GIZA ETA ARTE-KULTURARAKO KONPETENTZIA Marko...

KULTURA HUMANISTIKO ETA ARTISTIKORAKO GAITASUNA Esparru teorikoa

GIZA ETA ARTE-KULTURARAKO KONPETENTZIA

Marko teorikoa

KULTURA HUMANISTIKO ETA ARTISTIKORAKO GAITASUNA Esparru teorikoa

Hezkuntza Berriztatzea Hezkuntza Ikuskaritza

2012ko azaroa.

GIZA ETA ARTE-KULTURARAKO KONPETENTZIA Marko teorikoa

1

GIZA ETA ARTE-KULTURARAKO KONPETENTZIA

Aurkibidea

1. Konpetentziaren justifikazioa....................................................................

1 2

1.1. Oinarriak eta aurrekariak............................................................. 1.2 Konpetentziaren giltzarriak.........................................................

2 4

2. Konpetentziaren deskribapena................................................................

5

3. Giza eta arte-kulturarako konpetentziaren dimentsioak..........................

9

4. Azpi-konpetentzia bakoitzaren adierazleak eta horien mailaketa............

11

4.1. Lehen Hezkuntzako 4. mailako azpi-konpetentzia bakoitzaren adierazleak eta mailaketa...........................................................

4.2. Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 2. mailako azpi-

konpetentzia bakoitzaren adierazleak eta mailaketa...................

11

22


2

1. KONPETENTZIAREN JUSTIFIKAZIOA

1.1. Oinarriak eta aurrekariak

Bertako zein nazioarteko erakunde ugarik aitortu dutenez, kulturak eta

arteak funtzio garrantzitsua betetzen dute gizarte modernoak osatzeko eta egungo munduaren konplexutasunak ulertzeko; horrez gain, aniztasunetik harago, oso baliagarriak dira komunean dugun oinarri etikoaz baliatuta erlazionatzen lagunduko diguten soluzioetara heltzeko.

Hala, honako hau adierazi du Hezkuntza Artistikoaren Munduko

Biltzarrak1: «Hezkuntza artistikoak gaitasun fisiko, intelektual eta sortzaileak batzen dituen hezkuntza garatzen laguntzen du, eta hezkuntzaren, kulturaren eta arteen arteko harreman dinamiko eta eraginkorrak sortzea ahalbidetzen du. Gaitasun horiek garrantzi berezia dute XXI. mendeko gizartearen erronkei aurre egiteko. (...) Hezkuntza artistikoari esker, ikasten ari diren pertsonek lanerako behar dituzten trebetasunak bereganatzen dituzte, eta, gainera, sentimenduak adierazteko, inguruko mundua kritikoki ebaluatzeko, eta giza existentziaren hainbat alderditan aktiboki parte hartzeko aukera izaten dute».

Irudimena, sormena eta berrikuntza gizaki guztiok ditugun ezaugarriak

dira, eta landu, hauteman eta aplikatu egin daitezke, bestelako gaitasun eta trebetasunak irakasten eta ikasten ditugun bezalaxe. Nazioarteko lehiakortasuna, migrazioa, kultura-aniztasuna, aurrerapen teknologikoak eta ezagutzaren ekonomiaren garapena hazten ari den globalizazioaren erronkak dira, eta mundua gero eta leku konplexuagoa, ezegonkorragoa eta aldakorragoa bihurtzen dute. Hezkuntza sistema, hain zuzen ere, funtsezko tresna da pertsonek mundu horretan duten funtzioa bete ahal izan dezaten.

Gizartearen aldaketok eta haiek sortutako eskaerek hezkuntzaren

paradigma ere aldarazi egin dute. Hala, ikasle guztiek ere oinarrizko konpetentziak lortzeko helburuarekin heziketa integrala sustatu nahi izan da, norberaren errealizazio pertsonal eta soziala, heldutasunean erabat txertatu ahal izatea, eta bizi guztian ikasten jarraitzeko gaitasuna bermatzeko.

Ondorioz, eta oinarrizko konpetentziei buruzko hausnarketa-prozesuaren

hasierako dokumentuetatik abiatuta (DeSeCo txostena, Konpetentzien Definizioa eta Hautaketa), Europar Batasunak ikasketa iraunkorra ahalbidetzeko oinarrizko konpetentzia batzuk ezartzea beharrezkotzat jo du, estatu kideen hezkuntza-sistemetarako erreferentzia izan daitezen. Oinarrizko konpetentzia horiek honela definitzen ditu: «Pertsona guztiek beren errealizazio

1 UNESCO: Hezkuntza Artistikorako Ibilbide Orria. Hezkuntza Artistikoaren Munduko Biltzarra:

XXI. menderako gaitasun sortzaileak eraikitzen. Lisboa, 2006ko martxoak 6-9 (http://portal.unesco.org/culture/es/ev.php-URL_ID=31381&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html).


3

eta garapen pertsonalerako, txertaketarako eta lanerako behar dituzten ezagutza, trebetasun eta jarreren sorta multifuntzional eta eskualdagarria»2.

Hainbat proposamenek giza eta arte-kulturarako konpetentzia Europako

hezkuntza espazioak oinarrian izan behar dituen zortzi oinarrizko konpetentzien artean biltzen dute. Hala, Europar Batasunak egindako azken proposamenean, Ikasketa iraunkorrerako funtsezko konpetentziak, Europako erreferentzia esparrua3 izeneko dokumentuak eskola curriculumetako eremu eta materia tradizionaletatik gertuago dagoen formulazioa egiten du, eta, Kontzientzia eta adierazpen kulturalak izenburupean, honela definitzen du konpetentzia hori: «Ideiak, esperientziak eta emozioak adieraztearen garrantziaz jabetzea, hainbat baliabide erabilita: musika, arte eszenikoak, literatura eta arte plastikoak, besteak beste».

Bestalde, konpetentzia horrekin lotutako jarreren aipamen berezia egiten

du: «Tokian tokiko, zein nazio edo Europa mailako ondare kulturalaz jabetzea, eta hark munduan duen tokia ezagutzea, baita norberaren kultura eta nortasuna ondo ulertzeko oinarrizkoa den adierazpen kulturalen aniztasunarekiko errespetua eta jarrera irekia ere».

Bestela esanda, Europar Batasunaren planteamenduaren arabera,

derrigorrezko hezkuntzak giza eta arte-kulturarako konpetentziaren lorpena errazteko konpromisoa hartu behar du, horrela, herritarren aurrerapenarekin batera, eraldatze sozial eta kulturala bultzatzeko.

Ildo horretatik, Eurydice-k (Hezkuntzari buruzko Europako informazio-

sareak) 2009ko martxoan Europako Parlamentuak onarturiko Ikasketa Artistikoei buruzko erabakia aipatzen du Hezkuntza artistiko eta kulturala, Europako eskolen testuinguruan (2009) izeneko dokumentuan. Zera adierazi zuen lan horretan: «Hezkuntza artistiko eta kulturala derrigorrezkoa izan beharko litzateke hezkuntza-maila guztietan»4.

2 DeSeCo txostena (Konpetentzi Gakoen Definizioa eta Hautaketa), Ekonomia Lankidetza eta

Garapenerako Antolakundeak (ELGAk) egindakoa, ingelesez argitaratu zen aurrena, 2003an. (www.OECD.org/ed/statistics/deseco). 3 EUROPAKO PARLAMENTUAREN ETA KONTSEILUAREN GOMENDIOA, 2006ko

abenduaren 18koa, ikaskuntza iraunkorrerako giltzarri diren gaitasunei buruzkoa. Europar Batasuneko Aldizkari Ofiziala, 2006-12-30. (http://europa.eu/legislation_summaries/education_training_youth/lifelong_learning/c11090_es.htm). 4 Eurydice, 2009b. Hezkuntza artistiko eta kulturala Europako eskola-testuinguruan 2009.

Brusela: EACEA/Eurydice (http://www.oei.es/noticias/spip.php?article8406 eta http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/thematic_reports/113ES.pdf).

http://www.oecd.org/ed/statistics/deseco


4

1.2. Konpetentziaren giltzarriak

Giza eta arte-kulturarako konpetentzia gure ikasleak bizitzarako

prestatzeko oinarri-oinarrizko euskarria da; horregatik, derrigorrezko hezkuntzak konpetentzia horren lorpena erraztu behar du.

Konpetentzia horren bitartez, ikasleen eta prozedura artistikoen zein haien

kulturako elementuen arteko lotura ahalbidetzen da, eta arteak nahiz kulturak gizakion bizitzan bete duten eta oraindik ere betetzen duten funtzioa ulertzea errazten.

Halaber, konpetentzia hori garatzearekin batera, garapen estetikoa indartu

eta sormen gaitasuna, ekintzailetasuna eta izaera kritikoa sustatzen dira, betiere lan artistikoaren bitartez; hau da, azken batean ikasleen sormena, irudimena eta adimen emozionala estimulatu eta kritikoki hausnartzeko gaitasuna garatzen da. Konpetentzia horri esker, erraztasun handiagoz eskura daiteke norberaren autonomia, eta ekintza- zein pentsamendu-askatasuna ere sustatzen du.

Kulturaren eta artearen esparruko ezagutza eta sentsibilizazioa oinarri

hartuta, konpetentzia hori eskuratzeak aniztasun kulturala sustatzen eta mantentzen laguntzen du; betiere, norberaren ondare kulturala zein egungo herrialde eta talde kulturalen adierazpenak erreferentziatzat hartuta.

Bestalde, giza eta arte-kulturarako konpetentzia zentzu zabalean ulertu

beharra dago, hizkera artistiko tradizionaletatik harago joanda; hots, gure garaiko konplexutasunak ulertzeko eta mundu hobe batean elkartasunean bizi ahal izateko soluzioak imajinatzeko tresna modura. Donostia 2016ko Europako Hiriburu Kulturala izateko proposamenean, hala adierazi zuten ordezkariek: «Gure ustez, pertsonekin zerikusia duen eta garatzeko balio duen guztia da kultura. Taxutzen gaituena, egiten gaituena. Kultura antzerkia da, musika, dantza… Baina zera ere bada: naturarekin zer-nolako harremana daukagun, hiriak nola eraikitzen ditugun, teknologia eta objektuak nola erabiltzen ditugun, zer kontatu diguten, zer hizkuntza baliatzen dugun, zer bizi izan dugun. Izan ere, gutako bakoitzak ezberdin sentitzen ditu emozioak, ezberdin mugitzen da, ezberdin interpretatzen du mundua, baina taldearen barnean hazten eta garatzen da, eta erkidegoko kide da»5.

5 Donostia 2016ko Europako hiriburu kulturala izateko adierazpen instituzionala.

(http://www.sansebastian2016.eu/web/guest/ss_ciudad_candidata/declaracion).


5

2. Konpetentziaren deskribapena

Giza eta arte-kulturarako konpetentziaz ari garenean, adierazpen kultural

eta artistiko ezberdinak ezagutzeaz, ulertzeaz, estimatzeaz eta kritikoki baloratzeaz ari gara, baita haiek aberastasun- eta gozamen-iturri gisa erabiltzeaz eta herrien ondaretzat hartzeaz ere. Halaber, konpetentzia hori izateak hizkera artistikoen oinarrizko teknika, baliabide eta konbentzioak ezagutzea ere esan nahi du, eta haren kodeak erabiltzea, sentimenduak iniziatibaz, irudimenez eta sormenez adierazi ahal izateko.

Adierazpen kulturalak kritikoki ezagutu, ulertu, estimatu eta baloratzeko,

adierazpen horien eta gizartearen –lanok sortzen diren garaiko pentsamoldearen eta aukera teknikoen– arteko loturak identifikatu behar dira, edota lanaren eta hura sortu duen pertsona edo taldearen artekoak. Bestalde, bizitza kulturalean parte hartzeko eta nork bere gaitasun estetikoak garatzeko interesa agertu beharra dago, eta bakoitzaren zein besteen komunitateetako ondare kultural eta artistikoa kontserbatzen lagundu behar da.

Horrez gain, pentsamoldeen, korronte estetikoen, moden eta gustuen

bilakaeraz jabetzea ere ezinbestekoa da adierazpen kulturalak ulertu ahal izateko. Aintzat hartzekoa da, gainera, faktore estetikoek pertsonen eta gizarteen eguneroko bizitzan izan duten garrantzi adierazgarri eta komunikatiboa ere; batez ere, gaur egunean.

Konpetentzia horren baitan, pentsaera trebetasun dibergente zein

konbergenteak erabili behar dira; izan ere, besteak beste, bakoitzaren zein besteen ideiak eta sentimenduak berregin beharra dago. Bestalde, ulertzeko eta adierazteko iturri, forma eta bideak aurkitu behar dira, baita emaitza jakin batzuk lortzeko beharrezkoak diren prozedurak ebaluatu eta egokitu ere. Azken batean, adieraztea eta komunikatzea zein jasotzea, ulertzea eta aberastea errazten duen konpetentzia da, artearen eta kulturaren munduko hainbat errealitate eta ekoizpeni esker.

Halaber, eta jarduera kultural eta artistikoek talde-lana eskatzen dutela

kontuan izanda, beharrezkoa da elkarlanerako trebatuta egotea, azken emaitza jakin bat lortu ahal izateko, eta besteen ekimen eta ekarpenak bultzatu eta estimatzearen garrantziaz jakitun egoteko.

Hortaz, konpetentzia hori aurrera eramanda, pertsonen garapen integrala

susta daiteke, ez baitago etorkizunean artista izango direnak prestatzera berezirik zuzenduta. Sentsibilitatea garatzea eta esperientzia estetikoa zein sormenezko pentsamoldea lantzea proposatzen du, bestelako ezagutza-arloekin lan egiteko estrategiez osatutako proiektuak oinarri hartuta, eta gainerako oinarrizko konpetentziak garatzen lagunduta.

Giza eta arte-kulturarako konpetentziaren esparrua mugatzerakoan, sarri

loturak eta teilakatzeak gertatzen dira gainerako oinarrizko konpetentziekin. Ildo horretatik, lotura horietako batzuk azpimarratuko ditugu, nahiz eta, bestalde,


6

koherenteak diren sare erara osatuta dagoen oinarrizko konpetentzien ereduarekin, denak ere elkarrekin lotzen eta estimulatzen baitira.

Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako konpetentziarekin

partekatuta dago ondare kulturalari dagokion eremua, zientzia ere horren parte baita, ematen dituen ezagutzengatik eta erabiltzen dituen prozesuengatik. Ezagutza zientifikoaren kasuan bezalaxe, giza eta arte-kulturarako konpetentziaren helburua pertsonei munduaren ikuspegi bat ematea da; pentsatzeko, ulertzeko, hausnartzeko eta epaitzeko era bat eskaintzea; balioen eta jarreren multzo bat transmititzea; arazoei aurre egiteko, pertsonekin harremanetan jartzeko eta ingurunea hobetzeko modu bat ematea; kulturaren eta zientziaren parte den egitura bat eskaintzea.

Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko

konpetentziarekin partekatzen du, bestalde, informazioaren tratamendua (iturriak identifikatzea, informazio esanguratsua hautatzea eta prozesatzea, analisi kritikoa egitea, berregitea...). Eremu komun horretaz gain, teknologia berriak artea eta kultura sortu, ezagutu eta zabaltzeko erabiltzen direnez, konpetentzia horrekin bilaketa- eta ikerketa-sinergia komunak sortzen dira.

Halaber, hizkuntza-komunikaziorako konpetentziarekin harreman

estua daukate elkarrizketan jarduteak, entzuteak, proposamenak eta epaiketak egiteak, balorazioak egiteak, ekoizpen artistiko eta kulturalei buruzko ideiak adierazi eta trukatzeak, ekoizpen artistikoen oinarri gisa testuak erabiltzeak… Gainera, harreman hori are estuagoa da, kontuan hartuz gero literatura arteen oinarrizko osagaia dela eta hizkuntzak herritarren ondare ez-materiala direla.

Giza eta arte-kulturarako konpetentziak badu zerikusirik gizarterako eta

herritartasunerako konpetentziarekin, biek ere hainbat jarduera partekatzen baitituzte: aniztasunaren gizartean askotariko adierazpenak kritikoki baloratzea, nortasun pertsonalaren kontzientzia garatzea, gizarteen bilakaera ulertzea, ekintza artistiko edo kultural jakin bat hura sortu edo kontsumitu den garaian kokatzen jakitea, emakumeek mundu artistikoan sufritu duten bazterkeriaz jabetzea, bakoitzaren inguruko fenomeno konplexuen eta giza adierazpen eta sormen forma ugarien inguruko iritzi autonomoa sortzea, eta haietan parte hartuz gozatzea.

Ikasten ikasteko konpetentziaren ezaugarri bereizgarri diren beste

hainbat jarduerarekin ere lotura zuzena du: autonomia pertsonalaren finkatzea, nortasun indibidualaren kontzientzia hartzea, ikasketa-prozesuan protagonismo pertsonala garatzea, jarrera intelektual eta emozionalak erabiltzea, eta abar.

Bestalde, giza eta arte-kulturarako konpetentziarekin bat egiten dute

norberaren autonomiarako eta ekimenerako konpetentziaren ezaugarri batzuek ere; adibidez, balio eta jarrera pertsonalen garapenak, besteak beste, erantzukizuna, autonomia, autokritika, pertseberantzia, bakoitzaren aukeren kontzientzia, arriskuez jabetzea alderdi onuragarriak eta zailtasunak alderatuta…


7

Eta, azkenik, matematikarako konpetentziarekin lotzen dira sormen artistikoaren baitan informazio kuantitatibo eta espaziala interpretatzea, arazoak aztertzeko logika aplikatzea, soluzioak bilatzea, neurriak, proportzioak, tarteak, distantziak, eta abar erabili behar izatea… Interes komuneko espazio horiek argi eta garbi erakusten digute behar-beharrezkoa dela gizakiarentzat baliabide sorta zabal batekin lan egitea, mundua ondo ulertu ahal izateko, eta, noski, logika eta sena, pentsamolde konbergentea eta dibergentea zein arrazionala eta emoziozkoa zatitzen dituen joera topikoetatik harago.

Orain arte esandakoa laburbilduz, eta egindako deskribapena zehazte

aldera, giza eta arte-kulturarako konpetentziari buruzko azken ñabardura batzuk egitea komeni da.

Labur esanda, konpetentzia honek esperientzia estetikoa, sormenezko

pentsaera eta adierazpen sinbolikoa indartzea eta garatzea helburu duten ezagutzak eta praktikak biltzen ditu; betiere, hainbat eratako adierazpenak ematen dituzten adierazpen materialen zein ez-materialen bitartez, soinuak, irudiak, testuak, gorputzak eta artearekin zein ondarearekin erlazionatzeko ditugun moduak bat eginda. Gainera, adierazpen eta hizkera horiek ekoizpen bereziak sortzeko nahasten dira sarri, eredu akademikoak eta sailkapen artistikoak apurtuta.

Hala, konpetentzia honek hainbat gaitasun, trebetasun eta jarrera biltzen

ditu, ondoko helburu hauek dituztenak:

Kode artistikoak irudimenez eta sormenez erabilita, sentimenduak adierazi eta komunikatzea.

Hizkera artistikoen zein ondare kulturaleko lan nagusien teknika, baliabide eta konbentzioak ezagutzea.

Ondare historiko, artistiko eta kulturala baloratzea, eta hura kontserbatzea zein garrantzitsua den ulertzea.

Bizitza kultural eta artistikoan parte hartzea, testuinguru guztietan ere. Hizkera artistikoak irudimenez eta sormenez erabilita sentimenduak

adierazi eta komunikatzeko, hizkera horien inguruko oinarrizko ezagutza izan behar da, eta haien funtsa, elementuak, berezitasunak eta kode propioak ulertu behar dira. Hizkera horien oinarriak ezagututa, posible da proiektu eta ekoizpen artistikoak sortzea; izan ere, hezkuntza osatzen duten elementuetako bat dira, eta gure ikasleen garapen pertsonal zein sozialean parte hartzen dute.

Estimazio kritikoak, edo hark inplizituki biltzen duen balorazio estetikoak,

lan edo interpretazio baten funtsezko ezaugarrien inguruan ikasleak sentsibilizatzeari egiten dio erreferentzia zehazki, baita norberak zein besteek egindako lanak kritikoki baloratzeko gaitasuna garatzeari ere.


8

Arteak ezagutzeko eta ulertzeko, beharrezkoa da hainbat estilo eta genero artistiko ikastea, eta bakoitzeko artelan espezifikoen bilduma barneratzea. Hain zuzen ere, ulermen artistikoaren muinean, hainbat kontzeptu artistiko aurki ditzakegu: adierazpen artistiko desberdinen ezaugarrien ulermena, edota artistaren, haren lanaren eta haren ingurune kultural, fisiko eta ekonomikoaren arteko harremana.

Ondare kulturala ulertzeko, ondare hori materiala zein ez-materiala izan,

obra artistikoetara hurbildu beharra dago, hori osatzen duten elementuetara, eta hainbat garai historikotan sortutako obren eta artista jakin batzuen lanen ezaugarriak ikasi behar dira. Eskola leku egokia da obra horiek ezagutzeko, merezi duten balioa emateko, eta haien berreskuratzea eta kontserbazioa bultzatzeko, baita gizabanakoaren edo taldeko gozamenerako jarduerak antolatzeko ere.

Ondare historiko eta kulturalaren balorazioa lotuta dago nortasun

kulturalaren sorrera eta transmisioarekin. Gainera, forma kulturalak ikastearen helburua herrialde edo talde bateko kide izatearen kontzientzia garatzea da.

Ildo horretatik, indarrean dagoen Kulturaren Euskal Planak (2004)6 zentzu

zabalean definitzen du kultura; honela, hain zuzen ere: «Kultura-ingurunea eta gizarte-harremanak bere esparru sinboliko eta komunikatiboetan nahiz balioen alorrean kudeatzeko ematen diren erantzunen multzoa da, eta gizarte-mailako elkarreragina nahiz onarpena edo talde bateko kide izatearen sentimendua ahalbidetzen ditu».

Euskal kulturari dagokionez, funtsa zein ezaugarriak adostea zaila baldin

bada ere, honako hau baiezta daiteke: «Euskara euskal kulturaren oinarri nagusietako bat da, eta euskaldunon berezko hizkuntza (…); historian zehar euskal kultura sortzeko erabili izan den eta erabiltzen den tresnetako bat. Euskara eta euskal kultura estuki lotuta daudenez, euskarak euskal kulturaren etorkizuna baldintzatzen du, eta (…) garapen kultural orokor baten mende dago, euskal kultura sortu, ekoitzi eta zabaltzeko gai guztietan».

Bestalde, Kulturaren Euskal Planak honako hau zehazten du euskal

kulturaren sorrerari buruz: «Oinordetzan hartutako kultura nuklearraren, integratutako beste kultura batzuen eta gaur egungo euskaldunen kulturaren emaitza dugu euskal kultura. Lehenengo osagaitik, historia, hizkuntza, sinboloak, erakundeak, artea eta bilakaeran dauden bizimoduak jaso ditugu; bigarrenetik, aberastasuna eta beste hizkuntza batzuk. Eta hirugarrenetik, berriz, aniztasuna, sintesia eta etengabeko birdefinizioa».

Plan horrek bi elementu nagusi ditu oinarrian: sormena eta identitatea:

«Batetik, sormenaren ingurukoa, gure arbasoen sormenak utzitakoa (ondarea), gaurko gizon-emakumeena, eta sormen horren gainean sortutako industriena; bestetik identitatearen ingurukoa, talde bakoitzeko kide izatearen sentimenduari

6 EAEko Kultura Plana. Eusko Jaurlaritzako Kultura Saila. Vitoria-Gasteiz, 2004

(http://www.euskadi.net/r33-2732/es/contenidos/informacion/plan_vasco_cultura/es_6571/adjuntos/plan_vasco_cultura_e.pdf).

http://www.euskadi.net/r33-2732/es/contenidos/informacion/plan_vasco_cultura/es_6571/adjuntos/plan_vasco_cultura_e.pdf




9

dagokion ardatza». Horregatik ari da euskal kultura heterogeneotasun-adierazpen gisa hazten.

Identitate kulturala horrela ulertzen badugu, pentsatzekoa da aniztasun

kulturalaren helburua praktika kultural eta adierazpen artistiko espezifikoen inguruan eta hainbat herrialde eta talde kulturalen ondare kulturalaren inguruan sentsibilizatzea dela, baita aniztasun horren balio positiboaz jabetzea ere.

Konpetentzia hau geureganatzeko modu zuzenetako bat eremu

akademikoetatik kanpoko bizitza kulturalean parte hartzea da. Hezitzaileek heziketa-prozesuan laguntzeko erabiltzen dituzten baliabideak dira, besteak beste, erakunde kulturalak, museoak, entzunaretoak, zentro kulturalak, arte-galeriak, antzokiak zein industria kulturalek eskaintzen dituzten produktuak (esate baterako, argitaletxeak, musika, zinea, telebista); horiek guztiak bide ezin hobeak dira artearen eta kulturaren esparrura gerturatzeko.

Bizitza kulturalean parte hartuta eta produktu artistikoak kontsumituta,

inplizituki sustatzen da publikoak obra kulturalei, autoreei eta euren jabetza-eskubideei zor dieten errespetua.

Halaber, informaziorako eta komunikaziorako teknologiek artea eta

kultura zabaltzeko orduan duten garrantzia azpimarratu behar da, hainbat hezkuntza eragileri funtzio berriak ematen dizkietelako eta hezitzaileen, artisten eta, oro har, gizartearen elkarlana bultzatzen dutelako.


10

3. Giza eta arte-kulturarako konpetentziaren dimentsioak

Giza eta arte-kulturarako konpetentzia bloke handitan egituratuta dago;

guk dimentsio deitzen diegu bloke horiei. Dimentsio horietako bakoitzak azpi-konpetentzia sorta bat du, eta, azpi-konpetentzia horietako bakoitzerako, ebaluazio-adierazleak zehaztu ditugu. Azken horiek ikasleek egin behar dituzten lan edo ariketa zehatzak dira, konpetentzia erabat menperatzen duten erakusteko.

Konpetentzia honen kasuan, adierazleek esango digute ikasleek zer jakin

behar duten eta zer egiteko gai izan behar diren adierazpen kultural eta artistikoen oinarrizko ezagutza edukitzeko; pentsaera dibergentearen eta elkarlanaren trebetasunak aplikatzeko; adierazpen artistiko eta kulturalen aniztasunaren aurrean jarrera irekia, errespetuzkoa eta kritikoa izateko; bakoitzaren gaitasun estetiko eta sortzailea lantzeko; bizitza kulturalean parte hartzeko; eta ondare kultural eta artistikoa kontserbatzen laguntzeko.

Hona kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna osatzen duten bi

dimentsioak: Dimentsio horietako bakoitzak ezaugarri jakin batzuk ditu. Kultura eta artea ulertzea ARTEA ULERTZEKO dimentsioak hainbat oinarrizko ahalmen, ezagutza

eta jarrera biltzen ditu, kultura bisualaren produktuak, zein musikarenak, literaturarenak eta eszenikoak behatu, entzun, aztertu, interpretatu eta gozatzeko, produktu horiek arte gisa ezagutzen dugun horren eremukoak izan ala ez.

Bestalde, ikasleen errealizazio pertsonal, akademiko eta sozialerako beste

hainbat alderdi ere aintzat hartu behar dira: balio kulturalen ulermena, interpretazio kritikoa eta estimazioa, hainbat gertaera artistiko edo estetikoren artean harreman konplexuak egiteko gaitasuna, bakoitzaren bizipen estetikoen inguruan eta arteak identitateak finkatzeko duen gaitasunaren inguruan hausnartzeko gaitasuna.

Azken batean, dimentsio honekin esperientzia estetikoak sentitu eta

ekoizteko gizakiek duten beharraren inguruan hausnarrarazi nahi da, baita kulturek garatu dituzten askotariko ideia eta tresnen, bete behar izan dituzten funtzio sozialen, eta gure zein besteen bizitzetan duten esanahiaren inguruan ere.

Kultura eta artea ulertzea

Kultura eta artea sortzea


11

Kultura eta artea sortzea ARTEA SORTZEKO dimentsioak ikasleek behar dituzten hainbat

oinarrizko gaitasun, ezagutza eta jarrera biltzen ditu, irudien, musikaren, mugimenduen, hitzaren eta beste hainbaten bitartez adierazi, landu, ekoiztu eta komunikatzeko, besteak beste.

Ikasleen eskola-garapenean zein garapen pertsonal eta sozialean parte

hartzen dute hainbat alderdik: jasotako produktu artistikoei erantzuteko edo haien inguruko elkarrizketa bat eratzeko diskurtso artistikoak sortu eta ekoizpen pertsonalak lantzeko gaitasuna, jakin-mina eta bilaketa pizten duten zein ideien eta sentimenduen adierazpena ahalbidetzen duten proiektu artistikoak sortzea, bakoitzaren identitatea adieraztea…

Dimentsio honi esker, ikasleek jakin beharko lukete mezu artistiko

eguneratuak eta eguneroko bizitzari, gertutasunari lotuta daudenak sortzea denoi dagokigun adierazpen- eta komunikazio-bidea dela, eta ez dela gutxi batzuen ondare izatera mugatzen.

Hau da konpetentziaren egitura orokorra:

1. dimentsioa: Kultura eta artea ulertzea

1. Adierazpen eta ekoizpen artistikoak identifikatu eta baloratzea, sortu

diren garai eta testuinguru kulturalaren barruan. 2. Arteen eta kulturaren produktuei pertsonek eta gizarteek eman

dizkieten erabilera eta funtzio sozialak interpretatzea. 3. Herritarren eta kulturen oinarri gisa ondare artistiko eta kulturala

osatzen duten elementuak estimatzea, eta haiek kontserbatzen eta berritzen laguntzea.

2. dimentsioa: Kultura eta artea sortzea

4. Produktu artistikoak sortzea emozioak, bizipenak eta ideiak

adierazteko, irudikatzeko eta komunikatzeko modu gisa. 5. Hizkera artistikoen inguruko ezagutza nahikoa izatea, adierazteko eta

komunikatzeko baliabide gisa erabili ahal izateko, eta obra artistiko eta kulturaletan identifikatu ahal izateko.

6. Sormen artistikoko prozesuetan beste pertsonekin elkarlanean

jardutearen garrantzia baloratzea.


12

4. Azpi-konpetentzia bakoitzaren adierazleak eta horien mailaketa

Giza eta arte-kulturarako konpetentzia bi dimentsiotan egituratuta dago.

Halaber, Lehen Hezkuntzako 4. mailarako eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 2. mailarako balio duten azpi-konpetentzia komunak ere biltzen ditu.

Maila horietako bakoitzerako, adierazleen multzo bat definitu da, azpi-

konpetentzia bakoitzari lotuta.

4.1. Lehen Hezkuntzako 4. mailako azpikonpetentzia bakoitzaren adierazleak eta mailaketa

Hasierako mailan kokatzen dira ekoizpen artistikoetan ideiak, bizipenak

eta esperientziak irudikatzeko gai diren ikasleak, oinarrizko prozesuak eta teknika errazak erabilita. Bestalde, prozesu eta teknika horiek ekoizpen artistiko batzuetan identifikatzeko gai ere badira. Talde honek biltzen ditu, halaber, askotariko baliabide, tresna, material eta euskarri erabilita esperimentatzeko gai direnak; adierazteko eta komunikatzeko helburuekin, betiere.

Maila honetan dauden ikasleek euren lan artistikoen garapenean ordena

logikoa mantentzen dute, eta lan horietan euren sentimenduak adierazteko eta mailaz igotzeko esfortzua egiten dute.

Maila honetan, ikasleak gai dira euren ekoizpen artistikoak beste

pertsonen esperientziekin, gertuko testuinguruetako artistekin eta beste kulturetako adierazpenekin erlazionatzeko, eta arteen nahiz produktu kulturalen funtzio eta erabilera batzuk identifika ditzakete, garai eta testuinguru kultural jakin batzuetan. Ikasle hauek, bestalde, erraztasun handiz identifikatzen dituzte ekoizpen artistiko eta kultural batzuk lantzeko moduen ezaugarri nabarmenak. Gainera, garai historiko eta kultural ezberdinetako adierazpen estetikoen arteko berdintasun eta ezberdintasunak antzemateko gai ere badira.

Bukatzeko, ikasleak taldeko ekoizpen artistiko errazetan parte hartzeko

gai izan behar dira, egoerari egoki moldatuta. Erdi-mailan kokatzen dira, hasierako maila horretan deskribatutako

gaitasunez gain, ekoizpen artistikoak egiterakoan oinarrizko teknika eta prozedurak kontzienteki erabiltzen dituzten ikasleak. Bestalde, eskura dituen ekoizpen artistikoen prozesu jakin batzuk antzemateko gai ere bada.

Halaber, maila honetako ikasleek beste pertsonen ideietan aldaketak egin

eta inprobisazio errazak ere gauza ditzakete, euren ekoizpen artistikoetan ideiak, sentimenduak eta bizipenak adierazterakoan. Gainera, sortu behar duten proiektuaren inguruan hausnartzeko eta guztia aurreikusitako helburu baten arabera antolatzeko gai dira.


13

Gertaera artistikoak hainbat gizarte eta garaitako kulturen zati direla

ulertzeko ahalmena dute ikasle horiek, eta faktore kultural, sozial zein pertsonalen arabera adierazpen artistikoen esanahi eta erabilera batzuk ere identifika ditzakete. Horrez gain, hainbat ekoizpen artistikoren ezaugarri nabarmenak momentu historiko edo kulturalekin lotzeko gai dira, eta kultura ezberdinetan sortu diren ekoizpen artistikoen arteko desberdintasunak interpreta ditzakete.

Maila honetan, halaber, taldean osatutako ekoizpen artistikoetan parte

hartu dezakete inongo arazorik gabe, arauak errespetatuta, proposamenak eginda eta soluzioak bilatuta.

Maila aurreratuan dauden ikasleek, hasierako mailan eta erdi-mailan

deskribatutako gaitasunez gain, proposatutakoaren asmoak transmititzeko baliabide eta konbentzio egokiak erabiltzen dituzte ekoizpen artistikoak egiterakoan, eta horren arrazoiak ere eman ditzakete. Maila honetan egongo lirateke, baita ere, ekoizpenetan teknika eta konbentzioei lotutako soluzioak txertatzeko gai direnak, horiek eskura dituen adierazpen artistiko eta kulturaletatik hartu ondoren.

Ikasleek ingurunean eta ekoizpen artistikoetan bila ditzakete adierazteko

eta komunikatzeko dauzkaten asmoekin lotura daukaten erreferente eta ideiak, gero beraiek sortutako ekoizpenetan aplikatzeko. Bestalde, gai dira euren lan-prozesua era arrazoituan planifikatzeko, prozesu hori beren adierazpen- eta komunikazio-beharrei egokituta.

Hainbat adierazmolde estetiko eta artistiko aldera ditzake: musika, arte

bisualak, dantza, literatura… eta egiten dituen analisi eta interpretazioak arrazoitzen ditu. Halaber, obra artistiko horiek sortu diren gizartearen inguruko galderak egiten ditu, baita lanok gizartean duten edo izan duten funtzioen ingurukoak ere. Artearen eta tradizioen inguruan interesa adierazten du, eta melodiak, dantzak eta gure kulturako bestelako adierazpen artistikoak identifikatzeko gauza da, gainera.

Azkenik, maila honetan lantaldeko jardueretan parte hartzeko gai dira

ikasleak, eta taldearen lanak emaitzarik onena izan dezan behar bezala parte hartzen dute.


14

1. dimentsioa: KULTURA ETA ARTEA ULERTZEA

1. Adierazpen eta ekoizpen artistikoak identifikatu eta baloratzea, sortu diren garai eta testuinguru kulturalaren barruan.

a) Hainbat adierazpen eta produktu kultural zein artistiko identifikatzen ditu «goi-kultura» gisa ezagutzen dugun horretan zein «herri-kulturaren» esparruan, baita eguneroko bizitzan ikus daitezkeenak ere.

b) Ekoizpen artistiko eta kulturalen inguruko faktore historiko eta sozialak aztertu eta bereizten ditu, eta berdin lanok sortu diren testuinguruen ezaugarriekin ere.

c) Euskal Herriko artista batzuk –gizon zein emakume– eta obra eta adierazpen kulturalak ezagutzen ditu, hainbat esparru eta adierazpen formatan; gainera, horietako bakoitza dagokion garai historiko eta testuinguru sozialarekin lotzeko gai da.

d) Arteen estilo eta joeren ezaugarriak ezagutzen ditu, eta horiek momentu zein ikuspegi estetiko zehatzen osagarri gisa interpretatzeko gai da.

e) Adierazpen kulturalen inguruko iritziak adierazteko, pertzepzio- eta komunikazio-ahalmenak erabiltzen ditu, eta jarrera egokia du besteen iritziak entzuteko eta barneratzeko.

f) Aniztasun kulturala eta adierazpen- eta ulermen-era bat baino gehiagoren baterako existentzia baloratzen ditu, eta aberastasun pertsonalari eta bizikidetzari laguntzen dioten motor gisa ulertzen ditu. Bestalde, baztertu egiten ditu genero-, gizarte- eta arraza-diskriminazioarekin lotutako alderdiak.

g) Errespetatu egiten ditu bere gustuekin bat ez datozen adierazpen kultural eta artistikoak.

h) Hizkera artistikoen presentzia eta elkarrekintza ezagutzen du (bisuala, musikala, plastikoa, eszenikoa eta literarioa), edozein ekoizpen kulturaletan dela ere (zinema, opera, antzerkia, performanceak…).

i) Era askotako adierazpen kultural eta artistikoak sortu, bildu, banatu eta ikusterakoan informazioaren eta komunikazioaren teknologiek betetzen duten funtzioa ezagutzen du.

Hasierako maila Erdi-maila Maila aurreratua

- Adierazpen kulturalak

bereizi egiten ditu, formatua

edo aurkezpen lekua dela-

eta: zinema, dantza, musika,

pintura, antzerkia...

- Era askotako adierazpen

artistikoak identifikatzen ditu

eguneroko bizitzan, baina

euren izaera dela-eta

sistematizatu gabe.

- «Goi-kulturako»

adierazpen kultural eta

artistiko batzuk «herri-

kulturako» adierazpenetatik

bereizten ditu.

- Adierazpen kultural batzuk

duten helburuarekin lotzen

ditu; adibidez, aisia (ondo

pasatzea).

- Inguruko adierazpen

kultural batzuk haien

testuinguruarekin lotzen ditu

(adibidez, herriko jaiak…).


kultural batzuk haien

hartzaile posibleekin lotzen

ditu (haurrak, gazteak edo

helduak).


15

- Gertuko ingurunean euskal

kulturako adierazpen zehatz

batzuk identifikatzen ditu,

eta batzuetan adierazpen

kultural gisa ere ulertzen

ditu.

- Euskal kulturako

adierazpen tradizionalenak

edo bere adinari lotutakoak

aipatzen ditu (jolasak,

dantzak, bertsoak, kirolak...).

- Inguruan artelan publikoak

ezagutzen ditu: elizak,

eskulturak… baita

ekipamendu kulturalak ere:

zinema, antzokia, museoa…

- Orokorrean artelan batzuk

«zaharrak» direla eta beste

batzuk «berriak» edo gaur

egungoak direla adierazten

du.

- Ezagun zaizkion adierazpen

kultural edo artistikoak

sailkatzeko irizpide errazen

bat erabiltzen du (adibidez,

eliza arkitektura erlijioso gisa,

edo udaletxea hiri-

arkitekturaren adibide gisa,

helburuaren arabera).

- Adierazpen artistiko eta

kulturaletan ezaugarri

bereizgarri batzuk

hautematen ditu, estiloa edo

joera kontuan izanda

sailkatzera heldu gabe.

- Hainbat adierazpen kultural

eta estetikoren esanahiak

bereizteko gai da lagunduz

gero, eta ñabardura gutxiko

iritzi pertsonalak ematen ditu,

bere gustuen arabera.

- Adierazpen kultural eta

artistikoei erreparatzen die

eta, argibide batzuk

jarraituta, bere iritziaren

arabera interpretatzen ditu,

baita besteen ikuspuntuak

entzun ere.

- Nolabaiteko autonomiaz

behaketa eta irudimena

erabiltzen ditu adierazpen

kulturalak eta artelanak

interpretatzeko, eta besteen

iritziak kontuan izaten ditu

bere ikuspuntuak

azaltzerakoan.

- Ezagun zaizkion

adierazpen kulturalengandik

ezberdinak direnen inguruan

jakin-mina sentitzen du.

- Bere ingurunean beste

kulturetako elementuak

identifikatzen ditu.

- Beste kulturetako

adierazpenen inguruko

interesa adierazten du, eta

euskal kulturarekin dituzten

berdintasun eta

ezberdintasunak bereizteko

gai da.

- Beste pertsonengan

janzteko erak, gustu

musikalak eta berak ez

dituen ezaugarri kulturalak


- Gustu ezberdinak daudela

ulertzen du, eta pertsona

bakoitzak bereak

adierazteko eskubidea

duela.

- Jatorri kulturala dela-eta

edo adierazmolde

ezberdinengatik pertsonak

eta taldeak alboratzea

baztertzen du.

- Adierazpen kultural edo

estetiko bakoitza bereizita

identifikatzen ditu: pintura,

musika, literatura… elkarren

artean loturak ezarri gabe.

- Ohiko adierazpen kultural

batzuetan osagai artistiko bat

baino gehiago daudela

antzemateko gai da,

sistematizatu gabe (adibidez,

pelikula batean: testua,

interpretazioa, musika…).

- Adierazpen kultural batean

hainbat elementu estetiko

eta adierazpen artistiko ugari


- IKTen erabilera

identifikatzen du, gehienbat

adierazpen kultural edo

artistikoak kontsumitzen

dituenean.

- IKTak hainbat adierazpen

kultural kontsumitzeko balio

duten tresnak direla ulertzen

du (telebista, Internet), baita

sorkuntza artistikoak

transmititzeko ere: musika,

bideoak…

- IKTak erabiltzen ditu

informatzeko edo hainbat

ekoizpen artistiko eta

kulturaletara jotzeko.


16

2. Arteen eta kulturaren produktuei pertsonek eta gizarteek eman dizkieten erabilera eta funtzio sozialak interpretatzea.

a) Hainbat garai historikotako edo kultura desberdinetako obra eta adierazpen

artistiko zein kulturaletan ideiak, sentimenduak, emozioak eta abar ulertzeko era bat baino gehiago hautematen ditu.

b) Denbora eta kultura askotarikoetan, artearen erabilera, funtzio eta esanahiak ulertzen ditu.

c) Adierazpen kultural eta artistiko zehatz batzuk pentsatzeko erekin, joera estetikoekin eta modekin lotzen ditu, egungo gizartean batez ere.

d) Obra artistikoak sortu eta irudikatzeko adierazpen-askatasuna baloratzen du; pertsonen oinarrizko eskubideak errespetatuz, betiere.


- Obra eta adierazpen

artistiko jakin batzuetan

ideien, sentimenduen edo

emozioen adierazpena

hautematen du (poztasuna,

beldurra, naturaren alderdiak,

denboraren joana…).

- Proposatzen zaion

obra-sorta batean ideiak,

sentimenduak edo emozioak

adierazteko hainbat era

hautematen ditu.

- Kultura eta/edo garai

ezberdinetako obretan ideiak,

sentimenduak, emozioak eta

abar adierazteko dauden

hainbat era azaltzen ditu

sinpleki.

- Adierazpen kultural edo

artistiko batzuen oinarrizko

erabilerak hautematen ditu,

eta loturak ezartzen ditu;

adibidez, musika, kondairak

eta Gabonetako irudiak,

inauterietako mozorroak eta

musika…


artistiko batzuen erabilerak

deskribatzen ditu, baina

horiek sortu ziren

testuingurua kontuan izan

gabe.


kultural esanguratsuen

erabilera eta funtzioa

baloratzen ditu, eta duten

esanahiaren inguruko

hipotesiak egin ditzake.

- Emakumeek adierazpen

kultural eta estetiko batzuetan

duten presentzia baloratzen

du, eta haien funtzioa

asmatzeko gai da (autore

gisa, interpreteak, artisauak,

adierazpen gisara…).

- Adierazpen artistikoak eta

produktu kulturalak

sailkatzeko gai da, ideia eta

ereduen arabera (erreferente

sozial jakin batzuk dituen

musika-mota edo arropa,

pentsatzeko era ezberdindun

liburu edo aldizkariak, izateko

era ezberdina dutenen

janzteko era eta moda...).

-Bere ingurunean eta

esperientzia duen

esparruetan egungo joera

edo mugimendu bateko

adierazpen artistiko eta

kultural adierazgarrien

elementuen, adierazpenen,

zantzuen... adibideak ematen

ditu.

- Egungo mugimendu edo

joeraren batek duen

ezaugarriren bat

identifikatzen du, eta, horri

esker, mugimenduari


artistikoak lotu diezazkioke.

- Sormen artistiko edo

kulturala araurik ez duen eta

oinarrizko eskubideek

babesten ez duten jarduera

gisa ulertzen du.

- Adierazpen askatasuna

ekoizpen artistiko eta

kulturalak egiteko funtsezkoa

dela ulertzen du; izan ere,

produktu berritzaileak

sortzeko oinarri-oinarrian

dago askatasun hori.

- Sormen artistiko eta

kulturalarekin harremana

duten pertsonentzat

adierazpen askatasunaren

garrantzia baloratzen du, eta

hura babestu eta sustatu

behar dela ulertzen.


17

3. Herritarren eta kulturen oinarri gisa ondare artistiko eta kulturala

osatzen duten elementuak estimatzea, eta haiek kontserbatzen eta berritzen laguntzea.

a) Ekintza artistikoak eta kultura adierazteko moduak denon ondasunaren eta bere identitate kulturalaren parte gisa identifikatzen ditu.

b) Euskal kulturaren ondarea osatzen duten adierazpen kulturalak eta obra artistikoak baloratzen ditu, baita euskal gizartean daukagun aniztasun kulturala ere, pertsonentzat aberasgarri delako eta denon arteko elkarbizitzari ekarpena egiten diolako.

c) Ondare kulturala ikertzen du –hainbat espazio- eta denbora-mailatan–, eta adierazpen artistiko eta kulturalen inguruko informazioa bilatu eta antolatzen du.

d) Inguruko elkarte, industria eta zerbitzu kulturalek ondarea sustatzeko eskaintzen dituzten jarduerak ezagutzen ditu eta haietan parte hartzen du, hura babestu, baloratu eta berreskuratzeko laguntza emanez.

e) Era askotako produktu kultural eta artistikoetara jotzeko hautaketa-irizpideak sortu eta aplikatzen ditu, bereziki informazioaren eta komunikazioaren teknologien bitartez banatzen diren produktuen kasuan.

f) Ikusmenerako eta entzumenerako atsegina eta osasungarria den ingurunea izatearen garrantzia baloratzen du.

g) Jabetza intelektuala eta produktu artistiko edo kultural baten sortzailearen eskubideak errespetatzen ditu.



kultural edo artistikoen

adibideak ematen ditu,

ematen zaizkion ereduak

oinarri hartuta.

- «Ondarearen» kontzeptu

zabala du, ezagutzen dituen

esparru kultural eta

artistikoek mugatuta baldin

badago ere.

- «Ondare kulturalari» buruzko

ulermen zabala garatzen du,

askotariko adierazpen- edo

sorkuntza-moduekin, horiek

ingurukoak zein unibertsalak

izan. Halaber, bere ondaretzat

jotzen ditu, eta ezagutu eta

babestu behar direla ulertzen

du.

- Euskal gizartean kultura-

aniztasuna daukagula

hautematen du.

- Euskal kulturako

adierazpen kultural batzuk

identifikatu eta deskribatzen

ditu, baita beste leku eta

kulturetatik datozen batzuk

ere.

- Euskal Herriko adierazpen

kulturalen aniztasuna

baloratzen du, eta beste

kultura eta lekuetatik

etorritako ekarpenak


- Ondare kulturalaren

ezaugarri edo adierazpen

baten inguruko informazioa

bilatzen du, laguntzarekin.

- Ondare artistiko eta

kulturalaren inguruko

informazioa bilatu eta

berregiten du, eman zaizkion

pausuak jarraituta.


artistikoen inguruko

informazioa bilatzen du

autonomia osoz (edozein

kultura eta garaitakoak, eta

euskal gizartekoak zein

kanpokoak), eta hainbat iturri

erabiltzen ditu era egokian.


18

- Ikastegiak antolatutako

ondarearen ezagutza eta

balorazioari buruzko

jardueretan parte hartzen du

gidaritzapean.

- Ondare kulturala

zabaltzeko, talde-jarduerak

planifikatzen parte hartzen

du, eta ondarea ezagutzeko

interesa adierazten du.

- Ondare kulturala

ezagutarazteko jarduerak

prestatzen eta egiten aktiboki

parte hartzen du, egin diren

beste batzuekin loturak

ezarriz eta proposamen

berriak eginez.

- Produktu kultural eta

artistikoetara jotzen du

gidaritzapean eta hainbat

baliabide erabilita:

argitalpenak, Internet…

- Bere gustuari, adinari...

egokitutako hautaketa-

irizpideak aplikatzen ditu,

hedatze-baliabideetan eduki

kultural eta artistikoak

jasotzeko eskaintzen zaizkion

argibideak jarraituta.

- Eduki kultural eta artistikoak

hautatu eta kontsumitzeko

irizpideak aplikatzen ditu

autonomiaz.

- Hala esaten zaionean,

ingurune atsegina lortzeko

arauak aplikatzen ditu;

adibidez, ikastegian soinuaren

bolumena mugatzea,

propaganda eta kartelak

jartzea… betiere beste

pertsonak ez molestatzeko.

- Pertsonen aberastasunari

eta osasunaren zainketari

zuzendutako musika

entzuteko, mugitzeko...

baldintza egokiak baloratzen

ditu ia beti.

- Entzumen- eta ikusmen-

baldintzek duten garrantziaz

jabetzen da; batez ere,

ingurumen atsegina

sortzeko, eta eguneroko

bizitzan bere osasunari

kalterik ez egiteko.

- Jabetza intelektuala objektu

artistiko edo kulturalak

edukitzea dela ulertzen du

(liburuak, diskoak...).

- Material kulturalen legez

kontrako kopiek kaltea

eragiten dutela daki, baina

produktu horiek zabaltzen lan

egiten duten enpresei galera

ekonomikoak eragiten

dizkiela uste du soilik.

- Pirateriaren eta bereizi

gabeko kopien aurka

babesten ez diren sortzaile

artistiko eta kulturalek jasan

ditzaketen kalteak ulertzen

ditu.

2. dimentsioa: KULTURA ETA ARTEA SORTZEA

4. Produktu artistikoak sortzea emozioak, bizipenak eta ideiak adierazteko, irudikatzeko eta komunikatzeko modu gisa.

a) Inguruneko galderei, ardurei, ideiei... erantzuteko lan artistikoak sortzen ditu.

b) Ideiak birsortzen ditu, besteen ekoizpenak eraldatzen ditu, hainbat produktu artistikoren bitartez soluzio bat baino gehiago proposatzen ditu eta egoeren inguruan galderak egiten ditu.

c) Proposamen berriak ikertzen ditu, bere sorkuntzetan estereotipo eta konbentzionalismoak gainditzen ditu, eta malgutasunezko, elkartasunezko, interesezko eta errespetuzko jarrera izaten du.

d) Sorkuntza-prozesuetan IKTek eskaintzen dituzten aukerei arreta berezia jartzen die, bere erantzunak sortzerakoan erregistro-sorta zabaltzeko.

e) Hizkera artistikoen baliabideek eskaintzen dituzten aukerak ulertu eta bereizten ditu (irudia, testua, soinua, mugimendua…), eta bere sorkuntzetan probatu egiten ditu aukera horiek.

f) Era arrazoituan planifikatzen du bere lan-prozesua, adierazpen- eta komunikazio-beharren arabera.


19

g) Ekoizpen artistikoan jarraitutako ekoizpen-prozesua arrazoituta argumentatzen du.

h) Bere lan-prozesua baloratzen du, eta emaitza hobea lortzeko egin beharreko aldaketak egiten ditu.


- Era oinarrizkoan irudikatzen

ditu ideiak, behaketak,

bizipenak… ekoizpen

artistikoen bitartez.

- Ekoizpen artistikoak sortzen

ditu adierazteko eta/edo

komunikatzeko asmoarekin.

- Ekoizpen artistikoetan,

asmoak esplizituki azaltzen

eta komunikatzen ditu.

- Beste pertsonen ekoizpenak

errepikatzen ditu (artistak edo

gelakideak) adierazpen

osagarri originalen bat

txertatuta.

- Ideiak, bizipenak… irudikatzen ditu, horretarako ekoizpenetan ekarpen pertsonalak txertatuta.

- Irudimena, bilaketa, manipulazioa… erabiltzen ditu ekoizpenetan bere zein besteen ideiak aplikatzeko.

- Bere ekoizpenetan

aldaketak txertatzeko

esfortzua egiten du.

- Bere lan artistikoetan

finkatutako ideiak gainditzen

ditu.

- Lan artistikoetan soluzio bat

baino gehiago saiatu eta

proposatzen ditu.

- Ekoizpenetan baliabide

teknologiko batzuk erabiltzen

ditu sinpleki.

- Baliabide teknologikoak lan-prozesuan nola erabil daitezkeen ikertzen du.

- Eskura dituen baliabide teknologikoek eskaintzen dituzten aukerak erabiltzen ditu bere ekoizpenetan.

- Baliabideen aukerak

antzeman (irudia, testua,

soinua…) eta horiek hizkera

artistikoei eskaintzen

dizkieten aukerak aztertzen

ditu.

- Lan artistikoetan hizkera

desberdinak nahasteko

aukerak saiatzen ditu

(komikiak, aurkezpenak...).

- Ekoizpen artistiko sinpleetan

hizkera artistiko bat baino

gehiago txertatzen ditu.

- Ekoizpen artistikoak

lantzeko proposatzen zaion

lan-prozesuaren planifikazioa

ulertzen du.

- Lan-prozesurako ezarritako

faseak hasieratik bukaerara

mantentzen ditu.

- Lan-prozesu artistikoa era

koherentean antolatzen du,

eta esfortzua egiten du

faseak mantentzeko.

- Lan-prozesuarekin lotutako

galderei behar bezala

erantzuten die.

- Jarraitu duen lan-prozesua

ulertzeko moduan azaltzen

du.

- Lan artistikoak sortzeko

jarraitu duen prozesuan

emandako urratsak

koherentzia osoz arrazoitzen

ditu.

- Lan-prozesuak

laguntzarekin aztertzen ditu,

eta aldaketak egitea onartzen

du.

- Lan-prozesuan akatsak

antzematen ditu, eta haiek

zuzentzen saiatzen da.

- Lan-prozesuan aldaketak

egiten ditu, hura hobetzen

saiatzeko.


20

5. Hizkera artistikoen inguruko ezagutza nahikoa izatea, adierazteko eta komunikatzeko baliabide gisa erabili ahal izateko, eta obra artistiko eta kulturaletan identifikatu ahal izateko.

a) Hizkera artistikoen oinarrizko elementuak ezagutzen ditu, eta ekoizpenetan behar bezala erabiltzen ditu.

b) Hizkera artistikoek eskaintzen dituzten teknikekin, baliabideekin eta konbentzioekin esperimentatzen du, soluzioak bilatuta eta bere ideiei, sentimenduei, emozioei… erantzuna emango dieten estrategiak aplikatuta.

c) Ikuspuntu tekniko eta formaletik egokiak diren erantzunak ematen dizkie ekoizpen artistikoei.

d) Ekoizpen artistikoei zentzua emateko erabili dituen tekniken, tresnen eta materialen hautaketa egoki arrazoitzen du.

e) Planteatutako arazo artistikoari erantzuna emateko egokiak diren euskarriak, materialak, tresnak eta prozedurak egoki eta sormenez erabiltzen ditu.

f) Ekoizpen artistiko globaletan (musikaletan, performanceetan, antzerkian, instalazioetan...) agertzen diren adierazpen moduen artean sortzen diren elkarreraginak hautematen ditu, eta komunikazioari egiten dioten ekarpena baloratzen du.


- Hizkera artistikoen

oinarrizko elementuen

erabileraren inguruko

interesa adierazten du.


oinarrizko elementuak

erabiltzen ditu, horiek bere

erantzunei egokituta.

- Hizkera artistikoen oinarrizko

teknika, baliabide eta

konbentzioak erabiltzen ditu,

eta bere ekoizpenetan

txertatzen.

- Hizkera artistikoen teknikek,

baliabideek eta konbentzioek

eskaintzen dituzten aukerak

aztertzen ditu.


oinarrizko teknika eta

baliabideak saiatzen ditu

bere ekoizpenetan.


baliabideen, tekniken eta

konbentzioen soluzioak

aztertzen ditu, eta bere

ekoizpenetan txertatzen.

- Oinarrizko teknika eta

prozedurak erabilita,

adierazteko eta

komunikatzeko asmoak

garatzen ditu.

- Erantzun artistikoak

ematean, hizkera artistikoak

oinarrizko mailan erabiltzen

ditu.

- Ekoizpen artistikoetan

teknikak, baliabideak eta

konbentzioak nola erabiltzen

dituen sinpleki azaltzen du.


bilatzen dituen erantzunen

arabera, teknika eta

baliabideen hautaketa

arrazoitzen du.

- Sorkuntza-proposamenei

soluzioak emateko

materialak, tresnak,

euskarriak, ahotsa...

manipulatzen ditu.

- Materialekin, tresnekin,

euskarriekin, ahotsarekin,

gorputzarekin…

esperimentatzen du,

ekoizpenetan erantzun egokia

eman nahian.

- Adierazpen- eta

komunikazio-helburuekin,

materialak, tresnak,

euskarriak, ahotsa,

gorputza… erabiltzen ditu.

- Obra artistikoetan eta

produktu artistiko zein

kulturaletan hizkera bat baino

gehiago erabiltzen direla

hautematen du.

- Instalazioak, musikalak…

bezalako praktika

artistikoetan hizkera artistiko

bat baino gehiago



produktu kulturaletan

erabilitako hizkera artistikoen

artean elkarreraginak sortzen

direla hautematen du.


21

6. Sormen artistikoko prozesuetan beste pertsonekin elkarlanean jardutearen garrantzia baloratzea.

a) Proposamen artistikoak sortzerakoan talde-lanaren eta taldean egindako

proiektuen garrantziaz jabetzen da.

b) Lan partekatuaren erantzukizuna hartzen du, lankideen ekarpenak errespetatuta.

c) Taldeko proiektu artistikoan koherentziaz parte hartzen du, hasierako ideiatik hasi eta proiektua bukatu arte.

d) Taldean obra konplexuak ekoiztu eta planifikatzen ditu, adierazpen eta komunikazio artistikoko hizkera bat baino gehiago erabilita.

e) Proiektu artistikoak planifikatu eta ekoizteko talde-lanaren dinamika ebaluatzen du.


- Lan artistiko batzuetan

ezaugarri kolektiboak egon

daitezkeela antzematen du.

- Ematen zaizkion argibideen

bitartez lan artistikoetan talde-

lana dagoela ulertzen du.

- Lana taldean eginda

emaitza hobeak lortzen direla

onartzen du.

- Ematen zaion lanaren

ardura hartzen du, eta

taldekideei dagozkien

ardurak ere kontuan izaten

ditu.

- Eman zaion lana

taldekideekin era

koordinatuan betetzen du.

- Proiektu artistikoarekiko

interesa agertzen du, eta

taldekideen lana

errespetatzen du, horiek

neskak ala mutilak izan.

- Taldeko lan artistikoa

garatzen laguntzen du, eman

zaizkion argibideak jarraituta.

- Partekatutako proiektu

artistikoak antolatzen eta

lantzen parte hartzen du,

proposatzen zaizkion

zereginak beteta.

- Taldekideekin aktiboki

egiten du lan proiektua

garatzeko, eta

proposamenak egiten ditu.

- Hizkera artistiko bat baino

gehiago darabilten talde

jarduerak lantzerakoan

interesez parte hartzen du,

eman zaizkion ereduak

jarraituta.

- Lan artistikoak taldean

egiterakoan urrats jakin

batzuk jarraitzen ditu eta

irudiak, soinuak, hitzak,

mugimendua… sinpleki

erabiltzen ditu.

- Hizkera artistiko bat baino

gehiago darabilten talde

jarduerak lantzerakoan

irudimena, originaltasuna,

soinuak, mugimenduak,

testuak, irudiak... erabiltzen

ditu.

- Taldeak egindako lana

berrikusten du, eta hobetu

daitezkeen alderdiak

identifikatzen ditu, beti nola

egin ez baldin badaki ere.

- Talde-lanean hobetu

daitezkeen alderdiak

identifikatu, eta agerian uzten

ditu.

- Proiektu artistikoaren

alderdi batzuk hobetzeko



22

4.2. Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 2. mailako azpi-konpetentzia

bakoitzaren adierazleak eta mailaketa.

Hasierako mailan dauden ikasleak gai dira era askotako mezuak

sortzeko hainbat euskarri, prozedura eta teknika kontzienteki erabilita, betiere bere adierazpen- eta komunikazio-interesen arabera. Halaber, adierazpen eta ekoizpen artistikoetan erabilitako hizkerak identifika ditzakete, mezuaren asmoa betetzeko duten garrantzia baloratuta. Bestalde, maila honetan daude baita ere hizkera artistikoen teknikak, baliabideak eta konbentzioak manipulatzeko gai diren ikasleak, aurkezten zaizkion arazo estetikoei soluzioak emanda.

Maila honetako ikasleek lanerako metodoa planifikatu eta garatzen dute

proposamen zehatz baten aurrean daudenean, fase bakoitzaren baliotasuna eta egokitasuna arrazoituta.

Gainera, ekoizpen artistiko eta kulturalen esanahiak kritikotasunez

interpretatzeko gai dira, eta lan hori sortu den testuingurua eta asmoa kontuan hartzen dituzte. Ikasleek artearen proposamen estetikoetan aldaketak identifika ditzakete, baita funtzio eta erabileretan ere, eta historian eta kulturan aldatzen ari diren zerbait bezala interpretatzen ditu. Horrez gain, adierazpen kultural eta artistikoetan eta manifestazioetan dagoen aniztasuna ezagutzen dute, eta aberastasun-faktore gisa interpretatzen dute, hain zuzen ere.

Erdi-mailan dauden ikasleek, hasierako mailako gaitasunak izateaz

gainera, adierazteko eta komunikatzeko asmoari ondoen egokitzen zaizkion hizkera artistikoen prozedura eta baliabideak aukeratzen ditu, ekoizpen artistikoak sortzerakoan. Gainera, bilaketaren aldeko eta baliabide eta konbentzioak artikulatzeko jarrera du, ikuspuntu tekniko eta formaletik erantzun on bat eman ahal izateko.

Maila honetako ikasleek, bestalde, proposamen artistikoak sortu eta

ekoizteko prozesuetan alternatibak bila ditzakete, eta badakite baliabideak ondo manipulatuta mezuaren edo emaitzaren esanahia alda daitekeela. Maila honetan daude, baita ere, egin behar dituzten proiektuen inguruan hausnartzeko gaitasuna duten ikasleak, eta proiektu horiek antolatzen zein garatzen egoki parte hartzen dutenak.

Adierazpen artistiko eta kulturalek kulturen ondarea osatzen dutela ulertu

eta baloratzen dute, eta obra zein adierazpen artistikoetan agertzen diren faktore sozial eta kulturalak identifikatzen ditu. Halaber, ekoizpenetan ager daitezkeen hizkera desberdinen arteko elkarreraginak ere hautematen dituzte, eta komunikazioari mesede egiten diotela eta sorkuntza artistiko edo kulturala aberasten dutela ulertzen du.

Maila aurreratuan dauden ikasleak, hasierako eta erdi-mailan aipatutako

gaitasunez gain, hizkera artistikoen baliabide-sorta handia erabilita ekoizpen artistiko konplexuak sortzeko gai dira. Hizkera artistikoen materialak, tresnak eta prozedurak egoki erabiltzeko gai ere badira.


23

Maila honetako ikasleek inguruan eta ekoizpen artistikoetan bilatzen dituzte beren adierazteko eta komunikatzeko asmoekin lotutako erreferenteak nahiz ideiak, eta besteek egindako ideia eta ekoizpenak eraldatzen dituzte irudimena, bilaketa eta sormenezko manipulazioa erabilita. Halaber, ekoizpen artistikoetan agertzen diren arazoei alternatiba pertsonalak proposa diezazkiekete, sormenaren eta hausnarketaren bitartez.

Maila honetako ikasleek bete behar duten proiektuaren asmoa aintzat

hartzen dute, faseak antolatzen eta jarduerak betetzen parte hartzen dute, eta, gainera, ezarritako helburuen arabera norberak zein besteek egindako ekarpenak baloratzen dituzte. Horrez gain, artea adierazteko moduen ezaugarriak identifikatu eta alderatzeko gai dira, eta kultura guztien ondarea osatzen dutela ulertzen dute.

Halaber, obra eta adierazpen artistiko zein kulturalak etengabe aldatzen

ari diren produktuak direla ulertzen dute, kulturen arteko eta pertsona zein gizarteen arteko elkarreraginak beti hor egon direla kontuan izanda.

Azkenik, maila honetan ikasleak gai dira ekoizpenetan hizkera artistiko bat

baino gehiago txertatzeko, adierazpen- eta komunikazio-beharren arabera, betiere.


24

1. dimentsioa: KULTURA ETA ARTEA ULERTZEA

1. Adierazpen eta ekoizpen artistikoak identifikatu eta baloratzea, sortu diren garai eta testuinguru kulturalaren barruan.

a) Hainbat adierazpen eta produktu kultural eta artistiko identifikatzen ditu «goi-

kultura» gisa ezagutzen dugun horretan zein «herri-kulturaren» esparruan; baita eguneroko bizitzan ikus daitezkeenak ere.

b) Ekoizpen artistiko eta kulturalen inguruko faktore historiko eta sozialak aztertu eta bereizten ditu, eta berdin lanok sortu diren testuinguruen ezaugarriekin ere.

c) Euskal Herriko artista batzuk –gizon zein emakume– eta obra eta adierazpen kulturalak ezagutzen ditu, hainbat esparru eta adierazpen formatan; gainera, horietako bakoitza dagokion garai historiko eta testuinguru sozialarekin lotzeko gai da.

d) Arteen estilo eta joeren ezaugarriak ezagutzen ditu, eta horiek momentu zein ikuspegi estetiko zehatzen osagarri gisa interpretatzeko gai da.

e) Adierazpen kulturalen inguruko iritziak adierazteko, pertzepzio- eta komunikazio-ahalmenak erabiltzen ditu, eta besteen iritziak entzuteko eta barneratzeko jarrera egokia du.

f) Kultura-aniztasuna eta adierazpen- eta ulermen-era bat baino gehiagoren baterako existentzia baloratzen ditu, eta aberastasun pertsonalari eta bizikidetzari laguntzen dioten motor gisa ulertzen ditu. Bestalde, baztertu egiten du generoan, gizartean edo arrazan oinarritutako diskriminazio oro.

g) Bere gustuekin zerikusirik ez duten adierazpen kultural eta artistikoak errespetatzen ditu.

h) Hizkera artistikoen presentzia eta elkarrekintza ezagutzen du (bisuala, musikala, plastikoa, eszenikoa eta literarioa), edozein ekoizpen kulturaletan dela ere (zinema, opera, antzerkia, performanceak…).

i) Era askotako adierazpen kultural eta artistikoak sortu, bildu, banatu eta ikusterakoan informazioaren eta komunikazioaren teknologiek betetzen duten funtzioa ezagutzen du.


- Eguneroko bizitzak formatu

eta mota askotako

adierazpen kultural eta

artistikoak identifikatzen ditu.

- Ingurunean eta eguneroko

bizitzan adierazpen

estetikoak identifikatzen ditu

(objektuetan, arropan,

kontsumo-produktuetan,

zineman…) eta «goi-

kulturako» adierazpen

batzuk ere bai.

- Adierazpen eta produktu

kultural eta artistiko

batzuetan goi-kultura eta

herri-kultura direlakoen

ezaugarri bereizgarriak


- Ekoizpen artistikoak eta

adierazpen kulturalak ulertu

eta baloratzen ditu, baina

testuingurutik kanpo.

- Inguruneko adierazpen

kultural eta artistiko batzuk

haien testuinguruarekin

lotzen ditu: funtzioak,

erabilerak, hartzaileak…

- Ekoizpen artistiko eta

kulturalen adibide zehatzak

sortu ziren testuinguruarekin

lotzen ditu, eta testuinguruak

aldatzen direnean lanok ere

aldatu egiten direla ulertzen

du.


25

- Oro har, euskal kulturako

artista eta adierazpen

artistiko batzuk ezagutzen

ditu; batez ere, gertueneko

ingurunean.

- Euskal kulturako

adierazpen ohikoenak

aipatzen ditu,

tradizionalenak eta gaur

egungoak bereizita.

- Euskal kultura eremu

zabalagoan ulertzen du:

adierazpen-esparruak,

kulturako pertsona ezagunak

(artistak, autoreak...) eta obra

eta adierazpen kulturalak.

- Inguruneko artelan eta

adierazpen artistikoetan

garai jakin bateko

ezaugarriak hautematen

ditu.

- Sorkuntza artistiko batzuk

garai edo estilo baten

barruan sailkatzen ditu,

oinarrizko irizpide

estilistikoak aplikatuta.

- Artelan batzuetan

estiloaren bilakaera edo

aldaketa antzematen du, eta

sortu zen garaiarekin lotzen

du.

- Behaketa urratsak eta obra

zein adierazpen kultural eta

artistikoak ulertzeko

jarraibideak kontuan hartzen

ditu, eta horien inguruko

iritzia ematen du oinarrizko

balorazio subjektiboak

erabilita.

- Obra eta adierazpen kultural

zein artistikoak ulertzeko

behaketa eta irudimena

erabiltzen ditu, eta iritzia

emateko era oinarrizko eta

subjektiboz baliatzen da,

besteen iritzia ere aintzat

hartuta.

- Nolabaiteko konplexutasuna

duten adierazpen kulturalak

eta artelanak ulertu eta

interpretatzeko behaketa eta

irudimena erabiltzen ditu, eta

besteen ekarpenekin balio

pertsonalak aberasten ditu.

- Eguneroko bizitzan

(bizikidetza eremuetan,

hedabideetan…) ezberdinak

diren kulturetako elementuen

presentzia antzematen du.

- Beste adierazpen-modu

batzuekin bere kultura

aberasteko aukerak ikusten

ditu.

- Bere kulturarekiko

ezberdinak diren kulturen

adierazpenen inguruko

interesa agertzen du, eta

haietan hainbat ezaugarri eta

balio hautematen ditu

(originaltasuna,

adierazkortasuna, elementu

erakargarri edo

harrigarriak...).

- Gustu estetikoak

adierazteko era bat baino

gehiago daudela onartzen

du.

- Bere gustuekin bat ez

datozen edo ulertzen ez

dituen adierazpen estetiko,

artistiko edo kulturalak

errespetatzen ditu.

- Ondo ulertzen ez dituen

edo erakartzen ez duten


artistikoenganako jarrera

irekia du.

- Adierazpen artistiko edo

kultural bakoitza isolaturik

ulertzen du, nahiz eta

horietan agertzen diren

hizkera artistikoak

hautematen dituen.

- Ohiko adierazpen

kulturaletan hizkera artistiko

bat baino gehiago

identifikatzen ditu; adibidez,

zineman, dantzan… eta

haien arteko elkarreragina

hautematen du.

- Ikuskizun bateko hizkera

artistiko desberdinetatik

datozen elementuen

nahasketa aztertzen du,

esate baterako, zineman,

antzerkian, dantzan…

- IKTek sorkuntza artistikoak

entzun, ikusi, bildu, kopiatu

edo transmititzeko duten

garrantzia ulertzen du

(musika, bideoak...).

- Ekoizpen artistiko edo

egungo ikuskizun batzuetan

IKTen erabilera

identifikatzen du (musikalak,

zinema...).


kulturalerako IKTen erabilera

ulertzen eta baloratzen du,

eta eskaintzen dituzten

aukeren inguruan interesa

agertzen du.


26

2. Arteen eta kulturaren produktuei pertsonek eta gizarteek eman dizkieten erabilera eta funtzio sozialak interpretatzea.

a) Hainbat garai historikotako edo kultura desberdinetako obra eta adierazpen

artistiko zein kulturaletan ideiak, sentimenduak, emozioak eta abar ulertzeko era bat baino gehiago hautematen ditu.

b) Denbora eta kultura askotarikoetan, artearen erabilera, funtzio eta esanahiak ulertzen ditu.

c) Hainbat ekoizpen eta adierazpen artistiko eta kulturaletan nazioarteko ezaugarriak eta faktore ideologiko, politiko, erlijioso eta generokoak hauteman eta identifikatzen ditu, lan horien jatorrian daudenak edo bertan azaltzen zaizkigunak.

d) Adierazpen kultural eta artistiko zehatz batzuk pentsatzeko erekin, joera estetikoekin eta modekin lotzen ditu, egungo gizartean batez ere.

e) Adierazpen-askatasuna baloratzen du, pertsonen oinarrizko eskubideak errespetatuz obra artistikoak sortu eta irudikatzeko.


- Erakusten zaizkion obretan,

ideia, sentimendu edo emozio

bera adierazteko (poza,

beldurra, naturaren

ezaugarriak, denboraren

joana…) modu desberdinak

hautematen ditu.

- Garai historiko eta kultura

desberdinetako obretan, ideia,

sentimendu edo emozio bat

adierazteko modu ezberdinen

erakusle diren ezaugarriak

deskribatzen ditu.

- Garai eta/edo kultura

desberdinetako obretan ideiak,

sentimenduak eta emozioak

adierazteko moduen arteko

loturak ezartzen ditu.

- Inguruneko adierazpen

artistiko edo kultural batzuen

(bertsolariak, jazz-jaialdiak,

Zinemaldia) asmoa adierazten

du.

- Hainbat testuingurutako

adierazpen artistiko eta kultural

batzuen erabilera eta funtzioak

deskribatzen ditu.


kultural batzuk testuinguruekin

lotuta duten esanahiak

argudiatzen ditu.

- Emakumeek hainbat

testuinguru artistikotan duten

funtzioa ezagutu eta baloratzen

du.

- Emakume artista batzuen

sorkuntzak eta interpretazioak

aztertzen ditu, eta euren

ekarpenak baloratzen.

- Hainbat obra bisual zein

plastiko, musikal edo

literariotako mezurik

nabarmenenaren esanahia

identifikatzen du; adibidez,

emakumearen irudikapena

artean, ama gisa, langile gisa,

mito gisa…


kulturalen esanahia eta asmoa

identifikatzen ditu, ematen

zaizkion ereduak oinarri hartuta

(antzerki-obrak, eraikin

esanguratsuak,

publizitate-iragarkiak, kantuak,

bideo-jokoak...).

- Hainbat adierazpen artistiko

eta kultural batzuen asmoa

arrazoi ideologiko eta

sozialekin lotzen du, artistaren

aldetik zein ekoizpen hori

babesten duenaren aldetik ere.

- Artearen eta kulturaren

historian emakumeek sortzaile

eta interprete gisa bete ez

duten funtzioa hautematen du.


artistikoetan emakumeen

presentzia hautematen du, eta

haien funtzioa identifikatzen

(autoreak, interpreteak,

artisauak...).


27


artistikoen eta horiek sortzen

diren gizartearen edo eragiten

dien gizartearen arteko

harremana hautematen du

(bere identitateari eraginda:

markak, arropa… norbera

denaren eta pentsatzen

duenaren isla).

- Hainbat adierazpen

estetikotan, alderdi batzuk

identifikatzen ditu (janzteko

eran edo egungo musika

estiloetan…) eta haiek sortu

zituzten mugimendu kultural

edo artistikoekin lotzen ditu.

- Egun egiten diren mota

askotako adierazpen estetiko

eta kulturalak sailkatzen ditu,

eta sailkapen-urrats eta -eredu

horiek beste adierazpen

kultural eta artistiko batzuei

aplikatzen dizkie.

- Adierazpen-askatasuna

sorkuntza artistiko eta

kulturalaren oinarrian dagoela

ulertzen du, eta, gainera,

besteen eskubideak

errespetatu behar dituela

jabetzen da.

- Proposatutako egoera

batzuetan artistaren

askatasunak izan dituen muga

edo zailtasunak interpretatzen

ditu, baita iritzi publikoan

izandako ondorioak ere.

- Obra edo ekoizpenen bat

zentsuratzea eragin duen

gatazkaren bat eta horrek

gizarterako duen garrantzia

aztertzen ditu, eta

adierazpen-askatasunaren

alde agertzen da.

3. Herritarren eta kulturen oinarri gisa ondare artistiko eta kulturala osatzen duten elementuak estimatzea, eta haiek kontserbatzen eta berritzen laguntzea.

a) Ekintza artistikoak eta kultura adierazteko moduak denon ondasunaren eta

norberaren identitate kulturalaren parte gisa identifikatzen ditu.

b) Euskal kulturaren ondarea osatzen duten adierazpen kulturalak eta obra artistikoak baloratzen ditu, baita euskal gizartean daukagun aniztasun kulturala ere, pertsonentzat aberasgarri delako eta denon arteko elkarbizitzari ekarpena egiten diolako.

c) Ondare kulturalari buruz ikertzen du –hainbat espazio- eta denbora-mailatan– eta adierazpen artistiko eta kulturalen inguruko informazioa bilatu eta antolatzen du.

d) Inguruko elkarte, industria eta zerbitzu kulturalek eskaintzen dituzten ondarea sustatzeko jarduerak ezagutzen ditu eta haietan parte hartzen du, hura babestu, baloratu eta berreskuratzeko laguntza emanez.

e) Era askotako produktu kultural eta artistikoetara jotzeko hautaketa irizpideak sortu eta aplikatzen ditu, bereziki informazioaren eta komunikazioaren teknologien bitartez banatzen diren produktuen kasuan.

f) Ezarritako eredu kultural homogeneizatzaileen aurrean, jarrera kritikoa du; bereziki, hedabide jakin batzuen bitartez edo kontsumo jendetsuaren bidez egiten denean.

g) Ikusmenerako eta entzumenerako atsegina eta osasungarria den ingurunea izatearen garrantzia baloratzen du.

h) Jabetza intelektuala eta produktu artistiko edo kultural baten sortzailearen eskubideak errespetatzen ditu.


28


- Ondare kulturala osatzen

duten ekintza eta adierazpen

batzuk identifikatzen ditu,

era isolatu eta mugatuan,

kulturaren antzinako

adierazpenekin lotuta.

- Ondarea funtsean

kulturaren adierazpen

«klasikoek» edo

«akademikoek» osatutako

zerbait dela pentsatzen du,

adierazpen guztietan ere:

musikaletan, literarioetan,

artistikoetan...

- Ondare kulturala zentzu

zabal eta askotarikoan

ulertzen du, hura osatzen

duten ekintzen tipologiari eta

toki- zein denbora-jatorriari

dagokienez.

- Gure garaira heldu diren

obra eta adierazpen

berezien multzo mugatua

bakarrik ezagutzen du

euskal kulturaren barruan,

eta beste kultura edo joera

kulturaletatik bereizita

ikusten ditu.

- Euskal ondare kulturalean

hainbat obra eta adierazpen

ezagutzen ditu, lekuaren

arabera ezberdinak direnak

eta denboran zehar

bilakaeraren bat izan

dutenak.

- Euskal ondare kulturalean

beste kulturekin lotutako

obra eta adierazpenak

identifikatzen ditu, baita

euskal kulturak ondare

unibertsalari egin dizkion

ekarpenak ere.

- Beste kulturetako

adierazpen kultural batzuk

hautematen ditu, baina

identifikatu gabe.

- Gainera, beste kulturetako

adierazpen propioak

hautematen ditu,

sistematizatu gabe, eta

haiek ezagutzeko zein

haietan parte hartzeko

interesa agertzen du.

- Bestalde, euskal

gizartearen kultura-

aniztasuna baloratzen du,

eta bertako adierazpen

kulturalen zein beste

kulturetatik Euskal Herrian

txertatu direnen ezagutza

zabaltzeko jakin-mina

sentitzen du.

- Jarduera eta lanak egiteko

informazioa bilatzen du,

ondare kulturalaren –

euskalduna zein unibertsala-

elementuak ezagutzeko

helburuarekin, horretarako

ematen zaizkion urrats eta

ereduak jarraituta.

- Ondareari buruz

eskuratzen duen informazioa

automatikoki antolatzen du,

eta era ordenatuan

aurkezten, banakako lanetan

zein talde-lanetan.


hainbat alderdiri buruzko

azalpenak lantzen ditu,

alderaketak eginda,

ondorioak aterata…


ezagutza eta/edo babesari

buruzko proiektu gidatuetan

parte hartzen du, ikastegiak

antolatuta, eta

programatutako talde-lan

jardueretan parte hartzen

du.

- Erakunde zein elkarte

pribatuek antolatutako

jarduera kultural batzuetan

parte hartzen du:

bertsolaritza, musika,

dantza, euskal kirolak,

antzerkia…

- Ondare kulturala ezagutu

eta/edo babesteko

jardueretan parte hartzen du

denbora librean, familian

zein lagunekin.

- Produktu eta jarduera

kultural zein artistikoei

buruzko informazioa lortzeko

kanal-kopuru mugatua

erabiltzen du, eta ez ditu beti

irizpide pertsonalak

erabiltzen haiek hautatzeko.

- Ekitaldi kultural eta

artistikoei buruzko

informazioa bilatzen daki,

baina haiek baloratu eta

interesgarri edo egoki diren

jakiteko irizpideak erabiltzea

kostatzen zaio.

- Badaki ekitaldi eta

produktu kultural zein

artistikoei buruzko

informazioa non eta nola

bilatu, gida espezifikoetan

zein papereko edo

Interneteko hedabideetan,

eta bere gustuetan eta

esperientzian oinarritutako

autonomiaz baliatzen da

hautaketak egiterakoan.


29

- Ezarritako eredu

kulturaltzat edo

homogeneizatzailetzat jo

daitezkeen modak, musika,

arropa, argitalpenak…


- Esperientzia pertsonaleko

esparru batzuetan (entzuten

duena, janzten duena, ikusten

duena, kontsumitzen duena...)

moden eragina hautematen

du, baina ez du fenomeno hori

haren arrazoi posibleekin

lotzen.

- Egungo gizartea

estandarizatzen duten

adierazpen kultural

batzuetan interes

komertziala dagoela

hautematen du.

- Entzumen- eta ikusmen-

baldintzek duten garrantziaz

jabetzen da, ingurumen

atsegina sortzeko eta

eguneroko bizitzan bere

osasunari kalterik ez

egiteko.

- Ingurune atsegin eta

osasungarria izateko

beharrezkoak diren

ikusmen- eta entzumen-

baldintzak baloratzen ditu,

eta horiek betetzen ez diren

egoerez jabetzen da.

- Inguruneko ikusmena eta

entzumena hobetzeko

esfortzua egiten du, eta

neurri zuzentzaileak hartzen

ditu, bere gaitasunen

barruan.

- Jabetza intelektualari eta

egile eskubideei buruzko

ideia mugatuak ditu,

sarreren salmentari, liburuei,

musikari... buruz.

- Produktu kulturalak legez

kontra kopiatzeak sortzaileei

eragiten dizkien kalteez

jabetzen da, baina ez da

kontsekuente jabetza

intelektualeko eskubideen

defentsarekin.

- Artea eta kultura ekoizteko

lana baloratzen du eta lan

horren eskubideak

errespetatzen ditu,

produktuen legez kontrako

kopiak erostea saihestuta

eta eskubide horiek behar

bezala erabilita.

2. dimentsioa: KULTURA ETA ARTEA SORTZEA

4. Produktu artistikoak sortzea emozioak, bizipenak eta ideiak adierazteko, irudikatzeko eta komunikatzeko modu gisa.

a) Inguruneko galderei, ardurei, ideiei... erantzuteko lan artistikoak sortzen ditu.

b) Ideiak birsortzen ditu, besteen ekoizpenak eraldatzen ditu, hainbat produktu artistikoen bitartez soluzio bat baino gehiago proposatzen ditu eta egoeren inguruan galderak egiten ditu.

c) Proposamen berriak ikertzen ditu, bere sorkuntzetan estereotipo eta konbentzionalismoak gainditzen ditu eta malgutasuneko, elkartasuneko, intereseko eta errespetuzko jarrerak garatzen ditu.

d) Sorkuntza-prozesuetan IKTek eskaintzen dituzten aukerei arreta berezia jartzen die, bere erantzunak sortzerakoan erregistro-sorta zabaltzeko.

e) Hizkera artistikoen baliabideek eskaintzen dituzten aukerak ulertu eta bereizten ditu (irudia, testua, soinua, mugimendua…), eta aukera horiek txertatzen ditu bere sorkuntzetan.

f) Era arrazoituan planifikatzen du bere lan-prozesua, adierazpen- eta komunikazio-beharren arabera.

g) Ekoizpen artistikoan jarraitutako ekoizpen-prozesua arrazoituta argumentatzen du.

h) Bere lan-prozesua baloratu eta emaitza hobea lortzeko egin beharreko aldaketak egiten ditu.


30


- Bere adierazpen- eta

komunikazio-xedeekin bat

datozen erreferenteak eta

ideiak bilatzen ditu

ingurunean eta ekoizpen

artistikoetan.

- Eguneroko inguruneko

galdera eta arazoen aurrean

erantzun artistiko arrazoituak

ematen ditu.

- Ekoizpen artistiko

konplexuak sortzen ditu, era

askotako adierazpen-

baliabideak erabilita, eta

bakoitza arrazoituta.

- Bere ekoizpenak egiteko

irudiak, soinuak, testuak…

bilatu eta berrerabiltzen ditu.

- Besteen ideiak bilatu eta

berrerabiltzen ditu, bere

sormen-beharretara

egokituta.

- Era askotako ekoizpen

artistikoak bilatzen ditu, bere

adierazpen- eta komunikazio-

prozesuetatik ezberdinak

direnak.

- Originaltasunez eta

irudimenez hitz egiten du, eta


era guztien inguruko jakin-

mina eta errespetua du.

- Ideia finkatuak gainditzen

ditu, eta proposamen berriak

ikertzen ditu, bere zein

besteen lan artistikoetan.

- Arazo berari aurre egiteko

soluzio bat baino gehiago

hartzen ditu kontuan, eta

esanahi ezberdinak lortzeko

elementuak eta baliabideak

aldatzen ditu.

- Bere ekoizpenetan,

kontzienteki erabiltzen ditu

baliabide teknologikoak.

- Teknologiek eskaintzen

dituzten aukerak eta

erantzunaren

eraginkortasuna hautematen

ditu, eta ekoizpen

artistikoetan erabiltzen.

- Besteen obra artistikoetan

teknologiak erabili ote diren

ikertzen du, eta bere

ekoizpenetan txertatzen

saiatzen da.

- Hainbat hizkera

artistikotako baliabideak

txertatzen ditu ekoizpenetan.

- Ekoizpen artistiko berean

hizkeren artean sortzen diren

elkarreraginek adierazpenari

eta komunikazioari egiten

dieten ekarpena hautematen

du.

- Ekoizpenetan, bere


beharren arabera hizkera

artistiko bat baino gehiago

erabiltzeko arrazoiak ematen

ditu.

- Proposamen artistiko

zehatz baten aurrean lan-

prozesu bat sortzen du.

- Hainbat fasetan

egituratutako lan-metodoa

planifikatu eta garatzen du.

- Proiektu artistikoa

koherentziaz garatzen eta

zuzentzen du, hasierako

ideiatik hasi eta proiektua

bukatu arte.

- Lan artistikoak egiteko

prozesuaren ezaugarriak

ordenaturik deskribatu eta

justifikatzen ditu.

- Lan-plana azaltzen du,

proiektu artistikoaren

helburua ahaztu gabe.

- Garatu duen prozesu artistikoaren faseak behar bezala arrazoitzen ditu.

- Prozesua berrikustea eta

baloratzea kontuan izaten du

beti, horretarako ematen

zaizkion argibideak jarraituta.

- Egindako lanari buruz

hausnartzen du, eta hobe

ditzakeen alderdiak


- Lan-planak berrikusten ditu,

garapena ebaluatzen du, eta

emaitza hobea lortzeko

aldaketak egiten ditu.


31

5. Hizkera artistikoen inguruko ezagutza nahikoa izatea, adierazteko eta komunikatzeko baliabide gisa erabili ahal izateko, eta obra artistiko eta kulturaletan identifikatu ahal izateko.

a) Hizkera artistikoen oinarrizko elementuak ezagutzen ditu, eta ekoizpenetan

behar bezala erabiltzen ditu.

b) Hizkera artistikoek eskaintzen dituzten teknikekin, baliabideekin eta konbentzioekin esperimentatzen du, soluzioak bilatuta eta bere ideiei, sentimenduei nahiz emozioei erantzuna emango dieten estrategiak aplikatuta.

c) Ikuspuntu tekniko eta formaletik egokiak diren erantzunak ematen dizkie ekoizpen artistikoei.

d) Ekoizpen artistikoei zentzua emateko erabili dituen tekniken, tresnen eta materialen hautaketa egoki arrazoitzen du.

e) Planteatutako arazo artistikoari erantzuna emateko egokiak diren euskarriak, materialak, tresnak eta prozedurak zuzen eta sormenez erabiltzen ditu.

f) Egungo ekoizpen artistiko eta kulturalaren esparruetan adierazpen- eta komunikazio-baliabide gisa teknologiek duten garrantziaz eta protagonismoaz jabetzen da.

g) Ekoizpen artistiko berean hizkeren artean sortzen diren elkarreraginak adierazpenari eta komunikazioari egiten dieten ekarpena hautematen du.

h) Ekoizpen artistiko globaletan (musikalak, performanceak, instalazioak…) parte hartzen duten adierazpen-moduen arteko aukerak saiatzen ditu bere ekoizpenetan.


- Zenbait hizkeren oinarrizko

baliabide batzuk ezagutzen

ditu (elementu formalak,

teknikak, tresnak…), eta bere

ekoizpenetan txertatzen

saiatzen da.

- Ezagutzen dituen hizkera

artistikoen baldintzak egoki

erabiltzen ditu.

- Proposamen artistikoak

egitean, hizkera artistikoen

baliabideak kontzienteki eta

helburu batekin erabiltzen

ditu.

- Ikuspuntu tekniko eta

formaletik begiratuta egokiak

diren erantzunak bilatzeko

jarrera du; gidatutako

proposamenen bitartez,

betiere.

- Hizkera artistikoen teknikek,

baliabideek eta konbentzioek

eskaintzen dituzten aukerak

aztertzen ditu, eta ekoizpenei

sormenezko erantzunak

ematen saiatzen da.

- Hizkera artistikoen teknika,

baliabide eta konbentzioekin

esperimentatzen du, eta

lortzen dituen emaitzak

ekoizpenetan txertatzen.

- Hizkera artistikoak egoki

erabilita, oinarrizko erantzun

artistikoak garatzen ditu.

- Erantzun artistikoetan

hizkera artistikoak egoki

erabiltzen saiatzen da.

- Adierazteko eta

komunikatzeko asmoak

garatzen ditu, eta hizkera

artistikoen teknika eta

baliabideak era sortzaile eta

berritzailean erabiltzen ditu.

- Aukeratzen dituen teknikak,

tresnak eta materialak

sinpleki justifikatzen ditu.


erabiltzen dituen teknikak,

tresnak eta materialak era

logikoan azaltzen ditu.

- Ekoizpen artistiko jakin

baterako aukeratu dituen

teknika, tresna eta materialak

argudioekin defendatzen ditu.


32

- Arazo artistiko jakin batzuei

erantzuna emateko egokiak

diren euskarriak, materialak,

tresnak… identifikatzen ditu.

- Erantzun artistikoetan

erabiltzen dituen baliabideen

(materialak, tresnak,

prozedurak...) eta adierazteko

eta/edo komunikatzeko

asmoen artean loturak

ezartzen ditu.

- Arazo artistikoei erantzuna

emateko materialak,

tresnak… egoki aukeratzen

ditu, eta sormenez erabiltzen.

- Teknologiek artearen eta

kulturaren esparruan eta

ekoizpenetan eskaintzen

dituzten aukerak aztertzen

ditu.

- Teknologiek (batez ere,

ordenagailuak) erantzun

azkarragoak lortzeko eta

produktu artistikoak pertsona

gehiagori eta bizkorrago

helarazteko eskaintzen

dituzten abantailak aztertzen

ditu.

- Baliabide informatikoak

adierazteko eta

komunikatzeko asmoak zein

beharrak zuzen garatu eta

zabaltzeko tresnak direla

ulertzen du.


kultura bisualeko

produktuetan hizkera bat

baino gehiago txertatzen

denean gertatzen diren

aldaketak identifikatzen ditu

(esanahiarenak,

informazioarenak...).

- Zenbait ekoizpen artistiko

eta kulturaletan (jokoetan,

multimedian, komikietan,

musikan, wegbuneetan...)

hizkera artistikoek

komunikazioari egiten dioten

ekarpenaz jabetzen da.


kulturaren produktuetan

hizkera bat baino gehiago

erabilita sortzen diren

adierazpen eta ideien

transmisio-emaitzak aztertu

eta interpretatzen ditu.

- Hainbat hizkera-erregistro

erabiltzen dituzten euskarri

estetikoen (komikien,

iragarkien...) kode bereziak

ezagutzen ditu, eta bere

ekoizpenetan erabiltzen.

- Adierazpen eta

komunikazio aberatsagoa

lortze aldera, ekoizpenetan

hizkera artistikoak nahasteak

eskaintzen dituen aukerak

aztertzen ditu.

- Hala behar izanez gero,

hizkera bat baino gehiago

txertatzen du ekoizpenetan

eta elkarreraginak

arrazoitzen ditu.

6. Sormen artistikoko prozesuetan beste pertsonekin elkarlanean jardutearen garrantzia baloratzea.

a) Proposamen artistikoak sortzerakoan, talde-lanaren eta taldean egindako

proiektuen garrantziaz jabetzen da.

b) Lan partekatuaren erantzukizuna hartzen du, lankideen ekarpenak errespetatuta.

c) Taldeko proiektu artistikoan koherentziaz parte hartzen du, hasierako ideiatik hasi eta proiektua bukatu arte.

d) Taldean obra konplexuak ekoiztu eta planifikatzen ditu, adierazpen eta komunikazio artistikoko hizkera bat baino gehiago erabilita.

e) Proiektu artistikoak planifikatu eta ekoizteko, talde-lanaren dinamika ebaluatzen du.


33


- Adierazpen artistiko

batzuetan, sortzaile baten

baino gehiagoren parte-

hartzea identifikatzen du.

- Talde-lanak sorkuntza

artistikoari aberastasuna

ematen diola ulertzen du.

- Sorkuntza artistikoan parte

hartzen duten pertsonen

funtzio eta erantzukizunek

lanaren emaitza indartu eta

aberasten dutela ulertzen du.

- Proiektu artistikoa egiteko,

taldekide bakoitzaren

zereginak eta beharrak

errespetatzen ditu, neskak

edo mutilak diren bereizi

gabe.

- Talde artistikoa osatzen

duten kideekin elkarlanean

parte hartzen du, neskekin

zein mutilekin, taldeko lan

artistikoak egiteko.

- Proiektuan aktiboki parte

hartzen du, taldekideen ideiak

eta ekarpenak errespetatuta,

neskak edo mutilak diren

bereizi gabe.

- Lan-prozesua antolatzen

zein proiektu artistikoa

garatzen parte hartzen du,

ematen zaizkion urratsak

jarraituta eta ekarpen

pertsonalak eginda.

- Taldeko zereginak

antolatzen eta banatzen

laguntzen du, eta proiektu

artistikoa garatzen ere parte

hartzen du, informazioa,

ideiak… partekatuta.

- Lana behar bezala aurrera

eramaten laguntzen du,

taldean komunikazioa,

zereginen banaketa, giro

egokia eta batasuna

sustatuta.

- Obrak ekoizterakoan

hizkera artistiko bat baino

gehiago erabiltzeko


- Adierazpen eta komunikazio

artistikoaren hainbat moduk

osatutako proiektu artistiko

bat talde-lanean egiteko

plangintza egiten du.

- Talde-lanak egiten ditu,

adierazpen eta komunikazio

artistikoaren hainbat modu

txertatuta, proiektuak dituen

helburuen arabera.

- Talde-lanaren dinamika

aztertzen du, eta proiektu

artistikoaren bilakaerari

buruzko iritzia ematen du,

soluzioak emateko arazoak

baditu ere.

- Taldekideekin lanaren

bilakaeraz hitz egiten du,

sortutako arazoei irtenbideak

ematen laguntzen du, eta

izan dituen zailtasunetatik

ikasten du, hurrengo

proiektuetarako.

- Taldekideekin proiektu

artistikoaren inguruan

hausnartzen du, sortutako

zailtasunei erantzuteko

soluzioak ematen ditu, eta

badaki hurrengorako zer

hobetu behar den.

GIZA ETA ARTE-KULTURARAKO KONPETENTZIA Marko...

Documents

Transcript of GIZA ETA ARTE-KULTURARAKO KONPETENTZIA Marko...