2016.go Maiatza 94. zenbakia XXXIII. urtea

ihintza

ZER NON NORK

IHINTZA – Salletarren aldizkaria. 1988. urtean sortua Zuzendaritza eta erredakzioa: La Salle, 851 postakutxa, 20.080 – DonostiaL.G.: SS 485/84 ISSN: 1135-3945Gertu inprimategia

Argitalpen honen laguntzaileak:

Aurkezpena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 03

Hezitzaileak mintzoJoxe Agustin Arrieta, GURE JARDUEREN ZENTZUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 04Jose Manuel Agirrezabalaga, EUSKAL HIZTUN BILAKATU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 05

Praktika onakIdoia Artola, IPUIN KONTALARIEN JAIA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 07

OroitzapenakFrancis Linden, HANDIA HANDIEN ARTEAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 09Joxe Erzibengoa, PIKU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 09Karmen Rodriguez, MANUEL LARRAMENDI HIL ZELA 250 URTE 2016AN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

GogoetakPello Esnal, ZAURIA HAUSPO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12Egoi San Jose, HIZKUNTZA, GEZURRAK ETA ERREALITATEA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14Joxe Erzibengoa, EBANJELIOAREN FRESKOTASUNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Juan Luis Urmeneta, URTE ASKOTARAKO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Kontu kontariMonika Perez, KATUA ETXEAN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Ikasleen txokoaIrene Kortaberria, BILA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19Leire Bergara, SINESKERIAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21A. Etxeberria eta A. Zapirain, AMETSAK EGI BIHURTZEAREN NAHIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22Laida Regillaga, MALKOA, HIZKUNTZ MUTUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23Izaskun Aizpurua, PARETIK GABEKO LABIRINTOAREN GAKOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

PoemakPatxi Ezkiaga, KALEIDOSKOPIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

IHIN

TZA 94

3

AurkezpenaAurkezpena

Sartu gara maiatzean, udaberriaren bihotzean. Bizi berrituaren zeinuak ditugu edonon, naturan, gure familiaeta elkarteetan, neska-mutil eta gazteengan eta ikastaldeetan. Hori guztia ere irudikatu nahi luke Ihintzarenudaberriko ale honek.

Aniztasunaren baitan idazle bakoitza, zahar nahiz berri, beretik onena eskaintzen saiatu da.

Sail hauetan banatu ditugu ale honetako ekarpenak:

Hezitzaileak mintzo. Ikasturtea aurrera joanak hezkuntza mailan sortu dion gogoeta eskaintzen diguidazle leialak. Bigarrenari kezkagarri suertatzen zaio ikastetxeko jolastokietan neska-mutileigaztelaniaz entzun behar hori. Zer egin?

Praktika onak. Ahozko eredu desberdinak jasotzea zein aberasgarri den azpimarratzen du ipuinkontalarien praktika onaren kontakizunak.

Oroitzapenak. Ingalaterrako eta Bilboko eta Andoaingo oroitzapenekin datoz hiru idazle. Nor oteFrancis Linden hori?

Gogoetak. Batek, liburu berria idaztera bultzatu izan zion arrazoi sakona azaltzen digu. Bestea,gertakari lazgarriaren aurrean politikoek esandakoez oso kritikoki ari zaigu. Aire freskoa dakarkiguFrantzisko Aita Santuari egindako gutunaren itzulpenak. Eta “nire talaiatik”, luzaroan jokatu ahalizatera, eta ez momentuan bakarrik, gonbidatzen gaitu laugarrenak.

Kontu kontari. Idazle berriak etxean dituen katuak ditu kontu-gai. Bukatzen du esanez “katu batekinbizitzea pribilegio bat” dela.

Ikasleen txokoa. Bost ikaslek idazten dute oraingo honetan: DBHko bik eta BATXeko hiruk. Hasteko,kontakizun bat dator, eta ondoren gai jakin batzuk jorratzen dituzten idazkiak.

Poemak. Egileak Kaleidoskopio izena jarri dion poema-sortako lehenengo hirurak ekartzen dituguIhintzaren azken orrialdeetara.

Udaberriak ikasturtearen bukaera ona ekar diezagula uzta oparoarekin batera.

Jose Manuel Agirrezabalaga

GURE JARDUEREN ZENTZUAJoxe Agustin ARRIETA

IHIN

TZA

94

4

Hezitzaileak mintzoHezitzaileak mintzo

1. Elkartasunaren garai-aldia

Urtarrilaren bukaeran ikasturte erdira iritsi ginen.Gabon jaiak pasa ziren, badakit festa hauek ezbai etakontradikzio asko dituztela. Hala eta guztiz ere, gustukoditut: ona da elkarri “zorionak” esatea, ederra da elkarribakea opatzea, zoragarria da haurren begiak ilusioarenederrez handitzea, eta zer esan gure etxeko edo familiakobilkurak eta janari-festak.

Baina hau ez da nahikoa. Gure etxetik gizartera luzatubehar dugu begirada. Solidaritate-espiritua piztu,elkartasunezko izar-argi horren atzetik jarraitu eta horrenispilu izan. Egia da poza, zoriona eta ilusioa bihotzeansortu behar direla eta hortik ingurura atera. 2016. urteaurratu dugu, solidaritatearen urtea ere deitu nahi diogu:Gabonetatik “Justizia eta Bakearen” astearen bidean jarriginen, eta gero “Proyde-Proega” astea eta azkenik LaSalle astea.

Hilabete hauetan justizia eragiteko eta solidaritateanhazten eta hezten lagundu nahi diegu gure ikasleei.Eskola ez da txoriak habi huts, polit eta eroso bateanedukitzeko, txoriei lurrera erori gabe hegan egitenerakusteko baizik. Elkartasuna, solidaritatea, justizia,bakea: hauek dira gure ipar-orratzak. Asma dezagulabizitza bihotzez irakurtzen, zoriona zabaltzen eta gizartezuzenago bat eraikitzen.

2. Bidean jarraitzaile

Gauzak ez ditugu egiten egin behar direlako, baizikbere zentzua eta arrazoia dutelako, behintzat hala nahiizaten dugu: zentzuz, koherentziaz eta ausardiaz jokatu.

Zenbat alditan ez ote diegu entzun gure zuzendariei,ezen gure ikastetxeko ildo nagusiez eta lerroestrategikoez hitz egiterakoan, nahita nahiezkoakditugula giltzarri hauek ez ahaztea: gure iparra ikastetxekristaua, euskalduna, gertukoa eta pertsonengan

oinarritutakoa dela. Pertsona helburu, pertsona izatenlagundu eta bultzatu.

Gure ekinaldietan izarraren argiaren beharra ikustendugu. Izar hori badakigu nondik datorkigun: maita-sunezko esperientzia batetik edo nire bizitza “ukitu” duenbizipen batetik edo uste gabeko sufrimendu batetik edoetxeko txiki baten jaiotzatik edo gure ikasleenaurrerapenengatik edo Jainkoarenganako uste horretatik.Esperientzia guzti hauen maisua Juan Bautista La Sallekoaizan genuen. Bera dugu eredu eta babes. Hemen,giltzarria da: esperientzia hauei bidea eskaintzea, aurrerabultzatzea eta itxaropena ez galtzea.

Bakoitzak geure bizkar gainean urteak ditugu,gazteagoak batzuk eta helduagoak gehiago. Eta jakindakiguna hau da: une batzuetan zailtasunak ikusi edo ilunsentitu arren aurrera egitea dela klabea, eta gaineraberriro ere argia piztuko dela, berriro ere azalduko delapoza.

2016ko matrikulatze berrien garai-aldian gaude. Ezdezagula gure iparra eta irribarrea galdu. Beti bidean, betiberrikuntzan, beti bilaketan, baina beti bidean jarrai-tzeko. Bakarrik zein elkarrekin beti aurrera eta bidelagun.

3. Aupadak

Bizitzan apustu asko egiten ditugu: iraun arduraz,egunerokoa zintzo bete, giza duintasuna errespetatu etazaindu. Ez dira oinarri makalak Nola egin? Giltzarri batzukbesterik ez badira ere, hara:

Oraina eraberritu: etorkizunari begira, zureekarpenik garrantzitsuena pertsonari eta bere egitekoariburuz zure ikuspegia ematea da. Pertsona salbatu, lagun-hurkoa maitatu.

IHIN

TZA 94

5

Hezitzaileak mintzoHezitzaileak mintzo

EUSKAL HIZTUN BILAKATUJose Manuel AGIRREZABALAGA

Bakea sortu: Egia da askotan bidegabekeriak salatzeaez dela nahikoa, garrantzitsuena justiziaren lekuko etaeragile izatea baita. Zer eskatzen du honek? Politikan,gizartean, kulturgintzan eta sozialgintzan hartutakokonpromisoetan tinko irautea, egoera gazi-gozo horietanere bakearen testigantza emanez.

Lurralde zuzenagoa eratu:

ez dadila gaizki elikatutako edota heziketa egoki•gabeko umerik egon;

ez dadila gaizki tratatutako langilerik egon, beste•nonbaitekoa izateagatik;

ez dadila giza eskubiderik murriztu;•

ez dadila egon estatuak berak edo pertsona•batek beste bat esplotatzea ahalbidetzen duensistemarik;

ez dadila egon soberan eta gehiegi•daukanik, beste batzuei, inolako arra-zoirik gabe, dena falta zaienean;

ez dadila egon desberdintasunik,•justizia banatzerakoan;

ez dadila egiaren edo eskubidea-•ren gainetik indarra gailendu;

ez dadila egon gizatasun-maila•eko-nomiaren eta politikaren morroi

Itxaropena bizkortu: Batzuetan ez da erraza baikorbegiratzea gure inguruari, eragozpenek eta desorekekezkor bihurtzeko arriskuan gaude. Nik uste, baikortasun-eta itxaropen-mezuak guztiz beharrezkoak ditugu gureeguneroko lan-harian.

Solidaritatea zabaldu: Gizarte elkartuagoa, askeagoaeta solidarioa egitea gizakiaren oinazeekin eta pozekinelkartzea eta bat egitea da. Hauxe gure utopiarenproiektua, gauzatu eta honen lekuko izan.

Gizakia helburu: Ezin dugu mundu gorrotozkoa,injustua eta oinazez betea onartu. Beharrezkoa baitugu“pertsona berriaren” aukera indartzea, hau da, gizartezerbitzariagoa, solidarioagoa, askeagoa, ausartagoakonprometituagoa eta bakezaleagoa eraikitzea etazabaltzea.

Giza ibilbide hau gureikastetxeetan eta norbanako his-torian txertatzeak badu nahiko lan.

Ondotxo dakizkigu nondik noradoazen gure enbidoak. Izan adi-men

eta iraupen.

Aspalditxotik kezka batek astintzen dit barrua. Etahan eta hemen euskal sozio-linguisten arteanaipatzen den arazoa da. Zalantzarik gabe gure

eskoletako neska-mutilekin, eta euskal herrikoirakaskuntzan oro har, ahalegin miresgarria egin dagaztetxoen euskalduntze-bidean. Zer-nolako emaitzekin?

Egoerak bereiztea ezinbestekoa da, arras ezberdinakbaitira. Haur edo gazte batentzat ez da berdin euskalgiroan jaio eta bizi ala erdal giroan. Salletar ikastetxebatzuek herri euskaldunetan kokaturik daude, bestezenbait hiri handitako herri erdaldunetan.

Nire gogoeta inguruan bizi dudan egoeratik idaztendut, nire ezagutza hurbiletik. Batik bat, Donostiako LaSalle Ikastetxetik eta Gipuzkoako herrietako beste salletarikastetxeetatik.

Azpimarratzekoa da euskal herriko La SalleIkastetxeetan irakasleak, salbuespenak salbuespen,euskal hiztunak direla eta beraien arteko komunikazio-tresna euskara dela. Gogoan dut orain urtebeteZarautzen euskaraz egin genuen barnetasuneko Hara-reninguruko praktika onen partekatze hura. 50ren irakaslebildu ginen Bizkaitik eta Gipuzkoatik etorriak, urtarrilekolarunbat goiz hartan (ik. Ihintza 91. zk. 9-10 or.). Eraberean, euskaraz egiten ditugu urtean bitan izatenditugun Proyde-Proegako Delegatuen bilerak, ondorengoakta ere euskaraz idatziz. Halaber, azken bolara honetanikastetxez ikastetxe irakasleekin egin ditugun bilerakProyde-Proegaren inguruan.

Donostiako La Salle Ikastetxean irakasleak ikustenditut ikasgeletatik kanpo elkarrekin euskaraz hitz egiteneta ikasleekin ere era berean eta hauek haiekin. Eta gero

IHIN

TZA

94

6

Hezitzaileak mintzoHezitzaileak mintzozer gertatzen da? Nola mintzo dira neska-mutilak berenartean?

Egoerak ezberdinak dira toki batekoak zeinbestekoak, aipatu bezala. Kalean neska-mutilen artekomintzabidea euskara denean euskaraz jarraituko duteedonon, gaztelania baldin bada gaztelania izango dutegehienbat beraien arteko mintzabide, eskola eremuanere nahiz ikasgeletan ikasgaiak euskaraz jaso etairakasleekin euskaraz jardun.

Esanguratsua gertatu izan zait beti mutil-koskorgaraian bizitakoa, nahiz aspaldikoa izan, duelahirurogeiren bat urtekoa. Garai hartan Zarauzko familiagehienak euskaldunak ziren, euskal hiztunak. Zergertatuko eta Hermanotara, La Salle eskolara, gindoazenmutilok elkarren artean beti euskaraz egiten genuen,herriko eskolara joaten ziren neskek, aldiz, betigaztelaniaz. La Salle eskola hartan lau irakasle ziren,laurak salletar Anaia euskaldunak; eta ofizialki erdaldunazen eskolan guk dena euskaraz egiten genuen, nolajolaslekuan hala ikasgelan ere. Mutilon artekoharremanak euskara hutsez ziren beti. Aldiz, neskenak,eskolako maistren erdarak eraginik eta gaztelaniazehunduak izanik, beraien arteko kaleko mintzabideagaztelania bilakatzen zen, nahiz eta euskara jakin.

Elkarren arteko eguneroko harremanak zeinhizkuntzetan sortu eta garatu ez da neutroa, bigarrenmailako kontua. Lotura afektiboak harremanenhizkuntzari atxikirik baitoaz. Geure arteko hizkuntza ezden batean lagunarekin hitz egitea arrotz gertatzen zaigu,eta geure burua eta gogoa behartu behar izaten duguholakoetan.

Etxeko hizkuntza gaztelania duten neska-mutilekineta, batez ere, lagunartekoa gaztelania dutenekin zeregin, nola jokatu, zer baliabide eskaini euskara irits dadinlagunarteko mintzabidea izatera? Bestela, euskarariburuz eskolan barneratzen duten irudia honako hauizango da, alegia, euskara lan-tresna bat dela eta mereziduela jakitea. Baina hortik aurrera, zer? Ez goaz, ez,urrutira nahi baldin badugu Euskal Herria euskalhiztunen, euskaradunen, euskaldunen herria izatea,benetan euskal herri. Gero eta erdal herriagoa izango da,nahiz eta orain arte erabiltzen ez genuen zenbaiteremutan euskara orain erabili.

Zein aurrerapauso eman? Gizartean egiten direnkanpainak euskara bizitza arruntean erabil dezagungarrantzizkoak dira, nola ez, baita eskolako ormetanzintzilikatzen diren kartelak ere euskaraz egotea etaikasgeletan euskal giroa sortzen ahalegintzea irakaslea,eta euskal kantak eta dantzak eta euskal kulturaeskualdatzen saiatzea… Dena beharrezko etagarrantzitsu. Esango nuke, ordea, urrats eta baliabidenagusiena honako hau dela: euskara jolastokira eta kiroleremura, aisialdira, jangelara, udalekura, mendiraeramatea, bizi-mundu hauetan mintzabide etakomunikabide bilakatzea; neska-mutilak horretaraeramatea txiki-txikitatik, elkarren arteko ohizko hizkeraeuskara izatera hel dadin. Horretarako, irakasleeuskaldunak bezain garrantzizkoak dira, neska-mutil etagazteekin normaltasun osoz euskaraz bakarrik egingoduten begirale, entrenatzaile, kirolzale, mendizale etalaguntzaileak, jolas-giroan eta lagunartean elkarrenarteko harremanak euskaraz ehuntzera eramangodituztenak.

Gure ikasleak euskal hiztun bilakatzea, hara hor, gureeuskal eskolen erronka nagusienetakoa. Gero euskararenberaren bultzadaz eta pozaz bizi ahal izango dira. Honeladio Anjel Lertxundi idazle oparoak: “Hiztunak euskaratikberetik atera behar du euskaraz bizitzeko poza, euskarariberari lapurtu behar dizkio hiztun segitzeko motiboak.Euskararen geroak eragindako larritasuna (askotan)antzua da euskararen poza gaur eta bete-betean bizi nahidugunontzat.” (Eskarmentuaren paperak. Alberdania20102, 40 or.).

Eta beste aipu honekin bukatuko dut. Herri-literaturan aditua eta Ihintza aldizkari honetan ezagunazaigun Pello Esnalek idatzi berri du honako hau: “Familiaketa lagunarte hurbilak osatutako plazan jokatzen dahizkuntza baten etorkizuna, belaunaldien arteko lotura.Hor irabazi du euskarak gaur arte iraun izana; eta hortxeirabaziko du, irabazten badu, iraupena ziurtatuko dionbelaunaldiz belaunaldiko transmisioa ere. Are gehiago:eskolan, lan-munduan, komunikabideetan eta adminis-trazioan egindako lanak ez du askorik balioko, ez baduetxeko eta lagunarteko giroa elikatzen eta indartzen.”(Antonio Zavala, zauria hauspo. Auspoa 2015, 137-138or.).

IHIN

TZA 94

7

IPUIN KONTALARIEN JAIAIdoia ARTOLA

Praktika onakPraktika onak

Urte mordoxka eman dugu curriculum desberdinakeskuartean izanik, hizkuntzen inguruantrebakuntza eta janztea nola landu aztertuz. Eta

komunikazio idatzia lantzea zail bada, ahozkoak oraindikzailtasun gehiago planteatzen dizkigu, bai lantzekounean, baita ebaluatzeko garaian ere. Akaso horiek biakaipa genitzake testu motak lantzeko unean ahozkoaidatziaren itzaletan gelditzearen arrazoi nagusienenartean. Are esanguratsuagoa kontraesana, egunero-kotasunean zenbat idazten eta zenbat hitz egiten dugunaztertuta, errealitate horrek eskoletan tradizioz ematendugun prestakuntza hankaz gora jarri beharko lukeelaaitortzera bultzatzen gaituenean.

Berritzeguneek gure kezkak jaso ohi dituzte eta,oraingoan ere, ahozko jardunaren inguruko ikastarobatean piztu ziren kontatzera gatozkizuenaren lehentxinpartak.

Narrazioari tiraka, pertsona desberdinei hainbat gauzadesberdin kontatzen entzutea zein aberasgarri zenazpimarratu genuen bertan behin eta berriz; eta aitzakiabaten bila genbiltzala, euskararen egun bat hitzordudotorea zatekeelakoan, ipuin kontalariaren tarteasortzeko lehen urratsak eman genituen. Egia da ikas-turtean hainbat alditan izaten ditugula ipuin kontalariakgure artean, baina gutariko bakoitzak dugun ipuinkontalari hori esnatzen saiatu nahi genuen, konta-kizunerako grina piztu, eta aldi berean, baita entzuleizateko gogoa sortu ere.

Eta hala, dena antolatzeari ekin genion: sarrerak,kartelak, gelak… Irudika ezazue zinema areto erraldoia,gela desberdin handiduna; eta orain, irudikatu gelabakoitzerako film bat… Eta film baten ordez, istorio bat…Eta goiz berean, emanaldi pare bat.

Konturatzerako, dena martxan zen. Batetik, ipuinkontalariak behar genituen, eta etxeetara egitasmoarenberri kontatuz, gustuko ipuin bat izan eta kontatzekoprest egon zitezkeenei gonbidapena luzatu genien:guraso, aitona-amona, langile…, hezkuntza-komunitateaosatzen dugun guztiak jarri nahi genituen dantzan, etaerantzun polita jaso genuen. Bestetik, zein ipuinkontatuko ziren erakusgai jartzeko kartelak jarri genituenpatioan egun batzuk lehenago, eta haur bakoitzak bientzuteko aukera izango zuela iragarri genuen. Marrazkia,izenburua, ipuina ezagun izatea ala ezezaguna. Nork berearrazoiak ditu hautua egiteko unean.

Sarrera-txartelak egiteko, bestalde, premia berezikoidazkaritza-tailerrarekin harremanetan jartzea erabakigenuen, eta gure enkargua luzatu: gela bakoitzak kolorebat duenez, gela bakoitzari egokituko zitzaizkion koloreanbehar genituen sarrerak, emanaldiaren araberazenbakituak, eta hizlari desberdinei entzule-kopuruaorekatze aldera, baita kopuru mugatu batez ere.

Eta dena prest! Euskararen egunaren bezperan, kartelguztiak patioan kokatuta, bulego tailerrekoak etorrizitzaizkigun sarrerak eskutan, eta ikasle bakoitzak bieskuratzeko aukera izan zuen, norberaren gusturahautatuta, noski!.

Abenduaren 3an, goizean, ipuin kontalari bakoitza beregelara gerturatu zen, bere emanaldiak emango zituengelara, eta berehala, patioan txartelen koloreen araberamultzokatuak ziren haurrak urreratu zitzaizkien. Saioaamaitzean guztiak berriz patioan elkartu ziren, bigarrensaiorako prest. Amaitzean, haurrek beren euskara egunberezia patioan jarraitu zuten; eta artean, ipuin kontalarijardun zirenekin hamaiketako txikia egin genuen, lanaeskertzeaz batera, bizitakoaren inpresioak ere elkar-

Liburuaren eguna apirilaren azken egunetan ospatzen denez, horren harira, Zarauzkoikaste-txean burutzen dugun ekintza baten berri ematen dizuegu honako idatzian. Baliagarribazaizue, primeran.

IHIN

TZA

94

8

Praktika onakPraktika onak

banatzeko. Erabakia hartzen erraza izan zen: liburuareneguna aitzakia hartuta, esperientzia errepikatu nahigenuen!

Badira bi ikasturte gure ikastetxea txikienentzat biegunetan, bederen, ipuin-areto erraldoi bilakatzendugula. Ipuin kontalariak, haien garrantziaz jabetuta,geroz eta gogotsuago agertzen zaizkigu, panpineklagunduta, edota paperezko euskarriekin, mozorrotutaere batzuk. Gozamena eurentzat, haurrentzat, eta baitaguretzat ere!

Eta txinpartek sua piztu dutenean, txinpartak hauspotubehar. Txikien aurpegiak ikusita, beste urrats bat emanote genezakeen pentsatu behar genuen, eta Ulibarriproiektuan topatu genuen aitzakia berri bat: helduenaktxikienentzako eredu badira, haiek ere ipuin kontalariizatera gonbida genitzakeen.

Horrela, DBHn Hizkuntzen Indartzea hautagaian ikaslekopuru txikia izateak talde-lan berezia egiteko aukeraematen zuela ikusita, proiektua mamitzen saiatu behar:ipuinaren ezaugarriak landu, zein baliabide erabili,ereduak jaso; joskerak, ahoskera eta intonazioarengarrantziaz jabetu, doinua… eta baita gure gorpuzkerakhartzen dituen keinuak ere. Ipuin kontalari bati ikaragarrieskertzen dizkiogun gauza txikiak guztiak, zein baino zeinaberasgarriagoak. Haur Hezkuntzan euskara indartzekotaldeetan kontatu zituzten haiek landutako ipuinak, etahaien sormenaren erakusgarri, kamishibai antzerkijaponiarraren egituran oinarritutako ipuinak ere izanziren! Batzuk txundituta, besteak egindako lanarekinikaragarri pozik, urtean zehar pare bat saiotarakogonbidapena luzatu ez ezik, ikastetxeko plangintzan erehala jasotzen dugu harrezkero.

Gure gaztetxoek ahozko eredu desberdinak jasotzeazein aberasgarri den azpimarratuz hasi dugu gurekontakizuna. Eredu horiek gertuko jendearenak badira,aberasgarri izatetik garrantzitsu izatera ere pasako dira,ereduak sinesgarri direlako, benetakoak, eta ilusioanabaritzen zaielako, baita afektiboki esanguratsu ere.

Proiektu txikiak izanik, gauza onak baino ez. Itzaldotorea eman dezakeen zuhaitzaren hazia erein besterikez dugu egin. Zaintzen jarraitu beharko!

IHIN

TZA 94

9

OroitzapenakOroitzapenak

HANDIA HANDIEN ARTEANFrancis LINDEN

Garai hartan, hirurogeita hamargarren hamarkadanizango zen, lekaide gazte bat bizi zen LizenziadoPoza kaleko 19. zenbakian. Salletar ikastetxe

handi baten zenbakia zen, Santiago Apostol deituarena,honela irakatsi ziguten deitzen Ikastetxe hari, egia esaninoiz jakin ez dudan arrazoiren bat izango zen holadeitzeko. Kontua da ikasle askok ikasten zutela han.Guraso aberatsen Ikastetxea zela esaten zen orduan.Gazte samarrak ginenon artean zabalduta zegoen ideiahori, baina ez dakit ziurtasunez egia-egia ote zen.Dakidana da han ere bazirela laguntza jasotzen zutenikasleak bertan ikasi ahal izateko. Beraz… zurrumurru horibatzarretik batzarrera, bazterretik bazterrera etaSantimamitik Atotxara, kasik etengabe, zebilen arren obraonen iturria ere bazen. Ongi gogoan daukat NobiziatuTxikian geundela, nola etortzen ziren La Salle EnearaSantiago Apostol deitu ikastetxekoak autobus handibatean. Orduan egun hartako bazkaria hobea eta bereziaizaten zen, eta gaztetxoak ginenon artean zabaldutazegoen dirua ere uzten zutela denen mantenurako.

Francis Linden han bizi zen arestian esan dudan bezala.Lekaide gaztea Ingalaterratik etorri berria zen. Han bi urteeman zituen bertakoen hizkuntza eta kultura oro harikasten. Bai eta ongi ikasi ere. Hainbeste izan zenikasitakoa aurrerantzean maisu eta jaun eta jabe bihurtubaitzen ikasitakoaren irakaskuntzan. Gaztea zen orduan,eta denetatik egiten zuen gaztetasunak ematen duenenergiaz, adorez eta kuraiaz. Dela pilotan, dela futboleaneta, baita ere, dela mendian itxuragabeko zaletasunaerakusten zuen. Honek guztiak ikasleen atxikimenduaekartzen zion eta baita hark ikasleenganakoa ere. Eskolanmetodo berriak bezain erakargarriak erabiltzen zitueneta, gehiengo baten iritzien arabera, bide berriak zabalduzituen tradizioz beteta zegoen ikastetxe handi hartakolekaide, maisu eta irakasle ororen artean.

Alabaina, bazen arlo bat orduko hango giroan osoezaguna ez zena, isilean zetzana, baina bai garrantzizkoaFrancis Linden ikuspegitik begiratuta: euskarazidaztearena. Ikastetxe hartan aldizkari txiki bat argi-taratzen zen. Galiziako lekaide batek zuzentzen zuen, oso

Cardiff-etik itzuli berria nintzen 1968-69 denboral-dian Old Trafford-eko magia ahantzi ezinik, hariketa zaletasunak beste zelai mitiko batera bultzatu

ninduen arte, Anfield-era. Etxekoek 49567 ahotsen ani-moa zeukaten… eta aurkari gogorra aurrean: Bilboko Ath-letic.

San Mamesen 2-1 irabazi eta gero, denek uste zutenAthletic abantaila defendatzera etorriko zela. Oker zeu-den. Athletic erasoan jokatzera atera zen eta 32. minu-tuan Uriartek Argoitiari eman zion baloia. Argoitiakdribbling ausarta batez ihes egin zion Tommy Smith-enmarkaketari eta aurretik jarri zuen Athletic. The kop mutugelditu zen. Baina ez luzaroan, eta haien orroek eta kan-tak zerua urratu zuten Emlylin Hughes-ek bisitarien atea,bi aldiz zulatu zuenean. “Inter Cities Fairs Cup-en (gaurkoWueropa League) ez zegoen ez luzaketarik, ezta desen-patea jokatzeko aukerarik ere.

Txanpon batek erabakiko zuen zeinek egingo zuen au-rrera: kurutx ala pil.

Epaileak zelai erdira deitu zituen bi kapitainak eta, e-txean jokatzen zutenez, Ron Yeats, Liverpooleko kapitai-

nari eman zion erabakitzeko aukera. Gurutze aukeratuzuen. 49567 jarraitzaileen begiak txanponari begira jarriziren. Prentsako argazkilariak ere bai, flashen argitan.

Epailea eta kapitainak zelaira makurtu ziren. Athletic-en kapitainak zerura jauzi egin zuen. Gogoan dut jokala-rien zoramena. Eta ni euskaldunago sentitu nintzen.Forever. Betiko.

PIKUJoxe ERZIBENGOA

IHIN

TZA

94

10

OroitzapenakOroitzapenak

artista bera. Gerardo zuen izena. Zerbait idazten zueneanEuson goitizenez sinatzen zuen, alegia, “ni naiz”galizieraz. Artista esan dut, eta oso motz gelditu naizelauste dut, hain zen trebea zenbait gauzatan! Aldizkariatxikia zen, laburra, baina ona. “Enlace” deitzen zelaesango nuke. Bada, jaun eta andereok, Pikuk han idaztenzituen euskaraz bere hastapenetako poemak, olerkiakedo dena delakoak. Neuk irakurtzen nituen, baina ez nioninoiz esan berari irakurtzen nituenik. Batetik, ez nintzenorduan inor haren olerkiak epaitzeko, ezta iritzi kritikorikemateko ere; bestetik, nik ez nuen joera handia olerkiakirakurtzeko, nahiz eta Pikurenak bai irakurtzen nituen,lagun eta adiskidetzat nuelako.

Nire egia jakin nahi izango bazenute, zera esangonizueke intuizio soila erabiliz, olerki haiek onak, gozoaketa atseginak zirela, hots, esfortzu handiegirik gabeirakurtzeko modukoak ematen zutela. Baina, zergatikizenpetzen zituen olerkiak “Piku” goitizenarekin? Jakinada artistek ohitura bereziak dituztela, eta horietako bategindako lanaren azpialdean ezizenen bat jartzea dela.Besterik ez al zen Francis Lindenen kasuan? Ez al zuenbeste arrazoiren bat izan? Bere ingurukoen artean jakinazen pikuak oso gogokoak zituela, batik bat piku turkiarrak,baina horregatik al zen? Horregatik soilik? Nik berarekinegin izan dudan apusturen batean edo bestean, pikuakjarri ditugu mahai gainean. Behin batean, bost kiloko

kaxa-piku bat apostatu genuen. Pikuzalea zen eta da gureFrancis Linden, bistan da. Aldizkari txiki hartan argitaratuzituen olerki samur haiek “Piku” goitizena zeramaten.

Gero, urteak joan eta urteak etorri, bizitzak jira-biraasko eta sigi-saga anitz eman ditu, baita Francis Lindenenbizimoduan ere, horregatik goitizen hura hangoolerkietan gelditu zen ad posteritatem. Inork noizbaitaurkituko balitu, jakin dezala ziurtasunez FrancisLindenenak zirela eta direla gaur egun ere, beste inoriberaien jabetasuna pasatu ez badio bederen.

Orain Irunen bizi da garai hartako Piku, Patxi Ezkiagajatorrizko izenarekin. Han bizi da atsedenean. Hanpentsatzen du, han idazten, han sufritzen, han gozatzen,han bestelako olerki mota batzuez errezatzen, zerenPikuk errezatu egiten baitu orain olerkiak papereanjartzen dituenean, han leihotik begiratzen, han zarataribelarriak ixten, han garai bateko oroitzapenakhausnartzen, han flipatzen, han guay pasatzen Atleticekirabazten duenean, han Red Devilekoek zer egiten dutengaldetzen, han herriak beren futbol taldeari “ez direlainoiz bakarrik ibiliko” kantatzen dionean oilo ipurdiarieusten, han Izabako miruaren nondik-norakoez itauntzen,han Kartxelako lepoa irudikatzen, han “pax avant”bezalako esakuneak bertakotzen, murtxikatzen etamamurtzen, han Euskal Herrian gertatzen ari denazinformazio jasotzen, han Herria libre noiz izangoiruzkintzen, han Jinkoaren bisaia ikusi nahi bai bainapresari ateak ixten, han hamaika mila gauza eta kontubere buruan harilkatzen.

Piku, bazekiat hire goitizenarena iragana dela etapasadizo bat besterik ez dela, baina hemen, zeharkakoideia batzuokin, lerro hauek izkiriatzeko gogoa nian.Oroitzapen bat duk, pollitta, orduan niri tirri egin zidana,bestelako “tirri gorria” egiten bazidaten ere futboleanhire jokatzeko moduak, ikastetxearen jolaslekuan.

Gogoan al dituk igande arratsalde haiek? NiBartzelonatik etorri berria, futbol estilobereziarekin, harilkatua, neurritsua, etahirea, berriz, Londoneko zelaietan ikusi etapraktikatua, gogorra, indartsua eta irmoa.Ez dituk ahazteko, ez horixe. Eta frontoianegin genian partida hura? Pilota partida,alegia? 22 eta 21 irabazi nian. Orduan ere,justu-justu izan zuan. Azken tantoan arigintuan eta seigarren kuadrotik erantzunbehar huen heuk, baina sotanari eta pilotarieman hien batera eta, jakina, pilotaribakarrik eman behar hion, eta finish! Bainakontu honetaz hitz egin genezakek luzebeste batean.

Orain, agur eta lo gozoa, hau ere xuabe-xuabe, nare-nare egiten baituk, nikdakidanez.

IHIN

TZA 94

11

OroitzapenakOroitzapenak

MANUEL LARRAMENDI HIL ZELA250 URTE 2016AN

Karmen RODRIGUEZBERRIA egunkariko (2016.01.29) testuaren egokitzapena

Lider kulturala, euskararen apologista, polemikasortzailea eta herritar gertua dira Manuel GaragorriLarramendi (Andoain, 1690 - Loiola, 1766)

deskribatzeko erabili diren hitzak. Hizkuntzarenerabilerarako normak idazten lehena izatearekin batera,Larramendik euskara defendatu zuen irmoki.

Larramendi gaztetan bi-hurtu zen jesuiten ordenara,hamazazpi urterekin. 1720.urtera arte ikasten aritu zenEspainiako hainbat uniber-tsitatetan, Filosofia lehenikMedina del Campon (Espai-nia), eta Teologia ondorenSalamancan. Ikasketak amai-tu eta berehala, irakaskun-tzan hasi zen lanean; hiruurtez filosofia irakatsi zuen Palencian, eta zazpi urtezteologia Valladoliden eta Salamancan (azken uniber-tsitate honetan Manuel Larramendi katedra dagooraindik, euskal filologian).

Euskararen eta euskal munduaren alde ehunka testuidatzi zituen; esate bate-rako, Diccionario trilingüedel Castellano, Bascuencey Latín (1745) hiztegia osoerabilia izan da, eta baita Elimposible vencido. Arte dela Lengua Bascongada(1729) ere euskararen le-hen gramatika-liburua ere.Dena den, Larramendi ezzen hizkuntzalari soila izan;bere helburua ez zen eus-

kara zientifikoki ikertzea, hizkuntza mespretxatzen zute-nak isilaraztea baizik. Horregatik, obra gehienakgaztelaniaz idatzi zituen, etsaiek ongi ulertu zezaten.

Gipuzkoa XVIII. mendea ezagutzeko erreferentziakobeste obra bat ere utzi zigun Larramendik: Corografia deGuipúzcoa (1754): Gipuzkoako geografiako osagaiak,bertoko herritarren lanak eta ohiturak, jantziak, dantzak,hizkuntza eta ogibideak detaile guztiz azaltzen dituen lanetnografikoa; deskribapen zoragarria!

Idazle lanetan ere etengabe jardun zuen. LoiolakoSantutegian gordetako 300 bat obra harenak dira,gehienak gazteleraz idatzitakoak. Euskaraz ere idatzizituen eskutitz eta testu asko, hizkuntza modu fin etatxukunean erabilita, kultura-maila handiko gizona erebazela agerian uzten dutenak.

Dena den, eztabaida horiek alde baterautzi zituen denbora batez; 1730ean,Baionako komentu batera erretiratu zen,Karlos II.a Gaztelako erregearen alargunMaria Ana Neuburgen konfesore izateko.Gustura ibili zen, baina hiru urte bakarrik;zurrumurru gaiztoek kaltetuta, Larra-mendik Loiolara egin zuen ihes, eta hanbizi zen hil arte.

Lasaiak izan ziren Larramendiren azkenurteak, baina ez zen geldirik egon. Loiolan

igarotako azken hamarkada horretan herritar gisa jardunzuen sarritan, Gipuzkoako hainbat herriren arazoakkonpontzeko saioetan bertaratuz. Eta Andoainen, berejaioterrian, Udaleko gorabeheretan laguntzeaz gain,herriak urte luzeetan erdigunerako eskatutako parrokiaberria eraikitzeko lanez eta kudeaketaz guztiz arduratuzen.

Urtemuga hau dela eta, lerro hauek gonbidapen bat izan nahi dute haren bizitza oparoagogoratzeko, esku tartean Corografia hartuta disfrutatzeko, eta baita bere eskutikAndoain bisitatzeko ere. Ongi etorri!

IHIN

TZA

94

12

GogoetakGogoetak

ZAURIA HAUSPOPello ESNAL

Bakoitza bere zauriak bizi.

Ez da polita nor bere buruaz aritzea, baina eginbehar izaten da tarteka.

Joan den urtarrilean gauzatu nuen aspaldiko ametsa:Antonio Zavala, zauria hauspo saiakera plazaratzea.

Urte batzuetako lana izan da. Halako erronka jarri nionneure buruari, galdera lotsagabe bat abiapuntu: zertanaritu zen Antonio Zavala berrogeita hamabost urteanzehar, 303 obra plazaratzeraino?

Norbaitek uste lezake, agian, erretorikoa zela galdera;aldez aurretik jakingo nuela erantzuna; ondo ezagutzennuela Zavala, eta aspaldi eginak izango nituela lanak.Baina ez. Nekez urratu dut bidea. Dena den, ibilbidezirraratsua izan da, abentura liluragarria.

Abentura honetan, testuak izan ditut bidelagun.Oinarri-oinarrizkoenak, Antoniorenak berarenak.

Baina mutuak eta hilak dira testuak. Hauek bizi-arazteko, zeri erantzuten dioten jakin behar izaten da.Baina hori ere ez da nahikoa. Testu batek, bizi-bizia izandadin, norberaren galderari erantzun behar dio; buruariez-ezik, bihotzari eta erraiei ere eragin behar die.

Abentura honen hasieran, zauria zen galdera. Nirezauriak eraman ninduen Auspoaren oasira eta AntonioZavala ezagutzera. Pixkana ohartu nintzen Zavalarenzauriaz, eta zauri horren harira ulertu nuen nirea ere.Apurka-apurka konturatu naiz orokorragoa dela zauria, bifilosofo handi lagun: Gadamer (Marburgo, 1900 –Heildelberg, 2002) eta Mónica Cavallé (Kanaria Handia,1967). Hauen zaurietan ulertu dut zauri handiaren zer-nolakoa.

Neure zauria

Nire bizitzako une batean ere, agerian gelditu zirenMarx, Nietzsche eta Freud segalarien lanak. Bainagehiago izan ziren pipi-lanak, sega-lanak baino. Noizbaitjakin nuen nola deitu izan zaien hiru gizon handioi:susmoaren maisu.

Bai. Horien ideien eraginez susmoa eta ezinegonanagusitu ziren, lehen konfiantza eta fedea nagusi zirenasaba zaharren baratzean.

Egoera latz horretan, behar-beharrezkoa nuen oinarrisendo-sendoa, zalantzarik gabea (Descartes: fundamen-tum inconcussum). Moderno bihurtua nintzen neu ere.

Eta zer oinarri sendoagorik zientziarena baino?

Noizbait ohartu nintzen basamortua dela zientzia.Argitsua, zoragarria eta nahitaezkoa dela, bai; baina aldiberean ez dela nahikoa eta, azken batean, mortua dela.Zientzia ez da zentzua.

Basamortu horretan, itsumustuan ibilia nintzen oasibila. Literatura, artea, filosofia… Hala aurkitu nuenAuspoaren oasia. Ur bizia zerien bertsoei eta herri-prosaren euskarari. Hantxe nuen asaba zaharrenbaratzaren distira.

Gerora ezagutu nuen oasiko arduradun eta zaintzailea:Antonio Zavala. Urteen joanean, lagun eta adiskide eginginen. Bizia zerion gizon hari ere. Baina, aldi berean,bazen haren baitan halako min ezkutuko bat, tartekaazalarazten zuena.

Zavalaren zauria

Auspoa liburu-bilduma, hitz gutxitan, herri-literaturaren aldeko apustua, aldarria eta errebindikazioada, literatura kultuaren kontrapuntu.

Zavalarekin hizketan, berehala antzematen zitzaionborrokan zebilela. Borroka haren isla dira haren hitzaldiakere.

Tarteka aipatzen zuen formazio-garaia (1945-1961). Bimundu ekartzen zizkion gogora: goi-mailako ikasketenaeta behe-mailakoena. Leitmotiv moduko bat ziren harenhizketetan.

Arantzazuko hitzaldian (1956), hitz gogorrak jaulkizituen: ikasketek hustu egin zioten arima; bitartean,arima gainezka sumatzen zituen “ezjakinak”.

Oiartzungo hitzaldian (1994), pentsamendu intuitiboaeta pentsamendu diskurtsiboa ditu gai. Intuitiboarekinegiten zuen topo herri-literaturan; diskurtsiboa da nagusigure kulturan. Aspaldikoa da bi pentsamenduen artekoetena: inprentaren sorrerak areagotu egin zuenidazkeraren sorrerak eragindako etena. Esan gabe utzizuen: pentsamendu intuitiboko gizona izaki, pentsa-mendu diskurtsiboaren erasoa sumatzen zuen etengabe.

Renorako prestatu zuen hitzaldian (2003), euskalgizarte osoan sumatzen du zauria. Arantzazukoan, bereburua zen biktima: oraingoan, euskal gizarte osoa.

Lau urte lehenago, ordea, Deustuko hitzaldian (1999),Honoris causa doktore izendatu zutenekoan, egina zuensintesia: “Ez daude bi literatura –herri-literatura etaliteratura kultua–; literatura baizik ez dago”.

IHIN

TZA 94

13

GogoetakGogoetak

Hitzaldi berean, behin eta berriro salatzen dudualtasuna. Gaitz horren osabidea izendatzea besterik ezzitzaion falta izan: ez-dualtasuna.

Gadamerren zauria

Gadamer aipatu orduko, hiru izen datozkigu gogora:haren maisuarena –Heidegger–, haren obra nagusiarena–Wahrheit und Methode: Verdad y Método– eta harenfilosofiarena –hermeneutika–.

Hain zuzen, Verdad y Método irakurtzen ari nintzelaizan nuen esperientzia gogoangarri hura: ustekabean,parean jotzen hasi ziren irakurtzen ari nintzena, Zavalarientzunak eta hauen harira egindako gogoetak.

Egia eta Metodoa. Bi hitz horietan dago Gadamerrenzauria. Egia ezin izan daiteke, soilik, zientziaren egia.Nahitaezkoa da zientzia, baina ez da nahikoa. Egiarikhandienak eta funtsezkoenak ez dira zientifikoak. Berdingertatzen da metodo zientifikoarekin ere. Ez da iristenegiarik funtsezkoen baratzera; ez du balio horiekatzemateko. Beste bide bat aurkitu behar da horiekulertzeko. Hermeneutikarena garatu eta zabaldu zuenGadamerrek, Heidegger maisuak urratutako bidetik.

Hermeneutika. Nola ulertu oraina tradizioaren baitan.Nola ulertu tradizioa orainaren baitan. Nola berritu(gaurkotu) tradizioa.

Tradizioaren errebindikazioa da hermeneutika, bainakritikaren arragoatik pasatua, besteak beste Marx,Nietzsche eta Freuden ekarriak ere baliatuz.

Konfiantzaren hermeneutika da Gadamerrena: susmo-aren maisuen hermeneutikari emandako erantzuna.

Gadamerri esker hobeto ulertzen ditugu Modernitateaeta filosofiaren hastapenak ere.

Mónica Cavalléren zauria

Cavallék esperientzia funtsezko bezain erabakigarri batizan zuen gaztetan. Hura sustraietatik ulertu nahirik,filosofia ikastera etorri zen Iruñera. Nahiz eta filosofia-ikasketetan buru-belarri murgildu eta ikasketak ezin eraarraskatsuagoan burutu, ikasitakoak ez zuen ase. Zauriaareagotu baino ez zion egin. Eta Indiara joan zen asekozuen jakinduriaren bila.

Ibilbide luze horren harira idatzi zuen La Sabiduría dela no-dualidad. Una reflexión comparada entre Nisar-gadatta y Heidegger. Horra hor, aurrez aurre, Ekialdekoeta Mendebaleko jakindurien ordezkari bana: Nisar-gadatta, advaita (ez-dualtasuna) jakinduriarena; Hei-degger, Mendebaldeko filosofiarena.

Liburu hori irakurtzean, Verdad y Método irakur-tzerakoan gertatua bizi izan nuen, baina areagotuta.Azken batean, zauri guztiak bat eta bera direla ulertu

nuen –dualtasuna–, eten bikoitzaren ondorio. AntonioZavala, zauria hauspo idazten hasteko moduan ikusinuen neure burua.

Zauria hauspo

Historia luzearen ondoren eta ondorio gara. Historiahorretan dena ez da irabazia izan. Galdu ere egin dugu.Eta galera dugu zauri-eragile.

Bi eten handiren ondorengo da egungo gure egoera.Lehenengoak, duela bi mila eta laurehun urte, Mende-baldeko eta Ekialdeko jakinduriak bereizi (eta banandu)zituen. Grezian izan zen, filosofiaren ia lehen urratsetan.Bigarrenak, duela bostehun urte, tradizioa eta zientziabereizi zituen.

Bi eten handi horiek daude gaurko gure kulturarenoinarri-oinarrian. Bai: ur sakon-sakonetako mugimen-duak dira. Eta gehiago kezkatzen gaituzte ur-azaletakoekaitzek. Hain gupidarik gabe astintzen gaituzte krisiekonomiko eta humanitarioak. Baina ezin gera gaitezkeur-azalean.

Azken batean, bi eten handi horiek lotu nahian gabiltzadenok ere, neurri batean edo bestean, jakitun izan ala ez.

Antonio Zavalak herri-literaturan aurkitu zuen osa-bidea. Gutako bakoitzari dagokigu geure bidea jorratzea.

IHIN

TZA

94

14

GogoetakGogoetak

Denok ondo dakigun bezala, 2015eko azaroaren13an, Parisen, “atentatu terrorista” batean 130,132 edo 137 (iturriaren arabera) pertsona hil eta

400 baino gehiago zauritu zituzten. Horren ondoren,askotariko adierazpen eta mehatxuak ikusi eta entzunditugu aldizkari, telebista, irrati eta sare sozialdesberdinetan. Beharrik ez badago ere, biziki gaitzestenditut gertakari hauek baina onartezinak zaizkidan besteesandako eta egindako hainbat gauza salatzera nator.

François Hollande-k, Frantziako ErrepublikakoPresidenteak, bere herrikideak eta, oro har, mundu osoaberari adi-adi begira gintuenean honako adierazpenakegin zituen “Ces actions nous confirment que noussommes dans la guerre, une guerre contre au terrorismequi lui même a décidé de nous mener la guerre”1,azaroak 18an. Bestalde, “nous sommes en guerre (…) etnous repondrons au même niveau que cet attaque”2

zioen Manuel Valls-ek, Frantziako Lehen Ministroak,azaroak 14ean.

Ez dut, Wittgensteinek bezala, gure pentsamenduarenmuga gure hizkuntza denik esango, baina argi dagoenada «gerran gaudela» esateak inplikazio praktiko ugaridituela eta, gehienak, zeharo arriskutsuak, gainera. Hasgaitezen Hollande-k esandakotik; adi, «nous sommesdans la guerre» esaten zaigu/digu. Lehenik, nor da«nous»? Edo, nor gara «gu»? Frantsesak, europarrak,Mendebaldeko gizaseme eta gizalaba zibilizatuak? Nor,hortaz, Hollande jauna? Lagunei, senideei edo ezaguneigaldetuz gero ez dit inork halako erantzun belizistarikematen. Ni neu ere ez nago inorekin «gerran».Beharbada, bakoitza «bere borroka» pertsonalean,baina, hori oso bestelako kontu bat da.

Bestalde, nortzuk dira «lui même»? Nortzuk dira«pelikula» honetan gaiztoak? Arabiarrak, musulmanak,azal ilun samarrekoak, bizardunak, ISISekoak...? Nor?Planteamendu manikeo honetan edo «pelikula» guztiakontatzen zaigu edo ez egiteak suposatzen duen arriskuhorren erantzule eta arduradunen bat aurkezten zaigu.Kontuz, «Hollandek ez du hori esan nahi» edo antzekoiruzkinekin. Kontuz. Ez gaitezen 61 urteko gizon honenasmoen epaile paternalista bilakatu.

Monsieur Hollande-rekin bukatzeko, berak ere «contreau terrorisme» esaten du. Bat nator «ekintza hauek» izuaeta terrorea eragiten dizkigutela eta, noski, 130 pertsonainozente hiltzea nazkagarria eta gaitzesgarria dela, baina,

ez al du terrorerik eragiten Siria bonbardatzeak edoFrantziaren edozein mugimendu belikok? Kasu honetan,atentatu hauek Frantziaren gehiegikerien aurkako abisubat direla kontuan edukitzea ez litzateke lekuz kanpoegongo.

«Terrorismoa» talde militar edo paramilitar batekeragitea bortizki kritikatu behar da, baina, Estatuak(hiritarrok demokraziaren bitartez ematen diogunlegitimitateaz baliatuta) erabiltzea are gehiago kritikatubeharko genuke. Kasu honetan, Hollande-k interpre-tatzen du berak frantziarren buru izateko daukan legiti-mazio horrek eskubidea ematen diola terrorismo legalapraktikatzeko. Baina, jarrera horrek ere, eta ez dezagunahaztu, izua eta terrorea sortzen ditu horren ondorioakjasaten dituzten pertsonengan. Zeren, ipuin eta konta-kizun guztiez aparte, milaka eta milaka inozente hildituzte eta hiltzen ari dira Ekialde Hurbilean kokatzendiren herrialde desberdinetan.

Honekin ez dut Talioaren legea aldarrikatzen. Aregutxiago ISIS, Daesh edo delako talde armatu horrenaldeko apologiarik egin nahi. Ortega y Gasset-ek esatendigun bezala «gure zirkunstantzia salbatzen ez badugu ezdugu gure burua salbatuko» Gertakari geopolitikoek beretestuingurua dute eta horiek ez baditugu aintzat hartzengure iritziak kondenatzen ditugu.

Manuel Valls-ek, ordea, antzeko hitzekin azaltzen zuenbere ikuspuntua atentatuen hurrengo egunean.Antzekoak esan dut, baina, ñabardura batzuekin. Valls-ek «au même niveau» erantzungo dutela azaltzen du.Aurreko kasuan esandakoak ez errepikatze aldera ideianagusi bat azpimarratu nahiko nuke. Hau da, zer da«modu berean» hori? Siriako herrialde zibilean, adibidez,

HIZKUNTZA, GEZURRAK ETA ERREALITATEAEDO “NOUS SOMMES DANS LA GUERRE”

Egoi SAN JOSE

IHIN

TZA 94

15

GogoetakGogoetak

130 hildako eragitea? Sirian edo Iraken hiru edo laulehergailu jarri eta «ea zer gertatzen den» ikustea?Diskurtso horrek izugarrizko arriskua dauka eta beldurraeragiten du.

Gainera, ISIS-eko horiek «terrorista», «hiltzaile»,«basati» edo «bihozgabe» bezala deskribatzen baditugu,ba al da Valls jauna horiek baino gehiago (moralki, diot)modu berean erantzungo duela azaltzen duenean?Hiroshima eta Nagasakiko bonba atomikoen egoeradatorkit burura. Horren errua, Einsteini berari bota ziotenbera izan zelako zientifikoki, neurri batean, hori baliatuzuena. Baina, seriotasunez hitz egiten badugu, ardurakEstatuak tartean sartzen direnean garbitu egiten dira.Nork dauka errua, agindua eman zuenak, burutuzuenak...?

Hala ere, gure sineskortasunaren muga guk geukezartzen dugu gure borondatearen sendotasunarenarabera. Nik ez dakit Hiroshima eta Nagasakingertatutakoaren erru osoa nork daukan baina, ziur-tasunez esan dezakegu Harry S. Truman presidenteainozentea ez zela. Eta, lasai-lasai gobernuan beste 8 urtezegon zen.

Mendekuaren diskurtsoak gauza onik ekartzen ez dueladenok dakigu. Baina, are larriagoa iruditzen zaitmendekuaren eskakizuna Estatu baten ordezkari politikobatek egitea. Planteamendu manikeoan erortzea osomerkea eta oso erraza da, baina, ez da zilegi. Ezin daonartu. Bizitzak daude jokoan, Giza Eskubideak urratzendira, ezegonkortasun sozial eta ekonomikoa eragiten ditueta, finean, herrialde baten heldutasun moral mailazeinen baxua den adierazten digu.

Bestalde, Erresuma Batuetako eta Belgikako LehenMinistroen adierazpen bortitzak ditugu non, Cameron etaMichel-ek hurrenez hurren, diskurtso belizista sutsuakhelarazi dizkiguten. Lehenengoak, «how we keep theBritish people save»3 galderari («nola mantendubritainiar pertsonak salbu») bata bestearen atzetikmehatxuak eta erasoak adierazi dituen. Hori bai, argitugabe noren aurka. Zeren ISIS edo Daesh-en aurkakodiskurtsoa sortzea, gero, de facto ospitaleak,umezurztegiak, eskolak edo merkatuak bonbardatzendituzten bitartean, oso etikoa ez izateaz aparte gureEuropa aburgesatu honetan terrorista horiek hiltzendituzten pertsona inozenteak hiltzeko arrazoi nagusiena(kasik bakarra) da.

Charles Michel-ek, demokratikoki aukeraturikoBelgikako Lehen Ministroak, aldiz, «bake»aren eta«terrorismoaren eta beldurraren aurkako martxen»artean «laster F-16 ehiza-hegazkinak bidaliko dituela»azaldu zuen «Estatu Islamiar-aren posizioak bonbar-datzeko». Beraz, badirudi gerra egoera honek aurreraegingo duela «beraiek» menperatu arte.

Amaitzeko, hainbat ondorio pertsonal adieraziko ditutahaztu gabe ondorioak ateratzea kontu pertsonala delaeta paternalismoaren beharrik ez dugula. Bakoitzak,noski, pentsa dezala nahi duena baina ez dezalaerrealitatea ukatu. Hori baitago orain jokoan mass-mediagehienetan; errealitatea asmatzea, eraikitzea etagezurrak esatea. Inolako lotsa edo profesionaltasunikgabe. Gainera, hizkuntzaren erabilera iruzurtia etatranpatia nagusitzen dira gaur egun. Adibidez,errefuxiatuen gaia jorratzen den modua aztertuta soilik,kontura gintezke nolako hoztasun eta axolagabekeriaadierazten duten kazetariek (ez denek, noski) etaplanteamendu kuantitatibo bat baino ez dela.Errefuxiatuak zenbaki bat baino ez dira. Orduan, nondago justizia? Ba al dago justiziarik? Gorroto itsuarenErtaroko diskurtsoak ez du inolako irtenbide onargarririketa bakoitzari dagokigu, gure egunerokotasunean, kritikoeta solidario izatea.

(1) “Ekintza hauek gu gerran gaudela baieztatzen dute, terrorismoaren aurkako gerra, beraiek erabaki dute gure aurkakogerra hau burutzea” (itzulpena nirea) https://www.youtube.com/watch?v=0FIdY1yG0U0

(2) “gu gerran gaude (…) eta eraso honi modu berean erantzungo diogu” (itzulpena nirea)https://www.youtube.com/watch?v=_2VxKfh7ZCk

(3) https://www.youtube.com/watch?v=fdxaXUgH5M4

IHIN

TZA

94

16

GogoetakGogoetak

EBANJELIOAREN FRESKOTASUNADOLORES ALEIXANDRE-K FRANTZISKO AITA SANTUARI IDATZIKO GUTUNA

Itzulpena: Joxe ERZIBENGOA

Anai Frantzisko:

Egia esan, ez nuen sekula pentsatu aita santu batihonela zuzenduko nintzaionik, baina zure hastapenekoagurrean ez zenigunez gero deitu seme-alabak, baizik etaanai-arrebak, barruan zerbaitek diost baimena dudalaegiteko. Eta, gainera, zu bat ateratzen zait, nahiz eta, horibai, begirunez betea, bada, ez zait burutik pasatzenegiazko anaia bati berorika jardutea, eta argentinar vosdelako hori ez dut egokiro erabiliko, jakina.

Martxoaren 14ko La Nación egunkarian zera irakurridut zure hautaketa “baltsamikoa suertatu dela”, etaadjektibo perfektua iruditu zait zure balkoitik agurtuzenigunetik gertatzen ari zaiguna kalifikatzeko, zerenerabili zenuen tonu hartan nahasten baitzenituenherabetasuna eta fidagarritasuna aldi berean.

Lehenengo efektu baltsamikoa: oso lasai ikustenzaitugu eta baita txantxazale ere (bai ederra, aita santubat umorez ikustea…!), inoiz ere zama astun baten peanzinen inpresioa eman gabe, betidanik aita santuek bizkargainean jaso duten Eliza unibertsalarekiko erantzunkizunguztia, beraiena soilik bailitzan. Beste artzain asko izangoez bailiren, Jainkoaren herria zabala zamatu beharrekofardela bailitzan, eta ez gizon-emakumez osatutakokomunitatea, alegia. Eliza esku hartzeko eta lankidetzanjarduteko desioz osatutako gizon-emakumez beteta dago,Kontzilioarekin amestu genuen bezala.

Zu, aldiz, guri konbikzio hori transmititzeko ahaleginaketa bi egiten ari zara, bide hori gu guztiok zurekin bateraegin asmoz. Bai frantziskotar tankera xumea zurea eta,baita ere, bai tankera ignaziarra erabiltzen duzunargitasuna dela-eta, eliz modu erabat berria erakutsiz.

Zeren, baldin zuk nahi duzuna gure anaitasunagatik,maitasunagatik eta fidagarritasunagatik ezagut gaitzatenbada, alferrikakoak dira eta sobran daude (batzuekaspaldian genituen alferrik eta sobran…) hainbat jokabide

eta ohiturak non handikeria duintasunarekin nahastenzen eta hotsandikoa solemnea zenarekin.

Ezusteko baltsamikoa da uste izatea orain inertzia etausadio zahar haiek aldatzeko konplizeak garela. Ez da eztxantxetako gauza, zeren gauza haietako asko eta askoJesusen usadioen aurkakoak baitziren.

Honela bada, ongietorria izan bedi zuk, kosta denakosta dela, aktibatu nahi duzun Ebanjelioko freskotasunhori eta, nola ez, berak esaten dizkigun hitz erradikalak:konturatu gara behartsuei dagozkien kontuak behin etaberriro gogoraraziko dizkiguzula.

Eliza oso makal dagoen momentuan hasi duzu zureibilbidea. Ortutik biluzik ihesari eman zion gazte harenmoduan, Elizari babes gisa zituen jantzi zaharrak erauzidizkiote: sekretismoa, hermetismoa, ezkutatzea,ebidentea zenaren ukazioa. Baina orain da preseski,biluzik eta erauzita dagoen momentua, munduarenbegirada epailearen aitzinean, aurkezten zaion itxarongabeko aukera zoragarria, hots, azkenean, bera Jaunarenlaudoriozko longainarekin berjanzteko.

Otoitzaren bidez zu sostenga zaitzagun eskatu diguzu,eta une honetan zenbait gauza ari naiz eskatzen zurealde: pazientzia prentsak zure iraganaz egiten ari denmiaketaz eta berriemaileei esan zenienaren ondorioadena, bestalde, alegia: “Lan egin duzue, e?, lan eginduzue…” Bada hori, hazi egin dira eta lanean dihardute.

Era berean eskatzen dizut ez zaitzatela abaildu beharbaino gehiago sortu dituzun uste ikaragarriek, eta askesenti zaitezela (eta abila ere) Elizaren gobernamenduanlagunduko dizuten egokienak aukeratzeko orduan, zureKuriarako ERE bat izango bada ere.

Harri asko izango dituzu ibilbide horretan: kritikak,erresistentziak eta baita zangotrabak ere. Gauzak holaeta San Joxe egunean gomendatu zenigun homiliazoragarriari jarraituz, zaindu zaitez pixka bat zu zeubadaezpada, erabat asmatzen ez duzunean izango duzu-

IHIN

TZA 94

17

GogoetakGogoetak

Martxoak 14

Duela egun batzuk Maria Sharapovak aitortu beharizan du positibo eman duela kontrol batean. Ia ez gaituharritzen kirolari bat horrelakoetan harrapatzeak.“Famaren prezioa” esan diot nire buruari. Badirudiospetsu izatea dela askoren bizi-helburua, famak gutxiirauten badu ere. Badirudi edozein gauza egiteko prestgaudela, une baterako besterik ez bada ere, famatuaizateko edota, behin lortu ondoren, hor “gailurrean”segitzeko.

Kiroletan gertatzen denari begiratzea besterik ez dago.Nork daki azken Joko Olinpikoetan nor izan zen arku-tiroan garaile, edo judoan urrezko dominak irabazizituztenak? Nork daki zer egin zuen Franco Balmamion-ek? Erraza da esatea lorpen bat historiarako gelditukodela (“historiko” adjektiboa kirol kazetariek ikaragarrimaite duten horietakoa da); zaila, ordea, Historia ikasteaedo Historiari begiratzea –baita gertakari asko “historiko”bihurtzen duten horientzat ere–.

Ez da unibertsitatetik pasa behar ikusteko, bide batez,asko direla beste batzuen famatik bizi direnak. Hor bainabari dela I+D+I delakoa zein zabaldua dagoen hortiksortu baitira “El Conquis”, “Sálvame Deluxe”, “Aventuraen pelotas” … eta beste zenbait asmakizun miragarri.William Makepeace birjaioko balitz Vanity Fair entzi-klopedia bihurtuko luke edo vanitypedia internetenegingo balu.

Bizi-esperantza luzatzen doakigu baina badirudi ezdugula bizitza perpetuum mobile gisa planteatu nahiehun metroko lasterketa bat bezala baizik. Batxilergokoikasleei lokuzioak zer diren azaldu ondoren adibideakeskatuta carpe diem botatzen dute azkar asko. Ez dajakituriaren adibide soila, bizi-planteamendua ere bada.Eta ez gazteena bakarrik. Adibidez, noiz helduko diotepolitikoek –edo gizarteak berak– daramagun zahartzeprozesuaren arazoari? Politikoek ez, lau urtetik haratago

begiratzeko gai ez direlako;eta herritarrok ere ez,gure zilborrari begirabizi nahi dugulakoeta besteek gurezilborrari begiraegon daitezelaeskatzen dugu-lako, une batezbesterik ez badaere.

Gure etxean nor-baitek urteak betetzenzituenean ez zitzaion“zorionak” esaten “urte askotarako” baizik. Zoriona unebateko gauza bihurtu delakoan nago eta ez luzarokouneen sintesiaren ondorio. Egiten joaten garenazasebetetzea beharko genuke eta ez uneko arrakastakdakarren gozamen soila. Horrela jakingo genuke helburuaez dela ATP edo WTAko zerrendaburu izatea, teniseanjokatzea baizik. “Urte askotarako” esapidea berreskuratubeharrean gaude tenisean luzaroan joka ahal izandezagun.

Nire talaiatikURTE ASKOTARAKO

Juan Luis URMENETA

eta babesaren beharrik, ziurki. Orduan, Erromako Elizakosantuak izango dituzu zure aldamenean: Zezilia, Ines,Domitila, Tatiana, Agripina, Demetria, Martina, Basilisa,Melania, Anastasia, Digna, Emerita, Sabina.

Munduaren bazterreraino joan dira zure bila eta ongiasmatu dute: eskerrik asko gure artean gelditzea onartuduzulako, nahiz eta zure gauzatxoak jasotzera joan gabegelditu. Eskerrak erabiltzen dituzun oinetakoak erosoakdiruditen, benetan.

Askok, orain, zure alde otoitz egiteko erantzukizunahartu dugu, zure Eliz Barrutikoak ez izan arren, eta,gainera, pozik gaude Eliza unibertsalaren ardura ere hartuduzula jakin eta gero. Orain bai, zentzua duela dirudiErromako gotzainari aita santua deitzea.

Jaunak bedeinkatu eta gorde zaitzala, eta isur dezalazure gainera haren bakezko baltsamoa.

IHIN

TZA

94

18

Kontu kontariKontu kontari

KATUA ETXEANMonika PEREZ

Katua etxean daukagunontzat ez da errazaazaltzea zer den ile bola txiki hauetaraerakartzen gaituena. Baina orokorrean katuak

animalia dotoreak, fidelak, lasaiak, independenteak,basatiak, arinak, mimosoak eta gaineramintzatzaileak dira, nik bi ditut eta ez dira isiltzen!Konpainia egiteko animalia perfektua da! Pertsonenmoduan sentimendu asko dituzte: laztanak ematendizkietenak ezagutzen dituzte eta beraiekin jolastendute; jolasa oso garrantzitsua baita beraienegunerokoan. Egunero beraiei tarte bat eskaintzeabehar dute.

Beraien urruma lasaigarria da eta beraien ilealaztantzeak lasaitu egiten zaitu, gainera lotan ikusteaikusi daitekeen gauzarik samurrena da. Katuek gureestresa xurgatzen dutela eta energia negatiboetatikaskatzen gaituztela diote.

Jende askok pentsatzen du katuak ez direla fidelaketa animaliarik fidelenak txakurrak direla beraienjarrera sozialagatik, baina oker daude. Katuek, bizitzabakartia eramaten dutenez, gizakiaren etengabekokonpainia ez dute behar, alderantziz, txakurrekbehar dute. Baina txakurrak bezala, katuak eretxikitatik hezi daitezke.

Ezagutzen al dituzu berezko ezaugarri hauek?

Egunean 15 ordu lo egiten dute.

Animalia oso garbiak dira.

Beren arintasunagatik 7 bizitza dituztela esaten da,baina animalia oso kuriosoak direnez etengabekoarriskuan daude. Horregatik esan ohi da,kuriositateak katua hil zuela.

Jolastea, gordetzea eta gauzak aurkitzea gustatzenzaion animalia da. Beraien jolasen artean dagoehizatzea, beraien senak eskatzen baitie.

Hatz-marka bezala, katuaren sudurrak patroibakarra du.

Katuek beraien bizitzaren %30 esna dotoretzenpasatzen dute eta egunaren 2/3 lotan.

Katuek 100 soinu bokal baino gehiago egitekogaitasuna dute, txakurrek aldiz 10 bakarrik.

Katuen burmuinak biologikoki gizakiaren antzgehiago du txakurrenak baino.

Eme gehienak eskuinak dira, arrak aldiz ezkerrakizan ohi dira.

Katuen gehiengoa laktosari intoleranteak dira,beraz katuei esnea ez eman!

Egipto zaharrean, katuen irudia jainkotua zegoen,etxearen babeslea zen, animaliarik sakratuenakizatera iritsi ziren, jainkoen babesleak hain zuzen.

Eta arlo pedagogikoari begira …

Ikerketa asko daude maskota bat etxean edukitzeaonuragarri dela diotenak; beraiekin bizitzeak gureosasun fisiko eta mentalari eragiten baitiote.

Fisikoki gutxiago gaixotzea ahalbidetzen du, alergiaeta gaixotasun kardiobaskularrak ez izatekogogorragoak egiten gaituzte.

Psikologikoki, katua laztantzearekin bakarrikestresa gutxitzen dugu eta depresio gutxiagosufritzen. Maskotak dituzten jendearekin gehiagosozializatzen gara. Umeentzat ere onuragarria da:ikasteko, ardurak hartzeko eta bizitzari errespetuaizateko. Bakarrik bizi diren adinakoei konpainiegiteko onuragarriak dira: auto-estima igotzenbaitute eta okupatuak sentitzen baitira, baliagarriak.

Victor Hugok esan zuen: Jainkoak katua egin zuengizakiari tigrea laztantzeko plazera emateko.

Beraz, hau guztiagatik, jarri katu bat zure bizitzan!Beraiek baitira felino txikiak, katu batekin bizitzeapribilegio bat da.

IHIN

TZA 94

19

Ikasleen txokoaIkasleen txokoa

Udaberriak etxeko atea jo du gaur, atea ireki dioteta haize leun bolada bat sartu da gelan, lorearrosa eta zuriak airean firin-faran ekarriz. Jaiki

eta komunerantz abiatu naiz. Ispiluan emakume bat ikusidut, oraindik guztiz esnatu gabe dago eta begiak erdiitxiak ditu, gortinak ireki gabe dituzten leihoak bezala.Aurpegia busti dut eta dutxan sartu naiz. Ur beroak goitikbehera nola garbitzen nauen sentitzen dut nire gorputztxikian irristaka. Gaur pozik nago, gaur hilabete batbeteko da Uxue iritsi zenetik. Besoetan lehen aldiz hartunuen unea buruan dudala dutxatik atera eta jantzi eginnaiz. Uxue esnatu beharko nuke, baina hain dirudi lasaieta goxo sehaskan. Begira geratu natzaio, horrenbestekoada transmititzen didan alaitasuna. Amets gozoetanmurgilduta dagoela dirudi, baina berandu da etaesnatzea erabaki dut.

–Egunon laztana –esan diot maitekiro–, esnatzekoordua duzu loti eder hori.

Bere ile beltza ferekatu dut, begitxoak polikiro irekitzendiren bitartean. Lehenik ingurura begiratzen hasi da.Beldurra ikusi dut bere begietan, ziurtasun eza. Gerobegiratu egin nau. Aurpegiko keinua lasaitu egin zaio.Eskutxoak begietara eraman ditu eta igurtzi egin dituaharrausi egiten zuen bitartean. Beso artean hartu duteta bere masail potoloak nire sorbaldan jarri ditu. Bereeskutxoak gogor eusten naute. Hau da. Hau da betisentitu nahi izan dudan sentsazioa. Beroa sentitu dutgorputzean zehar, gora eta behera. Babesean sentitunaiz. Luma bat bezala sentitzen naiz, milaka koloretakohaize leunek naramate hegan. Badirudi azkeneaniparrorratzak iparralderantz gidatu nauela.

*****

Beste gau bat etxean alkoholaren konpainian. Nola daposible dena hain gaizki joan izana? Zergatik nago horrenbakarrik? Urtean bertan behera geratzen zen bigarrenharremana zen jada. Hilabete bat neraman Xabi ikusten,

pozik nengoen, gauzak ongi zihoazelakoan. Inozoa izangoez naiz bada! Ez omen gaude eginak bata bestearentzat,aizu. Lehengoan zerbait hartzeko geratu ginen. Egia esanpozik nengoen zitarekin. Aitorrek utzi ninduenetik lur jotanenbilen, baina Xabi ni ikusteko irrikan zegoela ematenzuen telefonotik. Nire tanga berriena jantzi nuen etamarroiz margotu nituen begiak, bi kafe tanta bezalaxe;nire ezpainak, zeta gorriz bildutako mitxoletak. Hala joannintzen bada nire buruaz guztiz ziur kafetegirantz.Harreman hau ongi aterako dela esanez nire buruari,agian hau betiko izango zela. Egia esan, gustuko nuenXabi. Gizon apala eta atsegina zen. Kafetegian sartunintzenean atzeko mahai batean zegoen eserita.Irribarretsu gerturatu nintzaion eta eztizko musu bateman nion ezpainetan. Hotz sentitu nuen egun hartan,edo behintzat beste egunetan baino gehiago. Hala ere,tuntuna naiz oso, eta baikor jarraitu nuen:

–Zer moduz maitea? Dena ondo? Ez duzu aurpegionik. Zer moduz gaur lanean?

–Ondo, dena ondo. Egun ona izan dut. –Erantzunzidan. Ahotsak dardara egiten zion, baina nik eznuen ikusi nahi. Nahiko itsutua nengoen “gauzakongi doaz” honekin–. Baina ze... zera esan nahinizun Ane…

Ez, mesedez, ez. Ez dadila izan burutik pasatzen arizaidana, ez iezadazu egin hau, esaten nion neureburuari. Berandu.

–Ikusteari utzi beharko geniokeela uste dut, jadaez dut sentitzen lehen eguneko gauza bera, –etanola ez, betiko esalditxo hori– arazoa ez zara zu, nibaizik. Zera sentitzen dut… Batera egoteko eginakez gaudela. Asko sentitzen dut.

Berokia hartu eta aulkitik altxa zen kopetilun. Bitarteanmalko segida luze bateko lehenak izan behar zirenaknabari nituen nire begietan. Malkoek ez zidaten ezerikusten uzten. Dena lauso. Azkenean, ezin izan nion eutsi.Erreka gaziak nire masailetan behera. Kafetegiko guztiekarraro begiratzen ninduten.

Hurrengo egunean, aurrekoan gertatutakoak gainditua,negarrez hasi nintzen. Bulegoko lankide guztiak etorrizitzaizkidan zer nuen galdezka, nire bizitza patetikoarenxehetasunen bila. Egiazko sagarra zirudien nire aurpegiak,gorri-gorri. Eta Edurne Zuriri emandakoa bezalakoa,pozoiduna. Nire sudurrak, muki fabrika bat. Azkeneanzuzendariak etxera joateko esan zidan. Hura lotsa.

BILAIrene KORTABERRIA

La salle BEASAIN - DBH 32015eko Beasaingo Idatz Lehiaketan, B mailan, 2. saria

IHIN

TZA

94

20

Ikasleen txokoaIkasleen txokoaVodka botilari begiratu diot, beretzat egina nago agian.

Baina zergatik ez nau maite inork? Malko potoloak nabariditut nire begietatik behera erortzen. Bihotza zuloz beteadut eta ez dut ixtea lortzen. Izugarrizko presioanabaritzen hasi naiz bihotzean. Gela ilun batean nago etaparetak geroz eta gertuago daude. Gela gero etatxikiagoa da. Giltzapetuta nago eta ez dago irteerarik.Beste trago bat eman diot nire lagun kurbadunari.Eztarria sutan daukat eta bihotzak odola buruanponpatzen duela dirudi. Etengabeko bum-bumbumagelditu gabe. Dudan adinarekin ez nintzateke hemenegon behar, negarrez apartamendu ziztrin eta zaharkituhonetan, bakarrik. Negarrez ezin dudalako gehiago.Negarrez nire bizimoduak pena besterik ez duelakoematen. Negarrez, bulegoan negarrez aritu den inozoanaizelako. Negarrez mutilak utzi nauelako. Negarrezbegiratzen nauten bakoitzean orein zauritua ikustendutelako basoan odolusten. Hau ez zen nire plana. Gauretxe zoragarri batean bizitzen egon beharko nintzateke,ametsetako senar batekin gure seme alaba zoragarriakzaintzen eta hazten ikusten. Gaztetan gehiegi amestunuen eta orain errealitateak kolpe latza eman ditaurpegian, inongo gupidarik gabe, danba! Pena besterikez duzu ematen, pena besterik ez duzu ematen. Behineta berriz errepikatzen dit nire buruko ahots txiki batek.Behingoz gauzak ongi doazela ikusi nahiko nuke, bainamalkoek bidea lausotzen dute.

Rimmelak malko itxura hartu du eta etengabe ari danire aurpegia erdibitzen. Botilan nire aurpegiaren islariso egin diot. Mapatxea dirudit nire betiko azalzurbilarekin eta makillajeak begietan utzi dizkidan biorban beltzekin. Aski.

Mukizapia hartu dut, zintz egin eta malko beltzakgarbitu ostean, pijama jarri eta ohean sartu naiz. Ezin duthorrela jarraitu. Morfeo isilka nire gelan sartu da etakopetan musu eman dit.

Udarako eguzki izpiek esnatu naute. Leihotik begiratueta inoiz baino potolo, hori eta alaiago ikusi dut eguzkianderea. Keinu egin dit eta esperantza apur bat sentitudut bihotzean. Erabakia hartua dago. Ez malko gehiago,ez etsipen gehiago. Gaur ohi baino ederrago ikusi dutneure burua ispiluan. Bai, 35 urteko neska zahar batikusten dut berriro, baina gaur bere buruak ez dio penaematen. Gaur gauzak aldatzeko gogoa nabari da berekoka-kola begietan.

Prestatu eta kalera irten naiz, bidea garbi dut.Zuzenean jo dut pintura dendarantz, “pintura arrosa potebat faborez”. Konturatu naizenerako etxeko gela hutseannago. Horma zuriak. Baina gaur gela ez dut gero etatxikiagoa ikusten, gaur gero eta handiago ikusten dut.Gela hutsa, pareta zuriak. Hasteko puntuan nagoen bideberri bat. Eskuan ez dut pintura beltzik ordea. Arrabolapinturan busti eta margotzeari ekin diot. Nire etxea biziberri batentzat prestatu behar dut, literalki.

*****

42 hilabete pasa dira ama izateko erabakia hartunuenetik. Egia esan oso prozesu luzea eta gogorra da.Agentzia kontratatu, paper guztiak bete, ume egoki batbilatu… Baina azkenean hemen nago, nire alaba Txinatiketxera ekartzeko prest. Hegazkina berandu dator. Urdurinago erabat. Nire odola tximeleta talde handi bat ari dabilakatzen nire gorputzean zehar, gora eta behera. Ezindiot irribarre egiteari utzi. Ama izango naiz, bestepertsona bat zaindu beharko dut, maitasuna eman etazoriontsu dela ziurtatu.

Denbora oso geldo doa eta, beste entretenimendurikizan ezean, ingurura begiratu dut. Gizon txinatar bat dagozutik nire parean, izugarrizko hitz jarioa du. Hitz eta pitzdabil mugikorretik. Eskuinetara bikote ezkonberri batdago. Hain dirudite maiteminduak. Jada ez dut galdetzenzergatik ez zaidan egokitu niri horrelako bizitzarik ordea.Pozik nago hasi behar dudan biziarekin.

Azkenik hegazkineko bidaiariak deitu gaituzte etahegazkinera sartu gara. Hegazkinaren amaiera aldeandaukat eserlekua, aitona amona txinatar batzuenondoan. Pozik nago atzean egokitu izanagatik. Istripuaizanez gero, atzeko bidaiariek bizitzeko aukera gehiagoomen dute, aurrekoan ikusitako dokumentalen esanzutenez. Lasaitasun irribarretxo bat atera zait. Pilotuabetiko hitzaldia botatzen hasi da, baina nire buruko ahotstxikia besterik ez dut entzuten. Banoa, banoa, banoa.Arnasa sakon hartu eta bota. Begiak itxi. Begiak ireki. Kris-kraus.

Chengdu-n naiz, hoteleko gelan. Nire alaba eta bereumezurztegiko arduraduna iristear daude. Hankadardarizoka dut, begirada alde batetik bestera dantzan.Atea, astiro irekitzen hasi da. Badator horrenbestedenboraz itxaron dudan unea. Nire bizitza aldatzear dago.Edozein unetan hegan hasi behar den txoria bezalasentitzen naiz, zuhaitz bateko adarrean pausatua,itxaroan. Umezurztegiko arduraduna sartu da. Inoiz ikusidudan umetxo politena dakar beso artean. Masailpottoloak ditu, aho txiki-txikia eta bi begi beltz handi-mandi. Besoetan jarri didate nire alaba. Hasieranbeldurtua dirudi, burua alde batera eta bestera mugitzendu urduri. Muxu bat eman diot bekokian, lasaitu egin duantza denez. Eskutxoekin ilea eutsi dit eta begietarabegiratu nau. Txoria hegan dabil zeru garbian. Hegoakzabaldu ditu eta ez du erortzeko beldurrik. Nire begiakmalkoak isurtzen hasi dira. Baina jada ez dira malkobeltzak. Ez dago ilunik ariman. Inoiz baino argiago ikustendut dena. Irribarre zabal-zabal batekin besarkatu egin dutUxue.

*****

Uxue besoetan dudala jantzi eta gosaltzen eman diotegunero lez. Gaur panpinatxo bat dirudi. Soineko zuri batjantzi diot lore gorriekin eta duen ile gutxiarekin mototsatxiki bat egin diot. Bere ume kotxean eseri dut etaudaberriari ongietorria ematera irten gara. Gure kalekozuhaitzak arrosa kolorez daude. Bakea igortzen dute.

IHIN

TZA 94

21

Ikasleen txokoaIkasleen txokoa

Sineskeriak belaunaldiz belaunaldi transmititu izandira, gure arbaso zaharrenen garaietatik gaur egunarte, eta ziurrenik, hala jarraituko dute, batek daki

noiz arte.

Sarritan galdetu izan diot nire buruari (eta nik bezalabaita ikertzaile askok ere) non dagoen sineskeria hauensorburua, hau da, nork, non eta noiz sortu ote zituen.Antzinako liburuei erreparatuz (esaterako R.M. Azkuekidatzitakoak), aspaldiko gure sineskeria askoren berri izandezakegu. Hauek aztertuta, ohitura, kultura edota sasi-zientzia kontua direla antzeman liteke. Hala ere, nireustez, gai hau ihardespen zehatzik gabeko itaunez jositadago. Sineskerien zergatiari dagokionez ere, ez dagoziurtasunik, baina baliteke jendearen gabeziek, beldurraketa izaera sineskorrak eragin handia izatea.

Oraindik ere hainbat sineskeria-motak diraute gureartean. Desberdintasun horiek hainbat arrazoi izanditzakete: alde batetik, kultura-aniztasuna: herrialdebakoitzak berezko kultura dauka eta haren eskutik baitaberezko sineskeriak ere; era berean, denborarenigarotzeak ere, eginkizun garrantzitsua eduki dusineskeria berriak sortzean edota lehengoak eraldatzean.

Badirudi denboraren poderioz eta zientzia garatu ahalasineskerien kopurua murriztu egin dela, ia desagertzeraheldu arte. Egia esan, uste hau ez da guztiz okerra, izanere, gaur egun jendeak ez du edozer sinesten, zientziakfrogatu ezean.

Hala eta guztiz ere, ez dut uste desagertzeko arriskuandaudenik, oraindik ere badagoelako eta beti egongodelako jende sineskorra. Gainera, zientzia garatuagatikere, sineskeria askok bizirik diraute. Etorkizunera begira,gure esku dago ondorengoei helaraztea, nahiz eta itsu-itsuan ez sinetsi, bitxikeria bezala bederen.

SINESKERIAKLeire BERGARA

La Salle EIBAR - BATX2

Udaberriko eguzkiak geroz eta indartsuagoak direnizpiekin berotzen gaitu. Bat batean haize leunak lore-hostoak zeruraino altxatu ditu. Udaberriko maitagarriakdirudite dantzan. Uxue begira-begira geratu zaiemaitagarri dantzariei. Begiradarekin jarraitzen dituharridura aurpegiz. Noizbehinka barre algara txikiren batbotaz. Maite dut. Maite dut bere sudur txikia, maite ditutbere almendra itxurako begi handiak, maite muxuzjosteko gogoa ematen duten bi masail potolo horiek,maite hortzik gabeko irribarre eta algarak .

Gaur eskerrak eman nahi dizkiot bizitzari, eman didanaukera ederragatik. Behingoz ulertu dut pasatakosufrimendu guztiak bere ordaina izan duela. Gauzakzerbaitengatik gertatzen direla eta geure esku dagoelagure geroa aldatzea. Nire buruan etxe zoragarri etasenar perfektua zegoen, baina ezergatik ez nukealdatuko gaur dudan bizitza. Behingoz pertsonazoriontsua naiz. Ez nau arduratzen besteek nitazzer esango duten, ez bulegoko berri-ipurdihoriek, ez inork. Maitasuna emateko beharraeta jasotzekoa nuen. Eta Uxue izan da beharnuen guztia. Azkenik bide finko bat dut.Hemendik aurrera bere zoriontasuna izango danire helmuga bakarra. Bera zoriontsu badabakarrik izango bainaiz ni zoriontsu. Osoriksentitzen naiz. Bizirik. Nire bihotzean urteekinsortzen joandako zuloak eta zauriak bikote batekin

josiko nituela uste nuen, baina zauria gehiago irekibesterik ez zuten egiten. Azkenean gutxien espero nuenpertsonak bete ditu zulo horiek, josi eta muxu eman dieazkar senda daitezen. Hutsik zegoen putzua urez gainezkadago orain, beltz zegoen gela, kolorez gainezka.

Uxue hazten ikusi nahi dut. Bere lehen hitzak esatenhasi da, poliki ttipi-ttapa oinez ere hasiko da egunenbatean. Hego haizeak zuhaitzetik eramaten ditu hostoak,eta biluztu egiten dute. Biluztu eta ahuldu. Hotzasustraietatik gora. Negua. Baina eguzkia beti ateratzenda, txoriak itzultzen dira urtero, kimu berri bat hazten daadarraren puntan. Eta handik inoiz ikusitako lorerikederrena. Nire ekialdeko lore ederra. Uxue.

IHIN

TZA

94

Ikasleen txokoaIkasleen txokoa

AMETSAK EGI BIHURTZEAREN NAHIAAmaiur ETXEBERRIA eta Ainhoa ZAPIRAIN

Irungo La Salle - DBH3

Olinpiar Jokoak iristear daude, eta orokorreandenok ikusten ditugu, kirolen bat gustukodugulako, orokorrean kirol guztiak gustatzen

zaizkigulako, kirolari bat gustuko dugulako, eta abar...Baina zer dago Olinpiar Jokoen atzean? Zein da bertanparte hartzeko behar den prestakuntza?

Olinpiar Jokoetan arrakasta izateko, prestaketa fisikoaoso garrantzitsua da, baina horrez gain, burua ondoprestatzea oso garrantzitsua da eta noski, nola ez,diziplina sendo bat izatea.

Lehenik eta behin, oso garrantzitsua da, prestakuntzafisiko gogor batetik igarotzea; indarra, erresistentzia etamalgutasuna asko landuz. Hala ere, kirol bakoitzak, bereeskaera zehatzak ditu, bai fisikoan eta noski, baitaelikaduran ere, ez dute berdin jango sumo probetanparte hartzen dutenek, edota abiadura probetan partehartzen dutenek.

Kirolari guztien ametsa Olinpiar Jokoetan arrakastaizatea da, eta beren lan gogorraren truke, dominaren batjasotzea, brontzezkoa, zilarrezkoa edo denek desiratzendutena, urrezkoa. Baina honaino iristea ez da lan erreza,bide luze eta gogor bat igaro behar dute. Bide honetan,zenbait gauza alde batera utzi behar izaten dira, kirolbatean ona izateak denbora asko eskatzen duelako;

entrenatzen, bidaiatzen edo lehiaketetan pasatzendituzulako egunak.

Kasu garbi bat, Maider Undarena da, Arabako neskakama izan nahi zuen, baina denbora asko igarotzen zuenborroka librea praktikatzen. Bizitzako momentu bat iritsizitzaion, non ama izatea erabaki zuen, 2012ko OlinpiarJokoetan parte hartu ondoren izan zen.

Asko entrenatu ondoren, gehienak, bidean geratzendira, eta beraien ametsak zapuztu egiten dira beraienhelburua lortzen ez dutelako. Baina honek, erakusten dieahalegin guztiak ez direla nahikoak eta hurrengorakohobeto prestatuak joango direla. Beste batzuek OlinpiarJokoetan sartzea lortzen dute eta bertan, ahal dutenguztia edo gehiago ematen dute.

Kasu garbi bat, Justyna Kowalczyk eskiatzaileakegindakoa izan zen. Hanka hautsia zuelarik, eski probabatean hartu zuen parte, baita urrezko domina lortu ere.Lehiaketa bukatu eta negarrez amaitu zuen, emozioa etamina nahastu zitzaizkiolako.

Honekin garbi gelditzen da, bakoitzak egiten duenesfortzuaren arabera, ondo jaten, entrenatzen… emaitzapositiboak edo negatiboak lor ditzakeela.

IHIN

TZA 94

23

Ikasleen txokoaIkasleen txokoa

Zergatik egiten dugu negar?

Hain ezberdinak diren bi sentimendu, alaitasuna etatristura alegia, malko eta negarraren bidez kanporatzendirenaren arrazoia zein da? Irri egitea bezain ona danegar egitea, biak dira, ordea, gure emozioak adieraztekomoduak. Barre-algaraka aritzeak gimnasia-saio on batekbezala balio du, eta, negar egiteak, berriz, ur epeletanbainatzeak bezain beste lasaitzen gaitu. Bi emozio hauekedukitzeaz arro egoteko arrazoia bat da.

Negar egitea arazo edo hunkipen bat adierazteko bidebat da, mina, poza, beldurra… kanporatzeko meka-nismoa. Eta nola gertatzen da hau? Guk erabakitzen aldugu noiz eta zein momentutan? Negar egiteragoazenean, gure garunak mezu bat bidaltzen dio malkosistemari. Malkoak bere zulotatik doaz sudurreraino,beraz, bertatik joan ez den likidoa gure begietatik isurtzendugu. Dena dela, negarrari ezin diogu oztopatu, ezindiogu esan “gelditu”. Gernua edo botaguraren antzera,gorputzek bota egin behar dituzte barneko likidoak,momentu horretan bertatik kanpo egon behar dutelakoeta aldi berean, lasaitasuna sentitzen dugu. Badaudemomentu batzuk nahiago dugula ezkutuan negar egitea,askoren artean ez baitago ondo ikusita, lotsa, ahulezia…Jende askok, negarra egiten ari den pertsonarekiko penahandia izaten du, baina ez du zergatik negar egiteaktxarra izan behar. Nire iritziz, negar egitea osasungarriaeta onuragarria da, egoera fisiko osasuntsua edukitzenlaguntzen duelako.

Gaur egun, zientzialarien eta adituen arabera, gizonez-koek gutxi gorabehera 17 aldiz egiten dute negar, ema-kumeek ez bezala, urtean 65 aldiz. Bereziki hilekoaren

aurretik eta bitartean edo arrazoi jakinbat eduki gabe, tristura adibidez.

Alai zaudenean, triste zau-denean, beldurtuta zau-denean, barregura duzu-nean… sentimendu as-koren ondorioa da ne-gar egitea.

Negar egitendut, ezer egin

ezinean.

Negar egitendut atsegin

dudalako.

Noiz egingo negaredo malkoak noiz senti-tuko ditugun jakiteko modurikez dago. Baina jendeak badaki nolako irudia edo itxuraduen baita zer sentipen dituen negar egiten ari denpertsonak, baina ezin da jendeari komunikatu. Negarra,ahoak ezer esan ezin duenean gertatzen zaigunerantzuna da. Hizkuntza mutua da malkoa.

Ondoren erantsi dudan bideoa, mundu osoari negaregitea eragin diona izan da. Ez tristuragatik, pozagatikbaizik.

https://www.youtube.com/watch?v=vTJ3IBGKCVY

MALKOA, HIZKUNTZ MUTUALaida REGILLAGA

La Salle-Berrozpe ANDOAIN - BATX2

Negarrez sortu ohi gara mundura, eta

bi hilabete inguru egindakoan eskaintzen

diogu lehen irriñoa mun-duari. Ordutik aurrera,

irriz eta malkoz osatzenda gure bizitza.

IHIN

TZA

94

24

Ikasleen txokoaIkasleen txokoa

Filosofiako irakasleak mundua zer-nolakoa den aditzera emateko hizkera ezberdinak azaldudizkigu eta, eskolan batik bat, hizkuntza arrazionala gehienetan erabiltzen dugunez, artearenhizkera erabiltzea proposatu digu eta azaltzeko gaia jarri. Gure eginkizuna, arte obra batenbidez, “Ideiak” zer diren azaltzea izan da horretarako edozein arte espresio eta estilo erabiliahal izan dugularik: argazkia, murala, margoa, eskultura, performancea, bideoa edo abar,errealismo, inpresionismo, espresionismo, abstrakzio edo abarren bidetik

Gaia: Ideiak.

Artelanaren izena: Paretik gabeko labirintoaren gakoa

Egunak daramatzat noraezean. Argia desagertu dela dirudi, hemen gutxienean, ez dago bere arrastorik. Bide bataurkitu nahian nabil, honen bukaeran egongo den atera iristeko. Baina, aurretik hura irekiko duen giltza aurkitzea

espero dut.

Begiak ireki nahi ditut, ingurura begiratu ... ikusi egin nahi dut. Batzuetan milimetro bat irekitzeko indarrak lortzenditut, baina laino lauso batek inguratzen nau. Eta berehala nire iluntasun infinitura bueltatzen naiz.

Nire mundua oraintxe, iluna eta kolore gabekoa da. Formarik gabea, uniformea. Kolore bizien beharrak ito egitennau eta berdintasun honek urduri jartzen nau. Paretikgabeko labirinto batean harrapatuta nagoela iruditzen

zait.

Itxaron … agian ... bai, bai! Nire begien kontrolaberreskuratzen ari naiz! Ikusten dut! Argiak lainoa

ezabatzen ari da! Orain, orain ikusten dut bidea etahonen bukaeran irteerako atea. Eta garrantzitsuena

oraintxe lortu dut, azkenean, ate horren giltza aurkitu dut... hortxe dago, nire buruan … ideia bat …

PARETIK GABEKO LABIRINTOAREN GAKOAIzaskun AIZPURUA

La Salle-Berrozpe ANDOAIN - BATX2

IHIN

TZA 94

25

Ikasleen txokoaIkasleen txokoa

Zer dira ideiak?Galdera bitxia. Ideiak … gure buruan daude, edo bertan agertzen dira. Ez dira gauza fisikoak, hala ere,

esan dezakegu ez direla beraien artean berdinak. Ideia bat, burutazio baten antzera interpreta daiteke.Ideia bat, ideologia edo pentsaera bat izan daiteke. Ideia batek esperantza sor dezake. Ideia bat arazobaten konponbidea izan daiteke … Zer dira ideiak? Nolakoak? Ze garrantzi dute?

Esan dezakegu ideiek ponpen antza dutela. Hor dabiltza gure inguruan, eztanda egineta gure buruan sartzeko esperoan, batzuetan gerturatu eta hauen iskina ikusi dezakegu

eta berriro ere aldendu egiten dira.

Dado baten antzera, zorte kontua da ideia egokia topatzea. Guk ez dugu ideia aukeratzen,beraiekin zer egin da aukeratzen duguna. Batzuetan nahi genuena izango da, bestetan ez.

Ideia batzuk, torlojuak edo engranajeak bezala, ideia nagusiago batenpiezak dira, eta pixkanaka hura osatzen doaz. Bakarka ez dutela funtziorikbaina beste batzuekin konbinatuta edozer gauza sortzeko gai dira.

Eta badaude ideia batzuk, momentuko gakoak direla, arazo bateanmurgildurik zaudenean, dena argitzen dizutenak. Giltza batek ate bat irekitzen

duenean bezala.

Hauek dira niretzako ideien lau motak: espero gabe bururatzen zaizkigunak, bilatzenditugunak, haien bila ibilita egokiak edo ez diren ideiak bururatzen zaizkigunak, ideia osagarriak

edo bateragarriak, eta idei klabea.

Ideiak, beraien artean lotuta daude eta zerikusia dute, zuhaitz baten adarrak izangobalira bezala. Adibidez, gai edo arazo bat duzu, eta honen aurrean ideia bat bururatzenzaizu. Normalen bertatik beste bat agertzen da, eta honetatik beste bat eta beti horrela.

Baina denek dute zer edo zer komunean.

Ideiek nolabait ikusmenean eragiten dute. Guk ideia batenbila gabiltzanean ez dugu ezer argi ikusten eta dena lausoairuditzen zaigu. Eta behin ideia klabea aurkitzen dugunean, dena argitu eta ikusi egitendugu.

Ideiak askeak eta ugariak izan behar dute, guk beraien artean aukeratu ahalizateko. Baina nire ustez propioak ere izan behar dute, baina batez ere geure gustukoak, gure pertsonalitateaedo pentsaera beraiengan islatzen dugu eta.

Nahiz eta lehen esan ideiak ez direla gauza fisikorik, egia da,kolore eta forma milakakoak dira, bakoitzaren pentsaera, izaera etairitzien arabera. Azken finean gure buruan daude eta nahi ditugunmoduan sortu ditzakegu. Horregatik ez dute mugarik. Ez dute ezkolore ez forma zehatzik. Gure burua eta imajinazioa da duten mugabakarra, baina, noiz izan du imajinazioak mugarik?

Ideiek ere badute bere memoria. Ideia bat ez dugu bakarrikaurkitzen. Ez dira bakarrik aurkitzen, denenak dira, zureak etalagundu dizuten guztienak, zuregan eragina eduki dutenena nahitaedo nahigabe.

Garaiak, gizarteak, izaerak, bizimoduak … denak eragiten dupertsona eta ideiengan. Gauzak agertuz eta aurkituz doaz, etahoriekin ideia berriak. Eta beste batzuetan ideiak konbinatuz lortzendira. Beti egongo dira ideia berriak.

IHIN

TZA

94

26

PoemakPoemak

KALEIDOSKOPIO(abendua 2015 - urtarrila 2016)

Patxi EZKIAGA

«Jaunak bedeinkaeta gorde zaitzala;Jaunak aurpegi argia erakutsieta erruki dakizula.Jaunak maitasunez begiratueta bakea eman diezazula».

(Zenbakiak 6, 22-26)

-1-Bidaiaren azken helmugara hurbiltzen ari garen heinean, gure hitzak gauez janzten dira,

Jainkoaren usainez; makalen adarrak bezala, gaueko haize kirriak ibaiaren ur ertzetara orrazten dituenean

ibaiaren arima ikusi asmoz, fedearen tximeleta.

Baina bai tximeletak bai haize kirria eta adarrak iheskorrak dira,

garenaren inmolazioaren aldare.

-2-Nik ez nuen uste

nire zaurien udazkena hain hotza, hain bakardadez josia

izango zenik, oroitzapenak hainbeste irrikatuko nituenik;

txantxangorriaren koloreak, xoxoen kanta sentibera,

tximistaren dardara goria eta jende xumearen bihotzean gordetzen diren sekretuak.

Ez, nik ez nuen uste nire zaurien udazkena hain mingarria izango zenik.

IHIN

TZA 94

27

PoemakPoemakZorioneko fedearen kredoa

errezatu nahi nuen, txilar ezpondetan zehar, itsaso siena baten baitan,

zeruen inmentsitatean murgilduta. Baina oraindik ez ditut ikusi ez itsasoa ez zeru berriak

ametsetan ez bada.

-3-Inoiz galdera-ikur egiten dugu bizitza

ez, ordea, edertasun; harriduraz janzten dugu begirada,

ez, ordea, errukiz; ez gara ohartzen

heriotzetik sortutako maitasuna dela irauten duena;

heriotzetik sortutakoa dela desertutik barrena eramaten gaituen bulkada,

ezerezen kontzertua dela bideratzen duena, isiltasun maitemindua.

Eta konturatzen gara hil egin behar dugula ARGITASUN bihurtuta,

ARGIAK agindu zigun bezala; ABESLARI Magikoaren bertsoek eraikitako kanpadenda batean,

Jainkoagan.

GURE HEZKUNTZA SAREA EUSKAL HERRIAN

Andoain - Beasain - Donostia La Salle - Donostia San Luis Eibar Azitain - Eibar Isasi - Irungo La Salle - Zarautz - Zumarraga

Bilbo La Salle - Bilbo Elkarbanatuz - Sestao Andra Mari - Sestao Artizar