HABE-REN IKUSENTZUNEZKO MATERIALDIDAKTIKOAREN ERABILERAEUSKALDUNTZEAREN LEHENENGO BIURRATSETAN

Burutzen ari garen ikasturtearen hasieran HABEk argitara zuen «Helduen EuskalduntzeaProgramatzen - 84» liburuaren bigarren eranskinean (1) eman zen HABEk berak sortutakomaterial didaktikoaren berri, hiru arlotan berezia (HABE aldizkarikoa, HABEKOMIKekoa etaaudiobisualetakoa) eta lau mailatan banatua (euskalduntzearen 1. eta 2. urratsekoa, 3. eta 4.urratsekoa, 5. eta 6. urratsekoa, eta goí-mailetakoa).

Orain, ia urtebete geroago tajutzen ari garen artikulu honetan, berriro ere HABErenmaterial didaktikoa dugu idazgai, nahiz eta arlo eta euskalduntzearen maila bakarrera mugatu:lehenengo bi urratsetako ikusentzunezko material didaktikora, hain zuzen. Izan ere, gaimonografikoa ikusentzunezkoen inguruan zertu den ZUTABE honetan, derrigorrezkoa iruditubait zaigu HABEk sortutako material audiobisualaren erabilpenean HABEren beraren euskalte­gietan bildu den experientzia jasotzea. Dena den, jaso, bi lehenengo urratsetako (euskaldun­tzearen lehenengo 200 - 250 orduetako) experientzia besterik ez dugu jasotzen oraingo honetan,hortik aurrerakoa datozen aleetarako uzten dugularik.

Bildutako experientzia hiru punturen inguruan zertu dugu: lehenbizikoan zein materialerabiltzen den adierazten da; bigarrenean, berriz, noiz erabiltzen den, euskalduntzearen zeinmomentutan, alegia; eta hirugarrenean, azkenik, no/a erabiltzen den.

l. ZEIN IKUSENTZUNEZKO MATERIAL ERABILTZEN DENHABEk aurtengo ikasturtearen hasiera arte sortutako ikusentzunezkomateriala (2) hamabi

sailetan dago banatua eta hiru mediotarako prestatua. Hona hemen beroien berri.

(!) HABE (1983): Helduen Euskalduntzea Programa/zen - 84, Donostia, Argitalpen-ZerbitzuNagusia, 187-233. orr .

. (2) Lehen aipatutako liburuan ez ezik, 1983/1984 katalogoan ere ematen da material horren berri,zehazkiago eman ere. Beraz, argibide gehiago nahi duenak jo beza katalogora.

Experientziak

SAILA MEDIO A ALEEN ZENBAKIAK

Euskal zineaAbesti eta poemakMimoaDokumentalakBertsogintzaren historiaFuntzioakKirolakElkarrizketakDiaporama bideozMarrazki bizidunakKanta kantariDiapositibak

bideokaseteabideokaseteabideokaseteabideokaseteabideokaseteabideokaseteabideokaseteabideokaseteabideokaseteabideokaseteaaudiokaseteadiapositibak

1 - 162021 - 332425 - 293031 - 3240 - 455060 - 611-111 - 3

Material audiobisual honen erabilgarritasuna ez da berdina urratsez urrats. Lehenengohautaketa aipatutako programazio-liburuan bertan aurkitzen dugu. Dena den, irakaskuntzexperientzia da baherik fidagarriena, nahiz eta bere emaitza ere aldakorra izan. Hona hemen,bada, HABE Euskaltegietako experientziaren arabera, euskalduntzearen lehenengo bi urratse­tan erabiltzen den material audiobisualaren berri: «Abesti eta poemak» saileko bi kanta («Ninaiz» eta «Geure bazterrak»); «Mimoa» sailean, 21. eta 22. bideokasetean eskaintzen diren seiistorioak eta 23. bideokaseteko lehenengo sei zatiak; «Dokumentalak» sailean egindako bostdokumentalak; «Funtzioak» sailean, berriz, «Telefonoan l», «Telefonoan 2», «Tabernan»,«Norbaiten berri», «Harategian», «Helbidea» eta «Ikuskizun bati buruz» izenekoak; eta,azkenik, «Diapositibak» sailean, «NON» edukia eta «NOLA» edukia lantzekoak. Beraz, bostsail eta hogeita hiru lan, guztira.

2. NOIZ ERABILTZEN DEN IKUSENTZUNEZKO MATERIALABi <lira puntu honetan biltzen diren galderak: lehenbizikoak euskalduntzearen zein

momentutan, zenbatgarren orduan edo unitatean alegia, erabiltzen den du galdekizun;bigarrenak, berriz, zer lantzeko (zein eduki, hizkuntz trebetasun edo funtzio) erabiltzen denazdihardu. Ikus ditzagun banan-banan.

a) Material audiobisuala unitateen araberaAurreko ZUTABEn (3) ematen genuen unitateen berri eta nola tajutu ditugun ere aitatzen

genuen. Oraingo honetan ere egokia iruditu zaigu euskalduntzearen lehenengo bi urratsetakounitateen antolaketa adieraztea, ondoren material audiobisual bakoitza non kokatzen den jakinahal izateko (4).

b) Material audiobisuala, lantzen duen alorraren araberaSailkapena arbitrarioa gerta badaiteke ere, bost multzotan bana dezakegu euskararen

irakaskuntzan erabiltzen den material didaktikoa: ariketa analitikoak osatzen dute lehenengo'multzoa, eta lau hizkuntz trebetasunak lantzeko ariketek gainerako lauak.

Beraz, ikusentzunezko materialarekin ere bost multzo osa ditzakegu, lantzen duenalorraren arabera: ariketa analitikoen gisa erabiltzen dena, mintzamena lantzeko erabiltzendena, entzumena lantzekoa, irakurmena lantzekoa eta, azkenik, idazmena lantzekoa.

Hiru lehenengo multzoak <liraugarienak, jakina, ,eta ez da besterik erabiltzen euskaldun­tzearen lehenengo bi urratsetan.

e) Euskalduntzearen lehenengo bi urratsetan erabiltzen den material audiobisuala,unitateka eta alorkaBil dezagun taula batean orain artekoa: euskalduntzearen l. eta 2. urratsetan erabiltzen

den ikusentzunezko materiala, zein unitatetan eta zein arlo lantzeko erabiltzen den adieraziz.(3) ZUTABE 4: «Zenbakiak irakasten», 95-96. orr.

(4) lkus eranskina.

96 Experientziak

l.2.3.

IKUSENTZUNEZKOMATERIALA

URRATSA UNITATEA ALORRA FITXA SAILA BJDEO- IZENBURUAKKASETEA

l 01 ENTZ. 02 Abesti eta poemak 20 «Ni naizl 02 ENTZ. 04 Dokumentalak 24 «Santomasetako Feria»1 05 AR.AN. lO Diapositibak - «NON» eta «NOLA» edukiak

lantzekoakl 08 MINTZ. 01 Funtzioak 30 «Tabernan»l 08 ENTZ. 03 Dokumentalak 24 «Gasteizko Aireportua»1 12 MINTZ. 01 Funtzioak 30 «lkuskizun bati buruz»1 14 MINTZ. 05 Funtzioak 30 «Harategian»1 17 AR.AN. 02 Diapositibak - «NON» eta «NONGO» edukiak

lantzekoak1 17 MINTZ. 01 Funtzioak 30 «Helbidea»1 17 ENTZ. 07 Dokumentalak 24 «Bilboko zubiak»1 19 ENTZ. 01 Mimoa 21-22 «Operazioa»1 19 ENTZ. 02 Dokumentalak 24 «Uxue - Olite»l 20 MINTZ. 01 Funtzioak 30 «Norbaiten berri»1 20 ENTZ. 04 Mimoa 23 «Eguo bat Pufloren bizitzan»

(Bi lehenengo zatiak)2 21 MINTZ. 01 Funtzioak 30 «Harategian»2 22 ENTZ. 06 Funtzioak 30 «Norbaiten berri»2 23 ENTZ. 02 Dokumentalak 24 «Kontxa neguan»2 24 ENTZ. 04 Mimoa 21-22 «Txanpona»2 26 ENTZ. 01 Mimoa 21-22 «Far west»2 29 MINTZ. 01 Mimoa 21-22 «Luma»2 29 MINTZ. 02 Funtzioak 30 «Telefonoan 1»2 30 ENTZ. 02 Mimoa 21-22 «Gimnasia»2 31 MINTZ. 04 Funtzioak 30 «Telefonoan 2»2 31 ENTZ. 01 Mimoa 21-22 «As toa»2 BERRI- ENTZ. 01 Abesti eta poemak 20 «Geure bazterrak»

KUSKETA

4.5.6.7.8.

9.10.11.12.13.14.

15.16.17.18.19.20.21.22.23.24.25.

OHARRA: Hona hemen hirugarren pilareko zenbait laburduren esanahia: ENTZ.: entzumena; AR.AN.: ariketaanalitikoa; MINTZ.: mintzamena.

3. NOLA ERABILTZEN DEN IKUSENTZUNEZKO MATERIALAIkusentzunezko materialaren erabilpenari dagokiona ahalik eta egokien azaltzeko, adibide

batzuz baliatuko gara. Guztira sei ariketa dira, bakoitza lau puntutan ematen delarik:lehenengoan irakaslearen fitxa azalduko dugu; bigarrenean ikaslearen fitxa; hirugarrenean,berriz, bi lehenengo urratsetan erabiltzen diren antzeko ariketen aipamena egingo da; eta,azkenik, laugarrenean, zenbait ohar biltzen dugu. Esan dezagun, baita ere, nola izenburuetanhala «Antzeko ariketak» deitutako puntuetan ematen diren zenbakiak, aurreko taularen hasieranemandako berak direla.

Experientziak 97

3.1. NI NAIZ (1.a)

a) Irakaslearen fitxa

HELBURUA Hizkuntz trebetasunetakoa: entzumena lantzea.

MATERIALA Olerki eta abestiak, bideo-zinta,

NOLA EGIN- Entzun eta ikusi:

Ni naizhi haizhura dagu garazu zarazuek zaretehaiek <lira

(berriz)Hau da gure euskara garbia.Hau da gure hizkuntza maitia.Hau da gure lehenengo ikasgaia.

(berriz: Ni naiz ... , bi aldiz)Hau da gure euskara garbia.Hau da gure hizkuntza maitia.Hau da gure lehenengo ikasgaia.

(berriz: Ni naiz ... , hiru aldiz)Ni naizhi haizhura dagu euskaldunak gara.

- Ulertu- Entzun berriro- Kantatu

b) Ikaslearen fitxaAriketa honek ez du ikaslearen fitxarik.

e) Antzeko ariketakBi lehenengo urratsetan antzeko ariketa bakarra azaltzen da: 25.a.

d) Zenbait oharIkus daitekeenez, oso ariketa mota sinple baten aurrean gaude. Egia da, bestalde,

adibidetzat eman duguna lehenengo unitateari dagokiola eta, ikastaldia aurrera <loanneurriberean, osatuz eta aberastuz ere joan daitekeela. Dena den, bere horretan ematen dugu,euskara-ikaskuntzaren lehen unetako adierazgarri bezala.

98 Experientziak

3.2. GASTEIZKO AIREPORTUA (5.a)

a) Irakaslearen fitxa

HELBURUA Hizkuntz trebetasunetakoa: entzumena lantzea.IRAUPENA 45 minutu.MATERIALA «GASTEIZKO AIREPORTUA» bideokasetea.

lkaslearen fitxa.

· NOLAEGIN- Bideokasetea entzun eta ikusi behin edo bi aldiz:

Negua da eta zeruan laino asko dago,Aireportuak tresna asko du. Haizea dago aireportuan.

Hau hegazkina da. Remen letrero guztiak euskaraz daude.Hegazkinak hegoak eta hiru gurpil ditu.

Hauek hegazkineko kapitaina eta pilotuak dira. Hauautobusa da. Donostiarrak daude barruan. Autobusak ez duhegorik eta lau gurpil ditu. Autoek ere lau gurpil dituzte etaez dute hegorik.

Hau aireportuko dorrea da. Barruan gizonak <laude.Hauek bonberoak dira. Kamioi honek beso luzea du eta

barman ura du. Orain bustita <lagopista.Orain aireportuko dorrean gaude. Tresna asko dugu

aurrean. Hau ordularia da. Gizon hauek botoi eta mandoasko dute aurrean.

Hegazkina handia da eta pisu handia du, baina martxandago. Pista luzea du aurrean. Eta orain airean dago etaaireportua eta Arabako herriak ditu azpian.

Nora doa hegazkina?Aireportu honek oso pista luzeak ditu.Hona hemen aireportu ondoko herri txikiak.Nekazari asko bizi da oraindik hemen. Noiz arte?

- Ulertu- Berriro entzun- Galderak erantzun

Galderak- Zure ustez, zein da Euskadiko aireportu nagusia?- Aireportu inguruko jendeak badu problemarik?- Sondikako aireportua ondo kokatuta dago?- Oporretara nola joaten zara: kotxez, trenez, hegaz-

kinez, ... ?- Asko ibiltzen zara hegazkinez.

Bai? Nondik nora? Zer sentitzen duzu hegazkinean?Ez? Bildurtu egiten zara?

- Zure ustez, arriskutsuak dira?- Zein da seguruagoa, hegazkina ala trena?- Hegazkin modelo asko <lago?- Hegazkinek asko kutsatzen dute?- Ondoren, ikaslearen fitxa banatu eta hutsuneak bete

ditzatela.

Experientziak

b) Ikaslearen fitxa

99

GASTEIZHO

Negua da eta zeruan laino asko dago.Aireportuak tresna asko --. Haizea dago airepor­

tuan.Hau hegazkina da. Remen letrero guztiak euskaraz

daude. Hegazkinak hegoak eta hiru gurpil --.Hauek hegazkineko kapitaina eta pilotuak dira. Hau

autobusa da. Donostiarrak daude barruan. Autobusak ez-- hegorik eta Jau gurpil --. Autoek ere Jau gurpil-- eta ez -- hegorik.

Hau aireportuko dorrea da. Barruan gizonak daude.Hauek bonberoak dira. Kamioi honek beso luzea -­

eta barruan ura --. Orain bustita dago pista.Orain aireportuko dorrean gaude. Tresna asko -­

aurrean. Hau ordularia da. Gizon hauek botoi eta mandoasko -- aurrean.

Hegazkina handia da eta pisu handia -- bainamartxan dago. Pista luzea -- aurrean. Eta orain aireandago eta aireportuak eta Arabako herriak bere azpian --.

Nora doa hegazkina?Aireportu honek oso pista luzea --.Hona hemen aireportu ondoko herri txikiak.Nekazari asko bizi da oraindik hemen. Noiz arte?

AIREPORTUAe) Antzeko ariketak

Honen antzeko beste Jau ariketa aurkitzen ditugu euskalduntzearen lehenengo bi urratse­tan: 2, 10, 12 eta 17a. Dena den, ondoren datozenek ere, hau da, mimoa abiapuntu dutenek,ia-ia erabilera berdina dute.

d) Zenbait oharHiru aldi bereiz ditzakegu ikusentzunezko materialaz baliatzen diren ariketen prozesuan:

lehenbizikoa, «ikus-entzun» aditzez adierazia; bigarrena ulertze eta jabetzeari dagokio; etahirugarrena, berriz, aplikatzean edo barneratzean datza. Eskema horretan aldaketak gertadaitezke, baina funtsean hiru aldi horietan mamitzen da. Esate baterako, irakaslearen fitxanaurkitzen ditugun bost puntu horietan, lehenengoa (bideokasetea entzun eta ikusi behin edo bialdiz) lehen aldiari dagokio; hurrengo hiru puntuak (ulertu, berriro entzun, galderak erantzun)bigarren aldiari; eta boskarren puntua, berriz (ikaslearen fitxa banatu eta hutsuneak beteditzatela), hirugarrenari.

100 Experientziak

3.3. OPERAZIOA (11.a)

a) Irakaslearen fitxa

HELBURUA Hizkuntz trebetasunetakoa: mintzamena lantzea.MATERIALA «Operazioa»MIMOA bideokasetea, Peter Robers, HABE.

Ikaslearen fitxa.

NOLA EGIN- Bideokasetea behin edo bitan entzun-ikusi.

OPERAZIOAHau medikua da. Zapia kentzen ari da. Kendu du zapia eta kolpe batzu eman ditu. Gai­

soak ez du sentitzen eta !aster hasiko da operazioa.Baina eskuak garbitu behar ditu. Ireki du iturria eta eskuak garbitzen ari da. Oso ando gar­

bitu behar ditu eskuak. ltxi du iturria. Eskuak lehortu nahi ditu, baina ez daga zapirik. Beremantalean lehortu ditu eskurak.

Operatzeko tresnak behar ditu. Hortxe daga bisturia. Eskuetan hartu du eta operatzenhasiko da.

Eskuineko eskuan du bisturia eta gaisoaren aurrean jarri da. Sabela ebakitzen ari da. Bostaldiz pasatu du bisturia eta ebaki du. Utzi du bisturia eta sabela irekiko du.

Baina ez du goanterik jantzi eta orain konturatu da. Sartu du eskua poltsikoan, goante batatera du etajazten ari da. Jantzi du ezkerreko goantea. Atera du beste goantea etajazten ari da.Putz egin du eta orain oso erraz sartzen dira behatzak goantean.

Sabela irekitzen ari da. Katarroa du sendagileak. Indar haundia egin behar du. Doministi­kua egin du, atera du mukizapia poltsikotik eta sudurra garbitzen ari da.

«Ez dut poltsikoan gordeko. Besazuloan gordeko dut».Heste bat hartu du eta tiraka hasi da. Heste guztiak atera ditu eta bazterrean utzi. Bihotza

bilatzen ari da. Hemen daga. Kanpora atera du bihotza. Hilda daga eta ez da mugitzen. Belarriondoan jarri du, baina ez du zaratarik egiten. Erlojuak bai, egiten du zarata. Onda astindu dueta bizi da; hasi da mugitzen. Bere lekuan jarri behar du orain. Hortxe daga bihotzaren lekua.Orain hesteak falta <lira.Non <laudehesteak? A bai, hemen <laude.

Bildu ditu heste guztiak eta sabe! gainera bota ditu. Ez ditu guztiak bildu; bat Iurrean gel­ditu da. Heste hau ere orain sabe! gainean daga. Hesteak biltzen ari da eta barrura sartzen.

Orain jostorratza hartu du; haria hartu eta haria jostorratzaren zulotik pasatzen ari da,baina ez du asmatzen. Hari-punta ahoan busti du eta pasatu du azkenean. Oso hari luzea jarridu. Korapiloa egin du. Hartu du jostorratza eta josten hasiko da. Poliki-poliki ari da sabela jos­ten. Orain tiraka ari da. Bazterrera bota ditu jostorratza eta haría.

Orain berriro ere hartu du zapia eta gaisoa estaltzen ari da. Gaisoaren gorputz azpian sartudu zapia eta guztiz estalita gelditu da.

Berriro ere doministikua egin du medikuak. Mukizapia behar du, baina ez du aurkitzen.Besozuloan ez daga, poltsikoan ere ez. Orain konturatu da sendagilea; gaisoaren sabe! barmangelditu da.

- Ulertu- Berriro entzun-ikusi- Hutsuneak bete

Experientziak 101

b) lkaslearen fitxa

102 Experientziak

e) Antzeko ariketakHona hemen «Operazioa» izenekoa bezala, mimoa abiapuntu izan eta antzeko erabilera

duten ariketak: 14, 18, 19, 22 eta 24a.

d) Zenbait oharMimoaren saileko ariketa hauek dokumentalak bezala erabiltzen <lira,nahiz eta bertsio bat

mutua izateak zenbait aldaketa egiteko aukera eman, eta mintzamena lantzeko egokiera ere bai,datorren ariketan, «Luma» izenekoan, ikusiko dugunez.

Experientziak 103

3.4. LUMA (20.a)

a) lrakaslearen fitxa

HELBURUA Hizkuntz trebetasunetakoa: mintzamena lantzea.IRAUPENA 90 minutu.MATERIALA Bideokasetea (21 eta 22 zenb.)

NOLA EGINIkasleak launaka jarriko dira. Ahotsik gabeko bideoa ikusiko dute bi aldiz; b.garrenean,

ikusten duten bitartean, zer pasatzen den esango dutelarik. Adibidez:«Buruko sonbreroa ondo jazten du».«Pistola zorrotik ateratzen du...»Ondoren, ahotsa duen zinta jarriko da.

LUMANi idazlea naiz eta idazten ari naiz.Luma dut esku batean eta papera bestean.Berriro ere idazten ari naiz.Oso polita da luma. Luma maitea, zu zara nire laguna.Zu gabe ezin dut ezer egin.Orain etxera noa. Hemen kaiola <lagoeta barman dago nire txoria. «Askatasun piska bat

behar duzu». Orain hegan dabil nire txoria eta nire buru eta begiak bueltaka dabiltza.«Etorri hona, txoritxo».Nire eskuetan dago txoria: «Segi hegan egitera, txoritxo». Etorriko da berriro ere. Jolas

egiteko gogoa du nire txoriak. Gora eta behera dabil.Baina zer ikusten ari naiz, ene bada? Irekita dago leihoa. Non dago nire txoria? Ez dago

etxean. Ah!, hor al zaude? Banoa zure hila. Oso urruti joan da txoria eta ezin du harrapatu.Etorri, txoritxo.

Baina, zer da hori? Hori ez da txori txikia, arrano handi bat da. Goraka eta goraka doaarranoa. Nire txoria harrapatu nahi du. Kontuz. Ai! Ez du harrapatu txoria. Kontuz, txoritxo,etorriko da berriro ere. Ai, oraingoan ere huts egin du eta goraka doa arranoa. Kontuz. Ai,oraingoan bai, harrapatu du. Txoritxo gizajoa. Arranoak hartu du eta gora eraman du txoria.

«Ai, nire txori maitea». Arranoak jango du. Nire bihotzeko txoria arranoak jango du.Luma bat dator beheraka. Nik hartuko dut eta txoriaren oroigarri bat izango dut. Hementxeerori da.

Nire txoriaren luma bakarrik dut.Ni idazlea naiz eta ez dut txoririk, baina hemen dut idazteko luma. Eta idazten ari naiz.Talde bakoitzak textua prestatuko du idatziz, irakaslea taldez talde ibiliko delarik zuzen-

ketak egiteko.Prestatu eta gero ahotsik gabeko zinta jarri, eta talde bakoitzak bere textua irakurriko du,

bideoa ikusten duten bitartean.

b) lkaslearen fitxaAriketa honetan ez da beharrezkoa.

e) Antzeko ariketakLehenengo bi urratsetan ez da erabiltzen antzeko ariketarik; bai, ordea, hurrengoetan.

d) Zenbait oharAurreko ariketa sailean, 3.3.ekoan alegia, bideoko mimo-saioa hasieratik bertatik

ahotsarekin erabiltzen bada ere, oraingo honetan ahotsik gabe ipintzen da lehen aldian; honelaaukera gehiago eskaintzen du, entzumena ez ezik, mintzamena eta idazmena ere lantzeko.

3.5. HELBIDEA (9.a)

104 Experientziak

a) Irakaslearen fitxa

HELBURUA Hizkuntz trebetasunetakoa: mintzamena lantzea.

MATERIALA Bideokasetea.Ikaslearen fitxa.

NOLA EGIN

- Behin edo bitan entzun-ikusi,

HELBIDEA(Kalean zehar doan bat geldiarazi eta batek galdetzen

dio)

- Barkatu, mesedez.+ Bai. Zer da?- Aizu, non <lago Atotxako tren-geltokia?+ Segi zuzen, kale honetatik aurrera, bukaeraraino.

Han ibaia ikusiko duzu. Eskuinetara jo eta zubi batikusiko duzu bertan. Pasa ezazu zubia eta hantxeduzu tren-geltokia,

- Milesker, jauna.+ Ez horregatik.

- Ulertu- Berriro ikus-entzun- Gidoia banatu eta buruz ikasi-Antzeztu- Hiri edo herriko mapa banatu eta egoera paraleloak

asma tu

e) Antzeko aríketakHona hemen parekoak diren beste zenbait ariketa: 4, 6, 7, 13, 15, 16, 21 eta 23a.

d) Zenbait oharBerriro ere hiru aldiekin topo egiten dugu ariketa honen garapenean. Dena den, bada

hemen azpimarratzekorik: hirugarren aldia ez da antzezpen hutsera mugatzen. Behin elkarriz­keta buruz ikasi eta antzeztu ondoren, ikasleek antzeko egoerak aurkitu edo asmatu behardituzte eta aurretik ikasitakoaren antzeko elkarrizketaz moldatu. Izan ere hizkuntz funtzioetanmoldatzen jakiteak buruz ikasitako zenbait formula jakin erabiltzea baino gehiago eskatzen baitdu.

Experientziak 105

_IL'AL:i;: ¡iol)i;IAllK' A412-ll.EP.A, .B41<'.AERAP.Alf/O. 1-jAt.J IBAIA lk'lJ·SiKO Dlji(4. :ES\<'.1.jit.JJ;.IAP.AJO '!;.íA Zl.lBI BAT IK451KO 1>4·(lj B~\l.IAIJ. PASA E ZAI\.1 ~l1Bll\ UA ~A.N1Xtl>Lllll TREN­Gt: LTO!"IA . .•-~~--

106 Experientziak

3.6. NONGO (8.a)

a) lrakaslearen fitxa

HELBURUAHonako hizkuntz forma hau lantzea:

Genitibo leku-denboramugg.

IRAUPENA 45 minutu.MATERIALA NON-NONGO lantzeko diapositiba bilduma. HABE, 1983.

NOLA EGINDiaposiba bakoitzarekin galde-erantzunak egin. Adibi-

dez, laugarreri diapositiba (Pasaiako portua):e Zer da? Non gaude?> Pasaia da. Pasaian gaude.e Pasaiako hondartza da?> Ez, ez da Pasaiako hondartza.e Zer da, ba?> Pasaiako portua da.e Nango portua da hori?> Pasaiako portua da.e Bermeoko portua da?> Ez, ez da...e Nongoa da portu hori?> Pasaiakoa da portu hori.Era honetan Jan daitezke lehen aipatutako hogei diapo­

sitiba horiek,

b) lkaslearen fltxaKasu honetan ez da erabiltzen.

e) Antzeko ariketakKatalogoan gehiagoren aukera eskaintzen bada ere, lehenengo bi urratsetan, honetaz

aparte bat besterik ez da erabili: 3.a, hain zuzen.

d) Zenbait oharEz dugu uste ezer eransteak merezi duenik.

ONDORIO GISABukatzeko, programazioaren garrantzia besterik ez genuke azpimarratu nahi. Orrialdeotan

zehar aurkeztutako materialak eta beraren erabilpenak (eta beste hainbeste esan daitekeeuskalduntzea nahiz irakaskuntzaren beste edozein arlotan erabiltzen den materialaz) progra­mazio baten barruan bakarrik dute funtsa, zentzua eta zeregina. Programaziotik kanpora,denborapasa alai eta entretenigarri batzu besterik ez dira, berezko duten helburua betetzen ezduten jostailu politak. Horretaraz gero, bada denbora galtzeko sistema egoki eta merkeagorik.

Lourdes ElosegiPello Esnal

Experientziak 107

ERANSKINAEUSKALDUNTZEAREN !.eta 2. URRATSAK UNITATEKA

l. URRATSAIZEN-SINT AGMA ADITZA SINTAXIA- - ·-

l. NOMINATIBOA: sing. NOR Galdegaia aditza ézGaldetzaileak: nor, zer, zein Izan: naiz, zara, da denean.Izenordeak: ni, zu BaiezkoakErakusleak: hau, hori, hura Disjuntiboak: ala

2. NOMINATIBOA: pi. NOR EzezkoakGaldetzaileak: nortzu, Izan: gara, zarete, dira Kopulatiboak: eta, ere

zeintzuIzenordeak: gu, zuekErakusleak: hauek, horiek,

haiek

3. INESIBOA: sing., pi. NOR Disjuntiboak: edoGaldetzailea: non EgonErakusleak: honetan., ..

hauetan, ...Adberbioak: hemen.. ..

4. INESIBOA: mugg. ADI'IZ-LOKUZIOAK: Bizi Adbertsatiboak: bainaGaldetzaileak: no/a, nolakoa, izan Kopulatiboak: ere bai..

nongoa ere ez

5. Posposizioak: ondoan,. .. NOR Ulennen mailanPARTITIBOA Egon berrikusi Kontsekutiboak: berazIndefinituak

6. ERGATIBOA: sing., pi., NOR-NORKmugg. dut (daukat) saila

Galdetzaileak: nork, nortzuk,zeinek

Izenordeak: nik, zuk.. ..ZENBAKIAK:Zenbakiak: Otik 20ra

7. ERGATIBOA: sing., pi., NOR-NORKmugg. ditut (dauzkat¡ saila

Erakusleak: honek., ..hauek, ...

lndefinituakZENBAKIAK:Galdetzaileak: zenbatZenbakiak: 21 etik JOOra

8. ZENBAKIAK, ORDUAK ADI'IZ-LOKUZIOAK:Galdetzaileak: zenbat, Nahi izan

zer ordu Balio izanZenbakiak: 101 etik gorakoakOrduak: osoak, erdiak,

laurdenak

9. ADI'IZ-LOKUZIOAK Konpletiboak:Behar izan -t(z)ekoAgintera (laguntzailea)NOR: zaitezlzaitezteNORK: ezazu (itzazu¡

ezazue (itzazue)

10. GENITIBO EDUTEZKOA: sing., ADI'IZ-LOKUZIOAKpi. Egin nahi

Galdetzaileak: norena, Egin beharnorenak

Posesiboak: nirea, zurea,. ..

108 Experientziak

11. ADLATIBOA: sing., pi., NORmugg. Joan

Galdetzailea: nora Agintera: zoazAdberbioak: hona, ...Posposizioak: ondora, ...

12. ADLATIBOA: sing., pi., mugg. Helburuzkoa:Galdetzailea: zertara -t(z)eraErakusleak: honetara, ...Indefinituak: inora, ...

13. ADLATIBOA: sing., pi., NORmugg. Etorri

Galdetzailea: nondik Agintera: zatozAdberbioak: hemendik, ...Posposizioak: ondotik, ...

14. ADLATIBOA: sing., pi., Adbertsatiboak:mugg. ha/ere

Erakusleak: honetatik, ... Kontsekutiboa:Indefinituak: inondik badaGaldetzailea: zer ordutan?

15. SOZIATIBOA: sing., pi., NORmugg. Ibili

Galdetzaileak: norekin,nortzuekin

IzenordeakErakusleak: honekin, ...

hauekin, ...lndefinituak

16. Galdetzaileak: ASPEKTUAnoiz Orainaldi burutuanolako: Erakusleak

lndefinituak

17. Galdetzaileak: noiz, noizko ASPEKTUA Adbertsatiboak:GENITJBO LEKU-DENBORAZKOA: Geroaldia bestelasing., pi., mugg.Galdetzailea: nangoErakusleak: honetako, ...

hauetako, ...Indefinituak ...Adberbioak: hemengo

18. Galdetzaileak: ASPEKTUAnoiz, noizero Orainaldia

19. Galdetzaileak: ASPEKTUA Nominalizazioa:noiztik, noiz arte Orainaldi neutroa -t(z)en

Ari izan

20. GENITIBO EDUTEZKOA: sing., NOR-NORKpi., mugg. EdukiGaldetzailea: norenErakusleak: honen, ...

hauen, ...lndefinituakGaldetzaileak: noren bila,

noren zain,noren aurka,noren a/de.

Experientziak 109

2. URRATSA

IZEN-SINT AGMA ADITZA SINTAXIA

21. NOR-NORK Baldintza erreala:Jakin ba-

22. DATIBOA: sing., pi., mugg. ZER-NORI-NORKGaldetzailea: nori/zeini Agintera: idazu, ida-

nortzuril zue, ...zeintzuri

23. DATIBOA: sing., pi., mugg. NOR-NORI Nominalizazioa:Erakusleak: honi, ... (Indikatibozko orainaldia) -t(z)ea

hauei, ...IzenordeakIndefinituak

24. Kausalak:-(eilako, eta

25. Partikulak: gabe ADITZ-LOKUZIOAKAfta! izanEzin izanNORnaitekeNÓR-NORKdezaket

26. ZER-NORI-NORK(Indikatibóko orainaldia)zer: sing.lpl.nori: harinork: osorik

27. ZER-NORl-NORK(lndikatiboko orainaldia)zer: sing.lp/.nori: haieinork: osorik

28. Konpletiboa:(e)/a

110 Experientziak

29. ZER-NORI-NORK(lndikatiboko orainaldia)zer: sing.lp/.nori: niri-zurinork: osorik

30. DESTINATIBOA: sing., pl., Helburuzkoa:mugg. -ttzieko

Galdetzailea: norentzatErakusleak: honentzat, ...

hauentzat., ..Izenordeaklndefinituak

31. ZER-NORI-NORK(lndikatiboko orainaldia)zer: sing.lpl.nori: guri-zueinork: osorik

32. Zehargaldera:-(e)n

33. INSTRUMENTALA: mugg. lnpertsonalak:Galdetzaileak: zerez, zerezko, nor-nork aditzetik nor

no/a aditzera, intransitiboak

34. INSTRUMENTALA: mugg. Denborazkoa:Galdetzaileak: zertaz, nortaz -temean

35. ADLATIBOA: (norengana) Denborazkoak:sing., pi., mugg. eta gero, ondoren,Galdetzailea: norengana baino lehen, aurretik,Erakusleak: honengana, ... -t(z)ean

hauengana.. ..IzenordeakIndefinituak.

36. ADITZ-LOKUZIOEN Denborazkoak:ASPEKTUA -arte,Behar izan bezain /aster,Balio izan bitarteanNahi izanAri izanBizi izan