Haur txikien mugimenduaren genesia- Hik Hasi-Myrtha Chokler.pdf

7/23/2019 Haur txikien mugimenduaren genesia- Hik Hasi-Myrtha Chokler.pdf

1/11

hh

ELKARRIZKETA: NEUS SANMARTI ESPERIENTZIA: LONGAR PROIEKTUA

EKARPENAK: SORTZEN IKASBATUAZ GALDEIDAZUE: KEN ZEICHNER

GURE SUSTRAIAK BASERRI ESKOLA ATZEKO ATETIK: IAKI PERURENA

155hik hasi4 EURO 2010EKO OTSAILA EUSKAL HEZIKETARAKO ALDIZKARIA

MYRTHA CHOKLERHaur txikien mugimenduaren genesia

GAIA


2/11

G A I A

2 hik hasi 155. zenbakia. 2011ko otsaila

Mirtha Chokler

Haur txikien mugimenduaren genesia


3/11

Haurren mugimendua jaiotako unean bertanhasten da

Jaioberritan dugun mugimendu as-

katasun horren garrantziari buruz, psi-kismo goiztiarraren eraikuntzari buruzpentsatzeko eta gogoeta egiteko puntuasko daude. Hau da, azken batean, sub-

jektibotasunaz edo norbera izatea deri-tzogun horri buruz.

Zein dira subjektuaren barne bal-dintzak eta horrentzat sortzen dugungiroaren kanpo baldintzak (giro mate-

riala, objektuen giroa, egiturarena;haur bat oinez ibiltzeko segurua ez dentoki batean egongo balitz, oso zaila

izango litzateke zutitzea)? Hau da, bal-dintza materialak eta emozionalak

daude.Eta haurrek hezte prozesu horretan

dituzten gaitasun eta ahalmen horiekerrespetatzen ez direnean sortzen di-ren arriskuak ere aipatuko ditut.

Enuntziatu bat hartuko dugu abia-puntutzat: haurra, jaiotzen denetik,subjektu ekintzailea da, ez soilik eran-tzuten duen subjektua. Funtsezko ele-

mentua da hori guretzat. Subjektu ekin-tzaile hori munduan dago, munduamugitzen du, mundua aldatzen eta bul-tzatzen du, eta ez da soilik beste batenestimuluari erantzuten dion subjektua.

Irudika ezazue egoera hau: haurtxojaioberri bati, bere kasa uzten zaio ama-ren gainean. Eta zer egiten du bere bizi-tzako lehen 15 minutuetan? Amarengainean mugitzen hasten da bere balia-

bide guztiak martxan jarrita herresta-tzeko, titibururaino iritsi arte gora egite-ko; toki horretaraino zehazki, ez dubeste toki batean xurgatu. Titibururai-no joan da zehazki, ziurrenik genetiko-

ki programatutako eta usaimenak edo

ezagutzen ez dugun beste mekanismoneurofisiologiko batek aktibatutakoerregistroren batean jasota duelako; 15minutuko bizia duen haurtxo horrek

bere bizitzan funtsezkoa den muturre-ko esperientzia hori bizi izan du, berabakarrik, bere kabuz, sentitzeko gaiizan da eta bere beharra ase du.

Esperientzia horretan, zer da hau-

rraren ekarpena, eta zer bestearena?Beharbada, garrantzitsua da pen-

tsatzea, horren txikia izanda ere, haur-

txo horrek bere azalean bizi, esperi-mentatu eta sumatu ahal izan duela

sentitzeko gai dela, behar bat barnera-tzeko gai dela, eta behar hori ase nahiizan duela.

Zuetako askok samurtasuna sentitudu horrelako eszena bat irudikatuta, eta

harridura ere bai batzuetan, haurtxohorren gaitasuna eta ahalmena ikusitaliluratuta sentitu zaretela. Eta, beraz, sa-murtasun hori, emozio hori, miresmen

hori, amak ere sentituko du, eta, behar-bada, aitak ere bai, aurrean baldin ba-dago, eta mediku taldeak, obstetrikala-riek, eta jaiotza ikusi duten erizainek,gertaera berezi eta sortzaile hori, haur-

txoaren biziaren gertaera egituratzailehori haurtxoak berak bizi dezan baldin-tza materialak, espazialak, denboraz-koak, emozionalak eta afektiboak sor-tu dituztenek, hain zuzen.

Haur horrek motrizitatea ez du bizisoilik mugitzeko, tokiz aldatzeko edoobjektuak hartzeko; aldiz, aurkitzeko,esperimentatzeko, ezagutzeko, uler-tzeko, komunikatzeko eta ikasteko ere

G

Agnes Szanto doktoreak

hauxe dio:"Guk,profesiona-

lok,guraso helduok,haurren-

gandik ikas al dezakegu?

Haurrek zerbait erakusten al

digute guri,eta ez soilik guk

haiei?" Galdera interesga-

rriak dira. Horiexei erantzu-ten saiatu zen Mirtha Hebe

Chokler psimotrizista argen-

tinarra Hik Hasik antolatutako

jardunaldietan. Haur txikien

mugimenduaren behaketa

izan zen aztergai eta hizpide.

Buenos Airesko Psimotrizita-

te Eskolako zuzendariak

haurren garapen goiztiarrean

mugimendu askatasunak

duen garrantzia azpimarratu

zuen. Han esandakoak bildu

ditugu hurrengo orrialdeotan.

155. zenbakia. 2011ko otsaila hik hasi 3


4/11


Mugimendua eta pentsamendua

Haurraren mugimendua etapentsamendua

bizi du, hau da, den bezalakoa izateko

eta pentsatzeko bizi du motrizitatea.

Pentsatzeko eta pentsamendua eraiki-

tzeko, hain zuzen ere.

Beraz, mediku talde horrek haurtxo

jaioberri bati buruz eta horren gaitasu-

nari eta ahalmenei buruz irudi bat izan-

go du, eta, beharbada, beste mediku

talde batek, ospitalean edo beste toki

batean haurtxo bati azkar-azkar jaio-

tzen lagundu dion mediku talde batek,haurtxoa jaio eta berehala bildu, hartu

eta jaioberrien gelara eraman duenak,

eta handik bi ordura berriro amak bula-

rra eman diezaion ekarri duenak, oso

bestelako irudia izango du. Orduan,

haurtxoa erdi galduta, erdi lotan dela,

zirikatu egingo dute, bularra xurgatze-

ko erreflexua duen ikusteko, bularrean

jarriko dute Hau da, haurtxoaren

beste irudi bat ikusiko dute, ez dakien

edo ezin duen haurtxo baten irudia,oraindik baliabide horiek ez dituen

haurtxo batena. Haurtxoak ez du espe-

rientzia hori bizitzeko eta trebatzeko

aukerarik izan, eta, ziurrenik, gaitasun

hori berehala desagertuko da, eta den-

bora pixka bat igaro beharko du berriro

agertzeko, haurraren beste heltze aldi

batean.

Horrekin guztiarekin esan nahi dut,

guk, helduok, bitarteko gisa, presta-

tzen dugula haurtxoak iristen direnmundua, guk dugun ordena sinboliko

honetan, kultura honetan, jakintza, mi-

to, sinesmen eta zientzia hauetan oina-

rrituta sortzen dugu haurrek beren gai-

tasunak garatu ahal izango dituzten

mundua edo, alderantziz, haurrei gaita-

sun horiek garatzeko aukera emango

ez dien mundua; azken kasu horretan

ez dakien haurra sortuko da, mende-

koa, eta helduaren bidez ikasiko du,

baina heldu horrek erakusten diona

ikasiko du soilik.

Gure maisu handietako baten esal-di bat ekarri nahi dut gogora, Henri Wa-llonena (psikomotrizitatearen sortzai-lea, harengatik ez balitz ez litzateke psi-

komotrizitatea diziplina edo praktikagisa existituko munduan).

Henri Wallonek esaten zuen, hau-rrarengan, mugimendua dela haren bi-zitza psikikoaren froga. Eta hitza ager-tzen den arte horrela dela. Nik esangonuke areago doala, eta hitza agertu on-doren ere horrela dela. Izan ere, hitzaagertzen den unetik hitza nagusitzenden unera arte, arrazoibidea bere bu-rua adierazteko funtsezko elementubihurtzen den arte, denbora luzea iga-rotzen da. Urte eta erdirekin, bi urtere-kin edo hiru urterekin, haur batek gor-putzarekin hitzarekin baino gehiagoadierazten baitu oraindik.

Beraz, motrizitatea, bestearen begi-rada ernearen aurrean, mugimendua-ren adierazkortasun bihurtzen da. Mu-gimenduaren adierazkortasuna Ber-nard Acouturier-en kontzeptu bikainada, eta nik behin eta berriro erabiltzendut. Mugimenduaren adierazkortasun

hori, haurrak esperientzia bizi duen bi-tartean pertsona helduren bat begiraduelako existitzen da soilik, eta pertso-na heldu horrek haurraren bizipenakhaurraren adierazpide bihurtzen ditu,mugimendu horrek haurrari buruz zer-bait esaten du. Orduan, bestearen begi-rada erneak haurraren bizipena, espe-rientzia, aldatu egiten du eta haurrarenadierazpide, adierazkortasun, bihur-tzen du. Subjektuaren historiara iriste-ko sarbide pribilegiatua da, haur horiekintzaren subjektua den edo beste

norbaitek bultzatutako subjektua den i-kusteko, beste baten menpe dagoeneta haren esana egiten duen edo aurreegiten dion aztertzeko, edo soilik bes-

teari lotuta dagoen, besteari atxikitadagoen.

Beraz, haur baten motrizitateari be-giratuta, haur horren historia, mugi-menduen askatasunaren historia, aurkidezakegu. Adibidez, toki zail batetara -igotzeko gai izan den haurtxoaren ka-suan: gorputza luzatzeko gai da, oreka-ri eusteko, gorputzeko sinergia guztiakkontrolatzeko eta doitzeko, oin punte-


5/11


G A I AMYRTHA CHOKLER


kin birak ematen dituen eta gurpilak di-

tuen objektu batetara iristeko eta objek-

tu hori kontrolatzeko. Hau da, bere gor-

putzaren oreka kontrolatzeaz gain, lu-

zatu egiten da armairu bat ireki ahal iza-

teko, eta gainera, objektua ere menpe-

ratzen du. Hau da, mugimenduaren as-

katasuna erakusten digu horrek, gor-

putza erabiltzeko aukera, zuhurtzia,

gorputz bat eraikitzeko aukera; eta

bere buruan duen segurtasuna adieraz-ten du, beste historia bat duenaren au-

rrean, traketsa denaren aurrean, des-

berdina.

Gure planteamendua hauxe da, be-

raz: haurraren gorputzaren bitartez

haur horren historiaren berri emateaz

gain, haurraren pentsamendua ere ikus

dezakegu. Mugimendua ikusten dugu,

mugimenduaren diskurtsoa, eta, mugi-

mendu horrekin hasten, zabaltzen, he-

datzen edo adierazten denaren bidez,haurraren irudikapen mentalak ikus di-

tzakegu. Hau da, haurraren pentsa-

mendua zein den iker dezakegu, hau-

rraren pentsamendu eredua edo pen-

tsatzeko era zein den. Haurraren nahia

eta helburua zein diren ikusteaz gain,

pentsamendua nola antolatzen duen

ere ikus dezakegu: objektua gerturatu

behar duen jakiteko, nola igo behar

duen, nola hartu behar duen, jaitsi

behar badu objektuaren mugimenduanola doitu behar duen, gero hobeto

mugitzeko... Mugimenduari lagundu-

ko dioten irudikapenak nola ikusten di-

ren. Haurraren mugimenduaren bitar-

tez horren pentsamendua ikus daiteke,

beraz.

Eta haurraren mugimendua eta

pentsamendua ikusten ditugunean,

beste alderdi bikain bat ere aurki deza-

kegu: haurraren psikismoaren egitura

dialogikoa. Hau da, haurrek beren bu-

ruekin hitz egiteko duten gaitasuna.

Oreka eta desoreka:segurtasun sentipenaZer da postura segurtasuna?

Orekak ematen duen barne senti-pena, pertsonala. Gorputza nahi du-gun moduan erabil dezakegula eta ero-

riko ez garela sentitzen dugunean ger-tatzen da.

Praktika txiki bat proposatuko di-zuet. Zutitu zaitezte eta ez ukitu ezer, ezbermatu gorputza atzean, aurrean edoondoan duzuen jarlekuaren kontra. Itxibegiak eta aztertu zutik nola zaudeten.

Aztertu zer sentitzen duzuen, sentitu oi-nak zoruaren gainean nola dauden ber-matuta, oinen arteko tartea, hankekegiten duten indarra ?askotan ez duguhorretan erreparatzen?, bizkarra, ore-kari eusteko sorbaldetan, lepoan, be-soetan edo eskuetan dituzuen tentsio-ak edo uzkurtzeak. Sentitu gorputzakegin behar dituen mugimenduak, zora-biatuta sentitzen delako edo ezin duelasentitzen duelako Erronka dela pen-tsatuko dugu: ea, aurrera, egin dezake-zu. Orain, itxi begiak eta jarri oin punte-tan, orekari eusteko inon bermatu ga-be. Aizue! Zergatik egiten duzue barre?Ea, ea! Ez da erraza, ezta? Begiak itxita,

ez egin tranparik. Ummmm! Gora, go-ra, oin puntetan, eutsi hor, eutsi Oinpuntetan, zer gertatzen da? Zergatik ire-kitzen dituzue begiak? Gora, gora, altxaondo, begiak itxita, oin puntetan,oraindik ez dugu amaitu Erraz egitenduzuenok, postura horretan eroso zau-detenok, oin puntetan eta hanka bakarbaten gainean jar zaitezkete. Aaaaa! Itxibegiak. Ea, eutsi. Aupa! Ezin duzuenok,bi oinen gainean jarri. Ondo. Oin pun-tetan, begiak itxita, eutsi hor goian.

Orain, problema bat ebatzi behar

duzue. 17 kaxa ditut, eta kaxa bakoi-tzak 23 botila ditu. Zenbat botila ditutguztira? Ea, bada, hortxe, oin puntetanzaudetela, begiak itxita, 17 kaxa, 23 bo-

tila. Ez jaitsi oinak, ea, pentsatu, pentsa-tu apur bat. Zer? Ezin duzue? Zenbat di-ra? Ezin duzue? Ez.

Zer egin nahi duzue orain? Eseriegin nahi duzue? Ea, bada, eser zaitezte.

Aaaaaa!Zer sentitu duzue oin puntetan

zeundetenean eta heldu batek ea, eu-tsi, egin dezakezue esaten dizuenean?Zer sentitu duzue? Zer esperimentatuduzue? Segurtasuna? Segurtasun falta?Segurtasun falta, ezintasuna, larritasu-na, mina, zorabioa eta, ziurrenik, bai-ta amorrazioa ere, norbaitek ea, bada,eutsi gogor esaten zizuelako. Asko za-rete, eta sentipen eta emozio ugari sen-tituko zenituzten; zuetako bakoitzakbegiak irekiko zituen ahal izan duene-an, edo oinak lurrean bermatuko zi-tuen, hau da, segurtasun falta handiasumatu duzuenean oreka bilatuko ze-nuten segurtasuna lortzeko.

Zuen ustez, zer sentituko du orain-

dik berez eserita egoteko gai ez denhaurtxo batek, eserita ezartzen duzue-nean eta erori egiten dela sentitzen due-nean? Eta besteek zutik jar dezaketelasentitzen duenean, berak menderatzenez duela sentitzen duenean? Zuen us-tez, zer bizipen izango du une horretan?Zer esperimentatuko du, zer sentitukodu? Eta zer sentituko du behartutakoegoera horretan ezartzen duen pertso-na helduarekiko, egoera horren aurre-an zoriona erakusten dion pertsonare-kiko, lortzen ez badu pena sentituko


6/11


Oreka eta desoreka

duen eta gutxietsita sentiaraziko dion

pertsonarekiko? Pentsatu apur bat.

Beraz, orain badakizue zein den

orekaren barne sentipena, guk ez bai-

tugu orekaren barne sentipenik, ez du-

gu kontzienteki erregistratuta, soilik

galtzen dugunean sentitzen dugu. Edo,

bestela, oreka galtzeko zorian gaude-

nean. Hau da, oreka kolokan dagoene-

an edo oreka galtzeko arriskuan gau-

denean, orekatzea zaila dela sentitzen

dugunean; oinez gabiltzanean, oreka

eta desoreka, desoreka eta oreka egoe-

ra bizi dugu etengabe. Baina menpera-

tu egiten dugu. Ez gaitu probokatzen,

oinez ibiltzen baldin badakigu, ibil gai-

tezen inguru seguru batean, segurua ez

den inguru batean baldin bagaude, he-

men gertatzen den bezala (jaitsi egin

behar dut eta begiratu egin behar dut

jaitsi naitekeen edo ez, oso altu dago,

heldu egin behar dut edo ez...), segur-

tasun faltaren sentipena handiagoa da.

Baina, horrez gain, badakigu barne

sentipen hori pertsonala eta besterene-

zina dela. Kanpoko inork ezin du esan

hori erraza da. Pertsona bakoitzak

ondo baitaki zein diren orekaren barne

sentipen hori lortzeko doitu behar di-

tuen indarrak, sentipenak, pertzepzio-ak, erregulazio tonikoak, gorputzaren

pisua eta bermatzeko azalerak. Hau da,oreka sentipena pertsonala eta beste-

renezina da.

Oreka faltak edo oreka galtzeko

arriskuak eman dezakeen beldur senti-mendua, segurtasun falta edo izu senti-

mendua pertsonala, gizabanako ba-

koitzarena eta besterenezina da.

Guk haurrak orekari eustera behar-tzen ditugunean edo horrelako desore-

ka egoera mehatxagarrietan jartzen di-

tugunean zer gertatzen den pentsatzen

lagunduko digu horrek.

Oreka fisikoa eta psikikoa

Orekaren barne sentipen hori gurebaitak behar duen sostengua da, sub-

jektiboa, norbanakoari ekintzarakoprest dagoela sentiarazten diona. Se-

gurtasunik gabeko oreka egoera ho-

rretan, desoreka edo zailtasun egoera

horretan pentsatzea ezinezkoa dela ja-

betuko zineten, nik eskatutako kon-tuak egitea ezinezkoa zela. Horrek e-

san nahi du ez dela oreka psikikorik

existitzen oreka fisikoaren barne senti-

mendurik gabe. Ezinezkoa da orekapsikikoa eraikitzea, inor ez da psikiko-ki orekatua sentitzen eta ezin da psiki-

koki orekatua sentitu ez bada fisikoki

orekatua sentitzen, ez badu sostengu

bat duela sentitzen, ez bada seguru

sentitzen, postura segurtasun hori sen-

titzen ez badu.Eta, horretarako, beharrezkoa da

norberak sinergia guztiak, mugimen-

du guztiak, gihar guztiak doitzea. Gihar

bakoitzak, giltzadura bakoitzak senti-

penaren eta mugimenduaren erregis-

troa biziko du eta igorriko du, eta garu-

nak prozesatzaile bakarra balitz bezala

prozesatuko du: zenbat indar egin

behar duen gihar honetan, zenbat indar

egin behar duen bermatzeko, zenbat


7/11


G A I AInternet eta eskolaGero eta aukera gehiagoG A I A

MYRTHA CHOKLER


erlaxatu dezakeen beste hau, zenbat

erabili behar duen beste gihar hura, edo

gihar multzo hura.

Egunerokoan gure garunean se-

gurtasun eta arrisku esperientzia ho-

rren pertzepzioak, sentipenak, erregis-

troak eta aztarna mnemikoak eraikitze-

ko bizi dugun abenturak edo desbentu-

rak, hau da, egunez egun, astez aste, hi-

labetez hilabete, esperientzia horiek

eraikitzeko bizi dugun abenturak edodesbenturak, segurtasun sentimen-

duaren oinarria sortuko du gure baitan.

Adibidez, haurrak arriskuaren aurrean

makurtu egin daitezke, hau da, arriskua

sentitzen dutenean gorputzaren forma

alda dezakete, grabitate zentroaren

bermeak alda ditzakete, aurrera joate-

ko, menperatzeko, barne segurtasuna

kontrolatzen jarraitzeko.

Horregatik esan dizuet lehen ezi-

nezkoa dela oreka psikikoa izatea ore-ka fisikoak ematen duen segurtasun

sentipenik gabe.

Horrekin guztiarekin esan nahi dut

guk, gure jokabideek edo haur bat jaio-

tzen denean prestatzen dugun giroak

eragina dutela haur jaioberri horrek ja-

sotzen duen munduan, eta haurrak giro

horretan elementu ugari biziko dituela;

giro horrek harmoniarantz, prestutasu-

nerantz edo gorputz harmoniarantz

eraman dezake haurra, edo, aitzitik, tra-kestasunerantz eraman dezake, kasu

horretan agertzen diren abardura

guztiekin. Izan ere, guk kanpoko hain-

bat eraikuntza proposatzen dizkiogu

haurrari. Eraikuntza horiek nire adiski-

de Agns Szantok ikertu ditu.

Eraikuntza horietako bat grabitate-

aren indarra da. Grabitatearen indarra

xurgagailu handi bat da, eta gorputza

azalerarantz erakartzen du, horizonta-

lerantz. Eta haur batek egingo duen

prozesua horixe izango da, hain zuzen.

Haurraren mugimenduarenprozesua

Postura bakoitza bere

garaianZer egingo du haur batek bizitzako

lehenengo bi urteetan?Oreka sistema konplexuak eraiki-

ko ditu, eta, poliki-poliki, eusteko oina-

rri handiena erabiltzetik, horizontalean

berme handiena izatetik eta grabitate

zentroa eusteko oinarritik hurbil izate-

tik, oinarri hori murrizten joango da eta

grabitate zentroa altxatzen. Bi urte in-

guru dituenean (urte eta erdi, bi urte, bi

urte eta erdi), bi oinen gainean edo

oin puntetan askatasunez mugitu ahal

izateko nahikoa segurtasun emangodioten sistemak eraikiko ditu. Gutako

askok ez dugu lortu eraikuntza hori

guztiz egitea, lehen egin dugun arike-

tan ikusitakoaren arabera.

Askatasunez mugitzen ikasi duen

haur bat baldin badugu, haur horrek

oreka sentimendua eraikiko du, eta

baita desoreka sentimendua edo jasan

dezakeen arriskuarena ere, eta hori

kontrolatu ahal izango du, eta badaki

zer ezin duen egin, zer ezin dion beregorputzari eskatu. Baina guk haur bat

hartu eta tripode baten gainean ezar-

tzen badugu, ondoren zutik jartzen ba-

dugu, eta ez badiogu askatasunez mu-

gitzen ikasteko aukerarik ematen, ez

badiogu birak emateko, gorantz igo-

tzeko edo lau hankan ibiltzeko aukera-

rik ematen, haur horrek ez ditu biziko

postura etzanean bizi beharko lituzke-

en postura guztiak. Beraz, baldintza

historikoen ondorioz, haur hori askoz

ere baldarragoa izango da, errazago

eroriko da, eta ahalegin handiagoa egin

beharko du bere postura aztertzeko,

sentitzeko, kudeatzeko, kontrolatzeko

eta doitzeko.Beraz, posturaren eta mugimen-

duaren garapen autonomoaren pro-

grama genetiko eta fisiologiko hau era-

kutsi nahi dizuet, heldutasun biologi-

koan, orekaren legeetan eta mugimen-

duaren esperientzien kalitatean oina-

rritzen dena eta Emmi Pikler sendagile-

ak aurkitu zuena; pediatra hungariar

ospetsu horrek sortu zuen Budapeste-

ko Loczy institutua, eta lehenengo bere

seme-alabekin eta gero pediatra laneanezagutu zituen haurtxoen hazkuntza

prozesuan esperimentatu ahal izan

zuen printzipio hau: haurrak ez dira

inoiz ezarri behar berez hartu ez duten

postura batean. Budapesteko Loczy

institututik igaro ziren 5.000 haurrekin

eta joera piklertar deritzogunari atxiki-

tako gainerakoekin esperimentatu

ahal izan zuen hori.

Hau da, oraindik bere kabuz inoiz

eseri ez den haur bat ez da inoiz eseritaezarri behar. Bere kabuz zutitu ez den

haur bat ez da inoiz zutik ezarri behar.

Horregatik aurkitu zuen hori, gure

kulturan oso goiz ezartzen ditugulako

bertikalean haurrak; ikusi duzuenez,

buruari eutsi ezin diotenean ere berti-

kalean ezartzen ditugu, gorputz enbo-

rrak oraindik nahikoa indar ez duenean

eserita ezartzen ditugu, gorputz arda-

tzak bere buruari postura horretan eus-

teko nahikoa indarrik ez duenean; eta

beren kabuz zutitzeko gai izan baino


8/11


Mugimenduaren prozesua

askoz ere lehenago ezartzen ditugu zu-

tik.

Erakutsi nahi dizuedana ?azkar sa-

mar beharbada? historia horixe da,

etzanda, sostengatzeko izan dezakeen

oinarri handienaren gainean dagoen

haur batekin hasten dena; naturaren

programa genetikoak, naturak gure

DNAn jarri duenak, nolabait esateko,

munduko haur guztiei, inortxok eraku-tsi gabe, zutitzeko, esertzeko, berriro

zutitzeko, oinez hasteko eta korrika

ibiltzeko aukera ematen die. Inork ez

ditu egoera horretan jarri, baina lortzen

dute, funtzio hori eragozten duen elba-

rritasunen bat edo anputazioren bat ez

duten haurrek, behintzat.

Lehenengo, horizontaltasuna,

etzanda

Haurtxoak oso txikiak direnean,prestakuntza garai bat izaten da, oreka

doitzeko garai bat, toniko posturalak

dira, ahoz gorako etzanera dute, eta

postura horretan oraindik heldugabe-

ak dira, mugimendu toniko posturalak

nagusitzen dira, haurtxoak oraindik ez

daki postura horri nola eutsi.

Eta, orduan, poliki-poliki esperi-

mentatzen hasiko dira, kontrolatzen,

gorputz adarren gero eta kontrol toni-

ko eta dinamiko handiagoa izango du-te postura horretan. Hau da, besoa mu-

gitzen zaionean zer gertatzen den jabe-

tuko da, zer berme puntu dituen gor-

putz enborrean. Enborra biratu nahi

duenean, biratzeko indarra hartzeko

non bermatu behar duen jabetuko da.

Gero, euste oinarri txikiagoa erabi-

liko dute pixkana, eta, heltzen doazen

neurrian, saiheska jarriko dira, alboko

etzaneran: alde batera, bestera... Hel-

tzen doazelako, esperientziaren kalita-

teagatik eta zoruak, hau da, beren eus-

karri den oinarriak edo lastairak, duenkalitateagatik. Izan ere, haurra lastairabigun baten gainean badago, egitenduen indarra lastairak edo kuxinak xur-gatuko du, eta, orduan, oso zaila gerta-tuko zaio mugitzea. Haurra kuxin ba-ten gainean badago, ez da aldameneta-ra mugituko, ezin da mugitu aldamene-tara. Aldiz, gainazal sendo eta lau baten

gainean badago, mugi daiteke alboe-tara.

Postura horretan, segurtasun osoz,oreka duela sentituz bere barrenean,eskuak zabal ditzake, posturak antola-tu, ikusmena, begi eta eskuen arteko

koordinazioa haur jolasetan. Gero,behin eta berriro egingo dituzten bira-ketak antolatuko dituzte, ahoz gora da-goenean ahoz behera jarriko da, eta al-derantziz; eta postura horietan guztie-tan, gero eta trebeago azalduko da. Hi-rugarren postura izango da ahoz behe-rakoa, hirugarren maila adieraziko du,eta heltze prozesu baten bidez iritsiko

da postura horretara. Esan nahi du haurtxiki bat, jaioberri bat, ahoz behera jar-tzen badut, haur bat aurrez lehenengomaila egin gabe zuzenean oinarrizkoeskolako hirugarren mailan kokatukobanu bezala izango dela. Ezintasunegoera batean jarriko dut, heltzeko au-kerarik gabeko egoera batean, zailta-sun egoera batean, eta ez dakiela senti-tuko du barrenean, ezin duela, posiziohorretan zergatik dagoen ere ez du ja-kingo, helduak utzi zuelako posizio ho-rretan.

Ahoz behera jarrita, pixkana-pixka-na eraikiko dute ahoz beherako posi-zio horretatik iragaten den gorputz en-borraren bertikalizazio progresibo ho-ri, eta zuek euskarri edo bermeak anto-latuta ikusiko dituzue, eta hedagarrita-suna; burua oso astuna da oraindik,baina, ahuspez bere kabuz jartzera iris-ten denean, hau da, horretarako bene-tan gauza dela sentitzen duenean, lauz-

pabost hilabete dituenean, edo, zen-


9/11



MYRTHA CHOKLER


bait kasutan, sei hilabete dituenean,heldua da. Eta sentsazioen etorri ho-rrek guztiak, mugimenduen arintasu-nak, tonizitateak, aukera ematen dieorduan beren buruaren segurtasunakontrolatzeko.

Haur txikiak eseri egin behar ditu-gula esaten da askotan, eskuak mugitueta jolas egin dezaten, neuk ikusi izan

dut estimulazio goiztiarreko liburuetanere. Ahoz gora etzanda eta bermatutadauden haur guztiak jolas egiten, zer-bait hartzen ikusten ditugu guk, eki-men osoz; beren gorputz eskema, be-ren buruaren unitatea den hori, eraikizdoaz, sentipenenen bidez, ikusmen-pertzepzioaren bidez, oinekin, begiraari zaion objektuarekin, eskuekin; hauda, sentipen horrek, inpresio horrek,bere buruaren unitatearen arrastomnemiko horrek emandako zikurlari-tatearen bidez. Down-en sindromeaduen haurtxo batek ere, haur trisomikobatek, gauza berbera egingo du hipo-tonia izan arren; zailtasunak zailtasun,erabat normala den haur batek errazegiten duen gauza bera egingo du. EtaDown-en sindromea duen haur berakbira egingo du, ahoz behera jarriko da,jada ahoz behera jartzeko heldutasunalortzen duenean. Eta begirada azkarhorrekin jolastuko da, begirada ireki

horrekin, oreka menderatzen duelakoeta ez daukalako pentsatzen egon be-harrik zer egin behar duen halako lor-tzeko...

Pixkana-pixkana posturak eraiki-tzen doaz, eserita, besaurrea bermatu-ta; hau da, euskarri duten oinarria txi-kiagotuz, erdi eserita, ukondoaren gai-nean, besaurrearen gainean edo es-kuen gainean eutsiz gorputzari. Down-en sindromea duen haurrak ere gauzabera egingo du, beste haurraren postu-raren harmonia berari eutsiz. Gainera,

nahi duenean sar daiteke postura ho-rretan, eta, postura horretan sartzenikasi duenez, badaki nekatzen deneanirteten ere; ahoz gora jarri baita, eta biraegin baitu, bestaldera joan baita... Hauda, ez dago helduak zer egingo.

Pixkana-pixkana, gorputz enborragero eta bertikalago jartzen du, eskuengainean bermatuz gorputza, ikus deza-

kezuen bezala, askatasun osoz, bainagrabitate zentroa beti euskarri duen oi-narri horretatik gertu duela; eta, ohartu-ko zaretenez, sekuentzia honetan, pix-kana-pixkana eseri egingo da: garaiabaino lehen eserarazi ez dituzten mun-

duko haur guztiek horrela dute bizkarra,

horrela esertzen dira, eta ez dute inoiz

hartzen bizkar zifosi deritzon postura

hori; bizkar zifosi hori, bizkarraren kur-

batura hori helduak eragina delako,

esertzeko heldutasunik ez duenean hel-

duak eserita utzi duelako sortzen da.

Postura horretan, sorbalda-gerri-koa aske du, ukitzeko, heltzeko, postu-ra horren egonkortasuna arriskuan jarri


10/11

Etzanetik zutitzera

gabe makurtzeko. Eta esertzeko moduasko eta asko saiatuko ditu.

Gero, zangoak aurrerantz jarriko di-tu berehala. Eta zangoak aurrerantz jar-tzen dituen bakoitzean, bat zuzendutaizango du, eta bestea tolestuta. Baina is-kionen gainean egongo da eserita, biz-karra zuzen duela. Zuek haur bat zan-goak aurrera begira dituela esertzen ba-

duzue, eta haur horrek oraindik eserita-ko postura hori, edota iskionen gaine-koa, bere egin ez badu, kokzixaren gai-nean eseri beharko du. Egin probazeuok. Orduan, bizkarra kurbatu egin-go du, eta ez da ongi eserita egongo.

Beraz, haurrak esertzeko milaka

modu desberdin esploratuko ditu, eta

pentsatu esertzeko modu bakoitzak ar-

tikulazioak eta pentsamendu sekuen-

tziak adierazten dituela, egin deza-

ket, ez dezaket egin, horrela bai,

egin dezaket, horrela probatuko duteta horrelakoekin osatutako elkarriz-

keta egituran. Haur horri bere buruaz

zuen mundu kognitiboa zabaldu egin-

go zaio, konturatu zarete horretaz; eta

baita espazioaz, azaleraz, gogorra eta

biguna denaz, hedaduraz, pertzepzio-

ez, koordinazioaz eta abarrez zuen

mundua ere, helduak irakatsi bezala

esertzen ikasten duen haurrari baino

askoz gehiago.

Eta arriskatu egingo du bere mailan,

gozatuz, jolasteko segurtasuna senti-

tzen duen unean; hau da, desorekare-

kin jolas egingo du, bere barruan bada-

kielako desoreka hori kontrolatzeko

gai dela.

Hau da, geuk aukeratzen dugu. Zer

dugu nahiago, horrela eseritako haur-

txo bat, amore eman duela sentitzen

duen haur bat, handiagoa denean

behin baino gehiagotan gimnastika es-

pezializatuarekin zuzendu beharko di-tudan posturak hartzen dituena, he-

men eseria, inguruan hutsune hori guz-

tia duena, bermatu beharra duena, sen-

dotu beharra duela sentitzen duen hau-

rra, hatz bat ahoan duena, ondoan

heldu bat duena, horrela jarri duen hel-

dua? Edo nahiago dugu garatzen ari

den eta segurtasun postura bat eraiki-

tzen ari den haurra, erabat aske denez

jolas egiteko aukera duena, esertzeko

heldutasuna barneratu duenean eseridena?

Izan ere, bada oinarri-oinarrizkoa

den printzipio bat: ikaskuntzaren au-

rretik dago heldutasuna.Eta ezin du

inork ikasi, ez badu nahikoa helduta-

sun, ikasarazi nahi diogun horretarako.

Nahikoa heldutasun lortu gabe norbai-

tek zerbait ikasteko proposatzen badio,

prest egon gabe, prestatuta ez dagoen

ekipamendu bat abiarazi beharko du.

Horrek, segurtasuna falta, ez dela gaisentiaraziko dio, eta autoestimu zehar

pobretuak ez dela ezer adieraziko dio,

ezin duela egin..., gorputza ez daukala

erabiltzeko prest.

Horregatik, ikaskuntzak aurrera-

tzea, gure iritziz, porrotak aurreratzea

da. Eta hori funtsezko lege bat da, Hen-

ri Wallonengandik ikasi duguna.

Eta gero, ibiltzen hasten diraOrain, beste aldea ikusiko dugu,

mugimenduaren garapenaren beste



11/11


MYRTHA CHOKLER


adarra, eta horrek aukera emango digu

ikusteko, haur txikiak, aurrez hizketa-

gai izan dugun prestaketa garai horre-

tatik abiatuta, hasierako posturen se-

kuentzia horietatik aurrera eginez nola

hasten diren ibiltzen. Lehenengo le-

kualdaketetatik abiatuko gara, lehe-

nengo lekualdaketa horien bizipene-

tik, esperientziatik eta mugimendu ho-

riek menderatzera iristen diren unetik,biratzen eta ahoz gorako etzaneran

irristatzen hasten diren une horietatik.

Alboka jartzen dira gero, ahuspez hu-

rrena, eta ahuspez jartzen hasten dire-

nean, biratzen hasten dira, hau da, alde

batera eta bestera mugitzen; horrek

mugimendu saioak egiteko, doitzeko,

mugimenduen esperientzia izateko

aukera ematen die, nahita orekarekin

eta desorekarekin jokatzeko; hau da,

desoreka egoeran jartzen dira, edo ha-sierako oreka egoeran, nahikoa segur-

tasun badutela sentitzen duten bakoi-

tzean. Eta biraka hasiko dira gero, pos-

tura batetik bestera aldatzen, alegia. Eta

biraka ibiltzea garrantzi handiko le-

kualdaketa da, bai gorputza antolatze-

ko eta bai espazioa antolatzeko. Jada ez

baitu buruaren noranzkoak bultza-

tzen, begiradaren antolatzeak baizik:

harantz joan nahi duenean, alboka jarri

behar du, ez buru puntaren noranzko-an. Horrek itzulgarritasun handia ema-

ten dio espazioan, itzulgarritasun bizi-

pen bat du, espazioa antolatu edo be-

rregituratzeko modu bat, zuzenean he-

rrestatuz ibiltzen hasiko balira lortuko

luketena baino askoz aukera zabala-

goa du. Horregatik da lehenagokoa.

Eta, gero, ahoz behera lau hankan he-

rrestan ibiltzen hasiko dira, hemen ikus

daitekeen moduan; eskuen eta belau-

nen gainean eutsiko diote beren bu-

ruari, eta katuka mugitzen hasiko dira.

Eta erreparatu bizipen honetan askata-

sunari eta zuhurtasunari, gai baitira ja-

da neurtzeko eta gorputzaren pisu

osoa noiz jartzen duten jakiteko; eta es-

kuarekin esperimentatzen dute. Erre-

paratu postura horren harmoniari. Ez

da soilik zer postura hartzen duen, pos-

tura hori zer kalitaterekin hartzen duen

baizik. Horregatik, historiak eta histo-

riak daude.Gero, eskuen eta oinazpien gaine-

an lau hankan ibiltzea dator; gero, pix-

kana-pixkana, belauniko jartzea eta

belauniko ibiltzea, berebiziko espe-

rientzia, haur guztiek sentitzen dutela-

ko aparteko sentipen hori, lehenengo

aldiz gorputz enborra zutik jartzea lor-

tzen dutenean, grabitate zentroa eus-

karri duten oinarritik gertu dutela; be-

raz, erortzeko arrisku txikiagoa dute,

eta horixe da gorputza zutik dutela egi-ten duten lehen lekualdatze mota. Au-

rreko lekualdatze guztiak gorputza ho-

rizontalean dutela egiten dituzte, bu-

rua soilik izango dute zutik. Baina, ho-

rretarako, ezinbestekoa da mugitzeko

askatasuna izatea.

Eta gero, zerbaiti eutsiz, zutik jarri-

ko dira. Grabitate ardatza zehazki oi-

nen artera doa, eta belaunak tolestuta

daude, pelbis-gerrikotik egonkortasu-

na finkatzeko borroka arteetan egin

ohi duten bezala, hain zuzen, horrek e-gonkortasuna, mugimendua eta sor-

balda-gerrikoa trebatzeko eta antola-

tzeko aukera ematen baitu, belaunak

tolestuta daudelako, hain zuzen.Aldiz, zutik guk jartzen ditugun

haurrek edota eusteko zerbaiti heldutazutik jartzen ikasten duten baina arteanheldutasun nahikoa lortu ez dutenekberen belaunak blokeatu egin beharkodituzte zutik jartzeko, eta, beraz, grabi-tate ardatza oinen aurrealdera zuzen-duko dute. Eta, horregatik, grabitate in-darrak herrestan eramango ditu.

Hortik aurrera, zerbaiti eutsiz koko-riko jartzen hasiko dira, hau da, grabita-te zentroa igo eta jaitsi egingo dute, etaikusi zeinen desberdin finkatzen dutenpostura batak eta besteak. Zerbaiti hel-duta, zutik jarri eta pauso txikiak eman-go dituzte alboka; eta poliki-poliki ibil-tzea izango da haurrari antolatuta dabi-

lela sentitzeko bidea emango dion ibi-lera, eta ez helduta batetik bestera era-maten direnean eta aurretik dena hutsadenean.

Ezeri heldu gabe zutik jarriko diragero. Gero, bermatu gabe aurrerantzpausoak ematea eta ibiltzea datoz. Etajada oinez hasten direnean, oreka dina-miko osoa menderatzen dutela esannahi du, oreka, desoreka, oina altxa-tzea, oin baten gainean ezartzea besteoina aurrera eraman ahal izateako etaabar.


Haur txikien mugimenduaren genesia- Hik Hasi-Myrtha Chokler.pdf

Documents

Transcript of Haur txikien mugimenduaren genesia- Hik Hasi-Myrtha Chokler.pdf