HIRUGARREN ADINEKO PERTSONEN PARTE HARTZE … · honetan, egungo nagusien belaunaldiak ezin izan du...

ETORKIZUNEKO LIDERREN FORMAKUNTZA PROGRAMA 2018/2019

PROGRAMA FORMATIVO DE LIDERES DE FUTURO 2018/2019

HIRUGARREN ADINEKO PERTSONEN PARTE HARTZE

SOZIALAREN EGOERA EAE-N: LEMA HARTZEKO GARAIA

Legendika Zuazua Romero

Laburpena

Azken hamarkadetan hauteman den 65 urte baino gehiagoko pertsonen kopuruaren

gorakadak zahartzaroa eta pertsona nagusiak ikusteko modua aldatu du. Era honetan,

Zahartze Aktiboaren paradigma da nagusi adin talde honi bideratutako politiketan eta

parte hartze soziala modelo honen alderdietariko bat izango litzateke. Gizartean parte

hartzeko modu asko daude: esparru publikoa eta pribatua, formala eta ez formala,

aritzeko arloen ugaritasuna (asoziazionismoa, boluntariotza, aisialdia, ikaskuntza

jarraitua, parte hartze politikoa, etab.), inplikazio maila ezberdina, etab. Bizitako

testuinguru historikoak eragina du nagusien parte hartze sozialean. Bestalde,

generoaren arabera ere desberdintasunak behatzen dira. Egun, IKT-ak eta belaunaldien

arteko elkarkidetasunak aukera berriak zabaltzen dituzten parte hartze sozialerako.

Nagusien parte hartzea osasuntsua dela esan daitekeen arren, etorkizunak erronka

ezberdinak dakartza.

Hitz gakoak: parte hartze soziala, Zahartze Aktiboa, generoa, asoziazionismoa,

boluntariotza, parte hartze politikoa, erronkak.



www.agirrecenter.eus

2

Hirugarren adina EAE-n eta Estatuan

Pasadan urteko datuak hartuta, Euskal Autonomia Erkidegoko (EAE) populazioaren

%22,1a 65 urte baino gehiagoko pertsonak ziren, emakumeak gizonak baino gehiago

zirelarik (emakumezkoak %57,6a, gizonezkoak %42,4a) [Eustat, 2019]. Aurreikuspenen

arabera, pertsona nagusien kopurua %27,6koa izango da 2030 urterako. Iragan ez hain

urruneko datuak, aldiz, oso desberdinak dira: 1990. urtean, hirugarren adineko

pertsonek populazioren %12a osatzen zuten soilik (Eustat, 2019). Euskal probintzietan

zaharkituena Bizkaia da, Gipuzkoak eta gero Arabak jarraitua (Eustat, 2019); orokorrean,

pertsona nagusi gehiago batzen dituzten eskualdeak biztanleriaren jaitsiera edo

hazkunde txikia izan dutenak dira, hala nola, Arabako Mendiak, Markina-Ondarroa,

Debagoiena, Deba Behera, Bilbo Handia eta Gernika-Bermeo (Eustat, 2018). Euskal

gizarteko bizi-itxaropena 80,3 urtekoa da gizonezkoentzako eta 86,2 urtekoa

emakumezkoentzako (Eustat, 2018).

2019an argitaratutako Perfil de las Personas Mayores en España txostenaren arabera,

laugarren erkideko zaharkituena da EAE, Asturias, Gaztela eta Leon eta Galiziaren

ostean, eta pertsona nagusi gehienak hiri inguruetan batzen diren arren, zahartze

prozesua nabariagoa da landa eremuetan. Adinak aurrera egiten duen heinean, bakarrik

bizitzeko probabilitatea handitzen doa, batez ere emakumezkoetan, eta 65 urte bete

ostean lan egiten jarraitzen duten pertsonen kopurua baxua da. Pentsioei dagokienez,

batezbesteko diru-sarrera 945 eurokoa da, baina desberdintasunak daude lurraldeen

artean (Abellán et al., 2019).

Zahartze aktiboaren paradigma: ikuspuntu aldaketa, defizitetik garapenera

Osasunaren Munduko Erakundearen arabera (OME), osasun, parte hartze eta

segurtasun aukerak optimizatzea eta ondorioz, bizi-kalitatea hobetzea, izango litzateke




3

zahartze aktiboa; beste era batera esanda, ongizate fisiko, sozial eta mentalaren

potentziala garatzea eta gizartean parte hartzea, bakoitzaren beharrizan, desio eta

gaitasunak kontuan izanik (OME, 2002). Aktibo hitzak ondorengo adierazpenak baten

ditu: gizarte, ekonomia, kultura, espiritualtasun eta hiritartasun gaietan parte hartzea,

pertsonaia protagonista bilakatzea, aktibo izateko era desberdinak aintzat hartzea,

komunitate ikuspegia, nagusien eskubideen onarpena, belaunaldien arteko ikuspegia,

ikaskuntza bizi guztian zehar eta pertsonaren ikuspegi globala (Limón eta Ortega, 2011).

Zahartze aktibo hitza 90. hamarkadaren amaieran hasi zen erabiltzen, zahartze

osasuntsua terminoak baino mezu osatuago bat adierazteko eta osasun arreta faktoreaz

gain, zahartzeko moduan eragiten duten beste batzuk aintzat hartzeko (OME, 2002). Era

honetan, zahartze aktiboan eragiten duten faktoreak baldintza ekonomikoak (diru-

sarrerak, babes soziala, lana, etab.), baldintza sozialak (euskarri soziala, indarkeria eta

abusua, hezkuntza, etab.), osasun arreta eta gizarte zerbitzuak (osasunaren promozioa

eta gaixotasunen prebentzioa, epe luzerako zaintzak, osasun mentaleko erakundeak,

etab.), inguru fisikoa (landa eremua edo hiria, etxebizitzaren segurtasuna, kutsadura,

etab.), baldintza pertsonalak (biologia eta genetika, faktore psikologikoak, etab.) eta

jokaera baldintzak dira (tabako eta alkohol kontsumoa, ariketa fisikoa, elikadura, etab.)

[OME, 2002]. Bestalde, kultura eta generoa zeharkako faktoreak dira, zahartze

aktiboaren beste baldintza guztietan eragiten dutelarik; horrela, kulturari dagokionez,

gure gizarteko balore eta ohiturek pertsona nagusienganako eta zahartzearekiko

begiradan eragiten dute.

Ondorioz, hirugarren adina defizit, gaixotasun, dependentzia eta jubilazioren

ikuspegitik deslotzen da eta alde batera uzten da nagusiak zerbitzuen hartzaile izatearen

ikuspegia; adin talde honetako pertsonak independente eta autonomo ikusten dira eta




4

gizartearen parte hartzaile aktibotzat hartzen dira, bere garapenean parte hartuz eta

honen onura ateraz (OME, 2002). Era honetan, zahartzearen ikuspegi defizitarioa

deuseztatzen da, garapenaren ikuspegia nabarituz, non zahartzaroa bizitzako beste aro

baten gisa hartzen den, garapen biografikoarekin, aktibitatearekin eta askatasunarekin

lotuz (EDE Fundazioa, 2008). Jubilazioarenganako begirada ere aldatuz joan da. Horrela,

zahartzea eta jubilazioa jada ez doaz batera (aurre-jubilazioak, 65 urte baino

beranduago jubilatzea, etab.); gainera, azken urteotan gorantza joan da jubilatzeko

adina. Bestalde, ekonomikoki ekoizteari uzten den unea izan arren, produktibitateak

jarraitu egiten du ziklo bitalaren zehar, jubilazioa ez da amaiera puntua eta aro berri hau

bizitzeko era desberdinak daude (Instituto de Mayores y Servicios Sociales [IMSERSO],

2008).

Egungo zahartzearen ezaugarrien artean hauek bereiz daitezke: astiroago zahartzen

gara, gaitasun pertsonal eta osasun gehiagorekin, segurtasun eta independentzia

ekonomiko maila altuago batekin, denbora libre askorekin, gizartean parte hartzen, eta

gure etxeetan bizitzen, baina seme-alaben laguntzarekin (Limón eta Ortega, 2011). Hala

ere, finkatuta dagoen estereotipo batek zahartzaroa ezaugarri zehatz batzuekin lotzen

du, nortasunaren eta biografiaren eragina alde batera utziz eta hirugarren adineko

pertsonen irudi homogeneoa erakutsiz. Era honetan, ez da arraroa pertsona nagusiak

produktiboak ez direla, interesak alde batera utzi dituztela, muga asko dituztela edota

aldatu eta egoera berrietara egokitzeko gaitasunik ez dutela pentsatzea (IMSERSO,

2008).

Parte hartze soziala: definizioa eta ezaugarriak




5

Parte hartze soziala kontu publikoetan eragiten duten erabakietan norbanakoaren

eta kolektiboaren ahotsa entzuteko aukera da; pertsona batek erabaki hartze

prozesuetan interes aktiboa hartzearen ondoriozko eragina da (Vroom; Chávez eta

Quintanan aipatua, 2001). Bi ikuspuntu osagarri batzen ditu: gizabanakoa publikoan

egotea eta politika bat definitzen duen estrategia (Franco, Franco eta Guilló, 2007).

Azkenik, interesa, ezagutza eta ekintza da parte hartzea, erantzukizuna beharrezko

baldintza da eta gatazka saihesten laguntzen du (Castelazo; Chávez eta Quintanan

aipatua, 2001).

Parte hartze soziala kontzeptu konplexua da, eremu publiko eta pribatua eta eremu

formala eta informala hartzen dituena. Alde batetik, ikuspegi ohikoena gizarteari

ematearekin lotzen da, hots, beste aktore batzuenganako ekintza bat egitearekin bizi-

baldintzak hobetzeko helburuaz; honek, pertsona bakoitzak bere denbora eta esfortzua

ematea suposatzen du eta boluntariotza eta asoziazionismoa dira ageriko adibideak.

Izan ere, boluntariotza parte hartze sozial tradizionalaren irudia da (Prieto, Herranz eta

Rodríguez, 2015). Beste alde batetik, etxe barruan besteekiko egiten den ekarpena ere

parte hartze soziala izango litzateke, adib. bilobak zaintzea edo familia ekonomikoki

laguntzea, eta baita, familiaz aparte, beste egitura ez formaletan egiten dena, adib.

auzoan edo gizarte mugimenduetan (Prieto et al., 2015).

Lehenik, bilobak zaintzeak aiton-amonentzako duen garrantzia ikerketa ezberdinetan

ondorioztatu da eta beraien lanak familia eta gizarte euskarria suposatzen du (Prieto et

al., 2015); ildo honetatik, Estatuko nagusien %22ak bilobak zaintzen ditu eta bitxia da

Europako beste lurraldeetan baino ehuneko baxuagoa izatea (Badenes eta López, 2011).

Etxekoen zaintzak eta sostenguak eremu pribatuari dagokio eta ondorioz, parte hartze

sozial hau ahulago gisa ikusi izan da; hala ere, gizartearekiko funtsezko ekarpena da,




6

sistema mantentzen laguntzen du eta parte hartze sozial mota argia da. Baina bilobak

zaintzen dituzten aiton-amonen gogobetetze maila altua den arren, pertsona nagusien

gehiegizko lanaren kexa handia bilakatu da (Prieto et al., 2015). Bigarrenik, EAEko

hirugarren adineko pertsonen %14,5ak laguntza ematen du bere etxetik kanpo,

konpainia eta bisiten edota zaintza lanen bidez, besteak beste (Eusko Jaurlaritza, 2017).

Guzti honek parte hartze sozial informal baten nagusitasuna adierazten du, Europako

hegoaldean nagusi dena; Europa Iparraldean, ordea, ongizate-estatu garatuagoaren eta

erosketa botere handiagoaren ondorioz, zaintza behar duten pertsonen beharrizanak

estalita daude, herritarrei beste alderdi batzuetarako denbora utziz (Prieto et al., 2015).

Bestalde, parte hartze mailaren arabera, adierazpen desberdinak eman daitezke:

parte hartzea informazio gisa (eskubide eta betebeharrak ezagutzea), kontsulta ez

loteslea eta loteslea (galdeketako ondorioak kontuan hartzen diren edo ez arabera),

kudeaketa eta gauzatze bateratua (batera egitea baina ez du erabaki adosturik egon

beharrik), kontrola (prozesu baten balorazioan parte hartzea, erabakietan parte

hartzea), eta zuzendaritza eta inplikazio bateratua (aurreko guztiak batzen ditu)

[IMSERSO, 2008].

Parte hartzean eragiten duen faktoreei dagokienez, ezin daiteke pentsa jubilazioa eta

denbora libre gehiago izatea parte hartzeko faktore nagusienak direnik, parte hartze

sozialak norberaren biografian errotuta dauden faktore kulturalen eragina baitu. Era

honetan, egungo nagusien belaunaldiak ezin izan du parte hartze sozialerako inguru

solido bat sortu eta ondorioz, familiaren gehiegizko lana eman da Estatuak asebete ezin

ditzakeen beharrizanei aurre egiteko (Prieto et al., 2015). Gainera, 70. hamarkadako

herritarren balioak tradizioa, etxea, familiaren zentraltasuna, sakrifizioa, diskrezioa

edota autoritatea ziren aldean, egungoak, ordea, hedonismoa, gorputza eta osasuna,




7

erantzukizuna, ekintza kolektiboak, soziabilitatea, irekitze mentala edota belaunaldien

arteko kontaktua dira; ondorioz, garapen pertsonalerako eta gozamenerako espazio,

denbora eta ekimenak daude (Prieto et al. 2015).

Generoak eragina dauka parte hartze sozial mailan eta motan. Oraindik ere,

emakumezkoen parte hartzea etxe inguruarekin eta zaintza lanekin lotzen da hein handi

batean; gainera, hauek ez dira inoiz etxeko erantzukizunetik jubilatzen, beraz, daukaten

denbora librea txikiago da. Gizonezkoen kasuan, ordea, ekintza gehiago egiten dituztela

ikusi da, eta baita hauek inguru irekian eta mugikortasun aldetik zabalagoan egiten

direla (IMSERSO, 2008). Gainera, emakumeen denbora librea ez da denbora konkista

bat (ez da “ni lehenengo” ideiatik sortzen), baizik eta betebeharrak murriztearen

ondoriozko denbora liberatua (Emakunde, 2012). Hala ere, jubilazioaren liberazioaren

eta zaintza lanen gutxiagotzearen ondorioz denbora gehiago izan arren, emakume

nagusien gizarte parte hartze formala pentsatu baino txikiagoa da; esparru informalean,

aldiz, emakumeen presentzia nabaria da, adib. biloben eta beste pertsona batzuen

zaintzan. Azkenik, bizitzen garen moduan zahartzen garenaren ustea errealitatea izan

arren (Emakunde, 2012), etorkizunari begira eszenatoki publiko desberdin bat azaltzen

da emakume nagusientzat parte hartze sozialean.

Parte hartze sozial motak eta praktika

Ondorengo gizarteko eremuetan aztertu da nagusien parte hartzea: parte hartze

soziala, aisialdia, parte hartze politikoa, lan mundua, komunikabideak eta ikaskuntza

jarraitua (IMSERSO, 2008). Hauetariko batzuk aztertuko dira jarraian.

Asoziazionismoa da parte hartze sozial mota nabariena hirugarren adineko

pertsonengan; orokorrean, ikuspegi tradizional bat jarraitzen du jubilatuen etxe edo

kultur etxeetatik bideratutako ekimenetan oinarritzen delako eta aisialdira mugatzen




8

delako; hala ere, beste parte hartze sozial mota batzuk agertu dira azkenaldian,

aktibismoari eta belaunaldien arteko harremanei lotuta daudenak eta perspektiba

politiko eta komunitarioa dutenak (Bizkaiko Hirugarren Sektorearen Behatokia, 2017).

2017an argitaratutako EAEko biztanleriaren boluntariotza eta beste parte hartze sozial

motei buruzko txostenaren arabera, hirugarren adineko pertsonen %29,2a erakunde

batera afiliatuta dago (hirugarren sektoreko erakundeak %24,2, erakunde erlijiosoak

%5, sindikatu edo elkargo profesionalak %3,2 eta alderdi politikoak 2,7%). Bestalde,

azken urtean ekintza ludikoak, kulturalak, kirolekoak edota zibikoak antolatzen jardun

duten nagusien kopurua %10,8koa da (Eusko Jaurlaritza, 2017).

Boluntariotzari dagokionez, hirugarren adineko pertsonen garapen eta

ikaskuntzarako tresna garrantzitsua da eta nagusiak laguntza sareei batzeak dakartzan

onura ekonomiko-soziala oso esanguratsua da; horrela, belaunaldien arteko hartu-

emanak sustatzen dira eta nagusien gizarteko papera indartzen laguntzen du (IMSERSO,

2008). Hirugarren adineko pertsonek beste adin taldeek baino gutxiago hartzen dute

parte hirugarren sektoreko erakundeetan (%14,5) eta ehuneko hau 2012an baino

baxuagoa da (%26,4); gehien aukeratzen dituzten erakundeak gizarte ekintzari eta arlo

zibikoari lotutakoak dira. Azkenik, boluntariotzan parte hartzeko oztoporik handiena

adina dela diote eta ondoren, familia erantzukizunak betetzeak dakarren denbora falta

(Eusko Jaurlaritza, 2017).

Aisialdiari dagokionez, kontuan hartu behar da pertsona nagusiek ez dutela denbora

libreaz gozatzeko kultura jaso. Gainera, aisialdi orok ez du gizartean parte hartzea

suposatzen (EDE Fundazioa, 2008); era honetan, testuinguruaren arabera, familiarekin

lotutako ekintzak, bakarkakoak, komunitatekoak eta etxekoak bereizten dira (IMSERSO,

2008). Orokorrean, posiblea da denbora libreko eremu desberdinetan aritzea: fisikoa




9

(ariketa fisikoa eta kirola), espresiboa (pintura, eskultura, antzerkia, musika, etab.),

ikaskuntza (hizkuntzak, helduentzako unibertsitatea, etab.), kulturala (zinea, hitzaldiak,

etab.), soziala (elkarteak, etab.), teknikoa (Internet-a, sukaldaritza, adib.), zaletasunak,

etab. Aisialdi hau aktiboa da eta kontsumoko aisialdian egiten den produktuen

aukeraketatik desberdina (adib. telebista ikustea); hortaz, eremu kolektiboan egiten den

norberaren garapen prozesu bat da eta besteengandik desberdintzeko balio du

aukeratutako ekintzak pertsonalizatuak diren heinean (Prieto et al., 2015). Azkenik,

desberdintasuna hauteman zen gehien praktikatzen ziren eta garrantzitsutzat hartzen

ziren ekintzen artean Bizkaiko hirugarren adineko pertsonei egindako galdeketa batean.

Horrela, telebista ikustea, familiarekin egotea, lagunekin egotea, ariketa fisikoa egitea

eta irratia entzutea ziren nagusiek gehien egiten zituzten ekintzak, baina beraientzako

esanguratsuenak zirenak, aldiz, ariketa fisikoa egitea, bidaiatzea, eskulanak egitea eta

lorezaintza ziren; ariketak hobekuntza eta garapenerako emandako aukerekin lotzen

zen garrantzia (Cuenca, Monteagudo eta Bayón, 2013). Bestalde, aipatzekoa da

aisialdian egiten denak emandako ongizatea ez dela aktibitate mailarekin lotzen, bazik

eta esperientzia batzuek emandako erronken garapen, gaitasunen indartze eta

norbanakoaren errealizazio aukerekin (Cuenca et al., 2013).

Ikaskuntza jarraitua oso garrantzitsua da parte hartze sozialerako eta norberaren

garapenerako, eta hirugarren adineko pertsonek egoera desberdinengatik hartu ezin

izan zuten formakuntzarako sarbidea ahalbidetzen du. Zentzu honetan, helduei

bideratutako ekintza zehatzak (adib. alfabetatze, memoria edota teknologia berrien

ikastaroak) edota helduentzako unibertsitate programak daude (IMSERSO, 2008).

Etengabeko formakuntza honek ezagutza eta baliabide pertsonalen garapena ematen

ditu, parte hartzea eta integrazioa bultzatuz. Ikaskuntza hirugarren adineko pertsonek

asko baloratzen duten alderdia da; hezitzen jarraitzea eta ikastaroak egitea nahikoa edo




10

oso garrantzitsua da nagusien %84arentzat. Hala ere, azken urtean ikastaro bat egin

zuten pertsonen kopurua %10ekoa izan zen solik; adina izan zen egin ez zutenen

arrazoietariko bat. Hortaz, etengabeko formakuntza ez da gazte eta helduen kasuan

bezain ohikoa hirugarren adineko pertsonengan (EDE Fundazioa, 2013).

Herritarron parte hartzea “ikaskuntza eta garapen pertsonal eta kolektiboko prozesu

bat da. Harremanak, erantzunak, ekintzak eta abar eraldatu nahi ditu, pertsona guztiei

espazioa eta hitza emanez balio publikoaren sorkuntzan beren erantzukizuna eta

eragiteko ahalmena balia ditzaten […]. Parte hartzeak autonomia, askatasuna,

erantzukizuna dakar” (Eusko Jaurlaritza, 2014). Halaber, herritarron eskubidea eta

betebeharra da eta borondatezkoa da, norberaren jarrerari lotuta dagoelarik, eta

prozesu ahalduntzailea eta eraldatzailea da (Eusko Jaurlaritza, 2014).

Parte hartze politikoa demokraziaren oinarria da eta zahartzen doan gizarte batean

demokrazia mantentzeko eta hobetzeko aktoreak dira nagusiak. Hala ere, ongizate-

estatuaren zerbitzuen hartzaile nagusi gisa hartzeak eta erretiro sistemaren ezartzeak

apolitikoak direnaren irudia sor izan dezake (Serrat, 2014). Bizitzako aroak parte hartze

politikoan duen eragina aztertuz, U alderantzikatuko forma duen grafikoa behatzen da;

era honetan, parte hartze politiko maila baxuena gaztaroan emango litzateke, gero hazi

eta egonkortuko litzatekeelarik, eta azkenik, zahartzaroan berriz egingo luke behera,

baina gazteen kasuan baino gutxiago. Izan ere, jubilazio, alarguntza edota osasun

arazoen ondorioz parte hartzeko aukerak gutxiagotuko lirateke. Gainera, hezkuntza,

genero eta estatus sozioekonomiko desberdintasunek parte hartze mailan eragiten dute

(Serrat, 2014); horrela, parte hartze handiagoa behatu da gizonezkoetan, hezkuntza

maila altuagoa daukaten pertsonengan eta gizarte klase altuetan (IMSERSO, 2008).




11

Emakumeen kasuan, adibidez, ekintza politiko eta sindikatuetan parte hartze gutxiago

dutela ikusi da (EDE Fundazioa, 2013).

Kontuan hartzekoa da nagusiek bizi izandako testuinguru historikoak eragina duela

beraien parte hartzean eta honen ondorioz, parte hartze politiko mota ohikoena

bozkatzea da (IMSERSO 2008). 2019ko Gobernu hauteskundeetan botoa eman

zezaketen Estatuko hirugarren adineko pertsonak populazio guztiaren %25a ziren

(Instituto Nacional de Estadística, 2019), beraz, hauteskundeen emaitzetan eragiteko

botere handia duen taldea da. Botoa ematearen ostean, manifestazio batean parte

hartzea (%12), aldarrikapen bat duen eskaera bat sinatzea (%9) eta protesta ekintzetan

(%7) eta grebetan (%4) parte hartzea dira hirugarren adineko pertsonen jokaera politiko

ohikoenak; azkenik, alderdi politikoetan (1%) eta sindikatuetan (%1) parte hartzea dago

(EDE Fundazioa, 2013). Politikan interesari dagokionez, nagusien %25ak interes nahikoa

edo asko dauka gai honen inguruan, baina kopuru hau beste adin taldeena baino

txikiagoa da. Hala ere, nagusien %25a alderdi politiko batetik nahikoa edo oso gertu

sentitzen da eta kopuru hau beste adin taldeena baino handiagoa da (EDE Fundazioa,

2013).

2018az geroztik indarra hartu dute nagusien pentsio publikoen aldeko mobilizazioek,

pentsioen aldarrikapena mugimendu sozial bat bihurtuz (Alejo, 2018). Gainera, nagusiak

ez ezik, adin ezberdinetako pertsonak batu dira kontzentrazio eta manifestazioetan,

belaunaldien arteko elkarkidetasunaren adierazpen bat dena.

Parte hartze sozialaren bideratzaileak: IKT-ak eta belaunaldien arteko elkarkidetasuna

Parte hartzeko lehenengo baldintza nahi izatea da, hots, ekintza zehatzetan aritzeko

zabalik egotea eta motibazioa izatea. Ondorengo arrazoiek arriskuan jartzen dute parte

hartzeko aukera: informazio gabezia, proposamenaren larregizko berrikuntza edo




12

esanguragarritasun eza, berrikuntza eza eta eraginkortasunaren pertzepzio eza.

Bigarren baldintza, ordea, parte hartzeko aukera argia izatea da, hau da, non parte hartu

izatea; azkenik, parte hartzeko ezagutzak eta gaitasunak behar dira (Fundación Pilares,

2016).

Informazioaren garai honetan, Informazio eta Komunikazio Teknologiak (IKT) helduen

parte hartzea dinamizatzeko baliabideak izan daitezke. Era honetan, IKT-ak informazio

eta ezagutzarako bideak dira, etengabeko hezkuntza garatzen laguntzen dute,

komunikazioa errazten dute eta kognitiboki estimulatzen laguntzen dute. Beraz,

baliagarriak dira hirugarren adineko pertsonen gizarteratzeko (Agudo, Fombona eta

Pascual, 2013), baina tamalez, arrakala teknologikoa belaunaldi helduenengan

nabarmentzen da; era honetan, ordenagailu bat eskuragarri ez izateak, Internet

konexiorik etxean edo inguruan ez izateak edota teknologia berriak erabiltzeko

ezagutzarik ez izateak isolamendu soziala sortzen du (IMSERSO, 2011). Etxean

ordenagailua daukaten nagusien kopurua %30,6koa da eta Interneta daukatenena

%27,1ekoa; telefono mugikorra, aldiz, %81,5ak dauka; erabilerari dagokionez, nagusien

%22,9ak erabiltzen du Interneta astero eta kopurua txikiagoa da emakumeen kasuan

(EDE Fundazioa, 2013).

Belaunaldien arteko programak adin ezberdinetako pertsonak batzea baino askoz

gehiago dira; beraien bidez, belaunaldi ezberdinetako kideen harremanak sustatzen dira

eta ezagutzak, gaitasunak eta balioak trukatzen dira elkarlanaren bidez (Bizkaiko Foru

Aldundia, 2015). Adin ezberdinetako pertsonen arteko programek parte hartze aktiboa

behar dute eta aldaketa bat eragin nahi dute, hots, gizartearen eraldaketa. Eginkizun

honetarako herritar guztiak dira funtsezkoak eta belaunaldien arteko banaketa gero eta




13

nabariagoa den sasoi honetan, jendarteko bizitza eta kohesioa bultzatu nahi dira, gizarte

parte hartzaileagoa, inklusiboagoa eta solidarioagoa lortzeko helburuaz (BFA, 2015).

Etorkizuneko erronkak

Hirugarren adineko pertsonen gizarte parte hartzearen erronkak ondorengoak

lirateke, besteak beste: nagusiek denbora libreari emandako kontzepzioaren eta

erabileraren aldaketa, emakumeek zaintza lanetan emandako denbora handiaren

handicap-a borrokokatzea, teknologia berriek emandako aukerei probetxua ateratzea,

isolamendu egoerak murriztea, errenta maila bizi-mailarekin egokitzea, etxetik kanpoko

sostengu sozialari aukera ematea, osasunaren zaintza sistemen iraunkortasuna lortzea

eta etengabeko ikaskuntza bultzatzea (EDE Fundazioa, 2008). Alde batetik, hirugarren

adineko pertsonak denbora librea izatearen eskubideaz jabetu behar dira, batez ere

emakumeak, eta beharrezkoa da hauek zahartze aktiboko estrategietan sartzea; hala

ere, prozesu hau ez da egun batetik besterako lana izango faktore kulturalen pisuaren

ondorioz (Emakunde, 2018). Beste alde batetik, errenta mailari dagokionez, parte

hartzeko aukera berdintsuak emateko, botere publikoek diru-sarrera minimo duinak

bermatzean eta pentsio minimoen berrikuspen eta igoeran lan egin behar dute;

bestalde, beharrezkoa da nagusiek osasunaren promozio eta prebentzio programetan

parte hartzea eta ikaskuntza jarraitua bultzatzea (EDE Fundazioa, 2008).

Parte hartze motaren arabera erronka espezifikoak bereizten dira. Asoziazionismoan,

adibidez, parte hartzea zailtzen duten faktoreen artean nagusien inguruko mito eta

estereotipoak (ondorioz, nagusiek ekimen gutxiago bideratzen dituzte), kultura

asoziatiboaren falta, elkarteen arteko elkartasun falta, elkarte eta Administrazioaren

arteko komunikazio eta konpromezu eskasa eta elkarteek gizartean duten protagonismo

txikia daude. Alderdi bideratzaileen artean, ordea, nagusien giza-potentziala eta




14

erakundeen potentziala eta eragin sozialerako indarra daude, besteak beste (EDE

Fundazioa, 2008).

Aisialdian, ordea, programen diseinuan nagusien parte hartzea bultzatzea eta alor

honetan menpekotasuna duten pertsonei bideratutako ekimenak sortzea, hirugarren

adineko pertsonen teknologia berrien erabileraren normalizazioa, legeak egiterakoan

adina aldagaia kontuan hartzea, nagusien parte hartzearen promozioa eta gizarteari

dakartzan onurak ezagutaraztea eta komunikabideek eta Administrazioak estereotipoak

gainditzeko lan egitea bereizten dira hirugarren adineko pertsonen parte hartzea

bultzatzeko erronken artean.

Izan ere, Zahartze Aktiborako Euskal Estrategia 2015-2020an ondorengo arlo

tematikoak adierazten dira (Eusko Jaurlaritza, 2016): gizartea zahartzarora egokitzen

duen gobernantza-eredu berri bat lortzea, hobeto zahartzeko prebentzioa lantzea eta

lagunkoitasuna eta parte-hartzea ongizatearen gizartea eraikitzeko. Lehenengoa arlo

politikoren ingurukoa da eta proposatzen diren neurrien artean zahartzearen zeharkako

ikuspegia kontuan hartzea, adinekoen eskubideak defendatzea eta adinarekin lotutako

bereizkeriak borrokatzea, errealitatearekin bat datorren zahartze-irudia sustatzea,

adineko emakumeen aldeko diskriminazio positiboko ekimenak sustatzea, emakumeen

eta gizonen arteko berdintasuna sustatzea, lanpostuak adinera egokitzeko ahalegina

egitea edota Silver Economy edo adinekoen ekonomia sustatzea agertzen dira, besteak

beste. Bigarrenari dagokionez, ondorengo neurriak proposatzen dira: bizi osoko

autonomiaren kulturaren garapena, erretirorako trantsizio positiboa sustatzea,

etxebizitza eta ingurumena prestatzea, zahartze osasuntsua sustatzea eta bizialdi osoko

ikaskuntza txertatzea. Azkenik, lagunkoitasuna eta parte hartze soziala bultzatzeko

neurrien artean hauek egongo lirateke: boluntariotza eta komunitateko lankidetza




15

mugimenduak sustatzea, familian emandako zaintzak eta laguntzak aintzat hartzea eta

erantzukidetasuna sustatzea eta lagunkoitasun prozesuak bultzatzea.

EAEn egindako hirugarren adineko pertsonen parte hartzearen aldeko ekimenen

artean aipatzekoa da Eusko Jaurlaritzak bultzatutako Euskadi Lagunkoia programa.

OMEren Age-friendly Environments Programme ekimenean oinarritzen da eta zahartze

aktiboaren paradigmaren barruan txertatzen da. Programaren helburua nagusien eta

orokorrean gizartearen parte hartzea sustatzea da gure udalerrietako auzo eta inguruak

hobetzeko eta zahartzera egokitzeko, ondorengo eremuak landuz: garraioa, etxebizitza,

partaidetza eta ehun soziala, errespetua eta inklusioa, herri partaidetza eta enplegua,

komunikazioa eta informazioa, osasun eta gizarte zerbitzuak eta kanpoko guneak eta

eraikuntzak.




16

Erreferentziak

Abellán, A., Aceituno, P., Pérez, J., Ramiro, D., Ayala, A. eta Pujol, R. (2019). Un perfil de las personas mayores en España 2019. Indicadores estadísticos básicos. http://envejecimiento.csic.es/documentos/documentos/enred-indicadoresbasicos2019.pdf

Agudo, S., Fombona, J. eta Pascual, M. A. (2013). Ventajas de la incorporación de las TIC en el envejecimiento, Revista Latinoamericana de Tecnología Educativa, 12(2), 131–142. https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/4527180.pdf

Alejo, L. (2018). El movimiento de pensionistas, fenómeno singular de largo alcance. Lan Harremanak, 40, 31–48. doi: 10.1387

Badenes, N. eta López, M. T. (2011). Doble dependencia: abuelos que cuidan nietos en España, Zerbitzuan, 49, 107–125. http://www.zerbitzuan.net/documentos/zerbitzuan/Doble%20dependencia.pdf

Bizkaiko Foru Aldundia (2015). Belaunaldi arteko gizartea lortzeko norabidean: nola bultzatu adin guztientzako programak? Gida praktikoa. http://www.bizkaia.eus/home2/archivos/DPTO3/Temas/Pdf/ProgramasIntergeneracionales/GuiaPractica_eus.pdf?hash=4e396583bb4df4bc088180a77709988d&idioma=EU

Bizkaiko Hirugarren Sektorearen Behatokia (2017). Personas mayores y participación social. http://www.3sbizkaia.org/Archivos/Documentos/Enlaces/2119_OTS_ABENDUA_2017.pdf

Chávez, J. C. eta Quintana, L. R. (2001). La participación social en la ciudad de México: una redimensión para delegaciones públicas y municipios. México: Plaza y Valdés Editores. https://books.google.es/books?id=PnOagS0XnrgC&printsec=frontcover&dq=la+participaci%C3%B3n+social+en+la+ciudad+de+mexico&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjIzqLOu6_iAhXi8OAKHdjrAPoQ6AEIKDAA#v=onepage&q=la%20participaci%C3%B3n%20social%20en%20la%20ciudad%20de%20mexico&f=false

Cuenca, J., Monteagudo, M. J. eta Bayón, F. (2013). La contribución del ocio al envejecimiento satisfactorio de las personas mayores en Bizkaia. https://www.bizkailab.deusto.es/wp-content/uploads/2013/06/La-contribuci%C3%B3n-del-ocio-al-envejecimiento-satisfactorio-de-las-personas-mayores-en-Bizkaia.pdf

EDE Fundazioa (2008). Hacia un plan integral de participación social de las personas mayores. Diagnóstico de la situación de las personas mayores en la CAPV.




17

http://www.fundacionede.org/ca/archivos/investigacionsocial/14-plan-indegral-participacion-personas-mayores.pdf

EDE Fundazioa (2013). La participación social de las personas mayores en la CAPV. Sistema de indicadores. http://www.fundacionede.org/ca/archivos/investigacionsocial/participacion-social-mayores.pdf

Emakunde (2012). La autonomía de las mujeres “mayores” en el País Vasco y su contribución a los procesos de empoderamiento. http://www.emakunde.euskadi.eus/contenidos/informacion/publicaciones_informes/es_emakunde/adjuntos/informe-27_mujeres_mayores_es.pdf

Euskadi Lagunkoia. https://www.euskadilagunkoia.net/eu/euskadi-lagunkoia-eu/zer-da-euskadi-lagunkoia

Eusko Jaurlaritza (2014). Euskadiko demokraziari eta herritarren parte-hartzeari buruzko liburu zuria. https://www.irekia.euskadi.eus/uploads/attachments/5631/Libro_Blanco_DyPC_Un_punto_de_partida_eu.pdf?1418978019

Eusko Jaurlaritza (2016). Zahartze aktiborako euskal estrategia 2015-2020. http://www.euskadi.eus/contenidos/plan_departamental/26_plandep_xileg/eu_def/adjuntos/ZAHARTZEAKTIBOA_2016.pdf

Eusko Jaurlaritza (2017). Voluntariado y otras formas de participación social en la CAPV. http://plataformavoluntariado.org/wp-content/uploads/2019/01/voluntariadocapv2018_02042018-1.pdf

Eustat (2018). Ikuspegi demografikoa 2018. http://eu.eustat.eus/elementos/ele0015200/Ikuspegi_demografikoa_2018/inf0015282_e.pdf

Eustat (2019). Piramide interaktiboak. http://eu.eustat.eus/indic/indicadoresgraficosvista.aspx?opt=0&tema=159&idgraf=11680

Franco, P., Franco, B. eta Guilló, C. I. (2007). De la participación como elemento de la intervención social, a la intervención social como instrumento para garantizar la ciudadanía activa, Revista de Estudios Sociales y de Sociología Aplicada, 145, 115–132. https://books.google.es/books?id=6sHU377d9-kC&printsec=frontcover&dq=Re-pensar+la+intervenci%C3%B3n+social&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwig-Jyh37HiAhUN-hQKHQzoCjUQ6AEIKTAA#v=onepage&q=Re-pensar%20la%20intervenci%C3%B3n%20social&f=false




18

Fundación Pilares (2016). Programa de convivencia intergeneracional. Conectando Edades, Conectando Conocimiento. http://www.fundacionpilares.org/modeloyambiente/docs/catalogoBBPP/Anexos/BP40_LaMINERIA_Anexo.pdf

Instituto de Mayores y Servicios Sociales (2008). La participación social de las personas mayores. http://www.imserso.es/InterPresent2/groups/imserso/documents/binario/11005partsocialmay.pdf

Instituto de Mayores y Servicios Sociales (2011). Envejecimiento activo. Libro Blanco. http://envejecimiento.csic.es/documentos/documentos/imserso-libroblancoenvejecimientoactivo-01.pdf

Instituto Nacional de Estadística (2019). Elecciones municipales, autonómicas y al Parlamento Europeo de 26 de mayo de 2019. Lista de tablas. http://www.ine.es/ss/Satellite?L=es_ES&c=Page&cid=1259951648834&p=1259951648834&pagename=CensoElectoral%2FINELayout

Limón, M. R. eta Ortega, M. C. (2011). Envejecimiento activo y mejora de la calidad de vida en adultos mayores, Revista de Psicología y Educación, 6, 225–238. http://www.revistadepsicologiayeducacion.es/pdf/68.pdf

Osasunaren Munduko Erakundea (2002). Envejecimiento activo: un marco político. Revista Española de Geriatría y Gerontología, 37(S2), 74–105. https://ccp.ucr.ac.cr/bvp/pdf/vejez/oms_envejecimiento_activo.pdf

Prieto, D., Herranz, D. eta Rodríguez, P. (2015). Envejecer sin ser mayor. Nuevos roles en la participación social en la edad de la jubilación. http://www.fundacionpilares.org/docs/2015/envejecer_sin_ser_mayor/EnvejecerSinSerMayor_Web.pdf

Serrat, R. (2014). La participación de las personas mayores en organizaciones políticas: modelos explicativos centrados en el individuo (Doktoretza Tesia). https://www.tdx.cat/bitstream/handle/10803/365308/RSF_TESIS.pdf?sequence=1&isAllowed=y

HIRUGARREN ADINEKO PERTSONEN PARTE HARTZE … · honetan, egungo nagusien belaunaldiak ezin izan du...

Documents

Transcript of HIRUGARREN ADINEKO PERTSONEN PARTE HARTZE … · honetan, egungo nagusien belaunaldiak ezin izan du...