GEOGRAFIADBH 1

5. UNITATEA:

INGURUNE HOTZAK, BEROAK ETA EPELAK

PAISAIA NATURALEN BANAKETA GEOGRAFIKOA

Paisaia naturala

Klimaren, lurzoruaren, erliebearen, landarediaren eta faunaren

arteko erlazioaren emaitza, planetako inguru jakin batean

Izaki bizidunen eta inguruneak izandako berezko bilakaeraren

ondorio (gizakiaren esku-hartze gabe)

Paisaian eragina duten faktoreak

Klima

Lurzorua

Erliebea

Landaredia

PAISAIA NATURAL NAGUSIAK

Ingurune hotzak

Basamortu polarra

Tundra

Taiga

Goi-mendiko landaredia

Ingurune beroak

Oihan ekuatoriala

Jungla tropikala

Sabana

Estepa tropikala

Basamortu beroa

Ingurune epel hotzak

Baso hostoerorkorrak

Otalurrak

Estepa kontinentala

Basamortu kontinentala

Ingurune epel beroak

Baso mediterraneoa

Makia eta garriga

Laurisilvae-basoa

Estepa eta basamortu subtropikala

INGURUNE HOTZAK

BASAMORTU POLARRA

Kokapena: Zirkulu polar artiko eta

antartikoan

Flora: Ez dago landarerik

Fauna: Hotzera ondo

moldatutako animaliak Fokak eta pinguinoak

Kokapena: Klima subpolar lehor

nagusia duten latitudeetan

Amerikako, Europako eta Asiako iparraldean

Flora: Likena eta goroldioa

Fauna: Erbi artikoa, azeri

artikoa eta elur-oreina

TUNDRA

Kokapena: Klima subpolarreko

eskualderik hezeenetan

Flora: Koniferoen baso

zabalak Izeia

Hosto iraunkorrak eta kono itxura

Fauna: Katagorriak, untxiak,

otsoak, hartza, bisoia, karibua, altzea…

TAIGA

Kokapena: 2.500 m-tik gorako eskualdeak Goi-mendietako klima

Flora: 3.000 m-tik behera

Konifero basoak ugarienak Altitudeak gora egin ahala

Likenak eta goroldioak nagusitu Altitude handiagoetan elur iraunkorrak

GOI-MENDIAK

INGURUNE BEROAK

OIHAN EKUATORIALA

Kokapena: Ekuatorearen inguruko

eskualdeetan Tenperaturak beroak urte osoan Prezipitazio ugari

Flora: Zuhaitz oso altuak-

elkarrengandik oso hurbil Oihanaren barnealdea iluna eta

hezea Kaobak, ebanoak, landare

igokariak, lianak…

Fauna: Orangutana, jaguarra, narrastiak,

intsektuak…

Kokapena: Montzoietako klima

Flora: Zuhaitz hostoerorkorrak

Teka

Fauna: Tximinoak, tigreak,

kakatuak, tukanak…

JUNGLA TROPIKALA

SABANA

Kokapena: Urtaro lehor oso luzeak

Flora: Metro bateko belar eta

zuhaixkak

Tamaina ertaineko zenbait

zuhaitz

Fauna: Jirafak, elefanteak,

antilopeak, ñuak, lehoiak,

lehoinabarrak, hienak…

ESTEPA

Kokapena: Afrikako eskualde

tropikaletan Euri-sasoi laburra

Flora: Belar eta zuhaixkak

(hostoak galdu) Landare zukutsuak

Kaktusa Fauna:

Animalia gutxi Erbia, bisontea…

Kokapena: Bi tropikoetatik hurbil

dagoen eskualdean Klima oso lehorra Euria oso urria

Flora: Oasiak

Zuhaixkak, landare zukutsuak… Palmondoak..

Fauna: Eskopioiak, sugeak…

BASAMORTU BEROA

INGURUNE HOTZETAKO BIZIMODUA

Basamortu hotzetan bizitzea Herri nomadak normalean

Amerikako iparraldean (Alaska, Kanada eta Groenlandia): eskimalak edo inuitak

Eskandinaviako iparraldean: lapoiak edo saamiak Ehizatik eta arrantzatik bizi Garraiobideak:

Txakur-lerak Foken larruz, bale-hezurrez eta zurez egindako piraguak

Altitude handietan bizitzea Tibetar artzainak (Tibet eta Himalaia)

3.000-5.000 m-ko altitudean Artzain nomadak

Jaken esnea, artilea, okela, ilea eta larrua Garraioak:

Jak-ak, ahuntzak eta zaldiak

INGURUNE HOTZETAKO BIZIMODUA

INGURUNE BEROETAKO BIZIMODUA

Oihanean bizitzea Amerikako eta Afrikako oihanetan

Yanomamiak (Amazonia) Pigmeoak (Afrikako erdialdean)

Landare-biltzetik, ehizatik eta arrantzatik Gaur egun oihanak arriskuan, errepideak sortzen

Eremu tropikalean bizitzea Eremurik lehorrenetan

Artzain talde nomadak Beste batzuk nekazartiza

estentsibotik eta abeltzaintzatik bizi

Eremu tropikal euritsuan (montzoietako Asian) Jende asko bizi Gehienak arrozazen

nekazaritzatik bizi Plantazio handiak:

Azukre-kanabera, kafea, tabakoa, anana, tea…

Ongarriak, makinak… erabili

INGURUNE BEROETAKO BIZIMODUA

Basamortuan bizitzea Oso jende gutxi bizi

Oasien inguruetan talde sedentario batzuk Artzain nomadak

Saharako tuaregak Arabiako beduinoak

Nagusiki ehizatik bizi dira Australiako aborigenak Kalahari basamortuko boskimanoak

INGURUNE BEROETAKO BIZIMODUA

INGURUNE EPEL FRESKOAK

BASO HOSTOERORKORRA

Kokapena: Eremu epel hezeetan (Klima

atlantikoan…) Klima kontinental hezeko

eremuetan Flora:

Zuhaitz hostoerorkorrak dira nagusi Haritzak, pagoak, eta

gaztainondoak Fauna

Aberatsa Oreinak, basurdeak, satorrak,

otsoak, azkonarrak, hontzak…

OTALURRA Kokapena:

Ozeano Atlantikoko itsasertzeko eskualdeetan

Lainoa eta euria ugariak

Flora: Ez dago zuhaitzik (haize oso

gogorra) Zuhaixkak

Txilarra, iratzeak, isatsa eta ezpela

Fauna Ez dago animalia askorik

Hegaztiak eta ugaztun txikiak ugari Saguak, trikuak eta azeriak

ESTEPA KONTINENTALA Kokapena:

Prezipitazio urriko klima kontinentaleko eremuetan

Ordoki zabalak Hainbat izen:

Estepa: Europa erdialdean eta Asian

Belazea: Ipar Amerikan Pampa: Argentinan

Flora: Belar luzeko zabaldi handiak

(gehienbat gramineoak) Fauna

Gehienbat belarjaleak Bisonteak, basazaldiak, untxiak…

BASAMORTU KONTINENTALA Kokapena:

Barrualdeko eskualdetan Ez du euririk egiten Tenperatura bitartea handia (muturreko klima)

Flora: Ia ez dago landarerik

Asia barrualdeko ordokiak Asia erdialdetik Mongoliako Gobi basamorturaino

Fauna Fauna oso urria eta tamaina txikikoa

INGURUNE EPEL BEROAK

BASO MEDITERRANEOA Kokapena:

Klima mediterraneoko eskualdeetan

Flora: Zuhaitz hostoiraunkorrak

Artea, erkametza eta artelatza

Fauna Ugaztunak

Erbia, untxia, katamotza, basurdea…

Hegaztiak Araba-zozoa, eperra…

MAKIA ETA GARRIGA Kokapena:

Klima mediterraneoko eskualdeetan Flora:

Zuhaixka eta sastrakaz osatutako masa trinkoak Basolibondoak, sastrakak, legeltxorra, txilarra, isatsa,

erromeroa, ezkaia eta izpilikia

LAURISILVAE-BASOA Kokapena:

Klima subtropikal hezeko eskualdeetan Asia eta Amerikako

eskialdean Zeelanda Berrian Kanariar uharteetan

Flora: Hostoiraunkorreko zuhaitzak Zuhaixkak, liana eta belar

mota asko

Fauna: Espezieen aniztasun txikia Tamaina ertainekoa

ESTEPA ETA BASAMORTU SUBTROPIKALA

Kokapena: Afrika iparraldean Iberiar penintsulako hego-

ekialdean AEBko hegoaldean

Flora: Zuhaixkak, sastrakak (ezkaia

eta espatzua), kaktusak Fauna

Tamaina txikiko animalia gutxi

EUROPAKO PAISAIAK

EUSKAL HERRIKO PAISAIAK

ESPAINIAKO PAISAIAK