꞌuiyal quiwach tak ri ticawexche ronoje ruqꞌuiyal uwach chꞌaꞌtemal.8 Xquilokꞌnimaj cꞌu ukꞌij ri nimalaj itzelchicop conoje ri winak che ruwachulew,ri na jinta quibiꞌ chupa ri libro re cꞌasle-mal re ri Kꞌapoj Bexex, ri Jun chwi lo ri

* 12:6 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “mil doscientos sesenta kꞌij”. ✡ 12:9 Gn. 3:1 ✡ 12:14 Ap. 12:9 ✡ 13:2Ap. 12:3 * 13:5 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “cuarenta y dos icꞌ”.

Page 381: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 13:9 378 Apocalipsis 14:9jekebal re ruwachulew chaꞌom chi lok recacamisaxic.✡

9 China cꞌu ri cꞌo utanibal che utayic,¡chuta cꞌu riꞌ!10China ri yaꞌtal che cacꞌam bi chi presoyil,

riꞌ cacꞌam na ubi;y china ri yaꞌtal che cacam rucꞌ espada,

riꞌ rucꞌ espada cacamisaxic.E uwariꞌche chirajawaxic wi rutinamit riDios caquichukꞌubej quib chwach ri cꞌax-cꞌobic y caquitiquibaꞌ ri cubulibal quicꞌuꞌxrucꞌ ri Dios.

Ritzel chicop quel lo chupa ri juyub takꞌaj11 Tecꞌuchiriꞌ, xinwilo echiriꞌ jun chic

nimalaj itzel chicop xel lo chupa ri juyubtakꞌaj, cꞌo cꞌu caꞌib rucꞌaꞌ pachaꞌ rucꞌaꞌjuna kꞌapoj bexex pero cachꞌaꞌt pachaꞌ junadragón. 12 Yey wa ucaꞌm nimalaj itzelchicop xyaꞌ pukꞌab catakan pachaꞌ ri nabenimalaj itzel chicop y cuꞌan cꞌu rutakanicchwach. Xebutak cꞌu conoje ri winak cheruwachulew chaꞌ lic caquilokꞌnimaj ukꞌij rinabe nimalaj itzel chicop, ri xcunutaj cheri jun cꞌax xjecꞌow rucꞌ. 13 Lic cuꞌan ni-mak tak cꞌutubal chiquiwach ri winak, macuꞌano catzak ne lo akꞌ chwi ruwachulew.14 Quebusoc cꞌu conoje ri winak rucꞌ tak ricꞌutubal yaꞌtal che cuꞌan chwach ri nabenimalaj itzel chicop. Y quebutak ri winakchaꞌ caquiꞌan jun ucꞌaxwach ri nabe ni-malaj itzel chicop, ri lic xꞌan cꞌax che rucꞌespada yey na xcam taj. 15 Y xyaꞌtaj cꞌuche cuya ucꞌaslem rucꞌaxwach ri nabe ni-malaj itzel chicop, chaꞌ jelaꞌ utz cachꞌawicy cutak quicamisaxic conoje ri winak nacaquilokꞌnimaj ta ukꞌij. 16 Yey wa ucaꞌmnimalaj itzel chicop xtakan che cacoj junretalil chique conoje ri winak, waꞌ e takri lic cꞌo quiwach y ri na jinta quiwach, ribeyomab y ri e nibaꞌib, ri elokꞌotal rumacajaw y ri na e jinta pukꞌab juna cajaw;chique cꞌu conoje xcoj wa jun retalil cheri quikꞌab uwiquikꞌab o che rucurusil riquipalaj. 17 Jecꞌulaꞌ, na jinta junok yaꞌtalche calokꞌowic o cacꞌayinic we na cojom tache rire ri jun retalil, waꞌ e rubiꞌ ri nimalajitzel chicop o ri rajlibal rubiꞌ. 18 Waꞌ liccaraj naꞌoj chaꞌ camajtaj usucꞌ. China cꞌuri lic cumaj usucꞌ, e churajilaj ri rajlibal rinimalaj itzel chicop, ma ri rajlibal e re junticawex; yey ri rajlibal e waꞌ: 666.

14Ri ciento cuarenta y cuatro mil ticawex

caquibixoj jun cꞌacꞌ bix1Tecꞌuchiriꞌ, xinwil ri Kꞌapoj Bexex tacꞌal

chwi ri juyub Sion y rucꞌ Rire e cꞌo cientocuarenta y cuatro mil ticawex, yey cherucurusil ri quipalaj tzꞌibital rubiꞌ Rire yrubiꞌ Rukaw. 2 Y xinta jun chꞌawibal rechilaꞌ chicaj catatajic pachaꞌ utzaꞌm yaꞌechiriꞌ cacꞌunic y uchꞌawibal unimal jab; yri chꞌawibal xinto e pachaꞌ uqꞌuiyal ticawexe riꞌ caquichꞌawisaj ri qui arpas. 3 Ycaquibixoj jun cꞌacꞌ bix chwach ri Jun tzꞌulchupa ri tzꞌulibal re takanic, chiquiwach ricajib cꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles✡ ychiquiwach ri nimak winak.✡ Yey ri ema-jayom re wa bix xew e ri ciento cuarenta ycuatro mil xecolobetaj chiquixoꞌl ri winakche ruwachulew, ma xew chique rique yaꞌ-tal wi caquimaj wa jun bix. 4 E tak achijabwaꞌ na xquimin ta quib cucꞌ ixokib. Rique equeterej chirij ri Kꞌapoj Bexex tob pachawiqueꞌec wi. Waꞌ e ri xecolobetaj chiquixoꞌl riwinak che ruwachulew re quebuꞌan pachaꞌri nabe kasaꞌn chwach ri Dios y chwach riKꞌapoj Bexex. 5 Yey na jinta cꞌana rakꞌubalxtataj chiquichiꞌ ma lic chom ri quibinicquisilabic chwach ri Dios.

Ri caquitzijoj roxib ángeles6 Tecꞌuchiriꞌ, xinwil jun chic ángel cax-

iqꞌuicꞌ chicaj. Rire ucꞌamom lo ri Utzi-laj Tzij na jinta utakexic chaꞌ cutzijojwaꞌ chique conoje ri winak e cꞌo cheruwachulew, chique conoje tak ri tinamity conoje ruqꞌuiyal quiwach tak ri ticawexche ronoje ruqꞌuiyal uwach chꞌaꞌtemal. 7Riángel jewaꞌ casiqꞌuin che ubiꞌxiquil: «Chix-iꞌij iwib chwach ri Dios y chilokꞌnimaj ukꞌijma xopon ru orayil ri kꞌatbal tzij cuꞌano;chiyaca cꞌu ukꞌij ri xꞌanaw re ruwa caj,ruwachulew, ri mar y tak racꞌal pa calax wilo ri yaꞌ» cachaꞌ.

8 Tecꞌuchiriꞌ, xcꞌun rucaꞌm ángel jewaꞌcubiꞌij: «¡E laꞌ xtzakic! E laꞌ xtzak ri nimalajtinamit Babilonia, ri xebukꞌabarisaj conojetak ri tinamit y xebumin pa mac chaꞌ rucꞌri quirayibal caquetzꞌabej quikꞌij cucꞌ jujunchic na quicꞌulel taj» cachaꞌ.

9 Tecꞌuchiriꞌ, xcꞌun rurox ángel ycasiqꞌuin che ubiꞌxic: «We cꞌo junok

✡ 13:8 1 P. 1:19-20 ✡ 14:3 Ap. 4:6-8 ✡ 14:3 Ap. 4:4

Page 382: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 14:10 379 Apocalipsis 15:4culokꞌnimaj ukꞌij ri nimalaj itzel chicop y rijun ucꞌaxwach uꞌanom yey cucꞌul ri retalilche rucurusil rupalaj o che rukꞌab, 10 riꞌcutij na ri cꞌaxcꞌobic cape ruma ri royowalri Dios; y cacꞌak cꞌu bi pa ri akꞌ cajinow rucꞌazufre.* Yey caꞌan waꞌ che chiquiwach takri santowilaj ángeles y chwach ri KꞌapojBexex. 11 Rusibol wa cꞌaxcꞌobic cabuklanicquel chicaj y na jinta chi qꞌuisbal re. Ecꞌuri caquilokꞌnimaj ukꞌij ri nimalaj itzelchicop rucꞌ ri jun ucꞌaxwach uꞌanom yeycaquicꞌul ri retalil rubiꞌ, chique cꞌu rique najinta cꞌana uxlanem chipakꞌij chichakꞌab»cachaꞌ. 12 E uwariꞌche chirajawaxic cherutinamit ri Dios, waꞌ e ri quitakem RutzijUpixab ri Dios y lic cubul quicꞌuꞌx rucꞌ riKanimajawal Jesucristo, caquichukꞌubejquib chwach tak ri cꞌaxcꞌobic.

13 Ecꞌuchiriꞌ, xinta jun kulaj xchꞌawlo chilaꞌ chicaj, jewaꞌ cubiꞌij lo chwe:«Chatzꞌibaj: Chwi cꞌuwoꞌora, lic nimquikꞌijcalaxic ri quecam chupa rubiꞌ ri Kanima-jawal Jesucristo» cachaꞌ.

«Katzij,» cacha ri Ruxlabixel ri Dios, «marique quebuxlan che tak ri quichac, yeyronoje ri utzilaj chac quiꞌanom na casachta uwach ma caquicꞌul rajil ucꞌaxel chilaꞌchicaj» cachaꞌ.

Ri kꞌatbal tzij cape che ruwachulew14 Tecꞌuchiriꞌ, xinwil jun sutzꞌ lic sak y

chwi cꞌu riꞌ waꞌ cꞌo Jun tzꞌulic, quilitajice Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex.✡ Che cꞌurujolom cꞌo jun corona re oro y pukꞌabrucꞌaꞌam jun jos† lic cꞌo reꞌ. 15 Chupa cꞌuri Rocho Dios xel lo jun chic ángel, jewaꞌri casiqꞌuin pan che ubiꞌxiquil che ri Juntzꞌul chwi ri sutzꞌ: «Cojo la ri jos che takri ticoꞌn cꞌo che ruwachulew ma ya xriꞌjobruwach; ꞌana cꞌu la ri molonic ma rukꞌijolwaꞌ ya xoponic» cachaꞌ. 16 Ecꞌu ri Jun tzꞌulchwi ri sutzꞌ xucoj rujos che tak ri ticoꞌn cꞌoche ruwachulew y jelaꞌ xuꞌan ri molonic.

17 Chupa cꞌu ri Rocho Dios chilaꞌ chicajxel lo jun chic ángel rucꞌaꞌam jun jos liccꞌo reꞌ. 18 Xel cꞌu lo jun chic ángel chwaraltar; rire yaꞌtal pukꞌab catakan puwi ri

akꞌ.‡ Lic co cꞌu xsiqꞌuin pan che ri jun cꞌori jos lic cꞌo reꞌ pukꞌab, jewaꞌ cubiꞌij panche: «Chachapa rajos lic cꞌo reꞌ y chakꞌatari jutak chuyaꞌj uvas che tak ri ticoꞌn reuvas cꞌo che ruwachulew, ma lic kꞌan chic»cachaꞌ. 19 Ri ángel xuchap rujos y xukꞌatri jutak chuyaꞌj uvas che tak ri rakan uvascꞌo che ruwachulew yey xumol uchiꞌ pacapuchꞌ wi; waꞌ queꞌelok e pa cukꞌat wi tzijri Dios paquiwi ri ticawex. 20 Xpuchꞌiꞌ cꞌuri uva chupa ri puchꞌubal cꞌo lo naj cheri tinamit yey chupa waꞌ xel lo quicꞌ. Riquicꞌ xel che, xuꞌan pachaꞌ yaꞌ cayenenic.Runajtijil rakan ri quicꞌ xumaj trescientoskilómetros yey ruchoyil upa e jun metrorucꞌ nicꞌaj.§

15Ri ángeles caquicꞌam lo wukub cꞌaxcꞌobic

1 Xinwil jun chic nimalaj cꞌutubal chilaꞌchicaj yey waꞌ lic na jinta cꞌana cꞌo wi:E wukub ángeles caquicꞌam lo ri wukubqꞌuisbal cꞌaxcꞌobic; yey rucꞌ waꞌ caqꞌuis wiri royowal ri Dios.

2 Tecꞌuchiriꞌ, xinwil jun mar catzuꞌnpachaꞌ vidrio yey cawon akꞌ chupa. Conojeri na xesocotaj ta ruma ri nimalaj itzelchicop, na xexuquiꞌ tane chwach ri junucꞌaxwach y na xquiya tane luwar cacojchique ri retalil re ri rajlibal rubiꞌ ri nimalajitzel chicop, conoje rique e tacꞌal chwi rimar catzuꞌn pachaꞌ vidrio y cucꞌaꞌam riqui arpa yaꞌtal chique ruma ri Dios. 3 Ecaquibixoj cꞌu ri bix re ri Moisés✡ ri rajchac ri Dios y caquibixoj ri bix re ri KꞌapojBexex, jewaꞌ caquibiꞌij:Lal Dios Kajawxel, ri cꞌo ronoje unimal

chukꞌab pakꞌab la.Lic nimaꞌk y lic chomilaj tak ri chac ꞌanom

la,lic jusucꞌ y lic usucꞌ ronoje ri caꞌan la,Lal ri Takanel paquiwi tak ri tinamit.4 ¿Cꞌo nawi junok na cuxiꞌij ta rib chiwach

la, Lal Kajawal?¿Y cꞌo nawi junok na cuyac ta ukꞌij ri biꞌ la?Ma xew Rilal lic Lal santo.

* 14:10 “Azufre”: Waꞌ echiriꞌ caporoxic, lic chu ri ruxlab y quebuya pa yabil o pa camic ri ticawex quesikow re.✡ 14:14 Dn. 7:13 † 14:14 “Jos”: Waꞌ queꞌelok “hoz” pa caxtila. ‡ 14:18 Wa jun ángel laj e ri cuchajij ri akꞌchwi raltar o e ángel yaꞌtal pukꞌab cuya pa cꞌax ruwachulew rucꞌ akꞌ. Ap. 16:8 § 14:20 “Jun metro rucꞌ nicꞌaj”: Pari chꞌaꞌtem griego cubiꞌij: “Ri quicꞌ xopon ne cꞌa xeꞌ queꞌ tak ri cawayuꞌ, cꞌa pa cacꞌojiꞌ wi ri preno chique”. ✡ 15:3Éx. 15:1

Page 383: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 15:5 380 Apocalipsis 16:13E uwariꞌche conoje tak ri tinamit che

ruwachulewquecꞌunic y coꞌlquilokꞌnimaj kꞌij la,ma kꞌalajisam la ri jusucꞌ kꞌatbal tzij la

paquiwiꞌquechaꞌ.

5 Tecꞌuchiriꞌ, xinwilo echiriꞌ xtekꞌebax riRocho Dios chilaꞌ chicaj pa cꞌo wi ri caxare ri tzij uꞌanom ri Dios cucꞌ rutinamit.✡6 Chupa cꞌu ri Rocho Dios xebel lo wukubángeles, ri yaꞌtal chique quequiya pa cꞌax-cꞌobic tak ri winak che ruwachulew. Quico-jom cꞌu quikꞌuꞌ ꞌanatal rucꞌ cꞌul lino yeywaꞌ lic sak y lic cawonic, yey chwa quicꞌuꞌxcojotal jun pas re oro. 7 Jun cꞌu chiqueri cajib cꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e ángeles✡xuya chique ri wukub ángeles jujun copasre oro nojinak che ri royowal ri Dios, ri najinta utakexic rucꞌaslemal. 8 Ecꞌu ri RochoDios xnoj che sib ruma runimal uchomalil yruchukꞌab ri Dios. Nabe na cꞌut quicꞌow wawukub cꞌaxcꞌobic quicꞌamom lo ri wukubángeles, cꞌa ecꞌuchiriꞌ utz coc junok pa riRocho Dios.

16Ri wukub copas re cꞌaxcꞌobic

1 Chupa ri Rocho Dios chilaꞌ chicaj xintajun lic co cachꞌawic, jewaꞌ cubiꞌij panchique ri wukub ángeles: «Jix y jiꞌkꞌeja cheruwachulew ri royowal ri Dios, ri cꞌo chupari wukub copas» cachaꞌ.

Ri nabe copa2 Xeꞌec cꞌu ri nabe ángel y xuꞌkꞌeja chwi

ruwachulew ri cꞌo chupa rucopa, y rumawaꞌ xwinakir jun cꞌaxlaj yabil re chꞌaꞌcchiquij tak ri winak y xujek cꞌu riꞌ cakꞌololquij conoje, waꞌ e ri xecꞌuluw ri retalil rinimalaj itzel chicop y xquilokꞌnimaj ukꞌij rijun ucꞌaxwach ꞌanom.

Rucaꞌm copa3 Rucaꞌm ángel xuꞌkꞌeja chwi ri mar

ri cꞌo chupa rucopa, y ruma waꞌ xuꞌanquicꞌ uwach ri mar pachaꞌ ruquiqꞌuel junaticawex camisam; y xecam cꞌu conoje takrawaj e cꞌo chupa ri mar.

Rurox copa4 Rurox ángel xuꞌkꞌeja ri cꞌo chupa ru-

copa chwi tak ri nimayaꞌ y chwi tak racꞌalpa calax wi tak lo ri yaꞌ; y ruma waꞌ ronoje

ri yaꞌ xuꞌan quicꞌ uwach. 5Tecꞌuchiriꞌ xintari ángel ri yaꞌtal tak ri yaꞌ pukꞌab, jewaꞌcubiꞌij:

«Lal Dios Kajawxel ri cꞌo wakꞌij ora y rixex chi cꞌo lo wi, xew Rilal lic Lal Santo,ma lic Lal jusucꞌ che ri kꞌatbal tzij ꞌanom la6 paquiwi ri xecamisan que ri tinamit la ytak ri kꞌalajisanelab e la. Xquiꞌan cꞌu chiquexturuw ri quiquiqꞌuel. E uwariꞌche lic Laljusucꞌ ma xꞌan la chique wa e camisanelcaquikum quicꞌ. ¡Ecꞌu lic takal waꞌ chique!»cachaꞌ.

7 Ewi xinta jun chic xchꞌaw lo chwa ral-tar, jewaꞌ cubiꞌij:

«Pakatzij wi, lal Dios Kajawxel, Rilal cꞌoronoje unimal chukꞌab pakꞌab la, ma rikꞌatbal tzij caꞌan la lic e usucꞌ y lic jusucꞌ»cachaꞌ.

Rucaj copa8 Rucaj ángel xuꞌkꞌeja chwi ri kꞌij ri cꞌo

chupa rucopa, jelaꞌ cꞌu riꞌ xyaꞌtaj che ri kꞌijquebucꞌatisaj conoje ri winak rucꞌ rucꞌat-ibal. 9 Y lic xecꞌat cꞌu ri winak rumarucꞌatibal ri kꞌij. Ruma cꞌu waꞌ, xeyajanrucꞌ itzel tak chꞌaꞌtem chirij ri Dios, ri cꞌopukꞌab cutak lowa cꞌaxcꞌobic paquiwiꞌ. Yeyna xquitzelej tane quitzij, ma e na xcaj tajcaquiyac ukꞌij ri Dios.

Ruroꞌ copa10 Ruroꞌ ángel xuꞌkꞌeja ri cꞌo chupa ru-

copa chwi ri tzꞌulibal pa catakan wi rinimalaj itzel chicop, y ruma waꞌ xuꞌankꞌekuꞌm upa tak ri tinamit cꞌo pukꞌab rinimalaj itzel chicop. Conoje tak cꞌu riwinak lic caquicachꞌacaꞌ upa ri cakꞌ rumari cꞌax. 11 Lic cꞌut tzel xechꞌaꞌt chirij riDios cꞌo chilaꞌ chicaj ruma tak ri cꞌaxcꞌobicy tak ri chꞌaꞌc chiquij; y na xquitzelej taquitzij chwach ri Dios che tak ri na utz tajquiꞌanom.

Ruwakak copa12 Ruwakak ángel xuꞌkꞌeja pa ri nimayaꞌ

Eufrates ri cꞌo chupa rucopa; y ruma waꞌ,xchakij ri yaꞌ pa ri nimalaj rakanaꞌ, chaꞌjelaꞌ utz quebicꞌow lo ri takanelab e petinakpa relebal lo ri kꞌij. 13 Y xinwil cꞌu oxibitzelilaj uxlabixel jelaꞌ quetzuꞌnic pachaꞌtutzꞌ; jun quel lo puchiꞌ ri dragón, junchic quel lo puchiꞌ ri nimalaj itzel chicop

✡ 15:5 Ap. 11:19 ✡ 15:7 Ap. 4:6-8

Page 384: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 16:14 381 Apocalipsis 17:9y jun chic quel lo puchiꞌ ri jun kꞌala-jisanel socosoꞌnel. 14 Waꞌ e itzel uxlabixelcaquiꞌan tak cꞌutubal y quebec cucꞌ conojeri takanelab che ronoje ruwachulew chaꞌcaquimol quichiꞌ re caquiꞌan chꞌaꞌoj chupari unimal kꞌij re rukꞌatbal tzij ri Dios, ricꞌo ronoje unimal chukꞌab pukꞌab. 15 Jewaꞌcubiꞌij ri Kanimajawal:

«Chitapeꞌ, Riꞌin quinopon iwucꞌ jelaꞌpachaꞌ ri oquibal re juna elekꞌompa juna ja,ma ri elekꞌom na cubiꞌij ta apanok jampalaꞌcoponic.✡ Lic cꞌu nim ukꞌij ralaxic china rina cawar taj yey ucojom chi rukꞌuꞌ chaꞌ wexincꞌunic, na cuya ta uqꞌuix» xchaꞌ.

16 Y xquimol cꞌu quichiꞌ ri takanelabchupa ri jun luwar rubiꞌ pa ri chꞌaꞌtemhebreo “Armagedón”.*

Ruwuk copa17 Ruwuk ángel xuꞌkꞌeja pa ri tew ri cꞌo

chupa rucopa; y lic co xchꞌaw lo jun kulajpa ri tzꞌulibal re takanic cꞌo chupa ri RochoDios chilaꞌ chicaj, jewaꞌ cubiꞌij:

—Xqꞌuis cꞌu wa kꞌatbal tzij† —cachaꞌ.18Tecꞌuchiriꞌ lic xyocꞌ caꞌn ruxeꞌ caj, xetatajuchꞌawibal jab caraklajic y cajininic; yeyxpe jun nimalaj cabrakan che ruwachulew,waꞌ e cabrakan más nim uꞌanom chwi lori quicꞌojiꞌic ri ticawex che ruwachulew.19Ruma cꞌu waꞌ, ri nimalaj tinamit xjakatajupa, oxib xuꞌano; y conoje tak ri jujun chictinamit e cꞌo che ruwachulew xewuluwu-bic. Ecꞌu ri Dios na xicꞌow ta chucꞌuꞌx takri mac uꞌanom ri nimalaj tinamit Babilo-nia; xuya cꞌu pa cꞌaxcꞌobic ruma ri unimalroyowal Rire chirij. 20 Yey ruma cꞌu wacabrakan conoje tak ri islas y tak ri juyubxesachic.

21 Y xtzak lo chicaj nimak tak sakbachpaquiwi ri ticawex. Ri raꞌlal waꞌ laj junquintal chujujunal. Ruma cꞌu ri cꞌaxcꞌo-bic re ri nimak tak sakbach, ri winak lictzel xechꞌaꞌt chirij ri Dios, ma ri cꞌaxcꞌobicxuꞌano lic xibibal uwach.

17Ri kꞌatbal tzij puwi rixok na chom ta ubinic

1 Xcꞌun cꞌu jun chique tak ri wukub án-geles, ri cꞌo ri wukub copas re cꞌaxcꞌobicpaquikꞌab. Xchꞌaꞌt cꞌu wucꞌ, jewaꞌ xubiꞌij

chwe: «Saꞌa wara y cancꞌut chawach rikꞌatbal tzij caꞌan puwi ri jun ixok na chomta ubinic, ri tzꞌul chwi tak ri yaꞌ. 2 Rucꞌ waꞌwiꞌxok emacuninak tak wi ri takanelab cheruwachulew y conoje ri winak ejekel cheruwachulew, ma ekꞌabarinak ruma ri vinoxuya rixok chique»✡ xchaꞌ.

3 Tecꞌuchiriꞌ, chupa ri xcꞌut chinuwachruma ri Ruxlabixel ri Dios, ri ángel xin-ucꞌam bi chupa jun luwar catzꞌintzꞌotic ychilaꞌ xinwil jun ixok tzꞌul chwi jun ni-malaj itzel chicop cak rij, yey waꞌ tzꞌibitaluqꞌuiyal biꞌaj chirij re cꞌakibal bi ukꞌij riDios. Waꞌ cꞌo wukub ujolom y lajuj rucꞌaꞌ.4Rixokuwikomrib rucꞌ cꞌulmorato* uwachy cak uwach; yey wikital rucꞌ oro, rucꞌchomilaj tak abaj y rucꞌ perlas. Rucꞌaꞌamjun copa re oro pukꞌab nojinak che tak ri licqꞌuixbal uwach y che ruchꞌulil ri mac cuꞌancucꞌ tak rachijab. 5 Cꞌo cꞌu jun biꞌaj tzꞌibitalche rucurusil rupalaj yey lic cꞌayew umajicusucꞌ; e biꞌaj waꞌ:Ri nimalaj tinamit Babiloniae quichu rixokib lic chꞌul quibinic quisil-

abic,y rucꞌ rire petinak wi ronoje ri lic qꞌuixbal

uwach caꞌan che ruwachulew.6 Tecꞌuchiriꞌ xinwil rixok lic cakꞌabar rucꞌri quiquiqꞌuel rutinamit ri Dios y ri xe-camisax ruma ri xquitzijoj ri Utzilaj Tzij reri Jesús. Ecꞌu riꞌin lic xcam wanimaꞌ che rixinwilo.

7Xubiꞌij cꞌu ri ángel chwe:«¿Suꞌbe lic cacam awanimaꞌ che? Riꞌin

cankꞌalajisaj chawe saꞌ queꞌelawi rixok yri nimalaj itzel chicop cꞌamayom lo re, ricꞌo wukub ujolom y lajuj rucꞌaꞌ. 8 Ritzelchicop xawilo e ri jun xcꞌojiꞌ lo ojertanyey ecꞌu woꞌora na jinta chic. Pero yacopon ri kꞌij quel na lo chupa ri siwan najinta utakexic uchoyil upa, y qꞌuisbal cꞌu re,queꞌec chi tojbal mac. Conoje cꞌu ri winakejekel che ruwachulew, ri na tzꞌibital ta riquibiꞌ chupa ri libro re cꞌaslemal chwi lori jekebal re ruwachulew, cacam canimaꞌche echiriꞌ caquil ri nimalaj itzel chicop reojertan. Tob cꞌu riꞌ woꞌora na jinta chic,pero cawinakir tanchi ulok.

9 »Cajawax naꞌoj chaꞌ jun cumaj usucꞌwaꞌ: Ri wukub ujolom ri nimalaj itzel

✡ 16:15 Mt. 24:43 * 16:16 “Armagedón”: Waꞌ queꞌelawi “juyub re Meguido”. † 16:17 Rucꞌ ri wukub copas recꞌaxcꞌobic, xqꞌuis ri royowal ri Dios. Ap. 15:1 ✡ 17:2 Jer. 51:7 * 17:4 “Morato”: Quil “púrpura” pa vocabulario.

Page 385: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 17:10 382 Apocalipsis 18:10chicop e queꞌelawi wukub chi juyub y puwitak waꞌ tzꞌul wi rixok; 10 yey e queꞌelawiwukub chi takanelab. Y woꞌob chiquewaꞌ ebicꞌowinak chic; jun catakan woꞌoray ri jun chic cꞌamajaꞌ cujek rutakanic macꞌamajaꞌ cacꞌunic. Y we xcꞌunic, lic chi-rajawaxic wi na naj ta rutakanic cuꞌano.11 Jun chique ri wukub takanel e ri nimalajitzel chicop, ri jun xcꞌojiꞌ ojertan y woꞌorana jinta chic, yey catakan tanchic y cuꞌanaruwajxak takanel. Yey qꞌuisbal cꞌu re,queꞌec chi tojbal mac.

12 »Ecꞌu ri lajuj rucꞌaꞌ xawilo, e queꞌelawilajuj chi takanelab cꞌamajaꞌ caquijek riquitakanic; yey cayaꞌ na paquikꞌab que-takan junam rucꞌ ri nimalaj itzel chicop,pero xa jun ora uwach ri quitakanic. 13Walajuj takanelab junam tzij quiꞌanom chiqui-wach puwi ri quitakanic chaꞌ caquiya nacꞌu ri quichukꞌab y ri quitakanic pukꞌab rinimalaj itzel chicop. 14 Rique quechꞌoꞌjinrucꞌ ri Kꞌapoj Bexex, pero Rire cuchꞌijquichukꞌab, ma e Cajawal conoje ri cꞌoquiwach y e Takanel paquiwi conoje ri etakanelab. Yey tak ri e cꞌo rucꞌ ri KꞌapojBexex, e ri esiqꞌuim y echaꞌom ruma ri Diosy na quesam ta quib pukꞌab Rire» xchaꞌ.

15 Je tanchi waꞌ xubiꞌij chwe: «Ri yaꞌ xaw-ilo pa tzꞌul wi rixok na chom ta ubinic,✡queꞌelawi e tak ri ticawex che tak ri tina-mit, che ruqꞌuiyal quiwach tak ri ticawexche ruqꞌuiyal uwach chꞌaꞌtemal. 16 Ri la-juj rucꞌaꞌ ri nimalaj itzel chicop xawilo,waꞌ tzel caquil rixok na chom ta rubinic;cacokꞌotaj cꞌu can utuquel y caquichꞌan-abaꞌ canok, caquitij rutiꞌjil y tecꞌuchiriꞌcaquiporoj pa akꞌ. 17 Ma e ri Dios cacojowpa ri canimaꞌ chaꞌ caquiꞌan ri caraj Rire, waꞌe caquiꞌan tzij chiquiwach chaꞌ chupa laꞌ lakꞌij ecꞌowi caquiya ri quitakanic pukꞌab rinimalaj itzel chicop cꞌa che rukꞌijol echiriꞌcuꞌana na ronoje ri ubiꞌim can ri Dios.18 Rixok xawilo e queꞌelawi ri nimalaj tina-mit catakan paquiwi conoje ri takanelabche ruwachulew» xchaꞌ.

18Rutzakibal ri tinamit Babilonia

1 Qꞌuisbal cꞌu re waꞌ, xinwil chi junchic ángel xkaj lo chicaj rucꞌ unimaluchukꞌab; y ruchomalil ruwonibal xutzij

uwi ruwachulew. 2 Lic co xsiqꞌuin cheubiꞌxiquil:

«¡E laꞌ xtzakic! ¡Xtzak na ri nimalaj tina-mit Babilonia! Y woꞌora uꞌanom quiluwaritzelilaj uxlabixel, quijul chꞌulilaj uxlabixely quisoc chꞌulilaj tzꞌiquin kiꞌtzel quet-zuꞌnic. 3 Ma conoje tak ri jujun chic tina-mit che ruwachulew ekꞌabarinak ruma watinamit, ri xebumin chupa uqꞌuiyal macrucꞌ rayibal. Conoje cꞌu ri takanelab cheruwachulew emacuninak rucꞌ; y conoje takraj cꞌay che ruwachulew ebeyomarinak mari tinamit Babilonia ruma ri unimal uray-ibal lic cꞌo xulokꞌ chique» xchaꞌ.

4 Tecꞌuchiriꞌ xinta jun chic kulaj xchꞌawlo chicaj, jewaꞌ cubiꞌij:

«Chixelubi chupa ri tinamit Babilonia,riꞌix ix nutinamit, chaꞌ na quiꞌan ta iweꞌixcucꞌ rique y jelaꞌ na catzak ta piwi riꞌixri cꞌaxcꞌobic cape puwi rire. 5 Ma na xata jubikꞌ rumac, e tak waꞌ xaki uleꞌom chirib elinak bi cꞌa chicaj. Yey ri na utz tajuꞌanom, lic cꞌo chucꞌuꞌx ri Dios. 6 Chitzelejucꞌaxel che e chirij tak ri na utz taj uꞌanomchique ri jujun chic; chicalajij ri cꞌax puwiꞌruma rumac uꞌanom;✡ chupa cꞌu ri copa paxuyijbaꞌ wi ri yaꞌ lic cꞌa chique jujun chic,riꞌix chicalajij rucꞌayul waꞌ y chiyaꞌa che.7Rire lic xuꞌan nim che rib y lic xuya rib chetak rurayibal; ecꞌuwoꞌora lic chiyaꞌa pa cꞌaxy pa okꞌej; ma jewaꞌ ri cubiꞌij pa ranimaꞌ:“Riꞌin in tzꞌulic pachaꞌ in juna reina, yey nain ta malcaꞌn y na cantij tane cꞌana okꞌej”cachaꞌ. 8 Ruma cꞌu riꞌ, xa pa jun kꞌij caperi cꞌaxcꞌobic puwiꞌ: waꞌ e camic, okꞌej ynumic; yey rucꞌ ne akꞌ caporoxic, ma riDios Kajawxel, ri cukꞌat tzij puwiꞌ, lic cꞌouchukꞌab» cachaꞌ.

9 Tak ri takanelab che ruwachulew ema-cuninak rucꞌ rixok, yey junam rucꞌ rirequiyaꞌom quib che rukusil ruwachulew yjecꞌulaꞌ quitzꞌiloꞌm ri quibinic rucꞌ. Ecꞌurique quebokꞌic y quetunan puwi rixokechiriꞌ caquil rusibol rire cacꞌatic. 10 Licchinimanaj quecꞌojiꞌ pan che utzutzuꞌxicrixok ruma ruxibriquil ri cꞌaxcꞌobic cꞌo wiy jewaꞌ caquibiꞌij:

«¡Tokꞌoꞌ awach! ¡Tokꞌoꞌ awach at nimalajtinamit Babilonia, ri lic cꞌo achukꞌab, maxa pa jokꞌotaj xcꞌun ri kꞌatbal tzij pawiꞌ!»quechaꞌ.

✡ 17:15 Ap. 17:1 ✡ 18:6 Jer. 50:29

Page 386: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 18:11 383 Apocalipsis 19:4

11 Conoje tak raj cꞌay che ruwachulewquebokꞌ na y lic caquibisoj ri nimalaj tina-mitmana jinta chi cꞌo calokꞌow re ruqꞌuiyalquicꞌay. 12 Waꞌ e oro, plata, chomilaj takabaj y perlas; chom tak cꞌul lino, chomtak cꞌul morato,* chom tak cꞌul xela† ychom tak cꞌul cak; uqꞌuiyal uwach cheꞌ quiꞌruxlab; tak ri ꞌanatal rucꞌ marfil, rucꞌ chomtak cheꞌ, rucꞌ bronce, rucꞌ chꞌichꞌ y rucꞌabaj mármol; 13 yey quicꞌay re incienso ycunabal quiꞌ ruxlab, pachaꞌ canela, mirray olíbano; vino, aceite, harina y trigo;quicꞌay que awaj quebekanic, que bexex,que cawayuꞌ y re careta; yey quicꞌay neticawex e aj chac.

14 Jecꞌuwaꞌ caquibiꞌij che ri tinamit:«Ronoje tak ri xarayij uwach na jinta chiawucꞌ; ronoje tak ri beyomalil lic xeꞌecacꞌuꞌx rucꞌ, xsach uwach y na carik ta chiqꞌuenok» quechaꞌ.

15 Ecꞌu ri e aj cꞌay re tak waꞌ, ri licebeyomarinak ruma wa tinamit, lic chin-imanaj quecꞌojiꞌ pan che utzutzuꞌxic watinamit ruma ruxibriquil ri cꞌaxcꞌobic peti-nak puwiꞌ. Ewi lic cacokꞌej lok, 16 jewaꞌcaquibiꞌij:

«¡Tokꞌoꞌ uwach! ¡Tokꞌoꞌ uwach ri nimalajtinamit, ri pachaꞌ juna ixok uwikom ribrucꞌ chomilaj ukꞌuꞌ ꞌanatal rucꞌ lino, rucꞌcꞌul morato y cak; wikital rucꞌ oro, rucꞌchomilaj tak abaj y perlas! 17 Ma xa pajokꞌotaj xsach uwach ruqꞌuiyal ubeyoma-lil» quechaꞌ.

Conoje cꞌu ri e cꞌamal uwach barcos, riquebin pa barcos, ri quechacun pa barcosy tak ri quecꞌayin rucꞌ barcos, chinimanajquecꞌojiꞌ wi lo che. 18 Ecꞌuchiriꞌ caquil rusi-bol wa tinamit cacꞌatic, lic co quesiqꞌuinche ubiꞌxic: «¿Cꞌo nawi juna chic tinamitcajunimax rucꞌ wa nimalaj tinamit? ¡Najintaj!» quechaꞌ.

19 Y ri winak caquipucꞌ ulew chwi qui-jolom ruma quibis, quebokꞌic y co que-siqꞌuinic, jewaꞌ caquibiꞌij:

«¡Tokꞌoꞌ uwach! ¡Tokꞌoꞌ uwach ri nimalajtinamit! Ma conoje ri cꞌo barcos cucꞌ licxebeyomar rucꞌ wa tinamit; yey xa cꞌupa jokꞌotaj xsach uwach ronoje. 20 Riꞌixri ix jekel chilaꞌ chicaj, chixquiꞌcota rumari xucꞌulumaj wa tinamit. Chixquiꞌcot

iwonoje riꞌix ri iyaꞌom iwib pukꞌab ri Dios,ri ix utakoꞌn y ri ix kꞌalajisanelab, ma Rire exkꞌataw tzij puwi wa nimalaj tinamit rumari xuꞌan chiwe» quechaꞌ.

21 Tecꞌuchiriꞌ, jun ángel lic cꞌo uchukꞌabxuyac jun nimalaj abaj, runimal waꞌ epachaꞌ juna nimalaj caꞌ, y xucꞌak bi chupari mar, jewaꞌ cubiꞌij:

«Jelaꞌ ruwulixic bi ri nimalaj tinamit Ba-bilonia y na quilitaj ta chi uwach.

22»Awucꞌ riꞌat Babilonia, na catataj ta chiuchꞌawibal arpa, uchꞌawibal que aj música,uchꞌawibal suꞌ yey uchꞌawibal trompeta; naquebilitaj ta chi ne aj chac y na catataj tachi ne uchꞌawibal ri caꞌ cakilowic. 23 Najinta chi ne cꞌana akꞌ cawonic, na catatajta chi ne cꞌana nimakꞌij re cꞌulaniquil. Mae tak raj cꞌay xecꞌojiꞌ awucꞌ, e más nim riquitakanic che ruwachulew. Ruma tak riitz xaꞌano, xesocotaj conoje tak ri tinamitche ruwachulew. 24Yey ri winak rewa tina-mit xequicamisaj tak ri kꞌalajisanelab re riDios y rutinamit ri Dios, y xequicamisaj neuqꞌuiyal ticawex che tak ronoje ri tinamitre ruwachulew» cachaꞌ.

19Ri e cꞌo chilaꞌ chicaj caquiyac ukꞌij ri Dios

1 Qꞌuisbal re waꞌ xinta uqꞌuiyal winakchilaꞌ chicaj jewaꞌ caquibiꞌij:«¡Aleluya!¡Ri Dios Kajawxel takal che cayac ukꞌijruma ri colobetajic uyaꞌom chikey ruma runimal uchomalil y ruchukꞌab!2Rire pakatzij wi lic usucꞌy lic jusucꞌ ri kꞌatbal tzij cuꞌano.Ma xukꞌat tzij puwi ri jun ixok lic na chom

ta rubinic,ri xebumin ri ticawex re ruwachulew chaꞌ

quemacun rucꞌ.Ecꞌu ri Dios xuꞌan ucꞌaxel cheruma xebucamisaj ri e aj chac re ri Dios»

quechaꞌ.3 Je tanchi waꞌ xquibiꞌij:«¡Aleluya!Na jinta utakexic cabuklan chicaj rusibol ri

akꞌpa xcꞌak wubi rixok» xechaꞌ.

4 Ecꞌuchiriꞌ, ri veinticuatro nimak winakcucꞌ ri cajib cꞌo quicꞌaslemal pachaꞌ e án-geles,✡ xquikasaj quimejelem cꞌa chuꞌlew

* 18:12 “Morato”: Quil “púrpura” pa vocabulario. † 18:12 “Xela”: Pa caxtila “seda” rubiꞌ. ✡ 19:4 Ap. 4:6-8

Page 387: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 19:5 384 Apocalipsis 19:21y xquilokꞌnimaj ukꞌij ri Dios ri tzꞌul pa ritzꞌulibal re takanic, jewaꞌ caquibiꞌij:«¡Amén! ¡Aleluya!» quechaꞌ.

5 Chupa cꞌu ri tzꞌulibal xtataj jun kulaj,jewaꞌ cubiꞌij:«Chiyaca ukꞌij ri ka Dios,iwonoje ri quixchacun chupa ruchac,iwonoje ri cꞌo xiꞌin ib iwucꞌ chwach,chinimaꞌk chichꞌutiꞌk» cachaꞌ.

6 Tecꞌuchiriꞌ, xinta pachaꞌ quikuluqꞌuiyal winak jelaꞌ pachaꞌ ruchꞌawibalutzaꞌm yaꞌ echiriꞌ cacꞌunic y pachaꞌuchꞌawibal unimal jab, jewaꞌ caquibiꞌij:«¡Aleluya!Ma e catakan ri Dios Kajawxel,ri cꞌo ronoje unimal chukꞌab pukꞌab.7 Chojquiꞌcotok, lic chojquiꞌcotok y kayaca

ukꞌij Rire,ma xopon rukꞌijol ri cꞌulaniquil re ri Kꞌapoj

Bexexy ri rixokil lic uwikom chi rib.8Ma che rire yaꞌtal wi cuwik ribrucꞌ chomilaj ukꞌuꞌ ꞌanatal rucꞌ cꞌul linolic cawolkꞌinic» quechaꞌ.Waꞌ wa cꞌul lino e cꞌutubal re ri jusucꞌquibinic quisilabic rutinamit ri Dios.

Ri nimakꞌij re rucꞌulaniquil ri Kꞌapoj Bexex9 Ecꞌu ri ángel jewaꞌ xubiꞌij chwe:

«Chatzꞌibaj waꞌ: Lic nim quikꞌij calaxicconoje ri esiqꞌuim pa ri waꞌim re rucꞌu-laniquil ri Kꞌapoj Bexex» xchaꞌ.

Yey jewaꞌ tanchi xubiꞌij chwe: «Wachꞌaꞌtem e re ri Dios y lic katzij» xchaꞌ.

10 Ecꞌu riꞌin xinxucubaꞌ wib xeꞌrakanukꞌab ri ángel re canlokꞌnimaj ukꞌij. Perorire jewaꞌ xubiꞌij chwe: «Chata peꞌ, licmaꞌan laꞌ, ma riꞌin xa in jun aj chac re riDios jelaꞌ pachaꞌ riꞌat y jelaꞌ pachaꞌ ri her-manos, ri quitakem ri Kꞌijsak ukꞌalajisamri Kanimajawal Jesucristo. Xew chayacaukꞌij ri Dios, ma ri Kꞌijsak re ri KanimajawalJesucristo e ucꞌuꞌxibal ri sakil kꞌalajisanic»xcha chwe.

Rucꞌunibal ri Kanimajawal Jesucristo11 Tecꞌuchiriꞌ, xinwil ruwa caj jakalic y

xinwil cꞌu jun cawayuꞌ sak rij. Yey ricojoyom re jewaꞌ rubiꞌ: “Jusucꞌ y Usucꞌ”,ma chi usucꞌliquil cukꞌat tzij y cuꞌan chꞌaꞌoj.12Tak ruwach lic quewonic pachaꞌ akꞌ care-protic y chwi rujolom cojom uqꞌuiyal di-ademas; yey cꞌo jun biꞌaj tzꞌibital che y na

jinta junok camajaw usucꞌ, xew Rire cumajusucꞌ. 13 Yey rukꞌuꞌ balaꞌl pa quicꞌ y rubiꞌRire e: “Ri Tzij re ri Dios.” 14Tak ri ejércitosre chilaꞌ chicaj eteran chirij, e cꞌo lo chwicawayuꞌ sak quij. Quicojom quikꞌuꞌ ꞌanatalrucꞌ cꞌul lino lic sak y lic chom. 15 Puchiꞌ riJun ucojom lo ri cawayuꞌ sak rij, quel lo junespada lic tꞌisiꞌs utzaꞌm chaꞌ rucꞌ waꞌ cuꞌancꞌax chique tak ri tinamit. Rire catakanpaquiwiꞌ rucꞌ jun vara chꞌichꞌ yey cuꞌanchique pachaꞌ junok cuyikꞌiyaꞌ upa ri uvachaꞌ quel ruwaꞌal. Rucꞌ cꞌu waꞌ cakꞌalajinwi runimal royowal ri Dios, ri cꞌo ronojeunimal chukꞌab pukꞌab. 16 Che cꞌu rukꞌuꞌchwi raꞌ jewaꞌ tzꞌibitalic:«TAKANEL PAQUIWI RI TAKANELABY AJ WACH PAQUIWI TAK RI CꞋO QUI-

WACH.»17 Tecꞌuchiriꞌ, xinwil jun ángel tacꞌal

chwach ri kꞌij, jewaꞌ ri casiqꞌuin che ubiꞌxicchique conoje rawaj quexiqꞌuicꞌ lic chicaj,ri etijol que ri ecaminak chic: «Chixpetok,chimolo iwib che ri nimalaj waꞌim cuyari Dios 18 chaꞌ quixwaꞌ rucꞌ ri quitiꞌjil ri etakanelab, ri e aj wach que soldados y tak rilic cꞌo quichukꞌab; ri quitiꞌjil tak ri cawayuꞌy ri ecojoyomque; yey ri quitiꞌjil ri elokꞌotalruma cajaw y ri na e jinta pukꞌab junacajaw, ri cꞌo quiwach y ri na jinta quiwach»cachaꞌ.

19 Xinwil cꞌu ri jun nimalaj itzel chicop*yey ri e takanelab che ruwachulew cucꞌ riqui ejércitos, quimolomquib re quechꞌoꞌjinrucꞌ ri Jun ucojom lo rucawayuꞌ y cucꞌru ejércitos eteran chirij. 20 Xchap cꞌuri nimalaj itzel chicop, junam rucꞌ ri junkꞌalajisanel socosoꞌnel, ri uꞌanom uqꞌuiyalcꞌutubal chwach ri nimalaj itzel chicopyey rucꞌ waꞌ ebusocom lo conoje tak riquicꞌulum ri retalil ri nimalaj itzel chicopy xquilokꞌnimaj ukꞌij ri jun ucꞌaxwach.Quicabichal cꞌu riꞌ, e laꞌ chiquicꞌasliquilxecꞌak bi chupa jun luwar cayenen che akꞌy cajinow rucꞌ azufre. 21 Ecꞌu ri nicꞌaj chicxecamisax rucꞌ ri espada quel lo puchiꞌ riJun ucojom lo ri cawayuꞌ sak rij; yey e takcꞌu rawaj quexiqꞌuicꞌ lic chicaj, ri etijol queri ecaminak chic, lic xewaꞌ chi utz rucꞌ riquitiꞌjil.

* 19:19 Waꞌ e cachꞌaꞌtibex Ap. 13:1-18

Page 388: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 20:1 385 Apocalipsis 21:420

Ri mil junab1 Tecꞌuchiriꞌ, xinwilo echiriꞌ jun ángel

xkaj lo chilaꞌ chicaj, yey waꞌ rucꞌaꞌam lo rilawe re ri siwan na jinta utakexic uchoyilupa y rucꞌaꞌam lo jun nimalaj carenapukꞌab. 2 Wa jun ángel xuchꞌij uchukꞌabri dragón, waꞌ e ri cumatz re ojertan,✡ritzel winak Satanás rubiꞌ. Xuyut cꞌu riꞌchaꞌ cayaꞌiꞌ pa carena mil junab, 3 xucꞌak bichupa wa siwan, xutzꞌapij uchiꞌ y xucoj cꞌurusello chwi ri tzꞌapibal chaꞌ ritzel winakna quebusoc ta chi tak ri tinamit cꞌa echiriꞌcuqꞌuis na ri mil junab ximitalic. Qꞌuisbalcꞌu re waꞌ, cayolopix chi jujun kꞌij.

Ri nabe cꞌastajibal4 Tecꞌuchiriꞌ, xinwil uqꞌuiyal tzꞌulibal

re takanic yey wa etzꞌul chupa yaꞌtalpaquikꞌab quetakanic. Y xebenuwil conojeri ticawex xcꞌatzix quijolom ruma xquitz-ijoj ri Utzilaj Tzij re ri Kanimajawal Je-sucristo y Rutzij ri Dios; waꞌ e tak ri naxquixucubaꞌ ta quib chwach ri nimalaj itzelchicop y chwach ri jun ucꞌaxwach y naxquicꞌul ta ri retalil ri nimalaj itzel chicopche rucurusil ri quipalaj o che ri quikꞌab.Rique xecꞌastajic y junam rucꞌ ri Cristoxetakan mil junab. 5 E nabe cꞌastajibal waꞌ.Noꞌj ri nicꞌaj chic ecaminak cꞌate quecꞌas-tajic echiriꞌ icꞌowinak chi ri mil junab.6 Lic nim quikꞌij calaxic ri quecꞌastaj lo chewa nabe cꞌastajibal, ma rique e utinamitri Dios. Ecꞌu rucaꞌm camic na jinta chiuchukꞌab paquiwiꞌ, yey quebuꞌana cꞌu e ajchacunel chwach ri Dios y chwach ri Cristoy junam rucꞌ Rire quetakan mil junab.

Ritzel winak cayolopixic7 Echiriꞌ icꞌowinak chi ri mil junab, ri Sa-

tanás cayolopix lo pa ri luwar pa tzꞌapil wi.8 Y quel bi che quisocosoꞌxic tak ri tinamite cꞌo che ronoje ruwachulew, jenelaꞌ cuꞌanchique ri Gog y ri Magog,✡ chaꞌ cumolquichiꞌ re pa chꞌaꞌoj. Ri cajlibal tak waꞌe pachaꞌ ruqꞌuiyal ri sanyeb cꞌo chuchiꞌ rimar. 9Y xepe cꞌu che ronoje ruwachulew yxquisut rij ri tinamit lic cꞌax cunaꞌ ri Dios,waꞌ e luwar pa quimolom wi quib ri licquiyaꞌom quib pukꞌab Rire. Pero ri Dios

xutak lo akꞌ chicaj paquiwi ri eyactajinakchirij rutinamit, y xebuporoj cꞌu conoje.

Cakꞌat tzij puwi ritzel winak10 Ecꞌu ritzel winak, ri xebusoc tak

ri tinamit, xcꞌak bi chupa ri jun luwarcayenen che akꞌ y cajinow rucꞌ azufre,chiriꞌ pa e cꞌo wi ri nimalaj itzel chicopy ri jun kꞌalajisanel socosoꞌnel; y chipakꞌijchichakꞌab quecꞌojiꞌ pa cꞌax na jinta chiutakexic.

11Tecꞌuchiriꞌ, xinwil junnimalaj tzꞌuliballic sak y xinwil ri Jun tzꞌul chupa. Yeyecꞌu laꞌ chwach Rire, e ruwachulew y ruwacaj xemalcaꞌnic y na xilitaj ta chi qui-wach. 12 Y xinwil quiwach ri ecaminakchinimaꞌk chichꞌutiꞌk e tacꞌal chwach riDios. Tecꞌuchiriꞌ xjakataj upa tak ri librosyey xjakataj upa jun chic libro, waꞌ e rilibro re cꞌaslemal. Chupa tak wa librostzꞌibital wi tak ri quiꞌanom ri ecaminak,y ecꞌu chirij tak waꞌ xkꞌat tzij paquiwiꞌ.13 Ri mar xebutzelej lo ri ecaminak e cꞌochupa; ri rajaw ri camic y ri rajaw riHades✡xequitzelej lo ri ecaminak e cꞌo cucꞌ; y xkꞌatcꞌu tzij paquiwiꞌ chiquijujunal e chirij takri quiꞌanom. 14 Ecꞌu ri rajaw ri camic y rirajaw ri Hades xecꞌak bi chupa ri jun luwarcayenen che akꞌ. Waꞌ e ri ucaꞌm camic.15Chupa cꞌuwaꞌwa jun luwar xecꞌak bi ri natzꞌibital ta quibiꞌ chupa ri libro re cꞌaslemal.

21Ri cꞌacꞌ uwa caj y ri cꞌacꞌ uwachulew

1 Tecꞌuchiriꞌ xinwil jun cꞌacꞌ uwa caj yjun cꞌacꞌ uwachulew, ma ri nabe uwa cajy ri nabe uwachulew xemalcaꞌnic, yey rimar na jinta chic. 2 Riꞌin in Juan xinwil risantowilaj tinamit, ri cꞌacꞌ Jerusalem, e riꞌxkaj lo chilaꞌ chicaj petinak rucꞌ ri Dios, yeylicwikital chi utz pachaꞌ juna ali lic uwikomrib echiriꞌ cuꞌcꞌulu rala cacꞌuliꞌ rucꞌ. 3 Yxinta cꞌu jun kulaj xel lo pa ri tzꞌulibal retakanic, lic co xchꞌawic, jewaꞌ cubiꞌij:

«¡Chatapeꞌ! Ri Dios cacꞌojiꞌ chiquixoꞌlibalri ticawex y cajekiꞌ cucꞌ; ma rique eutinamit, y Rire e Dios que rique. 4 Ecꞌu riDios cusuꞌ ruwaꞌal quiwach conoje rique.Chwi cꞌu woꞌora na jinta chi camic, najinta chi okꞌej, na jinta chi quejuyuyic yna jinta chi cꞌaxcꞌobic; ma ronoje tak ri cꞌolo ojertan, ya xicꞌowic» cachaꞌ.

✡ 20:2 Gn. 3:1 ✡ 20:8 Ez. 38:1–39:6 ✡ 20:13 Ap. 6:8

Page 389: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 21:5 386 Apocalipsis 21:265 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jun tzꞌul pa ri tzꞌulibal re

takanic, jewaꞌ xubiꞌij:«Chatapeꞌ: Riꞌin canꞌan cꞌacꞌ che ronoje

tak ri cꞌolic» xchaꞌ.Yey xubiꞌij chwe:«Chatzꞌibaj tak waꞌ, ma wa chꞌaꞌtem lic

areꞌ y lic katzij» xchaꞌ.6 Je tanchi waꞌ xubiꞌij chwe:«Ecꞌu waꞌ xutzir ronoje. Riꞌin in ri jeke-

bal re yey in ri qꞌuisbal re, jelaꞌ pachaꞌri caꞌib letra A y Z.* Chique cꞌu conoje ricatzajin quichiꞌ, cansipaj ri yaꞌ calax lo cheri acꞌal re cꞌaslemal. 7China cꞌu ri cachꞌijowuchukꞌab tak ri na utz taj, cucꞌul ronojetak waꞌ, yey in cꞌu u Dios riꞌ, y rire cuꞌanawalcꞌoꞌal. 8 Noꞌj ri e turun,† y tak ri xqui-jolij ri cubulibal quicꞌuꞌx wucꞌ, ri caquiꞌanri lic qꞌuixbal uwach y ri e camisanel, ricaquetzꞌabej uwa quikꞌij cucꞌ jujun chic naquicꞌulel taj y ri e aj itz, ri e aj tioxaby conoje ri caquiꞌan rakꞌubal, conoje cꞌurique queyaꞌ pa ri jun luwar cayenen cheakꞌ y cajinow rucꞌ azufre. Ecꞌu ucaꞌm camicwaꞌ» xchaꞌ.

Ri cꞌacꞌ Jerusalem9 Tecꞌuchiriꞌ, xkib lo wucꞌ jun chique ri

wukub ángeles, ri xyaꞌtaj ri wukub copaschique, ri nojinak che ri wukub qꞌuisbalcꞌaxcꞌobic.✡ Xchꞌaꞌt cꞌu wucꞌ, jewaꞌ xu-biꞌij: «Saꞌa na wara, ma cancꞌut rali chaweri cacꞌuliꞌ rucꞌ ri Kꞌapoj Bexex» xchaꞌ.10 Ecꞌu laꞌ chupa ri xcꞌut chinuwach rumari Ruxlabixel ri Dios, ri ángel xinucꞌambi chwi jun nimalaj juyub lic naj uwiꞌ yxucꞌut chwe ri nimalaj santowilaj tinamitJerusalem, e riꞌ catajin lo ukajic chilaꞌ chi-caj petinak rucꞌ ri Dios. 11 Waꞌ lic cawonche runimal uchomalil ri Dios; ruwonibale pachaꞌ juna chomilaj abaj pachaꞌ ri jaspe,lic cajuljut upa pachaꞌ chi vidrio. 12 Sututalcꞌu rij rucꞌ jun nimalaj tapia lic naj uwiꞌ; cꞌocablajuj oquibal che y chujujunal oquibalcꞌo jun ángel aj chajal re, yey che tak rioquibal tzꞌibital jun biꞌaj que ri cablajujtinamit re Israel. 13Yey e tak ri oquibal cheri tapia oxib cꞌo pa relebal kꞌij, oxib cꞌo panorte, oxib cꞌo pa sur y oxib cꞌo putzakibal

kꞌij. 14Ri nimalaj tapia re ri tinamit tzꞌakomlo cablajuj nimak tak abaj pa rakanibal; yeychujujunal ri nimak abaj, tzꞌibital rubiꞌ junchique ri cablajuj takoꞌn re ri Kꞌapoj Bexex.

15 Ri ángel cachꞌaꞌt wucꞌ rucꞌaꞌam junvara re pajabal ꞌanom rucꞌ oro chaꞌ cupajri tinamit, tak ri oquibal y ri tapia. 16 Ritinamit cuadrado uꞌanom; ri rakan junamrucꞌ ruwach. Ecꞌu ri ángel xupaj ri tinamitrucꞌ ri vara cꞌo pukꞌab. Y xeꞌelok caꞌibmil rucꞌ caꞌib ciento kilómetros runajtijil rirakan, jelaꞌ runajtijil uwiꞌ, y jelaꞌ runimaluwach. 17 Tecꞌuchiriꞌ, xupaj runajtijil rirakan ri tapia; sesenta y cinco metros‡cꞌo che. Ri pajabal xuchapabej wa ángel ejunam rucꞌ ri caquichapabej ri ticawex.

18 Ri tapia e ꞌanom rucꞌ abaj jaspe; noꞌjri tinamit e ꞌanom rucꞌ sakil oro, cawonupa jelaꞌ pachaꞌ chi vidrio. 19 Tak ri parakanibal ri tapia re ri tinamit wikital rucꞌronoje chomilaj tak abaj. Ri nabe, rucꞌabaj jaspe; rucaꞌm, rucꞌ zafiro; rurox, rucꞌágata; rucaj, rucꞌ esmeralda; 20 ruroꞌ, rucꞌónice; ruwakak, rucꞌ cornalina; ruwuk, rucꞌcrisólito; ruwajxak, rucꞌ berilo; rubelej,rucꞌ topacio; rulajuj, rucꞌ crisopraso; rijunlajuj, rucꞌ jacinto y rucablajuj, rucꞌ am-atista. 21 Tak ri cablajuj oquibal e cablajujperlas; chujujunal oquibal e jun nimalajperla. Y ri nimabe cꞌo chunicꞌajal ri tinamitꞌanom rucꞌ sakil oro, lic cajuljut upa pachaꞌchi vidrio.

22 Yey chupa cꞌu wa tinamit na xinwilta juna templo pa calokꞌnimax wi ri Dios;waꞌ na cajawax ta chic, ma chilaꞌ pa ronojeluwar cꞌo ri Dios Kajawxel, ri cꞌo ronoje uni-mal chukꞌab pukꞌab, y cꞌo ri Kꞌapoj Bexex.23Chewa tinamit na cajawax taneuwonibalri kꞌij y ri icꞌ, ma runimal uchomalil ri Dioscutzij upa yey ri Kꞌapoj Bexex e uwonibalriꞌ. 24 Ecꞌu ri jujun chic tinamit quebinchwa ri kꞌijsak re wa jun tinamit; yey rie takanelab che ruwachulew caquicꞌam lochupa wa tinamit ri chomilaj quibeyomalilre yacbal ukꞌij ri Dios.✡ 25 Tak ri oquibalre wa tinamit na catzꞌapiꞌ ta chi qꞌuenok,ma chiriꞌ na jinta chi akꞌab. 26 Ri chomilajbeyomalil que tak ri tinamit e cacꞌam lo che

* 21:6 “A y Z”: Quil “Alfa y Omega” pa vocabulario. † 21:8 “Turun”: Waꞌ e ri caquixiꞌij quib y queqꞌuix che utzijoxicRuchꞌaꞌtem ri Dios. ✡ 21:9 Ap. 15:1; 16 ‡ 21:17 Pa versículo 16 ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “doce mil estadios”(waꞌ queꞌelok 12 x 1,000 = 12,000). Yey pa ri versículo 17 cubiꞌij “ciento cuarenta y cuatro codos” (waꞌ queꞌelok 12 x 12= 144). Ojertan “12” queꞌelawi “tzꞌakat uwach”. ✡ 21:24 Is. 60:3, 5

Page 390: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 21:27 387 Apocalipsis 22:17wa tinamit re yacbal ukꞌij. 27 Chupa cꞌu waꞌwa tinamit na jinta cꞌana chꞌul coc lok, nacoc ta ulok ri cuꞌan ri lic qꞌuixbal uwachy ri cuꞌan rakꞌubal; ma xew queboc lo ritzꞌibital quibiꞌ chupa ri libro re cꞌaslemal reri Kꞌapoj Bexex.

22Ri yaꞌ re cꞌaslemal

1 Tecꞌuchiriꞌ, ri ángel xucꞌut chinuwachjun nimayaꞌ rucꞌ yaꞌ re cꞌaslemal, waꞌ lic ca-juljut upa jelaꞌ pachaꞌ chi vidrio, yey quel lopa cꞌowi ri tzꞌulibal re takanic re ri Dios y reri Kꞌapoj Bexex. 2 Punicꞌajal ri nimabe re ritinamit y cheucabichal uchiꞌ ri nimayaꞌ, cꞌori cheꞌ cuya cꞌaslemal.* Wa cheꞌ cuya cabla-juj uwach chupa ri junab, yey chujujunal icꞌcawachinic. Ecꞌu ruxak e re cunabal que takri tinamit che ruwachulew. 3Chiriꞌ na jintachi ri na utz ta uwach xucꞌam lo ri mac.✡Ecꞌu ri tzꞌulibal re ri Dios y re ri KꞌapojBexex cacꞌojiꞌ chiriꞌ yey conoje ri e nimanelre ri Dios caquilokꞌnimaj ukꞌij Rire. 4Caquilcꞌu uwach ri Dios pa sakil wi y rubiꞌ Rirecacꞌojiꞌ che rucurusil ri quipalaj. 5Chiriꞌ cꞌuriꞌ na jinta chi akꞌab; ri quejekiꞌ chiriꞌ nacajawax ta chi ne uwonibal akꞌ re lámparachique y na cajawax tane utzuꞌnibal ri kꞌij,ma ri Dios Kajawxel e kꞌijsak chique. Yey riquitakanic rique na jinta chi utakexic.

Rucꞌunibal ri Cristo6 Jewaꞌ xubiꞌij cꞌu ri ángel chwe:«E takwaꞌ wa chꞌaꞌtem lic areꞌ y lic katzij.

Y ri Dios Kajawxel, ri cayaꞌw quichꞌaꞌtem riquetzijon re Rutzij, utakom lo ru ángel chaꞌcukꞌalajisaj chique ri e aj chac re Rire janipatak ri catajin lok» xchaꞌ.

7 Ecꞌu ri Kanimajawal jewaꞌ cubiꞌij:«¡Chitapeꞌ! ¡Na naj ta chi ri woponic

iwucꞌ! Lic nimukꞌij ralaxic ri cutakej takwakꞌalajisanic tzꞌibital chupawa libro» cachaꞌ.

8 Riꞌin in Juan, in ri xintaw re yey in rixinilow re ronoje tak waꞌ. Echiriꞌ nutom ywilomchi tak ronojewaꞌ, xuaj canlokꞌnimajukꞌij ri ángel, ri xbiꞌn re y xcꞌutuw re chwe

ronoje takwaꞌ; xinxucubaꞌ cꞌuwib xeꞌrakanukꞌab, 9 pero rire jewaꞌ xubiꞌij chwe:

«Lic maꞌan laꞌ, maxucubaꞌ awib chin-uwach. Ma riꞌin xa in jun aj chac reri Dios jelaꞌ pachaꞌ riꞌat y tak rawach ekꞌalajisanelab, junam cucꞌ ri caquicoj utzijtak wa tzꞌibital can chupa wa libro. Echalokꞌnimaj ukꞌij ri Dios» xchaꞌ.

10 Je tanchi waꞌ xubiꞌij ri ángel chwe:«Mawewaj tak ri kꞌalajisanic tzꞌibital

chupa wa libro, ma xa nakaj chi cꞌo wilo rukꞌijol chaꞌ cuꞌana tak waꞌ. 11 Chinacꞌu ri cuꞌan ri na jusucꞌ taj, we na carajtaj carokꞌotaj uꞌanic, rucꞌ cꞌu rire cꞌo wi.China ri uchꞌulam rubinic, we na caraj tajcarokꞌotaj waꞌ, rucꞌ cꞌu rire cꞌo wi. Yeyecꞌu ri cuꞌan ri lic jusucꞌ, e chutakej uꞌanicri lic jusucꞌ y china ri uyaꞌom rib che junsantowilaj binic, e chuchukꞌubej rib chewaꞌ» xcha ri ángel.

12 Ecꞌu ri Kanimajawal jewaꞌ cubiꞌij:«¡Chitapeꞌ! Na naj ta chi ri woponibal

iwucꞌ y cancꞌam cꞌu bi ri rajil ucꞌaxel, ricanya chique ri ticawex chiquijujunal echirij tak ri quiꞌanom. 13 Riꞌin in ri jeke-bal re yey in ri qꞌuisbal re jelaꞌ pachaꞌ ricaꞌib letra A y Z.† 14 Lic nim quikꞌij calaxicri caquiꞌan jusucꞌ che ri quibinic quisil-abic,‡ ma jelaꞌ lic takal chique caquitij queruwach ri cheꞌ re cꞌaslemal y queboc bi chetak ri oquibal re wa tinamit. 15Noꞌj e tak riwinak kiꞌtzel quibinic quisilabic: ri e aj itz,ri caquetzꞌabej uwa quikꞌij cucꞌ jujun chicna quicꞌulel taj, ri e camisanel, ri e aj tioxabcucꞌ conoje ri lic queꞌec quicꞌuꞌx che uꞌanicrakꞌubal, riꞌ na canya ta chique queboc bichupawa tinamit. 16Riꞌin in Jesús nutakombi ri nu ángel chaꞌ cutzijoj ronoje tak waꞌpa tak riglesias. Ri David cucꞌ tak can riralcꞌoꞌal e pachaꞌ jun cheꞌ; ecꞌu Riꞌin in ri inratzꞌayak y in ri utux waꞌ wa cheꞌ,§ yey inpachaꞌ ri jun chꞌumil cawon pa sakribal»✡cacha ri Jesús.

17 Ri Ruxlabixel ri Dios y ri rixokil riKꞌapoj Bexex, jewaꞌ caquibiꞌij:

«Peta la» quechaꞌ.* 22:2 Cꞌo ri caquichꞌob rakan ri nimayaꞌ quicꞌow chunicꞌajal ri nimabe y ri cheꞌ cꞌo chunicꞌajal ri nimayaꞌ, yey riratzꞌayak y rukꞌab cumaj ucabichal uchiꞌ ri nimayaꞌ. Gn. 2:9; Ez. 47:7-12; Ap. 2:7 ✡ 22:3 Gn. 3:17-19 † 22:13 “Ay Z”: Quil “Alfa y Omega” pa vocabulario. ‡ 22:14 Pa ri chꞌaꞌtem griego cubiꞌij “ri caquichꞌaj ri quikꞌuꞌ”. § 22:16Ri Jesús e ri “ratzꞌayak” ri David ma xex chi cꞌo lo wi chwach ri David yey e Rire ri xyaꞌw ri naꞌoj y ri takanic che. RiJesús e “rutux ri cheꞌ quel lo che ri David” ma e ralcꞌoꞌal can ri rey David. Is. 11:1,10; Ro. 1:3 ✡ 22:16 Nm. 24:17;Ap. 2:28

Page 391: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Apocalipsis 22:18 388 Apocalipsis 22:21Y china ri cataw re, chubiꞌij:«Peta la.»China cꞌu ri catzajin uchiꞌ y caraj capetic,

petok y chutija re ri yaꞌ re cꞌaslemal, yeywaꞌ xa casipax che.

18 Riꞌin in Juan cankꞌalajisaj cꞌu waꞌchiquiwach conoje ri quetaw re ri kꞌala-jisanic re wa libro: We cꞌo junok cucoj uwiꞌronoje tak waꞌ, ri Dios cutak lo puwiꞌ janipari cꞌaxcꞌobic tzꞌibital chupa wa libro. 19Wecꞌo cꞌu junok cꞌo caresaj che ri kꞌalajisanicre wa libro, ri Dios na cuya ta chi che cutijruwach ri cheꞌ ri cuya cꞌaslemal, na cuyatane che coc bi chupa ri santowilaj tinamitre ri Dios, yey na jinta chi cꞌana re chejanipa ri utz tzꞌibital can chupa wa libro.

20Ecꞌu ri cajiquiban uwach tak waꞌ, jewaꞌcubiꞌij:

«Pakatzij wi na naj ta chi ri woponibaliwucꞌ» cacha ri Jesús.

¡Amén! E chuꞌana riꞌ, peta la, Kanima-jawal Jesucristo.

21Cꞌulu cꞌu onoje alak riꞌ ri unimal rutzilucꞌuꞌx ri Dios. Amén.

Page 392: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Vocabulario Bíblico Abba: 389 Vocabulario Bíblico Carne:

Vocabulario BíblicoAbba: Tat

E jun chꞌaꞌtem arameo. (Mr. 14:36; Ro.8:15; Gl. 4:6)Abismo: Siwan na jinta utakexic ru-

choyil upaPa ri Nuevo Testamento, waꞌ na e ta

juna siwan quilitaj che ruwachulew; eri luwar pa cacꞌak wubi ri Satanás cucꞌconoje ritzel uxlabixel chaꞌ na quebel tachulok. (Lc. 8:31; Ap. 9:1; 20:1)Abominación: Ri lic chꞌul y lic qꞌuixbal

uwach, ri lic tzel quilitaj ruma ri DiosWaꞌ e ri lic na usucꞌ taj caquiꞌan ri

ticawex. (Mr. 13:14; Lc. 16:15; Ap. 17:4)Adoración a Dios: Ulokꞌnimaxic ukꞌij ri

Dios (Mt. 4:10; 1 Co. 14:25; Ap. 4:10)Adulterio: Macunic chirij ri cꞌulaniquil

1) Ri cuꞌan junok cꞌulanic echiriꞌ cuyojrib rucꞌ jun chic na ucꞌulel taj (Mt.5:27-28; Mr. 10:11-12; Ro. 7:3)

2) Ri cuꞌan junok uyaꞌom rib pukꞌab riDios echiriꞌ cꞌo ri más queꞌec ucꞌuꞌxchirij y más cꞌax cunaꞌ waꞌ chwa riDios. E ri caꞌanawwaꞌ, na jusucꞌ ta riranimaꞌ chwach ri Dios. (Mt. 12:39;Mr. 8:38)

Águila: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)Waꞌ e jun awaj caxiqꞌuicꞌ lic chicaj jelaꞌ

pachaꞌ juna xic. (Ap. 4:7; 8:13; 12:14)Alfa y Omega: Ri jekebal re y ri qꞌuisbal

re“Alfa” e ri nabe letra re ri alfabeto

griego y “omega” e ri qꞌuisbal re. RiCristo xubiꞌij: «Riꞌin in ri jekebal re yeyin ri qꞌuisbal re, jelaꞌ pachaꞌ ri caꞌib letraA y Z.» (Ap. 1:8; 21:6; 22:13)Alma: Rucꞌaslemal juna ticawex, rucꞌuꞌx,

ri ranimaꞌE ru “espíritu” juna ticawex, ri na

cacam taj tob cacam rucuerpo. (Mt.11:29; Mr. 8:36; 1 Ts. 5:23)Altar: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)

E ri luwar pa caquiya wi ri ticawex riquikasaꞌn chwach ri Dios o chwach junatiox. (Mt. 5:23-24; Hch. 17:23; Heb.13:10)Amar: Cꞌax cunaꞌ junok (Jn. 3:16; Jn.

13:35)Amén: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)

Chꞌaꞌtem hebreo, queꞌelawi “lickatzij” o “lic areꞌ” o “e chuꞌana riꞌ”. (Mt.6:13; Ro. 1:25; 1 Co. 14:16)Amor: Rutzil cꞌuꞌxaj

E ri cakacꞌutu echiriꞌ cꞌax cakanaꞌ riDios y cꞌax cakanaꞌ kib chikawach riꞌoj.(1 Co. 13:4-7)Animar: Unimarisaxic ucꞌuꞌx junok

E ri cakaꞌano echiriꞌ caketaꞌmaj cꞌojunok pa bis o pa cꞌax. (Mt. 9:22; 14:27;Hch. 27:22)Anticristo: Ri cayacataj chirij ri Cristo (1

Jn. 2:18, 22; 2 Jn. 7)Aposento alto: Ri caleꞌ ja, ruroxleꞌ ja (Mr.

14:14-15; Hch. 20:8)Apóstol: Takoꞌn

Ri cablajuj utijoꞌn ri Jesús xebuꞌan e“utakoꞌn”, ma xetak bi ruma Rire chaꞌqueꞌquitzijoj ri Utzilaj Tzij. Yey ri Pablo ejun chique rutakoꞌn. (Lc. 6:13; Hch. 5:12)Atrio: Uwa ja (Mr. 15:16)¡Ay de ellos!: ¡Tokꞌoꞌ quiwach!

Pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios, e cabiꞌx waꞌchique ri ticawex cꞌo chi ri kꞌatbal tzij reri Dios paquiwiꞌ. (Mr. 14:21; Lc. 11:42-47;Ap. 8:13)Bautismo: (Junam rubiꞌxic pa

kachꞌaꞌtem)E ri cuꞌan junok echiriꞌ cukꞌalajisaj

ri Kanimajawal Jesucristo e Ucolobenel.Camuk pa yaꞌ o cakꞌej yaꞌ chwi ujolom.

1) Bautizar: Cuya ri bautismo (Mt. 3:6,13; Lc. 20:4)

2) Bautizarse: Cucꞌul ri bautismo (Mr.16:16; Hch. 16:15; Heb. 10:22)

Beelzebú: Cajawal ritzel uxlabixel o ajwach que ritzel uxlabixel (Mt. 10:25;Mr. 3:22; 2 Co. 6:15)

Bendito: Lic nim ukꞌij (Lc. 13:35; 2 Co.1:3)

Bienaventurado: Lic nim ukꞌij ralaxicE cabiꞌx waꞌ che ri ticawex cucꞌul ri

bendición re ri Dios. (Mt. 5:3-11; 25:34;Lc. 1:42)Blasfemar: Ri tzel chꞌaꞌtibenic chirij ri

Dios (Mt. 12:31; Jn. 10:33; Ap. 13:6)Bondad: Relej cꞌuꞌxaj

Jun cucꞌut ri relej ucꞌuꞌx echiriꞌ cuꞌanri utz che jun chic. (Gl. 5:22; Ef. 2:7; Tit.3:4)Carne:

1) Tak ri rayibal re ri tiꞌjil

Page 393: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Vocabulario Bíblico César, emperador: 390 Vocabulario Bíblico Cordero:E tak ri na utz taj calax lo pa kani-

maꞌ. (Gl. 5:16-17)2) Ticawex

Pa jujun versículos e cachꞌaꞌtpaquiwi ri ticawex. (Hch. 2:17)3) Tiꞌoꞌn o tiꞌij

E ri tiꞌoꞌn re catijic. (1 Co. 8:13)César, emperador: Nimalaj takanel re

RomaRi nimalaj takanel re Roma xtakan

paquiwi conoje ri jujun chic takanelab.“César” na biꞌaj taj; ma e ubiꞌ ruwach rinimalaj takanel, yey chiquijujunal riquecꞌo quibiꞌ, pachaꞌ Julio, Augusto, Nerón.(Mt. 22:17; Lc. 20:22; Hch. 25:25)Cielo:

1) Ruwa cajE pa e cꞌo wi ri chꞌumil, ri kꞌij y ri icꞌ.

(Mt. 16:3; Heb. 1:10)2) Chilaꞌ chicaj

E ri luwar lic chom pa jekel wi riDios, tob Rire pa ronoje luwar cꞌo wi.(Mt. 3:2; 2 Co. 12:4; Ap. 4:2)

Cilicio: Cꞌul cꞌax rij y tzacꞌan upaE cꞌul caquicoj ri ticawex ojertan cꞌu-

tubal re ri unimal quibis ruma ri quimaco ruma cacam juna catz-quichakꞌ. (Mt.11:21; Ap. 6:12; 11:3)Circuncisión: Ri retalil re circuncisión

1) Ri caquiꞌan raj judiꞌab echiriꞌ junaralco ala cuqꞌuis wajxakib kꞌijralaxic, e cakꞌat rutzꞌuꞌmalil ruwiri rulewal, cꞌutubal re e jun chiquerutinamit ri Dios. (Gn. 17:9-14; Lc.2:21; Hch. 7:8)

2) “Los de la circuncisión” queꞌelawiri e aj judiꞌab. “Los que no son de lacircuncisión” queꞌelawi ri na e ta ajjudiꞌab. (Ro. 3:30)

3) E cꞌo jujun aj judiꞌab quicojom chirubiꞌ ri Cristo yey caquibiꞌij ri nae ta aj judiꞌab chirajawaxic chiquecaquicoj ri retalil re circuncisiónchaꞌ quecolobetajic. (Gl. 2:12)

Cobrador de impuestos: Aj tzꞌonol puakre tojonicRaj tzꞌonol puak lic tzel quebil cuma

ri cach aj Israel ma quechacun rucꞌ rigobierno romano, ri catakan paquiwiraj Israel. Cabiꞌx chique e rayinel yelekꞌomabma caquitzꞌonoj uwi ri tojoniccaꞌanic y rucꞌ waꞌ caquiꞌan cꞌax che ritinamit. (Mt. 9:11; Lc. 3:12-13; 19:2)

Compasión: Cꞌaxnaꞌbal cꞌuꞌxaj1) Mostrar compasión: Cucꞌut ri cꞌax-

naꞌbal ucꞌuꞌx (Ro. 9:15; Heb. 4:15; 1P. 3:8)

2) Sentir compasión: Cajuchꞌ caꞌnpa ranimaꞌ, cajuchꞌ caꞌn ucꞌuꞌx chejunok (Mt. 9:36; Mr. 8:2; 1 Jn. 3:17)

Comunión, compañerismo, unánime:Junam kacꞌuꞌx, cojuꞌan xa oj junE ri cakariko echiriꞌ cakamol kib chaꞌ

rucꞌ rutzil cꞌuꞌxaj junam cojwaꞌic, ju-nam cakalokꞌnimaj ukꞌij ri Dios o cakani-marisaj kacꞌuꞌx chikawach. (Hch. 2:1, 42;1 Co. 1:9)Conciencia: Cunaꞌ chucꞌuꞌx we utz

uꞌanom chwach ri Dios o na utz tauꞌanomConciencia buena: Cunaꞌ chucꞌuꞌx

jusucꞌ rubinic usilabic chwach riDios, cumaj usucꞌ saꞌ ri utz yey ecuꞌano (Hch. 23:1; Ro. 9:1)

Concilio: Conoje ri uchapom wi rib rikꞌatbal tzijWaꞌ e 70 achijab e aj judiꞌab; chiquixoꞌl

cꞌo ri cajawal raj chacunel pa RochoDios,e cꞌo ri nimak e aj chacunel pa RochoDios yey jujun nimakwinak re ri tinamit.Paquikꞌab cꞌu rique cꞌo wi ri kꞌatbal tzijcaꞌan paquiwi ri tinamit Israel. (Mt.26:59; Mr. 15:43; Hch. 22:30)Concupiscencia: Rayibal na chom ta

uwach (Ro. 1:24; Stg. 1:14; 2 P. 3:3)Consolador: Toꞌbel re cubochiꞌij kacꞌuꞌx,

Toꞌbel re cunimarisaj kacꞌuꞌxWaꞌ e ri Ruxlabixel ri Dios. (Jn. 14:16,

26; 15:26; 16:7)Contaminar:

1) Ri cuyojo o cuchꞌulaj rubinic usil-abic ri ticawex (Mt. 15:20; Stg. 3:6)

2) Ri waꞌim cuchꞌulaj ri ticawexChiquiwach raj judiꞌab ojertan, cꞌo

ri cutij junok o cuchapo, yey waꞌ cuꞌanche junok na utz taj coc pa ri RochoDios chilaꞌ Jerusalem we na xujoskꞌijta rib nabe. (Hch. 15:20)

Copa: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)1) Cꞌolibal re tijbal vino (Mt. 26:27; Mr.

14:23; Lc. 22:17; 1 Co. 11:25)2) Cꞌaxcꞌobic

E cꞌambal naꞌoj puwi tak ri cꞌaxcꞌo-lil. (Mt. 26:39; Mr. 14:36; Ap. 16:1)

Cordero: Kꞌapoj bexex

Page 394: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Vocabulario Bíblico Cordón: 391 Vocabulario Bíblico Escriba:Chupa ri Nuevo Testamento cacꞌam-

bex uwach ri Jesús rucꞌ jun kꞌapoj bexexcayaꞌiꞌ re kasaꞌn chwach ri Dios. (Jn. 1:29;1 P. 1:19; Ap. 5:6)Cordón: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)

Che ruchiꞌ ri quikꞌuꞌ rachijab eaj judiꞌab, carabab jujun cordón sakpachꞌum, waꞌ cꞌo jujic chij azul chupa. RiDios xtakan che caquiꞌan waꞌ, cuxtabalre chique caquicoj utzij Rire. (Nm. 15:38-39; Mt. 23:5 )Cristo: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)

Ri chꞌaꞌtem “Cristo” pa griego ju-nam queꞌelawi rucꞌ ri chꞌaꞌtem “Mesías”pa hebreo. Ucabichal wa chꞌaꞌtemqueꞌelawi “Ruchaꞌoꞌn ri Dios ubiꞌtisimlok”, waꞌ e ri Colobenel biꞌisitim lo rumari Dios. (Mt. 16:16; Jn. 20:31; Hch. 17:3)Cuerdo: Ri cuchꞌob chi utz saꞌ ri cuꞌano

(2 Co. 5:13)Demonio: Itzel uxlabixel (Mt. 7:22; Mr.

1:34; Lc. 8:2)Denario: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)

E junmeyo re Roma, rajil jun kꞌij chac.Oxib ciento e cuchꞌac jun aj chac pa junjunab. (Mt. 20:9; Lc. 10:35)Descendiente: Ralcꞌoꞌal canok

Raj judiꞌab lic caquibiꞌij waꞌ echiriꞌquechꞌaꞌt puwi ri familia quipetebem lowi, pachaꞌ “ri e ralcꞌoꞌal can ri Abraham”ma rique quipetebem lo che ri Abraham.(Jn. 8:37; Ro. 9:7-8; 2 Co. 11:22)Deseo de la carne: Ri rayibal na utz ta

uwach re ri katiꞌjil (Ro. 13:14; Gl. 5:16;1 Jn. 2:16)

Día del Señor:1) Rukꞌijol rucꞌunibal ri Kanimajawal

(1 Co. 5:5; 2 Ts. 2:2; 2 P. 3:10)2) Ri domingo

Ri kꞌij echiriꞌ xcꞌastaj ri Kanima-jawal Jesucristo chiquixoꞌl ri ecami-nak. (Ap. 1:10)

Día de reposo: Kꞌij re uxlanibalEchiriꞌ cubiꞌij “kꞌij re uxlanibal” chupa

Ruchꞌaꞌtem ri Dios, waꞌ e queꞌelawi ri kꞌijechiriꞌ raj judiꞌab na quechacun taj. Waꞌe ruwuk kꞌij re ri semana, cajeker viernespa roquibal akꞌab y caqꞌuis sábado patzakibal kꞌij. (Mt. 12:1; 28:1; Mr. 2:27;Jn. 9:14)Diablo: Ritzel winak

Rubiꞌ ritzel winak e “Satanás”. (Lc.4:2; Hch. 13:10; 1 P. 5:8)

Diaconisas: Aj chaquib e toꞌbel piglesiaE cabiꞌx chique rixokib quetoꞌb pigle-

sia. (Ro. 16:1)Diáconos: Aj chaquib e toꞌbel piglesia

E cabiꞌx chique rachijab quetoꞌb pigle-sia. (Flp. 1:1; 1 Ti. 3:8, 12)Diezmo: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)

We junok cuchꞌac lajuj quetzales yeycaresaj jun re cuya che ri Dios, ri cuyaꞌoe “rudiezmo”. (Lc. 18:12; Heb. 7:2)Discípulo: Tijoꞌn

E jun lic cutakej ri cꞌutunic re ruti-jonel. (Mt. 10:1; Lc. 6:13; Hch. 24:5)Doctrina: Cꞌutunic (Mt. 7:28; Jn. 7:16;

Tit. 2:1)Don del Espíritu Santo: Ri sipanic re ri

Santowilaj Ruxlabixel ri DiosRi Dios cuya ri Santowilaj Ruxlabixel

chique ri e re ri Cristo. (Hch. 2:38; 10:45)Dones espirituales: Tak ri sipanic

uyaꞌom ri Ruxlabixel ri DiosChique conoje ri e re ri Cristo, ri

Ruxlabixel ri Dios cuya quichukꞌab yquinaꞌoj che uꞌaniquil tak ruchac. Junche tak waꞌ e ri cayaꞌtaj chique jujuncaquikꞌalajisaj runaꞌoj ri Dios. (1 Co.12:1; 14:1, 12)Dracma: Sakil puak

E jun meyo, rajil jun kꞌij chac. (Lc.15:8; 19:13)Dragón: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)

1) E jun nimalaj itzel chicop (Ap. 12:3;13:2)

2) Ruchꞌaꞌtem ri Dios echiriꞌ cachꞌaꞌtpuwi ri Satanás, cꞌo jutak laj cu-biꞌij “dragón” o “cumatz” che. (Ap.12:9; 20:2)

Esclavo:1) Jun aj chac lokꞌotal ruma ri rajaw

E junok cacꞌojiꞌ pukꞌab ri rajaw chaꞌcachacun ronoje kꞌij rucꞌ y na jintaukꞌijol rucꞌolem rucꞌ. Ri “esclavo” xewcatzuk ruma ri rajaw pero na cachꞌa-can taj. (1 Co. 12:13; Flm. 10; Ap. 6:15)2) Junok cꞌo pukꞌab ri mac

Ruchꞌaꞌtem ri Dios cubiꞌij we junokcꞌo pukꞌab ri mac, e ri mac ri catakanpuwiꞌ. Yey xew ri Jesús cꞌo uchukꞌab recaresaj junok pukꞌab ri mac. (Jn. 8:34;Ro. 6:16, 20)

Escriba: Raj cꞌutunel re ri tzijpixab

Page 395: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Vocabulario Bíblico Escritura: 392 Vocabulario Bíblico Griegos:Raj cꞌutunel re ri tzijpixab e lic

quitakem ri Tzij Pixab re ri Moisésy quecꞌutun puwi waꞌ chiquiwach riwinak. Pero lic eqꞌui chique waꞌ e másquitakem tak naꞌoj xa que achijab y cꞌu-tunic que can quichu-quikaw re ojertan,chwa ri caquitakej Rutzij Upixab ri Dios.Pa caxtila cabiꞌx chique “escribas”, “in-térpretes de la ley” y “doctores de laley”. (Mt. 2:4; Mr. 11:18; Jn. 8:3)Escritura: Ruchꞌaꞌtem ri Dios tzꞌibital

canok, Rutzij Upixab ri Dios (Mr.15:28; Lc. 4:21; Jn. 19:36; Ro. 10:11;2 Ti. 3:16; 2 P. 1:21)

Espiritual: E cꞌamom uwach ruma riRuxlabixel ri DiosUyaꞌom rib pukꞌab ri Dios (1 Co. 2:14-

15; Gl. 5:25-26; 6:1)Espíritu de Dios: Ruxlabixel ri Dios (Lc.

4:18; Jn. 3:8; Ro. 8:1)Espíritu Santo: Santowilaj Ruxlabixel ri

Dios (Mt. 1:18; Lc. 1:15; 3:22; Hch. 2:4)Espíritus:

1) Espíritus malos: Itzel uxlabixel (Lc.7:21; Hch. 19:12, 15)

2) Espíritus inmundos: Itzelilajuxlabixel (Mt. 12:43; Mr. 1:26; Lc.6:18)

Eunuco: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)Ojertan queꞌan “castrar” jujun achijab

chaꞌ quechacun pa palacio o pa rochojuna beyom. Jujun caꞌan chique e cha-jinel que ixokib y alito o caꞌan chique ecꞌutunel. Yey e cꞌo jujun lic cꞌo quiwach.(Mt. 19:12; Hch. 8:27)Evangelio: Utzilaj Tzij

Rucꞌuꞌxibal ri Utzilaj Tzij e waꞌ: Cꞌocuybal mac y colobetajic ruma ri xuꞌanri Kanimajawal Jesucristo. (Mr. 1:1; Lc.9:6; Hch. 8:4.)Evangelista: Aj tzijol re ri Utzilaj Tzij

(Hch. 21:8; Ef. 4:11; 2 Ti. 4:5)Expiación: Resaxic umac junok ruma

rucamic juna awaj o juna ticawexRi Dios caresaj ri kꞌatbal tzij cꞌo puwi

junok ruma rucamic ri Jesús. (Heb. 2:17;10:6)Faraón: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)

Waꞌ queꞌelawi “rey”; na e ta biꞌaj.Conoje ri reyes re Egipto, cabiꞌx “faraón”chique. (Hch. 7:10, 13; Ro. 9:17)Fariseos: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)

Waꞌ e jun grupo achijab e aj judiꞌab.Rique caquibiꞌij lic caquilokꞌnimaj ri Diosma caquiꞌan ronoje ri takanic tzꞌibitalcan ruma ri Moisés; y na xew ta waꞌma quicojom ne más uwiꞌ. E uwariꞌchelic quiꞌanom nim che quib y caquichꞌobrakan xew rique lic e jusucꞌ chwach riDios. (Mt. 3:7; Lc. 18:11; Hch. 26:5)Fe:

1) Cubulibal cꞌuꞌxajRiꞌoj cubul kacꞌuꞌx rucꞌ ri Dios ma

Rire cꞌax cojunaꞌo, cojuchajij y cuꞌanronoje ri ubiꞌtisim lok. (Mt. 8:10; Mr.5:34; Heb. 11)2) Ri sakil cꞌutunic puwi ri Kanima-

jawal Jesucristo (1 Ti. 3:9)Filacteria: (Junam rubiꞌxic pa

kachꞌaꞌtem)Ri “filacteria” e jurabaj tzꞌuꞌum rucꞌ

jutak bikꞌ Uchꞌaꞌtem ri Dios tzꞌibitalchwach. Cꞌo achijab e aj judiꞌab caquiximwaꞌ chucurusil ri quipalaj y che riquikꞌab. Ri Dios xtakan che caquiꞌan waꞌ,cuxtabal re chique caquicoj utzij Rire.(Dt. 6:8; Mt. 23:5

)Fornicación: Ri caretzꞌabej uwa ukꞌij rucꞌ

jun chic na ucꞌulel taj; ri cuya ribchupa tak rayibal na chom ta uwach(Mr. 7:21; 1 Co. 5:9; 6:13)

Gentiles:Ri na e ta aj judiꞌab

E ri ticawex na e ta ralcꞌoꞌal can riJacob. (Hch. 9:15; 1 Co. 1:23; Ef. 3:8)

Gloria: Unimal uchomalilCakayac ukꞌij ri Dios ruma tak ri cꞌu-

tubal re runimal uchomalil. (Mt. 24:30;Hch. 7:55; 1 Ti. 1:17)Gracia: Unimal rutzil cꞌuꞌxaj

1) La gracia de Dios: Unimal rutzilucꞌuꞌx ri Dios (Jn. 1:17; Hch. 15:11;Ef. 2:8)

2) Encontrar gracia ante los ojos deotro:Waꞌ e echiriꞌ ri uꞌanom junok lic utz

quilitaj ruma jun chic. (Lc. 2:52)Griego: Ri chꞌaꞌtem griego

Waꞌ e quichꞌaꞌtem ri e aj Grecia. Yey lice qꞌui quetaꞌam waꞌ wa chꞌaꞌtem ojertan,na xew ta ri e aj Grecia. Lic e qꞌui e tijotalpa wa chꞌaꞌtem yey e qꞌui ri xquitzꞌibajlibros pa ri chꞌaꞌtem griego. (Lc. 23:38;Hch. 6:1; Ro. 1:14)

Page 396: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Vocabulario Bíblico Hades: 393 Vocabulario Bíblico Juicio:Griegos:

1) Ri e aj GreciaWaꞌ e ri xebalax Grecia. (Hch. 18:17;

1 Co. 1:22)2) Ri e aj griego na e ta aj judiꞌab

Waꞌ e ri na e ta aj judiꞌab pero riquichꞌaꞌtem e griego y quitakem ricojobal que raj Grecia tob na e jekelta Grecia. Uqꞌuiyal laj echiriꞌ cubiꞌij“judíos y griegos” pa caxtila, waꞌ equeꞌelawi ri e aj judiꞌab y ri na e taaj judiꞌab. Quil “gentiles” pa vocabu-lario. (Hch. 16:1, 3)3) Ri e aj judiꞌab quechꞌaꞌt pa ri

chꞌaꞌtem griegoWaꞌ e ticawex e aj judiꞌabma ri catiꞌ-

quimam e aj judiꞌab. Rique caquitakejjujun che tak ri cojobal que ri catiꞌ-quimam, pero quitakem jujun che takri cojobal que ri e aj griego yey riquichꞌaꞌtem e griego. Jujun chiquetak waꞌ e cuqꞌuil ri quicojom rubiꞌ riCristo. (Hch. 6:1)

Hades: Xibalbaꞌ re tijbal cꞌax; luwar paquecꞌojiꞌ wi ri e caminak (Mt. 11:23;Lc. 10:15)

Hijo del Hombre: Ralaxel ChiquixoꞌlTicawexE caquibiꞌij waꞌ ri David cucꞌ tak ri

kꞌalajisanelab ojertan echiriꞌ quechꞌaꞌtpuwi Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios cacꞌunic. Waꞌe ri Kanimajawal Jesucristo. Yey ri Jesu-cristo xubiꞌij Rire e Uchaꞌoꞌn lo ri Dios ye Alaxel Chiquixoꞌl Ticawex. (Mt. 8:20;Mr. 2:28; Hch. 7:56)Hipócrita: Ticawex xa queb upalaj

E ri ticawex lic chacojo ri cubiꞌij yey nae ta uꞌanom. (Mt. 6:2; Lc. 11:44; 12:56)Hora: Ora

Chupa ri Biblia, ri rajlibal ri ora rejun kꞌij cujeko echiriꞌ quel lo ri kꞌij; noꞌjchikawach riꞌoj cujek tiqꞌuil akꞌab. Euwariꞌche, echiriꞌ pa ri chꞌaꞌtem griegocubiꞌij “la hora tercera del día”, waꞌ pakachꞌaꞌtem e “ri ubelej ora anim”. Quilri cuadro chuxeꞌ.Griego — Pa kachꞌaꞌtemla hora tercera — ri ubelej orala hora sexta — tiqꞌuil kꞌijla hora séptima — ri nabe orala hora novena — ri urox orala hora décima — ri ucaj orala hora undécima — ri uroꞌ ora

Idolatría: Ulokꞌnimaxic tioxEchiriꞌ junok cꞌo ri uyaꞌom pucꞌaxel ri Dios

(pachaꞌ tiox, puak, yacbal ukꞌij o junaticawex) yey más cꞌax cunaꞌ waꞌ chwa riDios, e cuꞌan pachaꞌ “dios” chewaꞌ. (Hch.17:16; 1 Co. 10:14; Col. 3:5)

Idolo:1) TioxE tak ri quidios ri ticawex, waꞌ na e ta ri Dios

Kajawxel. (Hch. 7:41; 1 Co. 12:2)2) Rajaw juna luwarWaꞌ na winak taj, ma e jun uxlabixel cꞌo pa

tew. (1 Co. 8:5)Iglesia: Riglesia, ri tinamit re ri Cristo, ri

quicojom rubiꞌ ri CristoRi quimolom quib pa rubiꞌ ri Cristo pa juna

luwar. (Hch. 2:47; 9:31; Gl. 1:13)Incienso: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)E kꞌol esam che jujun cheꞌ. Ri kꞌol ca-

poroxic chaꞌ cabukix sib lic cꞌo ruxlab.Ri incienso lic qꞌui uwach; jun che waꞌe ri pom. Rojertan chupa ri Rocho Dioscaporox incienso chwa ri altar re ri Dios.Wa incienso yijbital rucꞌ kꞌol na xa tajun uwach y lic quiꞌ ruxlab. Pa Éxodo30:34-35 cubiꞌij suꞌanic cayijibaxic. Yeywaꞌ xew chwach ri Dios cayaꞌiꞌ wi; rumacꞌu laꞌ e jun incienso caporoxic lic santochwach ri Dios. Pa Jeremías 44:21-23 cu-biꞌij ri Dios xusachquiwach jujun tinamitruma xquiporoj incienso chiquiwach ritiox. (Mt. 2:11; Lc. 1:9; Ap. 8:3)

Infierno: Xibalbaꞌ re tijbal cꞌax (Mt. 5:29;Mr. 9:43-47; Lc. 12:5; 2 P. 2:4)

Inmundicia: Ri chꞌulilaj macE ri cuꞌan junok echiriꞌ cuya rib che uꞌanic

tak ri rayibal re rutiꞌjil, pachaꞌ ri caret-zꞌabej uwa ukꞌij xa tob na rucꞌ. (Ro. 1:24;2 Co. 12:21; 1 Ts. 4:7)

Insensato: Ticawex na jinta unaꞌoj, ri nacuchꞌob ta chi utz ri cuꞌano (Mt. 7:26;25:2-3, 8; Ef. 5:17)

Intercesor: Ri jun cachꞌaw puwi junokchwach jun chic (Ro. 8:26; Flp. 1:9;Heb. 7:25)

Invierno: Pa kꞌalajChupa ri Biblia pa caxtila cabiꞌx “invierno”

che rukꞌijol echiriꞌ lic cꞌax tew y cꞌo jab.Chilaꞌ Israelwaꞌ cajeker octubre y caqꞌuisabril. (Mt. 24:20)

Juan el Bautista: Ri Juan aj yaꞌl bautismo(Mt. 3:1; Mr. 6:14; Hch. 1:5)

Page 397: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Vocabulario Bíblico Juramento: 394 Vocabulario Bíblico Pacto:Juicio: Kꞌatbal tzij (Lc. 10:14; Jn. 16:8; Ap.

15:4)Juramento: Chꞌaꞌtem cajiquibax uwach

(Mt. 5:33-37; Hch. 2:30; Heb. 6:16)Justicia: Ri lic usucꞌ chwach ri Dios, ri

jusucꞌ binic silabic (Mt. 3:15; 5:10;Hch. 10:35; Ro. 10:5-6)

Justificar: Ri Dios cuꞌan jusucꞌ che junok(Ro. 4:25; 5:18; 1 Co. 1:30; 2 Co. 3:9)

Lascivia: Ri cuya rib chupa ri rayibal re ritiꞌjil (Mr. 7:22; Ro. 1:27; Ef. 4:19)

Lepra: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)E jun yabil cukꞌayisaj rutiꞌjil junok yey

waꞌ lic cakꞌaxic. Ruma cꞌu riꞌ e janipari cacꞌojiꞌ lepra chique, na utz ta chicquecꞌojiꞌ cucꞌ ri utz quiwach. E uwariꞌchequebeꞌcꞌola lo naj che ri tinamit. (Mt.8:1-3; Mr. 1:40; Lc. 5:12-13)

Levitas: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)Waꞌ e ralcꞌoꞌal can ri Leví. Xyaꞌ chique rique

quebuꞌan e aj chac chupa ri Rocho Dios.(Nm. 4; Lc. 10:32; Jn. 1:19; Hch. 4:36)

Ley: Tzijpixab, takanic (Mt. 19:18; 22:38;Lc. 2:27; Heb. 10:16)

Ley de Moisés: Tzij Pixab re ri Dios tzꞌibitalcan ruma ri Moisés (Jn. 1:17; Ro. 2:23;2 Co. 3:15)

Los cuatro puntos cardinales: Rucajchalrajlibal ruwachulew

Waꞌ queꞌelawi pa norte, pa sur, pa relebalkꞌij y putzakibal kꞌij. (Mt. 24:31; Mr.13:27; Ap. 7:1)

Lugar Santísimo: Luwar lic SantoE rucaꞌm upa ja re ri Rocho Dios. Chiriꞌ cꞌo

ri caxa re ri tzij uꞌanom ri Dios cucꞌ ruti-namit, yey wa caxa chꞌukum rij rucꞌ oro.Xew takal che ri cajawal raj chacunelpa Rocho Dios coc chupa xa julaj cheri junab re cutzꞌonoj che ri Dios cucuyquimac ri tinamit Israel. (Mt. 27:51; Heb.9:3, 8; 13:11)

Lugar santo: Luwar SantoE ri nabe upa ja re ri Rocho Dios pa cꞌo

wi tak ri chapabal re yacbal ukꞌij ri Dios.Chiriꞌ cꞌo wi ri tzucꞌulibal akꞌ cꞌo wukubukꞌab, ri mexa pa cayaꞌ wi ri pam yaꞌtalchwach ri Dios y ri altar re oro pa ca-porox wi incienso. Xew tak raj chacunelre ri Rocho Dios takal chique quebocchupa wa luwar. (Mt. 24:15; Mr. 15:38;Lc. 1:9)

Maná: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)

E ri xuya ri Dios chique ri tinamit Israelre caquitij chupa ri luwar catzꞌintzꞌotic.(Jn. 6:31; Heb. 9:4; Ap. 2:17)

Mandamiento: Tzijpixab, takanic (Mt.19:18; 22:38; Lc. 2:27; Heb. 10:16)

Mansedumbre: Chꞌuꞌchꞌuj cꞌuꞌxajJuna ticawex chꞌuꞌchꞌuj ucꞌuꞌx na cuꞌan ta

nim che rib. (1 Co. 4:21; 1 Ti. 6:11; Tit.3:2)

(El) Mediador entre Dios y los hombres:Ri Jun cꞌo pukꞌab cachꞌaw pakawiꞌchwach ri Dios, ri Jun cacꞌamawkawach chwach ri Dios (1 Ti. 2:5; Heb.9:15)

Mente: Unaꞌoj junokTambién queꞌelawi “idea”, “inteligencia” y

“pensamiento”. (Mt. 22:37; 1 Co. 2:16;Ap. 2:23)

Mesías: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)E queꞌelawi ri Cristo, Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios.

“Mesías” e chꞌaꞌtempaHebreo y “Cristo”e chꞌaꞌtem pa griego. (Jn. 1:41)

Mirra: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)Cunabal quiꞌ ruxlab y lic qꞌui rajil. (Mt.

2:11; Jn. 19:39; Ap. 18:13 )Misericordia Cꞌutubal re ri rutzil cꞌuꞌxaj,

cꞌutubal re ri cꞌaxnaꞌbal cꞌuꞌxajRi Dios cucꞌut ri rutzil ucꞌuꞌx chike echiriꞌ

cucuy ri kamac. (Mt. 5:7; Ro. 11:30; 2 Jn.3)

Nacer de nuevo: Calax tanchicE ri cꞌacꞌ cꞌaslemal cuya ri Dios che junok

echiriꞌ cuya rib pukꞌab ri Cristo. (Jn. 3:7;1 P. 1:3)

Naciones: Ruqꞌuiyal quiwach tak ri ticawexe cꞌo che ruwachulew

Pa caxtila también caquibiꞌij “étnias” chewaꞌ. (Mt. 24:14; Hch. 3:25; Ap. 1:7)

Nardo: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)E jun cotzꞌiꞌj caꞌan perfume che. (Mr. 14:3;

Jn. 12:3 )Obispo: Aj cꞌamal quiwach rutinamit ri

Dios (Hch. 20:28; Flp. 1:1; 1 Ti. 3:2;1 P. 2:25)

Odre: SurunE jun ucꞌolibal vino ꞌanom rucꞌ tzꞌuꞌum re

caprux o re bexex. (Mt. 9:17; Mr. 2:22;Lc. 5:37 )

Ósculo Santo: Jun sakil tzꞌubuj chiꞌajcaquiya ri hermanos chiquiwachchwach ri Dios (Ro. 16:16; 1 Co. 16:20;2 Co. 13:12)

Page 398: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Vocabulario Bíblico Paganos: 395 Vocabulario Bíblico Querubines:Pacto: Ri tzij cuꞌan junok rucꞌ jun chic (Lc.

1:72; Hch. 3:25; Ro. 11:27)Paganos: Ri na quetaꞌam ta uwach ri Dios

(Mt. 6:7; 1 Co. 5:1; Ef. 4:17)Parábola: Cꞌambal naꞌoj (Mt. 13:3; Mr. 4:2;

Lc. 18:1)Paraíso: Chomilaj luwar, werta re ri Dios

(Lc. 23:43; 2 Co. 12:4; Ap. 2:7)Pascua: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)Ronoje junab ri aj judiꞌab caquiꞌan jun

nimalaj nimakꞌij Pascua rubiꞌ. E junnimakꞌij cuxtabal re ri xuꞌan ri Diosche rutinamit Israel echiriꞌ xeberesajlo Egipto, pa lic xꞌan wi cꞌax chique.Quil Éxodo 12:1-28; 23:14-19; 34:18-26; Deuteronomio 16:1-17. Chupa rinabe Pascua ri ángel re ri Dios xicꞌowchiquixoꞌl raj Egipto y xebucamisaj riatzixelab chique ri e alabo. Noꞌj raj Israelxecolobetaj che waꞌ ma rique xquisokꞌquicꞌ re bexex che ruchiꞌ ri puerta re ricocho jelaꞌ pachaꞌ ri xtakan ri Dios che.Wakꞌij ora riꞌoj cakacuxtaj ri nimakꞌijPascua pa tak lokꞌlaj kꞌij, cuxtabal re rikacolobetajic ruma ruquiqꞌuel ri Cristo.Ri nimakꞌij Pascua na e ta ukꞌijol ri ralax-ibal ri Jesús. (Mt. 26:2; Lc. 2:41; Hch.12:3)

Pastor:1) Aj chajal bexexRuchac juna aj chajal bexex e quebutzuku

y quebucunaj rawaj yey quebuchajijchiquiwach ritzel chicop. (Lc. 2:8; Jud.12)

2) Aj chajal rutinamit ri DiosRuchac juna aj chajal rutinamit ri Dios e

quebuchajij ri quicojom rubiꞌ ri Cristochaꞌ cꞌo quiqꞌuiyibal chwach ri Dios.Cucꞌut Ruchꞌaꞌtem ri Dios chique, que-bupixabaj y cunimarisaj quicꞌuꞌx. (Ef.4:11; 1 P. 5:4)

Patriarcas: Ri quimam ri tinamit IsraelWaꞌ e ri cablajuj ucꞌajol Jacob. (Hch. 7:8)Paz: Utzil chomal (Mr. 5:34; Lc. 2:14; 12:51;

Gl. 5:22)Pentecostés: Nimakꞌij re PentecostésE jun nimakꞌij catzak cincuenta kꞌij ricꞌowic

ri nimakꞌij re Pascua. Chupa cꞌu wanimakꞌij xkaj lo ri Ruxlabixel ri Diospaquiwi rutijoꞌn ri Jesús jelaꞌ pachaꞌ ru-biꞌtisim Rire chique. (Hch. 2:1; 20:16; 1Co. 16:8)

Perla: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)

E jun chomilaj abaj lic cꞌo rajil. Waꞌ quesaxche jun awaj re mar ostra rubiꞌ. (Mt. 7:6;13:44-46; 1 Ti. 2:9; Ap. 17:4 )

Persecución: Uternabexic junok rucꞌ cꞌax-cꞌobic

Ri e nabe xquicoj rubiꞌ ri Cristo xeyaꞌ pacꞌax ruma ri cubulibal quicꞌuꞌx rucꞌ Rire.(Mt. 5:10; Hch. 8:1; Ro. 8:35)

Perseverar: Cuchukꞌubej rib che uꞌanic takri cuꞌano cꞌa pa qꞌuisbal re

Jewaꞌ cuꞌano tob waꞌ cꞌayew o caricꞌowibejcꞌax ruma. (Mt. 24:13; Ro. 2:7; Col. 4:2)

Piedad: Jun sakil binic silabic chwach riDios

Junok “piadoso” e ri uyaꞌom rib che junsakil binic silabic chwach ri Dios (1 Ti.4:7-8; Tit. 2:12; 2 P. 3:11)

Principales Sacerdotes: Ri nimak e aj cha-cunel pa Rocho Dios

E cꞌo 24 grupos e aj chacunel pa ri RochoDios y chiquijujunal waꞌ cꞌo jun aj wach,yey wa e aj wach cabiꞌx “nimak e ajchacunel pa Rocho Dios” chique. (Mt.2:4; Lc. 23:4; Hch. 25:2)

Profecía: Ukꞌalajisaxic runaꞌoj ri Dios, rikꞌalajisanic puwi ri catajin lok (1 Co.13:2; 1 Ts. 5:20; 2 P. 1:21)

Profeta: Kꞌalajisanel re ri DiosE ri cukꞌalajisaj runaꞌoj ri Dios y Rutzij ri

Dios. (Mt. 2:17; Mr. 11:32; Jn. 7:40)Prosélito al judaismo: E junok xcoj pujolom

cuꞌan cuqꞌuil raj judiꞌabE ri lic culokꞌnimaj ukꞌij ri Dios y utakem ri

cꞌutunic que raj judiꞌab, tob ruchu-ukawna e ta cuqꞌuil raj judiꞌab. (Hch. 2:10; 6:5;13:43)

Prueba: Cꞌambal upa junok (Lc. 8:13; Ro.5:4; Stg. 1:3)

Publicano o cobrador de impuestos: Ajtzꞌonol puak re tojonic

Raj tzꞌonol puak lic tzel quebil cuma ri cachaj Israel ma quechacun rucꞌ ri gobiernoromano, ri catakan paquiwi raj Israel.Cabiꞌx chique e rayinel y elekꞌomab macaquitzꞌonoj uwi ri tojonic caꞌanic y rucꞌwaꞌ caquiꞌan cꞌax che ri tinamit. (Mr.2:14-15; Lc. 3:12-13; 19:2)

Púrpura: MoratoOjertan xew ri lic cꞌo quiwach pachaꞌ ri

reyes o ri beyomab caquicoj cꞌul morato,mawaꞌ lic qꞌui rajil. (Mr. 15:17; Lc. 16:19;Hch. 16:14; Ap. 18:12)

Page 399: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Vocabulario Bíblico Rabí: 396 Vocabulario Bíblico Satanás:Querubines: (Junam rubiꞌxic pa

kachꞌaꞌtem)E pachaꞌ e ángeles. Ri Dios xebucoj ju-

jun querubines re caquichajij ri wertare Edén echiriꞌ xeberesaj bi ri Adán yri Eva. Quil Génesis 3:24. También riDios xtakan che cacoj quicꞌaxwach quebquerubines puwi ri caxa re ri tzij uꞌanomri Dios cucꞌ rutinamit. Quil Éxodo 25:18-20. (Ez. 10; Is. 37:16; Heb. 9:5)

Rabí: Lal tijonelE jun tijonel lic uyaꞌom rib che umajic

Ruchꞌaꞌtem ri Dios y cukꞌalajisaj tak riumajom chiquiwach ri winak. Tak ruti-joꞌn caquibiꞌij “lal tijonel” che. (Mt. 23:8;Jn. 1:49; 4:31)

Reconciliación: Ri caquiꞌan utzil chomalchiquiwach

Echiriꞌ ri Adán y ri Eva xemacunic, e xqui-jam ri utzil chomal rucꞌ ri Dios. Peroruma ri Kanimajawal Jesucristo, tak riticawex utz caquirik tanchi utzil chomalrucꞌ ri Dios. (Ro. 5:11; 2 Co. 5:18)

Redención: Lokꞌobal re ri xujamo, colobe-tajic

1) E echiriꞌ junok cꞌo tojbal cuya pucꞌaxel riujamom, waꞌ cuꞌan tanchi re.

2) Tak ri ticawex xecꞌojiꞌ pukꞌab ritzelwinak echiriꞌ ri Adán y Eva xema-cunic, pero ri Kanimajawal Jesu-cristo xuya rib pa camic chaꞌ rumaruquiqꞌuel cojulokꞌo y jelaꞌ cojresajpukꞌab ritzel winak y cojuꞌan oj reRire. (Lc. 2:38; Ro. 3:24; Heb. 9:12)

Reino de Dios: Rutakanic ri DiosE pa catakan wi Rire. Chilaꞌ chicaj ronoje

pukꞌab ri Dios cꞌo wi. Yey wara cheruwachulew rutakanic e ri cuꞌan pa cani-maꞌ janipa ri quiyaꞌom quib pukꞌab. (Mt.6:33; Mr. 4:26; Hch. 8:12)

Reino de los cielos: Rutakanic ri Dios peti-nak chilaꞌ chicaj (Mt. 3:2; 13:24; 19:23)

Regeneración: Ri cuꞌan tanchi cꞌacꞌ1) E ri caꞌan cꞌacꞌ che tak ri cꞌolic (Mt. 19:28;

Tit. 3:5)2) E ri calax tanchi ri ticawex che jun cꞌacꞌ

cꞌaslemal (Ef. 4:22-24; Col. 3:8-10,12)

Resurrección: Cꞌastajibal que ri ecaminak,cꞌastajibal chiquixoꞌl ri ecaminak (Mt.22:31; Hch. 17:32; 1 Co. 15:13)

Rollo, libro: Jubotaj wuj

Ojertan junwi ri libro; e jubotaj wuj ꞌanomrucꞌ tzꞌuꞌum o rucꞌ jun ticoꞌn “papiro”rubiꞌ. (Lc. 4:20; Heb. 10:7; Ap. 6:14 )

Sacerdote: Ri aj chacunel pa Rocho DiosRi chac caquiꞌan raj chacunel pa Rocho

Dios e waꞌ: Quechꞌaw paquiwi ri tina-mit chwach ri Dios rucꞌ oración, que-bixonic, caquicꞌul ri kasaꞌn y caquikꞌati-saj ri sacrificios que ri tinamit chwachri Dios. Conoje raj chacunel pa RochoDios quipetebem chique ri e ralcꞌoꞌal riAarón, ri nabe aj chacunel xuchaꞌ ri Dios.Quil Levítico 8:1-9, 12-14. Tak rucꞌajoljuna aj chacunel pa Rocho Dios que-buꞌana e aj chacunel pachaꞌ ri quikaw.(Mt. 8:4; Lc. 10:31; Heb. 7:5)

Sacrificio: Kasaꞌn re awaj ecamisam chwajuna altar

Ojertan quecamisax awaj paquicꞌaxel riwinak ruma ri quimac. Yey woꞌora nacajawax ta chi caꞌan waꞌ, ma ri Kani-majawal Jesucristo xcam paquicꞌaxel riticawex, tojbal re ri quimac. (Mt. 9:13;Ro. 12:1; Heb. 9:26)

Saduceos: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)E jun grupo aj judiꞌab lic cꞌo quiwach. E

qꞌui chique raj chacunel pa ri RochoDios e saduceos. Rique na caquitakejta ruqꞌuiyal takanic que ri fariseos yeyna caquicoj taj we e cꞌo ángeles o wecꞌo cꞌastajibal chique ri ecaminak. (Mt.22:23; Mr. 12:18; Hch. 5:17; 23:8)

Samaria: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)E jun tinamit cꞌo chuxoꞌlibal tak ri luwar re

Galilea y Judea. Ri aj Samaria e calcꞌoꞌalcan ticawex e aj naj xecꞌojiꞌ chilaꞌ ojer-tan. Rique na quebopon ta Jerusalemche uyaquic ukꞌij ri Dios yey lic tzelquebil cuma ri aj judiꞌab. Quil 1 Reyes12; 16:24; 2 Reyes 17:24-41; Juan 4. (Lc.10:33; Jn. 4:7; Hch. 8:14)

Santo:Xew ri Dios lic nim ukꞌij santo, ma Rire na

jinta cꞌana umac. (Lc. 1:49; 1 P. 1:15-16)Santos: Conoje ri lic quiyaꞌom quib pukꞌab

ri Cristo, ri hermanos quicojom rubiꞌri Cristo (2 Co. 13:13; Heb. 3:1)

Santidad: Jusucꞌ binic silabic chwach riDios (Lc. 1:75; 2 Co. 7:1; 1 P. 1:16)

Satanás: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)E ubiꞌ ritzel winak, ri cajawal ritzel

uxlabixel. “Satanás” queꞌelawi “tzꞌakal

Page 400: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Vocabulario Bíblico Sinagoga: 397 Vocabulario Bíblico Verano:tzij”. (Mt. 4:10; Lc. 10:18; 2 Co. 11:14)

Sinagoga: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)E jun luwar pa caquimol wi quib raj judiꞌab

chaꞌ caquita Rutzij Upixab ri Dios ycaquiꞌan orar. Pa tak ri tinamit cꞌosinagogas, noꞌj ri Rocho Dios xew ri juncꞌo Jerusalem y xew chilaꞌ quecamisaxawaj chwach raltar re ri Dios. (Mt. 4:23;Lc. 4:33; Hch. 13:42)

Sion: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)E jun juyub cꞌo Israel; puwi waꞌ cꞌo wi ri

tinamit Jerusalem. Yey cꞌolic queꞌelawie ri luwar pa cꞌo wi ri Dios chilaꞌ chicaj.(Mt. 21:5; Heb. 12:22; 1 P. 2:6)

Sobrio: Ri cuchꞌob na chi utz saꞌ tak ricuꞌano (1 Ts. 5:6; 2 Ti. 4:5; 1 P. 5:8)

Sorteo: (Junam rubiꞌxic pa kachꞌaꞌtem)Ri caquiꞌan ojertan e pa jun cꞌolibal cayaꞌ

raltak co abaj o raltak co cheꞌ tzꞌibitaljun biꞌaj chwach. Yey e ri cachꞌopilin lokechiriꞌ cayiquiyoꞌxic, e riꞌ ri uchaꞌom lori Dios. (Lc. 1:9; Hch. 1:26)

Sumo Sacerdote: Cajawal raj chacunel paRocho Dios (Mt. 26:3; Mr. 14:60; Hch.4:6)

Tabernáculo: Rocho Dios xa caquiricE nabe Rocho Dios xyac cuma ri tinamit

Israel. Echiriꞌ xebin rique pa ri luwarcatzꞌintzꞌotic, caquitor waꞌ, caquicꞌam biy caquiyac tanchi pa quecꞌojiꞌ wi. (Hch.7:44; Heb. 8:5 )

Temor: Xiꞌin ibTener miedo:Lic cuxiꞌij rib. (Mt. 2:22)Temor respetuoso a Dios:Cꞌo xiꞌin ib rucꞌ chwach ri Dios. (Hch. 10:2)Templo: Rocho DiosRi Rocho Dios xyaquiꞌ ruma ri Salomón

chupa ri tinamit Jerusalem, e xujalbi ri “tabernáculo” xcucꞌaꞌaj ri tina-mit Israel echiriꞌ xebin chupa ri luwarcatzꞌintzꞌotic. Ri Rocho Dios xcꞌojiꞌJerusalem e jun sitio sutum rij rucꞌ tapiare nimaꞌk tak abaj. Chilaꞌ xebopon riticawex re queꞌquilokꞌoj ukꞌij ri Dios yre queꞌquiyaꞌa ri quikasaꞌn chwach riDios. Xew chilaꞌ tak raj chacunel paRocho Dios xequicamisaj rawaj chwa ral-tar re ri Dios. Chunicꞌajal ri sitio cꞌojun chomilaj ja queb upa. Ri nabe eri Luwar Santo y rucaꞌm e ri Luwar licSanto. Chupa ri nabe upa ja xew xeboctak raj chacunel re ri Rocho Dios. Chupa

ri Luwar lic Santo xew xoc ri cajawal rajchacunel re ri Rocho Dios. Ri Rocho Diosxyac ruma ri Salomón, xwulix ruma rirey Nabucodonosor, yey xyaquiꞌ tanchicruma ri Zorobabel chupa rukꞌijol ri Es-dras. Chwach pan ri ralaxibal ri Jesús,ri Herodes xujek uyijbaxic ri Rocho Dios,yeywaꞌ xwulix cuma ri soldados aj Romachupa ri junab 70 D.C. cuarenta junabchwi rucamic ri Jesús. (Mt. 24:1; Mr.12:35; Hch. 2:46 )

Tentación: Ri camin uwach junok pa mac,cꞌambal upa junok

E ritzel winak o tak ri rayibal re ri katiꞌjil ricojumin chupa ri mac. (Mt. 26:41; 1 Co.10:13; Stg. 1:12)

Títulos de Cristo:El Buen Pastor: Ri Utzilaj Chajinel que

bexex (Jn. 10:11)El Cordero de Dios: Ri Kꞌapoj Bexex (Jn.

1:29; Ap. 5:6)El Pan de vida: Ri Pam cuya cꞌaslemal (Jn.

6:48)El Camino: Ri Be (Jn. 14:6)La Verdad: Ri Kꞌijsak (Jn. 14:6)La Vida: Ri Cꞌaslemal (Jn. 14:6)Títulos de Dios:El Altísimo: Ri catakan chwi ronoje (Lc.

1:32; 6:35)El Dios Padre: Ri Kakaw Dios (Ef. 6:23; Flp.

2:11; Tit. 1:4)El Señor Dios: Ri Dios Kajawxel (Lc. 1:32;

Ap. 4:8)El Todopoderoso: Ri cꞌo ronoje unimal

chukꞌab pukꞌab (2 Co. 6:18; Ap. 4:8;11:17)

Tribulación: Cꞌaxcꞌobic (Mt. 24:9; Ro. 5:3;Flp. 4:14)

Tribunal: Luwar pa cakꞌat wi tzij paquiwiri ticawex (Jn. 19:13; Hch. 18:12; 2 Co.5:10)

Ungido de Dios: Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios (Lc.2:26; Hch. 4:27)

Ungir:1) Cukꞌej che o cusokꞌ che o cucoj cheCaꞌan waꞌ re cunabal. (Stg. 5:14)2) Cucoj puwiꞌCaꞌan waꞌ rucꞌ aceite echiriꞌ junok cacojic

re rey o cacojic re cajawal raj chacunelpa Rocho Dios.

3) Ri caꞌanic echiriꞌ cayijbax juna cuerpore camukic (Mr. 14:3-8; Jn. 12:3-7;19:40)

Page 401: ii RiutzilajtzijrerikanimajawalJesucristo · Romanos Ro. 1Corintios 1Co. 2Corintios 2Co. Gálatas Gl. Efesios Ef. Filipenses Fil. Colosenses Col. ... escuchados en el idioma Rabinal

Vocabulario Bíblico Verdad: 398 Vocabulario Bíblico Zelote o Cananista:Verano: Pa sakꞌijChupa ri Biblia pa caxtila cabiꞌx “verano”

che rukꞌijol echiriꞌ lic cabucbutic y najinta jab. Chilaꞌ Israel waꞌ cajeker mayoy caqꞌuis cꞌa septiembre. (Mt. 24:32; Mc.13:28; Lc. 21:30)

Verdad: Ri Kꞌijsak re ri Dios, ri sakil cꞌu-tunic, ri katzij, ri areꞌ (Mr. 12:32; Jn.1:14; Ef. 4:25)

Vida eterna: Cꞌaslemal na jinta utakexic(Mt. 19:16; Jn. 3:36; 6:68; 1 Jn. 2:25)

Virgen:1) Junok na cꞌuliꞌnak taj y na uminom ta rib

rucꞌ junok (1 Co. 7:25; Ap. 14:4)2) Kꞌapoj ali o ala (Mt. 1:23; 25:7; 2 Co. 11:2)Voluntad de Dios: Ri rajawal ucꞌuꞌx ri DiosE janipa ri caraj ri Dios. (Mt. 6:10; 26:42;

Hch. 21:14; Ro. 12:2)Zelote o Cananista: (Junam rubiꞌxic pa

kachꞌaꞌtem)Ri chꞌaꞌtem “zelote” pa griego junam

queꞌelawi rucꞌ ri chꞌaꞌtem “cananista” paarameo. Waꞌ e jun cuqꞌuil ri lic cacaj quello ri tinamit Israel pukꞌab ri takanic reRoma. (Mt. 10:4; Mr. 3:18; Lc. 6:15; Hch.1:13)