2018ko abenduaren 21a, OstiralaZenbakia: 501

Oinez dendak, zabalik!Eguberriari aurrea hartuz, dagoeneko zabalik dauden Nafa-rroa Oinez 2019ko materiala erosteko dendak, bai Tuteran baita Iruñean ere. 3. ORRIA

GAUR EGUN

Hiru gazte, euren mugikorrak eskuetan dituztela. IBÁN AGUINAGA

JAZARPENAREN

KONTRA‘Ikusitakoan-Cuéntalo’ Nafarroako Gobernuak martxan jarritako kanpaina berriak, eskola-indarkeriari aurrea hartu nahi dio. 4-5. ORRIA

HISTORIAREN TXOKOA

MIKHAIL GORBACHOV, PERESTROIKAREN SORTZAILEA

8. ORRIA

NAFARROAN BARRENA

GURE BASOAK, NATURAZ GOZATZEKO PARADISUAK

6. ORRIA

22018ko abenduaren 21a, Ostirala

EKIMENAK Nafarroa Oinez

NAHASTE-BORRASTE

BERTSOLARITZA

Dena prest Bertso egunerako! Donostiatik kanpo abiatu zuen bideari segika, berriro ere kokalekuz aldatuko da Bertso Egu-na. Azkena Mungian egin zen, eta urtebete ibi-lian eginda Barañainera helduko da urtarrila-ren 26an.

50. Bertso Eguna izango da datorren hau. Egun osoko egitaraua prestatu dugu eta, tartean, bazkaria eta bertso emanaldia izango dira. Horietarako txartelak eskuragai jarri dira www.bertsosarrerak.eus atarian; deskontua izango dute bai bazkideek zein gazteek arratsal-deko ekitaldirako sarreretan. Bazkaria Barañain-go udaletxearen aurrean atonduko den karpan izango da, 15:00etan; emanaldia, ostera, audito-

rioan 19:00etan. Han izango dira kantuan Beñat Gaztelumendi, Julio Soto, Maddalen Arzallus, Maialen Lujanbio eta Xabat Gallatebeitia bertso-lariak. Bertso eskola izango da arratsaldeko emanaldiaren haria; Nerea Ibarzabal bertsola-ria eta Aulki Jokoa saioan aurkezle ezagutu genuen Edurne Azkarate aritu dira prestaketa lanetan.

Goizean zehar ere izango da zer egina, noski. 11:00etan Enkarguz emanaldiaz gozatzeko auke-ra izango dugu Alaitz ikastetxean, Lanku Kul-tur Zerbitzuek bideratutako Andoni Egañaren eta Xabi Zabalaren emanaldi berriaz; doakoa izango da. Eguerdian, poteoan ariko gara taber-naz taberna eta Euskal Herri osoko hamabi bertsolari ariko dira bidean kantari: Aitor Ser-vier, Alaia Martin, Andoni Egaña, Arrate Illaro,

Eli Pagola, Gorka Pagonabarraga, Mikel Lasar-te, Miren Artetxe, Saioa Alkaiza, Sarai Robles, Unai Iturriaga eta Xabi Igoa. Jarraian etorriko dira bazkaria eta arratsaldeko emanaldia, eta gauean ere izango da jaia nola luzatu.

Bertsozale Elkarteak, Barañaingo Udalak eta Barañaingo Bertso Eskolak antolatu dugu 2019ko Bertso Eguna.

Bertso Eguna urte hasieran ospatzen da eta udazken hasieran Bertso Eskolen Eguna. 2019an, ordea, biak elkarrekin ospatuko ditugu. Hala, aipatu bezala, bertso eskola izango du gai Bertso Eguneko emanaldiak. Bestalde, Nafarroako Bertsozale Elkarteak urteroko batzarra egiteko baliatuko du hitzordua. Urtarrilaren 26an Bara-ñainen egingo du, kultur etxean, 9:30ean.

ZABALIK, IRUÑEKO ETA TUTERAKO OINEZ DENDAKIrekiera Joan zen ostegunean ospatu zuten Argia Ikastolako kideek Tuteran ireki duten Nafarroa Oinez dendaren irekiera

Haur talde bat, Tuterako Oinez Dendaren inaugurazioan. ÁNGEL ÁLVARO

Diario de Noticias

Nafarroa Oinezaren antola-kuntzaz arduratzen ari diren Argia Ikastolako batzorde

guztiak jada martxan eta biziki lanean ari dira. Egunotan Material batzordeari egokitu zaio jendau-rreko aurkezpena. Ostegunean, Tuterako dendaren mustutzea ospatu zuten. Bertaratutakoek, Nafarroa Oinez 2019 udazken-negu bilduma ezagutzeko parada izan zuten, oso erabilgarria eta moder-noa den bilduma eta adin guztieta-ko jendearentzat diseinatu dena: haurrentzat, gurasoentzat, familia-koentzat eta gainontzeko lagunen-tzat. Arropa bildumaz gain, osaga-rriak ere eskura izan ziren.

Bestalde, erronka bota zuten anto-

latzaileek: Izan Argi Tuteratik irten eta munduan barrena ibil dadin. Bisitatzen diren lekuetan Nafarroa Oinezaren leloaz eta ikurraz egini-ko argazkiak -motxiletan, arrope-tan, euritakoetan, etab. ageri dire-

larik- partekatzea da proposame-na. Behin argazkia eginda, #izanar-gi hashtag erabili behar da. Harta-ra, Izan Argi etengabeko bidaian izango dugu 2019ko urriaren 20ra arte, jende eta leku berriak ezagu-

tuko ditu, eta aldi berean, jende eta leku berri horiek Izan Argi ezagu-tuko dute.

Ostegunekoa arratsalde bikaina izan zen, bertaratu zirenek froga-tu ahal izan zuten bezala. Jai

ORDUTEGIAK

3 Tuterako denda: Concarena,

20. Ordutegia: Astelehenetik

ostiralera 17:30-20:30 bitarte.

Larunbatetan 10:00-14:00ak

bitarte.

3 Iruñeko denda: Astelehenetik

ostiralera 17:30-20:30 bitarte.

Larunbatetan 10:00-14:00ak

bitarte. Horretaz gain honako

egutegi eta ordutegiaz irekiko da:

Abenduak 23, igandearekin

10:00-14:00ak bitarte. Abenduak

24, astelehenarekin 10:00-

14:00ak bitarte. Abenduak 31,

astelehenarekin 17:30-20:30

bitarte

giroan, haurrek primeran pasa zuten eurentzat antolatutako taile-rretan eta helduek seguraski egu-berrietako opari bilakatuko diren arropa bilduma eta osagarriak eza-gutzeko aukera izan zuten, baita photocallean argazkiak egiteko aukera izan ere. Ekitaldiari amaie-ra Tuterako jotarekin eman zi-tzaion, gerturatutako askok dant-zatu zutelarik.

Iruñeko denda Bestalde, ostiralean, Iruñeako Nafa-rroa Oinez 2019 denda ireki zen, ohi bezala San Anton kaleko 24. zenba-kian. Denda eguberriko kanpainan martxan izango da. Argia Ikastolak 2019ko Nafarroa Oinezen lehen eki-taldi honetan lagun izan duen oro-ri esker ona adierazi nahi izan zion.

2018ko abenduaren 21a, Ostirala 3

EKIMENAK Planetarioa

ESPAZIORAKO PROIEKTU BAT

PRESTATU NAHI DUZU?CanSat Europako Espazio Agentziak bultzatzen duen lehiaketaren edizioa lehenengo aldiz ospatuko da Nafarroan, Iruñeko Planetarioak antolatuta.

Marte eta Lurra, Iruñeko Planetarioan eskainitako erakusketa batean. IBAN AGUINAGA

Diario de Noticias

Iruñeko Planetarioak antolatuta, zabalik da CanSat Nafarroa I. Edizioan izena emateko aukera.

Espaziorako proiektu bat eskala txi-kian lantzeko helburua duen jardue-ra da, Europako Espazio Agentziak (ESA) bultzatzen duena. Nafarroa eta Euskadiko Eskualdeko ekitaldiak egun berean, apirilaren 13an, ospa-tuko dira Nafarroako Zirkuitoan (Los Arcosen).

Bigarren Hezkuntzako ikasleek par-te har dezakete bere bolumena eta for-ma freskagarri baten lata batean sar-tuta dituen satelite ba eraikiz eta jaur-tiketa eginez. Jarduera hau zientzia

XEHETASUNAK

TALDEAREN EGITURA

3 Bigarren Hezkuntzan matrikula-

tuko ikasleak bilatzen dira, 14-20

urte bitartekoak.

3 Talde bakoitzeko ikasle kopurua

4-6 kide bitartekoa izan daiteke.

3 Ikasleen gehiengoak ESAko

estatu-kideen nazionalitatea izan

beharko dute.

3 Ikasle bakoitzak irakasle

(TeamLeader) bat izanen du.

Bere ardura taldearen prozesu

teknikoa monitorizatzea izanen

da eta laguntza eta aholkuak

emateko gai izan beharko du.

eta teknologia bokazioak sustatzeko dibulgazio-programa den STEM Pla-netak antolatu du Nafarroako Gober-nuko Industria, Energia eta Berrikunt-zaren Zuzendaritza Nagusiaren bitar-tez eta Iruñeko Planetarioko koordi-nazioarekin. Urtarrilaren 4ean jar-duera ezagutarazteko inspirazio eki-taldia izanen da.

CanSat proiektua Bigarren Hezkun-tako ikasleei zuzenduta dago eta bere baitan, teknologia, fisika eta progra-mazioa bezalako gai kurrikularrak hartzen ditu. Espaziorako proiektu bat eskala txikian modu praktikoan landuz, CanSat-ek eduki teorikoak modu interdiziplinarrean lantzen ditu, talde lana eta kolaborazioa sus-

tatuz. Europako Espazio Agentziak (ESAk) lehiaketa hau Europako herrialde guztietan bultzatzen du eta azken helmuga, Europako CanSat tor-neoa izanen da.

Ikaslegoaren erronka egiazko sate-lite baten azpisistema hain eremu txi-kian sartzea izanen da, hala nola, elektrizitatea, sentsoreak eta komu-nizazio sistema bat. Behin hori lortu dela, CanSat-a suziri batean jaurtiko da kilometro bateko altuerara iritsi arte, eta ondoren, erortzen utziko zaio bati plataforma, dron edota puxika baten bitartez. Momentu horretan bere misioa hasi da: zientzia-esperi-mentu bat exekutatu beharko du, hautsi gabe lur hartu beharko du eta

jeitsiera horretan jasotako datuen ana-lisiari ekingo zaio.

Taldekideek misioaren helburuak finkatu beharko dituzte eta CanSat-aren diseinuan parte hartu beharko dute osagaiak integratuz, sistema pro-batuz, jaurtiketa prestatuz eta jasota-ko datuen analisia eginez.

Nafarroako sailkatuek, 2019ko Can-Sat Espainia europako torneoan par-te hartzeko aukera izanen dute. Horretan parte hartzeko nahi eta nahi ez Cansat Caesaraugusta antolatzai-le-taldearen bitartez izena eman behar da eta euren sailkapenean sart-zea ezinbestekoa da estatuko txa-pelketan parte hartzeko lekuak muga-tuak direlako. ■

42018ko abenduaren 21a, Ostirala

GAUR EGUN Kanpainak

ESKOLA JAZARPENAREN AURREAN, KONTZIENTZIAZIOAIkusitakoan Nafarroako Gobernuko Hezkuntza Departamentuak, inpunitatea ekidin eta eskola-jazarpen kasuak agerian uzteko kanpainari ekin dio berriki.

Roberto Pérez Elorza, María Solana eta Aitor Lakasta, kanpainaren aurkezpenean. JAVIER BERGASA

Diario de Noticias

Hezkuntza Departamentuak “Ikusitakoan-Cuéntalo” deri-tzon kanpaina aurkeztu du

berriki, ikasleak eskola-indakeriaz sentsibilizatzeko asmoz. Ekimen honen bitartez, horrelako indarke-riaren lekukoak diren pertsonak egoera horien berri ematera ani-matu nahi ditu. Hortaz, helburua egoera horiei ezikusiarena ez egi-teak duen garrantzia nabarmen-tzea da, halakoak pairatzen dituz-tenei laguntzeaz gain. Kanpaina sare sozialetan, online komunika-bideetan eta autobusetan zabal-

Sare sozialetan, online

komunikabideetan eta

autobusetan zabalduko

da ekimena

duko da, eta lehendabiziko aldiz, Departamentuak zinemara erama-tearen alde apustu egin du.

Hezkuntza Departamentuak adie-razi duenez, eskola-indarkeriazko egoera batek hiru osagai ditu: era-sotzailea, biktima eta lekukoak. Azken faktore honi eragin nahi izan dio Departamentuak “Ikusita-koan-Cuéntalo” kanpainarekin, izan ere, lekukoen laguntza ere garrantzi handikoa da eskola-indarkeriari aurre egiteko. “Ez egin ezikusiarena, konta iezaiguzu”.

María Solana Hezkuntza kontsei-lariak ohartarazi duenez, indarke-riaren lekukoak diren ikasleenga-

na zuzenduz, “egoera gogorren aurrean mutu geldituz gero, nola-bait deshumanizatzen direla irado-ki nahi izan diegu. Jarrera horrekin, besteok ezin dugu jakin indarkeria horren berri eta, ondorioz, ezin dugu gainditu eta ezin diegu lagundu hurrengo biktimak izan ez daitezen”.

Hezkuntzako zuzendari nagusi Roberto Pérez Elorzak aldez aurreko prebentzioa azpimarratu du, ikas-geletako indarkeriari buruzko datu kuantitatiboen bitartez. Pérez Elor-zaren esanetan, “indarrean dagoen legeriaren arabera, ikastetxeek bizi-kidetza-plana landu behar dute balizko eraso kasuak prebenitzeko

eta horietan esku hartzeko. Esku hartzeko protokolo bat ere badago, eta hori aplikatzeko, ikastetxeek Hezkuntza Ikuskaritzaren nahiz Bizikidetza Aholkularitzaren lagunt-za dute”. Hori guztia Departamen-tuak 2016an esku-hartzea ezagutze-ra emateko eta gai honi buruz sentsi-bilizatzeko abiarazi zuen Laguntza Programan jasota dago, izan ere, Zuzendari Nagusiak ziurtatu due-nez, “Hezkuntza Departamentutik prebentzioa sustatu da beti, feno-meno hori aurre egiteko modurik egokiena delakoan, eta prebentzio horrek komunikazio arloko nahiz gatazkak kudeatzeko gaitasunen

Kanpainaren helburua,

eskola komunitatean

bullying-aren inguruko

kontzientzia piztea da

2018ko abenduaren 21a, Ostirala5

eta gaitasun emozionalen garape-na, agintaritza demokratikoko estrategiak eta bizikidetza-arauei atxikitako errespetuaren eta enpa-tiaren balioei buruzko ituna ditu oinarri”.

Bizikidetza arloan ezarritako indar-keria motei buruzko oinarrizko sailkapenean, jazapena kasuak, ira-kasleen aurkako erasoak, ciberbu-llyinga, disrupzioa, diziplina espe-dientea, borrokak eta genero-indar-keria bereizi dira.

Horren harira, Ebaluazio, Kalitate, Prestakuntza, Berdintasun eta Bizi-kidetza Zerbitzuko zuzendari Aitor Lakasta Zuberok argi utzi du biziki-detza “funtsezko lana dela ikastetxe guztietan. Bizikidetza-plana izan behar dute eta ikastetxeko hezkun-tza-proiektuan islatu behar dute. Gai hau oinarri-oinarrizkoa da”.

Haren zuzendaritzapeko zerbi-tzutik eskaintzen duten aholkula-ritzari dagokionez, Lakastak nabar-mendu du normalean “harreman arina eta erraza izan ohi dutela ikastetxe guztiekin eta informazio hurbila eta erabilgarria eskaini ohi dietela”. Informazio horretarako sarbidea erraza eta intuitiboa izan dadin lan egiten ari dira: “webgu-nea berritzen ari gara, familiei, ikasleei nahiz irakasleei dokumen-tazio lagungarriaren bilaketa erraz-teko xedez”.

Departamentuaren hiru ardura-dunak pozik azaldu dira horrelako kasuak ez isiltzera gonbidatzen duen kanpaina honekin. Hezkun-tza kontseilari María Solana ardu-ratu da, neguko oporretan zinema-aretoetan ikusgai izanen den ira-garkia aurkezteaz, kanpainaren bitartez iradoki nahi dena berriz ere nabarmenduz: “Ez da ekiteko gonbidapena; isilik ez gelditzeko eta gertatutakoa betiko ez estaltzeko deia besterik ez da. Horrela, nahi dutenean eta nahia-go duten moduan, gertatutakoa ezagutzera eman dezaten. Ikusi dutena, entzun dutena”.

Zer da bullying-a? Eskola jazarpena (ingelesez, school bullying) ikasle batek bere eskolan beste ikasleen eskutik jasaten duen jazarpen eta eraso-egoera jarrai-tua da. Erasotuak gutxiespenak, irainak, txantxak, iseka, kolpeak eta bestelako eraso fisiko eta psi-kologikoak pairatzen ditu eskola jazarpenean, erasotzaileen bote-reari edo indarrari aurre egin ezi-nik eta azkenik erasotua mendeko-tasun-egoera batera eramanez. Eskola jazarpenaren ondorioak larriak dira biktimentzat: estresa, estuasuna, beldurra eta depresioa ere jasaten dituzte eta kasu batzue-tan biktimak suizidiora ere heldu dira. Eskola jazarpena betidanik gertatu bada ere, Dan Olweus sue-diar irakaslea hasi zen arazoa aztertzen Suediako eskoletan 1970eko hamarkadan.

Haur talde bat, eskolako atarian jolasean. J. BERGASA

Nerabe talde bat, Iruñeko kaleetan.

62018ko abenduaren 21a, Ostirala

NAFARROAN BARRENA Basoak

Bertizko Jaurerria Natur Parkea (Oieregi): Pirinio Atlantikoetan koka-tutako baso hostoerorkorra. Ehun urte baino gehiagoko lorategi bota-niko paregabea dago bertan, espezie autoktonoz eta exotikoz osatua. Hainbat ibilbide daude parke natu-ralean, edertasun itzeleko floraz eta faunaz gozatzeko.

Leurtzako basoa (Urrotz): Nafarroa atlantikoko baso tipikoa da. Bertan, haritz eta pago artean, aisiarako natura-eremu izendatutako bi men-di-urtegi aurkituko ditugu. Paisaia lasaigarri horretan, hainbat ibilbide

Nafarroako beste gune berdeak, naturaz gozatzekotopatuko ditugu, dibertsitate sentso-riala duten pertsonentzat egokituta.

Orgiko hariztia (Lizaso): mila urte-tik gorako basoa da, eta Nafarroako harizti hezeen lekuko bakarra. Aisia-rako natura eremu izendatu dute. Piknikgune bat dauka, eta mugitzeko arazoak dituzten pertsonentzat eta itsuentzat egokitutako bide ere bada basoan barna.

Leitzalarrea (Leitza): nagusiki pagoak eta hariztiak daude bertan, baina badira larre eta iratze-sail asko ere. Tokiko historiaren eta etnogra-fiaren lekuko dira, bestalde, baso-

lurretan zehar barreiatuta dauden monumentu megalitikoak eta an-tzinako burdinolak.

Aralar Mendilerroa: Lapiazak, kobazuloak eta leizeak beti berde dauden belardiekin eta pagadi kolo-retsuekin konbinatzen dituen men-digune karstiko handia. Baina Ara-larrek pasaia ederrez gain, badu alde mitologiko eta espiritual bat ere. Dol-menek, kondairek, sorginek eta San Miguel in Excelsis santutegiak (metaforikoki eta hitzez hitz “goian”) ere kulturaren zaleak txoratzen ditu.

Urbasa-Andia Natur Parkea: Goi-lautada karstifikatu hau batez ere pagadi hostotsuz eta mendi-larrez josita dago. Hementxe dago Urede-rra ibaiaren sorburu ederra.

NAFARROAKO

ALTXOR

BERDEENAKNafarroako baso eta oihanak

Nafarroako azaleraren %64 hartzen dute gure basoek. Dudarik gabe, naturaz gozatzeko leku-rik ederrenetako batean bizi gara.

Kintoa, paradisu berdea. D.N.

Diario de Noticias

Nafarroako naturaren bereizga-rrietako bat bertako baso-abe-rastasuna da; izan ere, lurral-

dearen azaleraren % 64 hartzen dute. Modu egokian ustiatu ditugu-nez, Espainiako baso helduen ehu-neko handiena daukagu Nafarroan. Basoen artean, pagadiak dira nagu-si; jarraian, hariztiak, artadiak eta pinu gorriak, eta, horiekin batera, zuhaixka eta belarrezko beste for-mazio natural batzuk, nekazaritza-ko laboreak eta berritutako basoak.

Luze joko genuke xehetasunak kontatzen, baina, horren ordez, begira zer proposatzen dizugun: etor zaitezela gure basoak bertatik bertara ezagutzera. Ehun urtetik gorako pago eta haritz ikusgarrien artean ibili ahalko zara, urtaro bakoitzaren xarmaz gozatuz. Errekastoen artean salto eginez, basafruituak biltzen, aire garbia arnasten, bertako forma eta kolo-

reekin liluratzen... Aukera itzazu basoa, bidea eta konpainia, eta ez ezazu ahaztu kamera, une eder horiek jasotzeko.

Nafarroako baso nagusien artean, nabarmentzekoa da Iratiko oihana. Orbaitzetatik eta Otsagabiatik sar daiteke bertara. Europako pagadi-izeidi zabalenetakoa da, eta ondoen zainduenetakoa. Irabiako urtegia dago bertan. Hainbat animalia-populazioren gordeleku eta habita-ta da oihana. Besteak beste, oreinak bizi dira han, udazkeneko marrualdi aztoragarriaren protago-nistak; oso une bereziak dira hala-koak, baso eder honetan.

Nafarroako ipar-mendebaldean, Kintoko basoa aurkituko dugu, Eugiko urtegiaren alboan. Pagadi ikusgarri honek iturri eta ibai berezi asko gordetzen ditu bere baso-masan; Arga bera, adibidez. Horrez gain, txoko paregabeak ere baditu; Eugiko arma-fabrikaren aurriak eta Odiako pagadia, esaterako.

Aralar mendia.

Hainbat mendizale, Iratiko basoan barrena. FIRMA

2018ko abenduaren 21a, Ostirala 7

KLASK!

EUSKARAREN EGUNA LODOSAN. Lodosako Ibaialde Ikastolako eta Angel Mar-

tinez Baigorri Ikastetxe Publikoko D ereduko

ikasleak Pasealekuan, herriko plaza nagu-

sian, bildu ziren berriki, euskararen erabilera

eta ikusgarritasuna sustatzeko helburuarekin.

Hala, horretara bideratutako hainbat aktibita-

te eta jardueretan parte hartzeko aukera izan

zuten. Txikiek, hala, Euskaraldiari euren

ekarpena egiteko bidea aurkitu zuten. Ospa-

kizunari amaiera emateko, Pirritx, Porrotx eta

Marimotots pailazo ospetsuekin dantzatu eta

abesteko parada ederra izan zuten, bertan

bildu ziren senide eta herritarren begirada-

pean. Dudarik gabe, giro pare-gabea izan

zen herrian. UTZITAKOA

ELIKAGAIEN BILKETA ERRALDOIA. Balorazio zehatz bat egin

ahal izateko bildutako elikagai guztien sailkapena eta kontaketa egitea falta

bada ere, argi dago joan zen azarparen 30etik abenduaren 1era bitartean

ospatutako Elikagaien Bilketa Erraldoiak arrakasta izan zuela: 300.000 kilo

inguru bildu dela aurreikusi da. J. BERGASA

BIDEO-JOKO BAT, DISLEXIARI AURREA HARTZEKO. Iruñeko Teresianas Ikastetxeko Lehen

Hezkuntzako 47 ikaslek Jellys bideo-jolasak probatu zituz-

ten, dislexia duten haurren irakurketa ulermena hobetze

aldera. Kultura eta Gizartearen Insitutuko Buru-Garun tal-

deko kidea den Mikel Ostizek diseinatu du jolasa, Nafa-

rroako Unibertsitatean egiten ari den bere doktoretza-tesi

bezala. Ostizek azaldu zuen bezala, txikien parte har-

tzea 15 minutuko 16 saiotan antolatu zen, betiere

eskola orduen barrenean. D.N.

82018ko abenduaren 21a, Ostirala

IDATZI GAITZAZU...

HARREMANETARAKO

Albiste, argazki, iradokizun edota bestelako infor-mazioa helbide honetara bidali:

AAula de Noticias. Muro Kalea, 19 31.500 Tutera

Tf: 948 847 415 Fax: 948 847 093 redaccion.tudela@noticiasdenavarra.com

DIARIO DE NOTICIASEK EKOIZTUTAKO GEHIAGARRIA:

3 Koordinazioa: NNieves Arigita 3 Erredakzioa: NNieves Arigita, Fermín Pérez-Nie-

vas, Juan Antonio Martínez, Miren Mindegia.

HISTORIAREN TXOKOA Mikhail Gorbachov

‘PERESTROIKA’

-REN EGILEAURSSko azken lehendakaria Sobiet erregimena demokrati-zatzeko ahaleginetan, harresiarren suntsiketa, Gerra Hotzaren amaiera eta URSS-aren zatiketa eragin zituen.

Mikhail Gorbachov , prentsaurreko batean. D:N.

Diario de Noticias

Berlineko harresia eraistearen arduradun nagusietako bat izan zen, URSS behin betirako deu-

seztatuz. Halaber, Gerra Hotza geldit-zeko eta munduko bakea lortzeko gehien egin zuen agintarietako bat bezala onartua dago. Mikhail Sergeie-vitx Gorbatxov (1931 martxoaren 2a) politiko sobietarra da, 1985 eta 1991 artean Sobietar Batasuneko agintari nagusia izandakoa. Aldaketa eta erre-forma handiak bultzatu zituen eta 1990 urtean Bakearen Nobel Saria jaso zuen. Familia nekazari batean jaioa, Gazte Komunisten Ligan 1946an eman zuen izena. Alderdi Komunis-tako kide 1952an egin zen. Zuzenbi-dean lizentziaturik, ibilbide politikoa Stavropol jaiotzezko eskualdean hasi zen. Pausoz pauso aurrera egin zuen alderdian barnan eta 1980an, 52 urte zituelarik, Politburoko kide gazteena bilakatu zen.

Bost urte beranduago, Konstantin Txernenkoren heriotza zela medio, alderdi komunistako idazkari oroko-rra izendatu zuten (1985eko martxoa-ren 11n). Alderdia eta hautaketa siste-ma eraberritutakoan, 1989an, SES-Beko estatuburu aukeratu zuten.

Gorbatxoven agintaldiaren ezauga-rri nagusia Sobietar Batasuneko poli-tika eta ekonomia-sistemaren aldake-ta eta eraberritzea izan zen: Glasnost (irekitzea), Perestroika (berregitura-keta) eta Uskoreniye (garapen ekono-mikoren bultzada).

Ekonomian, 1988ko maiatzean inda-rrean jarri zen kooperatiben gaineko legeak zerbitzu, ekoizpen eta kanpo-ko salerosketan jabetasun pribatua baimendu zuen. Hasiera batean zer-ga handiak eta lan-murrizketak izan arren, pixkanaka baldintza horiek

XEHETASUNAK

3 ‘Perestroika’ liburuan zera idatzi

zuen... Sortzen ari zen egoerak

ez zuen ez hanka ez buru. Sobie-

tar Batasunak, altzairu, lehengai,

erregai eta energia ekoizlerik han-

dienak, baliabide horien eskasia

zuen, behar ez bezala eta

xahukeriaz erabiltzen ari zirelako

bereziki. Nahiz eta jateko zereal-

ekoizle nagusietako bat izan,

urtero-urtero milioika tona erosi

behar izaten zuen pentsuak egin

ahal izateko. Mila biztanleko

mediku eta ospitale-ohe propor-

tziorik handiena dugu eta, aldi

berean, gure osasun-zerbitzuek

hutsune nabarmenak dituzte.

Gure koheteek Halley kometa

aurki dezakete edo Artizarreraino

hel daitezke hutsik egin gabe;

baina lorpen zientifiko eta tekno-

logiko horiekin batera, nabarme-

na da izugarrizko eraginkortasun

falta dugula.

leundu ziren. Herrialdeko hainbat enpresa handi ere berrantolatu ziren. Aeroflot, esate baterako, konpainia txiki eta independentetan banandu zen. Kanpo harremanetan oso naba-riak izan ziren politika berriaren ondorioak. Mendebalderekiko hartu-emanak hobera egin zuen, elkarren-ganako mesfidantza gaindituz. Ronald Reaganekin batera Arma Nuklearrak desegiteko hitzarmena sinatu zuen 1987an. Breznev doktri-na izenekoa ere amaitutzat eman zen, eta, ondorioz, Europako alde komu-nistako herrialdeek bere barneko afe-retarako autonomia osoa berresku-ratu zuten.

Demokratizazioa eta gainbehera 1987ko urtarrilean, hautagai anizko hauteskundeekin bultzatu zen demo-

kratizazioa. 1988ko abenduan, Sobiet Nagusiak Herriko Diputatuen Kon-

gresua onartu zuen: huraxe bihurtu zen herrialdeko legegintza botere berri.

1989ko udaberriko hauteskundeetan, Gorbatxov Sobietar Batasuneko lehen

Presidente Exekutibo aukeratu zuten. Politika horren bidez, herritarren babe-

sa eskuratu nahi izan zuen, alderdiko zati atzerakoien kritikei aurre egin ahal

izateko. Kritikak hamarkadaren bukaeran itzuli ziren, oinarrizko produktuen

murrizketekin batera. Ekonomiaren gainbeherak, hainbat errepublikatako

separatismoak eta Gorbatxeven egunez eguneko botere handiagoak kri-

sia eragin zuten. 1991ko abuztuan alderdiko buru batzuek estatu kolpea

egin zuten. Kolpeak porrot egin arren, bere ahuldade politikoak, batik bat

Boris Jeltsinen aurrean, dimisioa aurkeztera behartu zuen Gorbatxev. 1991ko

abenduaren 25ean SESB bera desegin zen ofizialki.