ASTEKO ASMAKIZUNAberria

GAZTETXOEN ASTEKARIA 746. ZENBAKIA LARUNBATA, 2017KO URRIAREN 21A

Bost hari lerro-lerroka,eta barruan musika;

bost harietan beltzak eta zuriak,eta kantari guztiak. Zer da?

m a n t a n g o r r iErantzuna: Pentagrama.

Asmakizunaren jatorria: Auskalo! Igarkizun eta aho-korapiloak liburua, Xabier Olaso / Agurtzane Villate (Pamiela).

EIDE

R EI

BAR

m a n t a n g o r r i2 LARUNBATA, 2017KO URRIAREN 21A berria

Mendiaz gozatu, mendian gozatuBihar, mendizale gaztetxoz beteko dira Errenteriako inguruak(Gipuzkoa), Eskola Mendizaletasuneko Finalistaren eguna egitekoakbaitira. Zumarditik abiatuko dira parte hartzaileak goizekobederatzietan, eta, pare bat orduko bueltaren ostean, leku bereanamaituko da martxa. Mendiaz eta mendian gozatu nahi dutengaztetxo guztiak parte hartzera animatu nahi ditu GipuzkoakoMendi Federazioak. Izan ere, ez da beharrezkoa mendi lehiaketanizena emanda egotea edo finalista izatea; edozein ikastetxek partehartu ahal du. Ia seiehun gaztetxok parte hartu zuten iazkoFinalistaren Egunean, Zegaman. Aurten ere beste horrenbestekparte hartzea espero dute antolatzaileek. Goiz-pasa ederra eginnahi baduzu, hartu bizkar zorroa, ogitartekoa, eta zoaz naturazgozatzera!!!

Beasaingo familiaren partetik, mila zorioneta urte askotarako, Itsaso.

Zorionak, Oier, gure etxeko pilotarimaitagarria, joan den ostegunean zortzi urtebete zenituelako. Muxu handi bat etxeko

guztion partez, batez ere zure anaia

Ekainen partez.

ZOZKETA

Pirritx, Porrotx etaMarimototsen Antzinakozuhaitza disko-liburuarenhamar ale ditugu irakurleenartean zotz egiteko. Haietakobat eskuratu nahi baduzu, bidalimarrazkiren bat MANTANGORRIkohelbidera. Azaroaren 7raarte bidali ahal izango dituzuemarrazkiak. Irabazleenizenak azaroaren11ko gehigarrianargitaratuko ditugu. Zorte ondenei!

Amatxo alaienari, izugarri maitezaitugulako, aitatxo eta Euriren partetik,

mila zorion eta muxu handiak.

Marrazo gelakoak urteak bete eta bete ari gara, eta joan denurriaren 6an eta 10ean, Mikel Barberenaren etaAitzol Zabaletaren urteak izan ziren. Gosari goxo-goxoaekarri ziguten, eta hemendik esker mila eta aunitz urtez erran nahidiegu biei!!! Baztan ikastolako Marrazo gela.

ZORiON AGURRAK

Zorion agurrak argitaratu ahalizateko, gogoan izanmezuak asteartearratsaldea bainolehen jaso beharditugula. Asteartetikaurrera jasotzendiren mezu guztiakhurrengo astekozenbakianargitaratuko ditugu.

m a n t a n g o r r i 3berria LARUNBATA, 2017KO URRIAREN 21A

ZU ERE ARTiSTA

Bidali zure gutunak helbide hauetara Helbide elektronikoa: mantangorri@berria.eus Egoitza nagusia: BERRIA. MANTANGORRI. Gudarien etorbidea, z/g. 20140 Andoain.

Argitaratzailea: Euskal Editorea SM Lege Gordailua: SS-616/05 Zuzendaria: Martxelo Otamendi Koordinatzailea: Nagore Etxeberria Pikabea

Egoitza: Martin Ugalde kultur parkea. Gudarien etorbidea, z/g. 20140 Andoain ISSN: 1699-728x

Basajaunaren bidetik. Urtero bezala, kolegioko ekipa pedagogikoakeuskal mitologiaren inguruko egonaldi bat proposatu die ZiburukoPiarres Larzabal kolegioko seigarren mailakoikasleei. Hiru egunez, Baigorriko (Nafarroa Beherea) Oronozia aterpean egondira euskarazko giro batean murgildurik, elkar hobeki ezagutzeko aukerahelburutzat harturik. Ikastola desberdinetatik heldu ziren ikasleak: Sara, Senpere,Azkaine, Miarritze, Urruña, Hendaia... (Lapurdi).Urriaren 4an, Mendi Gaiak elkarteak kudeatutako mitologia eta Baigorriri

buruzko orientazio lasterketan aritu dira, geografia eta gorputz heziketakonozioak berriz landuz. Ondotik, elkarrekin piknika egin dute. Arratsaldean, eguzkilorearen sinbolika aurkeztu ondoren, ikasle bakoitzak berea eraiki du, ganbarakoatean ezartzeko eta babestua izateko. Arratsean, Eleka konpainiako Kattalin etaJokin ipuin kontalariak eramandako euskal eta Afrikako kondaira misteriotsuakentzuteko plazera ukan dute.Biharamunean, ongi gosaldu eta, taldeka banatu dira lau tailerretan parte

hartzeko: ZTK elkarteko Paxkal Indok kudeatutako musikagintza tailerra, euskalmusika tresnak eta perkusio desberdinen inguruan. Tresna guziak erabiltzekoaukera izan dute. Berantago, izugarrizko sinfonia, «batukada» antzekoa, entzunzitekeen Nafarroako mendien artean. Beste talde bat oihanera joan da, Vivirenlaguntzarekin, naturan aurkitzen diren intsektuak aurkitzeko eta aztertzeko.Donibane Garaziko Jean Bernard artzainari esker, behi gasna bat nola prestatzenden ikasi dute beste taldeko ikasleek. Azkenik, Mathilde eta Iñaki kolegiokoirakasleek arte plastikoei buruzko tailer bat animatu dute, eta irudimenezbetetako mitologiako munstro bereziak sortzeko aukera izan dute.Arratsaldean, Baigorri herriaren itzulia egin dute. Hiru toki desberdinetan izan

dira: Etxauz jauregian, Erdi Aroko elizan eta erromatar zubian. Arratsean, AitorServier eta Ortzi Idoate bertsolariekin gozatzeko gaubeilan parte hartu dute. Azken egunean, gibelerako bidean izanez, Senperen gelditu dira, euskal artista

zen Nestor Bazterretxearen Oroit Mina zizelkadura ezagutzeko eta 1609an iraganden sorginkerien auzia oroitarazteko. Ondotik, ikasleen artean piknik on bat egindute kolegioan. Harreman biziki azkarrak lortu dituzte ikasleek egonaldi horri esker,

motibagarriak ziren aktibitate eta amorratuak ziren animatzaile guziei esker.

Egiteko modua:1 Jarri berotzen salda eltze batean.

2 Beste eltze handiago batean, olio zorrota-da bota, eta berotu. Ziape eta piperbeltz aleakmotrailuan apur bat xehatuta, bota olio bero-an. Azkar erregosi, eta bota barazkiak. Erregosi3-4 minutu, noizean behin nahastuz.

3 Txile hautsa, kurkuma, arroza eta dilistak bota. Nahastuz,erregosi 5 minutuz. Adi espeziak erre ez daitezen.

4 Bota aurrez berotutako salda, nahasi eta zu eztian egosten utzi, ordu erdiz,dilistak samur dauden arte. Dilistak azalik gabeak izatea komeni da. Azala dute-nak erabiliz gero, denbora gehiagoz utzi behar dira egosten.

5 Tamarindo purea eta aukeratutako hostoak bota. Kontuz nahasita, dastatu.Gatza behar balu, bota, eta prest! Zerbitzatutakoan hosto freskoak gaineratu.Eta on egin!

m a n t a n g o r r i4 LARUNBATA, 2017KO URRIAREN 21A berria

Izarori tris-tura sartuzaio hezurre-taraino. Berrizitsasora itzulibehar duela

esan dio aitak. Beti dakontu bera. Etxerairisten denean badirudidenbora luzea dela elka-rrekin egoteko, eta gero…

–Oraingoan hilabetera-ko etorri naiz etxera –ai-tak, etorri berritan, etaIzarok pentsatzen du:

–Zer ederki pasatubehar dudan hilabetehau aitarekin.

Baina, gero, hilabeteluzea laburtuz joatenda, edo hori iruditzenzaio Izarori, eta ustebaino lehen, aitak dio:

–Pasatu da, bada, hilabe-tea. Joan egin behar dut –eta nes-kari, tristura barruraino.

–Aio, pottoka! –esan dio aitakIzarori, eta neskak malko pare batsentitu ditu masailetan behera–.Laster etorriko naiz berriz, ez zaitez gehiegi arduratu.

Izaro eta ama bakarrikitzuli dira geltokitik etxera,isilik hasieran, eta txan-txak eginez gero. Izarokbadaki ama ere triste samardagoela, baina nonbaitetik inda-rrak bildu eta irribarre egin du, etatxantxak egin dizkio, eta Izaropittin bat hobeto sentitu da.«Mundiala da ama hau!», pentsatudu.

Etxera iritsitakoan, amak utzita-ko liburua irakurtzen jarraitu duneskak, munduari itzulia emanezPhileas Fogg eta Passepartoutmorroiarekin batera. India alde ba-tetik bestera gurutzatzen ari dela,oihanean zehar dabil hindu batierosi dioten elefante bezatu bate-kin.

MARRAZKIAK EiDER EiBAR IPUINA TXILIKU SUKALDE KONTUAK MUGARITZ JATETXEA

MILA BIDAIA MUNDUKO SUKALDEETARA

Etxetik kanpo egindako bidaietan lekuko jakiakdastatu eta ezagutzeko plazera deskribatzeazaila izaten denez, etxera itzulitakoan huraprestatu eta gainontzekoek dasta dezatela iza-ten da aukera ona. Askotan zaila da, ordea, jato-rriko osagaiak inguruan lortzea zaila delako, za-pore exotikoegiak direlako akaso; baina jatorri-koa hartu eta gurera egokitzea ariketa ona da,bertakoa aberasten baita, eta atzerrikoak eza-gutzen.

Mulligatawny zopa oso ezaguna da Indian,batez ere hegoaldean. Piper ura esan nahi du,eta ingelesek beraien prestaketetan barneratu-tako egokitzapena asko erabiltzen dute. Ez izu-tu osagaien zerrendarekin, bilatzeko denborahartu eta prestatu, udazkeneko egun hotzeta-rako barruak berotzeko primerakoa baita.

Oihanean zehar

MULLIGATAWNY Osagaiakd 1’5 litro oilasko zein barazkisalda.d Oliba olio zorrotada. d 2 koilarakadatxo ziape hazi. d 5 piperbeltz ale. d Kurkuma.d Txile hautsa.d 2 koilarakadatxo Masala(curry hautsa). d 3 baratxuri ale, txikituta. d Tipula handi 1, txikituta. d 2 piper berde, txikituta. d 2 koilarakada arroz (basmati). d 2 koilarakada Moong Dahl(dilista gorriak) (azalik gabeak). d 2 koilarakada Toor Dahl(dilista horiak) (azalik gabeak). d 2 koilarakada dilista beltzedo txikiak. d 2 koilarakada tamarindopasta. d 1 eskukada martorri edoperrexil hosto (norberarengustura). d Gatza.

5

Ez Indian bakarrik, baita Ingalaterran ere,aurrena, eta Europan, gero, XIX. mendeanentzutetsuak egin ziren Kaliren

jarraitzaileak, haien desmasia, ankertasun etakalteen berri zabaldu baitzen, abenturetakoliburuen bidez, batez ere.

Itotzaileak, edo thug-ak deituak, Kalirenjarraitzaileak, ustez sekta bateko partaideakziren, isilpeko talde gaizkilea, lapurretak etahilketak egiten zituena.

Kaliri kultu odoltsua eskaintzen zioten, etakalteak ugariagoak egin ziren britainiarrakIndiako jauntxo egin zirenean. XIX. mendekoerdi alderako britainiarrek garaitu zituztenKaliren jarraitzaileak, eta behin betikodesagertu ziren haiek.

–Ama, zer da elefante bezatua?–galdetu dio amari.

Amak esan dio Indian hezi egi-ten dituztela elefanteak, lan egite-ko edo garraiorako prestatu, etahori dela elefanteak bezatzea. Iza-rok irakurtzen jarraitu du Indiakooihanean, eta, gutxien uste duene-an, oihanaren erdian doan proze-sioa, eta hil-kanta moduko abestiatam-tam eta tinbal hotsen artean.

–Beldur pixka bat ari zait sar-tzen –pentsatu du Izarok–. Hau ezda parte onekoa. Zintzurra itxi eginzait.

«Ondoren estatua bat agertuzen», irakurri du Izarok, eta baitanolakoa den estatua hori ere: «Laubeso zituen; buru-hezurrezko idu-neko bat eta bere inguruan faki-rrak zebiltzan biraka…».

Irakurri du norena den estatua:Kali jainkosarena da. Eta prozesio-aren atzetik brahman batzuekemakume zuri bat zekartela arras-taka, oso apaindua.

–Gero eta itxuratxarragoa du honek –pentsatu du Izarok–, zer eginbehar dute emakume horrekin?

–Izaro, mahaira! –deitu dioamak.

–Zaude pittin batean, ama;oso interesgarria dago liburu-ko istorio hau.

Ez du denbora askoz gehia-goz irakurri behar izan jakitekozer gertatu behar zaion emaku-meari. Hantxe jartzen du: «Ema-kume gaixoa! Bihar egunsentiansakrifikatuko dute».

–Ama, zer da sakrifikatu? –gal-detu du neskak.

–Jainko bat adoratzeko animaliabat-edo hari eskaintzeko akabatu.Eta zatoz berehala hona mahaiajartzera!

–Akabatu! –esan duIzarok ikaratuta, eta li-burua besapeanhartuta joan dasukaldera.

berria LARUNBATA, 2017KO URRIAREN 21A m a n t a n g o r r i

m a n t a n g o r r i6 LARUNBATA, 2017KO URRIAREN 21A berria

DENBORA-PASAK

1. Zazpi aldeak.Zirkuan ikusitakopailazoari egindako bi argazki diraondorengoak. Zazpiezberdintasundaude bienartean.

2. Buruari eragin. Hainbatzenbaki eta hiru emaitza idatziditu irakasleak arbelean. Zeineragiketa egin behardira emaitza horieklortzeko?

10 3 7 =23

7 5 3 =32

21 8 4 = 9

G

H

berria LARUNBATA, 2017KO URRIAREN 21A m a n t a n g o r r i 7

A

Erantzunak: 2.-10x3–7= 23, 7x5–3= 32eta 21–8–4= 9. 3.-A-G, B-F, C-H eta D-E.

Esperimentu gehiago: Zientzia haurrentzat segundo

gutxian liburuan, Jean Potter (Elhuyar, 2012).

ESPERIMENTUA

3. Lotu bikoteak. Saltoka aritzeko sokezbete dute eskola aurrea, atseden garaian.Jarri bikoteka soka berdinak.

B

E

F

C

D

Mailari begira

Nola frogatu dezakegu urak beremaila bilatzen duela?

Zer egin

1 Sartu plastikozko inbutua plastikozkohodiaren mutur batean.

2 Hodiaren bi amaierak goian manten-du, eta eskatu laguntzaileari iturriko urabotatzeko inbututik hodira, hodi erdia-edo bete arte.

3 Eskatu laguntzaileari janari-koloraga-rriaren tanta bat botatzeko. Ondoren, as-tindu hodia.

4 Kendu inbutua hoditik, eta jarri hodia-ren muturrak kokapen desberdinetan, mu-tur bat bestea baino gorago jarrita. Errepa-ratu hodiaren alde bakoitzeko ur-mai-lari.

5 Jarraitu hodiaren mutu-rrekin kokapen-esperi-mentuak egiten, eta urmailari erreparatzen.

Zer gertatzen da?

Hodiaren mutur batibesteari baino goragoheltzean, hodiaren bes-te aldeko ura mugituegin da, bi aldeetanmaila berean egonarte. Alde bateko urmaila inoiz ez da bes-te aldekoa bainohandiagoa izango.Hori egia denez,jendeak honeladio: «Urak beremaila bilatzendu beti». Horre-gatik neurtzenda Lurreko ga-raiera itsas mailakontuan izanik,beti maila bereanbaitago itsasoa.

MATERIALAKd Plastikozkoinbutu bat.d Plastikozko hodigarden bat(inbutuarenamaieran sartuta).d Iturriko ura.d Janari-koloragarria.d Laguntzaile bat.

1Jokalari bat beste guztien aurre-an jarriko da, edo, biribila egiten

badute, biribilaren erdian kokatuko da.Aurrean dagoenak abestia zatika abes-tuko du, abestiaren hitzak keinuen bi-dez antzeztuz. Hura isiltzen denean,beste jokalari guztiek hark esan eta an-tzeztutakoa errepikatu beharko dute:

Lehoi baten bila noa: oinez joatea-ren antzezpena. Handiena hartuko dut: besoak askozabaldu. Ez dut beldurrik: aurpegi ausarta ja-rri, eta hatz batekin ezezko keinua egin. Begira zenbat lore: hatz erakuslea-rekin lurra seinalatu. Aja, aja: eskuak gerrian jarri, eta gorpu-tza alde batera eta bestera mugitu.

Abestia

Lehoi baten bila noa handiena hartuko dutez dut beldurrikbegira zenbat loreaja, aja!Zuhaitz batzuhaitz luze batzuhaitz luze-luze bat!zuhaitz luze-luze-luze bat!Igo naizbegiratu dutjaitsi naiz.Lehoi baten bila noahandiena hartuko dutez dut beldurrikbegira zenbat loreaja, aja!Itsasoaitsaso zabalaitsaso zabal-zabalaitsaso zabal-zabal-zabala.Murgildu naizigeri egin dutatera naiz.Lehoi baten bila noa…Kobazulo bat

kobazulo ilun batkobazulo ilun-ilun batkobazulo ilun-ilun-iluna.Sartu naizbegiratu dutukitu dut buru bat!Bi belarri!Bi begi!Biboteak!Muturra!Ahoa!Hortzak!Lehoi bat!!Buelta eman dutkorrika egin dutkobazulotik atera naizitsasoan sartu naizigeri egin dutitsasotik atera naizzuhaitzera igo naizzuhaitzetik jaitsi naizetxera joan naizohe azpian sartu naiz.Lehoi baten bila nindoanez nuen handiena hartubeldurra izan nuenbegira zenbat loreaja, aja!

m a n t a n g o r r iberria

GAZTETXOEN ASTEKARIA LARUNBATA, 2017KO URRIAREN 21A

JOLASA

Lehoi batenbila noa

DATUAK

Partaide kopurua:

Gutxienez, 2 lagun.Gehiago badira hobe.Baliabideak: Audioa web-gunean dago eskuragarri,Jolasgunea atalean.

Espazioa: Edozein. Iturria: Euskal Jolasen Bil-duma (Urtxintxa).Webgunea:

www.urtxintxa.eus

2Hemendik aurrera, esaten dena-ren antzezpena aurrean dagoe-

nak asmatu behar du, eta beste guztiekhark egindakoa errepikatuko dute.