2. maila2. maila

GeografiaGeografiaOporrakOporrak

Ataza honetan EuskalAtaza honetan EuskalHerriko geografiari Herriko geografiari

begirada arina emangobegirada arina emangodiogu, eta, testu etadiogu, eta, testu eta

argazki batzuenargazki batzuenlaguntzaz, bertoko laguntzaz, bertoko

paraje bitxiak hobetoparaje bitxiak hobetoezagutzen ahalegindukoezagutzen ahaleginduko

gara. Horrez gain, gara. Horrez gain, idazlanak zuzentzekoidazlanak zuzentzeko

estrategia batiestrategia batierreparatuko diogu.erreparatuko diogu.

Horretarako:Horretarako:

a. Barnetegi ibiltariarena. Barnetegi ibiltariarenlehenengo etaparenlehenengo etaparen

informazio orria informazio orria irakurriko dugu.irakurriko dugu.

b. Euskal Herriko b. Euskal Herriko hainbat parajeri hainbat parajeri

buruzko foiletoakburuzko foiletoakprestatuko ditugu eta prestatuko ditugu eta

leku horien gainean leku horien gainean berba egingo dugu.berba egingo dugu.

GGUREUREBAZTERRAKBAZTERRAK

ATAZAK

2

PROZEDURA:

A. ataza: Urduña-Otxandio

Atazaurrea: argazkien laguntzaz Euskal Herriko parajeak identifikatuko ditugu.Argazkiak hormetan jarrita (3.-7. orr.) "Non ote daude?" fitxan datuak bilduko ditugu (8. or.). Ez da tokia zehatz-mehatz asmatu behar. Nahikoa da zein ingurutan dagoen jakitea.Hiruna bilduko gara eta datuak alderatuko ditugu.Guztion artean taldeotan esandakoaz berba egingo dugu, eta, labur, Euskal Herria ondo ezagutzen ote dugunaipatuko dugu.

Ataza: Barnetegi Ibiltariaren etapa irakurri eta haren gainean berba egingo duguBikoteka "Lehenengo etapa" mapan dakizkigun datuak kokatuko ditugu (9. or.)."Urduña-Otxandio" testua irakurrita mapan jarri ditugun datuak osatu, edo, behar izatekotan, zuzendu egingoditugu (10. or.).Mapak alderatuko ditugu, eta, guztion artean, paraje horietaz dakiguna aipatuko dugu: Gorbeia, Goiurikour-jauzia, Salbada, Anboto,...

B. ataza: gure bazterrak

Ataza: Euskal Herrian zeharko ibilaldiak idatziz azalduko dituguTaldetxoetan bilduta, ezagutzen dugun eta gogoko dugun Euskal Herriko parajeren bat aukeratuko dugu, etainguru horretatik ibilbide turistiko bat prestatuko dugu:- Ibilbidea zelakoa izango den erabakiko dugu: zer ikusiko dugun, zer egingo dugun,...- Euskarriak bilduko ditugu: argazkiak, mapak,... (lan hauek errazteko 14.-16. orrietan erabil daitezkeen aukera

batzuk eskaintzen ditugu), eta aurreko atazan ikusitako antzeko foiletoak prestatuko ditugu. Hasieran zirriborroabaino ez dugu egingo.

Feedbacka: idazlanak zuzenduko ditugu Zirriborroak eginda, guztion artean euskaraz idaztean egiten ditugun ohiko akatsak gogoratu eta arbeleanidatziko ditugu (bada ez bada, komeni da irakasleak aldez aurretik ikasleek egiten dituzten hainbat errorerenzerrendatxoa prestatzea).Talde bakoitzak egin duen lana berrikusi eta zuzentzen ahaleginduko da: aurkitzen dituzten akatsak zuzendukodituzte, eta zalantzaren baten dituzten esaldiak azpimarratuko dituzte. Zalantzak guztion artean komentatu eta argitu ondoren lanak garbira pasatuko ditugu.

Ataza: prestatutako ibilbideak elkarri aurkeztuko dizkioguTaldeetako foiletoak guztiontzat fotokopiatu ondoren, prestatu ditugun ibilbideak ahoz azalduko dizkiogu elkarri.Ibilbideen inguruan berba egingo dugu: gogoko izan ditugun, ezagutzen ditugun,...

Atazaostea: Euskal Herriko geografiari buruzko jokoa egingo dugu Bikoteka "Euskal Herriaz jabetzen" izeneko hitz gurutzatuetan gazteleraz dauden esaldiak euskaratuko ditugu(11. or.). Guztion artean itzulpenak alderatuko eta zuzendu ondoren, galderen erantzunak asmatzen saiatuko gara.Hasieran, bost minutu dugula, dakizkigun erantzunak idazteko ditugu. Gero beste hamar minutu izango ditugunahi ditugun euskarriak erabilita (entziklopedia, mapak...) ahal beste erantzun bilatzeko.Erantzunak guztion artean alderatuko ditugu.

1.

INGURUKO PAISAIAK

HERRIA

2.

INGURUKO PAISAIAK

HERRIA

3.

INGURUKO PAISAIAK

HERRIA

4.

INGURUKO PAISAIAK

HERRIA

5.

INGURUKO PAISAIAK

HERRIA

8

NON OTE DAUDE?2000etik aurrera, uda guztietan, AEK-k "Barnetegi Ibiltaria" izenekoa eskaintzen du: bizikleta gainean aste parebatez euskaraz aritzeko eta Euskal Herria hobeto ezagutzeko aukera. Eta hemen daude 2004ko barnetegianikasleek ateratako argazki batzuk. Badakizu nongo argazkiak diren? Adi begiratu paisaiei, etxeei, mendiei,zuhaitzei, eta ea asmatzen duzun.

NONGOAK DIRA ARGAZKI HAUEK? ZERGATIK USTE DUZU HORI?

9

LEHENENGO ETAPA

2004ko Barnetegi Ibiltariaren lehenengo etapa herri, mendi eta paraje hauen ingurutik ibili zen. Jarraian etapaazaltzen duen foiletoa irakurriko dugu. Baina, ezagutzen duzu alde hau? Irakurri aurretik, lotu itzazu dakizkizunherriak eta paisaiak dagozkien zenbakiekin... eta ez dakizkizunak irakurri ondoren, jakina.

Lezama

AmurrioBaranbio

Ziorraga

BIZKAIA

ARABABarrerillamendatea

Sarria

Aperregi

Letona

Zarate

Murua

Barazarmendatea

Altubemendatea

Delika

A-68

N.6

25N

.240

GASTEIZ

BILBAO

BURGOS

BILBAO DURANGO

C.6212

C.6210

URDUÑA OTXANDIO MURGIA GOPEGIIZARRA

GOIURIKO UR-JAUZIA GORBEIA SALBADA OROKO SANTUTEGIA ANBOTO

1010

66

99

55

77

44

22

11

33

88

Ubidea

Urduña-Goiuriko ur-jauzia.12 km.

Aurtengo ibilbideari Urduñan,Bizkaiko lehenengo hiriburuaizandako herrian, emango dioguhasiera. Handik, Urduña bera etaSalbada mendikatea atzean utzita,Gasteizerantz doan BI-2521errepidea hartuko dugu. Kilometrogutxi aurrerago Barreri l la mendatearen lehenengo maldekongi etorri beroa eskainiko digute.

Ibilbidearen lehenengo mendateaizango dugu hau, eta, errepideangorako estreinako kilometroakgozoago egin daitezen, Salbadakohorma ederrak izango ditugu ikusgaimalda osoan zehar. Mendateagaindituta, Urkabustaitzeko sapaldaberdea agertuko zaigu aurrez aurre.Araban gaude.

Urkabustaitz auzo txiki askokosatutako udalerri zabala da.Horietako batean, Goiuriizenekoan, geldialditxoa egingodugu Altube ibaiaren sorburua denGoiuriko ur-jauziari bisita egiteko.

Goiuriko ur-jauzia-Ubidea.33 km.

Goiuritik Izarrarantz abiatuko gara,eta handik Murgiara, Gorbeialdekolurretara. Hurrengo kilometroakBizkaia eta Arabaren arteko mugaden Gorbeia inguruko herrixketatikegingo ditugu: Zarate, Gopegi,Murua, Etxaguen,... IparraldeanGorbeiako malda berdeak izangoditugu, eta, hegoaldean, OrokoSantutegia kilometro gutxi batzuetara,eta, harantzago, Gasteizko lautada.Horrela, gora behera handirik gabe,Barazarretik Gasteizera doan N-240errepidean agertuko gara.

Bilborako norabidea hartuko duguorduan, iparralderantz jota, eta,kilometro batzuk aurrerago, Ubideaherrian, Bizkaian sartuko garaberriro.

Ubidea-Otxandio. 7 km.

Ubidea pasatu eta bostehun batmetrotara, eskuinetara jotzen duenmendi pista zabala aurkituko dugu.Bertan errepide nagusia utzikodugu, eta gorantz abiatuko garazuhaitzen gerizpean, basozainenomenez eginiko monolitoraino iritsiarte. Handik aurrera, maldanbehera abiatuko gara gozo-gozo,eskuinetara doazen pistak aldebatera utzita, Barazar eta Otxandiolotzen dituen errepidea aurkitu arte.

Eskuinetara joko dugu berriro,beherantz oraindik, eta, hiru batkilometro ibili ondoren, Otxandionizango gara, Urkiolako parkenaturalaren atarian. Bertan, AnbotokoMari zaindari dugula, bidaiarenlehenengo gaua emango dugu.

10

Km. 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65

900

800

700

600

500

400

300

200

100

Urduña

Barrerilla

Izarra Murgia

Zarate

Gopegi Ubidea Otxandio

Lehenengo etapak Bizkaiko hegoaldeko eta Arabako iparraldeko lurretatik eramango gaitu. Salbadamendilerroaren azpian, Urduña herrian, hasiera emango diogu ibilbideari, eta, Gorbeiako parke naturalahegoaldetik inguratuz, herriz herri, Otxandioraino iritsiko gara, Anboto mendiaren magalera.

URDUÑA-OTXANDIO

Goiuriko ur-jauzia Gorbeiako gurutzea Urkiolako begiratokia

11

1. _____________2. _____________3. ERLETXE4. _____________5. SARATSATE6. _____________7. _____________8. _____________9. _____________10. ____________11. ____________12. ____________13. ____________14. ____________15. ____________16. ____________17. ____________18. ____________19. ____________20. ____________21. ____________22. ____________23. ____________24. ____________25. ____________26. ____________

SOLUZIOA

1. ........................................................................................................................................................................................(Municipio de Guipúzcoa, a la falda del Aizkorri. Allí seencuentra una universidad creada en 1540)

2. Bizkaiko udalerria, Arabako mugan. Ekialdean Dima dumugakide.

3. Galdakaoko auzoa. 4. ............................................................................................

............................................................................................(Municipio de Alava a orillas del Ebro. Allí se puede visitarla iglesia de San Andrés)

5. Nafarroako herria, Iruñerriko Itza Zendeakoa.6. ............................................................................................

............................................................................................(Comarca de Vizcaya, en limite con Cantabria. El ríoprincipal de la comarca es el Cadagua)

7. Lapurdiko udalerria, bertan erromatarren garaikoaztarnategia dago. Kanbo du mugakide.

8. Bizkaiko mendia, Santurtzi eta Zierbena artean.9. ............................................................................................

(Barrio del centro de Bilbao)10. Nafarroa Behereko mendia, Nafarroako mugan,

Anhauzen, Baigorri eta Luzaide artean.11. ............................................................................................

............................................................................................(Municipio de Navarra; la capital del municipio es Elizondo)

12. Arabako mendilerroa, Ega ibaitik iparraldera. Parkenaturala da.

13. Nafarroako ibaia. Urederra, Irantzu eta Saladoren urakbildu ondoren, San Adrian inguruan Ebrora isurtzen da.

14. Zuberoako iparraldeko udalerria, bertako laborarien zentroa.XIX. mendeko gaztelu bat da, Pizkundekoen antzera egindakoa.

15. Gipuzkoako udalerria, Pedro Miguel de Urruzunoidazlearen jaioterria. Udaletxea eta Altxola dorretxeamonumentu izendatuta daude.

16. Nafarroako mendatea, Lantzetik Mugairerako bidean.17. Bizkaiko Enkarterrietako udalerria, Kantabriako mugan.18. Zuberoako herria, Liginaga herriarekin elkartu eta udalerri

bakar bat osatzen zuten 1842an.19. Nafarroako ibaia, Bianditz mendian jaio eta Oiartzun eta

Lesaka artean San Anton urtegia eratzen du.20. Gipuzkoako mendatea, Legazpi eta Oñati arteko errepidean.21. Bizkaiko udalerria, bertan aurkitu zen Mikeldi izenez

ezagutzen den Burdin Aroko eskultura.22. Nafarroa Behereko hiriburua.23. ............................................................................................

............................................................................................(Municipio montañoso de Guipúzcoa. Limita al oeste conTolosa)24. Nafarroako udalerria, Ebro ibaiak, Aragoikokanal inperialak eta Lodosako kanalak zeharkatuta.

25. Bizkaiko kostaldeko udalerria, Ogoño lurmuturrarenbabesean dago.

26. ........................................................................................................................................................................................(Río de Guipúzcoa. Nace en la sierra de Aralar y enBeasain desemboca en el Oria)

EEUSKALUSKAL HHERRIAZERRIAZ JABETZENJABETZEN

12

NON OTE DAUDE?

ZUZENKETA ORRIA

Lehenengo herria Otxandio da. Bizkaiko hego-mendebaldean kokatutadago. Txirrindulariak dauden lekua Otxandio ondoan dagoen Urkiolakobegiratokia da. Atzean Alluitz mendiko amildegiak ikus daitezke.

Bigarren argazkian ikusten dena Marietako eliza da. Marieta Barrundiaudalerriko auzoa da eta Arabako Lautadan dago, Arabako iparraldekourtegien ondoan. Ikusten den urtegia Ullibarri-Ganboa da.

Hirugarren herria Zarautz da, Gipuzkoako iparraldeko herri ezaguna, eta,bigarren argazkian, bertako hondartza ederra ikusi ahal dugu.

Laugarren argazkian Orbaizta ikus dezakegu. Orbaiztara Nafarroakoiparraldean dago, Iratiko oihan ezagunaren ondoan. Bigarren argazkianIrati barruan dagoen Orbaiztako arma-ola ikus daiteke.

Boskarren argazkian Ainhoa herria ikusten da. Ainhoa Lapurdikohego-ekialdean dagoen herri ederra da. Bigarren argazkian Larraunmendiaren magalean ikus ditzakegu txirrindulariak.

Lezama

AmurrioBaranbio

Ziorraga

BIZKAIA

ARABABarrerillamendatea

Sarria

Aperregi

Letona

Zarate

Murua

Barazarmendatea

Altubemendatea

Delika

N.6

25

N.240

C.6212

C.6210

LEHENENGO ETAPA

3. GOIURIKOUR-JAUZIA

7. OROKOSANTUTEGIA

10. ANBOTO

1. SALBADA

6. GORBEIA

8. GOPEGI5. MURGIA

9. OTXANDIO

2. URDUÑA

4. IZARRAA-68

Ubidea

13

EUSKAL HERRIAZ JABETZEN

ZUZENKETA ORRIA

ITZULPENAK:

1. Gipuzkoako udalerria, Aizkorriren magalean. 1540an sortutako unibertsitatea dago bertan.

4. Arabako udalerria, Ebro ibaiaren ertzean. Bertan San Andres eliza bisita daiteke.

6. Bizkaiko eskualdea, Kantabriako mugan. Eskualdeko ibai nagusia Kadagoa da.

9. Bilboko erdialdeko auzoa.

11. Nafarroako udalerria; Elizondo da udalerriako hiriburua.

23. Gipuzkoako udalerri menditsua. Mendebaldean Tolosa du mugakide.

26. Gipuzkoako ibaia, Aralar mendizerran jaio eta Beasainen Oriara isurtzen da.

1. OÑATI

2. ZEANURI

3. ERLETXE

4. ELTZIEGO

5. SARATSATE

6. ENKARTERRIAK

7. HAZPARNE

8. SERANTES

9. INDAUTXU

10. BEHARRIA

11. BAZTAN

12. IZKIZ

13. EGA

14. ETXARRI

15. ELGOIBAR

16. BELATE

17. ARTZENTALES

18. ASTUE

19. ENDARA

20. UDANA

21. DURANGO

22. DONIBANE-GARAZI

23. LEABURU

24. KORTES

25. ELANTXOBE

26. AGAUNTZADONIBANE-GARAZI

HIITZ GURUTZATUEN ERANTZUNAK

14

ARABAKO ERRIOXA

URIZAHARRA ASSAKO ZUBI ERROMATARRA

ARABAKO URTEGIAK

ESKORIATZA

GARAIO PARKEA

DONOSTIALDEA

PASAIA

KURSSAL

15

LAPURDIKO KOSTALDEA

BAIONA DONIBANE LOHITZUNE

NAFARROAKO ERRIBERA

BARDEETAKO ARTZAIA TUTERA

NAFARROAKO IPARRALDEA

LESAKA

ZUGARRAMURDIKO KOBAZULOA

16

NERBIOI ALDEA

PORTUGALETEKO ZUBIA

GUGGEMHEIN

URDAIBAI

URDAIBAI

OMAKO BASOA

ZUBEROA

BARKOTZEKO ARANA

GOTAÑE