ihintza maiatza azkena Ihintza 04/06/19 16:48 Página 1 ihintza · Begia onik baduzu, zure gorputz...

2019ko maiatza 103. zenbakia XXXVI. urtea

ihintzaihintza maiatza azkena_Ihintza 04/06/19 16:48 Página 1

ZER NON NORK

IHINTZA – Salletarren aldizkaria. 1998. urtean sortua Zuzendaritza eta erredakzioa: La Salle, 851 postakutxa, 20.080 – Donostia L.G.: SS 485/84 ISSN: 1135-3945 Gertu inprimategia

Aurkezpena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 03 Hezitzaileak mintzo

Inazio Acha, ESKOLAZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 04

Praktika onak Xabier Garate, ZARAUZKO KRISTAU HEZITZALEEN TALDEA HAUSTERRE EGUNEAN . . . . . . . . . . . 05 Feliz Ezama, BERRIRO IBAIONDO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 07

Gogoetak Jose Agustin Arrieta, NATURA ETA GIZAKIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 08 Jon Lezamiz, BELDURRAK AIREAN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 09 Joxe Ertzibengoa, NIK USTE NUEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Poema Patxi Ezkiaga, BIZITZAK BIZITZARI EUTS DIEZAION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Iruzkin literiarioak Ainara Maia, BIZITZEKO ETA MAITATZEKO GOGOZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Juan Lopetegi, ALTZATEKO JAUNAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Pello Esnal, HAUSPOA: ZAHARRA BERRI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Kontu kontari

Jose Mari Artolain, KAMINO? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Jon Lezamiz, EURIA EGIN DU! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Ikasleen Txokoa Ainhoa Beorlegi, JANIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Ione Urizar, KAIXO, ELENE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Nahia San Julian, ARIMEN GAUEKO AURKIKUNTZA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 La Salle ZUMARRAGA, LH. 6, EUSKARAREN ALDEKO BERTSOAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Ekaizt Retegi eta Elena Cortes, EUSKARA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

ihintza maiatza azkena_Ihintza 04/06/19 16:48 Página 2

IHIN

TZA 10

3

3

AurkezpenaAurkezpena

Udaberrian aurrera, hemen duzu Ihintza aldizkariaren 103. zenbakia. Salletarroi betea gertatzen zaigu urtero maiatza eta bereziki aurtengo hau. Izan ere, La Salleko Joan Bautistaren heriotzaren hirugarren mendeurrena dela-eta, 300 urte hauetan hark, esku zabalez, ereindako haziak eman duen uzta oparoa ari gara ospatzen aurten. Horren lekuko xumea da Ihintzaren ale hau ere bere arloan.

Patxi Ezkiaga salletar poeta eta idazle oparoak lan ugari utzi ditu argitaragabe. Ihintzaren orrialde hauek eskaintzen jarraitu nahi dizkiogu haren poemez gozatzen eta elikatzen segi dezagun, eta haren oroipenak eta jarduerak aurrera bultza gaitzaten. Gure asmoa da zenbakiz zenbaki zerbait argitaratzea.

Aurreko aleetan egin dugunaren antzera jaso ditugun idazlanak ondorengo izenburupetan bildu ditugu:

Hezitzaileak mintzo. Egungo eskolaren inguruko zenbait jarduerari buruz gogoeta kritikoak eskaintzen dizkigu idazleak.

Praktika onak. Bi esperientzi dira aipagai: bata Zarauzko ikastetxeko kristau hezitzaile taldeak izan berri duen topaketa suspergarria, bigarrena Ibaiondo Zumarragako ikastetxean boluntario gisa diharduenaren esperientzia sakona.

Gogoetak. Izaera eta gai ezberdineko hiru gogoeta bildu ditugu hemen.

Patxi Ezkiagaren poema.

Iruzkin literarioak. Lehenengoa alabak aita zenaz idatzitako biografiari buruzkoa da; bigarrenak Altzateko Jaunari buruz Pio Barojak idatzitakoa eta Letek kantatutakoa alderatzen ditu; hirugarrenak Hauspoa bildumako lau aleez dihardu.

Kontu kontari bi idazle datozkigu. Lehenengoak “bide”aren inguruko pasadizoak kateatzen ditu eta Madrileko kontuekin datorkigu gure madrildarra.

Ikasleen txokoak bospasei ekarpen jaso ditu: Batx. 2ko bi neskek, bakoitzak bere lagun-minari, idazten dion gutuna, ikastetxeko lehiaketan irabazle izan zen DBH-1eko neskaren ipuin xelebrea, eta euskaraldia ospatu zenean 6. LHko ikasle-taldeak jarritako bertsoak eta 5 urteko bi haurren marrazkiak.

Udaberriak ikasturtearen bukaera ona ekar diezagula uzta oparoarekin batera.

Jose Manuel Agirrezabalaga


IHIN

TZA

103

4

ESKOLAZ Inazio ACHA

TEKNOLOGIA EZ OMEN DA IADA ABERATSEN KONTUA

Chelsea eta Janice Silicon Valley-en bizi diren 12 urteko bi neska dira. Chelsea-ri iaz gurasoek sakelako telefono adimendun bat erosi zioten; Janice-ri, ordea, hemendik bi edo hiru urtera erosiko diote bat, baldin eta serio lan egiten badu eta txintxo jokatzen bada. Chelsea-ren ikastetxean arbel elektronikoak dituzte eta ikasle bakoitzak bere tableta du etxerako lanak egin ditzan eta posta elektronikoz entregatu. Janice-ren ikastetxean betiko arbelak dituzte, klarionaz idazten direnak, eta etxerako lanak ikasleek beraiek esku-lanetan egindako koadernoetan entregatzen dituzte. Chealsea-ren amona alarguna da eta bakarrik bizi da, baina orain lagun berri bat du etxean: Rosita, katu birtual bat, oso ondo egina. “Nire bizitzako eguzkia da” dio harro-harro. “Nitaz arduratzen da eta pastillak hartzea ahazten bazait, abisatu egiten dit”. Janice-ren amona ere bakarrik bizi da eta baratzean biltzen dituen barazkiez elikatzen da: patatak, lekak, tomateak. Janice-ren ama Cristobaline García deitzen da eta neskame egiten du lan Jones-tarren etxean. Jones-tarrak, biak, Silicon Valley-ko “guru”-ak, dirutzak irabazten dituzte, eta Janice-ren gurasoak dira.

Kontakizun horrekin ematen zion hasiera Carmen Posadas idazleak XLSemanalen astero argitaratzen duen zutabe bati. Ondoren bere gogoetak eta iritziak zetozen (hemen aldatuko ez ditudanak).

Egia baldin bada kontakizun hori, zer pentsatua ematen du, edo eman beharko liguke. Batzuk goazenerako, beste batzuk bueltan datoz. Edo penduluaren legea. Errukarriak eta dohakabeak penduluak bi muturretako batean bete-betean harrapatzen dituen ikasleak! Batez ere dirudunak ez badira, diruak beti errazago estaltzen eta konpontzen baititu eskolak utzitako zuloak.

SINESTEA ETA IKASTEA

Vatikanoko II. Kontzilioaren aginduz latinezko testu liturgikoak gaurko hizkuntzetara itzuli ziren 60ko

hamarkadan. Mezako Credoa gaztelaniara itzuli zutenean Creemos en un solo Dios, Padre todopoderoso… itzuli zuten, Creemos, beraz. Behin Aingeru Castañosi honako hau entzun nion: euskal liturgi itzultzaileen taldeak garai berean bere itzulpena egin zuen, eta Credoaren euskal ordaina ematerakoan Sinisten degu hautatu zuen; baina orduan Donostiako gotzain zegoen Don Lorenzo Bereciartua Balerdik (Bidanikoa bera) ezezko borobila

eman omen zion itzultzaileen proposamen horri: Credo ez da Sinisten degu, Sinisten det baizik, besteak beste, sinestea norberak egiten duen gauza delako, modu pertsonalean eta besterenezinean egin ere. Elkarrekin eta beste batzuekin batera nahi baduzu, Elizan, baina norberak sinesten du edo ez du sinesten. Eta horrela gelditu zen euskal itzulpen ofiziala: Sinisten det, eta ez Sinisten degu, gaztelaniazko itzulpenean hasiera batean gelditu zen moduan. Eta hasiera batean diot, zeren 80ko hamarkadaren bukaeran gaztelaniazko itzulpenak orraztu zirenean (oso gutxi), CREO en un solo Dios, Padre todopoderoso… jarri zuten, hasierako okerra zuzenduz, nonbait. Eta horrelaxe dago orain: Creo.

Nago sinestea eta ikastea, benetako ikastea, neurri handi batean behintzat, jite eta izaera berekoak direla: azken batean, norberak egiten dituen gauzak dira (edo egiten ez dituenak).

Dena dela, ikusita nondik jotzen duen gaur

Hezitzaileak mintzoHezitzaileak mintzo


IHIN

TZA 10

3

5

haizeak, ez du ematen gure “gotzain pedagogikoak” iritzi berekoak direnik.

EUSKAL ESKOLA?

Fundatzailearen heriotzaren 300. urteurrena ospatzeko eta gogoratzeko bilkura erraldoia egin dugu gaur goizean –maiatzak 14– Donostian (Urgullen, San Bizenten eta Zurriolako hondartzan) Gipuzkoako ikastetxe gehientsuenok. Oso ondo atera da dena eta zoriondu egin behar dira parte hartzaile guztiak eta, batez ere, antolatzaile eta arduradun saiatu eta finak.

Dena dela, ezin dut ukatu ahoko gustu mikatz antzeko bat geratu zaidala ahoan: zein gutxi entzuten zen euskara gure ikasleen artean. Giroa erabat erdalduna zen, ezbairik gabe. Ikastetxe jakin

bateko ikasleak kenduta, besteei ez diet ia hitzik entzun euskaraz. Ze pena. Nire ikastetxeko giroa (Donostiako Loiolakoa) horrelakoa zela ondotxo nekien. Besteena antzekoa dela jakiteak ez nau asko kontsolatu.

40 urte eta gero hau! Zeinek pentsatuko zuen egoera honetan egongo ginela La Salle ikastetxeak euskalduntzen hasi eta lehenengo 10 urte haietan egindako lan erraldoia ikusita! Baina axola al zaio hori guztia norbaiti? Ez al luke La Salle Erakundeak gogoeta serio eta sakon bat egin behar horri buruz? Nire ustez, guztiz beharrezkoa da. Baina, zoritxarrez, iruditzen zait gaur egungo gure arduradunen interesak oso urruti daudela hemen planteatu dudan gaitik.

Praktika onak Praktika onak

Zarauzko Kristau Hezitzaile Taldea Hausterre Egunean

Xabier GARATE

Martxoaren 6an bildu ginen Zarauzko Kristau Hezitzaile Taldekoak, Hausterre Egunez. Garizumari hasiera eman genion aparteko egun hartan, berrogei egun hauek xede duten bilaketa gaitzat hartu eta geure barnera begira aritu ginen bertaratuak.

Lehenik eta behin, bideo labur bat ikusi genuen sarrera gisa. Honek bizitza beti ez dela erraza zioskun eta oztopoak, zailtasunak eta erorketak ere honen parte bezala ulertu behar ditugula. Horrez gain, Garizuma honetan soberan dugunaren inguruan pentsatu eta gugandik gustatzen ez zaiguna aldatzeko gonbitea ere jaso genuen bideo beretik.

Gauaren Esku Beltzean poema eta ebanjelioko pasarte bat irakurri genituen ondoren, Barneko argia deritzona hain zuzen ere. Hona hemen zati bat:

Begia da gorputzari argi egiten dion kriseilua. Begia onik baduzu, zure gorputz osoa argitan ibiliko da. Begia gaixo baduzu, ordea, zure gorputz osoa ilunpetan ibiliko da. Beraz, zeure barruan argi behar lukeena iluna bada, a zer ilunpea zurea!

Irakurketaren ostean, ezohiko moduan, ordu laurdeneko tartea hartu eta kanpora atera ginen, banaka, ikastetxean barna osteratxo bat egitera. Lasaitasun tartea ez zen doakoa izango, ordea. Bueltan, denon artean poema bat osatzen saiatuko ginela esan zitzaigun, ikusi edota sentitutakoa paper handi batean islatuko genuela. Bide batez, ikastetxeko lanak amaitu ondoren bizitzak aurrera

darraiela baieztatzeko eta haurren garrasi eta algarez gozatzeko parada izan genuen, askotan, presaren presaz, lehenbailehen alde egiten baitugu lau eta erdietatik aurrera ikastetxeari darion musika entzun gabe.

Itzuli ginen, pixkanaka, kide guztiak Pastoral gelara eta ausartenak Bila hitza idatzia zuen azkena iristerako. Irteera suzia jaurtia zegoen! Hemen hasi ziren komeria partikularrak. Parte hartzaile bakoitzak jarrera desberdina hartu zuen, bakoitzaren erraietan sortu zen sentipen zurrunbiloaren lekuko. Batzuek etorri latza izaki, poema txiki bat idatzi zuten euren kabuz. Beste batzuek, aldiz, egun luzearen ondorioz inspirazioa falta eta besteek hasitako esaldiren bati bukaera ematearekin nahikoa izan zuten. Jarrera denak zilegi, noski, ez baita lan erraza barruak dioskuna azaleratzea, are gutxiago egun gogor baten ondoren lankideen aurrean papereratzea. Onartu behar poema bakar bat osatzeko helburua ez zutela bete bilkuraren antolatzaileek, baina gustura ziren hitz eta gogoeta interesgarri asko atera zirelako.

Aurretik bizitako tentsioa eta kontzentrazio ahaleginak atzean utzita, txantxa eta algara artean amaitu genuen seietan hasi genuen luzapen denbora. Kuriosoa izan zen bilera bukatutzat emandakoan, orduan hain justu, partaideak nola erlaxatu ziren ikustea; polita izan zen eguneroko lanaren higadurak zein bilerari ekarpenak egin


IHIN

TZA

103

6

Praktika onakPraktika onaknahiak sortzen duen presioa askatzean, bakoitzak barruan zeramana nola atera zen sentitzea. Batek zioen ez zitzaiola ezer atera, burua ez zeukala horretarako. Beste batek, barruak dioena paperean islatzea zaila dela onartu zuen. Are gehiago, kideek hitz sakonak idazteko erakutsitako abileziak harrituta agertu zenik ere izan zen. Kontuak kontu, batzuk zein besteak gustura atera ginen egun hartan ikastetxetik eta baleko egin genuen esaera zaharrak dioena:

irribarria ahuan, La Salle Garizuman!

Paper handian idatzitakoa

Bila

“La Salle gara? Tanto hauei esker (izerdi, malko) itsasoa izango gara!!

Konpromiso bera.

Nor naizen jakin nahi nor naizen jakiteko hots eta ahots guztien zurrunbiloen artean… beti zai, beti hor… Ni-az hustu Biziaren betetasunerantz zabalik

Biziaren lekuko izateko. Begiratu dut zure aurpegia

nirea huts bilakatuz… Aintzaren ezean zubiak sortuz… naizena ikusteko guztiona amestuz. Bizipoza

ez da gauza motza, oraina goza! Bidea xurxulatu urratsak oihukatu. Ortzimuga begiratu paisaiak gozatu. Eguneroko oreka

pakearen pare. eta aulki bat beti prest, platera beti jarrita, noiz zatozen prest. Leiho zikinetik, neoizko argiak dituen eskaparetetik barrena, ispilu pitzaturako ibilbidean, aterpearen babesa egi bihurtu. Eta zure besoetan kulunkan, Aita Ama – Izan bihotz Seme! Zu ni zara, ni zu naiz

gu zu gara, zu gu zara. GARA.


IHIN

TZA 10

3

7

Praktika onakPraktika onak

Berriro IBAIONDO Felix EZAMA

Orain dela urte batzuk Ihintzako orrietara hurbildu nintzen Ibaiondoko errealitatea azaldu nahian (“Lehen mailako adin txikikoen ikastetxea”, Zumarragan kokatua, eta mutilentzat bakarrik dena). Orduan luzatu nuen mezua ezin hobeto datorkigu une honetan. Hala ere ez dut errepikatuko.

Orain dela aste batzuk Ibaiondon gertatutako hiru gazteen ihesaldiak, eta, ondorio bezala, sare sozial batzuetan sortutako erreakzioak eta niregana ailegatu ziren iruzkin batzuk bultzatu naute datozen lerroak idaztera. Jakina, gertakarien zehaztasunak baztertuko ditut (arazoan inplikaturik dauden pertsonen zuhurtasunak eta errespetuak galarazten didate).

Hamar bat urte daramatzat boluntario gisa Ibaiondon laguntzen. Urte hauetan gazte askorekin harreman bereziak izateko aukera izan dut (eta batzuekin oraindik jarraitzen dut ikastetxetik at egon arren). Eta barren-barrenetik niregan eragin handia izan duena hauxe da: hain justu, une honetan nire inguruan dauden pertsona batzuk, oso gertukoak barne, gazte horietaz gogoratu dira bere ihesaren morboa barreiatzen saiatuz. Horrelako kasuetan, badira komunikabide batzuk aipaturiko egoerekin edo ikastetxeko pertsona batzuekin grinatzen direnak. Benetan penagarria da, eguneroko lan isilean, oztopo asko izan arren, beraien jarrera miresgarria eta desiragarria baita.

Urte hauetan zehar, sakonenetako esperientzia eder bat izan da niretzat. Hala ere, pertsonekin aritzen garen lan guztietan bezala zailtasunik eta ezinegonik ez da falta izan. Ikastetxeko zuzendaritza, inguruko pertsonak, hezitzaileak, irakasleak, seguritateko zaintzaileak, administrazioko pertsonak, sukaldeko arduradunak, garbiketakoak ... Ez ditut ahazten gazteen behar bereziei aurre egiteko kalifikazio bereziko adituak (gizarte langileak, psikologoak, psikiatrak, medikuak, epaileak...). Azken batean, profesionaltasunez, dedikazioz eta gertutasunez lan ederra burutzen dutenak, jarritako arauetaz at, giro abegikorra sortzen saiatzen direnak.

Hasieratik konpromiso bat hartu nuen bizitzen ditudan esperientziak nire baitan gordetzeko. Haiek ere pertsonak dira. Askotan pentsatu dut bizitzan

horrelako bidegurutze batean batzuk alde honetara hartu dugula, eta haiek beste alde batera jo dutela. Baina alderantziz ere gerta zitekeen. Gure meritua al da? Gehienbat txikitako maitasunaren meritua dela iruditzen zait.

Ez nintzateke egiazalea izango, beraiengatik jaso ditudan esperientzia, konfiantza, afektua eta itxaropenagatik bihotz-bihotzez eskerrak ematen ez badizkiet. Beraien begiradak nire baitan txertaturik daude aspaldidanik eta "ez nazazu huts egin", "noraezean galduta nagoenean deituko dizut" bezalakoak esaten dizkidate. Gogorra, benetan, baina errealitate hutsa. Behin baino gehiagotan bertako arduradun batek esan zidan: "Felix, ezin

duzu imajinatu bizitzan aurrera egiteko egin dutena eta beraiekin egin dutena”. Horrela nola zuzendu bide horiek?

Horrelako egoeretan ere Jaunaren erreinua oso gordinik dastatzen da, eta bide bazterretan ereindako gari aleak bere uzta eman dezake, nola, noiz eta non jakin gabe.

Ondo egongo litzake, une honetan, norbait bolondres gisa Ibaiondon lan egitera gerturatuko balitz. Astean pare bat orduz (hortik aurrera), bai musika esparruan (koru txiki bat, zerbait jotzen erakutsi…), edo bakoitzak bere trebetasuna erakutsiz. Hori bai, pertsona nahiko heldua izan beharko luke, pazientzia pixka bat ere ondo legoke hasi ondoren porrot ez egiteko. Zure esku dago!


IHIN

TZA

103

8

GogoetakGogoetak

NATURA ETA GIZAKIA Joxe Agustin ARRIETA

1. Naturari begira

Askotan esaten dugu gizon-emakumeok izadia menperatu behar dugula, gizakia dela helburu nagusia, baina agian ez da nahiko, naturaren gainetik beti gizakia dagoelako eta gomendio nagusia izadia zaintzea ere delako.

Dirudienez, azken urteotan gizakiok gehiago arduratu garela izadiaren jaun izateaz, eta ez hainbeste izadia arretaz zaintzeaz. Menperatu beharraren grinak maitasunezko arreta ahazten duenean, gizon-emakumeen jabetasuna ankerkeria bihurtzen da, eta esplotazioa, lapurreta. Gizadiaren eta izadiaren arteko oreka hautsi egiten da. Ezinegona sortzen da giza bihotzean, eta aditu askoren iritzian, ezinegon horrek badu zerikusia aipatutako oreka haustearekin. Eta hemen datza mugimendu ekologistek duten asmamen ederraren begirada.

Itxura kontrakoa izan arren, gizon-emakumeek izadia ankerki eta oker menperatzen dutenean, izadiarengandik sortzen dituzten gauzen gatibu eta menpeko gertatzen dira. Jauntasuna morrontza bihurtzen da. Eta “ankerkeria” eta “morrontza” ez dira bide zuzenak.

2. Lur Planetaren etorkizuna

Ez da erraza jakitea zer gertatuko den gure planeta gaixoarekin. Nork esan zezakeen “homo sapiens” deritzonaren hazkundeak planeta bizidun hau kinka larrian jarriko zuenik. Egia da zalantza sortzen duela gure ingurugiroaren nondik norakoak.

Zergatik diot? Jakina da industriak, autoen keak eta hainbat makinek eta jokabide ankerrek karbono dioxidoak eta beste zenbait gasek ere, gure klimaren baitan ikaragarrizko eragin nabarmena dutela, eta honela “berotegi edo negutegi efektua”

sortzen dutela. Guzti honen ondorioa da tenperaturaren igoera, lehorteak, uholdeak eta tornado zakarrak ugaritzen ari direla. Honen irtenbidea badakigu: fosil-energiaren erreketa mugatu eta beste energi iturria alternatiboak bultzatu, eguzkiarena barne delarik.

Ni ez naiz nor zer egin behar den esateko, baina natura babestu behar dugula, kontzientziatze lana bultzatu beharko dugula eta daukagun izadi garbia zaindu beharko dugula, eta Natura Ama makalduari hats garbia eman beharko diogula, onera egin dezan edo gutxienez daukaguna ez zapuzteko. Noski, naturaren oreka eta ekilibrioa zaindu beharko dira.

3. Lur Planetaren iluntasunak

Zalantzarik ez dago gure oihan hedaduretan ikaragarrizko mozketak egin ditugula, eta lur hedaduran bai landare eta animali espezien kaltetarako izan dira. Era desberdinetan, baina gizakiak ekologi orekari erasotzen dio. Industria askok, era guztietako hondakinak laku, ibai eta itsasoetara botatzen baitituzte, bizileku horietan bizi zen fauna eta landaredia deseginez. Zer ez ote genuke esango plastikoaren erabilerarekin, edo etxe barreneko garbiketarako erabiltzen diren detergenteen erabilpenaz…

Biziaren aurkako gerra honi amaiera eman beharrean gara, bestela galdurik gaude, ez bakarrik berotegi efektua dela-eta, baita gure lur-planeta hau zabortegi bilakatzen ari delako. Gero eta arazo handiagoak ditugu hondakinak botatzeko edo gordetzeko, airea garbitzeko eta giza populazioaren hazkundeak gosearen arazoari irtenbidea eskaintzeko. Guztiz beharrezkoak ditugu justizia, ekonomi oreka, etika politikoa eta Hirugarren


IHIN

TZA 10

3

9

Munduari zuzentasunezko neurriak bideratzeko.

Hemen aipatu ditugun puntu hauek eta beste zenbait gogoan izanez gero, gauza bat agertzen zaigu argi eta garbi: aberats eta behartsu, ipar eta hego, herrialde guztiek elkar hartu beharko dutela epe laburrean ezjakintasunez eta diru-zalekeriaz hazten ari den etsai amankomun horri aurre egiteko. Nik uste, lurra, gure planeta zahar hau gaixo dagoela baina oraindik ez da beranduegi erremedioak jartzeko bizi dadin eta etorkizun itxaropentsuagoa ikus dezagun.

4. Lur Planetaren zaintza

Lur Planetaren zaintzak jokabide hauek bultzatzera behartzen gaituzte:

1. Espiritu berdea solidaritatez bustitzea.

2. Gauza on eta xumeak estimatzen ikastea. Pozik bizitzeko asko edukitzearen beharrik ez dagoela.

3. Bakoitzaren ingurunea zaintzea, zaborrak txukun birziklatuz eta bazterrak ez zikinduz.

4. Animali eta landareen aniztasuna zaintzea eta babestea.

5. Ingurumenaren aldeko konpromisoa indartzea eta arduraz jokatzea.

6. Planeta zaintzeak gizakia babestea eskatzen duela.

7. Kontuan hartzea pertsonak direla lehenengo, eta ulertzea ezin dela zientzia edo teknologia bidez dena konpondu.

8. Oreka baten beharrean gaudela jabetzea, hazkuntza eta ingurumena parekide izan daitezen eta ezin dugula ingurumena xahutu eta lurraldea hondamendira bultzatu.

9. Naturaren oreka eta ekilibrioa zaintzea, baina ahaztu gabe gizakia dela helburu nagusia eta bultzagilea.

10. Hainbat iluntasunen aurrean justiziaz eta hazkunde etikoaz aurrera bultzatzea gure Lur Planetaren hazkuntza eta hedadura.

GogoetakGogoetak

BELDURRAK AIREAN

Jon LEZAMIZ

Nire urte askotako ibilbidean aukera izan dut zenbait arduradun edo erantzuleren ondoan egoteko eta, egiatan, inoiz ez dut inolako irrikarik izan erantzukizunaren jabe izateko, alboan utzita nolakoa den nire gai-tasuna, gauza naizen ala ez. Erantzuleen egoera aintzat harturik, usu errukiaren sentimendua jalgitzen zait barnetik. Nire burutapenetan itaunka ibili ohi naiz ea nola arraio bizi daitezkeen ustekabeen mese-dera erortzeke, beti arduraren lema irmo oratuz, erakundearen ibilbi-dea gertaeretako itsaslabarren kontra lehertu ez dadin


IHIN

TZA

103

10

Halabeharrez, erantzuleek ederki asko jakin badakite agenda erabiltzen, sasoiz eta behar bezalako arreta emateagatik aurre egin behar dieten zereginei. Logikoa. Aldi berean plangintzaren begirada motza eta luzea erabili behar dute. Etorkizuneko eskenatokiak ahantzi barik, biharamuneko beharrizanari so egiten diote. Karguan denbora iragan eta gero, eskarmentuz, tentsio hori ondo eramango dutelakoan pentsa daiteke, baina errealitateak dioenez, atezu egoera horren oreka gutxitan lortu ohi da. Derrigorrezko dietaz elikatzen dira, ez dago aukeran beste menurik. Ustekabeak egunero menutzat hartu beharrean aurkitzen dira. Ez dago beste hautapenik. Plater nagusitzat, hauturik gabe, ezusteak eta ezusteak. Eguneko menuan, dastatzeko menuan eta kartakoan, derrigorrez ustekabekoa.

Erantzuleek beren buruari esan diezaiokete goiz goizetik: “Gaur halako zeraren zera burutu behar dut, bai ala bai, eta ez dut inolako trabarik onartuko”. Asmoak asmo, bai ondo, baina errealitateak beti agintari. Hobe zuketen ehiztariaren pentsamendua izan: “Ea nondik egiten duen erbiak jauzi”. Erantzuleen bulegoko ate eta leihoak ondo hertsirik izan arren, albisteek zirrikituren bat aurkituko dute, plangintza kontrolpetik askatzeko eta eguneko egitaraua hankaz gora jartzeko. Eta bulegotik kanpo egon arren, komunikazio baliabideei esker, muga guztietatik gaindik, edozein distantzia izanik ere, albisteak iristen zaizkie. Edozein berri, eta besteak beste, espero ez diren berriak, gustuko ez zaizkien notiziak. Nik neuk miresten ditut erantzuleak, ez baitakit nola bizi daitezkeen horrela, ahoan bihotza daramatela alegia. Ezbairik gabe, batzuek besteek baino hobeto jasango dituzte kinka larriak, baina ohitzea, normaltzat hartzea? Zaila, guztiz!

Albisteen artean ditugu, besteak beste, sexu-abusuari buruzkoak. Eliza-erakunde barnean puri-purian daude gainera. Orain arte, gure gizartean bederen, gutxitan aireratu den sexu-abusuen salaketa zabaldu da ohiz kanpoko indarrez. Horri buruzko albisteak munduan zehar, herrialdez herrialde, txandaka zabaltzen joan ziren bitartean, gu paradisu batean bizi ginela ematen zuen, urruneko gauzak bailiran. Gure artera iritsi aurretik, Estatu Batuetan, Ingalaterran, Irlandan, Australian, Alemanian… zabalduz joan ziren, gu geu lozorroan bizi ginen bitartean. Gure artean kasu baten edo bestearen hotsa entzun ohi zen han-hemenka eta tarteka-marteka. Hans Zollner-ek, Università Pontificia Gregorianako Centre of Child Protection sailaren buruak, aitortu zuenez, gai hau gailurrera 2018an iritsi zen nazioarte mailan. Aipatutako

adituak 2018 urtea eliza-erakundeentzako “annus horribilis” izenarekin bataiatu zuen. Bere aburuz, Txileko Fernando Karadima apaizaren kasuarekin garbi ikusi zen kasuak ez zirela asunto ezberdinak, −banan banan kontsideratuak, harremanik gabe−, sistemikoak baizik. Erakundeko maila ezberdinetan Fernando Karadima kasuaren berri izanik, arduradun eta erantzuleak, oro har, bestaldera begira egon baitziren, isilduz, behar bezalako neurriak hartu gabe, pilota eremu batetik bestera pasatuz … Horregatik uler daiteke Txileko gotzainen dimisio-eskaera bateratua.

Aurrera jarraitu baino lehen, garbi utzi nahi dut artikulu honetan islatu nahi dudana ez dela sexu-abusuen (aginte eta kontzientzia-abusuen) gaiari buruzko gogoeta egitea, gaiaren zailtasun eta konplexutasunaz oharturik, ausartegia izango nintzelako. Nire helburua erantzuleen egoeraz gogoeta egitea da-eta, nola hala, bidenabar, gu geu jabe eta sentibera izan gaitezen erantzule direnen presioaz. Gai honen aurrean horiekiko miresmena ez bazaigu sortzen, epaiak ematerakoan, behintzat, errukitsu joka dezagun.

Artikulu honek dakarren datua erantzuleen atezu egoera jazoera bat besterik ez da. Dena dela, zuhur eta zuzen jokatu nahian, aldez aurretik aitortu behar dut, abusuak abusu, biktimaren sufrimenduek ez dutela inoiz preskribatzen. Abusatua izandakoaren zamak, −karga fisiko, psikiko, emozional nahiz soziala izan−, ez du iraungitze-datarik. Horregatik enpatia pixka bat izanik, pertsona bati eskaintzen zaionean kargu bat erantzule edo arduradun bezala, honek ez du aintzat hartuko bakar bakarrik erakunde horretan oraingoan eta etorkizunean aurkez dakizkiokeen erronkak. Gogoan izan beharko luke ea prest dagoen, kargua hartzen duenean, ezezagunak zaizkion kitatu gabeko iraganeko zorrak onartzeko, azkeneko kasutan frogatzen den bezala, horietako zor batzuk berrogeita hamar urtekoak direla.

GogoetakGogoetak


IHIN

TZA 10

3

11

GogoetakGogoetak

NIK USTE NUEN Joxe ERTZIBENGOA

Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela Sorgintxulo baserrian jaio nintzelako, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela Herrerako La Salle ikastetxean ikasi nuelako eta Salletarrak eza-gutu nituelako, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela Irungo Nobiziatu Txikira joan nintzelako, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela Errioxako Haritzetara eraman nindutelako, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela Irungo Formazio Etxera itzuli nintzelako salletar papardunarekin, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela Bilboko Santiago Apostol izeneko Zentrora bidali nindutelako, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela berriro Irungo La Salle Enea formazio-etxera deitu zi-datelako, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela urte batzuk igaro eta gero unibertsitatera abiatu nintzelako, mailaz gora egitera nindoalako, baina orain ez dut hori uste. Hasiera ba-tean uste nuen zerbait nintzela Kataluniako espiritua jaso nuelako han ikasten ari nintzen bitartean, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela Madrilen nire ikasketak amaitutzat eman nituelako uhara ona utziz bertan, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela ikasteko sistema berri baten koordinatzailea izango nintzelako, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela askoren aitzinean berbak eta berbak aireratzen nituelako irakasten ari nintzen sistemaren inguruan, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela nire ingurukoek hala esaten zidatelako nire lanak ikusiz, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nint-zela euskarari bultzada ematen iaioa, trebea eta aditua nintzelako eta beste batzuei bidea irekitzen nielako, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela hizkuntzatan trebatzen ari nintzelako, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela Europan zehar ibili nintzelako beste lagun handi batzuekin batera metodologia hobetzeko eta ondorioz azalpen egokiak emateko, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela kontu askori buruz idazten nuelako gure aldiz-karietan, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela bihurri samarra nintzelako egoerak hala eskatzen zuenean, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela hiru osaba salletar izan nituelako, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela eskola bereziki maite nuelako, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela nik esanda-koari jendeak kasu egiten ziolako, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela maitasuna lau haizetara zabaltzen nuelako, bain orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela nire bizitza egina zegoela uste nuelako, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zer-bait nintzela bakean biziko nintzelako, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela gauzarik garrantzitsuenak eskura nituelako, baina orain ez dut hori uste. Hasiera batean uste nuen zerbait nintzela Aitari, Semeari eta Espiritu Santuari otoitz egiten nielako, baina orain ez dut hori uste. Hasiera ba-tean uste nuen zerbait nintzela salletar sutsua izaten saiatzen nintzelako, baina ez dut hori uste.

Hasiera batean, hasiera batean, hasiera batean… eta orain zer? Bada orain Irati izeneko oihanean udazke-neko goizalban dantzan ari den hosto txikerra, meharra eta arrea naiz. Orain, itsas zabalean ari diren ma-rinelek ikusten duten intxaur azala naiz kulunkan uhinen aginduetara. Orain erreka xuxurlariaren goroldioa naiz elurra urtzen denean euskal mendietan. Orain udaberriko kukuaren oihartzuna naiz Oltzarteko zubian nagoenean. Orain txepela naiz zerbait naizela uste dudanean…


IHIN

TZA

103

12

a.-

Hartu nire esku zartatuak

lur eta simaur usainez;

patata-hazia laster hasiko da ernaltzen;

udazkena uzta da

eta basurde-isiltasuna.

b.-

Gure irritsak ametsak kentzen zizkion iratzeari

–esku, ezpain eta laztan–,

etzan baino lehen.

c.-

Zure musikaren oihartzunean

krisantemoek udaberriko bitxiloreak eta enarak

gogoratu nahi dituzte.

d.-

Lur zartatuaren zauriak

bidaiarako urrats bihurtzen direnean

itzuliko da naretasuna gure bihotz nekatura.

e.-

Beleen karrakak

Guantanamo, Abú Graib eta Bagram

dakarzkit gogora.

Heriotzaren tortura beltza.

f.-

Zerua ez da itsaso,

eguzkia ez da hare.

Arratsaldea euri-izarrez janzten hasia da.

Malgutasuna ate joka ari zaigu. Bizi gara.

g.-

Edertasun, zure bila noa urre eta more.

Argia hegalari egin da,

hosto eroria putzuko apaingarri.

Ilunabarrak txorien kantua ahaztu du.

h.-

Gatibu, huntzarekin bat egin naiz

harriaren iraunkortasunaren bila.

i.-

“Maite zaitut” diotso haizeak

bidaia hasi duen guztiari.

Guk bezala,

lertxunak ere badaki.

Hostoa euriaren besoetara erori da.

Horailaren tristurak itxi du udaren azkena.

Nire zain gelditu da.

(Argitaragabeko Gauza txikien teorema poema sortatik hartua, 2006)

PoemaPoema

Bizitzak bizitzari euts diezaion Patxi EZKIAGA


IHIN

TZA 10

3

13

Iruzkin literiarioakIruzkin literiarioak

BIZITZEKO ETA MAITATZEKO GOGOZ Ainara MAIA

Bizitzaren udazkenean joan zen ene aita zena, eta orain ene uda itxaropentsu honetatik nabarra da gure bihotz-arima, nabarra sentimendua. Hilkorren bihotzetan hilezkor da, hilezkor izateko bihotz guztietan idatzi dut Joxe Maiaren biografia hau .

Akatsak akats eta hutsuneak hutsune, hauxe da biografia bat, aitaren alabak idatzia, eta seguru aski desberdina litzateke aitaren semeak, senarraren senemeak edo emazteak edo lagunek nahiz lankideek idatzi izan balute.

Lehenengo pertsonan idaztea erabaki nuen azkenean, irakurleak hurbil sentitzeko kontakizun hau, protagonistaren ahotik bere bizitza irakur zezan, eta bere biografia bat kontatu dut Amaiurren hasi eta Bidasoan barna Irunen amaituz, Ordiziako Santa Ana ikastetxetik, Donostiako Loiolako La Salletik eta Irungo Txingudi ikastolatik pasatuz.

2002an desdetxea (desditxa Azpeitia-Azkoitia aldean) etorri zitzaion, eta azkenean 65 urterekin joan zitzaidan aita, min bizi luze baten ondoren, biziminez edo bizitzeko gogo handiz. Nik sentitzen nuen behar bat berak ahoz kontatu zizkigun gauzak idatziz gordetzekoa, eta halaxe, hasiera batean, ene bakardadean aitaren hutsunea gainditzeko terapia moduan idatzi nituen gauza guztiak. Liburuan ez daude ohar eta xehetasun guztiak, eta datu batzuk ere falta dira, baina hark errandakotik eta familiak errandako informazioa eta emandako dokumentu eta argazki zaharrekin osatu dut nire aitaren biografia hau, ez bakarra.

Berak dena apuntatzen zuen bere agendan eta oharretan, eta bere azken egunetan ospitalean morfina-dosia handiagotu zioten arren, dena apuntatu nahi zuen, dena ahazten baitzitzaion. Makinaren zarata ez zitzaion gustatzen eta mendiko freskura nahi zuen, bere sorterriko airea amesten zuen, Itsalosko borda, Amaiur, baina amaitu zitzaion

ur bizia. Hark ez zuen inola ere ospitale batean hil nahi, nahiago baitzuen etxean bertan, eta aitaren azken hitzak ditut gogoan:

E d o z e i n delarik ere gure egoera, egin dezagun bizitza hau itxaropenezko besta edo ospakizun, irrika edo desio bat... izan ere, zein zoragarria den bizirik egotea! Izan zoriontsu, Ainarita! (Joxe Maia).

Beraz, biografia hau amaitu badut ere azkenean, bizitzak segitzen du eta hura hilezkor da ene bihotzean betiko:

Agur maite, gorputzez, baina amodioz ez.

Biografia hau ene bizitza honetan ikaskizun izan dut eta nik bizitu dudan maiteminak edo maitatzeko gogoak (aitaren ondoren gehien maite izan nauen mutil-lagun bakar ohiaren maitasunak) ere idatzi du nolabait ere biografia hau, baita maite zaituztedan eta maite nauzuen guztiek ere, eta hargatik, eskerrik asko denei liburu hau amaitzen laguntzeagatik.

Hala, edozein delarik ere gure egoera, egin dezagun bizitza hau itxaropenezko besta edo ospakizun, irrika edo desio bat... izan ere, zein zoragarria den bizirik egotea! Gaurko eguna atzokoa

ALTZATEKO JAUNAK

Juan LOPETEGI

Entzuten dudan bakoitzean zer pentsatua ematen didan abestietako bat Xabier Leteren Altzateko Jaun izenekoa da. Bere hasierako diskografian agertzen denetako bat da; ez, ordea, ezagunena. Gitarra soi-lez lagundurik eta bere ahots indartsuaz baliatuz,

Letek maisuki azaltzen digu Pio Barojak sortutako kondaira bere La Leyenda de Jaun de Alzate izeneko liburuan. Alegia, kristautasunaren aurrean sinesmen zaharrari tinko eutsi zion azken euskaldunarena.


IHIN

TZA

103

14

Barojaren liburu hori berezitzat hartzeko arrazoiak asko dira: genero jakin batean kokatzeko zailtasuna, kalitate literarioa, Tierra Vasca trilogia ala tetralogia bat ote den liburu hau bertan sartzearen arabera, irakurleekiko duen jarrera “despotikoa”, eta ageri den “vasquismoa”, besteak beste. Azken honi gagozkiolarik, La Leyenda de Jaun de Alzaten sinesmen zaharraz gain, euskal mami gutxi ageri da. Badira kanta zahar batzuk, hizkuntzaren erreferentziak, euskal elementu naturalak, pertsonaiak... baina liburuak bestelako mezu komunikatiboa du: kristautasuna gaitzestea, eta adieraztea erlijio hori zabaldu baino lehenagoko Euskal Herria (Bidasoa) Arcadia zoriontsu bat zela non herritarrak bakean eta askatasunean bizi ziren Natura gurtuz.

Nire ustez, Barojaren eta Leteren Altzateko Jaunek ez dute gauza bera adierazten, itxuran berberak izanagatik ere. Liburua irakurri ondoren herri izaera baten galeraren etsipena geratzen zaizu gogoan. Leteren kanta entzundakoan, ordea, herri izaera baten birsortzearen itxaropena daukazu animoan. Agian, Oiartzungo abeslari eta olerkariak Altzateko Jaun abestu zueneko tardofrankismoaren testuingurua ezagututa, hobeto uler dezakegu bertsoek komunikatu nahi digutena: euskaltasunaren itzulera, diktadura gogorra izanagatik desagertu ez den izaera dela, balore materialen gainetik dagoela... eta horregatik bat egiten du Barojaren protagonistarekin, nobelaren bukaeran hiltzen den arren, bere izpirituak bizirik dirauela sinestarazi egingo baitute, alegia, abestian birsortzen dena.

Hari beretik, badakigu Historia ez dela istorioa, baina interneten badago hizpide hartu dugun liburua sinesgarritasun osoz historiatzat eta euskaltzaletzat hartzen duenik. Ez da horrela. Barojarena Historia liburua izatetik urrun dabil. Are gehiago, anakronismoz beterik dago, autoreak berak justifikatzen dituenak bere mezua ulergarriagoa gera dadin. Bestalde, ez dezagun pentsa Barojak euskara defendatzen duenik. Don Piok “perla” bikainak utzi zizkigun euskararen balioa eta etorkizuna kolokan jarririk (ikus J.M.Torrealdai, Libro negro del Euskara), beste batzuen artean hau: Si algunos han querido demostrar que el vascuence es una lengua que puede transformarse en un idioma literario y científico, han sido un corto número de éuskaros carlistas con disfraz de filólogos que creen que toda la verdad del mundo está encerrada en el Astete.

Horretaz gain, aditu batzuen esanetan Barojak

liburu honekin euskal nazionalismoa ere gaitzetsi nahi izan zuen. Izan ere, garai hartako EAJren idearioak katolikotasun sendoa zutabetzat hartu zuen Sabino Aranak euskaltasuna eta kristautasuna lotu baitzituen. Jaungoikoa eta Lege Zaharra, euskaldun fededun leloak maiz entzuten ziren garai hartako nazionalisten ahotik eta Euskal Ereserkian ere garbi uztartzen zen Euskadi eta Fedea esaldi hauetan ageri den bezalaxe: Abestu Gora Euzkadi, aintza eta aintza gure Goiko Jaun Onari, edo Areitz gainean dogu gurutza deuna beti geure goi buru.

Hala bada, idazlea eta abeslaria aurrez aurre jarriz gero, ez al dira kontrajartzen? Baiezkoan nago. Batetik Baroja: antikristaua, antinazionalista eta euskararen balioa arbuiatu zuena. Bestetik Lete: bere ibilbidearen amaieran balore kristauak landu zituena, Aldundian kargudun nazionalista, euskal olerkari paregabea eta euskararen maila literarioa gorenera eraman zuena. Hala eta guztiz ere, biek Altzateko Jauna hizpide hartu zuten. Paradoxikoa? Agian bai.

Xabier Leterena entzuten ari naiz, eta Barojarena gogoan dut. Galdera pare bat bueltaka dabilzkit: gaur egun zer da euskal izaera eta zein bere etsaia? Sinesmen zaharra eta kristautasuna? Ez horixe! Nire uste apalean euskal izaeraren funtsa euskara bera da. Eta gure arerioa, erronka ere deituko nukeena, liberalismoak dakarren globalizazio gaizki ulertua.

Izan ere, irakaskuntzan eskarmentu pixka bat dugunok egunero ikusten ari gara nerabeek

euskararekiko eta euskal kulturare-kiko duten atxiki-mendu eskasa. Kontua ez da euskara ba ote dakiten, baizik eta e g u n e r a k o a n , gelaz kanpo eta b a r r u a n , h i z k u n t z a k o m u n i k a ti b o bezala erabiltzen ote duten eta euskaldun petoa dena nola ikusten

ote duten. Ni gelan bertan entzuna nago euskara inposatu nahi dugula ikasleren bati erdaraz jota-ke aritzeagatik kargu hartu diodanean. Inoiz esan izan didate euskarak ez dizkiela ingelesak adina ate zabalduko. Euskarafoboa den haize bisuts horretan



IHIN

TZA 10

3

15

arrazoi asko nahasten dira: dituzten ereduak, euskarak suposatzen dien esfortzua, entzuten duten musika, telebista, zenbait politikariren esanak... kanpokoa gehiegi baloratzea eta etxekoa gutxiestea azken finean.

Arazoak arazo, oztopoak oztopo, gaurko aldaketen aurrean, zurrunbiloan, guk gizatalde bezala dugun misioa bete behar dugu: euskal hizkuntzaren transmisioa, baina gure euskara maitea tresna komunikatibo baliagarria izanik. Horrekin kontsola gaitezen, halakoetan, etsi eta asaldatu gabe, gure eginbeharra euskal hazia ereitea da, inoiz fruituak emango dituelakoan, eta onak baldin badira, ez da biltzailerik faltako.

Bukatze aldera, Xabier Letek bere Altzateko Jaun abestian hala dio:

Urrezko dukat eta dirua ez dira engainu txarrak bazter batera apartatzeko lehengo sinesmen zaharrak.

Parafraseatuko dut eta eguneratuko:

Pellokeria, txokokeria

ez dira engainu txarrak bazter batera apartatzeko gure hizkuntza zaharra.

Leteren Altzateko Jaunak lagun gaitzala!


Hauspoa: zaharra berri

Pello ESNAL

Antonio Zavalak (Tolosa, 1928 – Iruñea, 2009) guz-tira 303 obra plazaratu zituen. Gehien-gehienak –280– euskaraz daude, eta horietako lau ez beste guztiek Auspoa bilduma hirukoitza osatzen dute. Zenbaki horietan dago jasoa haren berrogeita ha-mabost urteko lan oparoa.

Nahiz eta horietako asko izan bertsoz osatu-tako liburuak eta bertsolaritzari eskainiak, aipamen berezia merezi dute 73 obrak. Horietako zazpi dira Zavalak besteren ahotsak jasoz idatziak; adibidez, Pello Errotaren bizitza bere alabak kontatua; gaine-rako 66 obrak, berriz, herri-idazleak dituzte egile (Sebastian Salaberria, Iñaki Alkain, Ataño…).

Gaur egun, aipatutako euskarazko 280 obrak, liburutegietan ez ezik, Euskaltzaindiaren web-orrian ere badaude.

Zavalak, bestalde, bi erabaki garrantzizko hartu zituen. Batetik, Gipuzkoako Foru Aldundiari egin zion bere artxiboaren dohaintza. Gaur, Donos-tian dago katalogatuta, Koldo Mitxelena Kulturu-nean. Artxiboa osatzen dute, batik bat, tolosarrak bildutako bertso-paperek –batzuk oraindik argitara gabeak– eta hark bere obrak osatzeko erabilitako dokumentuek, gutunek, langaiek… Balio handiko artxiboa da, eta oraindik ustekabeko bat baino ge-hiago eman lezakeena.

Bestetik, hiru lagun izendatu gintuen, hark eginda-koari jarraipena eman geniezaion: Joxe Mari Iriondo, Jabier Kalzakorta eta hirurok.

Hain zuzen, Auspoari jarraipena eman nahian sortu genuen Hauspoa bilduma.

Hauspoa bildumako lehen lau aleak

Bilduma berri honetan birplazaratu nahi di-tugu, Gipuzkoako Aldundiaren babesean, Auspoa bilduman mugarri izandako obra batzuk. Orain arte, hiru ditugu plazaratuak, eta bidean dator lauga-rrena.

Hauspoako liburuok hiru ezaugarri nagusi dituzte. Lehenik eta behin, euskara batuan ipini di-tugu, ahalik eta gehien errespetatuz jatorrizko eus-kalkiaren eta hizkeraren hainbat ñabardura. Bigarrenik, gaurko idazle ezagun baten hitzaurrea daramate. Eta, gainera, marrazkiz-eta hornituak dira. Horrela, irakurlegoa zabaldu nahi dugu eta, ahal den neurrian, gaztetxoen eskueran jarri, hauek ere Auspoaren berri izan dezaten.

Hauexek dira, banan-banan, Hauspoan argi-taratutako hiru liburuak eta datorren laugarrena. Sebastian Salaberria: Neronek tirako nizkin

Salaberriak, kontakizun xume bezain bizi honetan, 1936-1939ko gerratean bizi izandakoa kontatzen du. Orain, Anjel Lertxundiren hitzaurrea darama eta Joseba Larratxerenak ditu irudiak.

Oso egoki azaltzen du Lertxundik zer supo-satu zuen beretzat, 1964an, obra hau irakurtzeak.

Liburua irakurri nuen lehen aldian —hamazazpi bat urte izango nituen nik orduan— etxeko euskararekin egin nuen topo. Lehendabiziko aldiz. Ez nuen etxeko berorik topatzen ordu arte euskaraz irakurrita neuz-kan liburuetan: batzuk garbizaletasunez zipriztin-duak, eta beste batzuk, berriz, garo-usainak markatuak, urrutikoak egiten zitzaizkidan edo idea-


IHIN

TZA

103

16

Iruzkin literiarioakIruzkin literiarioaklizatuak, lehorrak, kasik arrotzak.

Nahiz eta mende erdi luzea igaro, hitz horiek apenas galdu duten indarrik. Bada besterik, ordea:

Baina ez zen hizkeraren kontua bakarrik: Salaberriak gerra baten berri ematen zidan, etxeko pareten artean ere nekez entzuten nituen tragedia baten oihartzunak ekarri zizkidan irakurketak.

Mikela Elizegi - Antonio Zavala: Pello Errotaren bizitza bere alabak kontatua

Aurrekoa baino urtebete lehenago argitara-tu zen lehen aldiz. Mikelak laurogeita hamalau urte zituela kontatu eta kantatu zizkion aitaren bizitzako hainbat pasarte eta bertso Zavalari. Eta honek magnetofonoz jaso eta argitaratu.

Hauxe da Auspoako libururik harrigarriene-takoa. Mundu zaharra bezain liluragarria azaltzen du, orduko emakume baten ikuspegiaz eta ahotsaz.

Oraingoak Bernardo Atxagarena du hitzaurrea eta Xabier Sagastarenak ditu irudiak. Atxagak, hitzaurrean, galdera bat egiten du: «Galde genezake orain: non datza Pello Errotaren bizitzaren balioa?» Eta urrutitik hasten da erantzuten; batetik, goi-mailako obra literarioen ezaugarriak aipatuz eta, bestetik, ezaugarri horiek eta Salaberriaren obra-renak alderatuz. Gero, honela dio, azken erronka eta guzti:

Litekeena, alde horretatik, Hauspoa bilduma honetako lehen argitalpenak, Neronek tirako nizkin delakoak, ez jasotzea Espainiako gerra zibilaren item guztiak. Baina, zenbat balio dute Legutioko bataila-ren inguruko orrialdeek? Nire ustez, izugarri. Ez da aurkituko leku askotan –literatura askotan– haien parekorik. Sebastian Salaberriaren orrialde horiek indar dramatikoa dute, eta aparteko egiatasun bat. Berdindu ditzala ahal duenak.

Eta, behin terrenoa prestatu duenean, jarraitzen du:

Gauza bera Pello Errotaren bizitza honetan. Zenbat balio dute, poetikoki, Mikela Elizegik hurbileko heriotzen aurrean esandakoek? Zakur amorratuak hozka egindako neskatoaren pasarteak, kasu, edo hemeretzi urterekin hildako ahizparenak? Ezin da neurtu. Nire aldetik, ohar bakarra egin dezaket: halako inpresioa egin zidatela liburuko pasarte horiek non, prezipitazio kimiko baten moduan, Obabako mundua garden azaldu zitzaidan buruan.

Atxagak hitzaldietan-eta askotan aipatzen du. Eta behin eta berriro esaten ari da eskola guztietan egon beharko lukeela ikasleen esku.

Iñaki Alkain: Gerrateko ibilerak Geroago atera zen Auspoan –1981ean–,

zentsuraren beldur. Hauspoan, berriz, iaz plazaratu zen, Luis Garderen hitzaurreaz eta Begoña Durrutyren irudiez.

Bati baino gehiagori entzundakoak ondo laburbiltzen du ongien bere meritua: euskaraz 1936-1939ko gerrateaz idatzi den libururik onena dela.

Ataño (Salbador Zapirain): Txantxangorri kantaria Urrezko kate-maila da Auspoan. Oso harrera

ona izan zuen 1979an, lehenengoz argitaratu zenean. Ondo bidean, aurten aterako da berriro. Oraingoan, Joan Mari Irigoienen hitzaurreaz. Zenbait gogoeta

Badakigu moda guztien aurka ari garela lanean. Ez etxeko euskarak eta ez herri-literaturak dute estimazio handirik. Modak moda, ondo datorkigu aditu batzuen hitzak jasotzea, bai etxeko eta lagunarteko euskaraz, bai herri-literaturaren irakurketaz.

Etxeko eta lagunarteko euskaraz Bada aspaldi samarreko elkarrizketa

mamitsu bat, berritzea merezi duena. Muga aldi-karian atera zen, 1981ean eta gaztelaniaz. Xabier Lete aritu zen kazetari-lanetan, galderak eginez; eta Koldo Mitxelena erantzuten. Oiartzuarrak honela galdetu zion errenteriarrari:

Egoera larri honetan, larrialdi kultural honetan, zein izan beharko lukete, zure iritziz, euskaren erabilera-esparru oinarrizkoak?

Baina, galdetzera mugatu gabe, bere iritziaren berri ematen ere hasi zen gazte sutsua:

Nik, premiazkoenen artean, aipatuko nituzke administrazioaren esparrua, irakaskuntzarena, komunikabide sozialena…

Ez zion soka luzatzen utzi Mitxelenak. Eten eta honela erantzun zion:

Nire ustez, hala ere, familiako eta lagunarteko [comunidad local] esparruek jarraitzen dute funtsezkoenak izaten. Eta hori gabe, konbentzitu beharko dugu ez dagoela zer eginik, beste guztia kontua besterik ez dela.

Herri-literaturaren irakurketaz

Gadamer filosofoa, Verdad y método obran, luze eta sakon mintzo da arteaz, eta honen inter-pretazioaz. Ba, hark garai bateko erlijio-artistei buruz esanak berdin balio du herri-literaturaren esparruko ohiko artistei buruz ere: horietan, bigarren mailakoa dela kontzientzia artistikoa; ez dutela artea helburu, egia azaltzea baizik. Bestela esanda: nolak ez baina, zerk gidatzen dituela. Horren adibiderik argienak garai bateko elizak ditugu.

Hori ulertzea zaila egiten zaigu gaurko gizon-emakumeoi. Eta zailtasun hau oztopo zaigu herri-literatura ulertu eta gozatzeko ere.

Asmatuko ahal dugu frutari oskola kentzen!


IHIN

TZA 10

3

17

Kontu kontariKontu kontari

Kamino? Joxe Mari ARTOLAIN

Ez dakit nora noan, baina bidean naiz.

1976. urtearen inguruan Donostiako Loiolako Postulantadoan Anai Joanito Landarekin izan ginenok, gauza on asko ikasi genuen harengandik; haietako bat, mendizaletasuna. Larunbat arratsaldetan ibilaldi laburrak egiten genituen, eta hainbat igandetan egun osorako irteerak ere, ahaztu gabe udako mendi-martxa Amezketatik San Asensiora.

Ejerzitoaren mapa katastralak, plastifikaturik, eta iparrorratzak lagungarri eramanagatik, askotan “galtzen” ginen. Halakoren batean izango zen, –errezeloa daukat Landarbasoko inguruan ez ote zen– nondik jo zalantzan geundela, hantxe topo egin genuen gizonezko zarpail, moldakaitz, baldar, alfer batekin. “Arratsaldeon”, gutakoren bat hari zuzenduta. “Baita zuei ere”, atzera esan zion gizonak. “Hara –postulanteak hizketan jarraitu zuen–, Adura mendira joateko, ongi al goaz hemendik?”, galdetu zion. “Etzabiltzate alperrik Adurarako asmotan. Tokitan dago mendi hori. Etzarete berehala iritsiko”. Erantzun horren berri jakin zuenean, Anai Joanitok denok aditzeko moduan, haserre puntu batez, esan zigun: “galderaren edukia bezain garrantzitsua, galdera hori nori egiten diogun jakitea da. Gizon hori ahaztuta dago hiru pauso elkarren jarraian noiz eman zituen azkeneko aldiz”.

Garai hartakoa da mendizaletasunarekin lotura daukan ondorengo kontu hau ere. Berriro ere galduta? Oraingoan Anai Joanito bera joan zitzaion laguntza eske, segarekin belarra ebakitzen ari zen baserritar itxurako gazte bati. Argibide pare bat emanda, honelaxe bukatu zuen hark azalpena: “Ez daukazue galtzerik: bideak eramango zaituzte”

Aurreko paragrafoaren bukaeran letra lodiz nabarmendu dugun esaldia etorri zitzaidan gogora lehengoan –2019ko otsail despistatu bukatu berrian– Plata-ko itsasargiaren ingurumarian pasieran nenbilela. Norbait zetorren –hogeita hamar bat metrora– behetik gora Pasai San Pedroko kanposanturako porlanezko pistatik; ni, berriz, kontrako noranzkoan malkarrean behera, aldapa pikoan, ez erortzeko arretaz, hurbiltzen ari nintzaion. Pista alderik alde zeharka urratzen zuten lerro paraleloek –hartz erraldoi baten atzaparkadak ziruditen– laguntzen zidaten irristatu gabe jaisten.

Bion arteko tartea laburturik –hamabost bat metrora edo–, ibiltariaren musajearen ertzak nabarmentzen ziren: ekialdeko gizonezkoa,

zalantzarik gabe, txinatarra seguru asko. Inondik ere urdintzen edo galtzen hasi gabeko ile-mataza beltza zekarren buruaren estalpe. Aurpegian, ordea, bizar-zipriztin batzuk baino ez. Gerturatu ahala, nireganako arreta antzeman nion. Irri zabala erakusten zuen bi lerrotan, ezker-eskuin, antolatua: ahoa eta bertako hortz-lerroa, batetik; eta bi begi zirriztuk osatzen zuten marra, bestetik.

Parez pare gertatu ginenean, “Kamino?”, galdera egin zidan, bere irriari eutsiz. Berehala hasi nintzen erantzuten: Pasaia-eta… Donostia-eta… bi orduko bidea-eta… Erromesak, ordea, bere eskua nire besoan ezarrita, isilarazi zidan. Eta berriro, irritsu, zorua seinalatzen, errepikatu zidan, –nola aita batek bere umeari– pazientzia handiz: “Kamino?”

Orduantxe ulertu nion: bazekien txinatarrak, ongi jakin ere, bideak eramango zuela, eta, beraz, geunden porlanezko pista hori ote zen bidea, ote zen kaminoa ziurtatu nahi zuen.

“Kamino” –esan nion, eratzun nion–, hatz erakusleak lagunduta. Elkarri begiratuta, agur esan genion elkarri hitz egin gabe. Gure ibiltaria abiatu egin zen maldan gora.


IHIN

TZA

103

18

Kontu kontariKontu kontari

EURIA EGIN DU!

Jon Lezamiz Zorionez euria egiten du. Ez da egundoko

zaparrada, baina euria da, euri txikia, alegia. Aspalditik ez dut erauntsi mardulik ikusi. Hogeita hamabost egun igaro dira zerutik ur tantarik erori

gabe. Hau marka! Azkeneko egun euritsuan litro erdi bat jaso zuen Madrileko plubiometro ofizialak. Otsailaren hasiera-hasieran zen. Otsaila osoa lehor lehorra pairatu dugu. Gehienetan egun eguzkitsuak, oskarbi, udaberri goiztiarrean murgildurik bagina bezala. Nonbait goi-presioa temoso jarri zen ozeano

Atlantikoan, Azores uharte aldean eta Islandiarantz eta Ipar Europarantz bidaltzen zituen depresio guztiak. Egoera horrek, hektopascaletan goi-presio potoloen agindupean, kutsadura indizeak igoarazi ditu nabarmen, baita nire alergia pil-pilean jarri ere. Altzifreek eta nekostek polena galanki zabaldu dute eta oraindik zabaltzen ari dira. Zuhaitzak ketan zeudela zirudien polena askatzen zenean haizearen ufaden laguntzaz. Askori hizketa-gai dibertigarria bihurtzen zitzaien fenomeno hori. Niretzat, ordea, egoera amorragarria. Doministikuak, mukiak eta begietako hazkura gogaikarriarekin bizi izan naiz hilabeteetan, antihistaminikoak, gominolak bailiran, goizero hartu arren.

Kutsadura indizeak oso goian egon direnez, Madrileko erdigunean baimenduak izan dira bakarrik, besteak beste, kotxe elektrikoak, hibridoak eta “eko” adierazgarria zeramatenak. Eta abagune horretan, protokolo bereizia abian jartzean, zenbait errepide nagusietan 70 km orduko abiadura-muga jarri dute. Ondorioz, kotxea etxean utzi eta garraio publikoak erabili behar dira halabeharrez. Zenbait pantaila erraldoietan garraio publikoak erabiltzeagatik eskerrak ematen dituzte. Baina eskertze horrek ez du konpentsatzen bai autobus bai

metroetan jasan ohi ditugun izugarrizko estutuak, sardina-latetan antzera sartuta bageunde bezala.

Udaleko mugikortasun sailak erabaki zuen Madrileko sarrera nagusi batean, Extremadurako pasealekuan, hain zuzen, semaforoak eta tarteko radarrak ezartzea. Estreinaldiz semaforoak martxan jarri zirenean, sekulako auto pilaketak izan ziren eta, ondorioz, metroko erabiltzaileak bat-batean biderkatu ziren eta agoantatu genituen estutuen markak Guinness errekorrarena hautsi zuen. Ni neu ohituta ez nagoenez, inguruko bidaideei begira hasi nintzen. Eta nire harridurarako, oro har, beste bidaiariak beren gauzatan, ohi bezala, murgilduta zebiltzan; hots, mugikorrean grabaturiko musika entzunez, whatsappak gora eta behera birpasatuz, e-bookean nobelatxoa irakurriz, … Niretzat egoera deseroso horretan deigarri izan arren, oso kexa gutxi azalarazten ziren iruzkinetan eta ez zuten keinu arrarorik egiten. Ohituak? Betiko lelo nekagarri horrekin nazkatuta? Etsita? Niri neuri egoera honetatik zuku espiritual bat atera nahian otu zitzaidan Isaias profetak zioena: “Gaizki tratatu zuten, eta bera apaldu egin zen, ahorik zabaldu gabe; hiltzera daramaten arkumeak bezala, moztaileen aurrean isilik dagoen ardiak bezala, ez zuen ahorik zabaldu” (Is 53,7). Nire gaitasun mistikoa sublimatzeko deigarria, ezta?

Goiz goizeko otoitzean nire alboko batek irakurri ditu egutegian zeuden datuak. Bukaeran zera erantsi du: baraua eta haragi-uztea. Hori falta zait, pentsatu dut. Nire ustez, hiri erraldoietan bizi behar dugunok bulda berezi bat merezi dugu, hiritzarretan bizitzeak dakarzkigun baldintza neketsuengatik. Ez da gomendagarri baraurik ibiltzea arratoi karrera honetan! Beste aldetik, nola utzi haragia alde batera, bere proteinarik gabe txakal-aldirako lehen hautagaiak bihurtzen bagara lasterreko joan-etorri hauetan? “Eta arraina, zer?” esango didazu. “Ez al du energia ematen?” Eta nik erantzun: vaya, vaya, aquí no hay playa!!! Lantzean behin Kontxako badia eguraldiaren berri ematean ikusten dut telebistan. Horrekin konformatzen naiz, beste erremediorik ez dagoelako. Eta alergiak gora, alergiak behera, ez al dakizu anisakiasisa dudanik!

Kutsadura, polena… dela eta, geroz eta sarriago ikusten ditut maskara daramaten pertsonak. Oro har, maskara arruntak, ebakuntza-gelan erabili ohi diren bezalakoak. Oraingoz hori darabilten gehienak


IHIN

TZA 10

3

19

Ikasleen txokoaIkasleen txokoabizikletan joan ohi dira. Baina lantzean behin metroan, autobusetan eta kalean ikusten dira maskararekin daramaten bidaideak. Apustu bat egiten dizuet: baietz berehalaxe, martxa honetan, hiri handietan maskarak modan jarri,

osagai bat gehiago bailiran! Negozio berri bat hastear baldin baduzu, pentsa horretaz. Maskarak izan daitezke koloreen aniztasunaz tintatuak, very trendy diren diseinu eta marka ospetsuen logotipoekin… Aska ezazu zure irudimena eta ausartu negozio hori muntatzen. Garrantzizko aholku bat: arren, ez ahantzi copyright-a erosten. Diru sarrera mardulak ziur dauzkazu.

Tiempo al tiempo, baina egon pixka batean, txo!

JANIRE Ainhoa BEORLEGI

La Salle EIBAR – Batx 2

Kaixo, Janire:

Aspaldiko! Orain dela asko ez dugu elkar ikusten, ezta? Tira, gai serio batekin nator-kizu, azken aldian nire bizitzan sekulako nobedadea izan denaz ari natzaizu; izan ere, Go-bernuz Kanpoko Erakunde batean nabil lanean.

Hasteko, ziur naiz zure buruari honen zergatik luzatu diozula. Dakizun bezala, oso etapa gogorra pasatu nuen orain dela gutxi. Hori dela eta, aldaketa baten beharra sentitu nuen, baita nire bizitzarekin zerbait nenbilela egiten sentitzea ere. Beraz, dudarik gabe, es-perientzia berri hau probatzera ausartu nintzen; nire buruari eta, aldi berean, beste pertsona batzuei laguntzea zen kontua, nire asmoa.

Eta zertan ematen dudan denbora? GKE honek baliabide gutxi dituzten familien bizi-kalitatea hobetzea bilatzen du. Horretarako, dibidez, orain dela gutxi, Bartzelonako auzo behartsuenetara joan ginen. Bertan, aurretik jasotako janari-bankuan zeuden elikagaiak multzoka sailkatu genituen. Ondoren, etxez etxe banatu genuen familia bakoitzari zegokion pertea. Gainera, auzo horietan bizi diren haurren bizitzari kolore pixka bat jartzea zen gure helburua; hori aurrera eramateko, hainbat ekintza egin genuen (kirol desberdinak, sukal-daritza, tailerrak, euren arteko txapelketa txikitxoak…): oso gutxirekin konformatzen dira.

Hau dena gutxi balitz, hitzaldi asko eman ditugu Euskal Herrian zehar. Gure helburua jendeagan kontzientzia piztea da eta gure GKEan esku hartzea, gonbidatzea, noski. Azken finean, pobreziari buruz pentsatzen dugunean, beti uste dugu hori hemendik oso urrun da-goen auzi bat dela; zoritxarrez, ez, ez gara gure naziotik irten egoera tamalgarri hauek ikus-teko. Beharbada, lantzean behin, gure ongizate-zerutiartik irten behar genuke errealitatea ezagutzeko.

Bueno, bukatzeko, ongi dakizu zurekin elkartzea gustatuko litzaidakeela, kafexkaren bat hartzeko edo. Gogoan al duzu zenbat arratsaldetan egon ginen ele eta mele, erran eta merran, nire etxe ondoko tabernan? Tira, laster elkar ikusiko dugulakoan, musu handi bat.

(I.O. Gure GKEan esku hartu nahi izanez gero, gonbidatuta zaude, jakina!)


IHIN

TZA

103

20

Ikasleen txokoaIkasleen txokoa

KAIXO, ELENE Ione URIZAR

La Salle EIBAR – Batx. 2

Zer moduz zaude? Jada badira hainbat hilabete zure berririk jakin gabe, eta zurekin berriro kon-taktuan egoteko grina izugarri handia daukat. Gaur, inoiz baino gehiago, aspaldian erantsita da-ramadan arazo batez asaskatzeko nahia piztu zait eta zurekin pentsatu dut, ez baitago ulertzen nauen eta entzuten dakien pertsona hoberik.

Dagoeneko ahaztuta edukiko duzu hitz egin genueneko azken aldian azaldu nizun kezka, bada, aitonak sarritan gauzak ahazten zituela. Hasieran familiako kideok adinaren kontuak zirela uste genuen, egun batean amonaren izena une batez ahaztu zuen arte. Hainbat proba eta az-terketa egin ostean, medikuek aitona alzeimerrak jota zegoela iragarri zuten. Albiste hori jaso nuenetik, lagun maitea, ikarak jota naukazu eta lur jota. Zer gertatuko da aitona eta biok base-rrian emandako arratsalde horiekin guztiekin? Erabat ahaztuko ote dira? Non geratuko da aito-nak transmitutako jakintza guztia? Alzehimerra gaixotasun krudela da, krudela, agian. Aitonak inoiz gehiago gogoratuko ez nauela pentsatzeak ileak puntan jartzen dizkit.

Era berean, zer gertatuko da aitonaren oroitzapen guztiekin? Haren lehenengo amodioa eta hura lehenengo aldiz ikusi zueneko urduritasuna eta ilusioa guztiz ahaztuko ote ditu? Ez-kondu zeneko eguna edota seme-alabak eta bilobak jaio ziren eguneko poztasun gainezkakoa ahaztuko ote ditu? Norberaren bizitza segundo batetik bestera ahaztea eta inguruarekiko arrotza sentitzeak benetan gogorra izan behar du.

Honezkero, barrena dezente hustu dudalakoan nago. Kezkatzen nauten arazo guztiak entzun eta gero, azkeneko eskaria egunen batean biok zerbait hartzeko geratzea da, eragozpen handia ez bada. Hala, gure kezken inguruan berba egin dezakegu batak besteari sostengua es-kainiz.

Besarkada erraldoi bat.

ARIMEN GAUEKO AURKIKUNTZA

Nahia SAN JULIAN La Salle ZARAUTZ – DBH 1

Ikastetxeko Izugarria izeneko lehiaketako irabazlea

Ikastetxeko haurrak La Salle Zarauzko eskolatik atera eta batera gauerako planak pentsatzen hasi dira. Pentsatu dute nola izango ote zen euren eskolako gaueko iluntasun beldurgarria. Nor egongo ote zen? Eta zertan egongo zen? Beldurra emango ote zuen

Iker da beldurtuta dagoen haur bakarra, 12 urte ditu. Berak zera dio:

–Eta zerbait gertatzen bazaigu eta bidean norbaitek min egiten badigu. Baina bere lagun Mariak zera zioen:

–Lasai Iker abentura ahaztezina izango da, izugarri ondo pasatuko dugu.Hala gaueko hamarretan geratu ziren Jon haien beste lagun baten etxean. Iker, Maria, Jon eta Nerea joango ziren gertatzen zena ar-gitzera.

I Iker etxean zegoen afaltzen gurasoekin eta

bere anai txikiarekin. Goxo goxo sentitzen zen eta izugarrizko galbana zuen ondoren hotz eta beldurrez Jon-en etxe parera hurbiltzeko. Afaltzen amaitu eta bere gelara joan zen. Orain lo zegoenaren itxurak egin behar zituen ordua iritsi arte bere gurasoak le-henbailehen lotara joateko. 9:50ean prest zegoen kalera joateko txapel eta eskularruekin.

9:55 ziren eta egonezinik zegoela bere gura-soak euren gelako atea itxi zutela konturatu zen. Bere gelako atea ireki eta oin puntetan sarrerako atea ireki eta gozo gozo itxi zuen eta eskaileretan be-hera joan zen.

Jonen etxera iritsi zenean, han zituen Maria, Jon eta Nerea beraren zain. Guztiak hotzez baina go-gotsu hasi ziren eskolarako bidean. Lasallera, haien eskolara iritsi zirenean, eskolako atea ireki zuten bel-durrez, guztia ilun zegoen eta halako batean


IHIN

TZA 10

3

21

Ikasleen txokoa Ikasleen txokoa beldurraren beldurrez Ikerrek oihu bat egin zuen. Jonek isiltzeko keinua egin zion eta Mariak, berriz, esku leun eta txikia eman zion lasaitasuna eskainiz, Ikerrek indarrez eutsi zion bere eskuari eta eskerrak eman zizkion belarrira.

Hasi ziren eskaileretan gora txoko guztiak miatuz ea zer ikusten zuten beldurrez. Eta horrela zi-hoazela, Nereak zera esan zuen:

–Neska mutilak, gaur ez ginen etxetik atera behar, ez gara ohartu arimen gaua zela!

Lau neska-mutilei beldurra areagotu zitzaien arrazoi horrengatik. Zelako beldurra! Eta arimaren bat ateratzen bazitzaien? Sorginen bat? Saguzar bat? Zer? Guztiak eskua emanez halako batean zera ent-zun zuten:

“Gu sorginak gara, festa ta algara, suaren inguruan, akelarrean dantzan!”

Baten bat abesten eta oihuka ari zen. Ema-kumeen ahotsa zen, sorginak ote ziren? Akelarreren bat ote zegoen eskolan? Kantua, eskolako jolas toki-tik zetorren. Zehazki Haur Hezkuntzako hondar toki-tik. Lau lagunak eskolatik jaitsi eta hondar tokira joan ziren arin-arin. Han ikusi zituzten sorginak, eta ezetz asmatu nortzuk ziren?

Ba, hainbat emakume zeuden irrintzi eta al-garaka edabe bat zuen lapiko handi baten inguruan. Akelarre bat zirudien. Hurbildu ziren eta orduan kon-turatzen hasi ziren zeintzuk ziren emakume-sorgi-nak.

Mateko irakaslea! Graxiana! Soinketakoa! Kraskaña! Garbitzailea! Julia!

–Ai ene! –esan zuen Ikerrek, –hori nire ama da eta!

–Ze esaten duzu? –Jonek. –Seguru zaude?

Eta orduan Nereak, –Nere ama ere hor dago! Eta or-duan konturatu ziren euren amak ere bertan zeu-dela…

Noiz atera ote ziren etxetik? Ez gara ba kon-turatu! Laurak pentsakor…. Bertan gelditu ziren ikus-ten nola batzuetan kantatu, beste batzuetan dantza, eta beste batzuetan elkarrekin gustura berriketan ze-biltzala emakume guztiak. Bazirudien ondo pasatzen ari zirela, baina oso harrituta zeuden festarekin.

Eta bat batean, Mariari baten batek besotik heldu zion eta esan:

–Zer egiten duzue zuek hemen! Kraskaña, zen, soin-ketako irakaslea. Eskolan bezalako haserre aurpegia zuen. Hau da hau marroia! Kraskañak beste leku ba-tetara eraman gintuen. Handik emakume-sorginak ikusten genituen, baina beraiek gu ez.

Pentsatzen genuen, errietan egingo zigula,

baina gure ondoan eseri zen eta zera kontatu zigun:

–Hemen, urtero arimen gauean, eskolako emakume guztiok biltzen gara: irakasle, langile, ama, eta nahi dituzten lagunak ere. Oso egun berezia da guret-zako. Emakumeak beti langile arduratsuak gara eta beti dena ondo egiten saiatzen gara, gehienok be-hintzat. Gure lana ondo egin behar dugu, gure umeak ondo antolatu, gure gurasoen zutabe izan na-gusitzen ari direnean, … Oso zorrotzak gara oroko-rrean gurekin. Horregatik gau honetan hori ospatzen dugu. Emakumezkoen balioa, eta hori dela eta, gure estutasun hori askatzen dugu, eta pixka bat erotu egiten gara. Akelarre polita egiten dugu emakumeen alde! Kantatu, dantzatu, elkar maitatu, hori da gau hau. Baina zuentzako ez da. Sekretu bat da. Beraiei ez litzaioke gustatuko zuek jakitea. Ez kontatu, me-sedez, inori, nik esandakoa, eta errespetatu zuen amen eta andereñoen sekretu ero eta berezi hau.

Laurak begiak handi-handi eginda entzun on-doren Kraskañari, zin egin zioten betirako gordeko zutela sekretua eta etxera joan ziren.

Iker etxera iritsi bezain laster, gertakari guz-tiek nahastuta ametsetan murgildu zen.

Ordutik aurrera, eskolako emakumeak beste era batera ikusten zituen. Bere ama ere, askoz poli-tagoa eta baliotsuago iruditzen zitzaion.

Emakumeek sekretu asko edukiko dituzte se-guru asko, eta berak eta bere lagunek bazekiten bat.


IHIN

TZA

103

22

EUSKARAREN ALDEKO BERTSOAK La Salle Zumarragako LHko 6.mailako ikasleek jarriak

Euskara-aldia degu euskararen jai bat aparte, azaron bukaeratik euskararen egunerarte. Gure hizkuntzaz gozatzeko hamaika eguneko tarte Aprobetxatu dezagun. gure dohain eta aldarte Erabilia zabaldu Inertzia astindu zuk nirekin hizkuntza-ohiturak aldatuz senide eta lagunekin. Hamaika egun dituzu gozatu jarioarekin –Egingo al dugu proba? Euskaraz egin elkarrekin.

Euskaraz egin ezazu

ulertzen duten guztiekin

edonon, edonoiz edo

ulertzen dun pertsonarekin,

ez dator gaitasunakin

baizik duzun jarrerakin,

ahobizi izan zaitez

hitz egin zuk bihotzarekin. Euskaraz dakienari luzatu zure gonbitea, ulertzen duzula esan, eskatu euskaraz egitea. Ez da gaitasun kontua baizik duzun jokabidea. Belarria prest izanez sendotzen duzu zuk bidea.

Batzuk etxetik dakarte, beste batzuk ikasi dute, baina denon barrun dago ingurutik eman digute. Batzuei kostatu arren natural atera behar luke, jakin hizkuntza xume hau dela gu guztion bertute. Ezagutzen ez baduzu lehen hitza egizu euskaraz, ulertzen duenarekin jarraitzeko zara zu kapaz. Ez pentsa: “ondo ez badakit barre egingo dute nitaz”. Saiatuz gero ikasten da batuan, zuka edo hikaz

Belarria prest ahobizia

guk solasteko deialdia.

Hitzaren bidez sor dezagun magia

urte osoan euskaraldia



IHIN

TZA 10

3

23



GURE HEZKUNTZA SAREA EUSKAL HERRIAN

Andoain - Beasain - Donostia La Salle - Donostia San Luis

Eibar Azitain - Eibar Isasi - Irungo La Salle - Zarautz - Zumarraga

Bilbo La Salle - Bilbo Elkarbanatuz - Sestao Andra Mari - Sestao Artizar

amets egin, amets egiten jarraitzeko


ihintza maiatza azkena Ihintza 04/06/19 16:48 Página 1 ihintza · Begia onik baduzu, zure gorputz...

Documents

Transcript of ihintza maiatza azkena Ihintza 04/06/19 16:48 Página 1 ihintza · Begia onik baduzu, zure gorputz...