Gogoan izatekoak

1. Subjektua eta aditzaren bitartean ezin jar daiteke koma

bat soilik:

Joan Mari Irigoienek Babilonia eleberri ederra idatzi zuen.

2. Subjektua eta aditzaren bitartean koma jartzekotan, bikoma jarri behar dira:

Gizon hori, txapela duena, Aitorren osaba da.

3. Esaldi batean, subjektua eta aditzaren artean informazio

zatiak edo xehetasunak tartekatzen direnean, bi koma:

Maitane, amaren deia entzun zuenean, azkar abiatu zen.

4. Lotura hitzak ere (hala ere, dena den, orduan, beraz,ondorioz...) komaz mugaturik egoten dira:

a) Esaldiaren hasieran badaude, koma ostean:

Dena den, ez zuten ondo jokatu.b) Esaldian txertatuta badaude, koma artean:

Jokalariek, dena den, ez zuten ondo jokatu.

5. Zerrendetan, eta lokailuaren aurrean ez da komarik jartzen:

Han zeuden Beñat, Piarres, Andoni eta Kepa ere.

6. Esaldi nagusiak eta menpekoak komaz bereizten dira:

Eguraldi hotza izan zuten, negua hurbil baitzen.

7. Esaldi nagusiak bata bestetik bereizteko puntua edo

puntu eta koma erabiltzen da:

Batzuk uretan ari ziren igerian. Beste batzuk gerizpetan zeuden.

PPuunn ttuuaazziioo zzee iinnuuaakk

96

A ARAUA

Subjektua eta aditzaren tarteanezin da koma bakar bat ipini.

B ARAUA

Subjektua eta aditzaren bitarteanzerbait txertatuz gero (esaldi bat,ohar bat...), atal hori koma tarte-an joango da; bi koma.

Arestik idatzia

mendiz mendizihoala

berria jakinbezain laster

ile luzea duena

laurogeita hamasei

120

,, .. ;; ––

• Banderako esaldi batzuei a araua dagokie; beste batzuei b araua. Ipini a edo b ertzeko biribilean.

121

Nik honako hau adierazi

nahi dizuet:

Hor datorren mutila Aneren

neba da.

Etorkin hark, aukera ikusi

zuenean, salaketa jarri zuen.

Nik, J. A. Lekunberri, honako

hau adierazi nahi dizuet:

Hor datorren mutila, betau-

rrekoduna, Aneren neba da.

Etorkin hark salaketa jarri

zuen.

1. Ixone goizeko zazpietan irten zen etxetik.

.......................................................................................

.......................................................................................

2. Anjel etxerantz abiatu zen.

.......................................................................................

.......................................................................................

3. Mutil hori Estiren adiskidea da.

. .......................................................................................

.......................................................................................

4. Poema hori Euskal Herriaren sinboloa da.

.......................................................................................

.......................................................................................

5. Ehiztari batek azeri bat ikusi zuen.

.......................................................................................

.......................................................................................

gure lehengusina

• Tartekatu etiketetako zatiak hurrengo esaldietan.

Diskoa ez dago gaizki; zerbait falta zaio oraindik ona izateko.A

122

laurogeita hamazazpi 97

• Aukeratu lokailu egokia (zenbakia) bi ataletan banaturik dauden esaldi horiek lotzeko.Zenbaki kapikua irtengo zaizu goitik behera irakurrita.

Lotura hitzak: hala ere, orduan, ondorioz, dena dela, orduan,dena den, izan ere, horregatik, ordea, aldiz, berriz...

• Esaldiaren hasieran joanez gero, koma izaten dute ostean.

• Esaldian txertaturik joanez gero, koma tartean idazten dira.

➪

Uste baino lehenago ilundu zuen; erreskatea bertan behera utzi zuten.B

Oso berandu itzuliko naiz. ez egon itzarrik niri itxaroten.C

Fruta piska bat jan du; ezin da esan jan gabe dagoenik.D

Etxean sarri izaten dira istripuak. umeek pairatzen dituzte gehienbat.E

Anderri kontatu zion sekretua. berehala zabaldu zen herri guztitik.F

Birus batek gaixotu ditu abelgorriak; hainbat behi hil behar izan dituzte.G

Beste talde batek fitxatu du Gari; deialditik kanpo utzi du entrenatzaileak.H

Gripe gogorra harrapatu du; ez da geratu azterketara joan gabe.I

1 hori dela-eta,1 horregatik,

2 orduan,2 horrela,

3 hala ere,3 dena dela,

4 beraz,4 ondorioz,

5 hain zuzen ere,

,, .. .. .. .. ::

123

98 laurogeita hamazortzi

«Besteak seinale haretxen zain

zeuden, nonbait, eta, Ralphek

maskorra altxatzean, bertara

inguratu ziren. Sua itzalita zegoe-

larik, uharte ondotik itsasontzi

bat igaroa zela zekitenak buru-

makur zeuden, Ralphek haserre

zirauelakoan; besteak ere, txikiak

kasu, gertakari hartaz deus jakin

ez arren, kikilduta zeuden, solem-

nitate-kutsu hartaz kutsaturik.

Las ter bete zen batzarlekua: Jack,

Simon, Maurice eta ehiztari

gehienak Ralphen eskuin

aldera; gainerakoak

ezkerretara,

eguzkitan.»

Bizirik geratu zirenak haren deia-

ren zain zeuden● antza● eta●Patriren ahotsa entzutean● hai -

tzulotik irten ziren● Bandera

kenduta zegoela ohartu ziren

mendi tontorretik helikoptero bat

igaro tzen entzun zutenean●Taldea lur jota zegoen● inork ez

zuelako seinalerik egin; errekan

egon zirenak ere● nahiz eta ezer

ez entzun● negarrez hasteko

moduan zeu den● etsipen giro

hark era gin da● Handik piska

batera● falta zirenak agertu

ziren● Ainhoa● Axel● Go tzo -

neren taldekoak● Jon● eta atze -

rritarrak●

Subjektua eta aditzaren artean ezin da koma bat bakarrik ipini.aa

Menpeko esaldi bat txertatuz gero, koma tartean idazten da. bb

Eta lokailuaren aurretik ez da komarik jartzen normalean.cc

Esaldian adibideren bat tartekatuz gero, koma artean jartzen da.dd

Elementuak, zerrendaturik jartzean, komaz bereizten dira.ee

• Irakurri ezkerreko testua eta lotu koloretako arkatzak dagokien arauarekin.Ondoren, ipini eskuineko testuan falta diren komak, puntuak eta bi puntuak.

✏

✏

✏

✏

✏

• Jarri hurrengo esaldien tartean zeinu egokia: koma edo puntua. Hitzen bat kolorezduten esaldiak ez daude bukaturik edo beste baten osagarri dira.

124

1. Ez da nire auzoan bizi● _zta zurean ere.

2. Ipuin ederrak dakizki● _aita kanta ederrak ere.

3. Hori ez du Patxik egin● Jonek baizik.

4. Ez zuten altxorra aurkitu● _ahiz eta ahalegin handiak egin.

5. Ez da inoiz goiz jaikitzen● _z bada arrantzan joateko.

6. Hementxe izango gara● _arik eta zuek deitu arte.

7. Txundituta geratu gara● Paris hain ederra baita!

8. Bere oihuekin izutu egin du umea● _raindik txikia da-eta.

9. Nik ez egiteko esan arren● Ikerrek nahi duena egiten du beti.

10. Liburuak eta dena utzirik● Aneren bila abiatu zen korrika.

11. Leihotik begiratu zuen● _nguruko zelaietan elurra zegoela ikusi zuen.

12. Unai igerilari bikaina da● _i ere ona naiz igeriketan.

13. Haurra negarrez ikustean● _ena handia sentitu zuten.

14. Altxa gora besoak● _enbat zareten kontatu ahal izateko.

15. Zalantzaren bat izanez gero● _eitu igogailuaren arduradunari.

Markatu erantzun zuzenak:

• Esaldi bat bukaturik dagoenean, zein zeinu jartzen da?

Gehienetan, puntua jartzen da. Ez da komarik jartzen.

• Esaldi bat bukaturik ez badago, amaieran

ez da punturik jartzen. puntua jartzen da.

• Esaldi bat beste baten osagarria denean,

ez da puntuz bereizita egoten. puntuz bereizita egoten da.

laurogeita hemeretzi 99

,, .. .. .. .. ::

100 ehun

125

1. Euri zaparrada handiak izan ziren. Dena

geratu uretan.

2. Entrenatzaileak oraindik ondo ez dagoela

uste , Ibaik ez du jokatuko.

3. Ezkurrak ematen zizkion txerriari. Honek

ikusiaz batera irensten .

4. Johanes ez zen garaiz heldu, berandu irten

etxetik.

5. Okerreko bidea hartu genuen, bidea marka -

tzen zuen seinalea ez ikusi.

6. Hasieran ez jakinarena egin zuen. Alde guz-

tietara begira jarri .

7. Harriari bultza eta bultza hasi zen. Denbora

gutxira neka-neka eginda .

8. Bi zaindariak berehala jaiki ziren, eskua

jakapean sartua .

9. Moteldu egin zuen abiada, lainoarekin ez

ezer ikusten.

10. Zakurra zaunka hasi ,korrika alde egin zuen handik.

ZELARIK ZEN

ZELARIK ZEN

ZEGOELARIK ZEGOEN

ZUTELARIK ZUTEN

BAITZEN ZEN

ZITZAIONEAN ZITZAION

DUENEZ GERO DU

ZITUELARIK ZITUEN

BAITZEN ZEN

GENUELAKO GENUEN

ESALDI NAGUSIA ➩ Aditzak ez darama atzizkirik (bigarren puskak).MENPEKO ESALDIA ➩ Aditzak atzizkiak ditu (lehenengo puskak). • Esaldi nagusiak eta menpekoak komaz bereizten dira.• Esaldi nagusiak bata bestetik bereizteko, puntua edo puntu eta

koma jartzen da tartean.

• Ipini hurrengo hutsuneetan atzizki egokia, esaldiak bereizteko dauden zeinuakaintzat harturik.

Lurrari ostikoka zebilela entzun zitekeen●●Zer gara gu● Gizakiak● Ala animaliak● Ala basa-

tiak● Zer pentsatuko ote dute helduek gutaz● Hortik

zehar beti● zerriak ehizatzen● suak itzaltzen uzten●eta orain● zera●Itzal bat jarki zitzaion oldartsuki●●Hi hago isilik● bare lirdingoso hori●Gatazka labur bat● maskor dizdizaria gora eta behera

dantzan zebilela● Ralph jauzi batez zutitu zen●●Jack● Jack● Hik ez daukak maskorra● Utziok

hitz egiten●Jacken aurpegia azaldu zitzaion hurbil oso●●Eta heu ere hago isilik● Zer haiz hi● ba● Hemen

eserita● jendeari zer egin behar duen esaka● Baina

hik ez dakik ehizan● hik ez dakik kantuan●

• Jar itzazu puxiketako puntuazio zeinu guztiak testuko hutsuneetan.126

127

Garai batean janaririk sinpleenek ere azpijan amarruke-ria eta mehatxuak ezkutatzen zituzten Egun bat ere ezzen igaroko egunkariren batek merkatuko salgaietanegindako aurkikuntza ikaragarririk aipatu gabe gaztaesaterako halako gai plastiko batez egina omen zegoengurina ordea argizari zuriz fruta eta barazkietan bitami-nak baino portzentaje handiagoan aurkitzen omen zen in -tsektiziden artsenikoa eta oilaskoak halako pildora sinte-tiko batzuekin bete-bete egiten omen zituzten gizentzekoiztertxo bat jaten zuena oilasko bihurtzeko modukoakArrain freskoa aurreko urtean Islandian harrapatuaomen zen eta begiak aldatzen omen zizkioten harrapatuberri itxura emateko Esne botila batetik sagutxo bateksalto egin omen zuen kanpora ez jakin ordea bizirik alahilik egin ote zuen Olio botiletatik ez omen zen olibarenisuri urrezkoa irteten mando zaharraren koipea baizikbehar den bezala iragazia

1

5

10

15

1

5

10

15

• Lerroz lerro falta diren puntuazio zeinuak dituzu eskuinean.

ehun eta bat 101

,, .. .. .. .. ::

102 ehun eta bi

• Berridatzi hurrengo testu zatia. Jarri falta diren puntuazio zeinu guztiak etamaiuskulak (M). Eskuin aldean dituzu lerroz lerro behar dituzunak.

128

baina has nadin hasieratik beti esan ohi den bezala edo“zer egiten du ni bezalako neska batek honelako lekubatean” hori ere maiz galdetu ohi da-eta maizegi apikabada orain txe azaltzera noa agilulfo della casapetraoinaztarren leinuko ganboar zaldun ez-denaren bilanabil zergatik o zelako galdera inozoa dena jakitunustezko ez-jakin hutsa delako beti ibili ohi delako bereburuarengandik ihesi beti haize-errota erraldoi ustezko-en kontra borrokan beti baina ez du merezi arrazoienzerrenda luzatzea batez ere arrazoi horiek bigarrenmailakoak direnean zeren-eta beno ongi da esan deza-dan maite dut eta zer nire problema da ezta eta orainnahi baduzue has zaitezte vienako patriarkaren liburue-tan zita egokiak bilatzen hau eta hura eta bion aitzitikoafrogatu nahian hori bai dela zuen problema

1

5

10

15

1

5

10

15

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................